Naresuan University Publishing Housewww.nupress.grad.nu.ac.th

Beneficial Insectsแมลงทเปนประโยชน

อดมพร แพงนคร

ตวอยาง

ขอมลทางบรรณานกรมของสำานกหอสมดแหงชาต

National Library of Thailand Cataloging in Publication Data

อดมพร แพงนคร.แมลงทเปนประโยชน Beneficial Insects.-- พษณโลก: สำ�นกพมพมห�วทย�ลยนเรศวร, 2561. 402 หน�.

1. แมลง. I. ชอเรอง.

591.63

ISBN 978-616-426-080-1

ISBN (e-book) 978-616-426-083-2

สพน. 41

ร�ค� 520 บ�ท

พมพครงท 1 เมษ�ยน พ.ศ. 2561 จำ�นวนพมพ 500 เลม

สงวนลขสทธ ต�มพระร�ชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537 โดยสำ�นกพมพมห�วทย�ลยนเรศวร ห�มก�รลอกเลยนไมว�สวนใดสวนหนงของหนงสอเลมน

ไมว�ในรปแบบใด ๆ นอกจ�กจะไดรบอนญ�ตเปนล�ยลกษณอกษรจ�กสำ�นกพมพมห�วทย�ลยนเรศวร เท�นน

ผจดพมพ สำ�นกพมพมห�วทย�ลยนเรศวร

มวางจำาหนายท 1. ศนยหนงสอแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย อ�ค�รวทยกตต ชน 14 ซอยจฬ�ลงกรณ 64 ถนนพญ�ไท แขวงวงใหม

เขตปทมวน กรงเทพฯ 10330 สาขา ศ�ล�พระเกยว กรงเทพฯ โทร. 0-2218-7000-3

สย�มสแควร กรงเทพฯ โทร. 0-2218-9881, 0-2255-4433

มห�วทย�ลยนเรศวร จงหวดพษณโลก โทร. 0-5526-0162-5

มห�วทย�ลยเทคโนโลยสรน�ร จงหวดนครร�ชสม� โทร. 044-216131-2

มห�วทย�ลยบรพ� จงหวดชลบร โทร. 0-3839-4855-9

โรงเรยนน�ยรอยพระจลจอมเกล� (รร.จปร.) จงหวดนครน�ยก โทร. 037-393-023, 037-393-036

จตรสจ�มจร กรงเทพฯ โทร. 0-2160-5301

รตน�ธเบศร จงหวดนนทบร โทร. 0-2950-5408-9

มห�วทย�ลยพะเย� โทร. 0-5446-6799, 0-5446-6800

มห�วทย�ลยเทคโนโลยร�ชมงคลอส�น โทร. 044-922662-3

ส�ข�ยอยคณะครศ�สตรจฬ�ฯ โทร. 0-2218-3979

2. ศนยหนงสอมหาวทยาลยเกษตรศาสตร อ�ค�รวทยบรก�ร มห�วทย�ลยเกษตรศ�สตร 50 ถนนง�มวงศว�น

แขวงล�ดย�ว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900 โทร. 0-2579-0113

3. ศนยหนงสอมหาวทยาลยธรรมศาสตร อ�ค�รอเนกประสงค ชน 1 มห�วทย�ลยธรรมศ�สตร ถนนพระจนทร

แขวงพระบรมมห�ร�ชวง เขตพระนคร กรงเทพฯ 10200 โทร. 0-2613-3899, 0-2623-6493

สาขา ศนยหนงสอมห�วทย�ลยเชยงใหม จงหวดเชยงใหม โทร. 0-5394-4990-1

ศนยหนงสอมห�วทย�ลยสงขล�นครนทร จงหวดสงขล� โทร. 0-7428-2980, 0-74282981

ศนยหนงสอมห�วทย�ลยร�ชภฏยะล� จงหวดยะล� โทร. 0-7329-9980

4. ศนยหนงสอมหาวทยาลยขอนแกน 123 หม 16 ถนนมตรภ�พ ตำ�บลในเมอง อำ�เภอเมอง จงหวดขอนแกน 40000

โทร. 0-4320-2842

5. ศนยหนงสอมหาวทยาลยมหาสารคาม 41/20 ตำ�บลข�มเรยง อำ�เภอกนทรวชย จงหวดมห�ส�รค�ม 44150

