bÖbrek transplantasyon klavuzlari …...ameliyat öncesinde hasta fiziksel rahatlık içinde...
TRANSCRIPT
BÖBREK TRANSPLANTASYON KLAVUZLARI IŞIĞINDA
OPTİMAL HASTA BAKIMI
ÜNZÜLE UĞUR
AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ HASTANESİ TUNCER KARPUZOĞLU ORGAN NAKLİ MERKEZİ KLİNİK HEMŞİRESİ
KRONİK BÖBREK YETMEZLİĞİ
Glomerüler filtrasyon değerinde azalma sonucu böbreğin sıvı-solüt dengesini ayarlama ve metabolik -endokrin fonksiyonlarında kronik ve ilerleyici bozulma hali olarak tanımlanır …
Periton diyalizi
hemodiyaliz
Türkiye Kronik Böbrek Hastalığı Prevalansı
Genel erişkin nüfusta kronik böbrek hastalığı her 6kişiden birinde
ileri evre oranı her 20 kişiden birinde
idrarda protein (albumin) kaçağı her 10 kişiden birinde
Kadınlarda %18.4, erkeklerde %12.8
Neden Böbrek Nakli?
Diyaliz yöntemleri böbreğin yaptığı işin %5 ini yaparken başarılı böbrek nakli bunun 10 katını sağlar
Hasta sağ kalım açısından avantajlı
Üreye bağlı komplikasyonlardan korunma
Yaşam kalitesini iyileştirme
İş gücü kaybını engelleme
Hepatit riski yoktur,
Hastalar daha uzun yaşar,
Böbrek kaybı halinde yeniden diyaliz uygulanabilir,
Yeniden böbrek nakli olabilir. (ikinci,üçüncü)
Evlenebilir, doğum yapabilir
Cinsel hayatlarında belirgin düzelme görülür,
Gençlerde ve çocuklarda diyalize bağımlılık, büyüme ve gelişmeyi engellediğinden organ nakli daha önemlidir.
Dünyada ilk başarılı böbrek nakli, 1954 yılında Harvard'da Dr. Joseph E. Murray tarafından gerçekleştirilmiştir.
Türkiye de ise 1975 yılında Dr. Haberal ve ekibince Hacettepe Üniversitesi Hastanesi’nde canlıdan canlıya ilk böbrek naklini yapmıştır.
10 Ekim 1978’te ilk kadavradan böbrek nakli gerçekleştirilmiştir.
ORGAN NAKLİ KİMDEN YAPILIR?
Canlı
Kadavra
Canlı vericilerden yapılan naklin başarı şansı
daha fazla ve ameliyat riski kısmen daha azdır.
DONÖR ADAYIN ÖZELLİKLERİ
65 yaş altında
Kan grubu uygun
Cross match negatif
Üriner sistem hastalığı olmamalı
Doku uyumu (avantaj)
Her iki böbrek fonksiyonu yeterli
Eşlik eden hastalık olmamalı
Serolojileri negatif
KADAVRA VERİCİKadavra verici seçiminde esas alınan kriterler;
Yaş 1-55 yaş arasında olmalı, Böbrek fonksiyonu normal olmalı Malign bir hastalık bulunmamalı Yaygın enfeksiyon bulunmamalı Böbrekler cerrahi olarak çıkarılıncaya kadar,
hastanın solunum ve kardiyak fonksiyonu normal olmalı
ALICININ ÖZELLİKLERİ
Öncelikle genç ve orta yaşlı olmalı,
Alt üriner sistemleri normal olmalı,
Eşlik eden ciddi sağlık problemi olmamalı
Donörle uyumlu olmalı
Verici (donör) ve alıcı arasında genetik benzerlik arttıkça
transplantasyonun başarısı da artmaktadır.
DOKU UYGUNLUĞU TESTLERİ
ABO Kan Grubu
HLA (Human Lökosit Antijenler)
MLC ( Miks lenfosit Kültürleri)
Sitotoksinler
«TRANSPLANTASYON ÖNCESİ ALICI VE
VERİCİLERİN TÜM TETKİKLERİ
TAMAMLANIP,BÖBREK
TRANSPLANTASYONUNUN YAPILMASINA
KARAR VERİLDİĞİNDE ALICI VE VERİCİ
ORGAN NAKLİ SERVİSİNE YATIRILIR.
