Natuur- en MilieuEducatie in Gent

klimaatstad

2014 › 2015

KLIMAAT GROEN

Beste leerkracht

Dankzij de massale steun van Gentenaars eindigde onze stad op een welverdiende vijfde plaats in de ‘Global Earth Hour City Challenge’ geor-ganiseerd door WWF. Het bewijst dat onze stad inspirerende en geloof-waardige plannen heeft om een klimaatvriendelijke samenleving uit te bouwen en dat de Gentenaars zich betrokken voelen bij de ambitie van onze stad om tegen 2050 klimaatneutraal te worden. In zo’n stad is er ook veel groen en natuur. Bomen, geveltuintjes, parken, tuinen en ander groen helpen niet enkel tegen de hitte en wateroverlast maar zorgen ook voor meer biodiversiteit en een betere leefkwaliteit. Aan de betrokkenheid van de Gentenaars voor een klimaatvriendelijke en groene stad werken we elke dag, en dit van jongsaf aan. Daarom biedt de Milieudienst scholen een waaier van educatieve activiteiten aan over de thema’s ‘groen’ en ‘klimaat’. Naast het kiezen voor een activiteit kan je natuurlijk als leerkracht ook zelf aan de slag. In het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen kan je educatief materiaal lenen en informatie krijgen over natuur, milieu en klimaat. Werkblaadjes kan je downloaden op www.nme.gent.be.De Milieudienst werkt samen met het Departement Onderwijs en Opvoe-ding, de Educatieve Diensten en de Pedagogische Begeleidingsdienst. Samen gaan we voor ‘Gent: een groene, kindvriendelijkeen klimaatneutrale stad’.

Elke Decruynaereschepen van Onderwijs en Jeugd

Tine Heyseschepen van Milieu, Klimaat, Energie en Noord-Zuid

Kom eens langs in het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen! Dit passiefhuis is een bezoekers- en informatiecentrum aan de rand van het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen. Alles draait er rond een doordacht gebruik van energie, water en grondstoffen. Het is de startplek voor verschillende activiteiten. Je kan er ook een biodrankje drinken!

Nog meer vragen? Ons educatief team helpt je graag verder. www.gent.be/leven/leefomgeving/natuur en recreatie/natuurcentrum

Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen

Gents groen:Voor elk wat wil(d)s

1

Een stad heeft groen nodig. Dat houdt een stad leefbaar voor mensen, dieren en planten. Daarom ontwikkelde Gent het Groenstructuurplan. Voor elke Gentenaar een klein stukje groen dichtbij huis, een wijkpark op wandelafstand en iets verder één van de 4 groenpolen. De groenpolen zijn in volle ontwikkeling. Het worden grote recreatie- en natuurgebieden.

Op zoek naar groen? Neem een kijkje op www.gent.be/parken.

2

Begeleide activiteiten- seizoensactiviteiten met gids- maximum 30 leerlingen per groep - werkbladen op www.nmegent.be- gratis voor Gentse scholen - aangepast aanbod voor buitengewoon onderwijs

Niet begeleide activiteiten- locatie naar keuze- de leerkracht gaat zelf aan de slag- educatief uitleenmateriaal reserveren in het NMC De Bourgoyen- werkbladen op www.nmegent.be

Educatief uitleenmateriaal- lenen is gratis, waarborg 50 euro- termijn maximum 2 weken- afhalen en terugbrengen op werkdagen van 9 tot 12 uur en van 14 tot 16 uur, niet op vrijdag- aanbod en ontlenen op www.nmegent.be

Boek je bezoek op www.nmegent.be

Stad Gent - MilieudienstDriepikkelstraat 32 - 9030 Mariakerke 09 226 15 01 - 09 236 35 67 bourgoyen.educatie@gent.be www.nmegent.beOpen elke werkdag van 9 tot 12 uur - 13 tot 17 uur

Educatief aanbod rEsErVErEN

schooljaar 2014-2015

3

L1-6Workshop EetpaspoortDemo + Workshop Veggie Lunchbox

L3-4 Energie is watt!?

