Ang pulong sa Diyos nakutlo sa katawhan sa Israel sa lainlaing paagi. Napadayagkanato sa unsang paagi nagsugod ang mga basahon sa propeta ug kasaysayan. Nagsukadni sa wali sa mga propeta ug sa pamalandong sa kasaysayan sa Israel sa matoohon.

Apan may mga tawo sab, nga lahig nadawat nga mga gasa, kinsa may dakong kaikagsa pagpamalandong sa mga gawi sa tawo; sa iyang kalamposan ug kapakyasan, sa iyangpanglantaw sa bahandi, sa lainlaing padulngan adtong mapasagaron ug mapugnganon sailang mga tinguha. Ang unang gihatagag pagtagad mao ang pagtuki kon naa bay hustisyaining kalibotana.

Ang kaalam nga motumaw sa tanang katawhan sa bisag unsang panahon, naglibotining maong mga tema. Ingon sab ini ang mga Israelita. Sa nahamutang na sila sa pagpuyosa ilang yuta, may migula sab nga mga magsusulat sa panahon ni Solomon, ug nakahimogunang mga basahon sa mga sanglitanan ug mga panultihon. Dinhi nagsugod ang mgabasahon sa Kaalam diha sa Biblia.

Sama sa mga basahon sa mga propeta, kining matanga sa mga sinulat pulong gihaponsa Diyos: lahi nga matang sa pagtan-aw sa kinabuhi. Wala ni maghisgot sa kaugmaon ugsa padulngan sa katawhan sa Diyos, apan naghatag og giya ug kahayag alang sa mas husayug hataas nga ang-ang sa pagpuyo sa kinabuhi.

Ang mas taas nga bahin sa basahon sa mga Panultihon, karaan na kaayo (mga kapitulo10-31). Ang unang bahin hinuon (mga kapitulo 1-9) bag-o pa lang nga nasulat, mga duhaka siglo sa wala pa si Cristo. Diha makita ang pamalandong sa Kaalam sa Diyos , diinnagsukad ang tanang kaalam nga tawhanon. Ang kinatumyan ining pamalandong sadiyosnong Kaalam mabasa sa nabantog nga ikawalong kapitulo.

PAGE 926

MGA PANULTIHON

• 1 Kini ang panultihon ni Solomon, anak nga lalaki ni David, hari sa Israel:2 alang nimo aron makabaton ka sa kaalam ug pagtulon-an

nga makatugkad sa mga pulong nga mahinungdanon; 3 aron maangkon nimo ang maayong pagkahan-ay nga kahibalo.

Sa ingon, mahimo ka nga makiangayon,may maayong panghukom ug buotan.4 Ang yanong katawhan magmaabtik,

ang mga batan-on may hustong panabot ug panglantaw.5 Papaminawa ang manggialamon: makadugang ni sa kinaadman,

ang mga tawo nga may maayong panghukom makabaton sa kahanas,6 pagsabot sa panultihon ug sanglitanan, sa pinulongan sa maalamon

ug sa ilang mga tigmo.7 Sinugdan sa kahibalo ang kahadlok kang Yahweh,

ug ang mga bUang lang ang makapatay sa kaalam ug sa disiplina.

Likayi ang nagbuhat og daotan8 Anak ko, paminawa ang pagtulon-an sa

imong amahan. Ayaw isalikway ang pahi-mangno sa imong inahan: 9 Mga purong-purong sila nga madanihon ug kwentas ngabililhon sa imong liog.

10 Anak ko, kon danihon ka sa mga maka-sasala ayaw sila pahinunti.

11 Dapiton ka nila: “Uban namo kay mag-pabanaw tag dugo, atong banhigan anginosenti sa walay daghang langas; 12 lamyonta sila sama sa gibuhat sa dapit sa mga patayug sakmiton sa kalit ingon sa kamatayon.13 Magpahimulos ta sa daghang bahandi ugpun-on nato ang balay sa inagaw. 14 Hi-usahon ta ang atong kusog; ug ambitan angusa lang ka pitaka!”

15 Anak ko, ayawg kuyog nila. Ayawgsubaya ang ilang giagian. 16 Tan-awa, pag-kapaspas nilang mipaingon sa kadaotan!Nagdali sila aron magpabanawg dugo!

17 Unsang langgama ang mahulog salaang kon bantaaw ra kaayog nahimu-tangan? 18 Apan kining mga tawhana nag-

ukay sa kaugalingon ug nagbitik sa ilangkinabuhi.

19 Mao kana ang dangatan sa tanang ma-makak aron makapangawat: ang kinawatmotulis sa kaugalingong kinabuhi. Pami-nawa ko karong adlawa.

Karon maminaw ka nako• 20 Ang kaalam nagsinggit og ku-

sog sa kadalanan. Gipataas ang tingogsa tiyanggihan; 21 sa eskina sa kada-lanan nagtiyabaw siya, namulong samga ganghaan sa syudad:

22 “Kamong walay alamag hangtodkanus-a magpadayon ang inyong ka-buang? Hangtod kanus-a ang paghud-yaka sa nagbiaybiay nako? Hangtodkanus-a ang pagtamay sa mga buangsa kahibalo? 23 Pamati sa akong pahi-mangno. Dinhi ibubo kong kaninyoang akong espiritu ug ibutyag ang

• 1.1 Sukad sa sinugdan nabahin ang tawosa duha ka pundok. Una, ang mga maalamonlakip ang mga lantip, abtik ug responsabli; anglaing pundok, ang mga buangbuang lakip angmga gago, bakakon ug daotang tawo.

Ang sinugdanan … (b. 7). Kining pulong“kahadlok” lahig kahulogan sa Biblia. Wala nimagpasabot nga angay kalisangan ang Diyos,apan mahigugma niya nga puno sa pagtahod.Ang kahadlok ni Yahweh nagpasabot ngasukaranan siya ug dangpanan sa mga desisyonnga himoon. Ang tawo nga mahadlok niYahweh kanunay nga naglantaw sa Diyos ug saiyang mga pulong sa tanan niyang buhaton.

• 20. Awhag ni alang sa pagbag-o karon

dayon. Ang ugma tingalig ulahi na. Mao ni anggipamulong ni Jesus sa Mt 7:21 ug 25:1.

Ang kaalam nagsinggit og kusog sa kada-lanan. Kinsay makaingon nga walay mipukawniya ug nagpakita sa hustong dalan? Ang ubos satawhanong kahimtang makahimo sa mga tawonga mapasagaron, apan ang mapasagaron ma-kahimo sab og sosyedad nga ubos sa tawhanon.Apan ang tanan gitawag ug giawhag nga mogulasa ilang pagpakabuta-bungol.

Kay ilang gikaligutgotan … (b. 29). Mao niang sala sa pagpasagad. Sayon ra ang pagpa-sumangil sa kaugalingon pinaagi sa pagsulti nga“Wala koy daotang tuyo, kulang lang sa pag-pakabana.” Ang Kaalam dili modawat iningmaong pasumangil. Ang kamapasagaron ma-tang sa pagsalikway ni Yahweh.

Job28:28

Slm111:10

Sir6:24,

29

8:1-10

9:3Jn

7:37

927 PANULTIHON 1

1

akong mga pulong. 24 Sa pagkatinuod,kon magtawag ko ug magdumili mopagpamati, magtanyag sa akong ka-mot ug walay magtagad; 25 wala momanumbaling sa akong tambag uginyong gisalikway ang akong pahi-mangno, 26 kataw-an sab mo nako sainyong pagkaalaot. Yam-iran tamo konmoabot na kaninyo ang kahadlok;27 kon ang kalisang modangat kaninyosama sa bagyo, ug inyong masinatiang kahigwaos ug kahingawa.

28 Unya, sangpiton ko sa katawhan,apan dili ko motubag. Mangita sila na-ko, apan dili makakaplog. 29 Kay ilanggikaligutgotan ang kahibalo ug walapilia ang kahadlok kang Yahweh.30 Wala sila maminaw sa akong tam-bag ug gisalikway ang akong pahi-mangno. 31 Anihon nila ang bunga sailang daotang binuhatan ug mabuhongsila sa kaugalingong pangandoy.

32 Ang kasaypanan sa walay alamagmohatag kaniya sa kamatayon. Angkatapol sa mga buang magdala nila sakalaglagan. 33 Apan ang mamati nakomagpuyo sa kasigurohan. Magmalina-won ug wala siyay kahadlok sa daotan.

Maayo nga batonan ang kaalam

• 1 Anak ko, kon paminawon mo angakong mga pulong ug hatagag bili ang

akong kasugoan, 2 ug ang imong dalungganmasiboton sa kaalam uban sa kasingkasingnga masinugtanong mosabot; 3 kon imongsangpiton ang salabotan ug tawgon sa kusognga tingog ang panabot; 4 kon mangita ka iniingon sa pilak ug pangitaon nga labaw sabisag unsang bahandi, 5 nan imong masab-tan ang kahadlok kang Yahweh; hikaplaganmo ang kahibalo mahitungod sa Diyos. 6 Kaysi Yahweh naghatag sa kaalam. Gikan saiyang baba mogula ang kahibalo ug panabot.7 Nagtagana siyag hinabang alang sa tarong.

Siya ang taming alang sa naglakaw sa kabu-otan. 8 Gibantayan niya ang mga agianan samakiangayon ug gipanalipdan ang mgalakang sa iyang matoohon.

9 Unya, masabtan nimo ang kaangayan,hukom ug kabuotan nga maghatod nimo sakalipay.

10 Ang kaalam mopuyo sulod sa imongkasingkasing. Ug ang kahibalo mohupay saimong kalag. 11 Agakon ka sa imong pang-lantaw. Ang panabot manalipod nimo;12 magbantay nimo sa daotan, sa may hiwinga katuyoan, 13 sa mibiya na sa dalan ngatarong aron subayon ang ngitngit nga agia-nan. 14 Naglipay sila pagbuhat og daotanug naghudyaka sa kahiwian. 15 Baliko angilang mga dalan ug dinaotan ang ilang pama-agi.

16 Ang kaalam nagpahilayo nimo sa ba-bayeng langyaw, sa pag-ulog-ulog sa mgalangyaw pinaagi sa ilang nindot nga pinu-longan. 17 Gibiyaan niya ang iyang kauban sakabatan-on ug nalimot sa tugon sa iyangDiyos.

18 Kay ang iyang puluy-anan nagharag sakamatayon. Ug ang iyang agianan nagpa-dulong sa lubnganan. 19 Walay maadto ka-niya nga makabalik ni makatultol sa dalan sakinabuhi. 20 Busa, imong subayon ang agia-nan sa maayo. Pabilin sa agianan sa tarong.21 Kay ang tarong makapanag-iya sa yuta.Ang katawhan nga but-an manimuyo dinhi.22 Ang mga daotan papahawaon sa yuta.Lukahon ang maluibon.

1 Anak ko, ayaw kalimti ang akongpahimangno ug kasugoan. Ampingi sila

sa imong kasingkasing 2 kay makapataassila sa imong kinabuhi. Magpahimulos ka samga tuig, puno sa kinabuhi ug pakigdait.

3 Ipabilin sa imong kasingkasing ang ka-maunongon ug kamatinud-anon. Ihigot silasa imong liog ug isulat sa papan sa imongkasingkasing. 4 Sa ingon, mabulahan ka ugmamaayo sa mata sa Diyos ug sa mga tawo.

Ibutang sa buhat ang kaalam• 5 Salig kang Yahweh sa bug-os mong

kasingkasing. Ayaw pagsalig sa kaugali-ngong panabot. 6 Ipakuyanap ang pagkaa-naa sa Diyos sa tanan mong agianan. Hap-sayon niya ang imong dalan. 7 Ayawg isipa

barog diha sa mga pagsulay sa Diyos (Heb 12:5ug Reb 3:19).

Ang mga Panultihon naghatag og dakong bilisa mga tambag, sa disiplina, sa pagtul-id sasayop. Ang pagpuyo sumala sa kaugalingonggusto ug gana, hinungdan sa tanang dimalas ugkadaot: matud sa Panultihon (tan-awa sa 5:12).

Nagkahulogan nig kahimsog sa inyong la-was. Ang mga pagtulun-an sa kaalam naghatagog pasalig alang sa kinabuhi ug kapiskay, ma-kahatag nig kaayohan sa lawas (3:8; 4:22).

• 2.1 Ang kaalam sa Diyos manalipod samigamit ini batok sa mga bisyo ug sa makadaotnga haylo. Dili na sila sama sa gapnod nga bisanasa na lang idagsa sama sa mga buang. Sayon rasilang mosupak, dili magpadaladala sa bisagunsang haylo sa bisyo, sa salapi ug kahilayan.

• 3.5 Ang unang parapo naghisgot sa mgagawi nga mohatod sa kaalam: ang pagpaubos,ang pagkaandam mosakripisyo aron pagtumansa kabubut-on sa Diyos, ang kalig-on sa pag-

2

3

Is65:2,

12 66:4

Jer7:13

Jer11:11

Jn7:34

Is14:9Slm

37:9,29

Mt5:4

Dt5:226:6

PANULTIHON 1 928

Job28:28

Mt13:44-

46

ang kaugalingon nga maalamon. Hinunoa,kahadloki ang Diyos ug pahilayo sa daotan.8 Mao ni ang tambal sa imong lawas, angkahupayan sa imong kabukogan.

9 Pasidunggi si Yahweh sa iyang paghatagsa naa nimo. Ang unang bunga sa imongabot ihatag kaniya. 10 Unya, mag-awas sakapuno ang imong kamalig ingon man angimong kawa sa bino.

11 Anak ko, ayaw tamaya ang pagdi-siplina ni Yahweh; panumbalinga ang iyangpagbadlong. 12 Kay si Yahweh nagbadlongsa iyang gihigugma, sama sa buhaton sa usaka amahan sa anak nga iyang pinangga.

13 Bulahan ang tawo nga makaka-plag sa kaalam ug makabaton sa pa-nabot. 14 Labaw pa siya kabililhon kaysa pilak ug kamapuslanon kay sa bu-lawan. 15 Mas mahal pa siya sa perlas.Walay ikatandi niya sa tanan nga imonggitinguha. 16 Sa iyang tuong kamot nag-tanyag siyag taas nga kinabuhi; saiyang wala, bahandi ug kadungganan.17 Dad-on ka niya sa makapahimuotnga agianan. Pakigdait ang iyang dalan.

18 Siya ang kahoy sa kinabuhi samogakos niya. Malipayon ang tanangmakaangkon niya.

19 Tungod sa kaalam ni Yahwehiyang gibuhat ang kalibotan; sa salabo-tan gilig-on ang kalangitan. 20 Sa kina-adman nahukad ang kailadman; angpanganod nagpaulan ug nagpayamog.

21 Anak ko, batoni ang maayongpanghukom ug ang kamabinantayon.Ayaw sila ibulag sa imong panan-aw.22 Maghatag silag kinabuhi sa imongkalag ug magdayandayan sa imongpanagway.

23 Makapadayon ka sa imong dalannga hilwas. Dili mapandol ang imongtiil. 24 Wala kay kahadlokan inighigdana nimo, ug malinawon ang imongpagkatulog. 25 Dili ka mahadlok sa hi-nanaling moabot nga kalisang ni sapagdasmag sa mga daotan. 26 Kay siYahweh naa sa imong kiliran. Gibanta-yan niya ang imong tiil sa tanang ka-daot.

27 Ayawg hikawi ang nagkinahang-lan sa panabang makabuhat ka ini.28 Ayaw ingna ang imong isigkatawo:

“Pahawa! Balik lang unya, sa laing pa-nahon; ugma ako kining ihatag nimo!”,kon matabangan mo siya karon.29 Ayaw paglaraw og daotan batok saisigkatawo nga nanimuyo sa imongkiliran nga masaligon. 30 Ayaw pakig-away sa tawo sa walay hinungdan.Wala siya manghilabot nimo. 31 Ayawkasinahi ang bangis; ayaw sunda angiyang binuhatan.

