bbc breathing places term 7 teachers notes...

Tymor 7 Nodiadau’r athro

gwnewch

unpeth

o hyd i

cwtadewchfuchodcoch

1. Tymor 7 Nodiadau'r athro

Croeso i arolwg o fuchod coch cwta BBC Llefydd i Natur Ysgolion. Hwn yw’r gweithgaredd Gwnewch Un Peth ar gyfer tymor yr haf 2010.

Pam arolwg o fuchod coch cwta? Mae ein chwe gweithgaredd blaenorol – plannu hadau, creu cynefinoedd i fwystfilod bach, bwydo bywyd gwyllt, creu cartrefi i fywyd gwyllt, cloddio pyllau a phlannu coed – wedi’u dewis i wella tir eich ysgol ar gyfer natur a chymuned yr ysgol. Drwy gymryd rhan ym mhob gweithgaredd, mae disgyblion wedi llwyddo i gyflawni rhywbeth gwerthfawr i gefnogi neu wella bioamrywiaeth tir yr ysgol.

Dim ond ers yr 1980au y mae’r gair bioamrywiaeth wedi cael ei ddefnyddio ac mae’n ffurf byr o’r ymadrodd ‘amrywiaeth biolegol’. Beth mae’n ei olygu mewn gwirionedd? Yn ôl Uwch Gynhadledd y Ddaear a gynhaliwyd yn Rio de Janeiro yn 1992 mae’r diffiniad o fioamrywiaeth fel a ganlyn:

“Yr amrywioldeb ymhlith organebau byw o bob ffynhonnell gan gynnwys, ymhlith pethau eraill, ecosystemau daearol, morol a dyfrol eraill a’r cymhlethdodau ecolegol y maent yn rhan ohonynt: mae hyn yn cynnwys amrywiaeth o fewn rhywogaethau, rhwng rhywogaethau ac ecosystemau.”

Yr hyn y mae’n ei olygu i ni yn ymarferol yw’r amrywiaeth o blanhigion ac anifeiliaid sy’n byw mewn ardal fel eich ysgol. Yn gyffredinol, po fwyaf amrywiol yw’r planhigion a’r anifeiliaid, y mwyaf iach yw’r amgylchedd.

Er mwyn deall lefel y bioamrywiaeth sy’n bodoli, mae’n rhaid ymchwilio i’r maes. Os oes gennym wybodaeth, gallwn lunio cynlluniau cadwraeth a’u rhoi ar waith. Yn draddodiadol, mae’r cyhoedd wedi cymryd rhan mewn gwaith ymchwil amgylcheddol yn y DU gyda gwirfoddolwyr yn casglu’r data y llunnir barn gwyddonol arno. Mae Arolwg o Fuchod Coch Cwta’r DU yn enghraifft wych o’r modd y gellir cyfuno cyfranogiad y cyhoedd â gwaith gwirfoddol gan wyddonwyr ac rydym wedi cyd-weithio â hwy i roi cyfle i’ch disgyblion ymuno yn y traddodiad gwych hwn.

Mae angen eich help arnom i fonitro’r holl fathau gwahanol o fuchod coch cwta sydd ar dir eich ysgol. Bydd dilyn y camau syml hyn yn eich galluogi i fynd â’ch disgyblion y tu allan, er mwyn iddynt arsylwi, casglu data a chyflwyno canlyniadau. Gallai cyfraniad eich ysgol chi, ynghyd â deng mil o ysgolion eraill at ddeall y bwystfilod bach poblogaidd hyn fod yn sylweddol.

Nid yn unig y byddwch yn Gwneud Un Peth ar gyfer gwyddor buchod coch cwta, byddwch hefyd yn cyfrannu at Flwyddyn Ryngwladol Bioamrywiaeth. Dyna’r gair yna eto!

BBC Llefydd i Natur Ysgolion

Buwch goch gota saith smotyn, ar goesyn planhigyn, (h) Helen Roy

Sut ydych chi’n cynnal arolwg buchod coch cwta? Mae buchod coch cwta yn byw bron ym mhobman yn y DU, maent yn cynnwys amrywiaeth o rywogaethau y gellir eu hadnabod yn hawdd, nid ydynt yn fygythiol a gall plant fynd atynt yn hawdd.

Mae’n bosibl eich bod wedi clywed am fuchod coch cwta brith. Mae’n rhywogaeth gymharol newydd yn y DU sydd wedi bod yn lledaenu tua’r gogledd a’r gorllewin o Dde-ddwyrain Lloegr. Mae gwyddonwyr wedi bod yn dilyn eu cynnydd ac yn ceisio asesu eu heffaith. Bydd buchod coch cwta brith yn gyffredin iawn i rai ohonoch, ond efallai y bydd eraill yn eu cofnodi am y tro cyntaf yn eich ardal.

Mae’r ffactorau hyn, ynghyd â gwerth gwyddonol y data a gesglir, yn gwneud buchod coch cwta yn ddelfrydol ar gyfer arolwg ysgolion.

Mae dwy ffordd y gall plant o bob oed a gallu gasglu data, ac fe’u hamlinellir yn y nodiadau hyn. Ar y lefel symlaf, gellir cynnal gweithgaredd chwilota buchod coch cwta ar dir yr ysgol neu gellir cynnal arolwg mwy strwythuredig. Bydd y ddau weithgaredd yn darparu data gwerthfawr.

Beth sydd ei angen arnoch?

Rydym wedi rhoi canllaw manwl i chi ar fuchod coch cwta er mwyn eich helpu chi a’ch disgyblion i adnabod yr hyn maent wedi’i weld.

Yr eitem fwyaf defnyddiol y bydd ei angen arnoch yw chwyddwydr llaw 10x, a fydd yn galluogi eich disgyblion i’w gweld yn agos a’u hadnabod yn hawdd. Cofiwch mai dim ond 4mm yw hyd rhai buchod coch cwta!

Os ydych yn bwriadu cynnal arolwg mwy strwythuredig, efallai y bydd angen ychydig o offer arnoch, fel rhwyd sgubo ac/neu hambwrdd curo. Peidiwch â phoeni os nad oes gennych yr eitemau hyn gan ei bod yn bosibl eu creu o fân wrthrychau. I wneud rhwyd sgubo, edrychwch ar y daflen gweithgaredd sydd ar gael i’w lawrlwytho oddi ar wefan BBC Llefydd i Natur Ysgolion. I greu hambwrdd curo y cyfan fydd ei angen arnoch yw lliain gwyn neu liw golau neu ddarn tebyg o ddefnydd neu hyd yn oed ymbarél wyneb i waered. Cewch weld yr hyn rydym yn ei olygu yn y canllaw cam wrth gam.

BBC Llefydd i Natur Ysgolion Tymor 7 Nodiadau'r athro 2.