L5-6 Klimaatkids

L5-6 Bouw je eigen passief droomhuis

S5-6

Workshop PlanEet

Gent 2050 Game

Gent 2050 Expeditie stad

L1-6 + S1-6 MOS

GROEN

L3-4 Grasshopper

L4-6 Bijen

L5-6Seizoenen in de Bourgoyen

Avontuurlijke parken

L1-6 + S1-2 Herder voor één dag

S1-6 Fauna-Flora-Beheer

S1 Biotoopstudies

S3-6 Biotoopstudies

S3-6 Natuurbeheerwerken

Nog meer NME in Gent

KLIMAAT

14

16

15

18

23

20

20

21

24

11

10

9

7

5

6

8

12

22

Inhoud

De wereldwijde opwarming heeft gevolgen, ook voor Gent. Als we met zijn allen meewerken om Gent klimaatneutraal te maken, zal de stad er in 2050 heel anders uitzien en veel leefbaarder zijn. Tegelijk kunnen we onze energieonafhankelijkheid verhogen. Het Gents Klimaatverbond bundelt en versterkt alle initiatieven voor een klimaatneutraal Gent. Doe mee en surf naar:

www.gentsklimaatverbond.be

4

KLIMAAT

Activiteit op school.

KlimaatkidsIn 2050 is Gent klimaatneutraal. Wat betekent klimaatneutraal? Hoe leven we in een klimaatneutrale stad?

Klimaatkids is een digitaal begeleid traject waarbij de leerkracht en leerlingen een beroep kunnen doen op een klimaatcoach. De leerlin-gen kiezen één van de thema’s: voeding, wonen, mobiliteit, energie of groen en onderzoeken hoe zij kunnen bijdragen om hun school en Gent klimaatneutraal te maken.

5

Gent: klimaatneutraal 2050

begeleid L5-6

6

Activiteit op de school.

Energie is watt! (januari-februari)Professor Watt trekt aan de alarmbel: we verbruiken te veel energie! Een assistent komt langs om het verbruik op school te checken. Waar zitten de energievreters? Leer de trucs en breng heel de school op de hoogte!

Energie is watt!?

begeleid L3-4

7

Activiteit in het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen.

Bouw je eigen passief droomhuis (december-januari-februari)Als bouwbedrijf gaan de leerlingen op ontdekkingstocht in het pas-siefhuis en ontdekken waaraan een passiefhuis moet voldoen. Door het bouwen van hun eigen passief droomhuis komen ze meer te weten over de uitstoot van broeikasgassen en hoe ze de klimaatverandering kunnen tegengaan.

Passief Bouwen

begeleid L5-6

8

Activiteit op school.

Gent kiest voor Donderdag Veggiedag. Minder vlees eten, is gezonder én goed voor het klimaat. Om leerlingen, leerkrachten en ouders te informeren over Donderdag Veggiedag biedt de Milieudienst ism EVA vzw verschillende activiteiten aan.

Workshop Eetpaspoort (september t.e.m. juni)Leerlingen maken hun eetpaspoort tijdens een knutselactiviteit of testen hun kennis in een quiz. Zo staan ze even stil bij hun eigen eetgedrag en vergelijken het met een gezond voedingspatroon.

Demo + Workshop Veggielunchbox (september t.e.m. juni)Een smakelijke activiteit voor kinderen samen met (groot)ouders. Een chefkok demonstreert hoe je vegetarisch broodbeleg bereidt. Terwijl de volwassenen luisteren en kijken, kokkerellen de kinderen onder bege-leiding van een EVA medewerker. Een leuke tip voor je schoolfeest of grootouderdag.

Donderdag Veggiedag

begeleidbegeleid L1-6

9

Workshop PlanEet Deze workshop gaat over meer dan Donderdag Veggiedag. EVA vzw zwengelt een brede discussie over duurzame voeding aan.

Je boekt bovenstaande activiteiten rechtstreeks: educatief@evavzw.be - 09 329 68 51Op de site van EVA vzw vind je verschillende lespakketten en een brochure met 20 suggesties voor lekker vegetarisch broodbeleg.

begeleid S5-6

Activiteit op wisselende locaties in Gent.

Gent 2050 Game (oktober, februari, mei)Dit serious urban game over klimaatsverandering, waarbij de stad het speelbord is, bevat alle elementen van een computergame. Met dit spel willen we jongeren uit de derde graad secundair onderwijs engageren voor een klimaatneutraal Gent.

‘Gent2050Game’ is echter meer dan een spel. Het is het resultaat van co-creatie. Meer dan 400 jongeren uit verschillende schoolnetten, onder-wijsrichtingen en jeugdorganisaties hielpen bij de voorbereiding, ontwik-keling en het uittesten ervan. En met eigen woorden: ‘het is wreed wijs’.Bekijk het online filmpje op www.gentsklimaatverbond.be/onderwijs.

Gent: klimaatneutraal 2050

begeleid S5-6

10

Wandeling langs de waterkant van Gent.

