FEB18

forumberoepsonderwijs

3 december 2015 @AutomotiveCampus

n e x t

Het Forum Beroepsonderwijs organiseert in 2015 en 2016 een vijftal thematische bijeen-komsten over belangrijke maat-schappelijke uitdagingen voor het beroepsonderwijs met als doel een bijdrage te leveren aan het debat en de visieontwikkeling op ‘toekomst-bestendig beroepsonderwijs’.

Terugblik op het Forum van 3 december met als thema:

Het beroepsonderwijs

en de regionale economie

opleiden in een ecosysteem

Tussen robots en raceauto’s verzamelt zich een divers gezelschap uit verschillende geledingen: kennisin-stellingen, landelijke en regionale overheden en het bedrijfsleven. Gezamenlijk gaan zij met elkaar op zoek naar de lessen die getrokken kunnen worden uit het succesvolle ecosysteem dat zich rond automo-tive heeft gevormd in de regio Helmond/Brainport. Hiermee hopen zij te komen tot een gedeelde visie op de rol van het beroepsonderwijs in de ontwikkeling van kennis en innovatie in de regio.

Initiatiefnemer van de bijeenkomst is Jeroen van der Veer, oud-CEO van Shell en voorzitter van het Forum Beroepsonderwijs. Van der Veer vindt dat het beroepsonderwijs toe is aan vernieuwing, om zo het hoofd te kunnen bieden aan de vragen van de samenleving op het gebied van innovatie en human capital. De inrichting van het beroepsonderwijs zou moeten veranderen. Meer publiek-private samenwerking, beter aansluiten op de ontwikkelingen in de regio, een andere bestuurlijke regeling.

Hier volgt een impressie van de belangrijkste lessen die tijdens de bijeenkomst over naar voren kwamen en die de casus van automotive in Helmond biedt over een toekomstbestendig beroepsonderwijs.

““Nu de dynamiek in samenleving zo is toegenomen is ook de opdracht aan het be-roepsonderwijs veranderd. We moeten niet alleen grote volumes kunnen opleiden, maar ook oog hebben voor alle talenten én inspelen op de regionale behoefte. Het huidige systeem is te centralistisch, te veel landelijk aangestuurd. De regio is steeds belangrij-ker geworden. Als er in je regio veel automotive zit, met veel innovatievragen, zou je als instelling je daarop meer kunnen concentreren.

”-Jeroen van der Veer

Wat is de relevantie van Helmond in de context van bredere trends in Nederland op het gebied van regi-onalisering, zwaarte-puntvorming en profile-ring?

Topsectorenbeleid is een combinatie van industriebeleid en regio-beleid waarin economische zwaartepunten regionaal worden erkend en in een publiek-private samenwerking worden uitgevoerd (pieken in der delta). Voorbeelden van deze regionalisering zijn talrijk. In sommige regio’s zijn economic boards opgericht en in alle regio’s zijn specifieke agenda geformuleerd die aansluiten op de intrinsieke voordelen van het bedrijfsleven in de regio.

Ook in het onderwijsbeleid zijn nieuwe elementen gericht op verster-king van de kennis-economische ontwikkeling van Nederland opge-nomen. Zwaartepuntvorming en financiering daarvan in het kader van prestatieafspraken HBO heeft geleid tot centerontwikkeling en profilering op het hbo. Hierdoor wordt het hbo in toenemende mate partner van de topsectoren en fungeert in het regionale vlak vaker als facilitator van het op innovatie gerichte MKB. Ook in mbo is de center ontwikkeling aangeslagen. Aangejaagd door beleid zoals in de vorm van het Regionaal Investeringsfonds, waarbij regionale profilering en zwaartepuntvorming een doorslaggevende rol speelt.

Op tal van terreinen is Nederland in transitie. Bijvoorbeeld in sectoren als energie en de zorg. Maar ook in de techniek, zoals de casus van de automotive industrie demonstreert. Dit soort transities vragen om een actieve bijdrage van het beroepsonderwijs. Zowel door toekomst-gericht op te leiden als door waar mogelijk te participeren in deze transities en waarde te creëren voor het bedrijfsleven.

Naast kwaliteit van opleiden voor de arbeidsmarkt vraagt de ont-wikkeling van een kenniseconomie namelijk dat beroepsonderwijs waarde toevoegt aan de innovatiekracht van het regionale bedrijfsle-ven en zodoende een bijdrage levert aan economische groei. Bijvoor-beeld door leven lang leren mogelijk te maken.Het industriebeleid van het Kabinet met de combi van generiek en selectief beleid heeft partijen (beroepsonderwijs, ondernemers en overheden) uitgenodigd nieuwe arrangementen aan te gaan. De regio wordt hierbij steeds belangrijker. Dat geldt binnen Europa maar zeker ook binnen Nederland. Provincies en gemeenten gaan een steeds zelfbewustere rol spelen ter bevordering van de concurrentiekracht van hun regio’s. Dit blijkt te werken. Regionale overheden kunnen met hun kennis, netwerken en publiek funding het verschil maken. Zo kunnen ze nationaal beleid implementeren in een triple helix-aanpak binnen de regio.