Mae Arolwg o Fuchod Coch Cwta’r DU yn brif ffynhonnell ddata ar gyfer ymchwil wyddonol ac mae eu hadnabod yn gywir yn bwysig er mwyn sicrhau hygrededd y data hwn. Ffordd hawdd o gadarnhau rhywogaethau’r buchod coch cwta sydd wedi’u canfod yw cymryd ffotograff a’i anfon gyda’ch data. Bydd gwirfoddolwr yn cadarnhau eu rhywogaethau. Bydd camera digidol yn hwyluso’r gwaith cofnodi. Os na allwch gymryd ffotograffau, peidiwch â phoeni gan y bydd yr holl ddata yn werthfawr ar gyfer asesu tueddiadau a gorau po fwyaf o gofnodion a gawn. Mae rhai awgrymiadau ar gyfer defnyddio camera digidol poced i gymryd ffotograffau a’u cyflwyno i’r arolwg ar gael i’w lawrlwytho o wefan BBC Llefydd i Natur Ysgolion: bbc.co.uk/breathingplaces/schools

Gadewch i ni ddechrau

Mae angen i chi feddwl am sut y gellir disgrifio tir eich ysgol. Mae tîm Arolwg o Fuchod Coch Cwta’r DU wedi gwneud y gwaith hwn yn hawdd drwy awgrymu ychydig o gategorïau syml:

– Dan do – Gardd (ee blodau a llysiau) – Parc (ee coed, gwrychoedd a glaswellt hir a

chwyn o bosibl) – Coetir (ee coed trwchus â phrysgwydd

llawn dail) – Rhostir (ee llystyfiant isel, megis twmpathau

glaswelltog, grug ac eithin) – Corstir (ee ardal gorsiog â llystyfiant, gwair

a phlanhigion blodeuol cymysg, efallai o amgylch ymyl pwll)

– Arall

Os yw tir eich ysgol yn cwmpasu nifer o’r categorïau hyn, gallwch naill ai ddewis un ardal neu hyd yn oed gynnal arolwg a chyflwyno canlyniadau ar gyfer mwy nag un ardal. Yna gall eich disgyblion gymharu’r canlyniadau ar gyfer cynefinoedd gwahanol.

Penderfynwch a ydych am gynnal gweithgaredd chwilota am fuchod coch cwta neu arolwg strwythuredig. Caiff y ddau ddull eu disgrifio yma, gan gynnwys y dull y dylid ei ddefnyddio ar gyfer cofnodi a chyflwyno data.


Ble dylai eich disgyblion edrych? Mae buchod coch cwta yn debygol o gael eu canfod lle mae bwyd a/neu gysgod. Mae’r mwyafrif o fuchod coch cwta yn bwyta pryfed bach a phryfed glas (a elwir yn aml yn llyslau neu’n bryfed du), a dyma pam y cânt eu hystyried yn ffrind i arddwyr. O ganlyniad, bydd planhigion deiliog gwyrdd sy’n denu pryfed glas yn boblogaidd gyda buchod coch cwta hefyd. Bydd danadl poethion yn denu buchod coch cwta wedi iddynt ddeffro o aeafgwsg, yn enwedig ar ddechrau’r flwyddyn. Byddwch yn dysgu mwy am gylch oes buchod coch cwta yn nes ymlaen yn y nodiadau hyn.

Cam 1

Dewch â’ch grwp ynghyd a’i rannu’n gymaint o dimau ag y bo’n ymarferol. Rhowch gopi o’r daflen adnabod syml sydd ar ddiwedd y nodiadau hyn i bob tîm. Gadewch iddynt ddewis aelod i nodi’r hyn y daw’r tîm o hyd iddo ar y daflen hon. Os yw’n bosibl, rhowch gamera digidol i un aelod o’r tîm i gymryd ffotograff. Rhowch chwyddwydr yr un i bob aelod arall o’r tîm.

Noder: Os na allwch dynnu ffotograffau, peidiwch â phoeni gan y bydd y canlyniadau’n dal i fod yn ddefnyddiol. Os mai dim ond un camera sydd gennych ar gyfer y dosbarth neu glwb, gofynnwch i’r disgyblion eich galw chi neu ddisgybl dynodedig draw i dynnu ffotograff pan fyddant y dod o hyd i rywbeth.

Cam 2

Dynodwch ardal benodol o dir yr ysgol i bob grwp a rhowch tua 20 munud iddynt chwilota yn eu hardal, gan gofnodi unrhyw fuchod coch cwta y byddant yn eu gweld. (Gwnewch yn siwr fod un tîm yn chwilio yn eich ardal natur.) Cofiwch annog eich disgyblion i droi’r dail drosodd, chwilio drwy wastraff dail ac mewn holltau mewn rhisglau neu adeiladau. Os ydynt yn chwilota mewn danadl poethion, rhybuddiwch hwy i fod yn ofalus rhag iddynt gael eu pigo. Gallent ddefnyddio pensil i godi deilen i weld yr hyn sydd oddi tano.

Cam 3

Wedi i bob tîm orffen chwilota yn ei ardal, dewch â’r timau ynghyd. Nawr gallwch gymharu canlyniadau. Gadewch i bob tîm yn ei dro ddweud wrth y lleill am yr hyn maent wedi’i ganfod.

Cam 4

Cofnodwch a chyflwynwch y data. (Gweler cam 6 o’r arolwg strwythuredig ar dudalen 5 am y ffordd orau o wneud hyn.)

Chwilota am fuchod coch cwta

Buwch goch gota oren, mewn clwstwr ar goeden, (h) Toni Watt

Buwch goch gota 14 smotyn, mewn blodyn, (h) April Zobel


Tymor 7 Nodiadau'r athro 4.

Ar ddechrau rhaglen BBC Llefydd i Natur Ysgolion, crewyd gweithgaredd arsylwi syml gennym o’r enw ‘Edrych o Gwmpas’, sydd ar gael i’w lawrlwytho o bbc.co.uk/ breathingplaces/schools. Mae hwn yn cynnwys ffordd bosibl o gynllunio tir eich ysgol. Y ffordd ddelfrydol o ddechrau’r gweithgaredd hwn yw gyda map o dir yr ysgol, gan y bydd yn eich cyfeirio at y mannau gorau i gynnal arolwg a bydd yn eich helpu i ddisgrifio’r math o dir. Nid oes angen i ardal yr arolwg fod yn fawr, a bydd yn dibynnu ar yr amser sydd ar gael.

Cam 1

Edrychwch ar dir eich ysgol gan nodi ardaloedd sy’n cyd-fynd â’r disgrifiadau o dir a roddir ar dudalen 2. Peidiwch â phoeni os mai dim ond un neu ddau o’r mathau o dir sydd gennych, er enghraifft gardd lle y gallwch dyfu blodau a/neu lysiau neu barc ag ychydig o goed lle gallwch gynnal gweithgareddau chwaraeon. Mae mathau gwahanol o fuchod coch cwta yn hoffi lleoedd gwahanol.

Cam 2

Rhannwch eich grwp yn gymaint o dimau ag y gallwch eu rheoli a rhowch swyddogaeth i bob aelod o’r tîm fel a ganlyn:

– Cofnodydd data (nodi data ar gopi o’r daflen adnabod syml sydd ar dudalen 10)

– Sgubwr, curwr

– Unigolyn/unigolion i ddal yr hambwrdd curo

– Arolygwyr

– Ffotograffydd

Dynodwch ardal wahanol o dir yr ysgol i bob tîm.

Rhowch 20 munud iddynt gynnal arolwg yn eu hardal, adnabod y buchod coch cwta a chofnodi’r data.

