batikan iv

7/22/2019 Batikan IV

1/45

Paalam sa Pagkabata

PAALAM SA PAGKABATA(KUWENTO/CEBUANO)

Salin ni Nazareno ! Bas sa

"Panamilit sa Kabantanon ni Santiago Pe#ito

Wala akong nakikitang #agbabago! T$la% nang nag%aang mga ma%aling&ara' ang

gina' kata*imikan %ilim& i+on %in ang b$m$b$o ng %aig%ig ng aking kamala+an!

,araming baga+ ang %a#at mailara'an! Ng$nit alam kong iisa lamang ang ka*$l$gan

ng mga i+on! Alam ko!

Sa kabilang sili% sa k$'arto nina Nana+ at Tata+ naririnig ko ang #igil na #ag*ikbi!

Umii+ak na naman si Nana+! Ang s$n$%&s$no% na #ag*ikbi a+ tila #an%ag%ag sa

kal$ngk$tan ng %aig%ig! Na#ab$nt$ng&*ininga ako! Umiiling&iling! -anggang nga+on

*in%i ko #a nakikita ang t$na+ na %a*ilan ng %am%aming i+on na matagal nang $mali#in

sa kan+a!

Walang malina' sa aking isi#an! ,$la sa aking #agkam$lat ang #agkaini# a+ kakambal

ng aking b$*a+! Sa aking #ag&iisa %i ko mai'asan ang #angara# na magkaroon ng

batang ka#ati% na nag&aangkin ng mabangong *ininga at tagla+ ang ngiti ng isang

ang*el! Ng$nit ang %am%amin ko.+ tila tigang na l$#ang #inagkaitan ng $lan!

,ali'anag na ang silangan nang ako.+ b$mangon! ,a+ bago na namang $maga! Ng$nit

ang tana'in sa ba*a+ a+ 'alang #agbabago! T$la% ng %ati nakikita ko si Nana+ na

naka$#o at nag&iisi# sa ma+ *ag%anan! Nakatitig si+a sa sam#a+an ng lambat ni Tata+!

At ma%alas ang kan+ang #agb$b$ntong&*ininga!

,atagal ko nang nakikita ang sam#a+ na lambat! Ng$nit *in%i ko nakikitang ito.+

ginagamit ni Tata+! Noon a+ 'alang *alaga ito sa akin! Nagsim$la ang #ag#ansin ko sa

lambat noong ito.+ itina#on ni Nana+ mga %ala'ang taon na ang nakakaraan! alit na

galit si Tata+ sa gina'a ni Nana+! Pinagb$*atan ni Tata+ ng kama+ si Nana+!

Pagkata#os i#inabalik ka+ Nana+ ang lambat sa sam#a+an

"-anggang nga+on ba.+ *in%i ka #a nakakalimot Tomas0 Alam ng i+os na 'ala akong

kasalanan! Ang kan+ang gina'a ang si+a mong ginaga'a t$'ing ika' a+ %arating sa

ma%aling&ara'! Ang kan+ang amo+ a+ si+a ring amo+ na galing sa %agat! ,agkat$la%

ang in+ong ikinikilos! Sino ang *in%i mag&aakala na si+a a+ *in%i ika'0 -$li na nang

malaman ko ang katoto*anan! -$li na nang si+a a+ aking makilala! Totoong l$miga'si+a sa akin! At m$la noon a+ alam mo i+on! 1ka' ang aking iniibig Tomas! Kailan mo #a

malilim$tan ang nang+ari0

T$l$+ang $mi+ak si Nana+! Um$ngol lamang si Tata+! Nanlilisik ang mga matang

t$mingin sa lambat at #agkata#os a+ b$maling sa akin! ,a+ ibig sabi*in ang tingin

ni+ang nag&aa#o+! ,aliban sa takot na aking nararam%aman a+ 'ala akong naintin%i*an

sa #ang+a+aring i+on!


2/45

,$la noon a+ *in%i na ginala' ni Nana+ ang lambat! Nal$ma na ito ng$nit b$$ng&b$o #a

rin sa aking #aningin! B$$ng&b$o #a rin sa #aningin ni Nana+! Ano ka+a ang mister+ong

na#a#aloob sa lambat na i+on0 Alam kong alam ni Nana+ ang *in%i ko nalalaman! At

kailangang malaman ko ito! ,a+ kara#atan akong makaalam!

Nila#itan ko si Nana+ na malalim #a rin ang iniisi#! -inalikan ko ang kan+ang kama+!

,a+ ibig akong itanong t$ngkol sa mister+o ng lambat! Ng$nit na$ntol ang ibig kong

sabi*in nang mag#at$lo+ ang kan+ang #agl$*a!

"2aka% na Celso mala#it nang %$mating ang Tata+ mo!

Sa labasan s$mal$bong sa akin ang bagong ara'! T$mingin ako! ,ali'anag ang langit!

2angit0 ,a+ g$m$g$lo sa aking kalooban! Kala'akan! 1+an ang sabi ng aking g$ro sa

ikaa#at na baitang ng #rimar+a! 1+an a+ *in%i langit k$n%i *angganan lamang ng

#anana' ng tao! Ang langit a+ nasa tao! -in%i nakikita! -in%i na*i*i#o! -in%i naaabot!

Naabot na ka+a ni Nana+ ang langit0

"Ano #a ang *ini*inta+ mo Celso0

1#ina*i% ko sa m$k*a ang s$ot kong san%o! -$makbang #agkata#os! ,a+a&ma+a.+

t$makbo na ako ng mat$lin!

Nasa %alam#asigan ang mamamili ng is%ang %ala ng mga bangkang galing sa laot!

,asasa+a silang nagk$k$'ent$*an *abang *ini*inta+ ang mga mangingis%a!

S$malam#ak ako sa b$*angin mala#it sa kina$$#$an ng %ala'ang lalaking ma+

katan%aan na! Sa laot ako nakatingin at #inagmamas%an ang gala' ng mga alon na

#an%ag%ag sa kagan%a*an ng kalikasan!

Na#alingon ako nang makarinig ng t$gtog ng gitara m$la sa %i&kala+$ang ba*a+a'i%!At saba+ kong narinig ang mal$ngkot na a'iting nagsasaa% ng kasa'ian sa #ag&ibig! At

m$li na namang naantig ang aking %am%amin! -abang #inakikinggan ko ang mal$ngkot

na k$n%iman $malinga'nga' ang ma*inang #ag&$$sa# ng %ala'ang lalaki sa tabo ko!

"Nariri+an na naman si+a!

"Talagang #ambi*ira ang kan+ang #agmama*al! Nanini'ala akong nag#a#at$lo+ ang

kan+ang #angara# *abang %i #a namamata+ ang babae sa kan+ang b$*a+! -in%i

na'a'ala ang kan+ang #ag&asa! K$ng kailan nat$t$#a% ang kan+ang #angara# i+os

lamang ang nakakaalam!

inig na %inig ko ang mga kataga *abang nag#a#at$lo+ ang mal$ngkot na k$n%imangnaging ba*agi na ng aking b$*a+! T$ma+o ako at ibinaling ang #aningin sa ba*a+a'i%

sa lilim ng kani+$gan! Pat$lo+ ang a'itin! -$makbang ako ng$nit biglang na#atigil sa

*ara# ng %ala'ang lalaking ma+ katan%aan na! Naalala ko ang sabi ni Tata+! Ba'al

#$m$nta sa ba*a+a'i% na i+on! ,a*ig#it ang $tos ni Tata+! Nagbabanta ng #ar$sa!

2$mingon ako sa laot! Nasa mala+o ang mga bangka ng mga mangingis%a! B$maling

ako sa #inanggalingan ng a'it na nga+o.+ g$magan%a sa aking #an%inig! At #ara akong


3/45

*ini*ila! Nakalim$tan ko ang i#inagbaba'al ni Tata+! ,abilis ang aking #aglaka% at sa

ilang saglit ka*ara# ko na ang taong naggigitara at $maa'it! ,a+ l$*a sa kan+ang mga

mata!

T$mitig si+a sa akin! 1nila#ag ang gitara sa ibaba' ng #a#ag na kina$$#$an! T$ma+o

si+a at %a*an&%a*ang l$ma#it sa akin! Kinaba*an ako! Umakma akong t$makbo ng$nit

na*a'akan ni+a ang isa kong kama+! Nag#$miglas ako $#ang maka'ala sa kan+ang

#ag+a#os sa akin! Ng$nit lalong *$mig#it ang kan+ang #ag+aka#! Umii+ak ako!

Ng$miti si+a at #ina*i% ang aking mga l$*a!-inimas ang aking $lo! Unti&$nting l$m$'ag

ang aking #ag*inga! Nararam%aman ko ang kan+ang #agmama*al nang t$mingin ako

sa kan+a! ,$li ni+a akong ni+a#os!

"ala'in mo akong #alagi *a0

-in%i ako k$mibo! Tinitigan ko si+a! Ang kan+ang mga mata ang ilong ang labi& la*at

#arang nakita ko na! Saan0 Alam ko na sa salamin! Talagang si+a ang nakita ko sa

salamin na nakasabit sa %ing%ing ng aming ba*a+!

Na#atingin ako sa %alam#asigan nang marinig ko ang *i+a'an! Nag%atingan na #ala

ang mga bangka at nag&$$na*an ang mga mamimili ng is%a! Nagma%ali akong t$makbo

$#ang sal$b$ngin ang Tata+! ,ala+o #a ako ng makita ko si+ang nakata+o sa ma+

%ina$ngan ng kan+ang bangka! Natana'an ni+a ako! ,asama ang titig ni+a sa akin!

alit! Kinaba*an ako!

"2a#it rito Celso3

,alakas ang siga' ni Tata+! Nanginginig akong l$ma#it! At bigla akong sinam#al!

"i ko g$sto ang batang matigas ang $lo3 i lang sam#al ang matitikman mo ka#ag

$m$lit ka #a! -ala k$nin mo ang mga is%a at s$m$no% ka kaaga% sa akin!

-abang naglalaka% a+ sinalat ko ang #isnging nakatikim ng sam#al! Talagang ma*ira#

intin%i*in si Tata+! Wala namang %a*ilan $#ang i'asan ko ang taong nasa ba*a+a'i%!

i naman %a#at katak$tan ang kan+ang m$k*a at boses! Bakit ka+a *ini*ig#itan ako ni

Tata+0

,ata#os akong mag&alm$sal nan%oon na naman si Tata+ sa sam#a+an ng lambat!

Nakatabako at nagtatag#i ng #$nit na ba*agi ng lambat! Alam kong aab$tin si+a ng

tang*ali bago mata#os ang kan+ang ga'ain! ,ata#os maka#anang*ali si+a.+

mat$t$log! Pagkagising mag*a*a#$nan! At %i #a man gana# ang gabi balik na namansa %agat! 1+an ang b$*a+ ni Tata+! At i+an ang ba*agi ng aking b$*a+!

Sa aking kina$$#$an sa ma+ bintana nakikita ko si Nana+ na naka$#o sa ma+

*ag%anan! Ta*imik at nakatingin na naman sa sam#a+an ng lambat! 2$*aan na naman

ang kan+ang mga mata! At naalala ko ang #ang+a+ari noong itina#on ni Nana+! 2a*at

ma+ itinatagong ka*$l$gan! At naalala ko ang nang+ari kanina sa %alam#asigan!

