BELLEK VE BELLEK TÜRLERİ

Bilgi İşlem Süreci (Bellek Türleri)• İnsan bilgi işleme sürecinde üç bellek türü kullanır.

• Duyusal bellek• Kısa süreli bellek• Uzun süreli bellek

2

Bilgi İşlem Süreci (Bellek Türleri)• Duyusal bellek

• Bilginin işlenmesi fiziksel işaretlerin göz, kulak, deri gibi duyu organları tarafından alınmasıyla başlar.

• Bu işaretler duyusal bellekte 1/2 saniye ile 4 saniye arası az bir süre için alıkonulurlar.

• Duyusal bellekteki veriler, kısa süreli belleğe aktarılmazlarsa az bir süre içerisinde kaybolurlar.

• Duyusal bellek çok yüksek bir kapasiteye sahiptir.

3

Bilgi İşlem Süreci (Bellek Türleri)• Duyusal bellek

• Bu belleğe kaydedilen veriler seçilerek işlenmesi için kısa süreli belleğe aktarılırlar.

• Birey, mevcut bilgi ve tecrübeleri ile bilginin organizasyonuna bağlı olarak gelen uyarıcılardan birkaçı üzerinde odaklaşır.• Bu algısal odaklaşmaya dikkat adı verilir.

• Dikkat yoluyla seçilerek algılanan uyarıcılar, kısa süreli belleğe aktarılırlar.

4

Bilgi İşlem Süreci (Bellek Türleri)• Kısa süreli bellek

– Bu belleğin en önemli özellikleri bilginin analiz edildiği, yorumlandığı ve uzun süreli belleğe kayıt için hazır hale getirildiği yerdir.

– Uzun süreli bellekten farklı olarak sınırlı bir kapasiteye sahiptir.– Miller (1956)’da yayınladığı makalesi ile bireyin belli bir zaman

diliminde işleyebileceği bilgi miktarını 7 artı yada eksi 2 bilgi birikimi olarak tespit etmiştir.• Örn; 46 +37=? İle 75634546+95687137=?

5

Bilgi İşlem Süreci (Bellek Türleri)• Kısa süreli bellek

– Bu belleğe kaydedilen bilgi, üzerinde herhangi bir işlem yapılmadığı takdirde 15-20 saniye içinde kaybolur.

– Birtakım stratejiler ve tekrar yoluyla bilginin kısa süreli bellekte daha uzun süre kalması ve uzun süreli belleğe aktarılması sağlanabilir.

– Tekrar bilginin uzun süreli belleğe kaydedilmesi açısından önemlidir.

– Tekrar kodlanan bilginin kolayca hatırlanması ve değişik durumlarda kullanlabilmesi için yeterli değildir.

6

Bilgi İşlem Süreci (Bellek Türleri)• Kısa süreli bellek

• Yeni bilgi ile mevcut bilgilerimiz arasında ilişki kurarak, bilgiyi destekleyen imgeler oluşturarak, bilginin değişik durumlarda uygulama şekilleri üzerinde düşünerek ve bilgi hakkında sorular geliştirip bu sorulara cevap verilerek sağlanan işleme anlamlandırma denir.

• Anlamlandırma bilginin kolayca hatırlanması ve değişik durumlarda kullanılmasını sağlar.

7

Bilgi İşlem Süreci (Bellek Türleri)• Kısa süreli bellek

– Kısa süreli belleğin işlevlerinden biri de kaydedilen bilgileri önceden uzun süreli belleğe kaydedilmiş olan bilgilerle karşılaştırarak eşleştirmek ve ilişkili olanları yeni öğrenmeler olarak yapılaştırmaktır.

– Kısa süreli bellek kapasitesi, uyarıcılar gruplandırılarak arttırılabilir.• Örn; 145319201980 yerine 1453 1920 1980

– Kısa süreli bellek kapasitesi, birden fazla duyu organı kullanılarak da arttırılabilir.• Örn; sunulan bilginin hem sözel hem görsel öğeler içeriyorsa.