32 Gikaligutgotan ni Yahweh ang da-otan, apan giagak ang mga tarong.33 Iyang gitunglo ang balay sa daotan,apan gipanalanginan ang panimalay satarong. 34 Gitamay sab niya ang mayu-biton, apan maluoy siya sa maluoy samapaubsanon. 35 Ang manggialamonmakaangkon sa iyang himaya, apanang buangbuang manunod sa kaula-wan.Pabilin sa tarong nga dalan

1 Pamatia, mga anak ko, ang pahimang-no sa amahan. Matngoni ni aron maka-

baton mog kabuot. 2 Kay naghatag ko ninyogmaayong prinsipyo. Ayawg isalikway angakong pagtulun-an.

3 Sa batan-on pa, pinangga kaayo ko saakong inahan; 4 gitudloan ko sa akong ama-han. Nag-ingon siya: Mahala ang akong mgapulong sa imong kasingkasing; paminawaang akong pahimangno ug mabuhi ka.

5 Batoni ang kaalam ug kabuot. Ayawkalimti o isalikway ang mga pulong sa akongbaba. 6 Ayaw biyai ang kaalam kay mana-lipod siya nimo. Higugmaa siya kay makalu-was siya nimo.

7 Ang sinugdan sa kaalam mao ang pag-paningkamot nga mabatonan ni. Bugti satibuok mong naangkon panlimbasogi ngaimong mahuptan ang kabuot. 8 Gaksa siyaghugot kay bayawon ka niya. Pasidunggan kakon imo siyang gakson. 9 Purongpurongankag kaayohan; ibutang sa imong ulo angkorona sa himaya.

10 Pamati, anak ko, dawata ang akong pu-long sa imong kasingkasing ug motaas paang imong kinabuhi.

11 Gitudloan tamo sa dalan sa kaalam uggiagak sa tarong nga agianan. 12 Lakaw sadakong kasayon ug dalagan nga dili matum-ba. 13 Pagmalig-on gyod sa disiplina. Ayawsiyag buhii. Bantayi pag-ayo kay siya angimong kaluwasan.

14 Ayaw sunda ang giagian sa daotag bi-nuhatan. 15 Likayi sila ug ayawg panumba-linga kon malabyan mo sila. 16 Kay dili silamatulog hangtod nga mabuhat na nila ang

4

Dt8:5

Heb12:5

Gen2:9

3:22Jn

6:35

8:22-31

Jer12:6

Jaime4:61P5:5

929 PANULTIHON 4

daotan. Dili sila mohunong hangtod malu-kapa ang uban. 17 Ang kadaotan ilang pan ugang kabangis ilang bino.

18 Ang agianan sa tarong ingon sa banag-banag nga nakasanag sa kabuntagon, kan-sang kahayag nagkadako hangtod ngamatibuok sa adlawng tutok. 19 Ang dalan samga daotan hingpit nga kangitngit. Dili silamasayod sa nakapalukapa nila.

20 Anak ko, pagmatngon ug paminawapag-ayo ang akong mga pulong. 21 Ayaw silaibulag sa imong panan-aw. Hinunoa bantayisila sa kinailadman sa imong kasingkasing.22 Sila ang kinabuhi sa naghambin nila ugmakaayo sila sa kalag.

• 23 Labaw sa tanan, bantayi ang imongkasingkasing kay mao ni ang tinubdan sakinabuhi. 24 Ampingi ang imong baba sa mgabakak ug ayaw tugti nga mogawas sa imongngabil ang limbong.

25 Ipunting ang imong panan-aw sa una-han ug itutok ang imong mata sa atubangan.26 Sutaa ang yuta ubos sa imong tiil ug angtanan nimong agianan siguroha. 27 Ayawglingilingi sa imong wala o sa imong tuo. Ilikayang imong dalan sa daotan.Pagbantay sa mananapaw

1 Anak ko, matngoni ang akong kaalamug paminawa ang akong kabuot; 2 hi-

numdomi ang akong mga tambag. Ayawibulag sa imong ngabil ang maong kinaad-man.

3 Hinumdomi nga mas tam-is pa sa dugusang mga ngabil sa mananapaw. Danglas pakay sa lana ang iyang mga pulong; 4 apanang sangpotanan pait ingon sa panyawan,hait ingon sa espada nga duhay sulab.

5 Ang iyang tiil manaog sa lubnganan ugang iyang mga lakang mohatod sa kama-tayon. 6 Wala magpakabana sa dalan sakinabuhi. Hinunoa nahisalaag nga walaykasayoran.

7 Karon, anak ko, pamati nako. Ayawkalimti ang akong mga pulong: 8 Pahilayoniya ug ayaw paduol sa ganghaan sa iyangbalay, 9 basig imong ikahatag ang imongkadungganan sa mga langyaw ingon manang kinamaayohan sa imong katuigan sa

bangis nga katawhan; 10 basig makapa-himulos ang uban sa imong kabtangan ugmaadto sa langyaw ang imong kinitaan.

11 Moreklamo ka sa kaulahian kon gila-moy na ang imong karne ug lawas. 12 Unya,makaingon ka: “Nganong akong gisalikwayang mga pahimangno ug gitalikdan ang mgamaayong tambag? 13 Nganong wala ko pa-minawa ang tingog sa akong magtutudlo ugwala ko tumana ang ilang mga tambag?14 Miabot na ko sa kinailadman sa disgrasyataliwala sa tibuok katilingban.”

• 15 Busa, inom sa tubig gikan sakaugalingong sudlanan sa nagdagay-day sa imong atabag. 16 Ayawg pasag-di nga mausik ang imong mga tuboransa laing dapit o sa kadalanan ba hinu-on. 17 Alang lang ni nimo, dili sa mgalangyaw.

18 Panalanginan unta ang imong ti-nubdan ug magmalipayon ka uban saimong asawa sa kabatan-on, 19 angtahom mo nga lagsaw ug anyag ngaosa. Magmalipayon ka unta sa iyangdughan sa tanang panahon. Higugmaasiya sa kanunay.

20 Anak ko, nganong nagpakabuangka sa gugma sa mananapaw? Ug miga-kos sa babaye nga wala mo hiilhi?21 Gibantayan ni Yahweh ang dalan samga tawo ug gipanalipdan ang tananniyang agianan. 22 Masakpan ang da-otan sa kaugalingong sala ug magpa-bilin siyang ginapos sa pukot sa iyangkasaypanan. 23 Mamatay siya sa kaku-lang sa disiplina ug malumos sa nag-taob niyang kadaotan.

• 1 Anak ko, tigpyansa ka sa imong isig-katawo o migarantiya sa pulong sa

wala mo hiilhi. 2 Kon nakapanumpa ka sa

• 4.23 Labaw sa tanan… (b. 23). Kiningtudling susama sa gipamulong ni Jesus sa Mc7:21 ug Mt 12:34. Ang maayo ug ang daotannaggikan sa kasingkasing, sa ato pa, sa kailad-man sa tawo.

• 5.15 Busa inom sa … (b. 15). Naghisgot ninga ang bana kinahanglang maresponsabli saiyang kinabuhing minyo. Gilantaw dinhi angsangpotanan sa pagpatuyang. Nagdasig sab nisa tawo aron hatagag bili ang kasuod sa kinabu-hing minyo ug pagpabiling “pamanhonon” saasawa bisan pa sa katuigan nga nanglabay:

higugmaa siya kanunay. Sayon rang mapama-tuod nga daghan ang natintal sa mga bisyo, labina sa paghuboghubog ug mga droga kay walaman sila magkasinabtanay sa usag-usa. Sanglit,wala man sila makapuyo sa tiunay nga kinabu-hing minyo, modangop sila sa mga barkada,aron magpuyo nga daw iresponsabling uli-tawo.

• 6.1 Ania dinhi ang tanang matang satambag.

1-5. Ang tawo nga responsabli bisag unsa pakamanggihatagon ug kabuotan, mamalandonggayod una, sa dili pa motahan sa kaugalingon.

5

6

Ecl9:9

Sir8:13

PANULTIHON 4 930

imong ngabil, hibaloi nga nabitik ka saimong pulong. 3 Busa, buhata ni, anak ko.Palingkawasa ang kaugalingon. Kon nahu-log ka sa kamot sa imong silingan, lakawdayon, luhod, ug pakiluoy niya. 4 Ayaw pa-katulga ang imong mata ni papahulaya angimong tabuntabon. 5 Gawas dayon ingon salagsaw gikan sa lit-ag o sa langgam nganagunitan.

Ang mga tapolan ug buangbuang6 Ikaw tapolan, lakaw sa hulmigas. Ban-

tayi ang iyang dalan ug pagmaalamon.7 Wala siyay amo ni piniyalan o kapatas.8 Nanguha siyag pagkaon sa ting-init ugnaghipos sa makaon sa ting-ani.

9 Hangtod kanus-a ka magligidligid, ta-polan? Kanus-a ka mobangon sa imong pag-katulog? 10 Dyotay nga pagkatulog, dyotaynga pagduka ug ang imong katapolan moku-yamang nimo. Unya, sama sa libod-suroy11 modangat nimo ang kakabos nga magdalasa kaalaot ingon sa usa ka laag.

12 Ang kriminal, ang malupigon magla-kawlakaw nga mangyam-id, 13 magpangid-hat ang iyang mata, magsagudsod ang iyangtiil ug magpangamay ang iyang tudlo. 14 Angiyang kasingkasing malimbongon. Kanu-nayng naglaraw sa daotan ug nakiglalis sauban. 15 Busa, kalit lang moabot ang iyangkalisdanan nga dili niya mapunggan.

16 Dunay unom ka butang nga gidumtanni Yahweh; pito ang iyang gikaligutgotan:17 Ang mapagarbohong tinan-awan; ang dilanga bakakon; ang kamot nga nagpabanawgdugo sa walay sala; 18 ang daotang kasing-kasing, ang tiil nga nagdalagan paingon sadaotan; 19 ang mga bakak ug saksing baka-kon ug ang tawo nga nagpugas sa kagubotdiha sa katawhan.

20 Anak ko, tahora ang pahimangno saimong amahan. Ayaw isalikway ang gitudlosa imong inahan. 21 Ampingi sila sa imongkasingkasing ug isab-it sa imong liog. 22 Kiniang magtultol nimo sa imong mga lakang.Panalipdan ka ini sa imong pagkatulog ugmakigsulti ni nimo sa imong pagmata.

23 Ang kasugoan lampara. Ang pagtulun-an iyang kahayag. Ang pagbadlong nagtud-lo nimo sa dalan sa kinabuhi.

24 Panalipdan ka ini sa babayeng daotan,ang langyaw nga danglog og sinultihan.25 Ayawg paninguhaa sa imong kasing-kasing ang iyang kaanyag o padani sa iyangtinan-awan. 26 Ang puta may katungod sapan, apan ang mananapaw nangandoy saimong bililhong kinabuhi.

27 Ikasulod ba sa tawo ang kalayo sa iyangbulsa nga dili masunog ang sapot? 28 Maka-

lakaw ba siya sa nagbagang uling nga dilimapaso ang tiil? 29 Mao sab ang tawo ngamoduol sa asawa sa iyang isigkatawo: angmanghilabot niya silotan.

30 Dili pakasad-on ang kawatan nga gigu-tom kon mangawat siya aron mabusog angtiyan. 31 Apan kon siya madakpan, pilupi-loon makapito ang iyang iuli ug ihatag angmanggad sulod sa iyang balay. 32 Pagka-walay buot sa mananapaw! Ang nagbuhat ininaglaglag sa kaugalingon. 33 Maani niya angmga hampak ug pagbiaybiay. Dili gyod ma-papas ang iyang kaulawan.

34 Ang pangabugho mopadilaab sa ka-singkasing sa bana. Wala siyay kaluoy saadlaw nga siya manimalos. 35 Dili siya moda-wat bisag unsa: panghimayad o maka-buhong nga gasa.

1 Anak ko, ampingi ang akong mgapulong. Pabilin nga matinud-anon sa

akong kasugoan. 2 Pagmalig-on sa akongpahimangno ug mabuhi ka. Mahala angakong pagtulun-an ingon nga imo silanggipangga pag-ayo. 3 Ibugkos sila sa imongtudlo ug isulat sa papan sa imong kasing-kasing. 4 Ang kaalam isipa nga imong ba-baye ug ang kahibalo nga imong higala. 5 Ilakang luwason sa babayeng mananapaw, salangyaw nga danglas og pinulongan.

6 Milili ko sa rehas sa tamboanan sa akongbalay 7 ug nakakita sa batan-on nga walaykasinatian. Mikuyog siya sa panon sa mgabatan-on. 8 Naglakaw sila sa dalan duol salikoanan paingon sa iyang gipuy-an. 9 Ki-lumkilom na. Ang kahayag gisanapan na sakangitngit, sa kadulom ug sa anino. 10 Tan-awa! Migawas kining babayehana pagtagboniya. Ang sapot daw sa puta. Nagpandongsiya.

11 Baga siyag nawong ug walay ulaw. Dilimopuyo sa iyang pinuy-anan. 12 Karon naasiya sa kadalanan. Taudtaod tua na sab samga hawanan. Nagbantay siya kanunay.

13 Migakos siya sa lalaki ug gihagkan.Masaligon siyang nag-ingon: 14 “Naghaladgyod ko og sakripisyo ug gitapos ko angakong balaang panaad. 15 Tungod ini miga-was ko aron makigtagbo nimo. Gipangitatikaw ug ako kang hikaplagan. 16 Gihapinanko na ang akong higdaanan sa kutson ug sanindot nga habol gikan sa Ehipto 17 ug gipa-humotan sa mira, sa mga alo ug sinamon.18 Dali, tagbawon nato sa kalipay ang atongkaugalingon. Atong dimdimon ang gugmasa tibuok gabii. 19 Wala sa balay ang akongbana. Atua sa halayong dapit. Taas kaayoang iyang panaw. 20 Gidala niya ang iyangpuntil sa salapi unya na siya mouli sa takdol.

Mosunod ining tekstoha ang taas nga pakigpu-long bahin sa sangpotanan sa panapaw, inuba-nan sa kinabuhing puno sa bakak ug kaulipnan.

9-11. Ang tapolan nga dili mobangon ogsayo, matabangan ining mga tudlinga ingonman sa tudling 14 sa kapitulo 26.

7Ecl4:5

931 PANULTIHON 7

21 Nadala ang lalaki sa danglas ug mada-nihong pulong busa, natintal ug nasalaag.

22 Misunod dayon siya sama sa baka nganagpadulong sa ihawanan o sa osa nganakuha sa laang. 23 Milagbas ang udyong saiyang atay, ingon sa langgam nga mibatog salit-ag ug walay kalibotan nga namiligro angiyang kinabuhi.

24 Busa, karon mga anak ko, pamati. Pa-minawa pag-ayo ang akong mga pulong.25 Ayaw itugot nga masalaag mo o mawalasa kaugalingon diha sa iyang dalan. 26 Dag-han ang nadala niya sa kamatayon, ug na-biktima bisan ang labing kusgan. 27 Angiyang pinuy-anan dalan padulong sa impi-yerno ug sa kamatayon.

Nagpanawag ang kaalam• 1 Kinsay nagtawag? Dili ba ang kaalam man?

Kinsay nagpataas sa tingog?2 Dili ba ang Kinaadman?

Nagsinggit siya ibabaw sa kabungtoranug nagpaabot sa mga kinasang-an;

3 sa kanait nga mga syudad siya nagsulti:4 Ang akong gitawag, kamong mga lalaki

kay alang sa tibuok katawhan ang akong mensahe,5 aron ang walay alamag makat-on,

ug ang walay buot sa ilang kabuot maulian.6 Pamati kay isulti ko ang mga butang nga mahinungdanon,

ug ang tanan kong isulti matuod.7 Kamatuoran ang mogawas sa akong babaug dili mosultig daotan ang akong ngabil.

