BS Nguyeãn Thanh Minh

Giaûng vieân, boä moân da lieãu ÑHYD

1

MUÏC TIEÂU :

1. Naém ñöôïc dieãn tieán beänh GM vaø phaân loaïi cuûa beänh.

2. Naém vöõng TCLS cuûa beänh.3. Bieát chaån ñoaùn giang mai I , II, HT.4. Bieát ñieàu trò beänh GM.5. Bieát caùch phoøng ngöøa bệnh GM.

2

I/ ÑAÏI CÖÔNG :- Beänh GM laø BLTQĐTD, beänh chuû yeáu laây = SD (chæ sau HIV/AIDS).

- Do giao hôïp gaây ra, coù theå ñöôøng khaùc: tieâm chích, nhau thai meï qua con GMBS.

- Taùc nhaân sinh beänh laø xoaén khuaån Treponema pallidum gaây ra (Schaudinn vaø Hoffmann phaùt hieän 1904).

- GM laø beänh heä thoáng, gaây t/th nhieàu cô quan : da, haïch, nieâm maïc, xöông khôùp, tim maïch thaàn kinh ...

3

I/ ÑAÏI CÖÔNG

1/ Dòch teã hoïc :- GM lieân heä teä naïn maõi daâm, ma tuyù.- Tuoåi : 20 - 49, tuoåi h/ñoäng SD maïnh.- Moïi chuûng toäc.- Phaùi : nam > nöõ = 2 - 4 laàn.

- Soá tr/ hôïp GM cuûa theá giôùi naêm1996 laø 28 trieäu

GM ngaøy caøng ít, vaø GMBS nay raát hieám gaëp.

4

I/ ÑAÏI CÖÔNG (tt)

2/ Phaûn öùng HT :Ngoaøi XN tìm XK tröïc tieáp/ saêng PÖHT coù vai troø q/troïng giuùp beänh vaø Th/doõi. Coù 2 nhoùm :a/ Nhoùm PÖÑH (phaûn öùng coå ñieån) : Goàm :- Phaûn öùng CÑBT (nhö ph/öùng BW).

- Phaûn öùng keát cumï (nhö VDRL). b/ Nhoùm PÖÑH (phaûn öùng hieän ñaïi) : Goàm :

- Phaûn öùng BÑXK (trep palli immobilisation) (TPI).- Ph/öùng MDHQ ( fluorescent treponemal antibody) (FTA)- Ph/öùng NKHC (trep palli hemagglutination assay) (TPHA).

5

I/ ÑAÏI CÖÔNG (tt) :

Hieän nay, thöôøng duøng: VDRL, TPHA vaø FTA.

VDRL: 2 vai troø : beänh GMLaø PÖHT duy nhaát giuùp th/doõi sau ñ/trò.3/ Ñieàu trò : GM ñ/tr ñôn giaûn. Neáu ñ/tr sôùm, ñaày ñuû k/quaû toát. Neáu ñ/tr hay ñ/tr ñuùng b/chöùng:

t/th noäi taïng (tim maïch, thaàn kinh, ...)

6

II/ DIEÃN TIEÁN BEÄNH GIANG MAI

A/ Theo coå ñieån :1/ Thôøi kyø uû beänh :

TB laø 3W , coù theå thay ñoåi 10 J ñeán 100 J.

2/ Thôøi kyø thöù nhaát (GM I) : Keùo daøi # 1 thaùng röôõi, chia 2 g/ñoaïn :a) Giai ñoaïn tieàn huyeát thanh (GMTHT) : LS : saêng vaø haïch, PÖHT (-).b) Giai ñoaïn huyeát thanh (GMHT): #2W sau saêng, LS : saêng vaø haïch, PÖHT (+).

3/ Thôøi kyø thöù hai (GM II) :Khoaûng 45 – 60J sau saêng, keùo daøi 2 - 3 Y, LS bieåu hieän ña daïng ôû da, nieâm maïc, haïch.