Naalala ko i+ong tao!


4/45

2$ma#it ako sa salamin sa %ing%ing! Pinagmas%an ko ang aking sarili! Nakita ko sa

aking isi#an ang m$k*a ng tao! Unti&$nting l$mi'anag ang aking kamala+an! Biglang

k$m$lo ang aking %$go *abang iniisi# ang nakasam#a+ na lambat! Nag%ilim ang aking

#aningin! Na%ama kong ini*a*ana# ko ng katar$ngan ang aking kalaga+an!

Nag#$nta ako sa k$sinaan! -inana# ko ang itak ni Nana+ na #angsibak ng ka*o+! Bitbit

ko ito at #in$nta*an ang sam#a+an ng lambat! Pinagtataga ko ang lambat!

"-$'ag Celso3 sa'a+ ni Nana+ na nanginginig ang boses! "-$'ag3

Naiiba sa aking #an%inig ang #agsiga' ni Nana+! Pati si Tata+ a+ natigilan at nabigla sa

aking gina'a a+ *in%i ko #inansin! -inalibas ko ng itak ang lambat at saka lang ako

t$migil nang ito.+ magkag$ta+&g$ta+ na at nagkalat sa aking #aanan!

"Celso3

Nag&aa#o+ ang mga mata ni tata+ na *$mara# sa akin! At sa $nang #agkakataon a+

*in%i ko inalis ang aking tingin sa kan+a! Nilabanan ko si+a ng titigan! i ako nagagalitk$n%i *$mi*ingi lamang ng #ang&$na'a! Ng$nit bigla akong na#atimb$'ang nang

matamaan ng malakas na s$ntok at na#a*iga sa #irairasong 'asak na lambat!

Na*i*ilo ako #arang ibig *imata+in! Umiikot ang aking #aningin! Parang ma+ nakita

akong anino 4 si Tata+ na s$m$s$rot ka+ Nana+!

"Ng$nit Tomas nagmamakaa'a si Nana+! "Wala si+ang kasalanan! ,aa'a ka sa

kani+a!

"P$man*ik ka 1si%ra3 sing*al ni Tata+! "P$man*ik ka na *abang ako.+ naka#ag#i#igil

#a!

a*an&%a*an akong b$mangon at s$m$ra+&s$ra+ na l$ma#it ka+ Tata+! Ng$nit isang

ta%+ak ang s$mal$bong sa akin! Na#ati*a+a ako ng$nit tinangka kong makata+o!

,abigat ang #akiram%am ko sa aking kata'an at ako.+ g$ma#ang! Ng$nit sinab$n$tan

ako ni Tata+ at ining$%ngo% sa l$#a ang aking m$k*a! -$mi*ingal ako ng$nit %i ko

mak$*ang $mi+ak! Nasasalat ko ang magka*along %$go at #a'is sa aking #isngi!

i ko #ansin ang mga gasgas sa %ala'ang siko! Sa labis na #ang*i*ina.+ $m$sa% ako

nang $m$sa%! -anggang sa nangangatog kong mga bisig a+ +$ma#os sa mga binti ni

Tata+! Naram%aman ko ang #anlalamig ng kata'an at ako a+ na#a*an%$sa+ sa

kan+ang #aanan!

-in%i ko na alam k$ng gaano katagal ang #agka'ala ng aking mala+! Naram%aman ko

na lamang ma+ maiinit na mga bisig na +$ma+aka# sa akin! Kin$sot ko ang aking mga

mata! S$mal$bong sa aking #aningin ang maamong m$k*a ni Tata+! Pagsisisi! Pag&

$na'a! 2a*at a+ kasal$ngat sa %ati ni+ang ga'a! 2along *$mig#it ang kan+ang

#ag+aka# at kinabig ang aking m$k*a sa kan+ang %ib%ib sa ta#at ng kan+ang #$so!

,atagal!


5/45

MILIMINAS : TAONG 0069",121,1NAS TAON 5567

(Sana+sa+ / -iliga+non)

Salin ni 8$b+ 9! amboa&Al:antara m$la sa

",iliminas T$ig 5567 ni Nilo Par! Pamonag

,iliminas ito ang #angkat ng mga #$lo na matatag#$an sa kalagitnaan ng agat

Pasi#iko bago #a nagkaroon ng malaking #agba*a! Ang #angkat na ito ng mga #$lo a+

bin$b$o ng *igit sa #itong libo at %ala'ang %aang mga #$lo!

Ang ,iliminas ito ang ta'ag sa mga mamama+an ng nasabing ka#$l$an a+ kat$la% rin

natin ang mga balat at *its$ra! Ang kanilang #ananalita a+ t$la% rin sa atin! Ng$nit

%a*ilan sa na*$*$li sila sa sibilisas+on ma+ mga #ag&$$gali sila at #agsasalita na kabila

rin sa atin!

,ik ang ta'ag sa kanilang #era! At ang ta'ag nila sa isang taong ma+roong isang

mil+on na mik o sobra #a a+ mikinar+o! Sa #agbibi*is malaki ang #agkakaiba natin sakanila! Ang kanilang ta'ag sa #ormal na %amit #ara sa mga babae a+ ang kat$mbas sa

atin nga+on ng bat*ing s$it at kamiseta at korto #ara naman sa mga lalaki!

Para ma#angalagaan ang kanilang morali%a% sa #agbibi*is ma+ batas silang

i#ina#at$#a% na *$li*in ang sin$mang mag%aramit ng ma*aba #a sa mini&skirt at mi:ro&

mini&skirt!

Ang $#$an sa kanilang mga sasak+an a+ nilalag+an ng kil$*an $#ang mas$kat ang

timbang ng mga #asa*ero %a*il ito ang #agbabata+an ng kanilang #amasa*e! 1to ang

tinata'ag ng kanilang P$bli: iser;i:e Commission na e at ang ikatlo 'alang t$big k$n%i *angin lamang!

Naka#agtataka0 1to ang #ag&$$ri ng


6/45

Ang mga si%e'alk sa kanilang l$ngso% a+ *igit na malala#a% ka+sa sa atin! Bakit nga

ba0 Ang %a*ilan a+ sa#agkat ang mga bazaar ang $m$$k$#a ng mga si%e'alk at ang

mga nagtitin%a ng sigaril+o at k$ng an$&ano ang si+ang $m$$k$#a ng mga k$'art$&

k$'arto na k$ng sa atin nga+on ng mga bazaar sa mga bazaar! At sabi*in #a ang mga

ma+&ari ng mga bazaar ang *in$*$li ng mga #$lis sa kanilang #agtitin%a sa mga

si%e'alk!

Ang mga o#is+al sa bansa na t$maba *abang sila a+ nasa serbis+o a+ #ina#ata'an ng

sala o ak$sas+on sa kanilang mga resol$tion gen$ine na mga batas at iba #a!

U#ang ma#agkati'alaan ang mga mataas na o#is+al ng bansa itinatag ang anti&

gen$ine :ommission #ara sa #ag*$li ng mga nag#a#arami ng #ag&aari o t$matangga#

ng mga laga+ na gen$ine t$la% ng gen$ine na resol$tions gen$ine na #era gen$ine na

batas at iba #a!

Ang #inakamalaking tin%a*an a+ tinata'ag na s$#er bla:kmarket! ,a+ #int$ra itong itim!

ito i#inagbibili ang mga baga+ na nga+on a+ i#inagbaba'al t$la% ng bl$sil na sigaril+o

a#+an mga baga+ na ninaka' at mga i#inagbibiling #ekeng baga+! Ang mga gen$ine

na baga+ a+ i#inagbibili nang #atago at tigkaka$nti lamang %a*il lagging *in$*$li ng mga

alaga% ng kati'alian ang nagbebenta ng mga ito at kin$k$m#iska #a ang kanilang mga

#anin%a! Kati'alian ang ta'ag nila sa kanilang batas at ang nag#a#at$#a% nito a+

tinata'ag nilang alaga% ng kati'alian!

Ang mga baril ng mga alaga% ng kati'alian a+ #altik! a*il sa ang nag&aari ng

lisens+a%ong baril a+ *in$*$li at #ina#ata'an ng salang illegal #ossession o= gen$ine

=irearm!

Sa #ana*ong ito a+ $so rin ang ki:kba:k na ka$nti lang ang ikinaiba sa ating tinata'ag

na ki:kba:k nga+on! Ang mga b$'a+a ng bansa (ito ang ta'ag sa mga mataas na

o#is+al sa #ama*alaan) a+ sinisi#a sa liko% #ara sa ba'at gatas o milk na tangga#ing

s$*ol sa kan+ang mga transaks+on! Ang mga b$'a+a ng bansa a+ t$mitigil sa

#ag#a#asi#a ka#ag maka#al na ang kanilang liko% %a*il ito ang magiging isang bata+an

sa #ag#ili ng isang o$tstan%ing b$'a+a o= t*e +ear!

ala'ang klase ng batas ang i#inalabas ng kanilang batasan na tinata'ag na Cir:$s o=

,iliminas! Ang isang batas a+ #ara sa mga ma+aman at ang isa a+ #ara sa ma*ira#!

Ang mga alaga% ng bansa a+ maliit lang ang s'el%o #ero malaki naman ang kanilang

maaaring gast$sing re#resentas+on!

Ang mga mamama+an ng ,iliminas a+ mas+a%ong reli*i+oso! Tatlo ang #aborito nilang

mga santo 4 ang mik (ang #era mismo) ang b$'a+a at si Santasa isang taong ma+

s$nga+ at b$ntot kat$la% ng tinata'ag natin nga+ong satanas! Ang #inakamalaking

kasalanang magaga'a a+ ang *in%i #ag#ata+ *in%i #agtataksil sa asa'a at *in%i #ag&

angkin sa +aman ng iba #agkaa'a sa mga ma*ira# at *in%i #agbibiga+ ng ano mang

*ingin sa kanila ng mga b$'a+a ng bansa!


7/45

Ang mga malaking transaks+on ng #ama*alaan a+ #inagkakas$n%$an sa ilalim ng #$no

at tinata'ag nila itong s*a%+ transa:tions! Ang iba naman a+ bin$b$o sa ilalim ng mga

mesa ng mga o#is+al na #ama*alaan! a*il %ito ang mga mesa a+ matataas #ara *in%i

ma$ntog ang $lo ng mga o#is+al ka#ag s$m$s$ot sila sa ilalim nito!

Ang mga *$es %e #as natin nga+on a+ tinata'ag nila na *$es %e #a$#as! Parang

nakakata'a ano0 Pero i+an ang katoto*anan! At isa #ang nakakataka ang

gin$g$'ar%+a*an a+ ang mga 'alang kasalanan! Bakit ganoon ang #amamalaka% ng

*$stis+a rito0 1+an ang batas! At ang balak a+ ma#ili ng *$es %e #a$#as k$ng sin$&sino

sa mga mamama+an ang #alaa'a+ at eskan%aloso at sino ang mababait! Pagkata#os

ng bista at b$maba na ang *atol ibinibilanggo ang mga 'alang sala $#ang i*i'ala+ sa

maraming mga nakalala+ang masasamang tao! Sabi*in #a malalaki ang bilangg$an

%ito at k$m#leto sa mga kasangka#an ka+sa sa labas! Ang la*at ng bilanggo a+

tinata'ag na 91P (9er+ 1m#ortant Prisoner)!