ALICI VE VERİCİNİN AMELİYAT ÖNCESİ HAZIRLIĞINDA HEMŞİRELİK BAKIMI
Ameliyat öncesi hemşirelik bakımı iki aşamalıdır.
1. Psikolojik hazırlık
2. Fizyolojik hazırlık
1. PSİKOLOJİK HAZIRLIK
Transplantasyon aşaması, genelde uzun süreli diyalizden
daha az stres yaşanan bir dönem olmasına karşın, daha
kompleks problemleri içerir.
Psikolojik destek girişimleri, hastaya nakil aşamasında
destek sağlanmayı ve bu dönemi daha kolay
yaşanmasına yardım etmeyi hedeflenmelidir.
Bu dönemde alıcı-verici-aile ve hemşire
arasındaki diyalog çok önemlidir. Çok iyi bir
iletişim ve empati kurulması, hastaların ameliyat
sonrasında ortaya çıkacak sorunlara karşı daha
uyumlu olmalarını sağlayacaktır.
HEMŞİRE VE TRANSPLANTASYON EKİBİNİN DİĞER ÜYELERİNİN EN ÖNEMLİ GÖREVİ,KAYGI VE ANKSİYETENİN GİDERİLMESİNE YARDIMCI OLMAKTIR.
Alıcı, verici ve bunların aileleri ameliyat sonrasında
gelişebilecek komplikasyonlar hakkında iyice
aydınlatılmalı,
Transplantasyondan sonra böbrek fonksiyonlarının
yetersiz ya da olmama olasılığı ve rejeksiyon
konusunda bilgilendirilmeli,
Ayrıca immünosüpresif ilaçların kullanımı,
bunların sonuçları, ameliyat sonrasında yapılacak
işler, ağrı kontrolü için uygulanacak girişimler,
anestezi sonrasında yapılması gereken derin
solunum ve öksürme egzersizleri, enfeksiyondan
korunması için gereken önlemler çok iyi anlatılmalı,
ileriye dönük kaygılarını azaltmak için de
transplantasyon sonrası yaşamı hakkında
bilgi verilmelidir.
2. FİZYOLOJİK HAZIRLIKVerici ve alıcının nakil hazırlığı, rutin ameliyat
öncesi hazırlığın tamamını kapsar.
Hasta ve ailelerine ameliyat yapılmadan önce
kendilerinin hastanede ne tür hazırlıklardan
geçeceği anlatılmalıdır.
Canlı vericiden yapılan transplantasyonlarda hasta elektif
şartlarda servise alınırken, kadavra böbreğinin
kullanıldığı durumlarda işlem genellikle acil olarak
gerçekleşir.
Servise kabul edilen hasta ve ailesine ünite tanıtılmalı,
izolasyon kuralları, kısıtlı ziyaret nedenleri açıklanmalı,
hasta ve vericiden aydınlatılmış onam alınmalıdır.
ALICI VE VERİCİNİN SERVİSE
KABUL EDİLMESİ NASIL OLUR?
Pre-op hazırlıkları tamamlanan ve
konsey toplantısında operasyonuna karar verilen
böbrek tx alıcısı ve donörü operasyondan bir gün
önce servise kabul edilir.
Alıcı ve donörün kimlik bilgileri kontrol edilir ve
hasta bileklikleri takılır.
Hekim tarafından, Hasta yatış onamı
Tıbbi uygulamalar için bilgilendirilmiş onam,
Kan ve kan bileşenleri transfüzyonu bilgilendirilmiş onam,
Cerrahi işlem onamı,
Anestezi uygulamaları için bilgilendirilmiş onam,
Böbrek vericisi (canlı donör) onamı
Böbrek alıcısı onamı
hastalar tarafından okunduktan sonra tanıkları ile birlikte imzalı onaylarını alır.
Ameliyat öncesinde hasta fiziksel rahatlık içinde
olmalıdır. Bu nedenle bu dönemdeki bakımın amacı;
hastanın metabolik dengesini olabilecek en normal
duruma getirmektir.
Hastanın kan değerleri kontrol edilmeli, sıvı elektrolit
dengesi düzenlenmeli ve etkin bir diyaliz sağlanmalı,
özellikle bir enfeksiyonun varlığı söz konusu ise kesinlikle
nedeni araştırılmalı ve tedavi edilmelidir. Nakil
sonrasında başarıyı engellememesi için enfeksiyon riski
oluşturabilecek odaklar dikkatle incelenmeli ve gerekli
önlemler alınmalıdır.