7

II/ DIEÃN TIEÁN BEÄNH GIANG MAI :

4/ Thôøi kyø thöù ba (GM III) : Raát treã, khoaûng 5, 10 hoaëc 20

naêm sau saêng, ST da ñôn daïng, ít, saâu, coù tính huûy hoaïi seïo/ laønh, +/- TT noäi taïng nhö: TM, TK, cô xöông khôùp ; haïch, PÖHT chæ 95% (+) (coù 5% (-) giaû vôùi VDRL, BW).

Giöõa caùc T/kyø treân, beänh nhaân TCLS, chæ coù PÖHT (+) goïi laø GM tieàm taøng (hay GM huyeát thanh).

8

II/ DIEÃN TIEÁN BEÄNH GIANG MAI :B/ Theo hieän ñaïi :

Chia GM laøm 2 giai ñoaïn :1) Giang mai sôùm :

Goàm GM I, II vaø GM tieàm taøng < 2 naêm (theo OMS) hay <1 naêm (Domonkos, Myõ).

2) Giang mai muoän :Goàm GM III vaø GM tieàm taøng > 2 naêm (theo OMS) hay > 1 naêm (Domonkos, Myõ).

9

GIANG MAI THÔØI KYØ I I/ ÑAËC TÍNH : saêng vaø haïch.II/ TRIEÄU CHÖÙNG LAÂM SAØNG :1/ TK nhieãm beänh :

TB laø 3 W (+/- 10 100 ngaøy).2/ Saêng GM (chancre syphilitique): 6 t/chaát (theo

Fournier) :- Veát lôû hay trôït, troøn hay baàu duïc, ñ/kính 0,5 ñeán 2 cm.- Giôùi haïn roõ, ñeàu, bôø.- Ñaùy saïch, laùng, trôn, ñoû # thòt töôi.- Boùp ñau.- Neàn cöùng chaéc.- Luoân keøm haïch (nhö hình boùng).

10

GIANG MAI THÔØI KYØ I* Vò trí :

- Ñaøn oâng : Saêng ôû maët trong bao da QÑ, QÑ, +/- loã tieåu, thaân DV.- Ñaøn baø : ÔÛ moâi lôùn, nhoû, CTC, AÂÑ.Hieám hôn ôû moâi, löôõi, amygdal,vuù ...(caû 2 phaùi).

3/ Haïch : Xuaát hieän 5 - 6 J sau saêng, Keøm saêng nhö hình boùng, cuøng beân

saêng. Coù nhieàu haïch tuï thaønh nhoùm, lôùn nhoû

ñeàu, 1 haïch lôùn nhaát = haïch tröôûng nhoùm,

vieâm, ñau, di ñoäng, muû.

11

săng giang mai

12

săng giang mai

13

HÌNH ẢNH GIANG MAIsăng giang mai (GM I)

14

SAÊNG GM NGOAØI BPSD (extragenital syphilitic chancre) (hình cuûa CDC)

15

HÌNH ẢNH GIANG MAIsăng giang mai (haäu moân- tröïc traøng)

16

săng GM (haäu moân- tröïc traøng) (primary anorectal syphilitic chancre ) (hình CDC)

17

GIANG MAI THÔØI KYØ IIII/ TIEÁN TRIEÅN :1/ Vôùi trò lieäu : XKGM bieán maát /saêng # 24 - 48 h ,

saêng laønh # 1 - 2 W (+/- seïo saéc toá moät soá case).

2/ Khoâng trò lieäu : Laønh töï nhieân chaäm, khoaûng 3 - 6 W, seïo nhö treân.

IV/ BIEÁN CHÖÙNG :1/ Heïp da QÑ (Phimosis) : Tröôùc tr/hôïp phimosis môùi

xuaát hieän nghó GM XN tìm XK Treponema vaø XNHT.

