พระพทธศาสนากบพระพทธศาสนากบนเวศวทยานเวศวทยา BBuuddddhhiissmm aanndd EEccoollooggyy

เอกสารเอกสารค าค าสอนสอน

พระพทธศาสนากบนเวศวทยา พระพทธศาสนากบนเวศวทยา รหสวชา รหสวชา ๑๐๑๑๐๑ ๔๐๓ ๔๐๓

ผชวยศาสตราจารย ดรผชวยศาสตราจารย ดร..วรกฤต เถอนชาง วรกฤต เถอนชาง

ปป..ธธ..๙๙,, ศษศษ..บบ..,, ศศศศ..มม..((ภาษาสนสกฤตภาษาสนสกฤต :: ศาสนาและปรชญาศาสนาและปรชญา) ) ปรปร..ดด.. ((การบรหารอดมศกษาการบรหารอดมศกษา))

หลกสตรพทธศาสตรบณฑต หลกสตรพทธศาสตรบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา สาขาวชาพระพทธศาสนา คณะพทธศาสตรคณะพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

วทยาลยสงฆนครสวรรควทยาลยสงฆนครสวรรค พพ..ศศ..๒๕๕๒๕๕๕๕

รายวชา พระพทธศาสนากบนเวศวทยา Buddhism and Ecology

รหส ๑๐๑ ๔๐๓

รวบรวมและเรยบเรยงโดย ผชวยศาสตราจารย ดร.วรกฤต เถอนชาง

อาจารยประจ าสาขาวชาพระพทธศาสนา วทยาลยสงฆนครสวรรค

ทปรกษา พระเทพปรยตเมธ ผศ.ดร. ผอ านวยการวทยาลยสงฆนครสวรรค พระศรสธรรมนวฐ รองผอ านวยการฝายบรหาร อาจารยรงอรณ อบเชย รองผอ านวยการฝายวางแผนวชาการ ผศ.อานนท เมธวรฉตร หวหนาสาขาวชาพระพทธศาสนา คณะกรรมการกลนกรอง (Peer Review) พระราชวชรเมธ,ดร. ศ.ดร.กาญจนา เงารงษ รศ.บญเรอง อนทวรนต ดร.สมจตรา กตตมานนท รศ.สมบรณ บญฤทธ รศ.เวทย บรรณกรกล พสจนอกษร อาจารยวฒนะ กลยาณพฒนกล ออกแบบ ผชวยศาสตราจารย ดร.วรกฤต เถอนชาง พมพครงท ๑ ตลาคม ๒๕๕๕ จ านวน ๕๐๐ เลม

ลขสทธเอกสารค าสอนเลมนเปนของ ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง หามลอกเลยนแบบใดๆ ทงสน นอกจากมหนงสอขออนญาต เปนลายลกษณอกษรเทานน

พมพท : ศนยถายเอกสารธญญา ๘๖๗/๔ ต าบลนครสวรรคตก อ าเภอเมองนครสวรรค จงหวดนครสวรรค ๖๐๐๐๐ โทรศพท-๐๕๖-๒๒๘-๔๓๒, โทรสาร ๐๕๖-๒๒๘-๔๓๒,E-mail :Tanya_copy@hotmail.com

สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาลยสงฆนครสวรรค ๙๙๙ หม ๖ ถนนพวงทอง ต.นครสวรรคออก อ.เมองฯ จ.นครสวรรค ๖๐๐๐๐ โทร. ๐๕๖-๒๑๙-๙๙๙ ตอ ๙๙๕๙

ก

คานา

เอกสารคาสอนฉบบน ผเขยนไดศกษาคนควา รวบรวมและเรยบเรยงขน เพอใชเปนตาราประกอบการบรรยายใน รายวชาพระพทธศาสนากบนเวศวทยา รหสวชา ๑๐๑ ๔๐๓ ซงเปนหลกสตรพทธศาสตรบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา คณะพทธศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย สาหรบนสตชนปท ๔ ภาคการศกษาแรกของปการศกษา

สบเนองจากนสตสวนใหญไมมหนงสอหรอตาราสาหรบเปนคมอในการศกษาเลาเรยนในรายวชาน เมอไดรบการมอบหมายงานศกษาคนควาและนาเสนอมกมปญหาเกยวกบขอมลตางๆ ทเกยวของและเกดความทอแทในการศกษาและอาจเปนปจจยสงผลใหไมเกดผลสมฤทธทดในการศกษาวชานเทาทควร

ผเขยนไดเลงเหนความสาคญดงกลาวจงไดศกษาคนควารวบรวมและเรยบเรยงจดทาเอกสารคาสอนฉบบนขนมา โดยเนนเนอหาสาระใหเปนไปตามกรอบของแนวสงเขปรายวชาและโครงสรางของรายวชา เชน ความหมายของนเวศวทยา ความรพนฐานเกยวกบสงแวดลอม พระพทธศาสนากบสงแวดลอมและมนษยกบธรรมชาต เปนตน

อยางไรกตามเอกสารคาสอนฉบบน ยงตองปรบปรงใหสมบรณยงขนในโอกาสตอไปและหวงวาคงอานายประโยชนใหกบนสต ผศกษาและผสนใจทวไปตามสมควร

วรกฤต เถอนชาง ๑๐ ตลาคม ๒๕๕๕ สาขาวชาพระพทธศาสนา วทยาลยสงฆนครสวรรค โทร. ๐๕๖-๒๑๙-๙๗๐ ,๐๘๔-๖๑๙-๖๙๙๔

ข

คาอธบายสญลกษณและคายอ

การใชอกษรยอ

อกษรยอชอคมภรในเอกสารคาสอนฉบบน ใชอางองจากคมภรพระไตรปฎกภาษาไทยฉบบมหาจฬาเตปฏก ๒๕๐๐ และฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เฉลมพระเกยรตพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ พทธศกราช ๒๕๓๙ ดงน