K$ng t$ngkol sa sistema ng #ag#ili ng mga o#is+al ibang&iba sa atin! Sim$la #a ng

kam#an+a magkaka*ara# ng entabla%o ng magkakakalaban sa #$litika! Nagbabat$*anng #$tik! Sa atin nga+on ang m$%slinging a+ #asaring lamang sa mga tal$m#ati

samantalang sa kanila a+ talagang ginaga'a! Ang ba'at kan%i%ato a+ %a#at

magsin$ngaling magm$ra mambato ng #$tik sa kalaban mangako ng mga *in%i

mat$t$#a% %a*il k$ng *in%i ni+a ito gaga'in a+ #a'a'alan ng bisa ang kan+ang

kan%i%at$ra ng Komis+on ng Kaloko*an ang a*ens+a na namama*ala sa eleks+on! Sa

ara' a+ namimili rin ang tao ng iboboto ka*it na ang isin$s$lat sa balota a+ *in%i na nila

#inag&iisi#an! Ang iniisi# nila a+ ang nai#on na bala ng mga kan%i%ato at mga na#ata+

ng kanilang mga kam#on at ma+ #inakamaraming #era! Ang kanilang ibinoto a+

tinata'ag na ibinoto sa bala at *in%i ibinoto sa balota!

Ang mga #$litiko at ang kanilang mga kam#on a+ *in%i natatakot ma#ata+ at #$mata+sa #ana*on ng kam#an+a at eleks+on %a*ilan sa kanilang #anini'alang ito ang

mag%a%ala sa kanilang kal$l$'a sa im#+erno k$ng saan mab$b$*a+ sila nang maliga+a

kasama si Santasa ang kanilang #aboritong santo!

Ang eleks+on a+ t$'ing ikala'ang taon! K$ng ga+on a+ masasabi natin na ma%aling

ma$bos ang mga mamama+an rito k$ng ma%ali ang #ata+an sa #ana*on ng eleks+on!

S$balit nababa'i rin ito ng imbens+on ng isang bantog na bali' (ito ang ta'ag nila sa

kanilang mga *en+o) na nakab$o ng isang tableta na k$ng iin$min ng mag&asa'a a+

magkakaanak ang babae ng tinata'ag na instant bab+ na i#inagb$b$ntis sa loob

lamang ng %ala'am#$.t a#at na oras!

Na#aka%ali ng #ag#a#alitalit ng ka#ang+ari*an sa ,iliminas! Pat$lo+ %in ang #ag&iral

ng mga ba+ang kontento na sa klase ng #amamalaka% %ito na sa nga+ong #ana*on a+

masasabing kabaligtaran ng mga #ang+a+ari! 1#inagmamalaki #a ng mga mataas ang

kat$ngk$lan sa #ama*alaan ang #agsasamantala sa kab$*a+an ng mga mamama+an!

Ang bagong ,ilimino ang mga ba+aning g$magala sa ka#$l$an sila ang magigitng na

t$mangga# ng mga #a#$ri na maririnig mo sa bibig ng nakaraang a%ministras+on! At

sino ang kanilang #inat$t$ngk$lan0 Ang #inat$t$ngk$lan nila ng mga #a#$ri a+ ang mga


8/45

ismagler mga namomorsi+ento mga ki:kba:k artist mga ma+aman na nang&aa#i sa

mga ma*ira# mga nang&aaga' ng l$#a ng ma+ l$#a mga alaga% ng kati'alian na

nang&aab$so sa mga mamama+an mga *$es %e #a$#as at mga #islak (#iskal) na *in%i

t$mitingin sa kisla# ng es#a%a ng katar$ngan at timbangan ng katoto*anan k$n%i

t$mitingin sa kalansing ng #ilak at timbangan ng malalakas at ma+ka#ang+ari*an mga

'alang ginaga'a sa ba+an k$n%i aksa+a*in ang kaban ng bansa na sa *ali# na gamitinang kanilang kat$ngk$lan sa #agsisilbi sa #$bliko a+ ginagamit #a ito sa

#angangamkam ng +aman!

Ang ilan sa mga alaga% ng ba+an na sa nga+on a+ masasabi nating g$maga'a ng

mab$ti a+ nagtatago na*i*i+a %a*il #inagtata'anan sila ng kanilang mga kasama*an!

-in%i lang i+an kin$k$t+a #a sila at k$ng ma*$li ng kanilang *e#e a+ kinagagalitan #a

at inaalis sa traba*o!

,a+ ilang kabataan na mala'ak ang #ag&iisi# na t$ma'ag ng isang #$long k$ng saan

i#inali'anag nila ang kaib*an ng #amama*ala na kanilang isinasaga'a! Ang kanilang

#rinsi#+o a+ *$mi*ingi ng isang klase ng #ag&$$gna+an ng mga namama*ala at#inamama*alaan! Noong sim$la a+ tinata'anan lamang sila ng mga #in$no! Ng$nit

nang l$maon a+ %$mami na ang %$ma%alo sa kanilang #$long b$ko% #a sa mga

ma*ira#! 1#inagba'al ng #ama*alaan ang #ag%araos ng #$long ng gr$#ong ito ng mga

kabataan na tina'ag nilang %$ngis ng li#$nan!

Ang sim#ati+a ng mga ma*ira# a+ nak$*a ng mga kabataan! At ang #agbaba'al sa

kala+aan ng mga ito at nang l$maon a+ #ag#ata+ ng ilan sa kanila ang naging %a*ilan

ng #agkagalit ng mga ma+aman at ng mga ma+ kat$ngk$lan! S$miklab ang isang

rebol$s+on na l$magana# sa b$ong ka#a$l$an ng ,iliminas!

Bilang #ar$sa sa kanila ng kanilang %i+os na si Santasa %$mating ang isang malaking

ba*a nagkaroon ng malakas na #aglin%ol *anggang sa #$m$tok ang isang malaking

b$lkan sa kailaliman ng %agat sa gitna ng ka#$l$an na si+ang naging %a*ilan ng

#aglala*o ng ,iliminas sa sanlib$tan!

PAGISLAM: Ang Pagbibinyag ng mga Muslim(Sana+sa+/,$slim)

Salin m$la sa 1ngles ni

El;ira B! Estra;o

Nanini'ala ang mga ,$slim na ang isang sanggol a+ i#inanganak na 'alang kasalanan

ka+a %i kailangang bin+agan $#ang ito a+ maalis! anoon #a man ma+roon silang ilangseremon+a na ka*alint$la% ng bin+ag na tinata'ag na #agislam! Pinanini'alaang ito a+

ang #agbibi+ag ng mga ,$slim!

Sa kat$na+an ma+roon silang tatlong $ri ng seremon+ang #anreli*i+on na na#a#aloob

sa #agislam na ginaga'a sa tatlong magkakaibang ara' sa b$*a+ ng isang sanggol!

Ang $nang seremon+a a+ ginaga'a ilang oras #agka#anganak! 1sang #an%ita ang


9/45

babasa ng a%zan o kang sa kanang tainga ng sanggol! 1to.+ ginaga'a i#ang %ito.+ ikintal

na si+a.+ i#inanganak na ,$slim at ang $nang salitang maririnig a+ ang #angalan ni

Alla*!

Ang #angala'ang seremon+a a+ *igit na kilala bilang #engg$nting o #eg$ba%!

inaga'a ito #itong ara' #agka#anganak! Nag*a*an%og ang mga mag$lang ng

kan%$li isang sal$&salo bilang #asasalamat sa #agkakaroon ng anak! ito.+

inaan+a+a*an ang mga kaibigan kamag&anakan at #an%ita!

Ang #ag*a*an%a a+ a+on sa antas ng kab$*a+an ng mga mag$lang sa #ama+anan!

Karani'ang nag#a#ata+ ng *a+o# kambing o baka! Ang *a+o# na ito.+ tinata'ag na

a


10/45

Ka+a k$ng isa kang ka#$s&ka#alaran

Wala kang #ag&asang mak+at sa li#$nan!

,ga ma*i*ira# lalong nasasa%lak

,ga ma+a+aman lalong $m$$nla%

,a+ ka#ang+ari*an *in%i s$m$s$l+a#,ga $tang&na&loob m$la sa ma*ira#!

K$ng ma+ mga taong sa%+ang na%ara#a

Sa *ali# t$l$ngan tin$t$lak #a nga>

B$ong lakas silang %in$%$sta&%$sta

U#ang itong *a#%i.+ lalong managana!

Nasaan i+os ko ang sinasabi ,o

Tao.+ #anta+anta+ sa balat ng m$n%o0

Kaming mga a#i nga+o.+ nariritoinggin ,o Poon ko #anambitang ito!

Babang Luksa(T$la/Pam#ango)

Salin ni Oli;a P! antes ng

"PABANUA ni

ios%a%o ,a:a#agal

1sang taon nga+on ng i+ong #ag#ana'Tila ka*a#on lang nang ika'.+ l$misan>

S$balit sa akin ang tanging nai'an

,ga alaalang %i&malilim$tan!

K$ng ako.+ nasa #ook na limit %ala'in

Naaalala ko ang ating #aggili'>

T$'a.+ %$ma%ala' sa aking #aningin

K$ng nag$nita kong ta+o.+ magka#iling!

K$ng minsan sa%+a kong %ala'in ang ba*a+

Na k$ng saan $nang ta+o.+ nag&ibigan>

Sa bak$ra.t ba*a+ sa la*at ng l$gar

1tong kal$l$'a.+ *ina*ana# ika'!Sa matan%ang ba*a+ na#$no ng sa+a

Sa ara' na i+o.+ #inagsal$*an ta>

Ang bi+a+ang saglit k$ng nababalik #a

Ang i#a#alit ko.+ ang aking *ininga!

Bakit ba ma*al ko ka+&agang l$misan

At ini'an akong sa'ing 4 ka#alaran

-in%i mo ba talos kab.+ak ka ng b$*a+


11/45

At sa #ag+aon mo.+ #ara ring namata+0

,ara*il tin$bos ka ni Bat*ala

U#ang sa isi#a.+ *in%i ka t$man%a>

At ang lara'an mo sa #$so ko.t %i'a

A+ manatiling magan%a at bata!

Sa #araang ito k$ng nagkae%a% naAng #$ting b$*ok ko.+ %i mo makikita

At ang lara'an kong tan%ang&tan%a mo #a

aong kabataan tagla+ na t$'ina!

At %a*il nga rito ang #agmama*alan

A+ *anggang mata#os ang kabataan>

1tong alaala a+ lalaging b$*a+

2alaging sari'a sa ka'alang *anggan!

Ka+a aking ma*al sa i+ong #ag#ana'

Ta+o.+ nagtag$m#a+ sa %$#ok ng b$*a+>

Ang ating #agsintang masi%*i.t marangal

-in%i mamamata+ 'alang kata#$san!

Ang ka$galian ng nin$no natin

1sang taon akong magl$l$ksa man%in>

Ng$nit ang #$so ko.+ sa%+ang maninim%im>

-anggang kalangitan ta+o.+ magka#iling!