Alıcı ve vericilerin daha önceden yapılmış HLA
doku tipi, Doku cross-match, Flow cytometry
cross-match ve Panel reaktif antikor (PRA)
sonuçlarının dosyada yer alması önemlidir ve
dosyada olup olmadığı kontrol edilir.
Gerekli laboratuar istekleri doktor istemine göre
yapılır ve alınır.
Vericinin hangi böbreğinin alınıp, alıcının hangi
tarafına yerleştirileceği mutlaka kayıt edilir.
Operasyon öncesi mutlaka heparinsiz olarak
hemodiyaliz yapılır.
Diyaliz sonrası kan elektrolitlerine bakılır.
Alıcı ve vericinin bir gece önceden aç kalması sağlanır.
Alıcı ve vericiye damar yolu açılır.
Hekimin istemine göre mayi başlanır.
Alıcıya, hekim istemine göre immünosüpresif
tedavisi başlanır.
Alıcı ve vericiye ameliyattan önceki gece lavman
uygulanır.
Post-op dönemde çok daha önemli olan
solunum egzersizlerine pre-op dönemde triflo ile
çalıştırılarak başlanır ve eğitimi verilir.
Operasyon sabahı hazırlıkları tamam olan hastalara anti-
embolik çorap ve ameliyat önlüğü giydirilir.
Hekim cerrahi taraf işaretlemesini yapar. Hekim ve
hemşire cerrahi işaretleme formunu doldurur.
Ameliyat öncesi, akut organ reddine karşın profilaktik
tedavisi varsa uygulanır.
Önce böbrek verici daha sonra ise böbrek alıcı
ameliyathaneye dosyaları ile birlikte teslim edilir
ORGAN
TRANSPLANTASYONU
SONRASI
DEĞERLENDİRME
POST –OP HEMŞİRELİK BAKIMI Böbrek fonksiyonların izlenmesi açısından takip saatlik
yapılır.
İlk idrar çıkış saati, miktarı ve rengi kayıt edilir.
Ameliyat bölgesini drene eden hemovak takibi yapılır.
Böbrek fonksiyonunu değerlendirmek için rutin tetkikler
yapılır (Doppler USG vb.).
Böbrek transplantasyonlu hastada günlük olarak;
BUN, kreatinin, tam kan sayımı, elektrolitler, açlık
kan şekeri,idrar tetkiki, aldığı-çıkardığı sıvılar,
ağırlık kontrol edilir.
Böbreğin reddini önlemek için önerilen
immünsupresif ilaçlar zamanında düzenli olarak
uygulanır.
Canlıdan yapılan transplantasyonlarda, ilk idrar
çıkışları fazla olur. İdrarla kaybedilen sıvının
yerine konulması gerekir.
Genellikle % 0.9 NaCL + %5 Dextroz
kullanılır.Elektrolit durumuna göre de yerine
konulması gereken elektrolitler planlanır.
Kadavradan yapılan transplantasyonda akut
tübüler nekroz (ATN) görülebilir. Bu durumda
hastaya sadece insensibl kayıplar kadar sıvı
verilir.
BUN, kreatinin , elektrolit değerlerine göre de
hemodiyaliz planlanır.
Ameliyat sonrası oligüri veya anüri olduğunda,
idrar kateterini ( veya üreterin ) pıhtı ile
tıkanması, ATN akut rejeksiyon akla gelmelidir.
İlk idrar hemotürik olabilir.
İdrar kateteri 72-96 saat sonra çıkarılabilir
Normal seyreden bir operasyondan 6-8 saat
sonra bağırsak hareketleri var ise ağızdan
beslenmeye başlanabilir.
Operasyondan 12 saat sonra mobilize edilebilir.
Hemşire hastaya müdahaleden önce ve sonra
ellerini yıkamalıdır.
Tetkik amaçlı başka ünitelere gönderilen
hastalara maske, önlük giydirilmelidir.