พระวนยปฎก

ว.มหา. (ไทย) วนยปฎก มหาวภงคปาล (ภาษาไทย) ว.ม. (บาล) วนยปฎก มหาวคคปาล (ภาษาบาล) ว.ม. (ไทย) วนยปฎก มหาวรรค (ภาษาไทย) ว.จ. (ไทย) วนยปฎก จฬวรรค (ภาษาไทย) ว.อ. (ไทย) วนยปฎก อฏฐกถา (ภาษาไทย)

พระสตตนตปฎก ท.ม. (ไทย) ทฆนกาย มหาวรรค (ภาษาไทย) ท.ปา. (ไทย) ทฆนกาย ปาฎกวรรค (ภาษาไทย) ม.ม. (ไทย) มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก (ภาษาไทย) ม.ม. (ไทย) มชฌมนกาย มลปณณาสก (ภาษาไทย) ม.อ. (ไทย) มชฌมนกาย อทานวรรค (ภาษาไทย) ม.อ. (ไทย) มชฌมนกาย องคตตรนกาย (ภาษาไทย) ส.น. (ไทย) สงยตตนกาย นทานวรรค (ภาษาไทย) ส.ข. (ไทย) สงยตตนกาย ขนธวารวรรค (ภาษาไทย) ส.ม. (ไทย) สงยตตนกาย มหาวรรค (ภาษาไทย) ส.ส. (ไทย) สงยตตนกาย สคาถวรรค (ภาษาไทย) ส.สฬา. (ไทย) สงยตตนกาย สฬาวรรค (ภาษาไทย) อง.ตก. (ไทย) องคตตรนกาย ตกนบาต (ภาษาไทย) อง.ตก. (บาล) องคตตรนกาย ตกนปาต ปาล (ภาษาบาล) อง.จตกก. (ไทย) องคตตรนกาย จตกกนบาต (ภาษาไทย) อง.ปจก. (ไทย) องคตตรนกาย ปญจกนบาต (ภาษาไทย) อง.ปจก. (บาล) องคตตรนกาย ปญจกนบาต (ภาษาบาล) อง.เอก. (ไทย) องคตตรนกาย เอกนบาต (ภาษาไทย) อง.ฉกก. (ไทย) องคตตรนกาย ฉกกนบาต (ภาษาไทย)

ค

อง.ทสก. (ไทย) องคตตรนกาย ทสกนบาต (ภาษาไทย) ข.ธ. (ไทย) ขททกนกาย ธรรมบท (ภาษาไทย)

พระอภธรรมปฎก อภ.ว. (ไทย) อภธรรมปฎก วภงค (ภาษาไทย)

คายอเกยวกบพระไตรปฏก

การอางองพระไตรปฎกฉบบภาษาไทย ใชระบชอคมภร และระบถง เลม/ขอ/หนาตามลาดบ เชน ท.ม. (ไทย) ๑๐/๔๐๒/๓๓๕ หมายถง การอางองนนระบถงคมภรพระสตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวรรค เลมท ๑๐ ขอท ๔๐๒ หนาท ๓๓๕

ง

สารบญ

เรอง หนา คานา ก คาอธบายสญลกษณและคายอ ข สารบญ ง สารบญภาพ ช รายละเอยดของวชา ซ แผนการสอน ฑ

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๑ ๑ บทท ๑ ความรเบองตนเกยวกบนเวศวทยา ๓

๑.๑ ความนา ๓ ๑.๒ ความหมายและขอบเขตระบบนเวศ ๓ ๑.๓ ประเภทของระบบนเวศ ๖ ๑.๔ โครงสรางของระบบนเวศ ๗ ๑.๕ หนาทของระบบนเวศ ๑๒ ๑.๖ พระมดนเวศ ๑๔ ๑.๗ การถายทอดพลงงานและมวลสาร ๑๖ ๑.๘ การรกษาสมดลของระบบนเวศ ๒๐ ๑.๙ ความสมพนธของสงมชวต ๒๐ ๑.๑๐ สรปทายบท ๒๗

คาถามทายบท ๒๘

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๒ ๓๑ บทท ๒ ความรเบองตนเกยวกบสงแวดลอม ๓๓ ๒.๑ ความนา ๓๓

๒.๒ ความหมายและขอบเขตของสงแวดลอม ๓๔

๒.๓ ความสาคญและประเภทของสงแวดลอม ๓๘

๒.๔ คณสมบตเฉพาะตวของสงแวดลอม ๔๑

๒.๕ มตของสงแวดลอม ๔๒

๒.๖ มโนทศนสงแวดลอมศกษา ๕๘

๒.๗ โลกทศนในวทยาการการศกษาสงแวดลอม ๕๙

๒.๘ บทบาทมนษยกบแนวคดพนฐานดานสงแวดลอม ๖๒

๒.๙ สงแวดลอมทมผลตอคณภาพชวต ๖๗

๒.๑๐ สรปทายบท ๖๘

คาถามทายบท ๗๐

จ

เรอง สารบญ (ตอ) หนา

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๓ ๗๑ บทท ๓ นเวศวทยาในพระไตรปฎก ๗๓ ๓.๑ ความนา ๗๓ ๓.๒ สภาพแวดลอมเชงนเวศวทยาในพระไตรปฎก ๗๔ ๓.๓ สภาพแวดลอมของสถานททวไป ๗๖ ๓.๔ สภาพแวดลอมของอารามในพระพทธศาสนา ๗๗ ๓.๕ ความสมพนธระหวางสถานทปฏบตธรรมกบสภาพแวดลอม ๗๙ ๓.๖ พระพทธศาสนากบสงแวดลอม ๘๔ ๓.๗ สงแวดลอมทปรากฏในพระไตรปฎก ๘๖ ๓.๘ ความสาคญของพระวนยตอสงแวดลอม ๙๓ ๓.๙ สรปทายบท ๑๐๑ คาถามทายบท ๑๐๒