8 Tarong ang tanan kong pulong,walay gituis ug dili malimbongon.

9 Ang utokan makatino sa kamatuoran;ang maalamon makaila sa ilang kamatinud-anon.

10 Palabiha ang akong tambag labaw sa salapi;pangitaa ang kaalam labaw kay sa piniling bulawan

11 kay ang kaalam labaw kabililhon kay sa tanang alahasug walay tawhanong tinguha nga sarang ikatandi ini.

12 Ako, ang Kaalam, nagpuyo sa kabuotan,giisip ko ang pagpamalandong nga akong higala.

13 Ang kahadlok kang Yahweh pagsalikway sa daotan.Gikaligutgotan ko ang tanang garbo, kamapahitas-on,

kahisalaag sa dalan ug mga bakak,14 apan gimahal ko ang tambag, kabuot, maayong hukom ug kalig-on.

• 8.1 Ang Kaalam namulong dinhi pinaagigbalak. Nasayod ta nga ang maong kaalam maoang naa sa mga basahon sa Biblia. Ang mgapulong sa Biblia buhi kanunay, kay mahitungodman ni sa Diyos ug naghatag natog kinabuhi. (SiJesus miingon sab nga ang pulong sa Diyos usaka binhi).

Gilista dinhi ang tanang kaayohan nga maanisa makanunayong pagbasa sa Biblia: nagsugodni sa kahadlok sa Diyos: ang paghigugma ugpagtahod sa Diyos labaw sa tanan. Dayon, angbahin sa kultura nga maghimo natong mga

pangulo nga makapas-an sa mga responsabi-lidad. Sa kataposan, ang bahin sa kalamposan sakinabuhi.

Daghang batan-on ug hamtong maghuna-huna nga ubos ra sila kay wala makatungha sataas nga ang-ang sa eskwelahan: kulang silagpagsalig sa kaugalingon nga makahimo sila pag-pangalagad o sa pagpalambo sa uban. Angaynilang matngonan nga ang makanunayon ngapagbasa sa Biblia dili lang makalig-on sa pagtoo,apan sinugdan sab sa tawhanong paglambo, ugpinaagi ini makapalambo sab sila sa uban.

Ecl7:26

1:20-33

8

PANULTIHON 7 932

Is11:2

15 Pinaagi sa akong gahom naghari ang mga hari,ug ang mga ministro naghatag sa makiangayong balaod.

16 pinaagi nako ang mga prinsipe naghari;ingon man ang mga harianon ug ang mga bantogan sa yuta.

17 Gihigugma ko ang nahigugma nakoug ang mangita, makakaplag nako.

18 Mga bahandi ug kadungganan nia nako,ingon man ang tinuod nga kaayohan ug tarong nga pagpuyo.

19 Labaw kabililhon sa salapi o bulawanang akong bunga ug mga abot.

20 Nagpadayon ko paglakaw sa dalan nga tarongpinasikad sa agianan sa katarong,

21 gihatagan ko sa kaharuhay ang nahigugma nakoug ang ilang mga hiposanan akong gipuno.

Sa sinugdan, gihulma ko ni Yahweh• 22 Gibuhat ko ni Yahweh pag-una,

sa wala pa niya buhata ang ubang binuhat.23 Giumol ko niya gikan sa kakaraanan

sukad pa kaniadto, bisan sa wala pay kamatayon.24 Wala pa ang kailadman dihang gihimugso ko;

Busa, ang Kaalam mao ang larawan ni Cristo.Apan ang Kristyanos naglantaw ini isip larawansa ilang inahan nga si Maria. Gani, labaw saubang binuhat, diha na siya sa mga laraw saDiyos sukad sa sinugdan ug takos nga tawgog“Ang Lingkoranan sa Kaalam”, kay nahiusaman siya sa Anak, ang Kaalam sa Diyos.

Bulahan ang … (b. 34). Mao nga ang Kaalamsa Diyos makigsulti sa mga tawong bag-o pa langnagtuon sa pagpangita sa kaalam.

Kinsay bag-ong nagtuon? Tingalig ang bag-opa lang nagsugod pagtuon sa Biblia; tingalig siyaang nagsugodsugod pa lang pag-apil sa mgamiting, sa mga seminar, sa kalihokan sa kapilyaug parokya, o kaha nagsugod pag-apil sa kaliho-kan ug kahugpongan sa mga mag-uuma o mgamamumuo, alang sa hustisya ug pagpalambo sakinabuhi ug uban pa. Ang kaalam nga makuhadinhi naggikan sa Diyos mismo, ang tinubdan sakamatuoran nga nagtawag sa tanang katawhansa pag-ambit sa iyang kaalam.

Kining maong tinun-an tingalig walay mgadiploma o titulo gikan sa tag-as nga tulunghaan,apan kining tanan walay kwenta atubangan saDiyos. Ang mahinungdanon mao nga mipili siyapagpuyo nga responsabli diha sa pamilya ug ka-tilingban, nga nagpakabana siya sa Diyos, saisigkatawo, sa kinabuhi; maamgohon sa kahim-tang ug palibot; maakohon ug andam mohalad sakaugalingon alang sa kausaban ug kalinaw. Niiningpaagiha isipon siya sa Diyos nga usa sa iyang mgaanak ug may panahon ra nga hatagan siyagmatuod nga kaalam nga iya mismo sa Diyos.

Makabasa ta ug duha ka susama ini nga tekstosa Klm 7:21 ug sa Sir 24:5.

• 22. Gibuhat … (b. 22). Kini binalak ngapamaagi pagpaila sa Kaalam nga morag Per-sona, morag anak nga babaye sa Diyos: ugnagduladula sa iyang atubangan nga walaykataposan. Kining maong linarawan nga pama-hayag nagdalag relihiyosong kamatuoran sakataposang mga siglo sa wala pa si Cristo.

Sulod sa dugayng panahon giingon sa Biblianga dunay usa ra ka Diyos, ug nga wala siyaylabot sa kapid-an ka diosdios sa mga pagano.Apan karon may namatikdan ang mga mag-totoo nga dunay nagkulang sa ilang kahibalobahin ni Yahweh. Kon ang Diyos tinubdan sakinabuhi ug gugma, dili mahimo nga himulagsiya ug mag-inusara! Salamat sa Biblia, kaynaamgohan sa mga magtotoo nga gawas ngasiya ang Makagagahom ug Balaan nga Diyos,ang Ginoo uban sa iyang katawhan, sa Temploug sa Panganod, ug nagpadayag sa kaugalingonsa mga propeta kinsa gipadalhan niya sa iyangEspiritu.

Mao nga sa kataposang mga basahon saDaang Testamento, ang mga tagsulat naghisgotsa Espiritu, sa Kaalam, sa Gahom, sa Kaayo saDiyos nga morag iya sa Diyos, apan daw lahiniya. Sila nakaambit ug nahiusa sa misteryoso ugDiyosnong kinabuhi ug pinaagi ini nalambigitang Diyos sa kinabuhi sa tawo.

Pag-andam ni sa pagpadayag nga mahitabo sapag-abot na ni Jesus. Adunay tulo ka Personas saDiyos. Sukad pa sa sinugdan ang walay kinuto-ban niyang Anak, “pinaagi niya gibuhat sa Diyosang tanan ug mipuyo sa atong taliwala” nag-uban sa Amahan (basaha sa Jn 1:1-4; Col 1:15ug Heb 1:2-3).

Klm9:12

Gen1:1Sir

24:9Jn

1:1

933 PANULTIHON 8

wala pa mag-agas ang tubod sa dagat.25 Wala pa ang kabukiran sa ilang nahimutangan

o ang kabungtoran dihang gihimugso ko;26 sa wala pa niya buhata ang yuta, ang kapatagan,

ni ang unang lugas sa abog dinhi sa kalibotan.27 Diha na ko pagbuhat sa kalangitan

ug sa iyang paglatid sa kompas sa kailadman;28 dihang gipahiluna niya ang mga panganod sa ibabaw

ug mitungha ang mga tuboran sa katubigan;29 sa pagbuhat niya sa kadagatan ug sa mga utlanan ini

aron dili moawas ang tubig.Dihang gipahiluna niya ang sukaranan sa kalibotan,

30 didto ko sa iyang tupad,ang naglaraw sa iyang gibuhat.

Ako ang iyang adlaw-adlaw nga kalipayug nagduladula sa iyang atubangan nga walay kataposan.

31 Bisag nagdula sa tibuok kalibotan,ang akong kalipay mao ang pagpakig-uban sa mga anak sa tawo.

32 Busa karon, mga anak ko, pamati mo:bulahan ang nagsubay sa akong dalan.

33 Pamati sa akong pagtulun-an ug pupoa ang kaalam.Ayaw ni isalikway.

34 Bulahan ang mamati nakoug maghulat matag adlaw sa akong ganghaan,

magbantay, duol sa akong tugkaran.35 Ang makakaplag nako makakaplag og kinabuhi:

maila ang panalangin ni Yahweh.36 Ang makasala, batok nako motagamtam sa kasakitan;nasilag sila nako kay ilang gihigugma ang kamatayon.

gihatag sa kaalam mahimong lawas ug dugo niCristo (basaha ang Jn 6).

Ang Diyos naa kanunay sa atong kianbuhi;gipaambit niya ang iyang kaugalingon ug iyakitang gipakaon ug gidapit sa bukas nga pagda-wat sa iyang gitanyag. Adlaw-adlaw iya tanggihatagan sa atong gikinahanglan aron pagsul-bad sa mga problema sa kalibotan karon.

• 9.1 Sayon natong makita ang larawan niCristo ining pipila ka tudling. Ang Kaalam maoang larawan sa Anak sa Diyos.

Mabasa ang pagdapit sa usa ka kombira sa Mt22:4. Ang mga dato ug pobre, ang mga but-anug buangbuang, silang tanan gitawag sa pag-usab sa ilang kinabuhi.

Moabot ang panahon nga ang pan ug bino nga

9

Job38:8-

11

Mt22:1-

14

PANULTIHON 8 934

Bar3:37

Jn1:14

Is55:1-

3Jn

6:35

Ang kaalam nag-abiabi sa iyang lamesa

• 1 Gitukod sa kaalam ang iyang balaysa pito ka haligi;

2 giandam niya ang bino ug ang iyang lamesa.3 Sunod, gidala niya ang mga sulugoon aron manawag

sa kinaposurang dapit sa syudad:4 “Hapit una diri, mga buangbuang.”5 Sa mga walay buot siya miingon:

“Dali mo, kaon ug inomsa bino ug tinapay nga akong giandam.

6 Biyai ang inyong binuangbuang ug mabuhi mo;subaya ang tul-id nga dalan sa kabuot.”

imong kaalam mohatod nimo sa kaayohan.Kon mobiaybiay ka, ikaw ray maalaot.

13 Si Babayeng Buangbuang madali-dalion. Hungog siya nga walay nahibaloan.14 Maglingkod siya sa ganghaan sa iyangbalay, sa lingkoranan sa kinapusorang dapitsa syudad 15 aron dapiton ang tanang ma-ngagi: “Dali mong mga walay alamag.” 16 Samga buang moingon siya: 17 “Tam-is angtubig nga kinawat ug labing lamian angtinapay nga kinawkaw.”

18 Apan wala nila makita ang kalibotan saPatay nga tua didto. Ang iyang mga bisitanagpadulong sa bung-aw sa kamatayon.

7 Ang mobadlong sa mayubiton mainsul-tohan; ug ang mosaway sa tawong daotanbugalbugalan. 8 Ayaw badlonga ang mayu-biton basig dumtan ka niya. Apan tambagiang maalamon nga mapasalamaton nimo.9 Tambagi ang manggialamon ug mag-kadako ang iyang kamanggialamon matagadlaw. Tudloi ang tarong ug madungaganang iyang kaalam.

10 Ang kahadlok alang ni Yahweh sinug-dan sa kaalam ug ang pag-ila sa BalaangDiyos mohatag sa maayong panabot.11 Unya, akong pilupiloon ang imong mgaadlaw ug dugangan ang katuigan sa imongkinabuhi. 12 Kon ikaw manggialamon ang

• 10.1 Mao ni ang labing karaan nga bahinsa basahon sa Panultihon, hinipos nga sangli-tanan ug panultihon nga gipaangkon ni HariSolomon (mga ulohan 11-22). Ug mosunod angmga sanglitanan gikan sa ubang tinubdan.Basaha ang 22:17; 24:23; 25:1; 30:1 ug 31:1.

Morag mao ni ang insaktong dapit ug higayonsa pag-ingon nga ang mga pulong sa Biblia mgapulong sa Diyos ug sa tawo.

Kay kining mga sanglitanan Pulong man saDiyos, nagdala nig tingog sa pagpasidaan uggahom sa pagtudlo. Apan mga pulong sab ni satawo, mga pulong sa kaalam nga gihipos sakaraang mga tawo pinasikad sa ilang kasinatiannga lahi ug layo ra sa atoa. Dili ta makapaabotgikan nila og mga pamalandong nga motumaw

nunot sa dagan sa panahon ug uban sa pagtulun-an ni Jesus. Pananglitan, wala pa moabot sakaamgohan ining mga tawhana ang mahitungodsa kinabuhi human sa kamatayon, ni angmisteryo sa Diyos, isip Amahan o isip Gugma.

Ang maong mga sanglitanan nagtudlo oghiyas nga angay sa responsabling mga tawo!

– Taas og panglantaw, may pagsalig sa ka-ugalingon, malahutayon sa ilang mga gawi ug dilitapolan.

– Maampingon ug dili mosalig ni bisag kinsa(basaha sa 12:23; 14:6; 14:15; 25:17).

– Tarong ug daling makapasaylo (28:2;31:8; 21:26; 25:21).

– Mapugnganon sa mga sulti (13:3).– Makapanton sa mga anak (13:1).

• 1 Ang anak nga manggialamonkalipay sa amahan, ug ang anak nga

buangbuang kasakitan sa inahan.2 Ang bahandi nga naangkon sa limbong

walay kapuslanan. Apan ang pagkinabuhinga tarong makaluwas sa kamatayon.

3 Dili itugot ni Yahweh nga gutomon angtawo nga tarong, apan ihikaw niya sa mgadaotan ang katagbawan.

4 Ang kamot sa taspokan magdalag kaka-bos, apan ang kamot nga makugihon maka-paadunahan.

5 Ang manggialamon mag-ani sa ting-init. Ang matulog sa ting-ani angayng tama-yon.

6 Anaa ang panalangin sa ulo sa tarong!Apan ang kabangis mopahilom sa singgit sadaotan.

7 Ang tarong hinumdoman uban ang mgapanalangin, apan ang ngalan sa daotan ma-dugta.

8 Ang but-an modawat sa mga pahimang-no, apan ang tabian nga buangbuang dalinga malaglag.

9 Siya nga may pamatasang dunggananmolakaw nga hilwas, apan ang sumosunodsa hiwi nga agianan silotan.

10 Ang pagpangidhat nagdalag kagubot;apan ang pagbadlong makakab-ot sa panag-dait.

11 Ang baba sa tarong tuboran sa kina-buhi, apan ang kabangis nagpahipi sa babasa daotan.

12 Ang pagdumot mosugnod sa mga ka-samok; ang gugma nagtabon sa tanang kala-pasan.

13 Ang kaalam makaplagan sa baba samaalamon; apan ang bunal alang sa buko-buko sa buangbuang.

14 Ang manggialamon nagtigom sa kina-adman, apan ang baba sa daotan naghatagsa dalan sa pagkalaglag.

15 Ang bahandi sa adunahan mao angiyang panalipod, ang kadaotan sa kabosnaglaglag nila.

16 Ang buhat sa tarong magdala sa kina-buhi; ang kasal-anan sa daotan naglaglagniya.

17 Ang pagtahod sa disiplina dalan sakinabuhi; ang nagsalikway sa pagbadlonggihukman na sa kamatayon.

18 Bakakon ang naghambin sa pagdumot.Ang pagbutangbutang, buhat sa buang.

19 Dili mawala ang kasal-anan kon dag-

10

1 P4:8

Jaime3:8

935 PANULTIHON 10

IKADUHANG BAHIN: MGA PANULTIHON NI SOLOMON

Jaime1:193:2

han na ang gisulti. Ang may maayongpanghukom nagpugong sa iyang dila.