Cam 3

Bydd y timau’n casglu data fel a ganlyn:

Glaswellt hir neu lystyfiant isel trwchus Gellir defnyddio rhwyd sgubo i chwilio drwy ddolau, gwair, rhostiroedd neu fathau eraill o lystyfiant isel. Mae rhwyd sgubo yn cynnwys bag wedi’i wneud o ddeunydd gwyn sy’n cael ei ddal ar agor gan ddolen ar handlen. Y ffordd orau o ddefnyddio’r rhwyd yw drwy gerdded yn araf a sgubo o’r naill ochr i’r llall. Gellir chwilio drwy ardal fawr yn sydyn drwy ddefnyddio’r dull hwn.

Ar ôl i chi sgubo’r ardal, gwagiwch y cynnwys yn ofalus ar ddalen fawr o bapur gwyn. Sicrhewch fod yr holl fwystfilod bach wedi’u tynnu o’r rhwyd. Yna gellir archwilio’r cynnwys.

Gwrychoedd a choed Defnyddir hambwrdd curo pan fo buchod coch cwta mewn coed neu wrychoedd. Gallai dau ddisgybl ddal darn o ddefnydd golau sydd wedi’i ymestyn o dan goeden neu wrych a gallent ei guro a’i ysgwyd yn rymus, gan sicrhau nad ydynt yn difrodi’r planhigyn. Bydd y pryfed hynny sydd wedi llochesu yno yn cael eu casglu drwy ddisgyn ar y defnydd. Mae ymbarél wyneb i waered hefyd yn ddefnyddiol ar gyfer dal bwystfilod bach sy’n syrthio.

Ardaloedd eraill Nid oes angen unrhyw offer arbennig, dim ond edrych a chofnodi’r hyn a welir fel y’i nodwyd yng Ngham 2 o’r gweithgaredd chwilota am fuchod coch cwta.

Arolwg strwythuredig



Cam 4

Gan ddefnyddio chwyddwydr, nodwch pa fathau o fuchod coch cwta yr ydych wedi’u casglu, gan gofnodi’r rhywogaethau a’r niferoedd ar y daflen nodi a chymryd ffotograff o bob math os oes camera ar gael.

Noder: Ar ôl adnabod yr hyn rydych wedi’i ddal, sicrhewch eich bod wedi casglu’r holl fwystfilod bach a’u rhyddhau yn yr un man ag y gwnaethoch eu dal.

Cam 5

Pan fo’r holl grwpiau wedi cwblhau eu harolwg, gofynnwch iddynt ddychwelyd i’r grwp er mwyn rhannu a chymharu canlyniadau.

Cam 6

Cofnodi a chyflwyno eich data Mae dau brif ddull, sy’n dibynnu ar gyfleusterau’r ysgol.

Gellir cyflawni’r ddau yn uniongyrchol ar-lein ac mae’r dull cyntaf yn defnyddio cymhwysiad syml sydd wedi’i ddylunio i weithio gyda byrddau gwyn electronig hefyd. Ar ôl i’ch disgyblion gasglu’r data, mae’r feddalwedd hon yn ffordd syml o gynnwys pawb yn y broses o gyflwyno’r data.

Mae’r dull arall yn ymwneud â defnyddio ffurflen safonol ar-lein ar gyfer Arolwg o Fuchod Coch Cwta’r DU a fydd yn eich galluogi i gofnodi’r data mewn ffordd syml.

Gallwch weld y ddau ddull cofnodi yn bbc.co.uk/breathingplaces/schools

Canlyniadau

Bydd canlyniadau’r arolwg y mae eich ysgol wedi cymryd rhan ynddo yn cael eu cyhoeddi ar wefan Llefydd i Natur cyn yr haf.

Rydym yn sicr y byddwch chi a’ch disgyblion yn mwynhau ein harolwg o fuchod coch cwta. Wedi i chi gael blas arno, disgwyliwn y byddwch yn awyddus i gymryd rhan mewn arolygon eraill. Rydym wedi nodi manylion casgliad o arolygon sy’n berthnasol yn ein barn ni – gellir eu gweld ar wefan Llefydd i Natur: bbc.co.uk/breathingplaces/schools

AwgrymiadauAdnabod buchod coch cwta

Cadwch y canllaw yr ydym wedi’i ddarparu wrth law rhag ofn y bydd eich disgyblion yn ansicr o’r hyn maent wedi’i ganfod ac er mwyn eu helpu i adnabod y rhywogaethau llai cyffredin. Mae 46 o rywogaethau buchod coch cwta yn y DU – rydym wedi rhestru 10 rhywogaeth gyffredin a hawdd eu hadnabod ar y daflen adnabod a chofnodi ac mae 16 rhywogaeth arall yn y canllaw. Dylai’r wybodaeth yn y canllaw eich galluogi i ateb unrhyw gwestiynau sy’n ymwneud ag adnabod ac esbonio cylch oes buchod coch cwta yn fanwl.

Os byddwch yn dod ar draws pryfyn na ellir ei adnabod ond eich bod yn sicr mai buwch goch gota ydyw, bydd y tîm yn y Ganolfan Ecoleg a Hydroleg yn fwy na pharod i edrych ar lun a’ch hysbysu o’r rhywogaeth. Y cyfan sydd angen i chi ei wneud yw anfon eich llun drwy e-bost i [email protected] gan roi Breathing Places Schools Ladybird ID Request fel pennawd i’r neges.

Cadwch lygad am larfa a phwpai yn ogystal â buchod coch cwta llawndwf yn ystod yr arolwg gan y dylid cyfrif y rhain hefyd. Mae gwefan Arolwg o Fuchod Coch Cwta’r DU yn rhoi deunydd defnyddiol i’w lawrlwytho gan gynnwys taflen adnabod larfa yn www.ladybird-survey.org/ladybirds.aspx

I weld lluniau o bwpai, edrychwch ar daflen gweithgaredd ‘Gelynion naturiol buchod coch cwta’ y cyfeirir ati yn yr adran nesaf.

Byd llawn arolygon



Gafael mewn buchod coch cwta a’u harchwilio

Ni fydd angen i chi afael yn y buchod coch cwta, ond os ydych am wneud hynny er mwyn gallu edrych arnynt yn agosach, dylech eu hannog i gerdded ar ddarn o bapur neu frws paent meddal. Cofiwch roi’r fuwch goch gota yn ôl yn y man lle daethoch o hyd iddi.

Os ydych am fynd ag un i mewn i’r ystafell ddosbarth, gallwch ei chadw mewn cynhwysydd caeedig bach fel pot jam. Bydd digonedd o aer i’r fuwch goch gota ei anadlu ond dylech ei rhyddhau ar yr un diwrnod, yn y man y daethoch o hyd iddi fel y gall ddod o hyd i fwyd.

Gall buchod coch cwta ollwng hylif melyn os ydynt yn teimlo o dan fygythiad. Gelwir hyn yn waed atgyrchol, ac mae ganddo arogl cryf ac mae’n cynnwys gwenwyn sy’n golygu bod y mwyafrif o ysglyfaethwyr yn ystyried buchod coch cwta’n annymunol.

Gall buchod coch cwta frathu, ond nid ydynt yn gwneud hynny’n aml. Ni fydd hyn yn gwneud unrhyw niwed i chi ar wahân i deimlo brathiad bach siarp.

Rhagor o bethau i’w gwneud Gellir lawrlwytho’r holl daflenni gweithgaredd o bbc.co.uk/breathingplaces/schools oni nodir yn wahanol.