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๔ ๑๐๓ บทท ๔ มนษยกบธรรมชาตและสงแวดลอม ๑๐๕ ๔.๑ ความนา ๑๐๕ ๔.๒ ความหมายและความสาคญของมโนทศน ๑๐๖ ๔.๓ มโนทศนของสงแวดลอมกบชวตมนษย ๑๐๘ ๔.๔ มโนทศนวาดวยมนษยและววฒนาการของมนษย ๑๑๔ ๔.๕ ววฒนาการของมนษย ๑๔๔ ๔.๖ ชาตพนธของมนษย ๑๔๘ ๔.๗ มโนทศนมนษยกบธรรมชาตแวดลอม ๑๕๑ ๔.๘ อทธพลของสงแวดลอมทมตอการดารงชวตมนษย ๑๕๖ ๔.๙ สรปทายบท ๑๖๓ คาถามทายบท ๑๖๔

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๕ ๑๖๕ บทท ๕ ปญหาระบบนเวศวทยาและสงแวดลอม ๑๖๗ ๕.๑ ความนา ๑๖๗ ๕.๒ ความหมายและประเภทของมลพษสงแวดลอม ๑๖๘ ๕.๓ สาเหตการเกดมลพษทางสงแวดลอม ๑๗๑ ๕.๔ ปญหามลพษสงแวดลอม ๑๗๔ ๕.๕ ปญหาทรพยากรธรรมชาตและปญหาสงแวดลอมโลก ๒๐๖ ๕.๖ มนษยกบผลกระทบของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ๒๐๘ ๕.๗ สรปทายบท ๒๒๒

คาถามทายบท ๒๒๔

ฉ

สารบญ (ตอ) หนา

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๖ ๒๒๕

บทท ๖ แนวทางการอนรกษระบบนเวศวทยาและสงแวดลอมเชงพทธ ๒๒๗

๖.๑ ความนา ๒๒๗ ๖.๒ แนวทางการอนรกษสงแวดลอมในสถานการณปจจบน ๒๒๙ ๖.๓ แนวคดในการอนรกษเพอปกปองคมครองโลก ๒๓๐ ๖.๔ แนวทางการอนรกษระบบนเวศปาไมทยงยน ๒๓๑ ๖.๕ แนวคดทางพระพทธศาสนาเกยวกบการอนรกษสงแวดลอม ๒๓๖ ๖.๖ บทบาทของพระสงฆกบการอนรกษธรรมชาตในปจจบน ๒๔๑ ๖.๗ ประโยชนของพระวนยทมตอการอนรกษสงแวดลอม ๒๔๒ ๖.๘ การอนรกษสงแวดลอมทปรากฏในพระวนย ๒๔๒ ๖.๙ วเคราะหแนวทางการแกปญหาและอนรกษสงแวดลอมเชงพทธ ๒๔๔ ๖.๑๐ สรปทายบท ๒๔๘ คาถามทายบท ๒๕๐

แผนบรหารการสอนประจาบทท ๗ ๒๕๑

บทท ๗ แนวทางแกปญหาระบบนเวศวทยาและสงแวดลอมเชงพทธ ๒๕๓

๗.๑ ความนา ๒๕๓ ๗.๒ สาเหตของปญหามลพษสงแวดลอมทางสงคม ๒๕๖ ๗.๓ แนวทางการแกปญหาวกฤตภาวะโลกรอน ๒๖๐ ๗.๔ แนวทางแกปญหาดวยกฎหมายสงแวดลอม ๒๖๑ ๗.๕ แนวทางการแกปญหามลพษสงแวดลอมทางสงคมเชงพทธ ๒๗๒ ๗.๖ สรปทายบท ๒๗๙ คาถามทายบท ๒๘๓

บรรณานกรม ๒๘๕

เกยวกบผเรยบเรยง ๒๙๓

ช

ภาพท สารบญภาพ หนา

๑ ขอบเขตของนเวศวทยา ๔ ๒ กาเนดจกรวาลและกาเนดสงมชวต ๔ ๓ Bio system ในระดบอะตอมจนถงโลก ๕ ๔ Bio system ตงแตระดบสงมชวตจนถงโลก ๕ ๕ สงมชวต-ระบบนเวศ ๘ ๖ ปจจยทางกายภาพทมผลตอลกษณะของระบบนเวศ ๙ ๗ พลงงานแสงอาทตยทสงมายงโลกและการรบและหมนเวยนพลงงานแสงอาทตยในระบบนเวศ ๑๐ ๘ การกนกนเปนทอด ๆ ของสงมชวตในระบบนเวศ ๑๑ ๙ ความสมพนธระหวางพลงงานและมวลสารของสงมชวตตาง ๆ ในระบบนเวศ ๑๑

๑๐ หวงโซอาหารทเรมจากซากอนทรย ๑๒ ๑๑ หวงโซอาหาร ๑๓ ๑๒ สายใยอาหาร ๑๓ ๑๓ พระมดจานวน ๑๔ ๑๔ พระมดนาหนก ๑๕ ๑๕ พระมดพลงงาน ๑๕ ๑๖ การถายทอดพลงงานในหวงโซอาหารทยาวตางกน ๑๖ ๑๗ การถายทอดพลงงาน ๑๗ ๑๘ การถายทอดมวลสาร ๑๗ ๑๙ การสะสม DDT ในสงมชวตซงมแนวโนมมากขนเรอย ๆ ในสงมชวตท trophic level สงขน ๑๘ ๒๐ ผลของการสะสม DDT ในสตวปก ๑๙ ๒๑ การแพรกระจายของสงมชวต ๑๙ ๒๒ การรกษาสมดลของระบบนเวศ ๒๐ ๒๓ รปแบบการกระจายตวของสงมชวต ๒๑ ๒๔ ความสมพนธระหวางสงโตกบพมไม ๒๒ ๒๕ ปเสฉวนกบดอกไมทะเล ผเสอและดอกไม มดดากบเพลยะ ๒๒ ๒๖ ไรโซเบยมทปมรากถว ไลเคนและไตรโคนมฟา ๒๓ ๒๗ ความสมพนธแบบ commensalism ๒๓ ๒๘ การลาเหยอ ๒๔ ๒๙ ปรสตตางๆ ๒๕ ๓๐ การวางไขของแมลงเบยนบนตวออนของแมลงอน ๒๕ ๓๑ การสรางสารปฏชวนะของราไปยบยงการเจรญเตบโตของแบคทเรย ๒๖ ๓๒ การหลงสารยบยงการเจรญ ๒๖ ๓๓ ววฒนาการชนดและสกลของมนษย ๑๓๙ ๓๔ ววฒนาการของมนษย ๑๔๑