20 Ang dila sa tarong ingon sa lunsayngsalapi, apan ang kasingkasing sa daotangamay kaayog bili.

21 Ang mga ngabil sa tarong nagpakaon sadaghang katawhan, samtang ang buangbuangmamatay tungod sa kakulang sa kabuot.

22 Makapadato ang panalangin ni Yah-weh. Walay bisag unsang paningkamot ngaikapuli ini.

23 Ang pagbuhat sa daotan makalingawsa buangbuang ingon nga ang paghupot sakaalam makalipay sa manggialamon.

24 Ang daotan og binuhatan masinati sabsa daotan nga iyang gikahadlokan, samtangang tarong makakab-ot sa iyang gitinguha.

25 Ang daotan mahanaw iniglabay saalimpulos; ang tarong magpabilin sa ka-hangtoran.

26 Ang taspokan daw suka nga mopaka-got sa ngipon ug aso nga makapasakit samata sa iyang agalon.

27 Ang kahadlok kang Yahweh naglugwaysa kinabuhi, apan ang katuigan sa daotanmub-on.

28 Ang paglaom sa tarong matapos sakalipay; ang sa daotan, daw inalisngaw ngamahanaw.

29 Ang dalan ni Yahweh lig-ong panalipodsa tarong; apan kalaglagan sa daotan.

30 Ang tarong dili matarog, apan ang dao-tan dili molungtad sa kalibotan.

31 Ang baba sa tarong mamunga og ka-alam, apan ang dilang daotan putlon.

32 Ang kaayo nanimuyo sa mga ngabil satarong; ang kangil-ad naa sa baba sa daotan.

1 Gikaligutgotan ni Yahweh ang timba-ngan nga limbongan, apan ang husto

iyang gikahimut-an.2 Modangat ang kaulaw sa mapahitas-on;

apan ang kaalam maangkon sa mapaub-sanon.

3 Ang kaligdong nagdan-ag sa agianan satarong; ang daotan libogon sa kaugalingongkangil-ad.

4 Ang mga bahandi dili mapuslan inig-abot sa adlaw sa panudya; ang panginabuhinga ligdong moluwas sa tawo gikan sa kama-tayon.

5 Ang tarong naghapsay sa iyang dalan,samtang ang daotan mahulog sa kauga-lingong kangil-ad.

6 Ang tarong nga pagkinabuhi nagluwassa ligdong, samtang ang daotan malit-ag sakaugalingong kahakog.

7 Gilubong uban sa daotan ang ilangpaglaom ug ang pagsalig sa iyang kaadu-nahan mahanaw.

8 Ang tarong maluwas sa kasakitan;mopuli sa iyang dapit ang daotan.

9 Ang walay dios naggamit sa baba aronpaglaglag sa iyang silingan, apan ang tarongnaggamit sa kaalam aron pagluwas sa kau-galingon.

10 Naglipay ang syudad sa maayong ka-palaran sa tarong ug nahimuot sa pagkalag-lag sa daotan.

11 Ibayaw ang syudad tungod sa pana-langin sa mga ligdong; magun-ob ni tungodsa baba sa daotan.

12 Ang nagtamay sa isigkatawo buang-buang, apan walay timik ang manggiala-mon.

13 Ang mga tabian nagbutyag sa kasa-yoran, apan ang kasaligan nagtipig satinagoan.

14 Mapukan ang katawhan tungod sa ka-kulang sa pag-agak, samtang ang daghangmagtatambag nagdala og kalamposan.

15 Ang mopyansa sa dumuduong, nag-daot sa kaugalingon, apan hilwas ang ta-wong naglikay ini.

16 Ang mabinationg babaye makaangkonog kadungganan; ang lalaking isog maka-angkon og bahandi.

17 Ang manggihatagon naghatag og ka-ayohan sa iyang kaugalingon, samtang angtampalasan nagsamad sa kaugalingongkarne.

18 Ang bayad sa daotan usa lang ka han-duraw, apan ang tarong makadawat sa tinonga ganti.

19 Ang pagkinabuhing tarong mohatod sakinabuhi, apan ang dalan sa daotan mo-sangpot sa kamatayon.

20 Gikaligutgotan ni Yahweh ang kasing-kasing nga daotan, apan gihigugma ang nag-kinabuhing tarong.

21 Salig nga ang daotan silotan ug malu-was ang kaliwat sa mga tarong.

22 Ang babayeng anyag nga dili mabuot,sama sa singsing nga bulawan sa simod sababoy.

23 Walay laing gitinguha ang tarong gawassa kaayohan, apan ang gipangandoy sadaotan walay kapuslanan.

24 Ang manggihatagon nagdugang sailang bahandi; ang uban mga tihik ug mo-samot ang ilang kaalaot.

25 Ang mainiton nga kalag molambo; angnagbisibis, bisbisan sab sa kaugalingon.

26 Tunglohon sa katawhan ang mohikawsa kalan-on; apan bulahan siya nga nagba-ligya sa mga binhi.

27 Gantihan ni Yahweh ang nangita sakaayohan; apan ang naninguhag daotanmabitik hinuon ini.

28 Ang mosalig sa iyang bahandi mapu-kan, samtang ang tarong mouswag sama salunhaw nga dahon.

29 Ang dili maayong modumala sa iyangbalay manunod og hangin; ang buangbuangmaulipon sa manggialamon.

11

Slm127

Gen41:56

PANULTIHON 10 936

30 Ang bunga sa tarong kahoy sa kina-buhi; samtang ang daotan lukahon bisagwala pa moabot ang panahon.

31 Kon dinhi sa yuta gantihan ang tarong:unsa kaha ang daotan ug ang makasasala!

1 Ang nagmahal sa pagtulun-an nag-mahal sa kinaadman; buang ang

magdumili sa katarongan.2 Ang tarong daghag grasya nga madawat

kang Yahweh; ang daotan iyang hukman.3 Dili magmalinawon ang daotan ug walay

makatarog sa buotan.4 Ang buotan nga asawa daw korona sa

bana, apan ang asawa nga walay ulaw dawkanser sa bukog sa bana.

5 Ang hunahuna sa mabuot matinud-anonug ang plano sa daotan malimbongon.

6 Makapatay nga lit-ag ang pulong sadaotan, apan sa tarong kawang ni ug giay-ran.

7 Nalukapa nga puno ang nagbuhatog daotan, apan nagpabilin pagtindogang himsog og baroganan.

8 Gidayeg sa matag-usa ang maayonilang binuhatan. Gipanghimaraot sabang may daotang hunahuna.

9 Maayo pa ang yanong tawo ngadunay sulugoon kay sa nagpakaaron-ingnon, apan walay gikaon.

10 Ang mga mananap nga ginalamgiamuma sa buotan; apan gikatisgo sadaotan.

11 Ang nagtrabaho sa yuta buhongsa pagkaon, samtang ang wala mag-pakabana walay nahot.

12 Malaya ang tanom sa daotan,samtang moturok ang sa buotan.

13 Mabitik sa kaugalingong bakakang daotan, apan ang buotan ipahilayosa katalagman.

14 Ang maalamon makabaton sa ki-naadman sa mga maayong butang;ang matag-usa gantihan sumala saiyang binuhatan.

15 Ang buang magtoo sa kaugali-ngong husto, apan ang buotan mami-naw og katarongan. 16 Ang buang dalikaayong maglagot. Ang aghop maan-tigong mopalabay sa kapungot.

17 Ang nagsulti sa kamatuoran ma-kaangkon sa kaangayan; apan ang pa-ngulipas bakak.

18 Sama sa hait nga pinuti ang dila sawalay pagbati; makaalim ang pinulo-ngan sa makinaadmanon.

19 Molungtad sa kahangtoran angpulong nga matinud-anon, samtangdaklit lang ang kinutoban sa pulong sabakakon.

20 Panikas ang gihambin sa kasing-kasing sa malimbongon; kalipay anggikadalit sa malinawon.

21 Walay daotan nga dangatan angmakiangayon, samtang magpatong-patong ang katalagman sa badlongon.

22 Ang wait mga bakakon gikasi-lagan ni Yahweh. Gikalipay niya ang satinuod nagsulti.

23 Ang maantigo dili magpasiatab ogsulti. Ang gamay og grado magpasi-garbo bisag walay kamaohan.

24 Ang kugihan nagkinabuhi ngadaw hari. Maulipon ang tapolan.

25 Ang tumang kaguol makapahu-yang sa kabubut-on; ang maayong pu-long makalipay sa kaugalingon.

26 Ang tarong maggiya sa iyangisigkaingon, samtang ang masupilonigo lang manglimbong.

27 Walay kuha ang tapolan: bililhongbahandi ang makuha sa nag-antos.

28 Ang makiangayon nagpadulongsa kinabuhing madagayaon, samtangang tikasan nagpadulong sa kama-tayon.

1 Gidawat sa utokang anak ang tam-bag sa iyang amahan, apan ang

mayubiton dili maminaw og tambag.2 Bunga sa baba nga maayo ang kaayo-

han nga matagamtaman sa tawo; ang ma-budhion kasamok lang ang dad-on.

3 Ang nag-amping sa kinabuhi nagpu-gong sa kaugalingon pagsulti og daotan.

4 Bisag unsaon pagpaningkamot sa ta-polan wala siyay makaon, samtang abundagmakaon ang kugihan.

5 Ang buotan dili bakakon, samtang angdaotan nagbutangbutang ug nagpakaulaw.

6 Hatagan sa kaangayan ang walay kasal-anan, samtang ang sala maghatod sa daotansa kaalaot.

7 Dunay nagpakaaron-ingnon nga kwar-tahan, apan ang tinuod wala siyay nahot.Ang uban nagpakaaron-ingnon nga pobre,apan sa tinuod sila mga adunahan.

12

13

Mt7:13

Jn14:6

937 PANULTIHON 13

8 Ang adunahan dunay kwartang ikaga-rantiya sa ilang kinabuhi, samtang ang pobrewala.

9 Ang kahayag sa mga maayong tawosiga og dan-ag, ang lampara sa daotannapalong.

10 Ang kasamok bunga sa kamapahitas-on, naa sa mapaubsanon ang kamaalamon.

11 Daling mahurot ang bahandi nga gikansa panikas, samtang ang hinagoan dugaynga mapuslan.

12 Ang kalangan makapaluya sa pag-laom. Sama sa kahoy nga buhi ang kadao-gan nga nakab-ot.

13 Maalaot ang dili mamati sa sulti;gantihan ang nagtahod sa kasugoan.

14 Tinubdan sa tubig ang nagtudlo sa ma-kinaadmanon aron makalikay siya sa mgalit-ag sa kamatayon.

15 Ang kahibalo sa maalamon makaang-kog pabor, samtang ang mabudhion walaymakab-ot nga kaayohan.

16 Gihunahuna sa buotan ang iyang binu-hatan; gipasigarbo sa buang ang iyangdaotang binuhatan.

17 Ang alagad nga daotan maunlod sakaalaotan; apan ang alagad nga kasaliganmaghatod og kahupayan.

18 Ang kahangol ug kaulag magdumilipagdawat og koreksyon. Ang maayong tawomohatag og bili kon siya badlongon.

19 Tam-is sa kalag ang pangandoy ngamatuman, magdumili ang buangbuang pag-talikod sa daotan.

20 Pakig-uban sa makinaadmanon ug sakahibalo ikaw sab makabaton, pakigsandu-rot sa buangbuang ug ikaw sab makwang-gulon.

21 Kapakyasan ang mahiagoman sa ma-kasasala, apan ang tarong makaangkon samaayong kaugmaon.

22 Ang maayong tawo naghatag og kabilinsa iyang mga apo. Ang bahandi sa maka-sasala giandam alang sa mga buotan.

23 Ang yuta nga giugmad sa kabos mamu-nga og daghan, apan daghan ang nahiagomsa kamatayon tungod sa walay kaangayan.

24 Ang amahan nga dili modisiplina saanak walay pagpangga. Kanunayng modisi-plina ang amahan nga mapinanggaon.

25 Busog kanunay ang buotan, apan angdaotan kanunayng makulangan ang tiyan.

1 Ang kahibalo makapatindog sa iyangbalay. Ang kabuang sa kaugalingon

makaguba sa balay.2 Ang nagpuyo sa katarong dunay kahad-

lok ni Yahweh. Mahadlok ug molikay niyaang daotan.

3 Ang sulti sa hungog daw kahoy ngaikabunal sa iyang likod. Ang sulti sa maki-naadmanon kaniya manalipod.

4 Kon walay baka nga modaro, walaysulod ang kamalig. Sa kusog sa baka daghanang maani.

5 Dili kaantigong mamakak ang tinuodnga saksi. Ang dili tinuod magpatakag sulti.

6 Ang mga mabiaybiayon mangita sakinaadman, apan dili makakita. Ang maki-nadmanon daling makasabot.

7 Likayi ang tawong daotan. Gikan sa ma-alamon makuha ang kinaadman.

8 Ang mga makinaadmanon yano angpanglihuklihok. Ang mga daotan dagkongmangingilad.

9 Gikasilagan sa Diyos ang mga daotan,gikahimut-an ang mga buotan.

10 Ang lumong kasingkasing maantigongmodawat sa kapakyasan, walay langyawnga makaambit sa iyang kalipay.

11 Maguba ang balay sa mga daotan, apanlig-on ang tolda sa mga buotan.

12 May nagtoo nga tarong ang iyang gia-gian, apan ang kinatumyan ini kamatayon.

13 Bisan sa mga hudyaka naa ang kaguolsa kasingkasing, ang sangkoanan sa tanangkalipay pagbangotan.

14 Ang tikasan moani sa iyang tanom,apan unhan siya sa buotan.

15 Ang walay alamag daling patoohon,samtang mainampingon sa buhat ang kal-ma.

16 Ang makainaadmanon mainampingonug kaantigong molikay sa buhat nga daotan,apan ang hambogiro ug tikasan ganahangmagbuhat og daotan.

17 Ang masuk-anon dali kaayong maka-himog dili maayo. Gikasilagan ni sa mgabuotan.

18 Ang mga buangbuang mapakyas. Angmakinaadmanon kadungagan sa kahibalo.

19 Ang mga buotan yukboan sa mga da-otan sa ilang atubangan, apan ang mgabuangbuang kutob lang sa pultahan sa mgabuotan.

20 Inayran ang kabos bisan sa iyang isig-kakabos, apan ang adunahan daghag kahi-galaan.

21 Nakasala ang namintaha, bulahan angmasinabtonon sa kawad-on sa iyang isigkai-ngon.

22 Wala bay daotan nga mahitabo sa nag-hunahunag daotan? Dili ba, ang kamaayo ugkamatinud-anon ila sa nagtahan sa kauga-lingon sa pagbuhat og maayo?