Gelynion naturiol buchod coch cwta

Rydym wedi cynnwys gweithgaredd diddorol a fydd yn caniatáu i’ch disgyblion gynnal arbrawf syml i ymchwilio i bwy sy’n ysglyfaethu ar fuchod coch cwta. Gallwch ddechrau drwy lawrlwytho’r daflen gweithgaredd.

Gwneud rhwyd sgubo

Os oes gennych laswellt hir neu lystyfiant isel trwchus arall yn ardal eich arolwg, y ffordd ddelfrydol o gasglu buchod coch cwta (a phryfed eraill) yw gyda rhwyd sgubo. Gallwch wneud rhwyd sgubo o eitemau sydd ar gael yn eich cartref fel y dangosir ar daflen gweithgaredd sydd ar gael i’w lawrlwytho o bbc.co.uk/breathingplaces/schools

Prosiectau celf

Mae buchod coch cwta yn lliwgar gyda phatrymau diddorol ar eu hadenydd sy’n eu gwneud yn destun delfrydol ar gyfer lluniau, darluniau a modelau. Beth am ofyn i’ch disgyblion dynnu lluniau o’r amrywiaeth o fuchod coch cwta y maent wedi’u gweld?

Awgrym arall yw llunio map o’r ysgol gyda lluniau o’r buchod coch cwta a ganfuwyd ym mhob ardal. Os oes gennych ffotograffau, beth am eu defnyddio ar eich map?

Yn ein pecyn ar gyfer hydref 2009, gwnaethom gynnwys taflen gweithgaredd yn nodi sut i wneud chwilod cnau. Gallwch ddefnyddio’r un syniadau, gan ailgylchu eitemau o ddydd i ddydd, o bosibl, i wneud modelau o fuchod coch cwta. Gallwch lawrlwytho taflen gweithgaredd chwilod cnau yn bbc.co.uk/breathingplaces/schools/autumn09

Dominos buchod coch cwta

Rydym wedi cynnwys taflen gweithgaredd a fydd yn galluogi eich disgyblion i wneud set ddiddorol o ddominos buchod coch cwta. Maent yn hwyl ac yn llawn gwybodaeth, ac yn annog eich disgyblion i adnabod mathau gwahanol o fuchod coch cwta wrth chwarae.

Gwneud man clwydo i fuchod coch cwta ar gyfer y gaeaf

Mae’r mwyafrif o fuchod coch cwta’n gaeafgysgu. Gallwch eu helpu drwy ddarparu lle diogel a chlyd iddynt ar dir yr ysgol. Gwnaethom ddangos i chi sut i greu cartref i wenyn yn y nodiadau i athrawon ar gyfer haf 2008 gan ddefnyddio pethau yr oeddech yn debygol o’u taflu. Bydd hyn hefyd yn ffordd dda o greu lle i fuchod coch cwta dreulio’r gaeaf. Gallwch lawrlwytho’r nodiadau hyn i athrawon yn bbc.co.uk/breathingplaces/schools



Adrodd stori

Gall eich disgyblion gyfansoddi cerddi neu storïau am fuchod coch cwta. Gellir dod o hyd i ysbrydoliaeth mewn chwedlau sy’n ymwneud â buchod coch cwta. Er enghraifft, bydd llawer o blant yn gyfarwydd â’r hwiangerdd Saesneg:

Labybird, ladybird fly away home,Your house is on fire And your children all gone; All except one And that’s little Nan, And she has crept under The warming pan.

Efallai bod yr hwiangerdd hon yn tarddu o’r cyfnod Canoloesol yn Lloegr, pan fyddai ffermwyr yn rhoi’r hen winwydd hopys ar dân ar ôl y cynhaeaf, er mwyn clirio’r caeau ar gyfer y plannu nesaf. Roedd y gerdd yn rhybudd i fuchod coch cwta a oedd yn bwyta pryfed glas ac a oedd yn dal i gropian ar hyd y gwinwydd yn chwilio am bryfed glas i’w bwyta. Gallai plant y fuwch goch gota (larfa) ddianc rhag y fflamau, ond roedd y pwpai na allai symud (Nan) ynghlwm wrth y planhigion ac yn methu â dianc.

Ceir chwedl am darddiad yr enw Saesneg ‘ladybirds’, sy’n dyddio o’r Canol Oesoedd pan welwyd heidiau o bryfed yn dinistrio’r cnydau. Byddai’r ffermwyr yn gweddïo i’r Forwyn Fair am gymorth. Yn fuan wedyn daeth y buchod coch cwta (ladybirds), gan fwyta’r plâu a oedd yn dinistrio’r planhigion ac arbed y cnydau! Galwodd y ffermwyr y pryfed prydferth hyn yn “The Beetles of Our Lady” a, thros amser, daethant yn adnabyddus fel “Lady Beetles’. Dywedwyd bod yr adenydd coch yn cynrychioli clogyn y Forwyn ac roedd y smotiau du yn symbol o’i gorfoledd a’i thristwch.

Beth allwn ni ei ddysgu gan ledaeniad buchod coch cwta brith? Mae goroesiad amrywiaeth y byd naturiol yn wynebu sawl her: mae colli cynefinoedd, newid yn yr hinsawdd, gorddefnyddio adnoddau a phwysau datblygu yn broblemau adnabyddus. Fodd bynnag, mae'n debyg mai rhywogaethau anfrodorol ymledol yw'r broblem sy'n peri'r ddrwgdybiaeth fwyaf o ran cadwraeth natur. Pam hynny? Meddyliwch am gathod a llygod mawr ar ynysoedd nythu adar y môr, chwyn clymog yn rhwystro dyfrffyrdd, gwiddon Varroa ysglyfaethus yn heidio i nythfeydd gwenyn mêl, a gwiwerod llwyd sy'n trosglwyddo clefydau i wiwerod coch.

Rhan fawr o’r rheswm dros hyn yw’r iaith a ddefnyddir i ddisgrifio’r grwp hwn o broblemau. Mae hyn yn cynnwys yn benodol y termau sy’n cael eu rhannu heb yn wybod â gwleidyddiaeth asgell dde eithafol a’r cysylltiad anghywir â’r bod dynol a materion mewnfudo. Mae termau fel ‘estron’, ‘tramor’, ‘anfrodorol’ a ‘llethwyd gan oresgynwyr’ yn cael eu defnyddio’n aml mewn trafodaethau cadarnhaol am sut i helpu bywyd gwyllt i ddelio â bygythiadau newydd i’w oroesiad. Mae’r grwp o broblemau, y mae’r mwyafrif o warchodwyr natur yn cyfeirio atynt fel rhywogaethau anfrodorol ymledol, yn broblem ddifrifol, ac fe’i hachosir yn bennaf gan yr arfer sydd gan bobl o symud rhywogaethau, boed hynny’n fwriadol neu’n ddamweiniol.

Buwch goch gota frith, ar flodau bach, (h) Mark Bond



Bydd y wasg yn aml yn defnyddio iaith enynnol i adrodd ar y materion hyn, sy’n digalonni rhannau o’r gymdeithas rhag dangos diddordeb mewn amddiffyn y byd naturiol. Hynny yw, gall y ffordd y caiff y mater hwn ei ddisgrifio fod yn rhwystr i ymgysylltiad, nid yn unig o ran y cysyniad hwn ond o ran cadwraeth natur gyfan.