ซ

รายละเอยดของวชา (มคอ.๓) รายวชา ๑๐๑ ๔๐๓ พระพทธศาสนากบนเวศวทยา

------------------ ชอสถานบนอดมศกษา : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

วทยาเขต/คณะ/ภาควชา : วทยาลยสงฆนครสวรรค สาขาวชาพระพทธศาสนา

หมวดท ๑ ขอมลทวไป

๑.รหสและชอรายวชา ๑๐๑ ๔๐๓ พระพทธศาสนากบนเวศวทยา ๒(๒-๐-๔) (Buddhism and Ecology) ๒.จานวนหนวยกต

๒ หนวยกต ๓.หลกสตรและประเภทของรายวชา พทธศาสตรบณฑต วชาเอกพระพทธศาสนา ประเภทวชาเฉพาะ

๔.อาจารยผรบผดชอบรายวชาและอาจารยผสอน ผชวยศาสตราจารย ดร.วรกฤต เถอนชาง วฒการศกษา : ป.ธ.๙ (เปรยญธรรม ๙ ประโยค, ขณะเปนสามเณร) : ศกษาศาสตรบณฑต(สาขาวชามธยมศกษา-สงคมศกษา) : ศลปศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาภาษาสนสกฤต) : ปรชญาดษฎบณฑต (สาขาวชาการบรหารอดมศกษา) : Tel.๐๘๔-๖๑๙-๖๙๙๔ E-mail. doctorthan@gmail.com ๕.ภาคการศกษา / ชนปทเรยน ภาคการศกษาท ๑ / สาขาวชาพระพทธศาสนา ชนปท ๔ ๖.รายวชาทตองเรยนมากอน (Pre-requisite) (ถาม) ไมม

๗.รายวชาทตองเรยนพรอมกน (Co-requisites) (ถาม) ไมม

๘.สถานทเรยน อาคาร ส.มหารช- วทยาลยสงฆนครสวรรค มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ฌ

๙.วนทจดทาหรอปรบปรงรายละเอยดของรายวชาครงลาสด ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๕๕

หมวดท ๒ จดมงหมายและวตถประสงค ๑. จดมงหมายของรายวชา

๑. สามารถรความหมายและขอบขายของนเวศวทยาไดถกตอง ๒. สามารถนาหลกธรรมของพระพทธศาสนามาประยกตใชกบสงแวดลอมไดอยางเหมาะสม ๓. มความตระหนกถงการอนรกษและแกไขปญหาสงแวดลอมเพอแกปญหาโลกรอน

๒. วตถประสงค

นสตศกษารายวชานจบแลวสามารถ ๑. เพอใหผศกษารความหมายและขอบขายของนเวศวทยา ๒. เพอใหผศกษารและเขาใจคาสอนในพระไตรปฎกทเกยวกบนเวศวทยา ๓. เพอใหผศกษาความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมและมนษยกบธรรมชาต ๔. เพอใหผศกษาสามารถประยกตแนวทางการอนรกษและแกปญหาสงแวดลอมไดอยางเหมาะสม

๓. วตถประสงคในการการพฒนา/ปรบปรงรายวชา ๑. เพอใหสอดคลองกบแผนการศกษายคใหม ๒. เพอพฒนาระบบการเรยนการสอนใหทนสมย

๓. เพอปรบปรงเนอหารายวชาทสอนใหสอดคลองกบความจาเปนทแทจรง

หมวดท ๓ ลกษณะและการดาเนนการ ๑. คาอธบายรายวชา

ศกษาความหมายและขอบขายของนเวศวทยา หลกธรรมสาคญในพระไตรปฎกทเกยวกบนเวศวทยาเนนความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม มนษยกบธรรมชาต แนวทางการอนรกษและแกปญหาสงแวดลอม

ญ

๒. จานวนชวโมงทใชตอภาคการศกษา

สอนวนละ ๒ คาบ รวม ๑๖ สปดาห รวมเปน ๓๒ คาบ ตอภาคการศกษา

บรรยาย สอนเสรม การฝกปฏบต / งาน

ภาคสนาม / การฝกงาน การศกษาดวยตนเอง

๓๒ ชม. / ภาคการศกษา

สอนเสรมตามความตองการของนสตเฉพาะราย

ไมม ๒ ชม. / สปดาห

๓. จานวนชวโมงตอสปดาหทอาจารยใหคาปรกษาและแนะนาทางวชาการแกนกศกษาเปนรายบคคล ๑. อาจารยประจารายวชา แจงการใหคาปรกษาผานทางโทรศพทและทางเวบไซตสาขาวชาพระพทธศาสนา คณะพทธศาสตรและในระหวางหองเรยน ๒. อาจารยประจารายวชา จดเวลาใหคาปรกษาเปนรายบคคลหรอรายกลมตามความตองการ ๑ ชม. / สปดาห ณ หองอาจารยหรอสถานทตามนดใหกบนสตทตองการจะปรกษา