8

Bilgi İşlem Süreci (Bellek Türleri)• Uzun süreli bellek

– Üç önemli özelliğe sahiptir.• Bilgi kalıcıdır.• Bilgi organizeli ve anlamlı olarak kaydedilir.• Sınırsız kapasiteye sahiptir.

– Bütün tecrübe ve bilgilerimiz uzun süreli bellekte saklanır.– Değişik olayların hatırlanması, problem çözme, düşünme vb.

aktiviteler uzun süreli bellekde saklı olan bilgiler sayesinde olur.

9

Bilgi İşlem Süreci (Bellek Türleri)• Uzun süreli bellek

• Bilgiler uzun süreli bellekte şemalar şeklinde kaydedilir.• Şemalar organize edilmiş bilgi ağları ve kavram gruplarıdır.• Şemalar yeni bilginin kodlanması, belleğe kaydedilmesi ve

kaydedilen bilginin geri getirilmesini kontrol eder.• Şemalar edindiğimiz bilgilerin zihinsel modelleridir.

10

Bilgi İşlem Süreci (Bellek Türleri)• Uzun süreli bellek

– İlişkili şemalar birbirine bağlanır ve bir şemayı harekete geçiren bilgi onunla ilişkili diğer bilgileri de harekete geçirir.

– Birçok araştırmacı yeni bilginin bellekteki eski bilgi ile ilişkilendirildiği tezini değil, bellekteki eski bilginin sağlanan bağlam içerisinde yeni bilginin yorumlanmasında kullanıldığı tezini savunmaktadır.

– Öğrenciye belleklerindeki şemaları faaliyete geçirip, yeni bilgi ile anlam kazandıracak uyarıcılar sunulmalıdır.• Örn; grafiksel özetler, merak uyandırıcı sorular, filmler, ses klipleri, vb.

11

ARAÇ-GEREÇLERİN ÖĞRETİMDEKİ YERİ VE ÖNEMİ

Öğrenme Stilleri• Her öğrenci farklı öğrenme biçimine sahiptir.• Bazı öğrenme biçimleri şunlardır.

– Görsel/Sözel• Gözlerini kullanır, okuyarak öğrenmeyi tercih eder.

– Görsel/Sözel olmayan• Grafik, resim, video, slayt gibi araç-gereçlerle öğrenmeyi tercih eder.

– İşitsel/Sözel• Dinleyerek öğrenmeyi tercih eder.

– Devin-Duyumsal• Yaparak-yaşayarak öğrenmeyi tercih eder.

13

Öğrenme Stilleri• Görsel/Sözel Öğrenenler

• En iyi bilgi görsel ve yazılı olarak sunulduğunda öğrenirler.• Bu gruptaki öğrencilere yardımcı olabilecek bazı materyaller

şunlardır;• Dersi dinlerken takip edebilecekleri bir taslak• Dersin önemli noktalarının yazı tahtasında veya tepegözde gösterilmesi

14

Öğrenme Stilleri• Görsel/Sözel Öğrenenler

• Önemli gördükleri cümle veya kavramı renkli kalemlerle vega altını çizerek belirgin hale getirirler.

• Sessiz ortamda çalışmaktan hoşlanırlar.• Hatırlamak için öğrendiklerini zihinlerinde görselleştirirler.

15

Öğrenme Stilleri• Görsel Öğrenenler

– Bilgiyi görsel olarak sunulduğunda daha iyi öğrenirler.– Bu gruptaki öğrencilere yardımcı olabilecek bazı materyaller

şunlardır;• Film, video, harita, diyagram gibi materyaller.

– Sessiz ortamda yalnız başlarına çalışmaktan hoşlanırlar.– Görsel sanatlar ve tasarımlardan hoşlanırlar ve sanat yönleri güçlü

olurlar.

16

Öğrenme Stilleri• İşitsel/Sözel Öğrenenler

• Bilgi sözel olarak sunulduğunda daha iyi öğrenirler.• Dersleri dinlemekten ve grup tartışmalarına katılmaktan hoşlanırlar.• Bu gruptaki öğrencilere yardımcı olabilecek bazı materyaller

şunlardır;• Ses kayıtları.