Rydym yn eich annog i ymchwilio i’r mater hwn gyda’ch disgyblion gan eu caniatáu i ddod i’w casgliadau eu hunain am rywogaethau anfrodorol ymledol ac i’w drafod mewn ffyrdd sy’n lleddfu’r rhethreg. Mae’r fuwch goch gota frith (a fydd yn gyffredin mewn llawer o ysgolion) yn enghraifft dda o rywogaeth anfrodorol nad yw ei heffaith lawn ar rywogaethau eraill yn hysbys eto. Mae hyn yn rhannol am nad ydym wedi bod yn edrych amdani, ond hefyd am ei bod yn cymryd amser i systemau naturiol addasu. Er enghraifft, pan wnaethant gyrraedd gyntaf yn 2004, nid oedd ganddynt unrhyw ysglyfaethwyr hysbys, ond yn ddiweddar mae’r rhywogaethau sydd wedi bod yn bwydo ar ein buchod coch cwta wedi bod yn bwydo ar y rhai hyn hefyd. Nid yw’n hysbys eto a yw hyn yn rheoli lledaeniad y buchod coch cwta brith ai peidio.

Dyma rai pwyntiau i’w cofio wrth drafod effaith rhywogaethau anfrodorol:

– Nid yw dros 90% o rywogaethau anfrodorol yn cael unrhyw effaith amlwg ar eu cymdogion newydd; maent yn aelodau egsotig ychwanegol i’r dirwedd.

– Mae pob rhywogaeth newydd yn debygol o ymateb yn ei ffordd ei hun; mae cyffredinoli yn beryglus.

– Ni allwch feio planhigion anfrodorol am eu bioleg. Gwnânt yr hyn sydd angen ei wneud i oroesi.

– Mae’n anghyfreithlon rhyddhau rhywogaethau anfrodorol i’r gwyllt yn y DU.

– Mae atal yn well na gwella; mae bob amser yn haws ac yn rhatach i gadw rhywogaeth allan na chael gwared â goresgynnwr llwyddiannus.

Ymhlith y problemau posibl mae’r canlynol:

– Mae’n bosibl i anfrodorion gystadlu gyda’n bywyd gwyllt ein hunain am le, bwyd, mannau nythu neu faeth – mae pob achos yn wahanol.

– Gall anfrodorion gynyddu tueddiad rhywogaethau brodorol i ddal afiechyd (ee y wiwer lwyd, gwiddon Varroa).

– Gall rhai anfrodorion fwyta ein bywyd gwyllt (ee minc).

– Gall rhai anfrodorion achosi difrod amgylcheddol neu economaidd difrifol.

Buchod coch cwta brith, mewn clwstwr ar wal, (h) Cathy Clarke


Ionawr Chwefror Maw

rth Eb

rill M

ai Mehefin Gorffennaf

A

wst

M

edi

Hyd

ref

Tach

wedd

Rhagfyr

cylch oes y fuwch

goch gota


– Chwilen fach yw’r fuwch goch gota sydd â chorff crwn sy’n edrych fel hanner pysen.

– Gallant fod yn nifer o liwiau gwahanol, yn aml maent yn goch llachar neu’n felyn gyda smotiau du, coch, gwyn neu felyn. Mae’r lliwiau llachar yn rhybuddio ysglyfaethwyr bod buchod coch cwta yn blasu’n annymunol.

– Mae 46 o rywogaethau yn y DU ond mae dros 5,000 o rywogaethau gwahanol yn y byd.

– Mae buchod coch cwta yn bryfed cymunedol ar y cyfan. Wrth aeafgysgu, byddant yn aml yn ymgasglu gyda’i gilydd o dan risgl rhydd neu mewn holltau.

– Mae patrwm tyfiant buchod coch cwta yn debyg iawn i wyfynod a ieir bach yr haf – mae tri cham i’w tyfiant (wy, larfa a phwpai) cyn tyfu’n llawndwf.

– Mae buchod coch cwta yn dodwy llawer o wyau. Er enghraifft, gall buwch goch gota fenywaidd â dau smotyn ddodwy dros 1,000 o wyau mewn grwpiau o 20 i 50.

– Yn gyffredinol, mae’r larfa yn las neu’n llwyd tywyll, gyda marciau oren neu felyn ac maent i’w gweld fel arfer ym mis Mehefin a mis Gorffennaf.

– Pan fo’r larfa’n dod i’r amlwg, byddant yn bwydo ar bryfed glas yn barhaus am tua thair i bedair wythnos, cyn tyfu’n bwpaod.

– Mae’r pwpa yn glynu wrth y ddeilen wrth ei gynffon ac, ar ôl pythefnos, bydd buwch goch gota’n ymddangos.

– Bydd y mwyafrif o fuchod coch cwta’r DU yn byw am flwyddyn.

– Mae’r fuwch goch gota saith smotyn yn rhywogaeth fudol. Yn y gwanwyn, mae nifer fawr yn hedfan i chwilio am blanhigion llawn pryfed glas lle byddant yn bwydo, yn paru ac yn dodwy eu hwyau.

– Mae’r mwyafrif o fuchod coch cwta yn gigysyddion. Pryfed duon a phryfed glas yw’r hoff fwyd. Mae garddwyr wrth eu bodd â buchod coch cwta gan fod pryfed glas yn creu difrod sylweddol.

– Mae rhai buchod coch cwta yn llysieuwyr. Mae’r fuwch goch gota 24 smotyn yn bwyta planhigion, ac mae’r fuwch goch gota oren yn byw ar lwydni.

– Bydd y fuwch goch gota yn yfed diferyn o wlith neu felwlith (hylif melys y mae’r pryfed duon yn ei gynhyrchu) os bydd yn eu gweld ond gall oroesi heb ddwr.

– Mae buchod coch cwta brith yn dod o Asia a daethant i Brydain er mwyn cadw trefn ar drychfilod yn yr ardd. Maent yn cyflawni’r swyddogaeth hon yn dda iawn, gan fod ganddynt chwant am bryfed duon a phryfed glas, ond maent hefyd yn bwyta pethau eraill fel wyau buchod coch cwta, larfa a phwpaod eraill. Mae gwyddonwyr yn poeni y bydd yr ymwelydd hwn yn cael effaith fawr ar ein buchod coch cwta brodorol.

Ffeithiau diddorol



Taflen adnabod a chofnodi buchod coch cwta

Dyddiad: Amser dechrau: Amser gorffen: Enw:

Cynefin: Dan do Gardd Parc Coetir Rhostir Corstir Arall (disgrifiwch)(rhowch gylch

o amgylch un)

Rhywogaeth Enw Sut mae'n Maint Nifer Cyfanswm Ffotograff? gwyddonol edrych

2-smotyn Adalia 4 – 5 mm 2-punctata

10-smotyn Adalia 3.5 – 4.5 mm 10-punctata

Smotyn hufen Calvia 4 – 5 mm 14-guttata

7-smotyn Coccinella 5 – 8 mm 7-punctata

‘Pine’ Exochomus 3 – 4.5 mm 4-pustulatus

Oren Halyzia 4.5 – 6 mm 16-guttata

Brith Harmonia 6 – 8 mm axyridis

14-smotyn Propylea 3.5 – 4.5 mm 14-punctata

24-smotyn Subcoccinella 3 – 4 mm 24-punctata

22-smotyn Thea 3 – 4 mm 22-punctata

Arall (disgrifiwch yr olwg a’r maint)

Lluniau gan RSPB, (h) Chris Shields ac Andy Hamilton


bbc.co.uk/breathingplaces/schoolsArgraffwyd ar bapur wedi’i ailgylchu 100%

Dyma rai cwestiynau ysgogol ar thema buchod coch cwta ac arolygon. Anogwch eich disgyblion i edrych am atebion mewn llyfrau ac ar y rhyngrwyd os ydynt am ganfod mwy.