Gent 2050 Expeditie stad (maart-april-mei-juni)De leerlingen krijgen een verhaal van het verrassend stedelijk groen en het belang daarvan voor het ecologisch evenwicht en de strijd tegen de klimaatverandering. Geveltuintjes, oude bomen, zeldzame varens, de biodiversiteit van braakliggend terrein en de herkomst van enkele middeleeuwse kruiden komen aan bod.

begeleid S5-6

11

Heel wat Gentse scholen nemen deel aan het project ‘Milieuzorg op school’.

MOS (september t.e.m. juni)Een school die in het MOS-project stapt:- maakt kinderen, jongeren en volwassenen milieubewuster- werkt leergebied-, vak- en klasoverschrijdend- biedt leerlingen en leerkrachten de kans om op een andere manier

samen te werken- biedt educatieve acties met de klas, met de school en daarbuiten- zet koude kennis om in enthousiasmerende leerprojecten- maakt de school milieuvriendelijker en avontuurlijker

MOS wordt door de Vlaamse Gemeenschap samen met de provinciale overheid gecoördineerd. Willen jullie ook een MOS school worden, of heb je vragen over MOS? Dan kan je terecht bij de MOS-coördinator van de provincie Oost-Vlaanderen. Meer info: www.dekaaihoeve.be/projecten-en-ondersteuning/mos.

MOS

nietbegeleid

L1-6Buso

12

De stad van de toekomst is groen. Elke mens heeft nood aan groen: om te spelen, om te ontspannen, te sporten… Groen zorgt voor rustpunten in de stad, oefent een positieve invloed uit op het klimaat en draagt bij aan de biodiversiteit. De inwoners van de stad moeten dit groen kennen, er van houden en er voor zorgen. Het NME aanbod van de Gentse Milieudienst focust dan ook op:

GROEN

13

14

Wriemels in het groen (september-oktober, mei-juni)Met loeppotjes, netjes en schopjes gaan we op zoek naar wriemelbeest-jes. In wriemelstad delen we de diertjes in volgens lichaamsbouw en komen we te weten wat ze eten. Met een estafettespel leven we ons in de voortbeweging van enkele diertjes.

Herfstgeritsel (september-oktober-november)De herfst heeft veel verborgen schatten. We versieren onszelf met een herfstjuweel, voelen en ruiken aan de bladeren en de bomen. Maken we een Trollendorp of een kunstwerk?

Lentekriebels (maart-april)Vreemde voorwerpen zitten verstopt in de natuur. Wat hoort bij de lente en wat niet? In het poelspel ontwaken de kikkers en padden uit hun win-terslaap. De zoektocht naar hun geboortepoel is niet zonder gevaar, maar onthult de geheimen van de lente.

Grasshopper

De Grasshopper komt naar je toe in een groengebied dichtbij je school.

begeleid L3-4

15

Bijen

begeleid L4-6

Activiteit in het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen of in een ander groengebied dicht bij je school. Wilde bijenwandeling (september, maart-april-mei) Welke soorten bijen bestaan er? We bekijken de bijenmuur, onderzoeken bloemrijke bermen en sluiten af met de Stuifmeelrace.

De Stuifmeelrace (september t.e.m. juni) Reserveren en lenen in het NMC De Bourgoyen. Dit natuurspel is een estafette waarbij 2 groepen van 4 spelers tegen elkaar racen. De spelers proberen zoveel en zo snel mogelijk stuifmeel te verzamelen in hun nestplaats. Leerlingen leren zo het belang van bijen in de natuur inzien.

L5-6

16

Op stap met een natuurgids in het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen. In dit unieke leerlandschap kronkelt elk seizoen een boeiend natuurpad speciaal voor jou en je leerlingen! Drie wandelroutes en twee kijkhut-ten nodigen jullie uit om van dit indrukwekkend Gents natuurgebied te genieten. Trakteer jezelf en je leerlingen op een geweldige ervaring. Eén ding staat vast: het zal deugd doen.

Herfst in de Bourgoyen (september-oktober-november) Ontdek de wondere wereld van de vogeltrek, de spinnen, de padden-stoelen en de gallen. Verzamel vruchten en zaden en vergelijk verschil-lende bladeren.

Winter in de Bourgoyen (januari-februari-maart)Observeer met de neus in de wind en met een verrekijker talrijke vogels in de overstroomde meersen. Wie zijn ze, waar komen ze vandaan en wat eten ze?

Lente in de Bourgoyen (maart-april-mei-juni)In de lente zijn er twee activiteiten mogelijk.