17

Öğrenme Stilleri• İşitsel/Sözel Öğrenenler

• Genelde duyduklarını tekrar ederler.• Sesli olarak düşünürler ve bilgiyi duydukları biçimde zihinlerinde

“işitmeye” çalışırlar.• En iyi başkalarıyla dinleme/konuşma biçiminde etkileşimde

bulunarak öğrenirler.

18

Öğrenme Stilleri• Devin-Duyumsal Öğrenenler

• En iyi yaparak, yaşayarak ve fiziksel olarak aktif olabilecekleri öğrenme durumlarında öğrenirler.

• Laboratuar gibi ortamlarda materyallere dokunarak ve kullanarak öğrenmeyi tercih ederler.

• Gösteri yöntemi, uygulama ağırlıklı ve sınıf dışı alan çalışması ağırlıklı derslerden daha fazla faydalanırlar.

19

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Önemi

• Araç-gereçler genelde öğretimi desteklemek amacıyla kullanılır.

• İyi tasarlanmış öğretim araç-gereçleri öğretim sürecini zenginleştirir, öğrenmeyi arttırır.

20

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Önemi• Çoklu öğrenme ortamı sağlarlar.

Okuduklarımızın %10’unu

İşittiklerimizin %20’sini

Gördüklerimizin %30’unu

Hem Görüp Hem İşittiklerimizin %50’sini

Söylediklerimizin %70’ini

Yapıp Söylediklerimizin %90’ını hatırlarız.– Araç-gereçlerin kullanımı, öğrenme işlemine katılan duyu sayısını

arttırarır.– Bu da kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesine yardımcı olur.

21

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Önemi• Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarının karşılanmasına

yardımcı olurlar.• Öğrenciler farklı öğrenme stil ve ihtiyaçlarına sahiptirler.• Bu da herkesin ayni etkinlikten eşit derecede yararlanamamasına

neden olur.• Bazıları dinleyerek, bazıları görerek, bazıları okuyarak, bazıları da farklı

görsel araç-gereçler sayesinde daha kolay öğrenirler.

• Farklı öğrenme biçimleri öğrenme stilleri olarak adlandırılır.

22

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Önemi• Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarının karşılanmasına

yardımcı olurlar.– Kullanılan araç-gereç sayısı arttıkça, bireysel öğrenme ihtiyaçlarına

uygun bir öğretim kanalının bulunması ihtimali de artacaktır.– Araç-gereçlerin sunacakları bilgi şu şekilde olmalıdır:

• Kolaylıkla algılanabilen olmalıdır.• Özümsenebilecek miktarda ve zamanda olmalıdır.• Sunuluş olarak üzerinde kontrole sahip olabilecekleri şekilde olmalıdır.

– Bir öğrenci hücreler ile ilgili bir görüntüyü ileri geri sayarak tekrar tekrar izleyebilir.

23

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi• Dikkat çekerler.

– Yüz yüze sözel iletişim genellikle en çok kullanılan iletişim metodudur.

– Bilgilerin görsel/işitsel araç-gereçler yoluyla sunulması sonucu ortaya çıkan yenilik, öğrencilerin dikkatlerini çekecek ve duygusal tepkiler yaratarak motive edecektir.

– Kısa süreli belleğin kapasitesi dikkate alındığında dikkat çekme çok önemlidir.

– Öğrencilerin amaçlanan mesaja odaklanmasını sağlamak ancak ilgi çekici uyarıcılar sunularak gerçekleşir.

24

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi• Hatırlamayı kolaylaştırırlar.

• Bilgilerin uzun süreli belleğe nasıl kodlandığı ve saklandığı ile ilgili en önemli kuramlardan biri ikili kodlama (dual coding) bellek kuramıdır.

• Bu kurama göre bilgi uzun süreli bellekte hem sözel hemde görsel olarak kaydedilir.

• Bu nedenle hem sözel hemde görsel olarak kaydedilen bilgilerin hatırlanma ihtimali daha yüksektir.

25

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi• Hatırlamayı kolaylaştırırlar.

