belisario finala
DESCRIPTION
TRANSCRIPT
Belisario
Ethan lamarca melero
2ºc- eso
AURKIBIDEA
orria
1.-- Historiaren pixka bat ………………………….
……………………-.1.-
2.-- NOR IZAN ZEN?…………………………………………………..
……………-.2.-
3.-- historialariak…………………………………………………….
………-.3.-
4.-- BELISARIO ………………………………………….……………..
……………-.4.-
5.-- kronologia txiki bat…………………….……..…………..
…………-.5.-
6.-- Haren batailak…………………………………….……………….
…-.6-7.-
7.-- Heroi baten finala …………………………….….
……………………-.8.-
8.-- pertsonala, Noiz eta importantzia.……….….….
…………-.9.-
-- BIBLIOGRAFIA ETA ITURRIAK.……………….………….….
…………-.10.-
1*-- Historiaren pixka bat
V mendea
Erromako inperioak jada ez ziren handiak. Urte horiek non Erroma ia
Europa guztiko boterea zuen atzean geratu ziren. Enperadore askok izan
ziren Erromako handitasuna defenditu zutenak eta bere izena historian
markatuta utzi zutenak. Horien artean, V. mendean, Justiniano
enperadorea dago.
Justiniano oso gertu egon zen Erromari zuen bere batasuna eta boterea
bueltatzeko. Baina konturatu gabe Bizantziar Inperioa sortu zuen eta
Erroma zena jada ez zen izango berdina. Baina hori beste historia bat da.
JUSTINIANO
Orain hitz egingo dugu nola Justiniano ia bihurtzen da enperadore
handienean eta nori esker.
Justiniano ejertzito bat sortu zuen mertzenario gehiagorekin inperioan
zeuden biztanleak baino, nortzuei konkistatutako hirien zergekin
ordaintzen zutenak. Horren erruz “Niké” izeneko matxinada sortu zen eta
Justiniano palaziora alde egin behar izan zuen, non Belisario jenerala
agertzen da eta odol eta suarekin jendetzaren kontra jo eta garaitu zituen.
Nikéko matxinadaren ostean, Justiniano gorrotatu zuten eta Belisario
inperioko jeneral handian bihurtu zen, nori enperadorea bere konkista
ideiak aginduko zuenari.
--.1.--
2*-- NOR IZAN ZEN?
Italiako inbasioa eta orienteko inperioaren hedapena ikertzen hari
zirenean, beti Justiniano eta bere hedapenari ekintza gogoangarria buruz
aipatzen zen, baina aldi gutxitan Belisariori ematen zion meritua.
Historiaz ez dakien pertsona askok, ez dute ezagutzen pertsonai historiko
horrek, ¿ Belisario? ¿ nor zen gizon horrek? Bada, Erdi Aroko jeneral
hoberena.
BELISARIO
Dakigun bezala, Historialariek ikertu behar dute, arau batzuk jarraitzea,
haren historia izan dadin baina benetakoa posiblea.
Historiaren iturriak historiaren lehen gaiak dira, iraganean gertatu diren
gertakari garrantzitsuei buruzko informazio adierazgarria transmititzen
digute.
Historialariak historiaren iturriak lan egiten ditu ( galderak egiten dizkie
eta egiazten ditu), haiengandik ahalik eta informazio gehien ateratzeko.
Arazo garrantzitsuena da iturri baten fidagarritasuna. Horretarako jakin
behar da benetakoa izaten den, bere jatorria, sinesgarria izaten den eta
berari buruzko kritika egitea. Guzti hori egin eta gero ezin da gertakizunak
publikatu, lehenengo interpretatu eta landu egin behar da, ezagutza
historikoa.
--.2.--
3*-- historialariak
Historiako pertsonai ospetsu batez hitz egitea errazagoa da, askoz gehiago
informazioa aurkitzen da haietaz. Baina Belisario bezalako pertsonai batez
askoz zaila da.
Belisarioz hitz egiteko, hainbat historialariek esaten dutena elkartu behar
da, asko daude haien historietan aipatzen dutenak: Philip Stanhope “life of
Belisarius” lana idatzi zuen(generalaren biografia zehatz bakarra da) baina
bakoitza forma desberdinetan egiten dute, Robert Graves(1938), heroi bat
bezala deskribatzen du:
“Belisario ez zuen inoiz 25.000 gizon baino gehiago izan, ez zuen inoiz bere
enperadorearen laguntza izan bere batailetan, beti errekurtsoak bilatzen
egon behar zen bere batailetan, eta bere etsaiak ez ziren izan inoiz
gutxiago. Horrez gain, Españako hegoaldea, Afrikako iparraldea, Italia eta
Dazioak eta Persak garaitu zituen. Bizitza osoa inperioari zerbitzatzen
eman zuen eta enperadorea ez zion inoiz eskertu. Belisario erromatar
territorioa 45% batean handitzea lortu zuen, gauza bat inor ez zuena lortu,
bakarrik bara. Hil zen bere enperadorea hil eta aste gutxitara. Fidelagoa
izan ahal da?”