2/ Söng ngheõn da QÑ (Paraphimosis) : Da QÑ tuoät ra sau nhöng tuoät trôû laïi ñöôïc.

3/ Boäi nhieãm VK thöôøng :Coù tính hoaïi töû loeùt, che = lôùp vaûy muïc ñen (escarre).

4/ Loeùt saâu quaõng : do VK kî khí.

18

GIANG MAI THÔØI KYØ IV/ CHAÅN ÑOAÙN :A/ CHAÅN ÑOAÙN XAÙC ÑÒNH :

1/ Döïa LS : Thôøi gian uû beänh. Tính chaát saêng. Tính chaát haïch.

2/ VTH : Caïo tìm XK/saêng, chaûy maùu beänh phaåm lam nöôùc muoái SL q/saùt =KHV neàn ñen XK 6 - 14 voøng xoaén, daøi 7 - 12 m, di ñoäng.3/ HT hoïc :- Saêng môùi noåi (<2W) : FTA hay TPHA.- Saêng > 2 W trôû ñi : VDRL.

19

GIANG MAI THÔØI KYØ IB/ CHAÅN ÑOAÙN PHAÂN BIEÄT :

1/ Saêng HCM : - UÛ beänh ngaén, # 3 - 5 ngaøy.- Saêng: veát loeùt, bôø ñeàu, bôø ñoâi (vaøng vaø ñoû), ñaùy dô, ñeàu, boùp meàm, ñau, haïch. - VDRL(-)2/ Beänh HX : ST ng/phaùt HX thoaùng qua, ñaëc hieäu.3/ Muïn doäp SD (herpes genital) : nhieàu MN thaønh chuøm, treân HB, ngöùa / ñau raùt, töï laønh 1 - 2 W, taùi phaùt.4/ Saêng gheû : saån MN, ngöùa nhieàu / ñeâm, + MN nôi ≠: keõ ngoùn tay, chaân, moâng, roán ... nhieàu ngöôøi / nhaø cuøng bò.5/ Veát traày do C/Th : Xaûy ra sau giao hôïp, ñau nhöùc.

20

GIANG MAI THÔØI KYØ III/ ÑAËC TÍNH :

- ST ña daïng: da, NM, haïch, +/- TT noäi taïng nheï.- Raát laây, XK phaùt trieån maïnh.- PÖHT luoân luoân (+), KT raát cao.

- HB taåm nhuaän.- Baét ñaàu # 60 J sau laây beänh, keùo daøi khoaûng 2 - 3 naêm. ÔÛ VN, beänh ôû gñ naøykhaù nhieàu.

21

GIANG MAI THÔØI KYØ II

II/ LAÂM SAØNG :1/ Thôøi kyø tröôùc ban ñaøo: TB laø 45 J. Bieåu hieän lan traøn /XK khaép cô theå : da xanh,

thieáu maùu, meät moûi, ñau xöông khôùp, nhöùc ñaàu, noùng soát; +/- ñau TK toïa.

2/ Ñôït naûy nôû ñaàu tieân cuûa GM II :2.1/ Ban ñaøo (roseole): daùt HB lôït # hoa ñaøo, gh roõ, kích thöôùc vaøi mm 2 cm, bieán maát /ñeø, troùc vaûy, ngöùa. Vò trí : 2 beân hoâng, ngöïc, goác chi.2.2/ Maõng NM: ghï roõ, ñeàu, ñau, dieãn tieán 3 gñ : ñoû traéng men söôùt. Vò trí : ÔÛ meùp (moät beân), coå hoïng, TQ, BPSD, haäu moân.Tieán trieån : 2 W bieán maát duø ñieàu trò, nhöng taùi phaùt.

22

Maõng nieâm maïc (GMII)

23

GIANG MAI THÔØI KYØ II

2.3/ Haïch : Luoân coù, 2 beân ñx. Vò trí ; coå, sau tai, naùch, haùng, khuyûu tay. Haïch cöùng chaéc, di ñoäng, ñau, muû.2.4/ Ruïng toùc : Ruïng toùc lô thô, ñeàu, # boä loâng thuù bò moït gaëm.