หมวดท ๔ การพฒนาการเรยนรของนสต

๑. คณธรรม จรยธรรม ๑.๑ คณธรรม จรยธรรมทตองพฒนา การพฒนาผเรยนใหมความรบผดชอบ มวนย มจรรยาบรรณวชาชพ เคารพในสทธของขอมลสวนบคคล การไมเปดเผยขอมล การรกษาความลบของผใหขอมล การไมละเมดลขสทธทางเอกสาร/ตาราและไมละเมดสทธทางปญญา มความซอสตยสจรตวชาชพ โดยมคณธรรมจรยธรรมและมคณสมบตบตามหลกสตร/สาขาวชาฯ ๑) มความสามารถในการใชดลยพนจเพอการแกปญหาทางคณธรรมและจรยธรรมทซบซอนอยางผรในบรบทของศาสตรทางดานพระพทธศาสนา ๒) มความสามารถในการสนบสนนอยางจรงจงใหผอนใชดลยพนจบนฐานความรทางพระพทธศาสนาในการจดการกบบรบททมผลกระทบตอตนเองและผอน ๓) มการสงเสรมใหมการประพฤตปฏบตตามหลกคณธรรม จรยธรรมในททางาน และชมชนทตนเกยวของ ๔) มความสามารถในการเปนแบบอยางทดงามของผอน

ฎ

๑.๒ วธการสอน - การบรรยาย (Lecture) กรณยกตวอยางเกยวกบประเดนทางพระพทธศาสนาทเกยวกบนเวศวทยารวมถงการศกษาคนควาขอมลเพมเตม - การอภปรายและสรปจากรณศกษาตวอยางทอาจารยผสอนกาหนดให - การฝกวเคราะหและสงเคราะหแนวคด/ทฤษฎและผลงานทางวชาการทเกยวของ - ทดสอบความรความเขาใจจากเนอหาสาระทปรากฏตามคาอธบายรายวชาฯ - กาหนดใหนกศกษานาเสนอผลการศกษาคนควาตามเนอสาระทกาหนดให ๑.๓ วธการประเมนผล - พฤตกรรมการเรยนการเขาเรยน การตรงตอเวลาและการมสวนรวม/การคด/การศกษาเพอคนหาคาตอบ - การฝกปฏบตงาน/ทาแบบฝกหดตามทไดรบมอบหมายและทางานไดอยางมคณภาพ - การศกษา/คนควาขอมลเพอจดทาและนาเสนอเปนกรณศกษาเกยวกบทฤษฎพระพทธศาสนากบนเวศวทยา - การศกษาและการวะเคราะห/สงเคราะหจากตวอยางจรงทเปนเอกสารทางวชาการ - การวดผลจากการสอบกลางภาคเรยนและสอบปลายภาคเรยน รวมทงประเมนผลจากงานทมอบหมาย ๒. ความร ๒.๑ ความรทตองไดรบ ๑) มความสามารถในการอธบายหลกพทธธรรมทเกยวของกบนเวศวทยาทวไปไดอยางจดเจน ๒) มความสามารถในการประยกตหลกพทธศาสนาในการอนรกษสงแวดลอมไดอยางเหมาะสม ๓) มความเขาใจอยางลกซงและกวางขวางเกยวกบองคความรเชงปฏบตการทเปลยนแปลงไปทงในระดบชาตและนานาชาต ๔) มความสามารถในการปรบเปลยนปจเจกปญญามาเปนสาธารณปญญาทกอใหเกดคณคาตอสงคม ๒.๒ วธการสอน การบรรยาย การอภปราย การศกษากรณการนาหลกพทธธรรมมาประยกตเพอแกปญหาดานนเวศวทยากบสงแวดลอมใหมประสทธภาพและประสทธผล เชน ๑) วธประยกตใชพทธธรรมในทางโลก ๒) พทธศาสนาทเปนสภาพความเปนจรง และนาหลกเกณฑการวเคราะหตวแปรทางพระพทธศาสนาทสาคญ ๆ ๓) การศกษาทศทางการแกปญหาและอนรกษสงแวดลอมเชงนเวศวทยา รวมทงนโยบายการแผยแผเชงรกและเชงรบ ๔) แนวทางการประยกตพทธธรรมทพงประสงคในปจจบน โดยศกษากรณตวอยางการ

ฏ

ประยกตใชหลกพระพทธศาสนาในการแกปญหาสงแวดลอมและอนรกษระบบนเวศวทยา

๒.๓ วธการประเมนผล - การวดผลจากการสงเกต สอบกลางภาคและสอบปลายภาค เนนการวดผลจากความเขาใจเปนหลก - การนาเสนอจากผลการวเคราะห/สงเคราะหและสรปผลเปนรายงาน - การวดความรความเขาใจจากคณภาพของผลงานททาเสรจ - ความสมบรณของเอกสารรายงานและสงตรงเวลา ๓. ทกษะทางปญญา ๓ .๑ ทกษะทางปญญาทตองพฒนา ๑) สามารถใชความเขาใจอนถองแทในทฤษฎและเทคนคการแสวงหาความรในการวเคราะหประเดนและปญหาสาคญไดอยางสรางสรรค ๒) สามารถใชทฤษฎและเทคนคการแสวงหาความรในพฒนาแนวทางการแกไขปญหาเกยวกบนเวศวทยาและสงแวดลอมดวยวธการใหมๆทเกดขนจากหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ๓) สามารถสงเคราะหผลงานวจยและทฤษฎเพอพฒนาความรความเขาใจใหมๆทสรางสรรครวมไปถงการบรณาการ แนวคดตางๆ ทงภายในและนอกสาขาวชาพระพทธศาสนาทศกษาในขนสง ๔) สามารถออกแบบและดาเนนการโครงการวจยทสาคญในเรองทซบซอนทเกยวกบการพฒนาองคความรทางดานพระพทธใหมๆ จนกลายเปนขอเสนอเพอการนาไปสการปฏบตตอไป ๓.๒ วธการสอน - มอบหมายงานทเกยวกบแนวคดและทฤษฎเกยวกบนเวศวทยาและสงแวดลอม รวมทงวธประยกตใชในการแกปญหาและอนรกษสงแวดลอมเชงพทธ -การศกษาความหมายและขอบขายของนเวศวทยา หลกธรรมสาคญในพระไตรปฎกทเกยวกบนเวศวทยาเนนความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอม มนษยกบธรรมชาต แนวทางการอนรกษและแกปญหาสงแวดลอม โดยเนนใหผเรยนเปนศนยกลาง ๓.๓ วธการประเมนผล - การสอบกลางภาคและสอบปลายภาค โดยเนนการวดผลจากความรและความเขาใจเปนสาคญ - การวเคราะหและสงเคราะหประเดนตางๆและการสรปผลการศกษาทเปนรายงาน - การวดผลจากการสงเกตและการเขารวมกจกรรมการศกษาคนควาขอมล ๔. ทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบ ๔.๑ ทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบทตองพฒนา ๑) มความสามารถสงในการใชความรทางดานพระพทธศาสนาเพอการแสดงความคดเหนทางวชาการไดอยางลกซงและแหลมคม

