Beestachtige lessen en fabelachtige vertellingen

van Hans Teeuwen tot Willem die Madocke makede

LESSENREEKS

BIJ BEESTEN IN DE LEER IN HET SPOOR VAN DE VOS Erwin Mantingh (UU), Groningen 25/1/13

1. Hans Teeuwen, Kiekerjan (1995)Beestachtige les & fabelachtige vertelling

Van Hans T. naar Willem (DMM)?Hoe en waarom?

Dat kan op een zinvolle manier, als je• een continue traditie van fabelachtige

vertellingen (aan)toont• genrebesef (fabel, dierdicht) kweekt • het interpretatiekader van leerlingen verruimt• leerlingen laat nadenken over interpretatie en

moraal van dierenverhalen • oude teksten lichter verteerbaar wilt maken

Opzet workshopIn twee ‘leergangen’

• introductie met ‘Kiekerjan’• kennismaking met mogelijk lesmateriaal• u bedenkt uw eigen lesopzet/-idee • u wisselt lesideeën uit• één lessenreeks in vogelvlucht*• nabespreking en vooruitblik

* Het lesmateriaal is digitaal te krijgen.

Een kleine Reinaert-peiling vooraf

Vanden vos Reynaerde behandel ik op school…• marginaal (daarom zit u hier…)• basaal (enige aandacht in enigerlei vorm)• centraal (voornaamste Middelnederlandse werk)• integraal (hele tekst lezen en bespreken) • sacraal (in het Middelnederlands)• in rap-taal (in de uitvoering van Charlie May) *• heel speciaal (anders dan genoemd)

2. Vossen in aloude fabelsDe raaf en de vos bij Aisopos en Esopet

3. Hedendaagse fabelsVan kinderfabel tot actuele fabel

4. De vos in Der naturen bloemeMiddeleeuwse dierenkennis

Jacob van Maerlant, Der naturen bloeme• middeleeuwse natuurencyclopedie• dierenkennis in de 13e eeuw• de natuur als Gods boek• de vos als waarschuwing • de vos als geneesmiddel

De listige vos

Lessen van de natuur

Vos en ijs

5-8: Viermaal

begin Reynaertin strip in rap

in contextin codex

9. Moderne vossengedichtenIngmar Heytze, Vos onder ijs Deze winter, bij het schaatsen:vos onder ijs.Twee glazen ogen keken op

alsof hij zo omhoog zou springenmet open bekals het plotseling zomer werd.

Ik vlucht voor honderd boeren.Water breekt.Ik zwem mij langzaam dood.

Er is geen hoop, geen ademnoodvoor het langst.Ik voel niet eens meer angst.

Mijn laatste woorden zijn gedachtik kan niet meeren spreken gaat niet hier.

Het is eenzaam. Aan deze kant.Van het papier.Het is zo eenzaam hier.

Ramsey Nasr, vos (stand van de unie)vos ben ikbijt ze de strotzonder te kokeneet kippen op schele kippen kuttekippenstruikelkont voleierenwees dan ook geen kip wees vos wees vos! dus geef over koning kropmake no mistakeover & op voor laatste maal

EET KIPWEES VOS

& godblesvosVos (stand van de unie) - YouTube

Brainstorm lesidee (in tweetallen)met ten minste één Reinaert-versie en fabel

Werkwijzea) Kies een doelgroep voor uw les(senreeks): havo 3 of 4, of vwo 3/4/5 b) Bepaal het doel van de les(senreeks)c) Maak een beredeneerde selectie uit het materiaald) Brainstorm over een of meer opdrachten die passen bij het gekozen niveau en bedenk hoe u het materiaal wilt (laten) gebruiken

N.B. Noteer individueel puntsgewijs de keuzes bij a-d!

Lessenreeks: waartoe, hoe, waarmee?(volgt één van de vele vossensporen)

• Doelen: tonen literaire traditie, kweken genrebesef, nadenken over interpretatie(s), bevorderen waardering via eigentijdse vormen

• Didactiek: klassikaal en vrij, min. 2 lessen• Materiaal: werkbladen, handleiding, artikel• Andere benodigdheden: dvd Hans Teeuwen en

boekje Reinaert de vos… gerapt met cd.

I. De fabelachtige Kiekerjan van Hans Teeuwen

Vos en raaf (en een vogelverschrikker)

Teeuwens vertellingOpbouw in 3 scènesAfloop en moraalHumor

Andere dierenverhalenKinderboek, strip en filmPubliek: jong en/of oud

Vergelijking OvereenkomstenPubliekVoorspelbaar?

II. Vossen en fabels

Driemaal ‘Vos en raaf’• Verhaallijn en moraal• Vergelijken versies• Kenmerken genre fabel

Fabel vos en kippen Remco Campert

• Vgl. met ‘Kiekerjan’• Koppeling genre fabel

III. Leerzame vossen?

De vos in Der naturen bloeme• middeleeuwse

natuurecyclopedie• soorten kennis• lessen van de natuur

Leren van sprekende dieren?• tegen (Willem van Affligem)• voor (Esopet)• kracht en charme

IV. Wrede lessen van de vos Reinaert de vos… gerapt

• Door Charlie May• Bewerking hele werk (half uur)• Inclusief hoofdlijn verhaal, rijm,

humor, les, karaktertekening m.b.v. intonatie

• Exclusief proloog, Middelneder- lands, details

• Beluisteren met tekst in beeldof uitvoering op school!

• Waardig alternatief

V. Beestachtige lessen in het spoor Van den vos Reynaerde

• De raadselachtige Reinaert(auteur, datering, Madoc)

• Dierdicht en satire• Eind goed, al goed?• Wrede les van Willem en Hans• Essayistische slotopdrachten

Piep!

De fabel dood? ‘Er zijn veel redenen om over dieren te schrijven. Meer dan tien miljoen. Zoveel soorten zijn er. Maar de beste reden is luiheid. Kies een diersoort en je krijgt er zijn hele hebben en houden bij. Neem een vos als personage en je hoeft niet meer uit te weiden over zijn sluwheid, de gladheid van zijn praatjes, de charme van bedrog. De schrijver bespaart zich alinea’s karakterbeschrijving – zijn held is al van vlees en bloed – de lezer kan een kwartiertje iets anders gaan doen.’

(Midas Dekkers)

Lang leve de fabel…-achtige vertelling!

Beest- en fabelachtig lesmateriaal (deels beproefd en nog in ontwikkeling)*

• Vwo-4/5 Beestachtige lessen en fabelachtige vertellingen van Hans Teeuwen tot Willem die Madocke makede. Bij beesten in de leer in het spoor van de vos

• Vwo-4/5 (Vlaamse versie met salamander- vertelling van Wim Helsen i.p.v. ‘Kiekerjan’)

* Nog in ontwikkeling, (komt) digitaal beschikbaar (met handleiding), is voor verbetering vatbaar en plooibaar

Een kleine Reinaert-peiling achteraf

Vanden vos Reynaerde behandel ik voortaan…• marginaal (u zat hier voor niets…)• basaal (enige aandacht in enigerlei vorm)• centraal (voornaamste Middelnederlandse werk)• integraal (hele tekst lezen en bespreken) • sacraal (in het Middelnederlands)• in rap-taal (in de uitvoering van Charlie May) • heel speciaal (anders dan genoemd)

P.S. Er is nog zo véél méér fabelachtigs!

Sjakie Schildpad op YouTube