Tip: zorg er als leerkracht voor dat leerlingen tijdens hun lagere school-carrière niet tweemaal dezelfde wandeling doen.

• Bermen en Graslanden wandel langs wegen en weiden en verken de verschillende graslanden met hun bewoners.

• sloten en Plassen met schepnetten en zoekkaarten opent een heldere waterwereld zijn deuren. De sloten van het natuurreservaat herbergen een rijke fauna en flora.

Seizoenen in de Bourgoyen

begeleid L5-6

17

Voor twee van de meest avontuurlijke parken is er een pakket ter be-schikking www.nmegent.be.

Speurneuzen in de Groene Velden De Groene Velden is een gezellig landschapspark in Mariakerke, vlakbij de Planetenwijk. Speurneuzen doen een natuurwandeling met opdrachten. Vinden jullie de oplossingen? Kan je vlechten met tenen? Waar zou jij een nestje bouwen? Achteraf kan je naar hartenlust ravotten in het speelbos.

Een handvol natuur in de Prettige Wildernis Midden tussen de woningen van Sint-Amandsberg ligt Sint-Baafskouter, een stukje ongerepte natuur. Een wild park waar je op stap gaat en opdrachten uitvoert. Kets keitjes op het water, brand geluiden op een cd. Schat eens de grootte van een boom. Ga op ontdekking, maar zorg dat je het noorden niet kwijt raakt.

Avontuurlijke parken

18

nietbegeleid

L5-6

Gentbrugse Meersen 240 ha

19

Deze wilde brok natuur met voor elk wat ‘wilds’ ligt tussen Gentbrugge en de brede bocht van de Schelde. Je kan er wandelen, spelen, spor-ten en tuinieren.

Dicht bij de bebouwing ligt de klemtoon van dit gebied op recre-atie, naar de Schelde toe voeren moerassen, bloemrijke graslanden en veel nieuw bos de boventoon. Het Geboor-tebos en het Vredes-monument trokken al de aandacht van veel Gentenaars.

Wanneer binnenkort een horde grazers in het gebied rondtrekken, wordt dit de ‘Nieuwe wildernis’ op Gentse schaal.

Wil je op de hoogte blijven van de nieuwe ontwikkelingen in deze groenpool? Surf dan naar: www. gentbrugsemeersen.be

Voor

elk wat

wilds

Gen

tb

rugse Meersen

Feest mee op 18 meiboterkoekenrun • klimmen in bomen • safari kubb • ambiance • www.gent.be/gentbrugsemeersen

V.u

.: P

aul T

ee

rlin

ck, s

tad

sse

cret

aris

– B

ote

rmar

kt 1

, 90

00

Ge

nt

- 2

014

Leef je uit in de

Gentbrugse Meersen

20

Activiteit in het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen.

Postentocht(september-oktober, april-mei)21 opdrachten dagen de leerlingen uit om een biotoop en haar biotische, abiotische en menselijke factoren te bestuderen.

Biotoopwandeling (september-oktober, april-mei)De leerlingen werken als jonge onderzoekers en verwerken termen zoals biotoopstudie, biotische, abiotische en menselijke factoren.

Fauna - Flora - Beheer

Biotoopstudies

begeleid

begeleid

S1

S1-6

Activiteit in het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen.

Natuurwandeling (september t.e.m. juni)We gaan op stap in het reservaat. We staan stil bij de ontstaansgeschie-denis, het landschap, de fauna & flora en het beheer. De wandelingen zijn aangepast aan de seizoenen en op maat van de doelgroep.

21

Meer dan gras (september-oktober, april-mei)Liever zelf ontdekken? Geen probleem! Met dit veldwerk kunnen leerlin-gen in kleine groepjes aan de slag en is zelfwerkzaamheid verzekerd. Ob-serveren, inventariseren, transect leggen, profiel schetsen... verrassende resultaten. Ook alles wat rondvliegt of kruipt, ontsnapt niet aan het onderzoek.

Water leeft 1 (september-oktober, april-mei-juni)Een natuurwandeling en wateronderzoek naar biotische factoren onder begeleiding van een natuurgids.Water leeft 2 (september-oktober, april-mei-juni) Een natuurwandeling en wateronderzoek naar biotische factoren onder begeleiding van een natuurgids. Jullie krijgen de kans om zelf een onder-zoek naar abiotische factoren te voeren. Wij bieden alle materiaal en een lokaal aan.

begeleid

begeleid

S3-4

S4-6

22

Activiteit in het Stedelijk Natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen.