23 Dunay maaning kaayohan ang kugi-han, apan kapakyasan alang sa tapolan.

24 Purongpurong sa makinaadmanon angiyang kaalam, apan sa mga walay alamagdaw talinis nga tunok.

25 Magluwas sa kinabuhi ang matinud-anong saksi, apan ang bakakon maghunosini.

14

Ecl5:11

Dt4:40

Sir21:13

PANULTIHON 13 938

8 Gikaligutgotan ni Yahweh ang halad satigpakaaron-ingnon; apan ang pag-ampo samatinud-anon, bililhon.

9 Gikaligutgotan ni Yahweh ang binuhatansa daotan; apan gimahal ang nangitagkaayohan.

10 Lisod tarongon ang masupilon; apanang walay pulos nga balaodnon mamataylang dayon.

11 Bisan gani ang Dapit sa Kamatayon ablisa atubangan ni Yahweh, unsa pa kaha angkasingkasing sa tawo.

12 Dili gustong libakon ang libakero; maonga dili siya gusto nga moduol sa maalamon.

13 Makapasanag sa nawong ang kasing-kasing nga malipayon; ang magul-anon ma-kapaluya sa kalag.

14 Nangandoy sa kahibalo ang kasingka-sing sa makinaadmanon. Nabusog sa mgabinuang ang kasingkasing sa daotan.

15 Dili maayo ang tanang adlaw sa mganag-antos, apan magsaulog kanunay angkasingkasing nga malipayon.

16 Maayo pa ang kabos nga may kahadlokni Yahweh kay sa adunahan, kasamok ka-nunay ang naa sa iyang kiliran.

17 Maayo pa nga magkaon og pulos utan,apan puno sa pagmahal kay sa mokaog pu-los karne sa baka, apan kasilag ang kanunaynga kauban.

18 Ang masuk-anon daling makakitagaway. Ang maayo magpuyo sa kalinaw.

19 Tunokon ang dalan sa mga tapolan. Samga kugihan luag ang agianan.

20 Kalipay sa amahan ang anak nga ma-kinaadmanon; apan kaguol sa inahan anganak nga masupilon.

21 Ikalipay sa walay buot ang mgabinuang; apan ang masinabtonon maglakawsa katarong.

22 Mapakyas ang mga pangandoy kon diliplanohon. Dunay makab-ot ang tawongmaminaw og tambag.

23 Gikahimut-an sa tawo ang hustongtubag. Ang pulong nga maayo gikahimut-anpag-ayo.

24 Sa maalamon ang iyang kinabuhi pa-dulong sa taas, maluwas siya sa dapit sa ka-matayon.

25 Giguba ni Yahweh ang balay sa palabi-labihon. Ang utlanan sa kayutaan sa mgasyudad iyang gilig-on.

26 Gikaligutgotan ni Yahweh ang daotannga sugyot. Gikahimut-an niya ang maa-yong mga pulong.

27 Nagguba sa kaugalingong pinuy-ananang mananapaw. Ang nasilag sa subornonagkinabuhi og tarong.

28 Kon mosulti ang makinaadmanon gihu-nahuna niyang daan. Ang ngil-ad nga sultimabati taliwala sa mga buangbuang.

29 Gisalikway ni Yahweh ang mga daotan;apan gidungog ang pag-ampo sa mga buo-tan.

26 Diha ni Yahweh naa ang pagsaligug kamahadlokon. Diha niya ang ta-nang tawo mopasilong.

27 Tuboran sa kinabuhi ang kahadlokni Yahweh nga makalikay sa laang sakamatayon.

28 Ang kabantog sa hari naa sa gi-daghanon sa nasod nga iyang giduma-la, kaalaot sa prinsipe ang kawalay gin-sakpan.

29 Ang masinabtonon dili masuk-anon, apan ang walay pailob magpa-kita dayon sa kaisog.

30 Naghatag og kinabuhi sa lawasang malinawong kasingkasing, apanang masuk-anon maghatag og kadaotsa kabukogan.

31 Ang pagdaugdaog sa mga kabospagtampalas sa Ginoo. Ang kamalu-luy-on sa kabos pagdayeg niya.

32 Ang walay puangod gipukan sadaotang binuhatan, apan ang tarongmakakaplag og pinuy-anan sa iyangkaayohan.

33 Anaa sa masinabtonon ang kama-kinaadmanon nga dili makaplagan sakasingkasing sa buang.

34 Tungod sa hustisya ang nasodmagkahiusa. Mag-antos ang bisag un-sang lungsod tungod sa pagpakasalasa mga pangulo.

35 Gikahimut-an sa hari ang alagadnga may kahibalo, gikasilagan ang mgabuangbuang.

1 Ang hinay nga pagkasulti makapa-hupay sa kalagot. Makapasuko ang

sulti nga walay hinungdan.2 Nagsulti sa kinaadman ang dila sa ma-

alamon; apan sa mga buangbuang angpulong nga mabati pulos binuang.

3 Ang mata ni Yahweh nakatutok sa tanan;apan ang daotan ug maayo iyang gibantayan.

4 Kahoy sa kinabuhi ang dilang mahigug-maon; apan makadunot sa kaugalingon angdilang malinglahon.

5 Gibugalbugalan sa mga buangbuangang tambag sa ilang amahan; apan ang mganaminaw nakabaton og kalinaw.

6 Madagayaon ang pinuy-anan sa tarong;apan kaalaot ang dangatan sa buangbuang.

7 Nagsabwag og kinaadman ang ngabil samaalamon; apan ang panghunahuna sabuang walay kagawasan.

15

Slm37:16

Dt19:14

Is1:23Am2:6

939 PANULTIHON 15

30 Makalipay sa dughan ang mabinationgpagtagad. Ang maayong balita makahatagog bag-ong kusog.

31 Ang maminaw sa mga tambag maa-lamon.

32 Ang motalikod ini nagdaugdaog sakaugalingon. Nakaangkon og kahibalo angmaminaw sa tambag.

33 Ang kahadlok ni Yahweh tunghaan sakahibalo; ang kaaghop nag-una sa pagda-yeg.

1 Ang pagplano naa sa tawo.Apan naa ni Yahweh ang paghu-

kom.2 Sa tan-aw sa tawo maayo ang ta-

nan niyang gibuhat, apan si Yahwehang nagtimbang sa kasingkasing.

3 Isalig ni Yahweh ang imong buluha-ton ug ang tanan mong gitinguha mag-malamposon.

4 Ang tanang gibuhat ni Yahweh du-nay katuyoan, bisan ang gikatakdangadlaw sa pagsilot sa mga daotan.

5 Ang hambogiro gikasilagan ni Yah-weh; iya siyang gisilotan.

6 Sa kahadlok gibiyaan ang kada-otan ug tungod sa gibuhat nga kaayo-han pasayloon ang kasal-anan.

7 Kon gikahimut-an ni Yahweh angbinuhatan sa tawo iya ning tabanganbisan pa ang mga kaaway.

8 Walay bale kon gamay ang imongkinitaan kay sa dako nga tinikasan.

9 Gipangandoy sa kasingkasing anghustong dalan; apan si Yahweh ang nag-palig-on sa mga lakang.

10 Ang tinuod nga pulong naggikansa hari. Ayawg supak sa iyang gusto.

11 Anaa ni Yahweh ang sukod ug angsukdanan; ang tanang pabug-at iyangbinuhat.

12 Gikaligutgotan ang hari nga nagbuhatog daotan, sa iyang trono nakasandig angkatarongan.

13 Gikahimut-an sa hari ang nagsulti sakaangayan; nalipay siya sa nagsulti sa ka-matuoran.

14 Ang kasuko sa hari magdalag kama-tayon; apan nasayod ang maalamon unsaonsiya pag-alam-alam.

15 Ang sanag nga nawong sa hari nag-hatag og kinabuhi; sama sa ulan, nagtubodang iyang kaayo.

16 Mas maayo pag makabaton og kaalamkay sa bulawan; salabotan kay sa plata.

17 Ang dalan sa matinud-anon sukwahi sadaotan. Ang nag-amping sa iyang lakang,nag-amping sa iyang kinabuhi.

18 Nag-una ang garbo sa kadaotan; angkamapahitas-on sa pagkapukan.

19 Maayo pang magpakiluoy sa kabos kaysa makigbahin sa tinikasan sa malupigon.

20 Ang naminaw sa pulong nagmalipayon.Ang misalig ni Yahweh mabulahan.

21 Gitawag nga maalamon ang daling ma-kasabot. Naghatag og kahibalo ang ka-hapsay sa sinultihan.

22 Ang kaalam tinubdan sa kinabuhi alangsa naghupot ini; ang kabuang, silot sa mgahungog.

23 Giampingan sa maalamon ang iyangpagpanulti aron maepektibo ang iyang mgapulong.

24 Ang pulong nga maayo sama sa dugus,tam-is tagamtamon ug sa lawas makalig-on.

25 May dalan nga kon tan-awon tarong,apan sa tumoy diay kamatayon.

26 Nagtrabaho ang timawa alang sa kapi-talista; gipatrabaho siya bisag ang tiyan gi-gutom na.

27 Naghunahunag daotan ang mangi-ngilad. Bisan gani ang iyang mga pulong dawkalayo nga migawas sa iyang baba.

28 Nagsabwag og kasamok ang daotan,tungod ini ang managhigalaay nanag-away.

29 Ang daotan nagdani sa uban aron dad-on sa dalan nga way hinungdan.

30 Ang pagtabon sa mata ug pagtak-omsa baba sa panikas ug pamintaha, dakongsala.

31 Purongpurong sa kadungganan angmga oban; maangkon ni sa minatarong ngapanginabuhian.

32 Mas maayo pa kay sa bayani ang mai-nantoson; labaw nga gamhanan ang maan-tigong mopugong sa kaugalingon kay samangilog og nasod.

33 Gisabwag ang kapalaran, apan naa niYahweh ang katumanan.

1 Maayo pang magkaon kag dugmoknga dunay kalinaw kay sa balay nga

buhong sa tanan, apan naa ang kasamok.2 Danihon sa limbongan nga sulugoon

ang anak sa iyang agalon, ug makigtungasiya sa kabilin sa managsoon.

3 May pugon nga mopalunsay sa plata ugbulawan; apan si Yahweh ang mopalunsay sabalatian.

4 Ang bakakon paminawon sa malimbo-ngon; ug maminaw sa dilang malimbongonang bakakon.

5 Ang nagbiaybiay sa kabos nagbiaybiaysab sa labawng Makagagahom, silotan angbisag kinsa nga mokatawa sa mga kabos.

16

1P4:8

Ecl10:4

Jaime3:6

Klm4:9Sir

25:4-6

PANULTIHON 15 940

17

6 Garbo sa apohan ang iyang apo; ugkadungganan sa mga anak ang ginikanan.

7 Dili angay sa hungog ang lumong si-nultihan; ug labaw pang dili angay anghinambog nga sulti sa prinsipe.

8 Ang regalo sama sa katingalahang bato,magmalamposon ang maghatag ini asa siyamoadto.

9 Ang pagtabon sa sayop makalig-on sarelasyon, apan ang pagbutyag ini maka-bungkag sa panaghigalaay.

10 Mas bililhon sa masinaboton ang pag-badlong kay sa usa ka gatos ka kastigo ngaipahamtang sa masupilon.

11 Walay laing gitinguha ang daotan kondili ang kagubot; padad-an siya og bangisnga sinugo.

12 Mas maayo pang atubangon ang ina-han nga oso nga nawad-ag anak kay sabuangbuang nga nagbuhat og daotan.

13 Kon baslan sa tawo og kaayo angdaotan, ang kadaotan sa iyang panimalaydili mapuo.

14 Samag bul-og sa tubig ang sinugdan sapanagbingkil. Busa, likay daan sa wala pamagsugod ang panaglalis.

15 Ang motabon sa sad-an ug ang molutossa dili sad-an, ni Yahweh pareho silang gika-silagan.

16 Unsay kapuslanan sa kwarta sa kamotsa tikasan? Unsaon niya pagpalit sa kina-adman?

17 Ang higala magpabiling higala; mahi-mo siyang igsoon panahon sa katalagmanug kawad-on.

18 Walay buot ang mohimo og daghangpanaad ug mopyansa sa iyang silingan.

19 Ganahan og gubot ang masalaypon;daling masugamak ang mapasigarbohon.

20 Ang way baroganan dili magmalipa-yon; nanglipaghong ang tigpakaaron-ing-non.

21 Kapakyasan sa amahan ang anak ngabuang; walay kalipay ang makabatog anaknga masupilon.

22 Makapalig-on sa lawas ang kasing-kasing nga malipayon; ang kalag nga kulangsa pagmaya, sa mga bukog makalaya.

23 Modawat og suborno ang mga daotanaron pagtuis sa kamatuoran.

24 Nagtutok sa kaangayan ang mata samasinaboton, samtang ang panan-aw sa hu-ngog walay tumong.

25 Tulubagon sa amahan ang anak niyangbuang ug kaguol sa inahan nga nagpakatawoini.

26 Dili makataronganon nga pamultahonang tarong; dili angayan nga bunalan angdungganan.

27 Utokan ang tawo nga nag-amping saiyang pulong; usa ka edukado ang maanti-gong magmatngon.

28 Bisan ang hungog nga hilomon maa-laan nga maalamon; makinaadmanon angtawo kansang ngabil nagtak-om.

1 Ang tawong mag-inusara sa kauga-lingon, naghunahuna lang sa kauga-

lingong panginahanglanon; ikasuko niyaang panambag sa isigkaingon.

2 Ang hungog dili gustong mosabot, masgusto niyang ipahayag ang naa sa kauga-lingon.

3 Pag-abot sa daotan motungha sab angkaalaot; ug ang pagkapukan sa kadung-ganan sundan og kaulaw.

4 Sama sa tubig nga lawom ang mga pu-long sa tawo; tuboran sa kaalam ang nag-busagak nga tubig.

5 Dili maayo ang pagdapig sa daotan ugang paghikaw sa hustisya sa walay kasal-anan.

6 Ang sinultihan sa hungog maghatag ogkasamok. Ang iyang mga sulti nagdalagkagubot.

7 Ang hungog maalaot sa kaugalingongbaba; mabitik sa kaugalingong ngabil angiyang kinabuhi.

8 Tam-is sa baba sa tsismoso ang iyangmga pulong, mokuyanap ni hangtod sa iyangtiyan.

9 Ang nagpahunong sa trabaho, walayhinungdan.

10 Ang ngalan ni Yahweh lig-ong tore;dangpanan ni ug kaluwasan sa mga hamili.

11 Ang bahandi sa adunahan ilang kalu-wasan; sama sa taas nga paril nga iyangkatagoan.

12 Ang garbo sa tawo naa sa kasingkasing.Kinahanglan nga magpaubos ka una pa-sidunggan.

13 Gisugo ang pagpakiglantogi sa waypagpamati; ang kaulawan mahimong sang-potanan ining tanan.

14 Ang lig-og balatian makaantos sa kasa-kitan; ug kinsa man ang makaagwanta konang kalag luya?

15 Ang ulo nga utokan makabaton og ki-naadman; ang dalunggan sa may salabotannangitag kaalam.

16 Naghatag og agianan sa tawo ang iyanggasa ug makapaduol niya sa mga kusgan uggamhanan.

17 Sa sinugdan husto ang unang misum-bong sa kaso; hangtod nga miabot ang iyangkaaway ug isang-at na ni sa hukmanan.

18 Makasulbad sa panaglalis ang ripa ngamaghukom sa magkaatbang nga kontra.

19 Sama sa lig-ong paril ang managsoonnga dinaugdaog; apan ang panagbing-kil sama sa trangka sa palasyo nga dili ma-tarog.

20 Ang gikan sa baba nga pagkaon maka-busog sa tiyan. Makalagsik sa tawo kon siyabusog.

941 PANULTIHON 18

18

21 Ang dila gamhanan sa kamatayon ugsa kinabuhi; ang hilig mosulti makatagam-tam sa bunga ini.

22 Kalipay sa bana ang iyang asawa; gasasiya ni Yahweh alang niya.

23 Nagpakiluoy ang kabos; kapintas saadunahan ang gibalos.

24 Dunay higala nga magdala kanimo sakaalaotan; apan dunay uban nga labaw pagani sa igsoon.

1 Mas maayo pa ang kabos nga nag-pakabuhi nga dungganan, kay sa bu-

ang ug malaw-ayg sinultihan.2 Makadaot sa tawo ang dili pagpamalan-

dong; ang magdalidali mosangko nga na-sukwahi.