ฐ

๒) มความสามารถในการใชความรทางดานพทธศาสนากบนเวศวทยาเพอการวางแผน วเคราะหและแกปญหาทซบซอนสงมากดวยตนเอง รวมทงวางแผนในการปรบปรงตนเองและองคกรไดอยางมประสทธภาพ ๓) มความสามารถสรางปฏสมพนธในกจกรรมกลมอยางสรางสรรค ๔) มความสามารรถในการแสดงออกถงความโดดเดนในการเปนผนาในทางวชาการและสงคมทซบซอน ๔.๒ วธการสอน - จดกจกรรมใหนสตมสวนรวมในการวเคราะหและสงเคราะหเอกสารทางวชาการ - มอบหมายงานใหแตละกลมหรอรายบคคล เชน การศกษาคนควาเพอจดทารายงานฯ - การนาเสนอผลการศกษาคนควาเปนรายบคคล/กจกรรมสมมนาเอกสารวชาการในกลมยอยฯ ๔.๓ วธการประเมนผล - ประเมนตนเองและประเมนดวยเพอน ตามแบบฟอรมทกาหนดให - รายงานทนาเสนอและสงเกตจากพฤตกรรมทางานเปนทม - รายงานการศกษาดวยตนเอง/รายงานผลงานวชาการ ๕. ทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสาร และการใชเทคโนโลยสารสนเทศ ๕.๑ ทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสาร และการใชเทคโนโลยสารสนเทศทตองพฒนา ๑) สามารถคดกรองขอมลและใชหลกตรรกะทางคณตศาสตรและสถต ในการศกษาคนควาปญหา เชอมโยงประเดนปญหาทสาคญและซบซอน และเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาในดานตางๆ โดยเฉพาะทางดานรฐประศาสนศาสตรในเชงลกได ๒) สามารถสอสารโดยใชภาษาไทยและภาษาองกฤษไดอยางมประสทธภาพทงการพด การอาน การฟง การเขยน และการนาเสนอ และสอสารกบกลมบคคลตางๆ ทงในวงการวชาการและวชาชพ รวมถงชมชนทวไปไดอยางเหมาะสม ๓) สามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศในการนาเสนอรายงานการวจย หรอโครงการคนควาท

สาคญ ทงในรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ รวมถงการตพมพผานสอทางวชาการและวชาชพไดอยางเหมาะสม

๕.๒ วธการสอน - การมอบหมายใหนสตไดศกษาคนควาดวยตวเองจาก Website,e-learning มการอางองอยางถกตองและครบถวน - การสบคนขอมลและวรรณกรรมหรอแนวคด/ทฤษฎและผลงานวจยทเกยวของ - การนาเสนอผลการศกษาคนควาหรอสบคนเปนกลมหรอรายบคล

๕.๓ วธการประเมนผล - การจดทางานและนาเสนอสอเทคโนโลยททนสมย - การมสวนรวมเพออภปรายจากผลการศกษาคนควา - การนาเสนอผลการศกษาคนควาดวยตนเอง

ฑ

หมวดท ๕ แผนการสอนและการประเมนผล เวลาการบรรยาย ๑๖ สปดาห ๆ ละ ๒ คาบ คาบละ ๕๐ นาท รวม ๓๒ คาบ ๑.แผนการสอน

สปดาหท หวขอ/รายละเอยด จานวนชวโมง

กจกรรมการเรยน การสอน/สอทใช

ผสอน

๑

-ปฐมนเทศนสต -แนะนารายละเอยดวชา -แนะนากจกรรมการเรยนการสอน -วธการวดและประเมนผล

๒

บรรยาย / ตอบขอซกถาม / สรปสาระสาคญ/จด

หวขอรายงานกลม

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๒

ความรเบองตนเกยวกบนเวศวทยา -ความหมายและขอบขายนเวศวทยา -ประเภทของระบบนเวศ -โครงสรางของระบบนเวศ -พระมดนเวศวทยา

๒

บรรยาย / ตอบขอซกถาม / สรปสาระสาคญ /สอ

PowerPoint

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๓

ความรเบองตนเกยวกบนเวศวทยา (ตอ) -การถายทอดพลงงานและมวลสาร -การรกษาสมดลของระบบนเวศ -ความสมพนธของสงมชวต

๒

บรรยาย / อภปรายรวม / สรปสาระสาคญ /สอ

PowerPoint

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๔

ความรเบองตนเกยวกบสงแวดลอม -ความหมายและขอบเขตของธรรมชาตและสงแวดลอม -ความสาคญและประเภทของธรมชาตและสงแวดลอม -คณสมบตเฉพาะตวของสงแวดลอม -มตของสงแวดลอม