โทร. 0-4375-4319

กองบรรณาธการ กองบรรณ�ธก�รจดทำ�เอกส�รสงพมพท�งวช�ก�รของสำ�นกพมพมห�วทย�ลยนเรศวร

ออกแบบปก สรญ� แสงเยนพนธ

พมพท รตนสวรรณก�รพมพ 3 30-31 ถนนพญ�ลไท อำ�เภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000 โทร. 0-5525-8101

สำ�นกพมพนเปนสม�ชกสม�คมผจดพมพ และผจำ�หน�ยหนงสอแหงประเทศไทย

http://www.thaibooksociety.com

nu_publishing

กรณตองก�รสงซอหนงสอปรม�ณม�ก หรอเข�ชนเรยนตดตอไดท ฝ�ยจดจำ�หน�ยสำ�นกพมพมห�วทย�ลยนเรศวร

พมพบน

กระด�ษถนอมส�ยต�กรนรด กระด�ษคณภ�พ เพอผลง�นคณภ�พ

ตวอยาง

คำ�นำ� หนงสอเลมนไดจดท�ำขน ผ เขยนไดปรบปรงจำกเอกสำรค�ำสอนในรำยวชำ

“แมลงทเปนประโยชน(BeneficialInsects)”ของผเขยนซงใชประกอบกำรสอนรำยวชำ

“แมลงทเปนประโยชน” ของนสตภำควชำวทยำศำสตรกำรเกษตร คณะเกษตรศำสตร

ทรพยำกรธรรมชำตและสงแวดลอม มหำวทยำลยนเรศวร นบตงแตป พ.ศ. 2551

เปนตนมำ จำกประสบกำรณของผเขยนไดมโอกำสสมภำษณเกษตรกรจำกกำรอบรม

ในโครงกำรบรกำรวชำกำรตำง ๆ พบวำ นอกจำกนสตผเรยนแลวเกษตรกรสวนใหญ

ยงขำดควำมเขำใจเกยวกบแมลงศตรพชและแมลงทเปนประโยชน ผเขยนจงไดเพมเตม

เนอหำทมรำยละเอยดเขำใจงำยเหมำะทงส�ำหรบนสตนกศกษำรวมทงบคคลทวไปได

รจกกบแมลงทเปนประโยชนชนดตำงๆวำแมลงชนดใดบำงทใหประโยชนแกเรำพรอม

ภำพประกอบเพอเพมควำมนำสนใจและท�ำควำมเขำใจไดงำยและชดเจนยงขนโดยเฉพำะ

อยำงยงเนอหำของเอกสำรเลมนบำงตอนบำงบทจะมรำยละเอยดเพมมำกขนผเขยนหวง

เปนอยำงยงวำหนงสอเลมนคงจะเปนประโยชนแกนสตนกศกษำและผทสนใจทวไป

เพอใหเขำใจเกยวกบแมลงโดยเฉพำะ“แมลงทเปนประโยชน”ไดดยงขน

อดมพรแพงนครตวอยาง

กตตกรรมประกาศ ผเขยนขอขอบคณมหำวทยำลยนเรศวร ส�ำหรบกำรสนบสนนงบประมำณและ

เวลำใหผเขยนไดด�ำเนนกำรตำมควำมตงใจในกำรจดท�ำหนงสอเลมน ณ ตำงประเทศ

เพอใหบรรลผลส�ำเรจขอขอบคณAssociateProf.Dr.DavidMerrittจำกSchoolof

Biological Science, The University of Queensland, Australia ผเปนทง

พเลยงงำนวจยและใหกำรชวยเหลอสนบสนนผ เขยนระหวำงกำรเขยนและท�ำวจย

เรอง โกลเวอรม (Glowworm) อย ทมหำวทยำลย ควนแลนดรวมทงอนเครำะห

อปกรณเครองมอระหวำงกำรท�ำวจยเพอเปนขอมลส�ำหรบหนงสอเลมน ขอขอบคณ

Jutarat Yun Stone เพอนของผเขยนผดแลและใหก�ำลงใจระหวำงเขยนหนงสอเลมน

ทประเทศออสเตรเลย

ขอขอบคณ รศ.ดร. เลศลกษณ เงนศร อำจำรยประจ�ำภำควชำพนธศำสตร

คณะวทยำศำสตรมหำวทยำลยเกษตรศำสตรทใหควำมอนเครำะหชวยอำนและตรวจแกไข

สดทำยขอขอบคณเจำของภำพและเวบไซด pixabay.com ซงเปนเวบไซดภำพฟร

ทอนญำตใหใชรปภำพฟรทใชประกอบในหนงสอเลมนเพอใชประโยชนตอสำธำรณชน

ส�ำหรบคณประโยชนและขอดทงหลำยทไดจำกหนงสอเลมนเขยนขอมอบใหแก

ผมพระคณอยำงสงสดของคอบดำมำรดำและพสำวผลวงลบของผเขยน

อดมพรแพงนคร

ตวอยาง

สารบญบทท 1 บทนำา .................................................................................................1