--.3.--
4*-- BELISARIO.
Inperioko asken jenerala izan zen txalotuta izaten triunfo batekin. Eta ori
gauza izugarria zen pentsatzen baduzue: asken erromatar jeneral handia.
Ori zen Justinianoko erreinuaren bukaera eta erdi aro handi baten hasiera
zen, edo izango behar zen.
Historiaz ez dakien pertsona askok, ez dute ezagutzen pertsonai historiko
horrek, Belisario?, nor zen gizon horrek? Bada, Erdi Aroko jeneral
hoberena
Guztioi, historiari buruz jakin gabe, ezagunak egiten zaizkigu izenak nola
Cesar, Napoleon, etab. . Ikastolan pertsonai historikoak ezagutzera ematen
digute nola Ricardo Corazón de Leon, Saladino, etab., baina gizon handi oni
ez dute aipatzen.
Belisario Orienteko erromatar inperioaren bitartean jaio zen, k.o.VI.
mendean. Garai horretan Justiniano agintepean zegoen. Belisario familia
greko batetik etortzen zen non gaurko Bulgaria hirian bizi zen. Belisariori,
armadarekin erlazionatuta dagoen guztia gustatzen zitzaion, txikitatik
armada baten parte izatea nahi zuen eta adina izan zuenean sartzeko,
Bizantziar armadan sartu zen. Gutxi dakigu armadan hazi zen urteari
buruz, baina bataila askotan borrokatu zuen, eta oso urrun iritzi zen.
Bizantziar hirian inor ez zuen inoiz lortutako titulua eman zioten: Orienteko
armadaren komandantea izendatu zioten. Bere historian zehar, bakarrik
aldi bat derrotatu zuten, “Calinico” batailan Persen kontra, eta ez zen bere
errua izan. Bere enperadorearen errua izan zen, Justiniano. Belisario
inperioaren jeneral maitatuena izan zen, eta aldi berera gorrotoena bere
enperadorearen esku inbidia asko ziolako, baina ez zuen inoiz hiltzeko
agindurik eman, Belisario bezalakorik ez zegoelako inor.
--.4.--
5*-- kronologia txiki bat.
Justinianoren erreinua Bizantzioko unerik garrantzitsuenetako bat izan zen.
Berarekin agertu zen Erromatar Inperioa berreraikitzeko ideia zaharra.
Hau gertatzen da kontakizun historiko batzuen ilera baten bitartean non
Belisario oso garrantzitsua da.
-525. urtean, Justiniano eta Teodora ezkontzen dira eta bi urte geroago
tronora igotzen dira augustuak bezala.
-532. urtean, Nikéko matxinada gertatzen da, Belisariok konpondu zuen.
-534. urtean, Bandaloen garaipena lortu eta Afrikako iparraldea
konkistatu. Belisariok irabazten ditu batailak.
-535. urtean, Italia konkistatu eta Belisariok Ostrogodoei garaitzen ditu.
-565. urtean Justiniano hiltzen da eta Belisario berarekin.
Pixkanaka- pixkanaka.
Bere batailetan ez zuen armada handiekin kontatu, baina Italia inbaditu
zuen 15.000 gizonekin eta persei garaitu zituen 20.000 soldaduekin.
Enperadoreak ez zion gauzak erraz ipini, enperadorea beraz inbidiarekin,
beti gloriako momentuetan apartatzen zuen, bataila ia amaituta zegoenean
eta irabazita zegoenean, enperadorea erretiratzeko agindua ematen zuen.
Belisario ez zuen inoiz triunfo bat ospatu, baina horrez gain, beti fidela izan
zen bere enperadoreari.
V. Mendean Erromatar Inperioa
--.5.--
6*-- Haren batailak.
Lagundu zuen forma oso garrantzitsu batekin heren enperadorea botere
absolutua izaten:
1º- Nara-ko bataila (528), non Persei garaitu eta bakearen sinadura lortu
zuen (532).
2º- Nika-ko altxaketa popularra (531-532).
3º- Ipar Afrikako konkista, Bandaloak garaitzen ditu (535).
4º- Italiaren hegoaldean batailak egon ziren, Ostrogodoak garaitzen ditu eta
Katania, Palermo, Sirakusa, Napoli eta Erroma konkistatzen ditu(535-540).
5º- Erromaren defentsan bataila, Belisario ostrogodoen kontra galtzen du (546).
6º- Inperioaren hiriburua salbatzen du, Konstantinopla (559).