WALANG SUGAT(Ni Se;erino 8e+es)

Unang Ba*agi

1 TAPO

(Tangga#an ng ba*a+ ni $lia! Si $lia at ang mga bor%a%or ,$sika)

Koro Ang kara+om k$ng i%$ro

ang %aliri.+ natitibo

ka#ag namali ng %$ro


12/45

b$r%a nama.+ l$miliko!

$lia Anong %ikit anong inam

ng #an+ong bin$b$r%a*an

tatlong letrang nag&aga#a+

na ka+ Ten+ong na #angalan!

Koro Ang kara+om k$ng itirik

t$mitimo *anggang %ib%ib!

$lia Pi+esta ni+a.+ k$ng s$mi#ot

#an+ong ito.+ iaabot

kalaki# ang #$so.t loob

ng kani+ang t$na+ na lingko%!

Si Ten+ong a+ mabibig*ani

sa %ikit ng #agkaga'a

mga k$la+ na s$tla


13/45

as$l #$ti at #$la!

Pan+o.+ %ito ka sa %ib%ib

sabi*in sa aking ibig

na ako.+ nag#a#a*ati%

isang mat$nog na *alik

Koro Ang kara+om k$ng i%$ro

ang %aliri.+ natitibo!

-o+ tingnan nin+o si $lia

#ati #an+o.+ sinisinta

ka#ag #an+o ng ibig

tinata#os na #ilit

nang *$'ag %a' ma#$laan

ng binatang #agbibig+an

ang #an+o #a.+ sasama*an


14/45

ng mainam na #agmama*al!

At ang magan%ang #ag&ibig

ka#ag nam$ga% sa %ib%ib

nalilim$tan ang sakit

t$'a ang g$migiit!

,ga irog natin naman

sila.+ #a'ang #ag*an%$gan

mga #an+ong mainam

ib$r%a ang kanilang #angalan!

$lia Pi+esta ni+a.+ k$ng s$mi#ot

#an+ong ito.+ iaabot

kalaki# ang #$so.t loob

ng kani+ang t$na+ na lingko%!

Koro Nang *$'ag %a' ma#$laan


15/45

ng binatang #agbibig+an

ang #an+o #a.+ sasama*an

ng mainam na #agmama*al!

Salitain

$lia 2ig#itin na nin+o ang mga basti%or at ka+o.+ mangagsa+a' na! (Pa#asok ang

magsisikanta!) (2alabas si Ten+ong)!

11 TAPO

(Ten+ong at $lia)

Salitain

Ten+ong $lia tingnan ko ang bin$b$r%a*an mo

$lia -$'ag na Ten+ong *$'ag mo nang tingnan masama ang #agkaka+arinakaka*i+a

Ten+ong 1sang sili# lamang *in%i ko *i*i#$in ganoon lang0a+

$lia Sa ibang ara' #agkata#os na oo i#akikita ko sa i+o!

Ten+ong (Tangan si $lia sa kama+) Ang %aliri bang ito na


16/45

*$bog kan%ila na anaki.+ nilalik na ma#$ting garing

a+ ma+ +a+ariin ka+ang *in%i mainam0 -ala na tingnan ko lamang!

$lia -$'ag mo na akong t$+ain #angit nga ang mga %aliri ko!

Ten+ong (Nagtatam#o) A+3

$lia Bakit Ten+ong na#ago% ka ba0 (-in%i sasagot)! ,asama ka #alang ma#ago%!

Ten+ong ,asakit sa i+o3

$lia (Sarili) Nagalit t$lo+3 Ten+ong Ten+ong (Sarili) Nal$l$no% #ala ito sa isangtabong t$big3

Ten+ong A+3

$lia (Sarili) Anong lalim ng b$ntong *ininga3 (Biglang i*a*agis ni $lia ang basti%or)!

(Sarili) 2alo ko #ang #agagalitin3

Ten+ong (P$#$l$tin ang basti%or at %ala)! $lia $lia ko! (2$l$*o%) Pata'arin mo ako>-in%i na ako nagagalit

$lia ,asakit sa aking magalit ka at *in%i! 2aking baga+3

Ten+ong 2$malagana# sa %ib%ib ko ang masaganang t$'a narito at nakikita ko naminara#at mong ilimbag sa #an+ong ito ang #angalan ko!


17/45

$lia -in%i a* nagkakamali ka *in%i $kol sa i+o ang #an+ong i+an

Ten+ong Sin$ngaling3 At kaninong #angalan ito0 A! Antonio> N! Nar:iso at @! a+ @lores!

$lia Namamali ka *in%i mo #angalan i+an!

Ten+ong -in%i #ala akin at kanino nga0

$lia Sa among3 1+a.+ iaala+ ko sa kan+a nga+ong kaara'an ng #asko!

Ten+ong K$ng sa among man o sa %emon+o bakit ang letra.+ A N at @0

$lia Oo nga sa#agkat ang A a+ Among ang N Natin at ang @ a+ @ra+le!

Ten+ong Among Nating @ra+le laking kaali#$staan3 -$'ag mo akong agla*iin nangt$ngkol sa mga taong i+an at ma%aling mag#anting ang tainga ko!

$lia Nakaganti na ako3 ($%$k$tin ni Ten+ong sa kan+ang b$lsa ang #os#oro atmagkikiskis maraming b$til at nang nag&aalab na magsasalita!)

Ten+ong $lia magsabi ka ng katoto*anan #ara sa k$ra nga ba0 Ka#ag *in%i kosinilaban a+ !sin$ngaling akomang$sa# ka! S$s$ls$lan ko na0 (An+o nangsisilaban)!

,$sika No! D

$lia -$'ag mong silaban ang t$na+ mong #angalan!

Ten+ong Sa #agkakasabi mong sa k$rang s$kaban nagising ang galit at %i ma#igilan!


18/45

$lia -in%i mag*a*an%og sa la*i ni Satan ang #an+ong i+an a+ talagang i+o sam#$ng nagb$r%ang si $liang iniirog mo!

Ten+ong Salamat salamat $ling #oon ko!

$lia O* Ten+ong ng #$so O* Ten+ong ng b$*a+ ko!

Ten+ong Pag&iibigan ta.+ ka*imana'ari l$ma'ig na t$na+ at %i ma#a'i #aglinga# mo saakin k$sang mamalagi *$'ag malim$tan sa t$'i&t$'i

Ten+ong $lia ko.+ t$#arin a%*ikain natin!

$lia Ta+o.+ %$m$log sa #aa ng altar!

Ten+ong Asa*an mo!

Saba+ i m$m$nting t$'a %ito.+ %$ma%ala' ano #a.t 'ari %i na mamamata+ sa #ilingmo o*3 (Ten+ong) ni+aring b$*a+ ($lia) %i na maalaalang ma+ kabilang b$*a+!

(2alabas si $ana)!

111 TAPO

(Ten+ong $lia at $ana mama+a.+ 2$kas)

Salitain

$ana $lia $lia saan mo inilaga+ ang baro kong makato0 (Nag$lat si $lia at siTen+ong)

(2alabas si 2$kas)


19/45

2$kas ,amang Ten+ong ,amang Ten+ong3

Ten+ong Na#aano ka 2$kas0

2$kas inaki# #o ang Tatang mo ng Bol$ntar+o ng Santa ,aria!

Ten+ong i+atat %inaki# si Tatang0

2$kas O#o!

Ten+ong Saan ka+a %inala0

2$kas Sa B$lakan %a' #o %a%al*in!

Ten+ong Ti+a ako #o #a#aroon m$na.t s$s$n%an si Tatang!

$ana -inta+ ka san%ali at kami.+ sasama! $lia magta#is ka(,agsisi#asok sina$ana $lia ,agta#is ka (,agsisi#asok sina $ana $lia at 2$kas)!

Ten+ong O* m$n%ong sin$ngaling3 Sa ba'at san%aling liga+ang tinatamo ng %ib%ib a+tin$t$ng$nan ka#ag%aka ng matin%ing %$sa3 ,ag%ara+a ka3 Ang t$'ang i%in$%$lot mosa amin a+ mait$t$la% sa bango sa b$laklak na sa san%aling oras a+ k$sang l$mili#as3

(Telong ,aikli)

Kal+e

19 TAPO


20/45

(,$sika)

Koro at 2$kas

2$kas Ta+o na.t ating %ala'in mga tagarito sa atin!

Koro al*an sila ng makakain at bi*isan a+ ga+$n%in!

1sang Babae Na$bos na ang lalaki!

2a*at ng Babae 2a*at na.+ *in$*$li mga babae na kami!

2$kas ,arami #ang lalaki!

2a*at ng 2alaki -$'ag ka+ong mal$mba+kami.+ nasasa ba*a+ at na*a*an%angt$na+ laan sa la*at ng baga+!

2a*at ng Babae (Sasalitain) ,ga lalaking 'alang %am%am kaming babae.+ #aba+aan%i namin ka+o kailangan!

1sang 2alaki ,akikita ko si Tatang!

1sang 2alaki Kaka ko.+ ga+$n%in naman!

1sang Babae Asa'a.+ #aroroonan!

1sang Babae Anak ko.+ nang matingnan!


21/45

2a*at Ta+o na.t s$maka+ sa tren b$mili #a ng bibil*in at sa kanila.+ %al*in masara# na#agkain!

,ga Babae Ta+o ta+o na!

2a*at S$maka+ sa tren!

,ga 2alaki oon sa estas+on!

2a*at Ating *i*intin! (Pa#asok la*at)

(1tataas ang telong maikli)

9 TAPO

(Bilangg$an sa B$lakan #at+o ng ob+erno maraming mga bilanggong nakatali samga re*as!)

(Ang mga #ra+le at si ,ar:elong Alkal%e!)

Salitain

8eli*i+oso !5! A* si Ka#itan 2$is3 1to tagaroon sa amin> masamang tao ito

,ar:elo ,ason #o +ata among0

8eli*i+oso !5 K$ng *in%i man mason mara*il =ilib$stero sa#agka.t k$ng si+a s$m$latmaraming K :aba+o K!


22/45

,ar:elo -in%i #o ako kaba+o among3

8eli*i+oso !5 -in%i ko sinasabing kaba+o ika' k$n%i k$ng is$lat ni+a ang kaba+o ma+K na la*at ng C #ina#alitan ng K! ,asamang tao i+an mab$ti mamata+ si+a!

8eli*i+oso D!5! ,ar:elo si Ka#itan Piton si Ka#itan ,ig$el at ang $ez %e Paz a+%arag%agan ng ras+on!

,ar:elo -in%i sila makakain e*3

8eli*i+oso !5 -in%i man ang ras+on ang sinasabi ko sa i+o na %ag%agan a+ ang

#agkain *in%i ano sa akin k$n%i sila k$main0 ,ab$ti nga mamata+ silang la*at! Angras+on na sinasabi ko sa +o a+ ang #alo maraming #alo ang kailangan!

,ar:elo O#o among *ira# na #o ang mga kata'an nila at nakaaa'a #o namangmangagsi%aing> isang linggo na #ong #al$an ito at isang linggo #o namang 'alangt$log sila3

8eli*i+oso D!5 2oko ito3 Anong a'a&a'a0 Na+on 'alan a'a&a'a %$ro


23/45

8eli*i+oso !5 Bakit ganoon0 (g$lat)!