“We leven in een zeer dynamische, disruptieve tijd. Dat vraagt om ander beroepsonderwijs. Het voorbeeld hier van automotive is een voorbeeld zoals we graag zouden willen zien. Onderwijs-instellingen op alle niveaus die samenwerken met elkaar en met het bedrijfsleven, die geza-menlijk zorgen voor een aantrekkelijk onder-wijsprogramma dat jongeren bindt en boeit.

”-Mark Hendrikse, CEO NTS-Groep

Relevantie

De zwaartepuntvorming rondom automotive in de gemeente Helmond is een geslaagd resultaat van het eerder genoemde beleid. In de bijeenkomst is gezocht naar de elementen die het succes van Helmond mogelijk maken wat resulteerde in zeven elementen:

1.Alle partijen uit de triple helix moeten goed vertegenwoordigd zijn. Bedrijven zijn aanwezig, kennisinstellingen van mbo tot en met de universiteiten hebben zich gecommitteerd en de overheid/gemeente is sterk betrokken.

2.Partijen delen een gezamenlijke droom. Een beeld om iets te gaan bouwen waar niet alleen zijzelf maar ook grote groepen burgers, studenten en bedrijven profijt van zullen hebben. Een droom die voortkomt uit intrinsieke motivatie en waar de regio trots op kan worden. Die droom is ook voor de middellange en lange termijn ge-borgd door een duidelijke verstrengeling van belangen. Scholen en bedrijven zijn afhankelijk van elkaar en de overheid is niet alleen een financier maar profiteert ook mee. Voor de start en de borging is zowel de droom als het voortdurende gezamenlijke belang essentieel.

“Eigenlijk is de automotive campus en deze samenwerking in de regio nog jong. De publiek-private samenwer-kingen ACE en MAC verbinden onderwijs en bedrijfsleven met elkaar. Zo’n samenwerking en ecosysteem zet je niet op in een paar jaar. Het vereist blijvende investeringen om het te continueren. Ook op het Haagse niveau moeten dingen bij elkaar komen; onderwijs – innovatie – het Ministerie van Economische Zaken – het Minis-terie van Buitenlandse Zaken etc. Dat is goed voor de BV Nederland.” Roel Akkerman, Managing Director MBO Automotive Center (Centrum voor Innovatief Vakmanschap)

3. Mensen vinden elkaar. Cruciale personen met een persoonlijke drive (en dus belang) moeten elkaar kunnen vinden en vertrouwen hebben om in gezamenlijkheid ontwikkelingen in gang te zetten, geld vrij te maken en mensen in hun omgeving te enthousiasmeren. Daarvan is de goede band van de campus met de toenmalige en de huidige burgemeester van Helmond een voorbeeld.

4. Verankering in belangen van burgers in de regio. Feitelijk is er een vierde aspect in de triple helix, namelijk het belang van de burgers bij investering in een dergelijk project. Dit kan zijn in termen van werkgelegenheid en inkomsten voor de regio, maar ook in minder harde termen als regionale trots en publieke doelen

Visie Wat hebben we nu

geleerd over het arrangement in

Helmond en wat zijn de lessons

learned voor een toekomstbestendig beroepsonderwijs?

als duurzaamheid en veiligheid. Zo gaf in deze casus de burgemeester van Helmond aan dat het onderhouden van een goed ecosysteem rondom automotive prioriteit geniet in het beleid ten aanzien van de profilering en positionering van de gemeente. Vanuit een faciliterende rol kan de gemeente partijen bij elkaar brengen, een strategische agenda opstellen en uitvoeren, en menskracht en middelen ter beschikking te stellen. Om dat duur-zaam te kunnen doen, zal altijd het belang van burger in acht genomen moeten worden.

“Regionale overheden faciliteren het ecosysteem met startgeld en vergunningen en door menskracht in kind beschikbaar te stellen. Een voorbeeld is dat de overheid de mogelijkheid heeft om met regelmaat de lokale snelweg (de A270) af te sluiten om nieuwe innovaties in de automotive te kunnen testen binnen een bescherm-de context” Elly Blanksma, Burgemeester Helmond

5. Ruimte: er moet een fysieke plek zijn waar het initiatief feitelijk gerealiseerd kan worden en waarvan gezegd kan worden: hier gaan we het doen.