ประโยชนทไดรบจ�กแมลง .......................................................................... 4

สรป ............................................................................................................. 8

บทท 2 แมลงทใหผลผลตทเปนประโยชน ......................................................11

ผง...............................................................................................................12

แมลงครง ................................................................................................... 38

ไหม ........................................................................................................... 52

ชนโรง ........................................................................................................ 69

สรป ........................................................................................................... 83

บทท 3 แมลงผสมเกสร .................................................................................89

ผงพนธ. ...................................................................................................... 93

ผงหลวง ..................................................................................................... 94

ผงมม ......................................................................................................... 95

ผงโพรง ...................................................................................................... 97

ผงมมเลกหรอผงม�น ................................................................................. 98

ชนโรง ........................................................................................................ 99

ผงหง ........................................................................................................106

ผงกดใบ ...................................................................................................107

ตวอยาง

ผงค�ไล ....................................................................................................108

แมลงภ .....................................................................................................109

แมลงวนดอกไม ........................................................................................110

ตอ แตน. ..................................................................................................111

ผเสอ ........................................................................................................112

แมลงชนดอน ๆ .......................................................................................119

สรป .........................................................................................................119

บทท 4 แมลงตวหำาและแมลงตวเบยน ........................................................123

แมลงตวหำ� (Predators) ...................................................................................124

ดวงเต�ล�ย ..............................................................................................130

มวนพฆ�ต ................................................................................................135

มวนเพชฌฆ�ต .........................................................................................139

มวนเขยวดดไข .........................................................................................143

มวนดดไข .................................................................................................144

แมลงห�งหนบ .........................................................................................144

แมลงปอ ..................................................................................................148

มดแดง .....................................................................................................151

แมลงช�งปกใส ........................................................................................155

ดวงกนกระดก ดวงปกสน หรอดวงกนงอน. .............................................158

ดวงดน .....................................................................................................160

ตกแตนตำ�ข�ว ตกแตนตอยมวย ..............................................................161

ยงยกษ .....................................................................................................162

ตวอยาง

แมงมม .....................................................................................................165

แมลงเบยน (Parasitoids) ..................................................................................170

แมลงเบยนไข (Egg parasitoids) .......................................................................174

แตนเบยนไขไตรโคแกรมม� .....................................................................174

แตนเบยนไขหนอนกอ .............................................................................176

แตนเบยนทลโนมส ..................................................................................176

แตนเบยนอน�สเตตส...............................................................................177

แมลงเบยนหนอน (Larval parasitoids) ...........................................................178

แตนเบยนแพนทลส .................................................................................178

แมลงวนกนขน .........................................................................................178

แตนเบยนหนอนชอนใบสม ......................................................................179

แตนเบยนหนอนโคทเซย ..........................................................................179

แมลงเบยนดกแด (Pupal parasitoids) ...........................................................181

แตนเบยนบร�ไคมเรย. .............................................................................181

แตนเบยนแซนโธพมพล� .........................................................................181

ตอก�เหว� ...............................................................................................182

สรป .........................................................................................................185

บทท 5 แมลงทใชเปนอาหารของมนษยและสตว .........................................189

ตกแตนป�ทงก� .......................................................................................191

แมลงกนน ................................................................................................192

แมลงกดจ ................................................................................................194

แมลงโปงเปง ............................................................................................195

ตวอยาง

ตวจรวด ...................................................................................................197

แมลงหววว ...............................................................................................203

แมลงข�วส�ร ...........................................................................................204

แมลงมน ..................................................................................................204

แมลงตบเต�หรอดวงดง ...........................................................................205

แมลงเหนยง .............................................................................................207

จงหรด .....................................................................................................208

จงโกรงหรอจกง .......................................................................................215

แมลงกระชอน..........................................................................................219

มดแดง .....................................................................................................220

แมลงทบ ..................................................................................................224

รวงผง ......................................................................................................226

จกจน .......................................................................................................229

แมลงเม� ..................................................................................................231

ดกแดไหม ................................................................................................233

หนอนไผ ..................................................................................................238

แมลงด�น�...............................................................................................241

แมลงด�สวน ............................................................................................245