,ar:elo a*il #o a+ si Ka#itang 1nnggo a+ #inagsa$lan ng *ininga!

8eli*i+oso !5 Si Ka#itan 1nggo #inagsa$lan ng *ininga3 Narito si Ka#itana P$tin at ibig%a' makita si Ka#itan 1nggo na asa'a ni+a! K$ng ganoon a+ *in%i na mamamata+ siKa#itan 1nggo0

,ar:elo ,amamata+ #ong 'alang #agsala 'ala na #ong laman ang %ala'ang #igi saka#a#alo at ang %ala'ang braso #o.+ lita' na ang mga b$to nagigit sa #agkakaga#os!

8eli*i+oso !5 ,a+ b$*a+$sa si Ka#itan 1nggo3 Saan naroroon nga+on0

,ar:elo Nari+an #o sa kabilang sili% at tin$t$l$+an $li ng limang kaban!

8eli*i+oso !5 ,ab$ti mab$ti ,ar:elo *$'ag mong kalilim$tan na si Ka#itan 1nggo a+ara'&ara' #a#al$in at ibibila% at b$b$san nang t$big ang ilong at *$'ag bibig+an ngmab$ting t$l$gan *a0

,ar:elo O#o Among

(Sa mga kasama ni+a) Com#aGeros *abeis trai%o el %inero #ara el oberna%or0

8eli*i+oso D H I Si si *emos trai%o!

8eli*i+oso !5 ,ar:elo %al*in %ito si Ka#itan 1nggo!

,ar:elo -in%i #o makalaka% e*3


24/45

8eli*i+oso !5 al*in %ito #ati ang #a#ag!

8eli*i+oso D!5 Tonto!

Ta%eo Bakit ka m$m$ra*in0

$ana K$m$sta #o naman ka+o among0

P! Teban ,asama $ana talaga +atang itong #agkab$*a+ namin a+ lagi na lamang sa*ira# noong ara' kami a+ 'alang inaasa*an k$n%i ka$nting s$'el%o %a*il sa kami.+ali#in ng mga #ra+le> nga+on nga k$ng sa baga+ a+ kami na ang namama*ala 'ala

naman kaming kinikita> 'ala nang #amisa mga #ata+ a+ *in%i na %ina%a#it> nga+on kona#agliri# na ang mga kabanalang gina'a ng mga tao noong ara' a+ #a'ang#ak$n'ari at #akitang&tao lamang alins$no% sa malaking takot sa mga #ra+le!

$ana Totoo #o ang sabi mo!

P! Teban Ka+a $ana %i&mala+ong kaming mga klerigo a+ ma$'i sa #agsasakatant$in ni+ong kaming mga #ari a+ *in%i mab$b$*a+ sa #ana+ na *angin!

$ana Bakit %ami mo #ong mga #inakakaing mga #amangking %alaga0

P! Teban Si+a nga $lilang inaam#on ko!

,ig$el A+3 Aling $liaa+!!mamamala#it na #o!

$lia Alin #o ang mala#it na0

,ig$el Angangang

$lia (Sarili) Ano ka+a ang ibig sabi*in nito0


25/45

Ta%eo ,ig$el ta+o na.t nagka+ari na kami ng kani+ang ina!

,ig$el A+salamat (t$'ang&t$'a)

$lia (Sarili) 1#inagka+ari na #ala ako ni 1nang0

Ta%eo Ano ba ang sinabi mo0

,ig$el Sinabi ko #ong a+ $lia3 A+ Aling $lia3 A+ $lia ko3

Ta%eo Wala ka nang nasabi k$n%i #$los na "a+0 -in%i ka nag#a*a+ag ng #agsinta mo0

,ig$el Sinabi ko #ong mala#it na!

Ta%eo ,ala#it na ang alin0

,ig$el 1tinatanong nga #o sa akin k$ng alin ang mala#it na e* *in%i ko #o nasag$tan

Ta%eo Na#aka%$ngo ka3 A+ 1ge ta+o na.t baka ka #a ma*alata!

8eli*i+oso !5 Ka#itana P$tin mana %ala' #arito ka+o!

(,agsisilabas ang mga %ala')!

91 TAPO

(,ga 8eli*i+oso P$tin $ana $lia Ten+ong at mga %ala' babae at lalaki!)


26/45

Salitain

8eli*i+oso !5 Ka#itana P$tin nga+on makikita mo na ang tao mo %a%al*in %ito atsinabi ko sa Alkal%e na *$'ag nang #a#al$in *$'ag nang ibibila% at i#inagbilin ko nabibig+an na ng mab$ting t$l$gan

P$tin Salamat #o among!

8eli*i+osa !5 Kami a+ aak+at m$na san%ali sa oberna%or at sasabi*in namin na#a'alan la*at ang mga bilanggo kaa'a&a'a naman sila!

P$tin O#o among mano na nga #o! Salamat #o among! (,angagsisi*alik ng kama+si Ten+ong a+ *in%i at ang mga ibang lalaki!)

8eli*i+oso !5 (Sa mga kasama) es#$es %e ;er el oberna%or!!a ,anila :ogemerosel tren en la Esta:ion %e $ig$into es ne:esario %e:iral eneral


27/45

P$tin Ten+ong ka+sama mong bata bakit ka *in%i *$malik ng kama+ sa among0

Ten+ong 1nang ang mga kama+ #ong!namamata+ ng ka#'a a+ *in%i %a#at *agkan*$'ag #ong manini'alang sasabi*in ni+a sa oberna%or na si tatang a+ #a'alan

bagk$s #a ngang i#agbibiling #ata+in na ngang t$l$+an! (Sarili)! K$ng nababati% lamangng mga ito ang #inag&$sa#an ng a#at na lilo3 Nakal$l$nos ang kamangmangan3

(1#a#asok si Ka#itang 1nggo na naka%a#a sa isang #a#ag na makiti%!)

P$tin 1nggo ko3

Ten+ong Tatang3

$lia Kaa'a&a'a naman3

Ten+ong ,a*abaging 2angit3

,$sika

Ten+ong Ang %ala'ang braso.+ gitgit na ang laman naglabas ang b$to sa mga tinalianli#os na ang s$gat ang b$ong kata'an naka*a*ambal3 A+3 Ang an+o ni amang3 Angla*at ng ito.+ ga'a ng #ari na sa Pili#inas si+ang nag*a*ari lalang ni 2$si#er sa%emon+ong la*i ka+ Satang mal$#it nakiki$galiA* ka#ag ka namata+ o* ama kongibig asa*an mo #o at igaganting #ilit ka*it na ano ang aking masa#it sa $lo ng #ra+leisa sa kikitil!

Salitain

Ten+ong Tatang ika' #o.+ ititi*a+a ko nang *in%i mangala+

1nggo -$'ag na!anak ko!*in%i na maaaril$ra+ l$ra+ na ang kata'anTa+o.+mag*i*i'ala+ na 'alang #agsala3 B$nso ko *$'ag mong #aba+aan ang inang mo3


28/45

P$tin a+ P$tin$ana&$liaka+o na lamang ang inaasa*an kong kakalinga sakanila!Ang kal$l$'a ko.+ ini*ain ko na ka+ Bat*ala!

Ten+ong i+os na ma+ ka#ang+ari*an3 Ano.t in+ong i#inagkaloob ang ganitong *ira#0(ito lamang ang #asok ng kantang "Ang %ala'ang braso.+)

,$sika No! D

Ten+ong Ang %ala'ang braso.+ gitgit na ang laman naglabas ang b$to sa mga tinalianli#os na ng s$gat ang b$ong kata'an naka*a*ambal a+3 Ang an+o ni Amang3 Ang la*atng ito.+ ga'a ng #ari na sa Pili#inas si+ang nag*a*ari lalang ni 2$:i=er sa %emon+ong

la*i ka+ Satang mal$#it nakiki$gali! A*3 Ka#ag namata+ ka o* ama kong ibig asa*anmo #o.t igaganting #ilit ka*it na ano ang aking masa#it sa $lo ng #ra+le isa sa kikitil!

$lia Ta+a ng loob ko at binabanta&banta mga taong i+a.+ ta%tarin man +ata la*at ni+anglaman b$to sam#$ng taba %i makababa+a% sa $tang na ma%la!

(,ga babae.t lalaki)

i na kina*abagan ka*it ka$nti man #ariseos a+ %aig sa mag#a*ira#!

Ten+ong Oo.t %i matingnan #$so ko.+ sin$s$b*an sa gina'a ka+ amang ng mga taong*$ng*an!!Ang a'a.+ nilimot sa kal$#itan!

2alaki.t babae Wari m$k*a nang bangka+!

Salitain

Ten+ong 1nang mas%an mo #o!at masama ang laga+ ni tatang1nang tingnan mo.tnag*i*ingalo!Tatang tatang!


29/45

P$tin 1nggo ko!!1nggo

Ten+ong Pata+ na3

(,angagsisi*ag$lgol ng i+ak)

(Telong ,aikli)

9111 TAPO

(Sila ring la*at 'ala lamang si Ka#itang 1nggo ang Alkal%e at mga bilanggongnangakaga#os!)

Salitain!

P$tin Ten+ong *in%i +ata ako makasasa#it sa atin3 $lia nangangatal ang b$ongkata'an ko3 Nagsisiki# ang aking %ib%ib3 Ang sakit a+ taos *anggang liko%3 A+ Ten+ong*in%i ako maka*inga3 Ang #$so ko.+ #arang #ini#int#it sa #ali*ang bakal3

(Si P$tin a+ ma#a#a*an%$sa+)!

Ten+ong 2angit na mataas3

(Pa#asok la*at)

1J TAPO

(Ten+ong at mga kasamang lalaki mama+a.+ si $lia!)


30/45

Salitain!

Ten+ong ,ga kasama magsik$*a ng g$lok at ang ma+ rebolber a+ %al*in!

1sa Ako.+ ma+roong iniingatan!

1sa #a Ako ma.+ ma+roon %in!

Ten+ong Ta+o na sa estas+on ng $ig$into!

1sa Nalalaman mo bang sila.+ mangagsisil$lan0

Ten+ong Oo 'alang #agsala narinig ko ang salitaan nila at nabati% ko t$lo+nasasabi*in %a' nila sa -eneral na ta+o.+ #agbabarilin na!

1sa ,ga tam#alasan!