Ameliyat Sonrası Bakımın Hedefleri
Hedef 1- Kardiyovasküler fonksiyonu sürdürmek
Hedef 2- Solunum sistemi fonksiyonunu
sürdürmek
Hedef 3- Yeterli beslenme ve boşaltımı sağlamak
Hedef 4- Sıvı-elektrolit dengesini sürdürmek
Hedef 5- Renal fonksiyonu sürdürmek
Hedef 6- İstirahati sağlamak
Hedef 7- Yara iyileşmesini sağlamak
Hedef 8- Hareketi sağlamak
Hedef 10- Komplikasyonları önlemek
HEMŞİRELİK
TANISI
AMAÇ/BEKLENEN
SONUÇGİRİŞİMLER
Preoperatif dönemde
alıcı ve donörün
ameliyata ilişkin bilgi
eksikliği
(1)
Alıcı , donör ve
yakınlarının
duruma ilişkin
bilgi sahibi
olması.
Alıcı, verici ve yakınlarının bilgi gereksinimi saptanır.
Her aşamada duruma ilişkin yetkili kişiler tarafından
eğitim durumlarına göre bilgi verilir.
Alıcı, verici ve yakınları soru sormak için
cesaretlendilir .
Beden imajını etkilenmesi
korkusuna bağlı,
Ölüm korkusuna bağlı,
Rejeksiyon riskine bağlı,
Hastanede yatmaya bağlı,
Yaşam şeklindeki
değişikliğe bağlı,
Yapılan operasyonun
başarılı olmama korkusuna
bağlı anksiyete
( donör+alıcı )
(2)
Etkili baş etme yöntemlerini
geliştirebilmesi
ve endişesinin azaldığını ve
rahatladığını
ifade edebilmesi.
Anksiyeteyi ortaya çıkaran ve arttıran nedenler
belirlenir.
Hastanın bilgi düzeyi değerlendirilir eğitim verilir.
Tüm tedavi aşamaları ile ilgili bilgilenmesi sağlanır.
Tüm risk faktörleri hekim ile işbirliği içerisinde
anlatılır.
Operasyonda vücut bütünlüğünün korunacağı
açıklanır.
Güven ortamı sağlanır.
Duygularını açıklaması için cesaretlendirilir, soru
sormasına fırsat tanınır.
Tedavisi başarılı yürütülen kişilerle konuşması
sağlanır.
Gerekirse hekim istemi ile sedasyon verilir.
HEMŞİRELİK
TANISI
AMAÇ/BEKLENEN
SONUÇ
GİRİŞİMLER
Operasyon sonrası
işlem yerinde ağrı
(donör+ alıcı)
(3)
Hasta ağrısının
azaldığını/geçtiğini sözlü
olarak yada davranışsal
olarak ifade etmesi.
Hastaya uygun ağrı değerlendirme skalası belirlenir.
Ağrının yeri , şiddeti , lokalizasyonu, arttıran-azaltan
faktörler, ne kadar zamandır ağrının devam ettiği sorgulanır.
Hastanın dikkatinin başka yönlere çekilmesi sağlanır.
Çevresel uyaranlar en aza indirilir.
Gereksiz hareketlerden kaçınılır, uygun pozisyon verilir.
Hekim istemine göre analjezik uygulanıp etkisi takip edilir.
Trasplantasyon
sonrası kanama
riski
(donör+ alıcı)
(4)
Hastada kanama belirti ve
bulgularının olmaması.
Kanama belirti ve
bulguların erken farkedilmesi.
Vital bulguları saatlik izlenir.
Hekim istemine göre hb/hct takibi yapılır.
Kanamaya arttıran ilaçlar kontrollü olarak verilir.
İnsizyon yerindeki pansumanları kanama yönünden takip
edilerek gözlenir.
Dren takibi yapılır ve dren gelenin miktarı ve niteliği
kaydedilir.Anormal durumda hekime haber verilir.
Hematom belirtileri açısından takip edilir.(insizyon yerinde
ağrı,ödem, kızarıklık)Hematom gelişirse hekime haber verilir.
Alıcıya operasyondan sonra hemodiyaliz uygulanacak ise,
kanama zamanına göre heparin ayarlaması yapılır.Gerekirse
heparinsiz diyaliz uygulanır.
Hastanın kanama durumuna göre ve hekim istemine göre
kan veya kan bileşenleri trasfüzyonu yapılır ve etkisi takip
edilir.
HEMŞİRELİK
TANISI
AMAÇ/BEKLENEN
SONUÇGİRİŞİMLER
Operasyona bağlı
güçsüzlük
nedeniyle güvenli
çevrenin
sağlanması ve
sürdürülmesinde
yetersizlik
( donör+alıcı)
(5)
Hastanın çevresel ve
bedensel güvenliğinin
sağlanması.