3 Nawad-an ang tawo sa kahigayonan tu-ngod sa kabuang, apan si Yahweh ang iyangpasanginlan.

4 Ang kahigalaan sa dato modaghan;apan ang mga kabos bisan sa higala nawad-an.

5 Ang mga bakakong saksi hayan silotan,kay dili pasayloon ang tawong bakakon.

6 Daghan ang nakigsuod sa dungganan,ang tanan higala sa adunahan.

7 Ang kabos gikasilagan sa tanan niyangkaigsoonan, mas daghan sa iyang mgahigala ang nagpahilayo niya.

8 Nahigugma sa kaugalingon ang na-kaangkog panabot; malipayon ang nag-hatag og bili sa iyang kaalam.

9 Ang saksing bakakon hayan silotan, angbakakon nabalhog sa kaalaot.

10 Ang hungog walay angayng ipasigarbo;labi pang dili angay nga magmando sa mgaprinsipe ang ulipon.

11 Makaayo sa tawo kon siya masina-boton; kadungganan niya ang kamapasay-loon.

12 Sama sa ngulob sa liyon ang kapungotsa hari, ug sama sa yamog sa sagbot angiyang kaluoy.

13 Ang anak nga hungog makadaot saamahan; daw tinulo sa tubig ang asawang ta-gawtawan.

14 Ang balay ug bahandi mapanunod saginikanan, apan si Yahweh lang ang maka-hatag og asawang buotan.

15 Ang tapolan hingatulgon, ang mapasa-garon gulotmon.

16 Nag-amping sa kinabuhi ang nagsunodsa kasugoan, mamatay siya kansang kina-buhi gipasipad-an.

17 Ang matinabangon sa timawa nagpa-utang ni Yahweh nga mobalos sa maayongbinuhatan.

18 Pantona ang imong anak samtang dunapay higayon kay basig ikay basolon sa iyangkamatayon.

19 Pabayron ang tawo nga naghimog kala-pasan, kon pasagdan, mousab lang gihapon.

20 Paminaw sa tambag ug dawat sapagtulun-an ug mamahimo kang maalamonsa kaulahian.

21 Ang utok sa tawo puno sa laraw, apanang kang Yahweh ang matuman.

22 Ang kaayo makapadani; mas maayoang kabos kay sa bakakon.

23 Naghatag og kinabuhi ang paghigugmakang Yahweh. Malipayon ka ug walay kahad-lok.

24 Ang tapolan mamupho og kan-on sapinggan, apan ang iyang baba dili masudlan.

25 Silotan ang alisto aron magmatngonang way alamag; pitolon ang masinabotonug ang katarongan iyang paminawon.

26 Makauulaw ug lampingasan ang anaknga mohingilin sa iyang inahan.

27 Anak, pamati sa pagtulun-an ug ayawgsimang sa mga pulong sa makinaadmanon.

28 Ang katarongan gibale wala sa saksingtikasan; ang baba sa tampalasan motulon sakahiwian.

29 Giandam nang daan ang silot sa mgabakakon; ang latigo alang sa likod sa mgahungog.

1 Gumikan sa bino ang kabastos satawo, ug ang hambog gumikan sa

ilimnong makahubog; walay maayong-lakitungod ini.

2 Ang kasuko sa hari daw ngulob sa liyon.Mamiligro ang imong kinabuhi kon siyaimong suk-on.

3 Maayo ang molikay sa away. Hungogang dili makapugong sa kaugalingon.

4 Miagi na ang tinglarag sa dahon, apanang tapolan wala pa makabugwal sa iyangumahan; pag-abot sa ting-ani wala siyaymakuha.

5 Ang hunahuna sa tawo sama sa lalomnga tubig, kinahanglan sandokon sa pana-bot.

6 Daghan ang gitoohan nga buotan, apanasa man makaplagan ang kasaligan?

7 Ang makataronganon nagsubay sahustisya, bulahan ang anak nga magsunodniya.

8 Sa usa lang ka tan-aw mahibaloandayon sa hari nga maghukom ang nagbuhatog daotan.

9 Kinsay makaingon: “Gihinloan ko angakong kasingkasing; wala na koy kasal-anan?”

10 Gikasilagan ni Yahweh ang limbongannga timbangan ug taksanan.

11 Maila ang bata sa iyang binuhatan konkini matinud-anon ba o makataronganon.

12 Si Yahweh ang naghimo sa dalunggannga makadungog ug sa mata nga makakita.

13 Ayaw pagsigig katulog tingalig mag-kalisod ka; bukha ang imong mata aronmakakaon ka.

19

20

Ecl10:6-

7

Job4:17

Sir25:16

Ex4:11

PANULTIHON 18 942

6 Walay pulos ang kadato kon kini maku-ha ni nimo sa limbong; ang bahandi dili nimomadala sa imong kamatayon.

7 Gianod sa iyang kabangis ang daotan,kay nagdumili siya paghimo sa katarongan.

8 Likuliko ang dalan sa mga daotan, tul-idang agianan sa mga buotan.

9 Maayo pang magpuyo sa suok sa koralkay sa harianong balay uban sa babayengpalaaway.

10 Ang tuyo sa daotan pulos binuang; dilimakalikay niya ang iyang isigkatawo.

11 Kon silotan ang mapahitas-on, ma-kakuhag kahibalo ang walay alamag; kontudloan ang utokan molambo ang iyang ka-alam.

12 Naniid ang tarong sa balay sa daotan ugiya ning itumpawak sa kaalaot.

13 Ang nagpabungolbungol sa inagulo samga kabos, dili usab panumbalingon konsiya nay mag-antos.

14 Makahupay sa kasuko ang gasa nganindot; ang suborno makatibway sa kapu-ngot.

15 Gikalipay sa mga tarong ang pagtun-hay sa hustisya; makapangurog sab angnagbuhat sa daotan.

16 Mopahulay sa lubnganan sa mga patayang misimang sa dalan sa katarong.

17 Magkalisudlisod ang ganahan kanunayog lulinghayaw; dili madato ang hilig sa binoug pahumot.

18 Ang daotan magbayad sa makataro-nganon; ang mabudhion, sa tarong.

19 Maayo pang magpuyo sa kamingawankay sa makig-uban sa babaye nga hinugo ugpalaaway.

20 Dunay lana ug bahandi ang balay samaalamon – mga butang nga giusik-usikansa mga buang.

21 Ang nangitag hustisya ug kaluoy maka-kaplag og kinabuhi, kaharuhay ug kadung-ganan.

22 Nabihag sa maalamon ang syudad samga manggugubat ug gitumpag ang kotanga ilang gisaligan.

23 Ang nag-amping sa sinultihan maka-likay sa kabalaka.

24 “Mapahitas-on” ang tawag sa tawo ngamapalabilabihon ug puno sa hambog.

25 Ang mga pangandoy sa tapolan mag-dala sa kamatayon kay dili siya gusto ngamahago ang iyang kamot. 26 Sa tibuok adlawsiya mangandoy, apan mohatag ang tarongsa walay ukon-ukon.

27 Gikaligutgotan ang halad sa daotan,ilabi na kon dunay daotang hinungdan.

28 Puohon ang mga saksing bakakon;apan hatagag higayon nga makasulti angnaminaw nga maalamon.

29 Ang daotan naningkamot pagpa-kaaron-ingnon nga lig-on; samtang gilig-onsa matinud-anon ang iyang agianan.

14 “Bati ang tinda, bati,” miingon ang pu-mapalit; apan kon makahangyo, kusog ngamodayeg.

15 May perlas ka man o bulawan, angpinakabililhong hiyas mao ang kinaadmannga sa ngabil maggikan.

16 Kuhaa ang iyang sinina kay anglangyaw ang iyang gilabanan; kuhaa ni ugihatag sa dili mo kaila.

17 Lami kan-on ang pan nga kinawat,apan sa kaulahian matagamtaman mo angbalas sa imong tutunlan.

18 Tungod sa tambag namugna ang mgaplano; busa, pakigsangka ginamit ang pa-maagi nga maayo.

19 Ang tsismis magbutyag sa tinagoan,likayi ang mga tawo nga dili kasaligan.

20 Ang magpasipala sa ginikanan kawad-an og iwag panahon sa tumang kangitngit.

21 Ang kadaogan nga nakuha sa kasayon,sa kaulahian panalanginan.

22 Ayawg ingon: “Manimalos ko.” Salig niYahweh kay moluwas siya nimo.

23 Supak si Yahweh sa limbongang timba-ngan, busa, dili maayo nga kini imong hup-tan.

24 Gipangulohan ni Yahweh ang atongmga lakang, ug kinsay nasayod sa iyangpadulngan?

25 Kong mosaad ka kang Yahweh ayawpagdali, basig sa kaulahian magbasol ka.

26 Giayag sa hari nga maalamon ang mgadaotan, ug sa batong galingan iyang palig-dan.

27 Ang tanlag sa tawo iwag ni Yahweh ngamosiksik sa tinagoang bahin sa kasing-kasing.

28 Ang kamatinud-anon ug ang kaayopanalipod sa hari; ang maglilig-on sa iyangtrono mao ang maayo niyang gawi.

29 Ang kusog sa kabatan-onan ilang ka-dungganan; ang sa mga tigulang, ang ilangoban.

30 Ang samad nga nagdugo makahugassa sala, ang kalag mamaayo sa hampak sabunal.

1 Sa kamot ni Yahweh, ang kasing-kasing sa hari daw tubig nga midagay-

day, mabalhinbalhin sa bisag asa nga iyanggusto.

2 Alang sa tawo maayo ang tanan niyangbinuhatan, apan si Yahweh ang motimbangining tanan.

3 Alang ni Yahweh, labawng makapahi-muot ang maayong binuhatan kay sa bisagunsang gasa.

4 Kon ang imong mata makasala kuhaa niaron dili makaiwag sa kasingkasing mongmakasasala.

5 Mosangpot sa kaharuhay ang mgatinguha sa makugihon, ug ang madalidalionsa kakabos padulong.

21

Dt23:22

Job32:8

Is16:5

Lc16:15

Ecl9:15

943 PANULTIHON 21

30 Walay kinaadman, kaalam o tambagnga makalusot sa hukom ni Yahweh.

31 Giandam ang kabayo sa adlaw sa pa-nagsangka, apan naggikan ni Yahweh angkadaogan.

1 Ang maayong pangalan labaw kabi-lilhon sa dakong katigayonan; mas

mahinungdanon kay sa plata ug bulawan.2 Pareho ang dato ug pobre; pareho silang

binuhat ni Yahweh.3 Nakit-an sa maalamon ang uma-abot

nga kaulawan busa, iya ning gilikayan; nag-patuyang sab ang way alamag ug nabanlodsa kaalaot.

4 Ang bahandi, dungog ug kinabuhi da-kong gasa nga gihatag ni Yahweh sa mapa-ubsanon.

5 Tunok ug lit-ag ang naa sa agianan sadaotan; ang nag-amping sa iyang kinabuhimolikay sa maong agianan.

6 Tudloan ang bata sa dalan nga angayngagian; aron kon matigulang na dili niyahikalimtan.

7 Naghari sa mga kabos ang mga dato.Ang nangutang ulipon sa nagpautang.

8 Ang nagsabod og daotang binhi mag-aniog kadaotan; maalaot siya sa kaugalingongkadaotan.

9 Panalanginan ang maluluy-on kay iyanggibahinan og pagkaon ang gigutom.

10 Isalikway ang mapahitas-on sa ingonmawala ang kasamok; mahuman na ang pa-nag-away ug pagbiaybiay.

11 Gimahal ni Yahweh ang may hinlo ngakasingkasing; higala sa hari ang nagsulti sakaaghop.

12 Panalipdan ni Yahweh ang maalamon;dili niya toohan ang bakakon.

13 Ang sulti sa mga tapolan: “Dunay liyonsa gawas! Tingalig mamatay ko sa kada-lanan.”

14 Daw lawom nga bangag ang baba sababaye nga mananapaw; ihulog dinha anggi-kaligotgotan ni Yahweh.

15 Kinaiya sa kasingkasing sa bata angpagkahungog, apan katudloan pa ni.

16 Kon daugdaogon nimo ang kabos, kinimakapatubo niya; kon manghatag ka sadato, naghaguhago ka lang.

Ang mga panultihon sa maalamon17 Paminawa ang akong mga pulong ug

ibutang sa imong kasingkasing aron makat-onan; 18 kay malipay ka pag-amping ini saimong kaugalingon aron maandam kanunayang imong ngabil pagbungat ini.

19 Gusto kong tudloan ka karon aronmosalig ka ni Yahweh. 20 Dili ba, gisulat koman alang nimo ang 30 ka kapitulo sa mgatambag ug kinaadman; 21 aron maila nimoang kamatuoran ug matubag sa husto angnagsugo nimo?

22 Ayawg ilogi ang nagkalisod kay siyakabos, o isumbong sa hukmanan ang ti-mawa; 23 kay labanan ni Yahweh ang ilangkatungod ug puohon ang magdaugdaog nila.

24 Ayaw pakighigala sa init og ulo nipakig-uban sa suk-anon, 25 tingalig maka-kat-on ka sa ilang hiwing binuhatan ugmabitik sa kaugalingong lit-ag.

26 Dili maayo nga mahisama ka sa tigpa-tanto; 27 kay tingalig wala ka nay ikabayad,unya kuhaon nilag apil ang imong higda-anan.

28 Ayawg hilabti ang mga daang mohon samga utlanan nga gibutang sa inyong katigu-langan.

29 Nakakita ka bag tawo nga batid saiyang buluhaton? Nag-alagad siya sa mgahari, dili sa mga dili inila.

1 Kon makigsalo ka sa dungganan,hunahunaa kinsa ang imong gikaatu-

bang. 2 Kon dad-on nimo ang imong kagus-tohan, pagbutang og kutsilyo sa imongtutonlan. 3 Ayaw kaibgi ang lami niyangpagkaon kay kana mahayloon.

4 Ayaw paghago pag-ayo aron maaduna-han; isalikway ni sa imong galamhan. 5 Nag-pakislap pa gani ka sa katigayonan, kini kalitnga nahanaw ug dili na makit-an; nakalupadsama sa agila nga pak-an.

6 Ayaw pakigsalo sa daotan; ayawg pa-ngandoy sa pagkaon niyang lamian, 7 kaysama ni sa buhok sa imong tutonlan. “Kaonug inom!” moingon siya nimo, apan lain anggihambin sa iyang dughan. 8 Iluwa angimong gikaon, aron dili mausik ang maayomong mga pulong.

9 Ayaw pakigsulti sa hungog; kay bugal-bugalan lang niya ang tinarong nga pulong.

10 Ayawg bag-oha ang karaang utlanan;ni iloga ang kayutaan sa ilo; 11 kay kusganang ilang tigpanalipod; panalipdan niya angilang katungod kontra nimo.

12 Ibutang ang imong kasingkasing sapagtulun-an ug ang imong dalunggan samga pulong sa kinaadman.

13 Ayaw pugngi ang pagpanton sa bata;dili pa siya mamatay sa bunal. 14 Konbunalan mo siya imong maluwas ang iyangkinabuhi sa kamatayon.

15 Anak ko, kon maalamon ang imongkasingkasing, ikalipay sab ni sa akong ka-singkasing. 16 Ang akong kalag magmali-payon kon litukon mo ang mga pulong ngadalayegon.

17 Ayaw kasinahi ang makasasala kondili,kahadloki si Yahweh, adlaw-adlaw; 18 kaymaangkon mo ang imong kaugamaon ugang paglaom dili mahanaw.

19 Hinaot nga maminaw ka, anak ko, aronmahimo kang maalamon; ipahiuyon angimong kasingkasing sa dalan nga tarong.

22

23

Slm20:7-

8

Klm6:7

Sir6:18

15:25

PANULTIHON 21 944

20 Ayaw pakighugoyhugoy sa mga pa-lahubog ni sa mga dagkog kaon, 21 kay silamga hangol ug sirok, magkagidlay sa sapotug mawad-ag nahot.

22 Paminawa ang imong amahan nga saimong kinabuhi imong giutangan. Ayawdaugdaoga ang imong inahan panahon saiyang katigulangon.