1sa #a Walang #ata'a%3

(Nang mangagsia+on si Ten+ong a+ naka*$li sa #aglaka% sa lalabas si $lia)

$lia Ten+ong Ten+ong3

Ten+ong $lia3

$lia i+ata.t matitiis na ina.+ lisanin mo sa ka*a#is*a#is na an+o0 i ba nalalamanmong sa kani+a.+ 'alang ibang makaaali' k$n%i ika' at sa ma+ %am%am ni+ang #$soa+ 'alang l$nas k$n%i ika' na b$gtong na anak0 Bakit mo si+a #a#ana'an0


31/45

Ten+ong $lia t$na+ ang sinabi mo> %ata#'a.t sa sarili mong loob %i ba si inang a+kakalingain mong #arang t$na+ na ina> alang&alang sa #aglinga# mo sa akin0 Sa baga+na ito ano ang i#ag&aalaala ko0

$lia Oo nga Ten+ong ng$ni.t *in%i kaila sa i+o na ang maililinga# ng isang lalakingkam$k*a mo a+ %i maititingin ng isang babaing ga+a ko! Ten+ong *$'ag kang $malis3

Ten+ong $lia *in%i maaari ang ako a+ %i #asaarang> ako a+ *ini*inta+ ng mgaka#ati% $lia t$m$gtog na ang oras ng #anana'agan ng naaa#ing ina sa #into ngnag#a$ba+ang anak> ang ina natin a+ nangangailangan ng t$na+ nating #ag%ama+> %itosa %ib%ib ko.+ t$mitimo ang nakal$l$nos ni+ang *im$tok ang naka#anl$l$mo ni+ang%aing ",ga anak ko an+a "nga+o.+ ka#ana*$nang ako.+ ibangon na nin+o sa#agkal$gami! Oras na $lia ko ng #aglagot ng matiba+ na tanikalang ma*ig#it satatlong %aang taong sinasanga+a%> *in%i %a#at t$l$tangmga iaanak natin a+ magising#a sa kalagim&lagim na kaali#in!

$lia Wala akong mait$t$tol tangga#in na lamang ang *$ling tag$bilin3 (-$*$barin anggargantil+ang ma+ me%al+ita> tangnan at is$s$ot ka+ Ten+ong ang gargantil+a>) Anglara'ang ito.+ aking isasabit sa ta#at ng #$so.+ *$'ag i'a'aglit at sa mga %igma k$ngsi+a.+ masambit i#agtanggol ka sa mga #anganib! /K$ng saka&sakaling irog ko.+masaktan #a*ati% kang aga% sa aking kan%$ngan! Ang mga s$gat mo.+ aking*$*$gasan ng masaganang l$*ang sa mata.+ n$n$kal!

Ten+ong Sa i+os nananalig!

$lia P$so ko.+ %ina%ala' ng malaking *a#is!

Ten+ong -$'ag mamangla'! -$'ag i#ag%$sa ang aking #ag#ana'!

Ten+ong -$'ag mamangla'! -$'ag i#ag%$sa ang aking #ag#ana'!

$lia ,ang$ng$limlim na ang sa matang ila'!

Ten+ong Ang $la# $lia ko.+ %i mananatili! arating na ibig ang #agl$l$'al*ati!


32/45

$lia Ten+ong na #oon ko.+ ka*imana'ari! ,agli'a+'a+ $li.t %ilim a+ ma#a'i!

Ten+ong -$'ag nang matakot *$'ag nang mangamba! Ako.+ t$t$#a% lang ng aking#anata sa #akikianib sa mga kasama! Aming t$t$b$sin naali#ing ina! 1ka' irog ko.+

aking itatago sa loob ng %ib%ib sa tabi ng #$so! Nang *in%i mal$bos ang #agkasi#*a+osa mga sak$na ika'.+ kalag$+o! (Titigil) a+ao na ako3

$lia Ako.+ lilisanin0 Balot +aring #$so ng matin%ing l$mba+ b$malik ka aga% nang %iikamata+!

Ten+ong $ling aking sinta3

$lia O* Ten+ong ng b$*a+3

Ten+ong (An+ong aalis) (Sarili) Kaa'a&a'a3 (T$l$+ang aalis!)

$lia (Biglang lilingon) Te3 $mao na3 (Pa#asok)

J TAPO

(T$gt$ging nag#a#akilala ng %am%amin! Pag%ating ng ba*aging masa+a a+ maririnigang siga'an sa loob! ,ga #ra+le at mga kasama ni Ten+ong at si Ten+ong!)

Sa loob!

,ga la*i ni 2$:i=er3 ,agsisi na ka+o.t oras na nin+o3 1ka' ang #$mata+ sa ama ko&Per%on3 Walang $tang na %i #inagba+aran3 (-agaran at ma#a#ata+ ang mga #ra+le isaang mabibitin na sasama sa tren!)

(Telon)


33/45

Wakas ng Unang Ba*agi

1kala'ang Ba*agi

1 TAPO

(Ba*a+ ni $lia)

($lia at $ana)

Salitain

$ana $lia iga+ak ang loob mo> nga+on a+ #a#arito si ,ig$el at ang kan+ang amasila.+ #ag#a#akitaan nang mainam!

$lia K$ng #$marito #o sila a+ %i ka$sa#in mo #o3

$ana Bakit ba gani+an ang sagot mo0

$lia Wala #o3

$ana -in%i naman #angit li#i ng mab$b$ting tao b$gtong na anak at nakariri'asaano #a ang *a*angarin mo0

$lia Ako #o inang ko a+ *in%i nag*a*anga% ng mga kab$ti*ang tin$ran mo ang*ina*anga% ko #o a+!

$ana A+ ano0 $l$*an mo sabi*in mo at nang matalastas ko!


34/45

$lia Ang tangga#in #ong ma*in$sa+ ng #$so ko!

$ana (Natata'a) $lia ako.+ natata'a lamang sa i+o ika' a+ bata #a nga 4 anong#$s$$so ang sinasabi mo0 Totoo nga.t noong $nang %ako ka#ag ma+ lalaking

nangingibig a+ tinatatangga# ng mga mata at itin$t$lo+ sa #$so at k$ng ano angkani+ang tibok a+ si+ang sin$s$no% %ata#'a.t ga+o.+ iba na nagbago nang la*at an%laka% ng #ana*on nga+o.+ k$ng ma+ lalaking nangingibig a+ tinatangga# ng mga mataat itin$t$lo+ sa #$so at k$ng ano ang kani+ang tibok a+ si+ang sin$s$no% %ata#'a.tnga+o.+ iba na nagbago nang la*at ang laka% ng #ana*on nga+o.+ k$ng ma+ lalakingnangingibig a+ tinatangga# ng mga mata at itin$t$lo+ %ito (*i*i#$in ang noo) %ito sa isi#at %i na sa #$so> at k$ng ano ang #as+a ng isi# a+ si+ang #aiiralin ang #$so sa#ana*ong ito a+ *in%i na g$magana# ng magan%a ni+ang kat$ngk$lan si+a.+nag#a#a*ingala+ na

$lia Nakasisin%ak inang ko ang mga #ang$ng$sa# mo3

$ana Si+ang t$na+3

$lia Ako #o.+ *in%i makas$no% sa masamang kalakaran ng #ana*on %ito #o akomakatatak'il sa ta#at na $%+ok ng aking #$so!

$ana $lia tila 'ari ! ! ! ! ma+ kinal$l$g%an ka nang iba!

$lia Wala #o3

$ana K$ng 'ala a+ bakit ka s$m$s$'a+ sa aking iniaalok0 Nalaman mo na angkagalingan mong sarili ang aking ninananais! Ang 'ika ko baga a+ b$kas&makala'a.+mag&aasa'a ka rin lamang a+ k$ng ma#a#asa&moro a+ ma#asa&Kristi+ano na3

(Pa#asok)

$lia (Sarili) ,oro +ata si Ten+ong3

11 TAPO


35/45

($lia at ,oni:a)

Salitain

$lia ,oni:aaaaaaaaaa ,oni:aaaaaaaaaa

,oni:a (Sa loob) Pooo3

$lia -alika&2alabas si ,oni:a)

P$maroon ka ka+ 2$kas sabi*in mong *ini*inta+ ko si+a>

ma%ali ka!!

,oni:a O#o (Pa#asok)

111 TAPO

($lia&mama+a.+ ,ig$el Ta%eo Pari Teban at $ana)

,$sika

alit ni $lia

O* Ten+ong ni+aring %ib%ib

%i+ata ako.+ i+ong natiis


36/45

na *in%i mo na sinili#

sa ganitong #agka*a#is!

A+3 ,ag%$mali ka.t %al$*an

t$b$sin sa ka#anganiban

*$'ag mo akong ba+aang

ma#asa ibang kan%$ngan!

-alika Ten+ong *alika

at baka %i na ab$tin

si $lia.+ *$mi*inga #a

#a#ana' 'alang #agsala3

At k$ng #ata+ na ab$tin

itong i+ong nalim$tan

ang bangka+ a+ %al*in na lamang

sa mala#it na libingan!


37/45

-$ling samo o*3 Ten+ong

k$ng i+o nang maibaon

sa mal$ngkot na #anti+on

%ala'in minsan man isang taon!

Salitain

P! Teban (P$malak#ak) ,ab$ti ang %alit mo $lia

%ata#'a.t na #akal$mba+ lamang

$lia ($lat) Pata'arin #o nin+o at *in%i ko nalalamang ka+o.+ nangagsiratingKa*i+a&*i+a #o!

P! Teban -in%i> *in%i ka*i+a&*i+a mainam ang %alit mo! Ang inang mo0

$lia Nari+an #o sa labas tata'agin ko #o! (Pa#asok)!

P! Teban ,agan%ang bata si $lia at m$k*ang lalabas na mab$ting asa'a!,ar$nongkang #$mili ,ig$el!

Ta%eo Ako among ang mab$ting mamili si ,ig$el #o.+ *in%i maalam maki$sa#!(2alabas si $ana)!

$ana Aba narito #ala ang among3 ,ano #o among!


38/45

P! Teban A* $ana ano ang b$*a+&b$*a+0

$ana ,ab$ti #o among!

Ta%eo (Ka+ ,ig$el) 2a#itan mo!

,ig$el Baka #o ako m$ra*in a*3

Walang Panginn

Ni eogra:ias A! 8osario

Nang makita ni ,ar:os sa kanilang l$mang orasan na ang ma*abang *int$t$ro a+mala#it nang s$ma#it sa ika&D samantalang naka#ako na sa ika&L ang maikling %aliri*in%i ni+a malaman k$ng saan magt$t$ngo! 1sinisiksik ang kan+ang $lo ka*it saan sakaang %ala'a ni+ang *int$t$ro a+ i#a#asak sa mga b$tas ng kan+ang tainga!

A+a' ni+ang marinig ang animas! A+a' ni+ang ma#akinggan ang mal$ngkot na #alo ngbakal sa malaking kam#anang tanso sa kam#anar+o ng simba*an sa kanilang ba+an!a+$nman ka*it na saan si+ang magsiksik ka*it na saan si+a magt$t$ngo ka*it na

anong ga'in ni+ang #ag#a#asak sa kani+ang tainga a+ lalong nan$n$ot sa kani+ang#an%inig ang mal$ngkot na tinig ng batinga'!

"Ta#os na ba0 Ta#os ang s$n$%&s$no% ni+ang tanong na animo.+ %ina%a+a ang sarilik$ng 'ala na si+ang na$$linigang ano mang taginting ng kam#ana!

"Ta#os na! Ta#os ang s$n$%&s$no% namang itin$gon ng kan+ang ina #ani'alangani'ala *in%i nga naririnig ang mal$ngkot na animas!