İnvaziv girişimlerde aseptik tekniğe uyulur.
Anestezinin etkisinde iken ve diğer değişik durumlarda
düşme riski belirlenir.
Yatak kenarlıkları kaldırılır.
Dren ve foley sonda gibi kateterler mutlaka uygun
şekilde sabitlenir ve trasferlerde dikkat edilir.
Hastanın varsa refakatçısı bilgilendirilir.
HEMŞİRELİK
TANISI
AMAÇ/BEKLENEN
SONUÇGİRİŞİMLER
İnsizyon,ağrı ve
postoperatif
immobiliteye bağlı
hava yollarının
açıklığında
yetersizlik
(6)
Hava yolları açıklığının
sağlanması
Solunum hızı,ritmi,solunum sesleri,özelliği değerlendirilir.
Uygun pozisyon verilerek rahat solunum için desteklenir.
Hastaya derin soluk alma ve öksürme egzersizleri öğretilir
ve uygun sıklıkla yaptırılır.
Yeterli hidrasyon sağlanır.(Doktor istemindeki sıvının uygun
hız ve miktarda gitmesi sağlanır)
Önerilen solunum jimnastiğini (spirometre) uygun sıklıkta
yapması için motive edilir ve önemi anlatılır.
Doktor istemine göre oksijen takılır.SPO2 takibi yapılır.
Acil müdahaleler için gerekli hazırlık yapılır.
HEMŞİRELİK
TANISI
AMAÇ/BEKLENEN
SONUÇ
GİRİŞİMLER
İmmunsüpresif
kullanma,
Üriner kateter ve İV
kateterin bulunması,
insizyon bölgesi
nedeniyle
enfeksiyon riski
(7)
Hastada enfeksiyon
belirti ve bulguların
olmaması / enfeksiyon
riskinin azaltılması.
Hastanın ve ailenin
enfeksiyonlarla ilgili risk
faktörlerini bildiği ve
enfeksiyonlardan korunmak
için uygun önlemleri
uyguladığını göstermesi
Vital bulguları sık takip edilir. Özellikle ateş takibi yapılır.
Laboratuvar sonuçları takip edilir. (CRP, lökositler)
İnvaziv girişimlerde aseptik tekniğe uyulur.
Kateter,dren giriş yeri ve insizyon yeri enfeksiyon belirtileri
açısından izlenir.(şişlik,kızarıklık,duyarlılık,ısı artışı)
Uygun aralıklarla foley bakımı,IV kateter bakımı ve
ameliyat yeri pansumanı yapılır.
Pulmoner enfeksiyonun erken tanısı için derin solunum,
öksürme egzersizleri yaptırılır.
İmmunosüpresif tedavi uygulandığı için,hastalarda sıklıkla
stomatit geliştiğinden ağız bakımı verilir ve antifungal
solüsyonlar kullanılır.
Yüksek riskli hastaların izolasyonu sağlanır.
Ziyaretçi kısıtlaması yapılır.
Hasta radyolojik incelemeler için başka ünitelere
gönderilirken, maske takılıp, gömlek giydirilir.
Enfeksiyonun bulaşma yolları ve nedenleri konusunda,
hasta ve aileye bilgi verilir.
HEMŞİRELİK
TANISI
AMAÇ/BEKLENEN
SONUÇ
GİRİŞİMLER
Sıvı tedavisine bağlı
hastada sıvı
yüklenmesi
(hipervolemi)
(8)
Hastanın aldığı ve
çıkardığı sıvı miktarının
dengede olması
Vital bulguları özellikle post-op ilk gün saatlik olarak takip
edilir.
Özellikle solunum sıklığı ve derinliği değerlendirilir.
İdrar çıkışı saatlik olarak ölçülür.İlk idrar saati ve idrarın
niteliği takip edilir.
Saatlik aldığı - çıkardığı ve sıvı takibi yapılır.Anormal
durumlarda hekime haber verilir.
CVP ölçümü iki saatte bir yapılır.
Dren, NG sonda gibi yerlerden kayıplar kaydedilir.
Ekstremiteler ödem yönünden izlenir.
Hasta kilo takibi yapılır.
Hekim istemine göre diüretik tedavi uygulanır ve etkisi
takip edilir.