มวนแมงปองนำ�หรอแมลงคนโซ ..............................................................246

ดวงกว�ง ..................................................................................................247

ตอ.............................................................................................................250

หนอนนก .................................................................................................251

ตวอยาง

ดวงนำ�มน ................................................................................................265

สรป .........................................................................................................267

บทท 6 แมลงชวยสรางเสรมความอดมสมบรณของดน ...............................271

ดวงมลสตวหรอ แมลงกดจ ......................................................................275

แมลงกระชอน..........................................................................................281

แมลงวนล�ย ............................................................................................282

แมลงห�งดด ............................................................................................284

ดวงขคว�ย ...............................................................................................286

ดวงดนขอบทองแดง ................................................................................287

แมลงห�งหนบ .........................................................................................288

ตวส�มง�ม ...............................................................................................289

แมลงวนหลงล�ย .....................................................................................290

ปลวก .......................................................................................................292

มด ...........................................................................................................295

สรป .........................................................................................................300

บทท 7 แมลงทเปนประโยชนทางการศกษา ................................................305

แมลงหว ...................................................................................................309

หงหอย .....................................................................................................316

ดวงนำ�มน ดวงโสน ดวงไฟเดอนห� .........................................................322

แมลงวนหวเขยว ......................................................................................327

ตวอยาง

แมลงหนอนปลอกนำ� ...............................................................................331

สรป .........................................................................................................337

บทท 8 แมลงทเปนประโยชนตอการทองเทยว ............................................341

หงหอย .....................................................................................................343

โกลเวอรม ................................................................................................356

ผเสอ ........................................................................................................365

สรป .........................................................................................................369

บทท 9 บทสรป ...........................................................................................371

ก�รอนรกษแมลงในประเทศไทย ...............................................................374

สรป............................................................................................................378

ดชน...................................................................................................................380

ตวอยาง

1

บทท 1

บทนา

(Introduction)