2.5/ TCTQ :- Ít gaëp, soát, meät moûi, # nghieän ngaäp, ngheøo khoå

- Ñau nhöùc daây TK, nhöùc ñaàu, vieâm xöông maøng xöông.

3/ Ñôït naûy nôû thöù hai cuûa GM II :3.1/ Ban ñaøo taùi phaùt :

Daùt HB, ñaäm hôn, lôùn hôn vaø keùo daøi hôn ban ñaøo taåm nhuaän.3.2/ Ban GM daùt saån.3.3/ Ban GM saån vaåy ña cung : Thöôøng ôû DV, aâm hoä, mieäng, muõi, maù.3.4/ Ban GM daïng vaåy neán.

24

Ruïng toùc (giang mai II)

25

HÌNH ẢNH GIANG MAIBan giang mai saån (GM II)

26

Ban giang mai (GM II)

27

HÌNH ẢNH GIANG MAIBan giang mai (GM II)

28

GIANG MAI THÔØI KYØ II 3.5/ Ban GM nang loâng : Coù 2 loaïi :

- Ban GM gioáng lichen.- Ban GM daïng tröùng caù.

3.6/ Ban GM saéc toá : ôû gaùy.3.7/ Ban GM saàn suøi.3.8/ Ban GM loeùt.3.9/ ÔÛ NM hay baùn NM : ban GM saån öôùt.3.10/ Vieâm moùng, moùng thuït

Ban GM luoân taåm nhuaän + haïch toaøn thaân ñi keøm. Ñieàu trò sôùm, ST maát nhanh. Neáu ñieàu trò, ST maát chaäm, beänh gñ GM tieàm taøng.

29

GIANG MAI THÔØI KYØ III Raát treã, khoaûng 5 - 20 naêm /sau beänh. Beänh nhaân ñieàu trò hay khoâng bieát. Nay raát hieám gaëp ôû gñ naøy. TT saâu, huûy hoaïi, ñeå seïo xaáu, ST coù theå ôû da, NM ( loeùt, cuõ, goâm),

TM, TK (beänh Tabes, lieät toaøn thaân). bao giôø coù haïch.Giai ñoaïn naøy ít hay laây.PÖHT (+) 95% vôùi BW, VDRL. Vì theá laøm TPHA, FTA.

30

GIANG MAI TIEÀM TAØNG (Σ HUYEÁT THANH)

Giöõa caùc thôøi kyø I, II, III, beänh nhaân khoâng coù TCLS, chæ coù PÖHT (+). Chia 2 gñ :- GM tieàm taøng sôùm : < 2 naêm theo OMS. Ñieàu trò HT deã trôû laïi (-).- GM tieàm taøng muoän : > 2 naêm, duø ñieàu trò toát, HT cuõng khoù trôû veà (-).

31

GIANG MAI VAØ NHIEÃM HIVTöông taùc phöùc taïp GM HIV thay ñoåi

TCLS + dieãn tieán/ 2 beänh. Ngöôøi ta nghi raèng GM suy giaûm MD/

ngöôøi nhieãm HIV, vaø ngöôïc laïi, söï nhieãm HIV GM tieàm taøng GM coù TCLS.

Hôn nöõa, nhöõng TCLS khaùc thöôøng / GM coù theå laø bieåu hieän khôûi ñaàu cuûa nhieãn HIV.

Ngöôøi ta nghi raèng, TBMD bò öùc cheá tieán trieån nhanh GM vaø bieán chöùng.

32

GIANG MAI BAÅM SINH

2.3/ PÖHT/GM cuûa beù :Vì kh/theå GM cuûa meï qua nhau vaøo con, muoán XNHT cuûa beù: laøm FTA - ABS - IgM.