23 Maangkon nimo ang kamatuoran ugayaw ni ibaligya; maangkon nimo ang kaa-lam, disiplina ug salabotan.

24 Malipay ang amahan sa anak nga buo-tan. Malipay ang ginikanan sa mga anak ngamaalamon. 25 Mapasigarbohon ang imonginahan ug amahan; nalipay silang nagpahi-mugso nimo.

26 Anak ko, ihatag kanako ang imongkasingkasing ug sunda ang akong mgalakang. 27 Ang babaye nga puta sama salawom nga bangag, ug sama sa pit-os ngaatabay ang babayeng way ngalan. 28 Mag-atang siya sama sa kawatan; daghan angiyang malingla nga kalalakin-an.

29 Kinsay nagsubo? Kinsay nagbangotan?Kinsay nagsumpaki? Kinsay miabot?

30 Alang sa hinginom, ang moinom ngamay sagol nga bino: 31 Ayawg tan-aw sabino: Pagkapula ini, ug nagbulabula sa kopaug nindot kaayong iyarok!

32 Apan sa kaulahian daw halas ni ngamangagat ug mamaak. 33 Makakita angimong mata sa kataw-anang butang ugmagsulti ka nga way kahulogan. 34 Mahi-sama ka sa natulog sa barko nga naghigda salikod sa timon taliwala sa lawod. 35 “Gibu-nalan ko,” matud nimo, “apan wala kosakiti.” Ila kong gibunalan, apan wala nakomamatngoni. Kanus-a ko mobangon? Sagihapon ako moinom.”

1 Ayaw kasinahi ang daotan, o mag-hunahuna nga kanila ikaw makig-

uban; 2 mga kasamok lang ang ilang gihuna-huna, kadaotan lang ang ilang hisgotan.

3 Sa kahibalo napatindog ang balay; sapagsinabtanay mapalig-on ang gambalay.4 Sa kinaadman mapuno ang mga kwarto sanindot ug mahalon nga mga butang.

5 Ang kinaadman labaw kay sa kusog ugang may kinaadman labaw kay sa kusgan.6 Kon makig-away ka, pagpakitambag una;makaangkon og kadaogan ang maminaw samga tambag.

7 Dili matugkad sa hungog ang kaalam;dili siya angayng magpatakag buka sa babaatubangan sa kadaghanan.

8 Tawgog yawan-on ang naglaraw ogdaotan.

9 Ang buangbuang walay laing pangan-doy kondili ang daotan; angay lang nga kasi-lagan ug yubiton.

10 Kon malisoan ka sa pangisip pag-abotsa kapakyasan, sa kusog ikaw mawad-an.

11 Luwasa ang tawong gibitad sa kamata-yon, ang gitaral sa hukmanan. 12 Pagkahu-man moingon ka: “Dili namo siya kaila. Apanwala ba makasabot ang nagsusi sa kasing-kasing? Nahibaloan ni sa magbalantay sakalag ug gantihan niya ang matag-usasumala sa ilang binuhatan.

13 Anak ko, kinahanglan nga mokaon kasa dugus sa putyokan kay lamian ni, tam-isnga tagamtamon sa imong tutonlan. 14 Ingonsab ini ang kinaadman sulod sa imong ka-iladman. Kon imong makaplagan, ang ma-ayong kaugmaon imong mabatonan ug angimong paglaom dili kausikan.

15 Daotang tawo, ayaw paniid sa balay satarong, ayawg samoka ang ilang pagpuyo.16 Kay bisag kapito malukapa ang tarong,mobalik ra gihapon siyag bangon; apan angdaotan lupigon sa katarongan.

17 Ayaw ikalipay ang pagkatumba saimong kaaway ug dili angayang ikalipay saimong kasingkasing ang iyang pagkalukapa;18 basig makit-an ni ni Yahweh ug dili siyamahimuot ini ug diha nimo mabalhin angiyang kapungot.

19 Ayawg kasuko ni kasina sa magbuhatog daotan, 20 kay walay maayong kaugmaonang daotan ug mapalong na ang suga sa mgabuangbuang.

21 Anak ko, kahadloki si Yahweh ug anghari, ug ayaw pakigsuod sa masupilon, 22 kaytakulahaw lang moabot ang katalagman,kinsay nasayod sa kadaot nga ilang nahiago-man.

Dugang pang panultihon sa maalamon23 Dili maayo sa mga maghuhukom nga

mobalibad pagsilot. 24 Sawayon sa katawhanug kasilagan sa mga nasod ang moingon sadaotan: “Tarong ka.” 25 Apan mapasigar-bohon ang mosilot sa daotan: maangkon angkabulahanan.

26 Ang matinud-anon nga tubag sama sahalok sa ngabil.

27 Humana ang imong trabaho sa gawas,pangandam sa imong trabaho sa uma uganha pa ipatukod ang imong balay.

28 Ayawg saksi sa imong isigkatawo konwala kay siguro kay tingalig mabakakon ka.

29 Ayaw pag-ingon: “Buhaton ko kaniyaang gibuhat niya kanako; manimalos ko niyasa iyang gibuhat nako.”

30 Naagian ko ang uma sa tapolan, angubasan sa walay kapuslanan. 31 Nagkatag sayuta ang mga tunok ug sagbot, nangagubaang paril nga bato. 32 Sa akong nakita dunakoy nakuhang pagtulun-an. 33 Gamayngpagkatulog, daklit nga pagkahinanok ugpagkyugpos sa kamot aron mopahulay, 34 ugnaabtan ka sa kalisdanan nga sama sa tu-

24

Lc14:31

Jer17:10

Dn13

Dt32:35

945 PANULTIHON 24

lisan, ug sa kawad-on nga sama sa tawongarmado.Ang Panultihon ni Solomon

1 Kini sab ang panultihon ni Solo-mon, nga gitigom sa mga sakop ni

Hari Ezekias sa Juda.2 Himaya sa Diyos ang pagtago og mga

sikreto, apan halangdon ang hari nga mag-butyag ini. 3 Unsa kataas ang langit ug kala-wom ang yuta, mao sab ang kasingkasing sahari.

4 Kuhaa ang hugaw sa plata, ug mosidlakni. 5 Kuhaa sa atubangan sa hari ang daotanug lig-onon niya ang iyang trono sa ka-angayan.

6 Ayawg panghambog atubangan sa hario pag-isip sa kaugalingon sama sa mgadungganan. 7 Kay mas maayo nga ikawdapiton, “dali saka ngari,” kay sa pakaula-wan atubangan sa prinsipe.

8 Ayaw pagdalidalig pamasangil sa isig-katawo, kay unsa man unya ang imongbuhaton kon ang imong pasangil dili mama-tud-an?

9 Panalipdi ang imong hangyo, apan ayawibutyag ang tinagoan sa uban; 10 tingaliunyag makadungog siya ug maulawan kaunya, maguba ang inyong maayong panag-kaila.

11 Ang hustong pagkasulti sama sa bula-wanong mansanas sa sudlanan nga plata.12 Usa ka singsing nga bulawan o mahalongmga alahas nga bulawan – ingon ana angpagtul-id sa maalamon sa maantigong mo-dawat.

13 Sama sa bugnawng nyebe sa ting-aniang kasaligang sinugo sa nagsugo; gihupayniya ang kalag sa iyang agalon.

14 Mga dag-om ug hangin, apan walayulan – ingon sab ana ang tawong nanaad,apan wala matuman.

15 Sa pag-antos madani ang maghu-hukom; makabalig mga bukog anghumok nga dila.

16 Kon makakita kag dugus sa put-yokan kaon, apan ayawg palabi, tinga-lig mabusog kag maayo, pagkahumanisuka mo ang tanan.

17 Ayawg sigig duaw sa imong sili-ngan tingali unyag pul-an siya ug ikawiyang kasilagan.

18 Bunal, puthaw, sundang o pananga talinis ingon ana ang mosaksig dilitinuod batok sa isigkatawo.

19 Sama sa daot nga ngipon ug tiilnga kiang ang imong pagsalig sa tray-dor panahon sa katalagman.

20 Sama sa paghubo sa kupo sa ting-tugnaw ug pagbubo og suka sa samad,ang pagpabati sa mga awit sa nagma-sulob-on.

21 Pakan-a ug paimna ang imong ka-away kon sila gigutom ug giuhaw, 22 saingon gipuno mog nagsigang baga angiyang ulo ug si Yahweh ray mobalos saimong kaayo.

23 Dunay dalang ulan ang habagat,sama sab ana ang bakakon ug nagbiligdagway nga suk-anon.

24 Maayo pang magpuyo sa suok sakamalig kay sa makig-uban sa baba-yeng suk-anon.

25 Sama sa bugnawng tubig sa uhawnga tutonlan ang maayong balita ngasa layong nasod naggikan.

26 Sama sa nagkaawop nga tubod ugsa hugawng atabay ang tarong nganagkurog atubangan sa daotan.

27 Dili maayong mapalabig kaon sadugus sa putyokan, ni magpalabig ti-nguha sa kadungganan.

28 Ang tawo nga dili kaantigongmopugong sa kasuko sama sa syudadnga abyerto ug walay panalipod.

1 Dili angay sa hungog ang pagdayeg,sama sa nyebe sa ting-init o sa ulan sa

ting-ani.2 Miikyas ang maya, milupad layo sa

panon, ingon ana kataphaw ang saad ngawalay hinungdan.

3 Alang sa kabayo ang latigo, sa asno angbukado – ang bunal sab alang sa likod sahungog.

4 Ayaw tubaga ang hungog sa iyangkabuang, tingalig mahisama ka niya.

5 Tubaga ang hungog sa iyang kabuangtingalig magtoo siya nga siya maalamon.

6 Sama ra sa nagpaputol sa kaugalingongtiil ang tawo nga nagpadala og mensahepinaagi sa hungog.

7 Baliko ang tiil sa bakol, sama sa sinul-tihan sa hungog.

8 Ang nagpasidungog sa hungog sama sapaghikot og bato sa tirador.

9 Sama sa tunok sa kamot sa hubog angsinultihan sa hungog.

10 Ang mogamit sa hungog sama samamana nga mopana sa tanang mangagi.

11 Sama sa iro nga mokaon og balik sasinuka, mobalik sab ang hungog sa iyangkabuang.

25

26

Lc14:7-

11

Rom12:20

2 P2:22

PANULTIHON 24 946

12 Nakakita ka na bag tawo nga nagpatoonga siya maalamon? Kasagaran mahitabo nisa buangbuang.

13 Nagpatoo ang tapolan: “Dunay liyon saagianan! Dunay liyon sa hawanan!”

14 Motuyok ang pultahan sa bisagra samasa tapolan sa iyang kama. 15 Gibutang satapolan ang iyang tudlo sa sud-an nga naa sapinggan, apan naglisod siya paghungit ini saiyang baba. 16 Nagtoo ang tapolan nga labawsiyang maalamon kay sa daghang tawo ngayanog tinubagan.

17 Ang mopalit sa kasamok sa uban mahi-sama sa tawong nanggunit sa ikog sa iro nganagdagan.

18 Sama sa buang nga miitsa sa mgabangkaw nga makamatay 19 ang tawo ngananikas sa higala ug unya, moingon: “akolang siyang gitiawtiawan.”

20 Ang kalayo nga dili sugnoran mapa-long; 21 kon walay magsigig sulsol, angkasamok mahunong.

22 Tam-is tagamtamon sa baba ang mgapulong sa bakakon; mokuyanap hangtod satiyan.

23 Sama sa pasinaw nga gipahid sa banga,ang tam-is nga pulong sa kasingkasing ngamalimbongon.

24 Ang nasilag nagpantalya sa iyang mgapulong; iyang gitago ang kamaluibon sulodsa kaugalingon. 25 Ayawg salig sa tam-isniyang mga pulong, kay sa pito ka kadaotanang iyang kasingkasing nagbalon. 26 Gililongniya ang kasuko, apan mogawas ra gihaponni sa iyang mga pulong.

27 Ang magkalot og gahong maunay raini, maligdan sa bato nga iyang gipaligiddinhi.

28 Ang iskandalo gikasilagan sa bakakon;ang baba nga kusog modayeg makagun-ob.

1 Ayawg saligi ang ugma kay wala kamasayod asa kutob ang karon.

2 Pasagdi nga dayegon ka sa uban ug sadili nimo kaila kay sa maggikan sa kauga-lingon mong baba ang pagdayeg.

3 Bug-at ang bato ug ang balas, apan angkasuko sa hungog mas bug-at kay sa duha.

4 Bangis ang kasuko, makalilisang angkapungot; apan kinsay makaantos sa pa-ngabugho?

5 Maayo pa ang matinud-anong pagbad-long kay sa gugmang salinkapaw.

6 Ang higala nga nagtug-an sa matuodkasaligan; ang nagpakita sa sobrang pag-mahal, kaaway.

7 Ang busog mobalibad sa dugus sa put-yokan; apan tam-is alang sa gigutom angbisag unsang pait nga pagkaon.

8 Sama sa langgam nga nalayo sa iyangsalag ang lalaki nga nalayo sa iyang pani-malay.

9 Makalipay sa kasingkasing ang pahu-mot ug lana; sa ingon, makapahamugawaysa kalag ang panaghigala.

10 Ayaw palayo sa imong higala ug sahigala sa imong amahan; ayawg adto dayonsa imong igsoon panahon sa kalisdanan.Maayo pa ang higala nga naa sa duol kay saigsoon nga tua sa layo.

11 Pagbinuotan, akong anak, sa ingon,ako imong gilipay aron matubag ko ang mgatawo nga kanako nagbiaybiay.

12 Nakit-an sa maalamon ang piligro bu-sa, nagpasalipod siya; ang hungog magpa-dayon paglakaw paingon disgrasya.

13 Huboa ang iyang sapot sanglit tigpyan-sa siya sa langyaw; huboa ni ug ihatag sa dilimo kaila.

14 Ang tawo nga magsinggit sa iyang pa-ngatahoran sayo sa buntag nasaypan ngananalaw.

15 Ang walay hunong nga tolo gikan sasandayong susama sa babayeng tagaw-tawan. 16 Ang pagpahunong niya sama ra sapagpahunong sa hangin ug pagsakmit salana nga sa kamot gikuptan.

17 Puthaw ang mopahait sa puthaw, ugtawo ang nagpalantip sa hunahuna sa isig-katawo.

18 Ang nag-atiman sa igos, sa bunga inimokaon; pasidunggan ang nagsilbi sa iyangagalon.

19 Kon makapanamin ang nawong satubig, sa ingon maila sa tawo ang kauga-lingon sa salamin sa iyang kasingkasing.

20 Walay katagbawan ang kamatayon ugimpyerno, mao sab ang mata sa tawo.

21 Gidalisay ang bulawan ug plata sapugon; ilhon ang tawo sa iyang dungog.

22 Lubkon mo man ang hungog hangtodmadugmok, ang iyang kahungog dili ma-tilok.

23 Susiha ang kahimtang sa imong hayo-pan ug atimana ni pag-ayo. 24 Magpabilin baang bahandi sa tanang higayon? 25 Konmahawan ang daang sagbot, motubo angbag-o ug kini matipon sa mga kumpay gikansa lubnganan. 26 Kinahanglan nga magbuhikag karnero nga maghatag nimo og sinina,ug mga kanding aron makapalit kag uma.27 Maghatag og preskong gatas ang mgakanding, aron pakan-on ang tibuok mongkatawhan apil ang mga babaye nga sulu-goon.

1 Ang daotan miikyas ug midagan bi-san walay naggukod niya. Apan ang

buotan luwas nga sama sa liyon.2 Gipadaghan sa mga burokinto ang kasa-

mok; gipatay sila sa mga utokan.3 Ang nagdaugdaog sa kabos sama sa

pintas nga baha nga way gibilin nga pag-kaon.