แมลงจดเปนสตวไมมกระดกสนหลงใน (Class Insecta) เปนกลมทใหญทสด

และมการแพรกระจายกวางขวางทสดใน (Phylum Arthropoda) และเปนกลมทม

ความหลากหลายมากทสดในบรรดาสตวทงหมด โดยมมากกวา 800,000 ชนด

ซงมากกวาสตวชนดอน ๆรวมกน ประมาณไววามแมลงปอ 5,000 ชนด ตกแตนตา

ขาว 2,000 ชนด ผ เส อ 170,000 ชนด แมลงวน 120,000 ชนด ผ งและมด

110,000 ชนด แมลงมขนาดตวเลกเมอเจรญเตบโตสมบรณเตมท รางกายจะแบง

ออกเปน 3 สวน คอ สวนหว สวนอก และสวนทอง มขา 6 ขา มหนวด 1 ค มปก 1

หรอ 2 ค เชน แมลงวน แมลงสาบ แมลงปอ หรออาจไมมปกเลยกได

ปจจบนโลกมแมลงประมาณมากกวาหลายลานชนด ซงขณะนนกกฏวทยา

รจกแมลงประมาณ 750,000 ชนด แตทจรงแลวแมลงมมากมายหลายชนดกวาน

หลายเทาแมลงจงนบวาเปนสตวทมจานวนชนดมากทสด มากกวาพช สตวอน ๆ

และจลนทรยรวมกนทงหมด มนษยพงพาอาศยแมลงในการดารงชพมาก แตแมลง

ไมจาเปนตองอาศยมนษยในการดารงชวตเลย หากสมมตวาโลกนไมมมนษยใน

ทนททนใด เราจะพบวาแมลงแมแตชวตเดยวกไมกระทบกระเทอน และภายในระ

เวลาเพยง 200-300 ปโลกจะยอนกลบสสภาพอดมสมบรณดงในอดต เมอ 10,000 ป

มาแลว แตหากแมลงหมดสนไปจากโลกระบบนเวศนทงหลายกจะจบสนลง เราจงไดม

การศกษาเกยวกบแมลงในดานตาง ๆ และพบวาแมลงทมนษยมกเขาใจวาแมลงเปน

บทนำ บทท

Introduction

ตวอยาง

บทท 1 บทนำ

2

2

ศตรไมวาจะทาลายพชผลทางการเกษตร หรอเปนศตรรบกวนภายในบานแททจรงม

เพยงสวนนอยเทานนสวนใหญแลวแมลงเปนประโยชนมากกวา

แมลงถอกาเนดขนบนโลกเมอ 500 ลานปกอน เนองดวยจานวนชนดมากถง

สามในสของสตวม ชวตบนโลก มววฒนาการและพฒนาการมาอยางยาวนาน

จงมผกลาวกนวาแมลงจะเปนแหลงอาหารโปรตนของมนษยเมอประชากรมนษยบน

โลกมนษยเพมมากขนในอนาคตและหากเกดสงครามลางโลกขนแลวในอนาคตสตว

ทอาจจะมชวตรอดเหลออยไดชนดหนงกคอแมลงนนเอง ดวยววฒนาการอนยาวนาน

และความหลากหลายอนมหาศาลของชนดแมลง ในปจจบนนกวทยาศาสตรยงคง

ทาการศกษาคนควาวจยแมลงในธรรมชาตและหองทดลองอยางไมหยดยง แมลงบาง

ชนดมความสามารถทนาพศวงสามารถผลตสารเคมบางชนดทมคณสมบตทอาจนามา

พฒนาใชเปนยารกษาโรคได เชน การนาสารเคมจากพษเหลกในของผงมารกษาโรค

อมพฤกษและอมพาต ตลอดจนอาจนาไปสการพฒนาสงประดษฐอปกรณเครองมอท

จะอานวยประโยชนตาง ๆ แกมนษยในอนาคต

ในการกาเนดและววฒนาการของแมลงนนมหลายทฤษฎทนกวทยาศาสตรได

พยายามหาหลกฐานมาอางอง แตเนองจากแมลงเปนสตวทมขนาดเลก และเกดขน

มากในชวงเวลาทเปลอกโลก ไมสามารถเกบซากดกดาบรรพไดด ทาใหหลกฐานทาง

ววฒนาการของแมลงนนมนอยมาก ทฤษฎแมลงมววฒนาการรวมกบสงมชวตอน

และนอกจากนยงมแนวความคดทเชอวาบรรพบรษของแมลงเปนพวกแอนเนลด

(Annelid) ทมรปรางคลายหนอนและมววฒนาการจนกลายเปนแมลง

แมลงหลายชนดมอวยวะรบรสมผสท ดมากบางครงอาจมประสทธภาพ

มากกวาประสาทสมผสของมนษยตวอยางเชน ผงสามารถเหนแสงสในสเปกตรมของ

รงสอลตราไวโอเลต และผเสอกลางคนตวผมระบบประสาทรบกลนทสามารถรบกลน

ตวอยาง

11

บทท 2

แมลงทใหผลผลตทเปนประโยชน

(Insect as beneficial products)

แมลงทใหผลผลตทเปนประโยชนนนมเพยงไมกชนด แตผลผลตทแมลง

ใหนนมคณคามหาศาล จนทาใหมนษยหนมาเลยงแมลงเพอเอาผลผลตจากแมลง

มาจาหนายเปนสนคา อาท ผง มนษยรจกผงและนาผงมานานกวา 7,000 ปแลว

ตามประวตศาสตรจากภาพวาดบนผนงถาท Altomira ในประเทศสเปนแสดงใหเหน

คนกาลงปนตนไมเพอเอาไมตรงผงและเกบนาผงใสหมอ ในประเทศอยปตกษตรย

Menes ทรงโปรดใหผงเปนสตวสญลกษณแหงอาณาจกรของพระองค เพราะผงชวย

ผสมเกสรดอกไม ทาใหผคนมผลไมบรโภคอยางอดมสมบรณ คนอยปตรวานอกจาก

นาผงจะมคณคาทางอาหารแลว ยงสามารถรกษาโรคบางชนด และเปนเครองสาอาง

ไดดวย กษตรยโรมนในสมยโบราณทรงโปรดปรานการดองศรษะของศตรในนาผง

เพราะนาผงสามารถปองกนของสดไมใหเนาเปอยไดเปนเวลานาน ประวตศาสตรยงได

บนทกอกวาชาวอยปตเปนชนชาตแรกทรจกนาผงมาเลยง และจนเปนเอเชยชาตแรก

ทรจกเลยงผง ความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยสมยใหมทาใหการเลยง

แมลงซงเดมทากนในยามวางเปนอาชพเสรมในครวเรอน กลายเปนอาชพหลกททา

รายไดใหเกษตรกรผเลยงเปนจานวนมาก จนกระทงในปจจบน ไดพฒนาจนเปน

อตสาหกรรมทมการสงผลตผลเหลานไปขายยงตางประเทศเปนสนคาออกทสาคญ

ผลตผลอนมคณคามหาศาล จากแมลงนามาทาประโยชนในทางการคา ไดแก นาผง

ไขผง นมผง (Royal jelly) เกสรผง (Pollen grain) ท ไดจากผง นอกจากนยงม

Insect as beneficial products

แมลงทใหผลผลตทเปนประโยชน

บทท

ตวอยาง

บทท 2 แมลงทใหผลผลตทเปนประโยชน

12

12

ผลผลตจากผเสอหนอนไหม ผเสอยกษ ไดแก ผาไหม เสนไหม ผลผลตชนไดมาจาก

ชนโรงผลผลตครงและสยอม โคซเนลดาย (Cochineal dye) ไดมาจากเพลยหอย

(Cochineal insect) ซงเปนเพลยหอยชนดหนง เปนตน แมลงทใหผลผลตท เปน

ประโยชนจนเกษตรกรนยมนามาเลยงมดงนคอ

ผง (Honey bees) Apis sp.

วงศ (Family): Apidae

อนดบ (Order): Hymenoptera

ลกษณะทวไปของผง

สวนหว ประกอบดวยอวยวะรบความรสกตาง ๆ ทสาคญ คอ ตารวมม

อย 2 ตา เปนดวงตาเลก ๆ รปหกเหลยมหลายพนตารวมกนเชอมตดตอกนเปนแผง

ผงจงมองเหนสงตาง ๆ ไดรอบทศทาง ตาเดยวอยดานบนระหวางตารวมสองขาง

ลกษณะเปนจดเลก ๆ รปสามเหลยมตาเดยวเปนสวนทรบรเรองความเขมของแสง

ผงจงแยกสตาง ๆ ไดพบวาผงสามารถเหนได 4 สคอ สอลตราไวโอเลต สฟา สฟาปน

เขยว และสเหลอง ถาชวงแสงทมากกวา 700 มลลไมครอน ผงกจะมองเหนเปนสดา

หนวดมขอตอและปลองขนาดเทากน จานวน 10 ปลอง ทาหนาทรบความรสกได

ไวมาก

สวนอก ประกอบดวยปลอง 4 ปลอง ดานลางของปลองแรกมขาคหนาอก

ปลองกลางมขาคกลาง และดานบนมปกคหนาขนาดใหญ 1 ค ดานลางของอกปลองท

สามมขาคทสาม เปนขาคหลงของผงงานจะมตะกราเกบละอองเกสรดอกไม ดานบน

มปกคหลงอย 1 ค ขนาดเลกกวาปกคหนา

ผง (Honey bees) Apis sp.

วงศ (Family): Apidae

อนดบ (Order): Hymenoptera

ตวอยาง

89

บทท 3

แมลงผสมเกสร

(Insect as pollinators)