– Pam y cyfeirir at y fuwch goch gota fel ffrind y garddwr?

– Ble mae cartref naturiol y fuwch goch gota frith?

– Pryd y gwelwyd y fuwch goch gota frith yn y DU gyntaf?

– Ydych chi’n gwybod hwiangerdd am fuchod coch cwta?

– Beth mae buchod coch cwta yn ei fwyta?

– I ble yr aiff buchod coch cwta yn y gaeaf?

– Am ba hyd y mae buwch goch gota yn byw?

– Pam ein bod yn cynnal arolygon?

– A oes gan eich awdurdod lleol gynllun gweithredu bioamrywiaeth? Os felly, pa blanhigion ac anifeiliaid sy’n flaenoriaeth yn eich ardal?

– Pa dirweddau sydd â’r mwyaf o fioamrywiaeth, a pha rai sydd â’r lleiaf? (Meddyliwch ar raddfa fawr, fforestydd glaw, riffiau cwrel, glaswelltiroedd, dinasoedd ac ati)

– A allwch ddod o hyd i wybodaeth am unrhyw rywogaeth o blanhigyn neu anifail yn y DU a allai ddiflannu? (Mae www.biodiversityislife.net yn ddolen ddefnyddiol)

Cwestiynau

doonething

spotsome

ladybirds

Term 7 Teacher’s notes

1. Term 7 Teacher’s notes

Welcome to the BBC Breathing Places Schools Ladybird Survey. This is the Do One Thing activity for the summer term of 2010.

Why a ladybird survey?Our six previous activities – planting seeds, creating minibeast habitats, feeding wildlife, creating homes for wildlife, digging ponds and planting trees – have all been selected to improve your school grounds for nature and for the school community. With each activity, pupils have achieved something worthwhile to support or improve the biodiversity in school grounds.

Biodiversity, as a word, has only been around since the 1980s and is a shortened form of the phrase ‘biological diversity’. What does it really mean? The 1992 Earth Summit in Rio de Janeiro defined biodiversity as:

“The variability among living organisms from all sources, including, inter alia, terrestrial, marine and other aquatic ecosystems and the ecological complexes of which they are part: this includes diversity within species, between species and of ecosystems.”

What it means in practice to us is the variety of plants and animals that can be found in an area like your school. The wider the variety of plants and animals, in general, the healthier the environment is.

Understanding the level of biodiversity that exists requires research in the field. If we have information, then we are able to establish and implement plans for conservation. We have a long tradition of public involvement in environmental research in the UK where volunteers gather the data upon which scientific judgement is based. The UK Ladybird Survey is a great example of public participation combined with voluntary work by scientists and we have teamed up with them to give your pupils a chance to join this wonderful tradition.

We need your help to monitor all of the different ladybirds that will be found in your school grounds. The following simple steps will allow you to get your pupils outside, observing, gathering data and submitting results. The contribution that your school and ten thousand others can make to understanding these popular minibeasts could be enormous.

Not only will you be Doing One Thing for the science of ladybirds, you will also be making a contribution to the International Year of Biodiversity. There is that word again!

BBC Breathing Places Schools

7 spot ladybird, on plant stem, © Helen Roy

Term 7 Teacher’s notes 2.

The UK Ladybird Survey is a primary source of data for scientific research and accuracy of identification is important to ensure the integrity of this data. An easy way to verify the ladybird species that have been found is to take a photo and send it in with the data. A volunteer will confirm the species identification for you. A digital camera will make this recording easy. If you cannot take photos, do not worry, all of the data is valuable in assessing the trends and the more records we receive the better. There are some hints and tips for using a pocket digital camera to take pictures and submit them to the survey that you can download from the BBC Breathing Places Schools website: bbc.co.uk/breathingplaces/schools

Let’s get started

We need you to think about how your school grounds can be described. The UK Ladybird Survey team have made it pretty easy for us by suggesting a few simple categories:

– Indoors

– Garden (eg flowers and vegetables)

– Park (eg trees, hedges and possibly long grass and weeds)

– Woodland (eg dense trees with leafy undergrowth)

– Moorland (eg low vegetation, such as tussocks of grass, heather and gorse)

– Marshland (eg boggy area with mixed vegetation, grasses and flowering plants, maybe around the edge of a pond)

– Other

If your school grounds cover a number of these categories, you could choose one area or, even better, survey and enter results for more than one area. Your pupils can then compare the results for different habitats.

Decide whether you are going to do a ladybird hunt or a structured survey. Both methods are described here followed by the same method for recording and submitting data.

How do you perform a ladybird survey?Ladybirds occur almost everywhere in the UK, comprise a range of easily identified species, are not threatening and can be approached easily by children.

You might have heard of harlequin ladybirds. They are a relatively new species to the UK and have been spreading northwards and westwards from the South East of England. Scientists have been following their progress and trying to assess their impact. For some of you, harlequin ladybirds will be commonly found but for others you may be recording them in your part of the country for the first time.

These factors along with the scientific value of the data gathered make ladybirds ideal for a school survey.

There are two ways of gathering data, outlined in these notes, suitable for children of different ages and abilities. At the simplest level, they can have a ladybird hunt in the school grounds or they can perform a more structured survey. Both will provide valuable data.

What do you need?

We have provided you with a detailed guide to ladybirds to help you and your pupils to identify what they have seen.

The most useful item that you will need is a 10x hand magnifying glass, letting your pupils get a close-up view to make it easier to identify the species. Remember some ladybirds are only 4mm long!

If you are planning a more structured survey, you may need a little equipment such as a sweep net and/or a beating tray. Do not worry if you do not have these items as they can be easily created from available bits and pieces. To make a sweep net, see the activity sheet available to download from the BBC Breathing Places Schools website. For a beating tray, all you will need is a white or pale-coloured towel or similar piece of cloth or even an upturned umbrella. You will see what we mean in the step-by-step guide.

BBC Breathing Places Schools

3. Term 7 Teacher’s notes BBC Breathing Places Schools

Where should your pupils look?Ladybirds are likely to be found where there is food and/or shelter. Most ladybirds eat small bugs and aphids (often called greenflies or black flies), which is why they are considered the gardener’s friend. As a result, green leafy plants that attract aphids will also be popular with ladybirds. Nettles, particularly early in the year, will attract ladybirds when they come out of hibernation. You will find out more about the life cycle of ladybirds further on in these notes.

Step 1

Get your group together and split them into as many teams as is practical. Give each team a copy of the simple identification sheet at the end of these notes. Let them pick one team member to fill in this sheet with what their team find. If it is possible, allow one team member to have a digital camera to record a photo. Give the remaining team members a magnifying glass each.

Note: If you cannot take photos, do not worry, the results are still useful. If you only have one camera for the class or club, ask the hunters to call you or a designated pupil over to take a photograph when they find something.