Neáu (+): beù bò GM, vì IgM khoâng qua haøng raøo nhau thai ñöôïc.

Neáu (-): beù khoâng bò GM

33

Congenital syphilis - later evidence – Hutchinson's teeth

34

ĐIỀU TRỊ1. Taïi choå : röûa vaø boâi thuoác saùt truøng

ôû saêng ñeå traùnh boäi nhieãm: Röûa thuoác tím 1/ 10.000 Boâi Milian, xanh Methylen.2. Toaøn thaân : 2.1) GM SỚM: nhieàu phaùc ñoà, WHO khuyeán

caùo laø : Benzathine PNC G ( Extencilline) : 2.4M ñ/vò,

TB, lieàu duy nhaát ( chia 2 moâng) (test) . Hoaëc Procaine PNC G :1.2M ñ.vò/ ngaøy, TB

x 10J lieân tuïc (test).

35

ĐIỀU TRỊ( Moät soá t/giaû ñeà nghò vôùi GM II lan toaû

hoaëc GM tieàm taøng keùo daøi #2 naêm thì duøng lieàu :

Benzathine PNC G 2.4 ñ.vò/ W x 3 W lieân tuïc, TB (test) ( toång lieàu = 7,2 M ñôn vò).

Procaine PNC G 1.2 ñôn vò/ J x 12 J lieân tuïc ( TB) (test) )

36

ĐIỀU TRỊ Neáu dò öùng PNC thì :- Tetracycline (u) 500 mg x 4 l/ J x 14J, hoaëc- Doxycycline (uo) 100 mg x 2 l/ J x 14 JNeáu phuï nöõ coù thai hoaëc cho con buù thì

duøng:- Erythromycine (uoáng) 500 mg x 4 laàn/J x

14 J

37

ĐIỀU TRỊ2.2) GM MUỘN (ngoại trừ GMTK) WHO khuyeán

caùo:Procaine PNC G :1.2M ñ.vò/ ngaøy, TB x 15J

lieân tuïc (test).Hoaëc Benzathine PNC G ( Extencilline) : 2.4

ñ.vò/ W x 3 W lieân tuïc, TB (test) ( toång lieàu = 7,2 M ñôn vò).

38

ĐIỀU TRỊNeáu dò öùng PNC thì :- Tetracycline (u) 500 mg x 4 l/ J x 30J, hoaëc- Doxycycline (uo) 100 mg x 2 l/ J x 30 JNeáu phuï nöõ coù thai hoaëc cho con buù thì

duøng:- Erythromycine (uoáng) 500 mg x 4 laàn/J x

30 J

39

Theo doõi: Sau ñ/trò ñuû lieàu b/nh taùi khaùm LS

vaø XNHT moãi 3 thaùng / laàn ( VDRL ñònh löôïng).

Vôùi ñ/öùng ñ/t toát löôïng KT giaûm daàn vaø (-) hoaù sau 6 - 12 m ( nhieàu cas ñeå laïi seïo HT = hieäu giaù KT raát thaáp, hoaëc khi (-) khi (+) nheï, thöôøng ôû GM ñaõ bò laâu roài).

Cas LS taùi phaùt +/- KT/VDRL > 4 laàn ñ/tr laïi

40

KEÁT LUAÄN :GM = STD thöôøng gaëp tröôùc ñaây, nay . Ch/ñoaùn khoù, nhaát laø XN/HTGM ngaøy

caøng phoå thoâng, deã laøm, reû tieàn vaø laø XN thöôøng quy/ moïi b/ nhgiuùp nhieàu ch/ñoaùn vaø ñ/trò sôùm chuyeån qua GM muoän loaïi boû b/chöùng LAÂU DAØI (nhö TM, TK, cô xöông khôùp, RHM…)

41

%%%%%%%-----------######----------%%%%%%%%%%%%%-----------######----------%%%%%%CHAÂN THAØNH CAÙM ÔNCHAÂN THAØNH CAÙM ÔN