6. Gunstige randvoorwaarden die maken dat het in deze specifieke situatie is gelukt. In dit geval was de af-sluitbaarheid van de Helmondweg een belangrijke voorwaarde. Je kunt immers niet overal een stuk snelweg afsluiten voor het testen van systemen en voertuigen.

7. Goed businessmodel. Indien de waarde proposities onder het businessmodel wegvallen, kan het netwerk nog wel even door basis van relaties. Maar wanneer één of twee mensen wegvallen kan het netwerk ineens verdwijnen. Een goed onderliggend businessmodel dat jaarlijks wordt herijkt, waarborgt de continuïteit. De Automotive Campus in Helmond bestaat nu 8 jaar. Door nieuwe thema’s als leven lang leren op te pakken blijft het samenwerkingsverband relevant. De beoogde opbrengsten zitten zo immers niet alleen in onderwijs maar ook in het bedrijfsleven.

“Ondanks de samenwerking tussen de verschillende onderwijsinstellingen en bedrijven valt ook rondom de Automotive Campus nog genoeg te winnen op het gebied van leven lang leren. Steun vanuit de overheid is op dit gebied echter onmisbaar.” Benno Huskens, directeur van AutomotiveNL

“Het huidige regionale arrange-ment dat tussen bedrijven, ken-nisinstellingen en overheid in de regio Helmond is gevormd op het gebied van automotive komt voort uit een crisis in de sector. Toen belangrijke werkgevers in de regio failliet dreigden te gaan (zoals Nedcar) hebben gemeen-te, bedrijfsleven, wetenschap en onderwijs elkaar opgezocht om vanuit een gedeelde visie de bestaande infrastructuur te ‘red-den’ en zelfs uit te bouwen om Helmond op de kaart te zetten als het automotive centrum van Nederland.

”-Maarten Steinbuch, Hoogleraar TU Eindhoven

Reflectie

Wat leren we als we terugkijken?

“Het traditionele onderwijs voldoet niet meer. We moeten het anders aanpakken en het accent veel meer leggen op multidisciplinariteit en ondernemend leren. Veel meer samenwerking tussen be-drijfsleven, overheden en onderwijsinstellingen in de regio gerelateerd aan maatschappelijke vragen (‘why’), technologie en innovatie. En vooral veel meer alert en flexibel naar elkaar. En dat gaat niet vanzelf.

De trends zijn duidelijk. Grenzen tussen onderwijs en bedrijfsleven gaan vervagen. Er ontstaat een grijs gebied, waar mensen als student en later als medewerker van een bedrijf heen en weer bewe-gen. We hebben vandaag een mooi voorbeeld gezien. Samen oppakken, een droom realiseren en de grenzen laten vervagen tussen onderwijs en bedrijfsleven. Nu hebben we mensen nodig die dit gaan aanpakken en die ook elders een droom gaan realiseren’’

”

Ondanks de successen blijft de regionalisering en de daaruit voortkomende centrebeweging fragiel. De rol van de nationale overheid binnen de campus is nog altijd groot. Meerjarige investeringen maken de ontwikkeling van publiek-private samenwerkingen (mbo, hbo en wo) op verschillende niveaus mogelijk, waardoor onderwijs en bedrijfsleven onderling nog sterker met elkaar verbonden worden. Maar wat als er een nieuwe crisis in de sector ontstaat of als de investeringsbijdrage van de rijksoverheid, die voortkomt uit een tijdelijk arrangement, afloopt?Regionale samenwerking werkt het beste als de vraag regionaal is. Toch leren recente ontwikkelingen dat regio’s met steun van het Rijk ook nieuwe hotspots, focus, trots en maatschappelijk draagvlak kunnen creëren. Dit kan wanneer regionale leiders met een droom aan het werk gaan als makelaar met een bepaald profiel. Denk aan het voorbeeld van de burgemeester van Helmond en Maarten Steinbuch. Al zit de automotive al langere tijd in het dna van de regio.

Regionalisering is belangrijk want het werkt. Er ontstaat op meerdere plekken in ons land een mix waarbij partijen in de regionale triple helix vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid aan oplossin-gen werken. Maar het is ook een ontwikkeling die nog te vaak een “nice to have”-karakter heeft. Die jong is en zich moet blijven bewijzen. Die vaak aan de randen van het stelsel gepositioneerd zijn. Waarvan de verduurzaming in veel gevallen nog ter discussie staat. Een ontwikkeling die ondanks het huidige paradigma als het ware tot stand komt. Maar die daarbinnen ook weer vaak een “Fremdkörper” is. En daarmee komen we ook op de beperkingen.