"Ng$nit ,ar:os!! ang baling $li na matan%ang babae sa anak! "Bakit a+a' mongmarinig ang oras na $kol sa kal$l$'a0 i+a.+ #ag#a#ag$nita sa mga tao na %a#at mag&$kol ng %alangin sa ikal$l$'al*ati ng mga kal$l$'ang nasa kabilang b$*a+! 2alo ka na,ar:os marami kang %a#at i#ag%asal! Una&$na.+ ang i+ong amaikala'a.+ ang ka#ati%mong #angana+ ikatlo.+ ang ka#ati% mong b$nso saka saka si Anita! Ang *$l>ing#angalan a+ binigkas na mara*an ng matan%ang babae!


39/45

Si ,ar:os a+ %i k$mibo! Samantalang #inararangalan si+a ng kani+ang ina ang mgamata ni+ang galing sa #agka#ikit ka+a.t nanlalabo #a.t 'alang ila' a+ %a*an&%a*ansini#$tan ng ningas saka manlilisik at mag&aa#o+!

-in%i rin si+a s$masagot! -in%i rin si+a magsasalita! S$balit sa kan+ang sarili sakan+ang %ib%ib sa kan+ang kal$l$'a a+ ma+ nang$ng$sa# ma+ nagsasalita!

"a*il %in sa kanila lal$ng&lalo na ka+ Anita a+a' kong marinig ang mal$ngkot na t$nogng batinga' ang sinasabi ni ,ar:os sa sarili! Kinagat ni+a ang labi *anggang sa%$m$go $#ang i#a*alata sa ina ang #agk$k$+om ng kan+ang %am%amin!

Akala nang ina.+ na*$laan ni+a k$ng ano ang nasa loob ni ,ar:os! Sa 'ari ng matan%aa+ nabasa ni+a sa mga mata ng anak ang li*im ng #$so nito! Naisi# ni+ang ka+anal$l$ngkot si ,ar:os a+ sa#agkat *in%i #a natatagalang namata+ si Anita angmagan%ang anak ni on Teong ma+amang ma+&ari ng l$#a nilang bin$b$'isan!Nalalaman ng ina ni ,ar:os na la*at ng #agsisika# nito sa b$ki% la*at ng#ag#$#$n+aging mat$to sa #amamagitan ng #agbabasa la*at ng #ag&iim#ok na gina'a$#ang maging isang $lirang anaka'is a+ $kol ka+ Anita! At saka namata+3Nararam%aman %in ng ina ni ,ar:os k$ng gaano kakirot #ara sa kan+ang anak angga+ong %agok ng kasa'ian! a#at ngang maging mal$ngk$tin ang kan+ang anak! 1toang kan+ang ibig libangin! 1to ang nais ni+ang ali'in! K$ng maari sana.+ mab$n$tan ngtinik na s$b+ang sa %ib%ib ang kan+ang anak!

"2$maka% ka na ,ar:os sa k$bo nina Bastian! Tila ma+ belas+on sila o bakakailanganin ang mab$ting mang&aa'it at man$n$gtog ng gitara! "Si 1nang naman angnaib$lalas na lamang ni ,ar:os! 1+an lamang ang kan+ang nasabi nang malakas! Sakan+ang sarili.+ nai%$gtong ni+a na *in%i mas$s$kat ng kan+ang ina k$ng gaano ka#ait#ara sa kan+a ang #agkamata+ ni Anita #alib*asa.+ lingi% sa kaalaman ng matan%a angt$na+ na nang+a+ari sa #agkamata+ nito!

"K$ng nalalaman lamang ni 1nang ang la*at ang nasabi ni+a $li sa kan+ang sarilisamantalang minamas%an ni+a ang kan+ang $lilang bit$in sa ma+ ta#at ng libingan ng

kanilang ba+an na i#inalalaga+ ni+ang kal$l$'a ni Anita " %isi.+ *in%i ako itatabo+ sakasi+a*an!

Pinag&$sa#an #a lamang ng mag&ina nang $magang +aon ang malaki nilang ka#alaransa#agkat mab$ti ang laga+ ng tanim nilang #ala+ nang isang $t$san sa ba*a+ama*alaan ang %$mating na tagla+ ang $t$s ng *$k$mang sila.+ #inaalis sa kanilangl$#ang kinatata+$an at sinamsamsam ni on Teong na ama ni Anita ang la*at ng l$#a


40/45

nilang sinasaka!

"1nang matalim ba ang itak ko0 ang $nang naitanong ni ,ar:os sa ina mata#osmat$ng*a+an ang $tos ng *$k$man!

"Anak ko3 ang #ala*a' na #anangis ng matan%ang babae saba+ ka#it sa leeg ng anak!"Bakit ka mag&iisi# ng ga+on sa ta+o na lamang %ala'a ang nab$b$*a+ sa %aig%ig0

Ang tinig ng matan%a a+ naka#ag#a#al$bag sa kalooban ng binata! a+on man sa*ara# ng bagong #it*a+a ng ma+&ari ng l$#ang kanilang bin$b$'isan a+ isa& isangnagbabalik sa alaala ni+a ang mal$ngkot na kasa+sa+an ng kanilang l$#ang sinasaka!

Ang sabi.+ talagang sa kan$n$n$n$an ng kani+ang ama ang nat$rang l$#a! Walang sinomang s$misingil ng b$'is at 'alang sino mang nakikialam sa ano mang b$nga ngkanilang mga tanim maging mais o t$bo o ka+a.+ maging ano man sa mga g$la+ natanim nila sa bak$ran!

S$balit nang bata #a ang kan+ang ama a+ ma+ nag#as$kat ng l$#a at sinasabing kanila!Palib*asa.+ 'ala silang maiba+a% sa manananggol ang #ama*alaan a+ nagk$lang ngmalasakit sa kanilang karalitaan $#ang tangkilin ang kanilang karalitaan $#ang tangkilinang kanilang kat'iran at kara#atan! Sa 'akas a+ na#ilit silang mam$'isan nang %i nilamak$*ang $malis %oon!

Noong bata #a si ,ar:os ang ba+a% nila.+ isang sala#i lamang isang taon sa ba'atektar+a ng l$#ang kanilang sinasaka! S$balit *abang nagtatagal a+ $nti&$nti na silangnababaon sa #agkaka$tang sa ma+ l$#a %a*il sa mga kas$n%$ang i#ina#asok sa #anaana*on ga+a ng taki#an at talin%a'a!

Ka+a namata+ ang ama ni ,ar:os a+ %a*il %in sa malaking sama ng loob ng ka+ onTeong! Ang ka#ati% ni+a.+ namata+ %a*il sa #aglilingko% sa ba*a+ nito at *igit sa la*at

nalalaman ni+ang ka+a namata+ si Anita a+ sa#agkat nat$to# ng amang naki#agtag#ongminsan sa kan+a sa loob ng *alamanan isang gabing mali'anag ang b$'an!

Saka nga+o.+ #aalisin naman sila sa kanilang ba*a+ at l$#ang bin$b$'isan0

Si Anita a+ li*im na naging kasinta*an ni ,ar:os maging isang taon noon! Sa#$l nang


41/45

%$mating si Anita sa kanilang ba+an b$*at sa #ag&aaral sa isang kole*i+o ng mga ma%resa ,a+nila si ,ar:os a+ nagsim#an na ng malaking #ag&ibig sa kan+a! Alam ni ,ar:osang kan+ang kalaga+an na *alos a+ l$maki sa ibaba' ng kalaba' at sa #agtikin sakanilang lamo sa ilog!

Si ,ar:os a+ nata#os lamang ng katesismo sa isk'ela*an sa silong ng k$mbento sakanilang ba+an at nat$tong s$m$lat sa #isara ng malaking n$mero! Ng$nit ga+on mannagsika# si+ang i%ilat ang kan+ang mga mata sa li'anag ng kabi*asnan at #agka$nla%!Kat$t$bo ka+ ,ar:os ang *ilig sa #agkat$to sa#agkat sa #agsanib ni+a sa mgasama*ang #amba+an a+ nat$klasan ni+ang 'alang mab$ting #aaralan k$n%i ang#a*a+agan! Walang aklat 'alang #a*a+agan at lingg$*an sa sarilng 'ika na *in%ibinabasa ni ,ar:os! Ka*it mang*iram lamang k$ng 'ala na si+ang ibili! Nagbabasa rinsi+a ng nobela at ibang ak%ang kat$t$*an ni+a sa 'ikang Tagalog o ka+a.+ salin sa

'ikang ito!

2alo na ng magsim#an si+a ng #ag&ibig ka+ Anita 'ala si+ang inaalagata sa kan+angb$*a+ k$n%i balang ara' a+ maging kara#at&%a#at sa mga kama+ ng anak ni on Teongna ma+&ari ng l$#a nilang sinasaka! 1sa #a.+ b$ko% sa nanini'ala si+a sa kasabi*ang"ang la*at ng tao ka*it *in%i magkak$la+ a+ sa%+ang magka#anta+ a+ tinatangga# %inni+a ang #alasak na ka'ikaang " ang kata#at ng langit a+ #$salian! a*il %i+an ka*itba*ag+a a+ *in%i si+a nag&at$bili nang #agsisim#an ng #ag&ibig ka+ Anita!

At naibig naman si+a ng anak ni on Teong! Bakit *in%i si+a maiibig0 ,insa si Anita a+namangka sa kanilang ilog g$mi'ang ang bangka at na*$log sa t$big! Si ,ar:os noona+ nasa lamo at li*im ni+ang sin$s$n%an ang bakas sa t$big ni Anita! Nang makita ni+a

ang malaking sak$na a+ l$m$n%ag si+a sa ilog at sa #amamagitan ng lango+ na*am#astikin a+ inabot ni+a si Anita na k$makamot sa ilalim ng ilog! ,ata#os ni+angkala'atin ang kali'a ni+ang bisig sa ma+ baba ang %alaga a+ bigla ni+ang isinik%a' ang%ala'ang ni+ang #aa sa ilalim ka+at #$maibaba' sila at sa t$long ng #agkam#a+ ngkan+ang kama+ at #agtika% ng %ala'a ni+ang #aa a+ nakasa#it sila sa #am#ang!

",ar:os matagal na rin kitang iniibig ang ta#at ni Anita sa binata! makaraan ng ma+ilang b$'an b$*at nang si+a.+ mailigtas!

Tatl$m#$ng ara' ang taning sa mag&ina $#ang lisanin ang l$#ang lisanin ang l$#angga+ong ang sabi a+ ari ng kanilang mga nin$no a+ bin$b$'isan na nila at sinamsam #anga+on! At saka silang mag&ina a+ itatabo+! Sino ang *in%i mag%a%alangoot saga+$ng kab$kt$tan0

a*il sa kan+ang ina nat$tong magtiim si ,ar:os ng kan+ang bagang! Kinagat ni+a angkan+ang labi $#ang *$'ag mab$lalas ang kan+ang galit! Kin$+om ni+a ang mga kama+


42/45

*anggang matimo sa #ala% ni+a ang kan+ang mga k$ko!

1sang taki#silim nang marinig ni+a sa kam#anar+o ng kanilang simba*an ang mal$ngkotna ag$n+as! Una m$na ang malaking kam#ana saka s$m$no% ang maliit! Bang3 Teng3

Bang3 Teng3 Babae ang nalag$tan ng *ininga! ,aliit naman ang kanilang ba+an $#angmali*im #a k$ng sino ang bina'ian ng b$*a+! Wala si+ang nalalamang ma+ sakit k$n%isi Anita! a*il sa #agkakat$to# sa kanila isang gabi ang %alaga a+ sinaktang mab$ti naa+on sa sabi ng nagbalita ka+ ,ar:os a+ mata lamang ang 'alang lata+!