Actie in de natuur (september t.e.m. maart)We steken de handen uit de mouwen en helpen mee bij de natuurbe-heerwerken. Deze belevingsgerichte werkvorm bevordert het contact met de natuur en draagt bij tot teambuilding.

Natuurbeheerwerken

begeleid S3-6

De Stad Gent zet schapen in als ‘levende grasmachines’.

Herder voor een dag (september-oktober, mei-juni) De herder, de hond en de schapen gaan elke dag aan de slag. Tijdens deze tocht komen we meer te weten over het hoe en het waarom van het herderen, de schapen, de vegetatie enz. Info of reservatie via Groendienst Stad Gent: 09 225 68 59 of B 0498 65 10 88.

23

Herder voor een dag

begeleidK3L1-6 S1-4

24

De Wereld van Kina www.dewereldvankina.be

het Huis Sint-Pietersplein 14 - 9000 Gent 09 244 73 73 - 09 244 73 74 - kinahuis@gent.be

de Tuin Berouw 55 - 9000 Gent 09 225 05 42 - 09 234 30 56 - kinatuin@gent.be

Pandora In het Huis vertelt Pandora de leerlingen over de mysteries in de natuur. Ze leert hen hoe soorten ontstaan en verdwijnen. Ze legt uit hoe dieren en planten zich aanpassen aan de opwarming en vervuiling, maar ook hoe ze eraan ten onder kunnen gaan. De leerlingen duiken in zes thema’s: zee, energie, zoogdieren, microben, mimicry en nestelen. Een gids leidt de klas daarna rond in het museum. Als afsluiter geven de leerlingen hun visie op de toekomst op 'de wand van de hoop'. Doelgroep: 5de en 6de leerjaar.

Tinkeltuin In de Tuin gaan jonge kinderen op verkenning in een zin-tuigentuin. De Tinkeltuin is opgebouwd uit vijf verschillende subtuintjes met een pergola als centraal vertrekpunt. Elke tuin heeft een aparte stijl, zet één zintuig centraal en wordt verzorgd door een ander elfje. Maar de Tinkeltuin is helaas betoverd. Helpen jouw kleuters de elfjes om de betovering te verbreken?

De Honingbij In de Tuin ontdekken de leerlingen de fascinerende we-reld van de honingbij. Ze komen te weten wat haar plaats is in het dieren-rijk, hoe ze bloemen bestuift en hoe ze praat met haar zussen. Maar ze leren ook hoe een imker lekkere honing oogst. De leerlingen bespieden in een glazen observatiekast levende bijen. Vinden ze de koningin? Doelgroep: lager onderwijs.

Nog meer

NMEin Gent

Schoolhoeve De Campagne www.schoolhoeve.gent.be

Gijzelstraat 14 - 9031 Drongen 09 227 60 24 - campagne@gent.be

Moestuinproject In de warme serre van De wereld van Kina zaaien de kinderen groenten. Deze zaailingen verhuizen nadien naar De Campagne. Als echte groenteboeren verzorgen de leerlingen hun groentjes. Tot slot mixen ze hun oogst in een lekkere soep.

Kinderen leren de volledige cyclus van zaadje tot plant en ontdekken hoe planten leven en welke factoren hun groei beïnvloeden. Doelgroep is 3de en 4de leerjaar. Dit project is een samenwerking tussen De wereld van Kina: de Tuin en Schoolhoeve De Campagne.

2125

COLOFON

Deze brochure 'NME in Gent' is gerealiseerd door de Milieudienst - Stad Gent. Het aanbod wordt jaarlijks aangepast en uitgebreid.In het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen worden regelmatig tijde-lijke expo's opgezet. Scholen met interesse zijn altijd welkom.

www.nmegent.be - www.gent.be/Driepikkelstraat 32 - 9030 Mariakerke 09 226 15 01 - bourgoyen.educatie@gent.

v.u. Stadssecretaris Paul Teerlinck - Stadhuis, Botermarkt 1 - 9000 Gent - 2014

voor een mooie, gezonde stadnu, straks, later en voor altijd...

1 In een boom klimmen 2 Van een heuvel rollen 3 Wildkamperen 4 Een hutje bouwen in het bos 5 Een steen over het water ketsen 6 Onder een boom een appel rapen en opeten 7 Vliegeren 8 Vissen met een net 9 Rennen in de regen 10 Spelen met kastanjes 11 ...

tIpS Om kIndEREn dIchtER bIj dE natuuR tE bREngEn En Om SamEn mEt hEn tE dOEn