– Yapılan araştırmalar somut kelimelerin, soyut kelimelerden ve resimlerin de kelimelerden daha fazla hatırlandığı bulunmuştur.

– Görsel sembollerle sözel önermeleri birlikte kullanmak, bilginin bellekten geri çağrılmasına yardımcı olan çoklu yollar sağlarlar.

– Bir kavramın hem sözel hemde görsel olarak kaydedilmesi, kavram hakkında birşeyler okunduğunda görüntüsünün, görüntüleri ile karşılaşıldığında sözel açıklamalarının hatırlanması ihtimalini artırır.

26

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi• Soyut şeyleri somutlaştırır

– Soyut, karmaşık kavramları, anlaması güç olgu ve olayları basitleştirir.

– Hakkında bilgimiz olmayan bir eşya, bütün özellikleri uzun ve detaylı olarak açıklandığında, anlatılanları verilen tanım ve açıklamalara göre anlamak zor olur fakat görsel gereçler bilinmeyen bu eşyanın nasıl göründüğünün ve bilinen diğer şeylere göre ne kadar büyük olduğunun kavranmasına yardımcı olur.

– Görsel gereçler ikinci bir iletişim kanalı görür.

27

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi• Zamandan tasarruf sağlar

• Sınıfta öğretmenin sadece anlatımı veya sınıf içi tartışma yoluyla öğretilecek bir konunun öğrenciler tarafından algılanması ve anlaşılması zaman alır.

• Halbuki, ayni konu ile ilgili bir slayt veya tepegöz saydamı kullanılarak gösterilen bir çizim çok daha kısa sürede algılanır ve anlaşılır.• Örn; suyun dönüşümünü konu alan bir çizim kullanmak.

28

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi• Güvenli gözlem yapma imkanı sağlarlar

• Film projectörleri ve videolar özellikle sınıfa getirilmesi imkansız, doğrudan gözlenmesi tehlikeli ya da mümkün olmayan cisim, olgu, olay ve işlemlerin kolayca ve güvenli olarak gözlenmesini sağlar.

29

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi• Farklı zamanlarda birbirleriyle tutarlı içeriğin

sunulmasını sağlarlar– Bir öğretmen sınıfta konuyu sadece anlatarak işliyorsa bir derste

verdiği çok güzel bir örneği başka bir zamanda veya farklı bir sınıfta vermeyi unutabilir.

– Görsel ve işitsel araç-gereçler öğretmenlerin her sınıfta ayni örnekleri vermelerine olanak tanır.• Konunun önemli noktalarını içeren bir tepegöz saydamı• İyi hazırlanmış bir video sunusu• Öğretim içeriği ve örnekleri ile ilgili bir slayt sunusu

30

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi• Tekrar tekrar kullanılabilirler

• Etkili bir materyali farklı sınıflarda tekrar kullanan bir öğretmen ayni içeriği öğrencilerine tutarlı olarak sunmakla kalmaz, zaman ve maliyetten tasarruf eder, materyali geliştirmek için harcağı zaman ve enerjiyi tekrarlama probleminden kurtulur.

31

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi• İçeriği basitleştirerek anlaşılmalarını kolaylaştırır

– Bir eşyanın öğrencilerin öğrenmelerini zorlaştıracak çok karmaşık unsurları olabilir.

– Örneğin bir slayt veya tepegöz saydamında kullanılacak basit çizimlerle öğrencilerin, eşyanın normalde görünmeyen iç parçalarını görmeleri sağlanabilir.

– Aracın farklı çalışma biçimleri; sistemin alt unsurlarının birbirleriyle olan ilişkileri farklı renk, sembol ya da tekniklerle gösterilebilir.

32

Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi• İçeriği basitleştirerek anlaşılmalarını kolaylaştırır

• İyi bir gereç, görülemeyecek kadar küçük olan bir nesneyi büyüterek öğrenilmesini kolaylaştırabilir.

• Filmler, gözün takip edemeyeceği hızda oluşan bir sürecin aşamalarını yavaşlatarak, ya da çok yavaş oluşan bir sürecin aşamalarını hızlandırarak, sürecin izlenebilmesine imkan sağlayabilir.

33