๒ บรรยาย / ตอบขอซกถาม / สรปสาระสาคญ /สอ

PowerPoint

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๕

ความรเบองตนเกยวกบสงแวดลอม -มโนทศนสงแวดลอมศกษา -โลกทศนในวทยาการการศกษาสงแวดลอม -บทบาทมนษยกบแนวคดพนฐานดานสงแวดลอม -สงแวดลอมทมผลตอคณภาพชวตมนษย

๒ บรรยาย / อภปรายรวม / ซกถาม-ตอบ /สอ

PowerPoint

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

ฒ

สปดาหท หวขอ/รายละเอยด จานวนชวโมง

กจกรรมการเรยน การสอน/สอทใช

ผสอน

๖

นเวศวทยาในพระไตรปฎก -สภาพแวดลอมเชงนเวศวทยาในคมภรพระพทธศาสนา -สภาพแวดลอมของสถานททวไป -สภาพแวดลอมของอารามในพทธศาสนา

๒ บรรยาย / ตอบขอซกถาม / สรปสาระสาคญ /สอ

PowerPoint และแผนภาพ

ผศ.ดร.วรกฤต

เถอนชาง

๗

นเวศวทยาในพระไตรปฎก (ตอ) -ความสมพนธระหวงสถานทปฏบตธรรมกบสภาพแวดลอม -พระพทธศาสนากบสงแวดลอม -สงแวดลอมทปรากฏในพระไตรปฎก -ความสาคญของพระวนยตอสงแวดลอม

๒

บรรยาย / อภปรายรวม / ซกถาม-ตอบ /สอ

PowerPoint

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๘

สอบกลางภาค

๒

ควบคมการสอบ

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๙

มนษยกบธรรมชาตและสงแวดลอม -ความหมายและความสาคญ -มโนทศนของสงแวดลอมกบชวตมนษย -มโนทศนวาดวยมนษยกบววฒนาการของมนษย -ววฒนาการและชาตพนธของมนษย -มโนทศนมนษยกบธรรมชาตแวดลอม -อทธพลของสงแวดลอมทมตอการดารงชวตมนษย -สรปเนอหารวม

๒

บรรยาย / ตอบขอซกถาม / สรปสาระสาคญ /สอ

PowerPoint

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

ณ

สปดาหท หวขอ/รายละเอยด จานวนชวโมง

กจกรรมการเรยน การสอน/สอทใช

ผสอน

๑๐

ปญหาระบบนเวศวทยาและสงแวดลอม -ความหมายและประเภทของมลพษสงแวดลอม -สาเหตของการเกดมลพษทางสงแวดลอม -ปญหามลพษสงแวดลอม -ปญหาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโลก -มนษยกบผลกระทบของธรรมชาตและสงแวดลอม

๒ บรรยาย / ตอบขอซกถาม / สรปสาระสาคญ /สอ

PowerPoint

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๑๑

การนาเสนอกลม -นเวศวทยาในพระไตรปฎก -บรรยายสรปเนอหา

๒

นาเสนอดวยสอ PowerPoint / ตอบขอ

ซกถาม / สรปสาระสาคญ / ประเมน/และใหตวแทน

กลมประเมน

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๑๒

การนาเสนอกลม -มนษยกบธรรมชาตและสงแวดลอม -สรปเนอหา -บรรยายสรป

๒

นาเสนอดวยสอ PowerPoint / ตอบขอ

ซกถาม / สรปสาระสาคญ / ประเมน/และใหตวแทน

กลมประเมน

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๑๓

การนาเสนอกลม -ปญหาระบบนเวศวทยาและสงแวดลอม -บรรยายสรป

๒

นาเสนอดวยสอ PowerPoint / ตอบขอ

ซกถาม / สรปสาระสาคญ / ประเมน/และใหตวแทน

กลมประเมน

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

ด

สปดาหท หวขอ/รายละเอยด จานวนชวโมง

กจกรรมการเรยน การสอน/สอทใช

ผสอน

๑๔

การนาเสนอกลมหวขอ -แนวทางอนรกษระบบนเวศวทยาและสงแวดลอมเชงพทธ -บรรยายสรป

๒

นาเสนอดวยสอ PowerPoint / ตอบขอ

ซกถาม / สรปสาระสาคญ / ประเมน/และใหตวแทน

กลมประเมน

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๑๕

การนาเสนอกลมหวขอ -แนวทางการแกปญหาระบบนเวศวทยาและสงแวดลอมเชงพทธ -บรรยายสรป

๒

นาเสนอดวยสอ PowerPoint / ตอบขอ

ซกถาม / สรปสาระสาคญ / ประเมน

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๑๖

สอบปลายภาค

๒

ควบคมการสอบ

ผศ.ดร.วรกฤต เถอนชาง

๒.แผนการประเมนผลการเรยนร

ท วธการประเมน สปดาหทประเมน สดสวนของการ

ประเมนผล

๑

ทดสอบเกบคะแนน - ทบสอบความเขาใจ - การนาเสนอผลการศกษา - การตรวจรายงานฯ - การสอบปลายภาค

สปดาหท ๒, สปดาหท ๔,

สปดาหท ๑๐, สปดาหท ๑๖

๑๐ % ๒๐ % ๑๐ % ๓๐ %

๒

การวเคราะหกรณศกษา คนควา การนาเสนอรายงาน - การทารายงานกลม - การตรวจและสรปบทความ - การสงงานตามทมอบหมาย

ตลอดภาคการศกษา

๒๐%

๓ การเขาเรยน/รวมทากจกรรม - การมสวนรวม อธปราย - การเสนอความคดเหนในกลม

ตลอดภาคการศกษา ๑๐%

ต

หมวดท ๖ ทรพยากรประกอบการเรยนการสอน

กรรณการ พรมเสาร. พระพทธศาสนากบการเยยวยาธรรมชาต. กรงเทพฯ : ๒๕๓๖. เครอขายองคกรสงแวดลอม ๓๘. รวมใจกนทาวนน. กรงเทพฯ : แพลน พรนตง,๒๕๓๘. จฬาลงกรณราชวทยาลย สโมสร, ชมรมอนรกษสภาพแวดลอม. สภาพแวดลอมไทย. กรงเทพฯ :

