bb. sapanhila- panitikan
TRANSCRIPT
FILIPINO IV
PANITIKAN
Panitikan Ay nagsasabi o nagpapahayag ng
mga kaisipan, damdamin, karanasan, hangarin at diwa ng mga tao.
Pinakapayak na paglalarawan sa pagsulat ng tuwiran at patula.
Ito rin ay ang nasusulat na tala ng pinakamabuting kaisipan at damdamin ng tao.
Bungang-isip na isinatitik. Talaan ng buhay
SANGAY NG
PANITIKAN
1. TULUYAN Ito’y nabubuo sa pamamagitan
ng malayang pagsasama-sama ng mga salita sa mga pangungusap. Hindi limitado o pigil ang paggamit ng mga pangungusap ng may-akda.
Ito rin ay nasusulat sa katutubong takbo ng pangungusap.
NOBELAMahabang
pagsasalaysay ng mga pangyayari na nahahati sa mga kabanata.
MAIKLING KWENTO Maikling salaysayin na
naglalahad ng tiyak na pangyayari at kakintalan.
Taglay ang iilang tauhan at tagpuan
Ang storya ay nahahati sa pamamagitan ng banghay
PABULA Salaysaying naglalayong
gisingin ang kamalayan ng mga bata na anaghahatid ng matalinong aral.
Ang mga hayop ang gumaganap at kumikilos bilang tauhan sa kwento.
PARABULAIto’y salaysaying
sagrado at kwentong hinango
mula sa bibliya
SANAYSAY Mga kalipunan ng
matalinong pagpapahayag, kuru-
kuro at opinyon ng isang tao sa napapanahong
isyu o paksa.
TALAMBUHAYTalaan ng personal
na kaalaman, identidad at
buhay ng isang tao.
DULA Ito’y pagsasabuhay o pagsasaentablado ng
mga pangyayari o kwento gamit ang kasiningan sa pag-
arte.
DYORNALTalaan ng mga
personal na pangyayari sa buhay ng isang
tao.
KUWENTONG BAYAN Ito’y mga kwentong
napasalin-salin mula sa salinlahi na
maaaring totoo o hindi totoo ang
pinagmulan
ALAMATSalaysaying
napapatungkol sa pinagmulan ng pook at mga
bagay-bagay sa mundo.
PANTASYA Mga salaysaying kakikitaan ng mga
elemento na wala sa realidad ng buhay.
Binibigyang diin ang kagandahan ng Idealismo.
2. PATULA Ito ay nabubuo sa
pamamagitan ng pagsasama-sama ng maaanyong salita sa mga taludtod na may sukat o
bilang ng mga pantig at pagtutugma ng mga salita sa hulihan ng mga taludtod sa
bawat saknong.
Tulang PasalaysayAng uring ito ay naglalarawan ng
mahahalagang mga tagpo o pangyayari sa
buhay; halimbawa’y ang kabiguan sa pag-ibig, ang mga suliranin at
panganib sa pakikidigma, o
kagitingan ng mga bayani.
EPIKO Nagsasalaysay ng mga kabayanihang halos hindi mapaniwalaan sapagkat
nauukol sa mga kababalaghan. Ito’y nagbubunyi sa isang
kasaysayan na naging matagumpay laban sa mga
panganib o kagipitan.
AWIT at KORIDO Ang mga ito’y may mga paksang
hango sa pangyayaring tungkol sa pagkamaginoo at
pakikipagsapalaran at ang mga tauhan ay mga hari’t reyna,
prinsipe’t prinsesa. Ang awit ay may sukat na labindalawang pantig (12) at ang Korido naman ay may sukat na wawaluhing pantig (8).
TULANG LIRIKO O PANDAMDAMIN
Ang uring ito ay nagpapahayag ng
damdaming maaaring sarili ng sumulat o ng ibang tao, o kaya’y likha ng maharaya o mapangaraping guni-guni
ng makata na batay sa isang karanasan.
BALADA Ito ay may himig na awit sa
dahilang ito ay inaawit habang sinasayaw. Sa
kasalukuyan ay napaapsama na ito sa tulang kasaysayan
na may anim hanggang walong pantig.
AWITING BAYANMga kalipunan ng
awit na sumasalamin sa pamumuhay at kaugalian ng mga
tao.
ELEHIYA Nagpapahayag ng damdamin o guni-guni
tungkol sa kamatayan o kaya’y tula ng
pananangis lalo na sa paggunita ng isang
yumao.
ODA Nagpapahayag ng isang
papuri, panaghoy o iba pang masiglang
damdamin; walang tiyak na bilang ng pantig o tiyak na bilang ng taludtod ng
isang saknong.
TULANG DULA Komedya- Isang gawa na ang sangkap ay
piling-pili at ang pangunahing tauhan ay may layong pukawin ang kawilihang manonood.
Melodrama- Ito ay karaniwang ginagamit sa lahat ng mga dulang musikal, kasama na ang opera. Ang sangkap ng uring ito ng dula ay malungkot ngunit nagiging kasiya-siya ang katapusan para sa pangunahing tauhan ng dula.
TULANG PATNIGAN KARAGATAN- ito ay batay sa lamat ng
singsing ng isang prinsesa na naihulog niya sa dagat sa hangarin nitong mapangasawa ang kasintahang mahirap.
DUPLO- Ito’y paligsahan ng husay sa pagbigkas at pangangatwiran nang patula. Ang paksa ay hango sa Bibliya.
BALAGTASAN- Ito’y tagisan ng talino s apagbigkas ng tula, bilang pangangatwiran sa isang pagtatalunan.