HEMŞİRELİK
TANISI
AMAÇ/BEKLENEN
SONUÇGİRİŞİMLER
Böbreğin tam
fonksiyone
olamaması,
İmmunsüpresyon
tedaviye bağlı bulantı-
kusma,
Oral alamama ve
iştahsızlık nedeniyle
sıvı- elektrolit
dengesinde
bozulma riski
(9)
Hastada sıvı ve
elektrolit dengesizliği belirti
ve bulguların görülmemesi.
Aldığı çıkardığı takibi yapılır.
Hekim tarafından elektrolit takibi yapılır.
Sıvı ve elektrolit dengesizliğini gösteren belirti ve bulgular
takip edilir.(yüksek ateş,kan basıncında düzensizlik,ritim
bozukluğu,halsizlik, idrar miktarında azalma,deri turgorunda
bozulma) Erken dönemde fark edilerek hekime haber verilir.
Hastanın kusması varsa, aspire etmesini önleyici pozisyon
verilerek kusma sonrası ağız bakımı verilir.
Bulantı ve kusmayı arttıran nedenler gözlenir,kusma ile
çıkardığı miktar; içerik ve renk açısından değerlendirilir ve
kaydedilir.Bu konuda hekim bilgilendirilir.
Bulantı geçene kadar oral alımı kısıtlanıp, doktor istemine
göre antiemetikler uygulanır.
Gerekirse doktor tarafından NG sonda takılır.
Elektrolitlerin yükselmesi durumunda hekim istemine
göre hemodiyaliz planlaması yapılır.
Diyeti elektrolit durumuna göre planlanır.
Günlük kilo takibi yapılır ve sıvı durumu ile ilgisi ve önemi
anlatılır.
HEMŞİRELİK
TANISI
AMAÇ/BEKLENEN
SONUÇGİRİŞİMLER
Cerrahi müdahaleye
ve immobilizasyona
bağlı bağırsak
alışkanlıklarında
değişiklik
(10)
Hastanın tuvaletini
yapabildiğini ve rahatladığını
ifade etmesi.
Hastanın önceki bağırsak boşaltım alışkanlığı
değerlendirilerek plan yapılır.
Belirlenen sürede mobilize olması ve günlük yaşam
aktivitelerine katılması sağlanır.
Sıvı kısıtlaması yok ise sıvı alımı arttırılır.
Hasta ve yakınlarına bazı ilaçların sindirim sisteminde
değişiklik yapabileceği konusunda bilgi verilir.
Dr. istemi ile uygun laksatif tedavi uygulanır
Defekasyon zamanı ve niteliği kaydedilir.
Enfeksiyona yatkınlığı nedeniyle tuvalet öncesi ve sonrası
temizlik alışkanlıkları ile ilgili bilgilendirilir.
HEMŞİRELİK TANISI
AMAÇ/BEKLENEN SONUÇ
GİRİŞİMLER
Post-op dönemde ağrı,bulantı ve kusma, Uygulanan antirejeksiyon ve steroid tedavisi, Değişen ağız hijyenine bağlı,beslenmededeğişim
(11)
Yeterli ve dengelibeslenmenin sağlanması.
Uygulanan anestezi nedeniyle oluşabilecek bulantı ve kusma için uygun antiemetik tedavi uygulanır. Yemeklerden önce ve sonra ağız bakımı verilir. Hastaya uygun diyet planlanır. Diyet kısıtlaması yok ise oral alım için desteklenir. Ameliyat öncesine göre farklı beslenme şeklinin uygulanacağı konusunda bilgilendirilir. Tuz kısıtlaması konusunda ve aldığı-çıkardığı her şeyin takibinin yapıldığı konusunda hasta ve yakınları bilgilendirilir. Kilo takibi yapılır. Siklosporin veya tacrolimus (kalsineurininhibitörü) gibi ilaçlar alan hastaların,kesinlikle greyfurt suyu içmemeleri konusunda bilgi verilir. Enfeksiyon riski nedeniyle yiyeceklerin uygun koşullarda hazırlanması sağlanır.
REJEKSİYON İmmünolojik uyumsuzluk sonucu transplante doku ya
da organın alıcı tarafından yabancı kabul edilip atılmasıdır.
Hiper akut rejeksiyon; operasyondan sonraki ilk 24
saatte gerçekleşir.
Akselere akut rejeksiyon; ilk 15 günde meydana
gelir.