Italia 15.000 erromatarrekin inbaditu zuenean, ostrogodoei garaitu zituen,
barbaro boteretsuenak zirela. Ostrogodoek Okzidenteko enperadorea
izatea eskaini zioten, Belisario zekien ez bazuela onartzen, Rabena setiatu
behar izango zuela, Okzidenteko hiri boteretsuena zela. Belisario oso
azkarra izan zen eta baietz esan zuen, forma orretan Rabenan sartu
zenean, bere armadarekin hiri hartu zuen, Okzidenteko hiri boteretsuena
bere eskuetan zegoen eta odol tanta bat erori barik. Ori dena bere
enperadorearen izenean eginda.
--.6.--
Baina Justinianori ez zion batere gustatu ori, eta beti egiten zuen bezala,
Konstantinoplara bueltatzea agindu zion eta orientera bidali zion bere
triunfotik kentzeko, esaten persen erasorako pres egoteko zela eta bataila
ori bi urte geroago izan zen, non Belisario persei berriz garaitu zituen. Beti
bezala, Konstantinoplara bueltatzeko agindu zion, baina ori ez zuen inoiz
Belisariori desanimatu, bera erromatarra kontsideratzen zen eta bere
enperadoreari fidela.
kalinico bataila
Amaitu baino lehen, Kalinico bataila aipatu behar da; Liskar historiko bat
izan zen Belisarioren armaden artean eta Sasanidak, Siriaren iparraldean
gertatu zen 531. urtean. Bataila persiarren garaipen erabakigarri batekin
amaitu zen. Belisarioren porrot garrantzitsuena izan zen.
--.7.--
7*-- Heroi baten finala.
Historia asko kontatzen dute Belisario jenerala amaitzen zuen bezala.
Justiniano beti saiatu zuen Belisario famatua eta handia izatera ez iristea.
Beti berdina egiten zuen, garaipen baten ostean beste leku batera
bidaltzen zuen, baita bere izena zikintzen saiatzen zuen, adibidez:
Konstantinoplan, Justiniano enperadorea Belisario mamorretara bidali zion
korruptua zela esaten zuelako, informe faltsu batzuekin jeneralari
akusatzen zituenak. Inor ez zuen sinisten, baina enperadorea aprobetxatu
zuen aukera ori Belisario entzerratzeko. Baina egun gutxi pasa eta gero
Persia berriro eraso egin zuen, eta inperioan ez zegoenez jeneral bat
Belisario bezalakoa, enperadorea Siriara bidali zion, non persei berriz
garaitu zituen.
Baina elezahar ezagunetako bat da Belisario itsu eta kaleetatik eskatzen
amaitu zenean, historia hori popularra egin zen Erdi Aroan zehar, esaten
du Justiniano Belisariori begiak ateratzea, eta eskale egoerara murriztu
dezaten agindu zuen. Naiz eta elezahar hau oso dudagarria izaten da
oraindik, historia hau oso gai ona izan zen XVIII. mendearen amaierako
margolarientzat, Belisario santu moduko pertsonai bat bezala agertzen zen,
ez erlijioarekin lotuta, baizik eta txiroen eta behartsuenen sufrimendua
konpartitzen zuelako. Beste batzuk margotzen zuten pobreek lagunduta
boteretsuenak baztertu ondoren. Margo horien famatuena Jacques- Louis
David- ena izan zen.
Jacques-louis david
--.8.--
8*-- pertsonala, Noiz eta importantzia.
Zenbait gauza ikasi ditut, eta haien artean, historiaren pertsona ospetsuak,
ez direla egin ospetsu egin duten guztiagatik. Gutxiago ezagutuak pertsona
ospetsuak daude, Belisario, adibidez, ikusi dugun bezala, historian
garrantzi asko izan zuen.
Belisario, V. mendean bizi izan zuen, Justiniano enperadorea saiatzen den
Erroma handia berriz izan dadila epokan. Eta Belisariori esker eta haren
lorpenak, hori lortzen du eta mende historiko horren eginkizun
garrantzitsuena lortu zuen.
Justiniano enperadoreak, konturatu gabe, garai berri bat sortu zuen,
“BIZANTZIAR GARAIA”.
************************
--.9.--
BIBLIOGRAFIA ETA ITURRIAK
*-- GIZARTE ZIENTZIAK-2 (ANAYA/ARITZA).
*-- NATIONAL GEOGRAPHIC “Justiniano:la historia secreta”.
*-- Literatura historiCA, (robert graves).
*-- mundohistoria.org.
*-- belisario (alumnos 2º historia del ceu-madrid).
*-- historia de las guerras (procopio de cesare).
*-- belisario kondea , (robert graves).
*-- gaikako entziklopedia (lafer).
*-- argazkiak internet.
--.10.--