Step 2

Assign each team to an area of the school grounds and give them 20 minutes or so to hunt in their area, recording any ladybirds that they find. (Make sure that one team hunts in your nature area.) Don’t forget to encourage your pupils to turn over leaves, sift through leaf litter and look in crevices in bark or buildings. If they are looking in nettles, warn them to be careful to avoid being stung. They could use a pencil to lift a leaf to see what is underneath.

Step 3

After each team has finished hunting in their area, bring them back together. Now is the time to compare results. Let each team in turn tell the others what they have found.

Step 4

Record and submit the data. (See step 6 of the structured survey on page 5 for the best way to do this.)

Ladybird hunt

Orange ladybird, clustered on tree, © Toni Watt

14 spot ladybird, in flower, © April Zobel

Term 7 Teacher’s notes 4. BBC Breathing Places Schools

At the beginning of the BBC Breathing Places Schools programme we created a simple observation activity, ‘Look Around’, which is available to download from bbc.co.uk/breathingplaces/schools. This includes a suggested way to map your school grounds. A school grounds map is an ideal way to start this activity, as it will guide you to the best places to survey and will help with the description of land type. The survey area need not be large and will depend on the time available.

Step 1

Look at your school grounds and identify areas that fit the land type descriptions given on page 2. Do not worry if you only have one or two of these land types, for instance a garden area where you may be growing flowers and/or vegetables or a park area with a few trees where sports activities take place. Different ladybirds like different places.

Step 2

Break up your group into as many teams as you can manage and give each team member a role as follows:

– Data recorder (inputting data into a copy of the simple identification sheet on page 10)

– Sweeper, beater

– Beating tray holder(s)

– Inspectors

– Photographer

Allocate each team to a different area of the school grounds.

Allow them 20 minutes to survey their area, identify the ladybirds and record the data.

Step 3

The teams gather data as follows:

Long grass or dense low vegetation A sweep net can be used for searching meadows, grasses, heathland or other low growing vegetation types. A sweep net is comprised of a white fabric bag held open by a stout ring attached to a handle. The sweep net is best used by walking slowly and sweeping from side to side. Considerable coverage of an area can be made quite quickly using this method.

When you have swept the area, carefully empty the contents onto a large sheet of white paper. Make sure that all of the minibeasts have been released from the net. The contents can then be examined.

Shrubs and trees A beating tray is used where ladybirds are in amongst trees and shrubs. You could stretch a piece of light-coloured cloth between two pupils underneath a tree or shrub which is then beaten or vigorously shaken, taking care not to damage the plant. Insects that have taken refuge there will fall into the tray for collection. An upside down umbrella also works well to catch falling minibeasts.

Other areas No special equipment is required, just observe and record what is found as described in Step 2 of the ladybird hunt.

Structured survey


Step 4

Using magnifying glasses, identify which types of ladybirds you have collected, record the species and number found on the identification sheet and take a photo of each type found if you have a camera available.

Note: After identifying your catch, make sure that all of the minibeasts that have been collected are released back where they were found.

Step 5

When all of the teams have completed their survey, ask them to return to the group where they can share and compare results.

Step 6

Recording and submitting your dataThere are two principal methods depending on school facilities.

Both can be achieved directly online and the first uses a simple web application designed to work with an electronic whiteboard as well. When your pupils have gathered the data, this application provides an easy way for all of them to participate in the submission of the data.

The other method is to use the standard online UK Ladybird Survey entry form that will allow all of the data to be easily entered.

You can find both entry methods at bbc.co.uk/breathingplaces/schools

Results

Results of the survey that your school has taken part in will be published on the Breathing Places website before summer.

We are sure that you and your pupils will enjoy our ladybird survey. After you have dipped your toe in the water, we expect that you will be keen to try other surveys. We have put together details of a selection of surveys that we think are suitable – they can be found on the Breathing Places website: bbc.co.uk/breathingplaces/schools

Hints and tipsIdentifying ladybirds

Keep handy the fold-out guide that we have supplied in case your pupils are not sure what they have found and to help identify some of the less common species. There are 46 ladybird species in the UK – we have listed ten common and easily recognised ones in the ID and recording sheet and there are another 16 species in the fold-out guide. The information in the guide should allow you to answer any identification questions and explain the life cycle of ladybirds in some detail.

If you find something that cannot be recognised but are sure is a ladybird, the team at the Centre for Ecology and Hydrology will be happy to look at a photo and tell you what species it is. Just send your picture by email to [email protected] and put Breathing Places Schools Ladybird ID Request in the message title.

Look out for larvae and pupae as well as adult ladybirds during the survey as these should be included in the count. The UK Ladybird Survey website provides some useful downloads including a larvae identification sheet at www.ladybird-survey.org/ladybirds.aspx

For some images of pupae, take a look at the ‘Ladybirds’ natural enemies’ activity sheet referenced in the next section.

A whole world of surveys


Handling and examining ladybirds

You should not need to handle ladybirds but if you do want to pick one up for a closer look, encourage it to walk onto a piece of paper or a soft paint brush. Remember to put the ladybird back where it was found.

If you do want to bring one into class, you can keep it in a small closed container such as a clear jar. There will be plenty of air for the ladybird to breathe but you should release it on the same day in the location where it was found so that it can find food.

Ladybirds can give out a yellow liquid if threatened. This is called reflex blood and has a strong smell and contains the toxins that make ladybirds unpleasant for most predators.

Ladybirds can, but rarely do, bite. Apart from feeling a sharp nip, this will not do you any harm.

More things to doAll activity sheets can be downloaded from bbc.co.uk/breathingplaces/schools unless otherwise stated.

Ladybirds’ natural enemies

We have included an interesting activity that will allow your pupils to perform a simple experiment investigating who preys on ladybirds. Download the activity sheet to get started.

Make a sweep net

If you have long grass or other dense low vegetation in your survey area, the ideal way to gather ladybirds (and other insects) is with a sweep net. You can make a sweep net from readily available household items as shown on a downloadable activity sheet from bbc.co.uk/breathingplaces/schools

Art projects

Ladybirds are colourful with interesting patterns on their wing covers making them good subjects for drawing, painting and model making. Why not have your pupils draw pictures showing the variety of ladybirds that they have seen?

Another suggestion would be to draw a map of the school with illustrations of the ladybirds found in each area. If you have photos, why not use them on your map?

For the autumn term of 2009 we included an activity sheet on how to make nut bugs. You could use the same ideas, perhaps recycling everyday items to make models of ladybirds. Download nut bugs activity sheet at bbc.co.uk/breathingplaces/schools/autumn09

Ladybird dominoes

We have included an activity sheet that will allow your pupils to make an interesting set of ladybird dominoes. They are fun and informative, letting your pupils learn to identify different ladybirds as they play.

Make a ladybird winter roost

Most ladybirds hibernate during the winter. You can help them by providing a safe, cosy place for them in the school grounds. We showed you how to make a bee home in the summer 2008 teacher’s notes using things that would otherwise be thrown away. This will also provide an excellent place for ladybirds to spend the winter. You can download these teacher’s notes at bbc.co.uk/breathingplaces/schools


Storytelling

Your pupils can write poems or stories about ladybirds. Inspiration can be found in some of the folklore associated with ladybirds. For instance, many children will know the nursery rhyme:

Labybird, ladybird fly away home,Your house is on fire And your children all gone; All except one And that’s little Nan, And she has crept under The warming pan.