Akut rejeksiyon; ilk 6 ayda ortaya çıkar. Hücresel
mediyatörlerle ilgilidir.
Kronik rejeksiyon; operasyondan sonraki her an
ortaya çıkabilir. T ve B lenfositlerinin birlikte
reaksiyonu söz konusudur.
NAKİL SONRASI DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
1. İlaç Kullanımı
İlaçlar her gün aynı saatte alınmalıdır
İlaçların hiçbirinde doktorun haberi olmadan azaltma, artırma ya da kesme yapmamalıdır
Eğer yanlışlıkla önerilenden daha fazla ya da az miktarda ilaç aldıysa doktora bildirilmelidir
2. Poliklinik Kontrol
Nakilden sonraki ilk aylar poliklinik kontrolleri daha sık olmaktadır.
Kontrole gelmeden önce soruları not alarak gelmeye özen gösterilmelidir.
3. Enfeksiyonlardan
Korunma
İlk 3 ay, sinema, otobüs, tren, lokanta, kahvehane, pazar yeri, alışveriş merkezi, cami, kilise, tiyatro, düğün, nişan, sünnet düğünü gibi halka açık ve kalabalık yerlere gidilmemelidir,
İlk 3 ay, bir odada iki veya daha çok kişi olduğunda mutlaka maske takılmalıdır,
Eller sık sık yıkanmalı, her yemekten sonra dişler mutlaka fırçalanmalı,
İnsanlar ile yakın temastan kaçınılmalı
Havlu,tarak,tırnak makası,tıraş makinesi,cımbız,törpü gibi malzemelerin kişiye özel olmasına özen gösterilmeli
Erkek hastalar mümkünse berberde tıraş olmamalı
Bayan hastalar manikür, pedikür setlerinin kendisine ait olmasına özen göstermeli
Kullanılan ilaçlar yüzde yağlanma ve sivilcelere neden olacağı için yüz temizliğine özen gösterilmeli
Elleri yıkarken, sıvı sabun tercih edilmeli,
Düzenli olarak yıkanılmalı
El ve yüz havlularını günlük olarak değiştirilmeli,
Banyo, tuvalet ve mutfağınızı düzenli olarak temizlenmeli ve yatak çarşafları en geç haftada bir değiştirilmeli,
Tırnaklar temiz tutulmalı,
Güneş ışınlarının en kuvvetli olduğu saatlerde (10-15) güneşten mutlaka korunulmalı,
Meyve ve sebzelerinizi iyice yıkayarak tüketilmeli,
Zorunlu kalmadıkça temizliğine güvenilmeyen yerlerden gıda alıp, tüketmemeli,
Evde içinde evcil hayvan beslenmemeli, bahçe ve bitkilerle doktorunuz izin verinceye kadar uğraşılmamalı.
Klima filtreleri düzenli aralıklarla temizlenmeli.
Yaşam ortamlarının güneş almasına ve havadar olmasına dikkat edilmeli.
Toplu taşıma araçlarına binerken çift maske kullanılmalı (ilk 3 ay).
4. Beslenme
Belli aralıklarla kilo takibi önerilir.
Kortizona bağlı iştah açılır ve doyma hissi azalır bu yüzden kilo almaya eğilim artar.
Yemeklerin aşırı tuzlu olmamasına dikkat edilmelidir
Şeker içeren maddeleri az tüketilmelidir.
Hayvansal kaynaklı yağlardan ve aşırı yağlı gıdalardan kaçınılmalıdır.
Günde en az 3 litre su tüketilmeli
İlaçların kas ve iskelet sistemine vereceği yan etkilerine karşı kalsiyum içerikli besinlerden tüketilmeli (Süt, yoğurt, peynir),
Tüketilen süt ürünlerinin pastörize olmasına dikkat edinilmeli,
İlaç emilimini olumsuz etkilediği için greyfurt yenilmemeli,
Portakal, mandalina ve limonu immünosüpresifilaçları almadan 2 saat önce ya da aldıktan 2 saat sonra tüketilmeli(aşırı tüketilmemeli),
Midye ,kokoreç, çiğ köfte yenilmemelidir,
5. Spor ve Egzersiz
Vücudunuzu ve ruhunuzu canlandırmak, ilaçlarınızın yan etkisi olan kemik erimesi ile başa çıkmak için egzersiz yapılmalıdır,
Egzersiz programınızı kademeli olarak geliştirmeli, egzersiz düzeyi hastayı yormadan yavaş yavaş arttırılmalı,
Nakil sonrasında hastayı riske atmayacak; yürüyüş, yüzme, bisiklet binme gibi egzersizler yapılabilir.