บรษทประชาชาง, ๒๕๓๘. ฉตรสมาลย กบลสงห และคณะ. พระพทธศาสนาเพอการอนรกษธรรมชาต. กรงเทพฯ :

ธรรมศาสตร, ๒๕๓๔. ชยอนนต สมทวณช และคณะ, ธรรมาภบาล การมสวนรวมของประชาชน และกระบวนการ

ทางดานสงแวดลอม. กรงเทพฯ : สายธาร, ๒๕๔๔. ธรรมชาตศกษา. สงแวดลอมโลก. กรงเทพฯ : สานกธรรมชาตศกษา, ๒๕๒๒. ประชา หตานวตร, การเมองสเขยว. กรงเทพฯ : มลนธเดก, ๒๕๒๒. ปรชา เปยมพงศสานต, นเวศเศรษฐศาสตร และนเวศวทยาการเมอง. กรงเทพฯ ; จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, ๒๕๔๑. ปรชา เปยมพงศสานต, เศรษฐศาสตรสเขยว เพอชวตและธรรมชาต. พมพครงท ๓,

กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๑. พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). การพฒนาทยงยน. กรงเทพฯ : มลนธพทธธรรม, ๒๕๓๙. ________ . วนยเรองใหญกวาทคด. กรงเทพฯ : มลนธพทธธรรม, ๒๕๓๘. พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต). ธรรมะและการอนรกษสงแวดลอม. กรงเทพฯ : มลนธพทธ

ธรรม, ๒๕๓๘. พระมหาจรรยา สทธญาโณ. พทธศาสนากบสงแวดลอม. กรงเทพฯ : ธรรมสภา, ๒๕๓๖. ธระพล อรณะกสกรและคณะ,พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ.

๒๕๓๕. กรงเทพฯ : สานกพมพวญชน, ๒๕๔๒. มลนธคมครองสตวปาและพนธพชแหงประเทศไทย. พระสงฆกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาต.

กรงเทพฯ : บรษท อมรนทร แอนด พบลชชง, ๒๕๓๖. วนดา จตตหมน. ชวตกบสภาพแวดลอม. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๒๗. ศรพต ผลสนธ. ชวตกบสงแวดลอม. กรงเทพฯ : ด ด บคสโตร, ๒๕๓๑. สมจตร พงศพงน. ภาวะแวดลอมและนเวศวทยา. กรงเทพฯ : ครสภา, ๒๕๑๘.

ถ

หมวดท ๗ การประเมนและปรบปรงการดาเนนการของรายวชา

๑. กลยทธการประเมนประสทธผลของรายวชาโดยนสต การประเมนประสทธผลในรายวชาน ไดจดกจกรรมในการนาแนวคดและความเหนจากนสตไดดงน - การสนทนากลมระหวางผสอนและนสต - การสงเกตการณจากพฤตกรรมของนสต - แบบประเมนผสอน และแบบประเมนรายวชา - ขอเสนอแนะผานเวบบอรด ทอาจารยผสอนไดจดทาเปนชองทางการสอสารกบนสต ๒. กลยทธการประเมนการสอน ในการเกบขอมลเพอประเมนการสอน ไดมกลยทธ ดงน - การสงเกตการณการสอนของผรวมทมการสอน - ผลการสอบและเอกสารรายงาน - การทบทวนสอบผลประเมนการเรยนร ๓. การปรบปรงการสอน หลงจากผลการประเมนการสอนในขอ ๒ จงมการปรบปรงการสอน โดยการจดกจกรรมในการระดมสมองและหาขอมลเพมเตมในการปรบปรงการสอน ดงน - สมมนาการจดการเรยนการสอน - การวจยในชนเรยนและนอกชนเรยน ๔. การทวนสอบมาตรฐานผลสมฤทธของนสตในรายวชา ในระหวางกระบวนการสอนรายวชา มการทวนสอบผลสมฤทธในรายหวขอ ตามทคาดหวงจากการเรยนรในวชา ไดจาก การสอบถามนสต หรอการสมตรวจผลงานของนสต รวมถงพจารณาจากผลการทดสอบยอย และหลงการออกผลการเรยนรายวชา มการทวนสอบผลสมฤทธโดยรวมในวชาได ดงน -การทวนสอบการใหคะแนนจากการสมตรวจผลงานของนสตโดยอาจารยอนหรอผทรงคณวฒ ฯ

-มการตงคณะกรรมการในสาขาวชา ตรวจสอบผลการประเมนการเรยนรของนสต โดยตรวจสอบขอสอบ รายงาน วธการใหคะแนนสอบ และการใหคะแนนพฤตกรรม ๕. การดาเนนการทบทวนและการวางแผนปรบปรงประสทธผลของรายวชา จากผลการประเมน และทวนสอบผลสมฤทธประสทธผลรายวชา ไดมการวางแผนการปรบปรงการสอน และรายละเอยดวชา เพอใหเกดคณภาพมากขน ดงน - ปรบปรงรายวชาทก ๓ ป หรอตามขอเสนอแนะและผลการทวนสอบมาตรฐานผลสมฤทธตามขอ ๔ - เปลยนหรอสลบอาจารยผสอน เพอใหนสตมมมมองในเรองการประยกตความรนกบปญหาทมาจากงานวจยของอาจารยหรอหนวยงานตางๆ

ท

จรฏฐตก พทธสจรฏฐตก พทธสาสน าสน โหต โหต ขอบวรพระพทธศาสนาจงตงมนสถตยสถาพรตลอดกาลนานเทอญขอบวรพระพทธศาสนาจงตงมนสถตยสถาพรตลอดกาลนานเทอญ