One of the possible sources of this rhyme comes from Medieval England, where farmers would set torches to the old hop vines after the harvest, to clear the fields for the next planting. The poem was a warning to the aphid-eating ladybirds, still crawling on the vines in search of aphids. The ladybird’s children (larvae) could get away from the flames, but the immobile pupae (Nan) remained fastened to the plants (laces) and couldn’t escape.

A legend persists on how ladybirds got their name, dating from the Middle Ages when swarms of insects were destroying the crops. The farmers prayed to the Virgin Mary for help. Soon thereafter the ladybirds came, devouring the plant-destroying pests and saving the crops! The farmers called these beautiful insects ‘The Beetles of Our Lady’, and – over time – they eventually became popularly known as ‘Lady Beetles’. The red wings were said to represent the Virgin’s cloak and the black spots were symbolic of both her joys and her sorrows.

What can we learn from the spread of harlequin ladybirds?The survival of the diversity of the natural world faces many challenges: loss of habitat, climate change, over-exploitation of resources and development pressures are well-known issues. However, the issue of invasive non-native species is probably the one that arouses more distrust in the whole of nature conservation than any other. Why should this be? Think of cats and rats on seabird nesting islands, knotweed clogging waterways, predatory Varroa mites infesting honeybee colonies, and grey squirrels that pass disease to red squirrels.

Much is down to the shorthand language that is used to describe the family of problems this includes, and in particular, the unwitting sharing of terms with far-right wing politics and an incorrect linkage to the human race and immigration issues. Terms like ‘alien’, ‘foreign’, ‘non-native’ and ‘swamped by invaders’ all crop up in well-meaning discussions about how to help wildlife cope with new threats to its survival. This family of problems, that most nature conservationists currently refer to as the invasive non-native species issue, is huge, and largely caused by the human habit of moving species about, either deliberately or by accident.

Harlequin ladybird, on small flowers, © Mark Bond


When these issues are reported in the media, it often comes across in inflammatory language that discourages whole sectors of society from becoming interested in conserving the natural world. In short, the way this issue is described can be a barrier to engagement not only with this concept, but also with nature conservation as a whole.

We encourage you to explore this issue with your pupils allowing them to make their own judgements about invasive non-native species, and to discuss it in ways that defuse the rhetoric. Harlequin ladybirds (that many schools will find) are a good example of a non-native species whose impact on other species is not yet fully known. Partly this is because we haven’t been looking, but also because it takes time for natural systems to adapt. When they first arrived in 2004, for example, they had no known predators, but they have recently begun to be parasitised by some of the species that have always attacked our ladybirds. Whether this controls the spread of the harlequins or not remains to be seen.

Here are some points to remember when talking about the impact of non-native species:

– Over 90% of non-native species cause no visible effects on their new neighbours; they are simply exotic additions to our landscape.

– Each newly introduced species is likely to react in its own way; generalisations are dangerous.

– You can’t blame non-native plants for their biology. They do what they have to for survival.

– It is illegal to release non-native species intentionally into the wild in the UK.

– Prevention is better than cure; it is always easier and cheaper to keep a species out than to remove a successful invader.

Problems that may occur:

– Non-natives may compete with our own wildlife for space, food, nest sites or nutrients – all cases are different.

– Non-natives may increase the susceptibility of native species to disease (eg grey squirrel, Varroa mite).

– Some non-natives may eat our wildlife (eg mink).

– Some non-natives may cause huge environmental or economic damage.

Harlequin ladybirds, in a cluster on a wall, © Cathy Clarke


– Ladybirds are small beetles with round bodies that look like half a pea.

– They can be all sorts of colours, often bright red or yellow with black, red, white, or yellow spots. The bright colours warn predators that ladybirds taste unpleasant.

– There are 46 species in the UK but in the world as a whole there are over 5,000 different kinds.

– Ladybirds are quite communal insects. Whilst hibernating in winter, they will often crowd together under a piece of loose bark or in crevices.

– The growth pattern of ladybirds is very similar to moths and butterflies – they pass through three stages of growth (egg, larva and pupa) before becoming an adult.

– Ladybirds lay lots of eggs. For instance a female 2-spot ladybird can lay over 1,000 eggs in groups of between 20 and 50.

– The larvae are generally blue or dark grey, with orange or yellow markings and are generally about in June and July.

– Once the larvae have emerged, they will feed on aphids constantly for approximately three to four weeks, then moult to become pupae.

– The pupa is attached to a leaf by its tail and, after about two weeks, an adult ladybird will emerge.

– Most UK ladybirds only live for a year.

– The seven-spot ladybird is a migratory species. In spring, large numbers fly in search of aphid-infested plants where they will feed, mate and lay their eggs.

– Most ladybirds are carnivorous. Greenfly and black fly (aphids) are favourite foods. Ladybirds are very popular with gardeners because aphids cause a lot of damage.

– Some ladybirds are vegetarian. The 24-spot ladybird eats plants, and the orange ladybird feeds on mildew.

– Ladybirds will drink if they come across a dew drop or some honeydew (sugary stuff that the greenfly produce) but can manage quite well without water.

– Harlequin ladybirds come from Asia and were brought to Britain as a way of keeping garden pests in check. They do this very well, having a big appetite for black and greenfly, but they also eat other things such as other ladybird eggs, larvae and pupae. Scientists are worried that this visitor will have a big impact on our native ladybirds.

Interesting facts

ladybirdlife cycle


Ladybird identification and recording sheet

Date: Start time: Finish time: Name:

Habitat: Indoors Garden Park Woodland Moorland Marshland Other (describe)(circle one)

Species Scientific What it Size Tally Total Photo? name looks like number

2-spot Adalia 4 – 5 mm 2-punctata

10-spot Adalia 3.5 – 4.5 mm 10-punctata

Cream-spot Calvia 4 – 5 mm 14-guttata

7-spot Coccinella 5 – 8 mm 7-punctata

Pine Exochomus 3 – 4.5 mm 4-pustulatus

Orange Halyzia 4.5 – 6 mm 16-guttata

Harlequin Harmonia 6 – 8 mm axyridis

14-spot Propylea 3.5 – 4.5 mm 14-punctata

24-spot Subcoccinella 3 – 4 mm 24-punctata

22-spot Thea 3 – 4 mm 22-punctata

Other (describe look and size)

Illustrations courtesy RSPB, © Chris Shields and Andy Hamilton

bbc.co.uk/breathingplaces/schoolsPrinted on 100% recycled paper

Here are some stimulating questions on the theme of ladybirds and surveys. Encourage your pupils to look for answers in books and on the internet, if they want to discover more.

– Why are ladybirds known as the gardener’s friend?

– Where is the natural home of the harlequin ladybird?

– When was the harlequin ladybird first seen in the UK?

– Do you know a nursery rhyme about ladybirds?

– What do ladybirds eat?

– Where do ladybirds go in the winter?

– How long does a ladybird live?

– Why do we do surveys?

– Does your local authority have a biodiversity action plan? If so what plants or animals are priorities in your area?

– Which landscapes have the most biodiversity and which have the least? (Think on a grand scale, rainforests, coral reefs, grasslands, cities etc)

– Can you find out about any species of plant or animal in the UK that could disappear, that is, become extinct? (A useful link is www.biodiversityislife.net)

Question Time

bbc breathing places term 7 teachers notes...

Documents