-Mark Hendriks, CEO NTS-Groep

De consequenties van leren in een ecosysteem

““Goed beroepsonderwijs is responsief, door nauwe samen-werking met bedrijven kunnen scholen zich blijven aanpas-sen aan de snel veranderende wereld - niet precies vast-leggen wat er over 2 jaar of 4 jaar in het onderwijs wordt gedaan, maar juist beweeglijk zijn en aanpassingsvermogen bezitten”

”

Onderwijs op de Automotive Campus in Helmond wordt steeds aantrek-kelijker en interactiever. Intensieve samenwerking vanaf basisonderwijs t/m de universiteit, met bedrijfsleven en overheid heeft geleid tot een prachtig ecosysteem.Studenten hebben de mogelijkheid technologie te beleven en te erva-ren. Op de automotive campus wordt gewerkt met projectonderwijs in samenspraak met het bedrijfsleven. Studenten mogen mee innoveren en worden in sommige gevallen zelfs ondernemer.

Studenten hebben steeds meer de regie over hun eigen onderwijs, en als er een ding duidelijk werd op de avond van het Forum Beroepson-derwijs is dat wel het enthousiasme van studenten en leraren; dat spatte er van af. Dit is op de Automotive Campus mogelijk door het netwerk waarin de campus opereert, het ecosysteem wat er in Helmond is en het feit dat bedrijven dergelijke initiatieven ondersteunen.

Studenten leren heel veel doordat ze elke dag met bedrijven werken in een multidisciplinaire setting. En hierbij de meest moderne apparatuur mogen gebruiken

Grenzen tussen onderwijs en bedrijfsleven vervagen. Studenten krijgen de ruimte om mee te innoveren en te ondernemen. Het onderwijs wordt steeds flexibeler. Op termijn zal dit een grijs gebied worden, waar men-sen als student en later als medewerker van een bedrijf heen en weer bewegen.Ron Visser, student Fontys, coördinator FIRST Tech Challenge, wedstrijden in

robotica

“Regie moet dichterbij de student / gebruiker komen. Deze is veel flexibeler dan hoe wij het systeem hebben ingericht. Die flexibiliteit heeft het bedrijfsleven juist hard nodig, maar wordt eruit gehaald door het onderwijs.

”-Theo Rietkerk, CVB Voorzitter, Landstede groep

Aantrekkelijk onderwijs

ACHTERGROND De Nederlandse automotive sector is de afgelopen jaren flink gegroeid en telt inmiddels ruim 40.000 banen. Een groot deel van de industrie is gecon-centreerd in Brainport Regio Eindhoven. Dit is de vestigingsplaats van wereldleiders als DAF trucks, VDL Groep, TomTom, NXP semiconductors en Phi-lips, maar daarnaast ook van top onderzoeks- en opleidingsinstituten als de Technische Universiteit Eindhoven, TNO Automotive, PDE Automotive en TTAI (TÜV Rheinland TNO Automotive International).

De Automotive Campus in Helmond, gelegen in de Brainport Regio, is een nationale en internationale hotspot, ontmoetingsplek en vestigingslocatie op het gebied van automotive en smart mobility (met geavanceerde technologie o.a. Connected Car, Vehi-cle Dynamic Control (VDC) en Traffic Information). Het biedt o.a. hightech testfaciliteiten, bedrijfskan-toren en opleidingsinstituten. Ook de onderwijsin-stellingen zijn zichtbaar aanwezig op de Campus. Van het mbo (M.A.C. MBO Automotive Centre) en het hbo (ACE Automotive Centre of Expertise) tot de Technische Universiteit Eindhoven, de enige universiteit ter wereld met een bachelor, master en postdoctorale opleiding Automotive Engineering. Zij werken samen om te komen tot een uitstekend gekwalificeerd arbeidspotentieel. Bedrijven , onder-wijsinstellingen en de gemeente Helmond spelen een actieve en vernieuwende rol door kennis en faciliteiten samen te brengen in Automotive Campus Helmond.

De Campus en het Automotive House zijn gereali-seerd met financiële steun van de EU, het Ministerie van Economische Zaken, de provincie Noord-Bra-bant en de gemeente Helmond in het kader van OP-Zuid. Samen met AutomotiveNL, Bouwbedrijf Van de Ven, Brabantste Ontwikkelings Maatschappij (BOM), Gemeente Helmond, Hurks Bouw en Vastgoed en de Provincie Noord-Brabant wordt gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de Automotive Campus.

De rol van de nationale overheid binnen de campus is nog altijd groot. Meerjarige investeringen maken de ontwikkeling van publiek-private samenwerkin-gen (mbo, hbo en wo) op verschillende niveaus mogelijk, waardoor onderwijs en bedrijfsleven onderling nog sterker met elkaar verbonden worden.