แมลงเปนสงมชวตทชวยในการผสมเกสรดอกไมมากทสด แมลงทจดอยใน

ประเภท อาศยเกสรเปนอาหารทใหโปรตนและอาศยนาหวานเปนอาหารทใหพลงงาน

เกสรดอกไมจะตดตามตวแมลงจากดอกหนงไปอกดอกหนงในขณะทแมลงลงกนเกสร

และนาหวานจากดอกไม แมลงชวยผสมเกสรเปนแมลงทมววฒนาการควบคมากบพช

เพอใหสามารถพงพาอาศยกนและกนไดเปนอยางด กลาวคอแมลงอาศยเกสรและ

นาหวานจากดอกไมเปนอาหาร หรอเปนแหลงโปรตนใหแกตวเองและตวออน

สวนพชอาศยแมลงเปนตวนาเกสรตวผไปสเกสรตวเมย ทาใหพชประสบความสาเรจ

ในการแพรขยายพนธพชผลชนดตาง ๆ จะตดผลหรอมเมลดไวใชขยายพนธตอไปได

จะตองมการผสมเกสร ตนไมบางชนดเกสรตวผและเกสรตวเมยอยในดอกเดยวกนก

จะผสมกนเองได แตตนไมอกหลายชนดเกสรตวผและเกสรตวเมยอยคนละดอกหรอ

คนละตนจาเปนตองอาศยสงอนชวยในการผสมเกสร ลมเปนพาหะสาคญชวยพดเกสร

ตวผไปตกบนยอดเกสรตวเมย อยางไรกตามมากกวา 60% ของตนไมทงหมดอาศย

สงมชวตชนดอนในการผสมเกสร เชน หอย ทาก แมงมม ไร นก คางคาวและแมลง

เปนตน

Insect as pollinators

แมลงผสมเกสรบทท

ตวอยาง

บทท 3 แมลงผสมเกสร

90

90

ววฒนาการของพชเพอดงดดใหแมลงเขาหามไดหลายอยาง เชน การมดอก

สสนสวยงามหรอมกลนหอมเพอดงดดแมลงใหบนเขาหา หรอละอองเกสรตวผ

ประกอบดวยสารเหนยวเพอสามารถเกาะตดไปกบตวแมลงได ด สวนแมลงม

ววฒนาการในสวนของลาตวหรอรยางคตามลาตว เพอใหเปนท เกาะของเกสร

เปนตน การผสมเกสรเกดขนไดเมอละอองเกสรทตดตามตวแมลงหลนลงบนดอกไม

ทแมลงบนไปเกาะ ซงอาจเปนดอกไมบนตนเดยวกนหรอตางตนกไดเชน ผง แมลงภ

และจากการทพชไดมการปรบตวตอรายละเอยดตาง ๆ ของดอกไมทแตกตางกนไป

แมลงชวยผสมเกสรเองกมการปรบตวเพอใหเหมาะสมกบรปแบบตาง ๆ ของดอกไม

เชน ดอกไมทมลกษณะทรงระฆง แมลงจะตองปรบตวเองใหมปากทมลนยาว

เพอจะไดยนไปดดกนนาหวานไดสะดวก เชน ผเสอจะมปากทปรบสภาพมลกษณะ

ยาวเปนงวงมวนเปนวงยดหดไดทเรยกวา “โปรบอสซส” (Proboscis)

พชบางชนดอาศยแมลงชนดเดยวในการผสมเกสร แตพชสวนมากอาศย

แมลงหลายชนดไมเฉพาะเจาะจง ผงจดวาเปนแมลงชวยผสมเกสรทสาคญทสด

เพราะในแตละเทยวบนทออกหาเกสรหรอนาหวาน ผงจะไปทดอกไมของพชชนดใด

ชนดหนงเทานน ทาใหไมเกดการปะปนหรอสญเปลาของละอองเกสรผลผลตทาง

การเกษตรทเพมขนเนองจากมผงชวยผสมเกสรนน เมอประเมนแลวมมลคาสงกวา

นาผ งและผลตภณฑอน ๆ จากรงผง ดงนนในปจจบนถอวาผลตผลหลกจาก

อตสาหกรรมการเลยงผงคอ การทผงชวยเพมอตราการตดผลใหแกพช ดงจะเหนวา

มการใหบรการเชาผงเปนรงๆ ไปวางไวเปนแหงๆ ในสวนผลไมในชวงเวลาทดอกไม

เรมบานแมลงทชวยผสมเกสรดอกไมมทงหมดในโลกประมาณ 30,000 ชนด ผงเปน

แมลงทชวยขยายพนธไมและดอกไมโดยการนาเกสรตวผไปผสมกบเกสรตวเมยและ

นาผงคอนาหวานทผงเกบจากเกสรดอกไม นอกจากผงทใหนาผง แลวยงมแมลง

ชนดอน ๆ อกทชวยในการผสมเกสร ไดแก

ตวอยาง

123

บทท 4

แมลงตวหาและแมลงตวเบยน

(Insects as Predators and Parasitoids)