B$*at noon a+ nagkasakit si Anita! Ara'&ara' a+ t$matangga# si ,ar:os ng balita nangtangkain ni+ang %$mala' na minsan a+ *inarang si+a ni on Teong na ma+ *a'ak narebolber! S$s$ong %in sana si ,ar:os s$balit nag%ala'ang&loob si+a! ,aaaring maging%a*ilan i+on ng bigla #ang #agkamata+ ng kan+ang inibig b$ko% sa magiging s$b+angsa kan+ang ina k$ng si+a a+ ma'ala!

Ang *$ling %agok na ito sa kan+a ni on Teong a+ isinama lamang ni+a sa talaan ng#agmamal$#it sa kan+a ng ma+amang ma+&ari ng l$#a nilang binib$'isan!Pangangaga' ng l$#a sa kanila! Pag#a#a$tang ng #at$ngatong! Pagkamata+ ngkan+ang ama! Pagkamata+ ng kan+ang ka#ati%! At saka noon #agtatangka sa kan+angb$*a+! Pinaka*$li nga ang #agkamata+ nang t$l$+an ni Anita na a+on sa balita ni+a.+nalag$tan ng *ininga na si+a ang tinata'ag! Saka nitong *$li a+ #ag#a#aalis sakanilang l$#ang kinagisnan at #inag+aman sa t$long ng kanilang #a'is na mag&anak!

Ng$nit si ,ar:os isang manggaga'ang *$bog sa #ali*an ng bagong #ana*on a+l$maki ang #$so sa #agtitiis! Naging mal$'ag nga ang kan+ang %ib%ib sa #agtangga#ng #ang&aa#i ng ma+&l$#a! -anggang noong bago mamata+ si Anita akala ni+a.+maaari #a si+ang makal$nok ng bagong #ag&$#asala ng itin$t$ring ni+ang #anginoon!ata#$'at nang tangga#in ni+a ang $tos ng *$k$man na #inaalis si+a roon talagangnag%ilim ang kan+ang isi#! Noon #a.+ naisi# na ni+ang ga'ing batas ang kan+angkama+ +amang *in%i na ni+a matatamo ang katar$ngan sa *$k$man ng mga tao!

"-$mina*on ka anak ko ang sabi ng kan+ang ina! "-in%i nat$t$log ang Bat*ala samga maliit! ,agtiis ta+o!

-in%i na ni+a itin$lo+ ang #ag*a*ana# sa kan+ang itak na matalas! Pagkakain ni+a ngaga*an nilibang ni+a ang kan+ang ina saka l$mabas sa b$ki%! a+a rin ng %ati.+sinak+an ni+a ang kan+ang kalaba' na lalong ma*al ni+a sa la*at

ng limang alaga ni+a! 2$mabas si+a sa b$ki% at *inam#asan ni+a ng tana' ang


43/45

karagatan ng nam$m$lang ginto! Pag%aram%am at #ang*i*ina+ang ang ng$mangatngatsa kan+ang #$so! aaanong #a'is ang na'ala sa kan+a $#ang masaka ang nat$rangb$ki%0 aanong #ago% ang kan+ang #in$*$nan $#ang ang #ala+ nila.+ magb$nga ngmab$ti0 Saka nga+o.+ #akikinabangan at mat$t$ngo sa ibang kama+0

Na#a#alatak si ,ar:os sa ibaba' ng kan+ang kalaba'! 1big man n+ang mag%imlan ngisi# k$ng nag$g$nita ang $tos ng *$k$man s$balit ang alaala ng kan+ang ina.+ 'alangini'an sa ba*ag*aring s$m$s$g#o sa nagbabalang $nos! a%ala'a na lamang sila sa%aig%ig $#ang *$'ag ni+ang #aba+aan ang kani+ang ina> i#inangako ni+ang*a*an%$gan ng kaliga+a*an ang nalalabing b$*a+ bago nalag$tan ang kan+ang ama!

a*il nga sa kan+ang ina ka+a naisi# ni+a ang kab$ti*an k$ng sila.+ nagsasarili!"T$t$ngo ta+o sa *ilaga at k$k$*a ng *omestea%! Kakas$n%o ta+o ng mga bagongmagsasaka> #aris ni on Teong %i kailangan magkaroon %in ako ng ga+ak na #arisni+a!

Kabalint$naan man ang sinabi ng anak a+ *in%i na nag&$sisa ang ina! Wala si+angnalalaman k$n%i taki#silim k$ng nakalig#it na ang mga tao sa na+on ang b$ongkaga+akan a+ isin$s$ot ng kan+ang anak saka l$malabas sa b$ki%! ,a+ %ala'anglinggong ga+on nang ga+on ang ginaga'a ni ,ar:os *anggang isang ara' a+ ta'agansi+a ng #ansin ang matan%a!

",ar:os sabi ng matan%a! ala'ang linggo na lamang ang natitira sa ating taning a+

*in%i mo ginaga'a ang #akiki#agt$os ka+ on Teong! K$ng ma+ magiging s$kli manlamang ta+o sa ating ani nga+on0

"-$'ag ka #ong maba*ala 1nang sabi ng mabait na anak "nalaglag #o ang %a*on sakan+ang ka#ana*$nan!

Taling*aga na naman ang sinabi ni ,ar:os! a+on man a+ ma+ nag$nita si+ang isangbaga+ na ibig ni+ang malaman sa anak!

"Bakit *in%i mo ini$'i ang kalaba' sa bak$ran mo0 tin$t$ko+ ang kalaba' na ma*al nama*al ni ,ar:os! ,aaaring mag#aka*ina*on si ,ar:os s$balit ang *$ling ka#as+a*anni on Teong a+ n$maka' ng la*at ng kan+ang #agtitim#i! A+a' ni+ang g$mamit ng%a*as s$balit *ini*ingi ng #agkakataon!


44/45

Nag$nita ni+a ang sinabi 8izal na "'alang mang&aali#in k$ng 'alang na#aali#in!Na#a*ilig si+a sa *ara# ng ga+ong masakla# na katoto*anan! Pat$ngatong na angginaga'ang #amamaslang sa kan+a ni on Teong na takalang %a#at nang kal$sin!Nag$nita rin ni ,ar:os ang marami #ang ibang kasama kat$la% %in ni+a na sa kama+ng ma+amang si on Teong a+ 'alang ini'an sa mga leeg ng manok na $nti&$ntingsinasakal *anggang makitil ang *ininga sa *anga% na ma*amig na la*at ang

ka+amanan ga+ong minana sa kanilang mga nin$no a+ iba nga+on ang ma+&ari atnag#a#ab$'is #a!

"Kailangang ma#$tol ang kal$#itang ito3 ang tila #ags$m#a sa *ara# ng katalaga*an nagina'a ni ,ar:os!

"Bakit ka b$mili ng #$linas gora s$'iter at latigoanak ko0 ang tanong ng matan%a ka+,ar:os isang ara' na %$mating si+ang #ago% na #ago% sa nat$rang %ala&%ala*an!

"1ni*a*an%a ko #o i+an sa #agiging #anginoon #aris ni on Teong ang nakata'angsagot ng anak! "K$ng ta+o #o.+ makaalis na rito %i ta+o.+ magiging mala+a ang tila

'ala sa loob na t$gon ng anak!

Ang tototo ang nat$rang kalaba' ni ,ar:os a+ naka#$gal sa *angganan ng l$#angsarili ni on Teong! K$ng taki#silim a+ isin$s$ot na la*at ni ,ar:os ang #$linas goras'iter at saka %ala ang latigong kat$la% ng #amalo ni on Teong! Pag%ating ni+a sa#ook na kina#$#$garan a+ saka aasbaran ng #alo ang kalaba' *anggang sa ito.+

$m$ngol na ang alinga'nga' a+ abot *anggang sa kalagitnaan ng ba+an! K$ng %i ni+anakitang *alos a#o+ ang l$malabas sa %ala'ang mata ng *a+o# a+ *in%i #a ni+a itotitigilan! Sa ga+on a+ mat$lin na mat$lin si+ang nagtatago $#ang $m$'i na si+a saba+an! K$ng %$marating si+a.+ %aratnan ni+a ang kani+ang inang mat$'i% ang#agkakal$*o% sa *ara# ng maitim na Santo Kristo sa kanilang sili% na naiila'an ngisang malaking kan%ila!

"Salamat anak ko at %$mating ka ang sasabi*in na lamang ng matan%a! "Akala ko.+na#a*amak ka na!

Si on Teong a+ $galing maglibot t$'ing *a#on sa #aligi%&ligi% ng kani+ang l$#a angi#inanganib ng ina ni ,ar:os a+ baka magkasal$bong si ,ar:os at ang kanilang#anginoon a+ *in%i maka#ag#igil ang sin$man! Nalalaman %in ng matan%ang babae nalaging %alang rebolber sa be+'ang ang ma+amang asen%ero b$*at ng magkaroon ngalitan %a*il sa l$#a ka+a lagi ni+ang inaalala ang #agalis&alis ni ,ar:os!


45/45

S$balit isang *a#on samantalang #a+a#ang ini*a*an%a ng mag&ina ang kanilang #ag&alis 'alang ini'an sa #$tok ng b$lkan ang balitang k$malat sa ba+an na si on Teonga+ namata+ sa #agkas$'ang sa kalaba'! Sinabi ng mga nakakita na #agkakita ka+ onTeong a+ tila ma+ sinisim#ang galit sa#agkat bigla na lamang siniba% ang ma+amangmatan%a at nasa#ol ang kalamnan ng sikm$ra ng mat$lis na s$nga+ ng *a+o#!Pagkasik'at sa kata'an ng asen%ero a+ t$mila#on #a sa itaas at #aglag#ak a+ sinalo

naman sa kabilang s$nga+!

Ang kata'an ni on Teong a+ *alos las$g&lasog nang i$'i sa ba+an at 'asak ang s'itersa kata'an at saka #$linas! K$milos aga% ang ma+ ka#ang+ari*an $#ang g$ma'a ngkailangang #agsisi+asat s$balit ang la*at ng mat$'i% a+ na'alan ng *alaga sa *in%ik$mikilos na a+os ng kalaba' na animo.+ 'ala sa loob ang gina'a ni+ang na#akalaking#agkakasala!

Nang malamang ka+ ,ar:os ang kalaba' ba'at isa.+ nagkatinginan! -in%i nilamalaman k$ng #a#aanong ang #oot ni ,ar:os ka+ on Teong a+ nagt$ngo sa alagani+ang *a+o#!

Si ,ar:os a+ nakatingin %in sa orasan ng gabing +aon! Tatlong min$to na lamang angk$lang sa ika&L ng gabi! -in%i si+a g$magala'! -in%i si+a nababa*ala!

T$m$gtog ang animas! -in%i ga+a ng %ating a+a' ni+ang marinig! Sa *ali# na i%alanginang kal$l$'a ng mga namata+ ang naisi# ni+a.+ ang mata#ang na kalaba'!

",a#ala% na *a+o# na 'alang #anginoon ang kan+ang naib$long!

batikan iv

Documents