27

28

Jaime4:13-

14

947 PANULTIHON 28

4 Ang kadaotan gidayeg sa misalikway saBalaod, apan ang matinud-anon sa Balaodkanila nakigbatok.

5 Ang hustisya wala masabti sa daotan;kadtong nangita ni Yahweh nakasabot iningtanan.

6 Mas maayo pa ang kabos nga naglakawnga dungganan, kay sa tawong adunahannga ang kinabuhi puno sa kasal-anan.

7 Ang mosunod sa Balaod maalamon; angmakig-uban sa mga daotan kaulawan saginikanan.

8 Ang nadato gumikan sa hilabihangpatanto ug kahakog nagtigom lang alang sauban nga maluluy-on sa kabos.

9 Ang dili motoo sa Balaod nakasala bisansa iyang pag-ampo.

10 Ang ngil-ad nga sa tarong nagduhig,mabitik sa kaugalingong lit-ag. Ang kalipaymaoy kabilin nga maangkon sa tarong.

11 Ang dato magtoo nga siya maalamon,apan dili siya makalilong sa makinaad-manon.

12 Kon ang tarong magmalamposon, kinisaulogon; apan kon molampos ang daotanang matag-usa mangita sa katagoan.

13 Ang nagtago sa kasal-anan, kaluy-an.14 Bulahan kadtong nagkinabuhi nga may

kahadlok ni Yahweh; alaot ang tig-ag pagbati.15 Sama sa liyon nga nagngulob ug oso

nga gigutom ang daotan nga nagdumala samakaluluoyng katawhan.

16 Hilabihan ang panaugdaog kon gamaylang ang kahibalo sa nagdumala.

17 Ang mga kriminal moikyas hangtod salubnganan. Pasagdi silang modagan.

18 Maluwas ang tawo kon mosubay satarong nga dalan. Mahulog sa lubnganan angnagduhaduha sa nagsangang dalan.

19 Maabunda sa pagkaon ang nag-ugmadsa yuta; alaot ang kanunay nga mag-handuraw.

20 Mapuno sa panalangin ang lig-on sapagtoo; apan ang naghunahuna kanunaynga madato, sa kasal-anan dili halayo.

21 Dili maayo ang may pinalabi; makasalaang tawo tungod sa usa ka hungit sa kan-on.

22 Ang hakog og panan-aw nangitagbahandi; wala niya hibaw-i nga katalagmanang magpaabot niya.

23 Ang nagbadlong sa isigkatawo tungodsa sayop mas maayog nabuhat kay sa nag-ulog-ulog lang.

24 Ang nangawat sa bahandi sa ginikanannga nag-ingon: “Dili ni sala,” sama ra sakriminal.

25 Ang hakog nagdala lang og kasamok.Apan ang misalig ni Yahweh mabuhong samga maayong butang.

26 Ang nagsalig sa kaugalingon sama sahungog. Samtang ang naglakaw sa kaalammaluwas.

27 Ang manghatag sa mga kabos dili ma-nginahanglan. Apan ang nagpakabuta-bungol nila mapuno sa disgrasya.

28 Manago ang tanan kon modaog na angdaotan. Inigkawala sa daotan, ang tarongmanaghan.

1 Ang mosupak sa pagbadlong sa kalitlang dugmokon ug dili na maka-

bangon.2 Kon ang nangulo tarong, malipayon ang

katawhan. Mag-agulo sila kon daotan angnaa sa gahom.

3 Ang nagmahal sa kaalam naglipay saginikanan. Ang nagbuhi sa mga puta ma-wad-an sa katigayonan.

4 Pinaagi sa hustisya gipalambo sa hariang iyang nasod; apan giguba ni sa mgatikasan.

5 Ang nag-ulog-ulog sa silingan nagbu-tang og lit-ag sa iyang tiil.

6 Sa kasal-anan sa daotan naay lit-agalang sa kaugalingon. Ang tarong makapa-dayon nga malipayon.

7 Nagpakabana ang mga tarong sa mgasuliran sa kabos; ang daotan walay nasab-tan.

8 Nagsamuksamok sa syudad ang mgabugalbugalon, apan ang maalamon nagsa-likway sa kagubot.

9 Makiglalis na gani ang maalamon sahungog tungod sa kahasol o sa tiaw, walasiyay makab-ot bisag unsa.

10 Ang pintas nasilag sa inosenti; apanang tarong nangita niya.

11 Ang buang magpasagad sa kasuko;apan pugngan ni sa maalamon.

12 Kon ang pangulo maminaw sa mgasumbong nga bakak ang tanan niyangministro mabanyaga.

13 Magkapareho ang kabos ug ang tigpa-tanto: gitagaan sila ni Yahweh sa kahayag saadlaw.

14 Ang hari nga naghukom sa kabos sakaangayan naglig-on sa iyang trono sakahangtoran.

15 Ang bunal ug ang kasaba naghatag ogkaalam. Ang anak nga pinasagdan nagpaka-ulaw sa iyang inahan.

16 Kon daotan ang nagdumala modaghanang kasal-anan; apan ang tarong makasaksisa ilang pagkapukan.

17 Badlonga ang imong anak, ug magdalasiya nimo sa pahulay; malipay ka diha niya.

18 Kon walay mga propeta, magpasagadlang ang katawhan. Malipayon ang tawo nganagtahod sa balaod.

19 Ang ulipon dili mabadlong sa mga pu-long. Bisag makasabot siya dili siya manum-baling.

20 Nakakita ka bag tawo nga magpa-kamatay aron lang makatabi. Mas duna paypaglaom alang sa buang.

29

Klm3:9

1Jn1:9

Sir9:6Lc

15:13

Job29:7

PANULTIHON 28 948

21 Kon gipasagdan mo ang imong ulipongikan sa pagkabata, magmasupilon siya sakaulahian.

22 Ang init og ulo naghagad sa pakiglalis.Ang iyang kasuko nagdugang sa kasal-anan.

23 Ang garbo sa tawo mosangko sa pag-paubos. Ang magpaubos sa kaugalingonpasidunggan.

24 Ang nakig-ambit sa kawatan, nagdaotsa kaugalingon. Ingon man kon magpaka-hilom ka sa panahon nga kinahanglan siyangisumbong.

25 Ang kahadlok sa tawo, usa ka lit-ag;apan hilwas ang nagsalig ni Yahweh.

26 Daghan ang nangitag pabor sa hari;apan ang kapalaran sa matag usa naggikansa Diyos.

27 Naligutgot ang tarong sa daotan; angdaotan naligutgot sa tarong.

Ang Panultihon ni Agur1 Ang panultihon ni Agur anak niYague, taga Massa.

Miingon siya 2 Diyos ko, Diyos ko, sapagkatinuod, ako ang labing walay alamagsa tanang tawo. Wala koy nasabtan. 3 Walakoy naangkon nga kaalam, ni kahibalo sausa nga Balaan.

4 Kinsay nakasaka sa kalangitan ug naka-kanaog? Kinsay nagkumkom sa hangin saiyang kamot ug makaputos sa tubig ginamitang iyang kupo? Kinsay nagpahimutang samga utlanan sa kalibotan? Unsay iyangngalan, ug ang ngalan sa anak niyang lalaki?Makasulti ka ba?

5 Ang tanang pulong sa Diyos matuod.Usa siya ka taming kang kinsa makadangopang tawo. 6 Ayawg pun-i ang iyang pulong,tingali unyag iya kang kasab-an ug magtoosiya nga ikaw bakakon.

7 O Diyos, duha ka butang ang ihangyo kokanimo. Ayaw ni itagana kanako sa dili pa komamatay. 8 Ipahilayo kanako ang pang-hambog ug ang bakak. Ayawg ihatag ka-nako ang kakabos o ang kadato. Hatagi ko sapagkaon nga sarang nako. 9 Basin unya konbusog, molimod ko nimo ug moingon: “Kin-sa si Yahweh? O tungod sa kalisod mapugosko pagpangawat o pagpanamastamas sangalan sa akong Diyos.

10 Ayawg isumbong ang ulipon sa iyangagalon, basin unyag panghimaraoton ka ugikay magbayad sa tanan.

11 Dunay mga tawo nga manghimaraot sailang amahan ug dili manalangin sa ilanginahan. 12 Sa ilang mata limpyo sila, apanwala malimpyo ang ilang mga sala. 13 Mapa-hitas-on silag tinan-awan. Ang ilang matamabugalbugalon. 14 Ang ilang ngipon samasa mga punyal. Duna silay mga tangong haitnga motukob sa mga tawong naglisod sayuta ug sa mga kabos.

15 May duha ka anak nga babaye angalimatok: si “Hatagi ko,” “hatagi ko.” Maytulo ka butang nga dili makatagbaw ug upatang dili gyod moingon “Igo na:”

16 Ang lubnganan, ang tagoangkan ngadili makapanganak, ang yuta nga nangitagtubig ug ang kalayo nga dili gyod moingon“Igo na.”

17 Ang matang nga mobiaybiay saamahan ug nagbugalbugal sa tigulang nanga inahan, hagiton sa mga uwak sa patagunya, lamyon sa mga agila.

18 May tulo ka butang nga akong gika-tingad-an ug upat nga dili ko hisabtan: 19 angagianan sa agila sa kalangitan, ang agianansa bitin sa kabatohan, ang agianan sa barkosa halapad nga kadagatan, ug ang agianansa lalaki diha sa babaye.

20 Ingon ini ang pamaagi sa babayengmananapaw: mokaon siya. Inigkahuman,pahiran niya ang baba ug moingon: “Wala komakahimog kasal-anan.”

21 Nahasol ang yuta sa tulo ka butang. Saikaupat dili ni makaagwanta: 22 ang uliponnga nahimong hari; ang hungog nga puno sapagkaon; 23 ang talamayon nga babaye nganaminyo ug ang sulugoong babaye nganakapanunod sa iyang agalon.

24 May upat ka butang nga gamitoyibabaw sa yuta nga maalamon kaayo: 25 angmga hulmigas nga walay kusog, apannagpundok og pagkaon sa ting-init; 26 angmga kuneho nga luyahon, apan nagtukod ogbalay sa kabatohan. 27 ang mga dulon ngawalay hari, apan magmartsa ang tanan nganagpundokpundok. 28 Ang tiki nga madakoplang sa kamot, apan naa magpuyo sapalasyo sa mga hari.

29 May tulo ka butang nga maayongmolakaw. Upat nga ambongang tan-awon:30 ang liyon, ang kinakusgan sa mga ihalasnga mananap nga walay gikalisangan, 31 angiro nga ipangayam; ang kanding nga laki ugang hari batok kang kinsa walay moharong.

32 Kon nakahimo kag binuang sa pag-isanimo sa kaugalingon o kon makahunahunakag daotan, sampongi ang imong baba saimong kamot. 33 Sa walay duhaduha, sapagkakahog sa gatas, mogawas ang man-tikilya. Sa paglubag sa ilong, mogawas angdugo. Sa pagpugos sa kasuko mogawas angpanag-away.

Ang Panultihon ni Lemuel1 Ang panultihon ni Lemuel, hari saMassa nga gitudlo sa iyang inahan

kaniya:2 Dili, anak, dili, anak sa akong tago-

angkan! Dili labing hinigugma kong anak!3 Ayaw usiki sa mga babaye ang imong

kusog o ang imong kinabuhi sa naglaglag samga hari.

30

31

Job38:39

Sir1:2-

3

Dt17:17

949 PANULTIHON 31

4 Dili angay sa mga hari, O Lemuel, diliangay sa mga hari, ang pag-inom sa bino osa mga prinsipe ang pag-inom sa isog ngailimnon. 5 Tingalig sa ila unyang pag-inommakalimot sila sa balaod ug tuison nila anghukom sa gidaugdaog.

6 Tagai sa isog nga ilimnon ang hima-latyon. Paimna sa bino ang nagmagul-anon.7 Paimna siya aron malimtan ang kakabos ugkalisdanan. 8 Abliha ang imong baba alangsa amang ug sa sinalikway.

9 Abliha ang imong baba sa pagpakanaogsa makataronganong hukom; labani ang ka-tungod sa mga kabos ug sa nanginahanglan.

Ang putli nga asawa• 10 Kinsay nakakita sa babaye nga

ligdong? Bililhon pa siya kay sa bisagunsang perlas.

11 Ang iyang bana misalig niya sahingpit. Dako nig pulos alang niya.

12 Kaayohan ra ang mahatag kaniyasa bana, ug dili kadaot sa tanang adlawsa iyang kinabuhi.

13 Nakakaplag siyag delana ug lino.Iyang gigamit ang iyang kamot alangini.

14 Sama siya sa mga barko sa negos-yo. Nagpadala siyag pagkaon ug ubanpang butang gikan sa layong dapit.

15 Mibangon na siya samtang ngitngitpa; gipakaon niya ang mga sakop saiyang panimalay ug gibahinbahin angbuluhaton alang sa iyang sulugoon.

16 Kon may uma nga iyang magus-tohan, iya ning paliton. Unya, tamnanniyag parasan sa kaugalingong kamot.

17 Puno siya sa kakugi. Puno sa ku-sog ang iyang bukton.

18 Nasayod siyang magmalamposonang iyang paninguha ug dili pagngonang iyang suga sa kagabhion.

19 Siya mismo magbubod sa hilo ngagamiton sa panghablon.

20 Nagtabang siya sa mga walay sa-rang; ang kabos gihatagan niya sa giki-nahanglan.

21 Sa tingtugnaw wala siyay kahad-lokan alang sa mga sakop sa iyangpanimalay. Iya silang giandaman ogmga sinina nga ikasapaw.

22 Gibakbakan niya ang ilang katre.Pinong lino ug morado ang iyang sinina.

23 Tinahod ang iyang bana. Sakopsiya sa konseho sa mga magulang saiyang katawhan.

24 Naghablon siya og linong panap-ton nga iyang ibaligya ug nagtumod ogmga bakos alang sa mga negosyanti.

25 Kusgan siya ug ligdong. Dakogpagsalig ang iyang panan-aw sa kaug-maran.

26 Maalamon siyag sinultihan uglulot ang iyang mga pulong.

27 Gibantayan niya kanunay ang pa-matasan sa mga sakop sa iyang pani-malay ug gikaon ang mga bunga saiyang kakugi.

28 Inigpamangon sa iyang mga anakpanalanginan siya. Awitan siya og pag-dayeg sa iyang bana.

29 Daghang anak nga babaye ngamakabuhat pod sa tarong, apan ikawang labing tarong sa tanan.

30 Malimbongon ang kamabihagon ugang kaanyag walay kapuslanan. Angbabayeng maalamon angayng dayegon.

31 Hinaot nga makapahimulos siyasa bunga sa iyang kahago! Hinaot ngadayegon siya sa tanan tungod sa iyangbinuhatan!

• 31.10 Ang “Mother’s Day” o Adlaw saInahan bag-o pa lang gipasiugdahan aron sapagsaulog pahinungod sa mga babaye kinsamigahin sa ilang kinabuhi sa hilom, apan hamilinga buluhaton sa panimalay. Pinaagi sa ilangmga sakripisyo ug pagmahal nakaumol silagmga bantogang tawo sa kalibotan. Kining balaknga mitapos sa basahon sa Panultihon nag-pa-dayag sa susamang panglantaw.

Sa Israel ang mga lalaki nagmando. Mas hagosa mga buluhaton ang babaye kay sa mga lalaki.Samtang ang mga lalaki magtabi lang “sa gang-

haan” sa ilang balangay, ang mga babaye nag-kapuliki sa panimalay, sa lagwerta ug sa pag-atiman sa mga bata. Kining balak nag-awhag samga bana sa pagdayeg sa ilang asawa ug sapagpasalamat nila.

Gilista dinhi ang daghang buluhaton sa mgababaye. Ang malipayon ug bulahang panimalaynaggikan sa lainlaing trabaho ug tahas nga walahatagig pagtagad ug wala gani pagtamod. Angmga babaye nakahimog butang nga espiritu-hanon, sama sa kalinaw ug kalipay, uban sadaghan nilang buluhaton.

Sir26

PANULTIHON 31 950