6. Çalışma ve Günlük Yaşam
Nakilden 3 ay sonra işlerine ve normal yaşamlarına dönebilirler,
Hastamız öğrenciyse okuluna dönebilir,
Okul ve iş yeri gibi enfeksiyon riski fazla olan ortamlara dikkat edilmelidir.
Nakilden 1 ay sonra, dikkatli olmak koşuluyla arackullanabilirler,
Nakilden sonra seyahat edebilirler. Ancak uzun mesafeli yolculuklarda doktora başvurulmalı, yanına yeterince ilaç, hastayı ve hastalığını tanıtan kart ve bir problem olduğunda başvurabileceği nakil merkezi telefonu(sekreterlik, koordinatörlük) unutulmamalıdır.
Hastalarımız nakilden 6 hafta sonra cinsel ilişkide bulunabilir,
Bayanların adet kanamaları düzene girer.
Erkeklerin impotans (iktidarsızlık) sorunu düzelir
Tek eşliliği tercih edilmelidir,
Soğuk algınlığı ve herpes (uçuk) gibi bir sorun olmadığı sürece öpüşmenin bir sakıncası yoktur,
Nakil olan bayanlar, nakilden 2 yıl sonra, doktor takibinde hamile kalıp çocuk sahibi olabilirler,
Çocuk sahibi olmak istenildiğinde önce doktorla görüşülmelidir.
Sigara ve alkol kullanılmamalıdır,
Tüm hayatı nakledilmiş organa odaklanmamalı ve organını kaybetme endişesi ve korkusu taşılmamalıdır.
7. Doktora Başvurulması
Gereken Durumlar
Ateşin 38 derecenin üzerine çıktığında,
Normalden daha fazla üşüdüğünde ve titrediğinde,
Tansiyon yükseldiğinde ya da düştüğünde (Normal: 100-135/60-80),
Nakil yapılan bölgede aşırı ağrı, şişlik, kızarıklık ve hassasiyet durumlarında
Aşırı kilo artışı, el ve ayaklarda belirgin ödemoluşması durumunda,
İdrar miktarında azalmada,
İdrar renginin koyulaşması ya da kan görülmesi halinde,
hastaların doktorlarına veya en yakın sağlık kuruluşuna başvurmaları gerekmektedir.
ORGAN BAĞIŞI YAŞAM KURTARIR.
KAYNAKLAR
1.Arık N.(2002) 0ndokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bölümü Hemşire Eğitim Kitapçıkları 3 İstanbul2.Birol L,(2000) Hemşirelik Süreci 4.Baskı ,İzmir, Bozyaka Matbaacılık3.Erdil F. , Özhan Erbaş N. (2001)Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği IV.Baskı Ankara4. Eti Aslan F, Karadakovan A (2010) Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım .Adana , Nobel Tıp Kitabevi .5.Morris J.Peter (1997) Çeviri Editörü Prof Dr. Ekrem Erek Böbrek Transplantasyonu Temel Bilgiler ve Uygulama 4.
Baskı6. Serdengeçti K, Süleymanlar G, Altınparmak M, Seyahi N, (2009) Türkiye’deNefroloji-Diyaliz ve Transplantasyon. İstanbul, Metris Matbaacılı7Şelimen D: Renal Transplantasyonda Hemşirelik Bakımı. “Titiz İ (eds): Renal Transplantasyona Pratik Yaklaşım,
2. Baskı” kitabında , İstanbul (2004).8.Tuncer M.(2007)Diyaliz ve Nakil Hastaları İçin Soru ve Cevaplarla Böbrek Nakli.Antalya9.http://www.onkod.org/organ nakli.php10.http:/www.denselimen.com/böbrek-naklinde-bakım-yaklaşımları11.http:/www.acıbademhemşirelik.com/e-dergi/.../trans-revize%20birsen.pdf 12. http://www.sadıkersoz.com/dersnotları/bobrek-transplantasyonucerrahisi.html13.https://hasteneciyiz.files.wordpress.com
HAYATTAKALMAKİSTİYORUM !!!