แมลงศตรธรรมชาต (Natural enemies) หมายถง แมลงทเปนประโยชน

และมบทบาทในการควบคมแมลงศตรพช (Insect pest) โดยชววธและเปนปจจย

ทางชวภาพ (Biotic factor) ทชวยควบคมปรมาณของแมลงศตรพชใหอยในสภาพ

สมดลตามธรรมชาต (Natural balance) ซงแมลงศตรธรรมชาตในทน หมายถง

แมลงหา (Predator) และแมลงเบยน (Parasite) แมวาแมลงจะมการสบพนธทม

ประสทธภาพสงมาก สามารถแพรพนธเพมปรมาณไดอยางรวดเรว แตแมลงกมศตร

ธรรมชาตมากมายทคอยควบคมประชากรของแมลงใหอยในสมดล ศตรธรรมชาต

ของแมลง ไดแก ภยพบตทางธรรมชาต เชน สภาพแวดลอมตาง ๆ ทเปลยนแปลงไป

เปนอนตรายตอแมลงสงมชวตชนดอน ๆ ทเปนศตรของแมลง ทสาคญกคอแมลง

ดวยกนเอง แมลงหลายชนดทกนหรออยภายในหรอภายนอกตวของแมลงชนดอน

แมลงเหลานเรยกวาตวหาและตวเบยน ซงปกตแลวจะมอยจานวนมากพอทจะควบคม

จานวนประชากรของแมลงชนดหนงๆ ใหอยในสมดลคอ ไมทาใหเกดความสญเสย

ทางเศรษฐกจ แตปจจบนมนษยไดทาลายแมลงทเปนประโยชนไปเสยมากทงทฆามน

โดยตรงและทไปรบกวนเปลยนสภาพความเปนอย ซงกระทบกระเทอนตอวงจรชวต

ของมน จนทาใหแมลงตวหาและตวเบยนนอยลงเรอย ๆ จนไมเพยงพอจะกาจดแมลง

ศตรพช

Insects as Predators and Parasitoids

แมลงตวหำ ำและแมลงตวเบยน

บทท

ตวอยาง

บทท 4 แมลงตวหำ และแมลงตวเบยน

124

124

ดงนนปจจบนนไดมการชวยเพมปรมาณแมลงตวหาและตวเบยน เชน

การผลตแมลงเหลานแลวนาไปปลอยในธรรมชาตเรยกวธการนวา การปองกน

กาจดแมลงแบบชววธ ซงเปนวธการทดทสด เพราะไมเปนอนตรายตอผใชและ

สภาพแวดลอมตาง ๆ ตวหา 1 ตวในตลอดชวงชวตสามารถกนศตรพชไดเปนจานวน

มาก จงมบทบาทสาคญในการควบคมปรมาณศตรอยางยง สวนตวเบยนแตกตางจาก

ตวหาตรงทสามารถเขาทาลายศตรพชไดทกระยะ เชน ตวเบยนไข ตวเบยนหนอน

ตวเบยนดกแด ตวเบยนตวเตมวย ตวเบยนตองดารงชวตจนครบวงจรชวตในเหยอ

จงเสาะหาศตรพชเพอเปนแหลงอาหารและขยายพนธ แมตวเบยนมความจาเพาะ

เจาะจงตอศตรพชแตกเปนแมลงทมมากทงชนดและปรมาณจงมบทบาทในการลด

ปรมาณศตรพชลงอยางมากเชนกน ไดมการนาแมลงตวหามาใชกาจดแมลงศตร

ทางการเกษตรจนประสบผลสาเรจมาแลวหลายตวอยาง ในตางประเทศไดใชดวงเตา

ลาย ทาลายเพลยแปงในสวนสม ใชแมลงชางปกใสในสวนเพอชวยกาจดเพลยออน

และมด จนกระทงมการเพาะเลยงแมลงเหลานจานวนมากเพอใชประโยชนใน

ทางการคา เกษตรกรสามารถหาซอแลวนามาปลอยในสวนของตนเพอชวยกาจด

เพลยออนได แมลงชางปกใสรวมทงแมลงหางหนบกเชนกน ไดมการผลตออกมาขาย

ในลกษณะเปนไขและตวเตมวยทสามารถนาไปวางในสวนเพอชวยกาจดเพลยออน

และหนอน เปนตน

แมลงตวหา (Predators)

แมลงตวหา หมายถง แมลงทกนแมลงชนดอน ๆ เปนอาหาร และการกนนน

จะกนเหยอ (Prey) หลายตว จนกวาจะเจรญเตบโตครบวงจรชวต โดยจะกนเหยอ

ไปเรอย ๆ และมกจะไมจากดวยของเหยอสามารถทาลายเหยอไดทกระยะการ

เจรญเตบโต แมลงตวหาจะพบในแมลงเกอบทกอนดบ (Order) แมลงทมพฤตกรรม

เปนตวห ามประมาณ 87 วงศ (Family) ใน 5 อนดบ (Order) สวนแมลงทม

124

ดงนนปจจบนนไดมการชวยเพมปรมาณแมลงตวหาและตวเบยน เชน

การผลตแมลงเหลานแลวนาไปปลอยในธรรมชาตเรยกวธการนวา การปองกน

กาจดแมลงแบบชววธ ซงเปนวธการทดทสด เพราะไมเปนอนตรายตอผใชและ

สภาพแวดลอมตาง ๆ ตวหา 1 ตวในตลอดชวงชวตสามารถกนศตรพชไดเปนจานวน

มาก จงมบทบาทสาคญในการควบคมปรมาณศตรอยางยง สวนตวเบยนแตกตางจาก

ตวหาตรงทสามารถเขาทาลายศตรพชไดทกระยะ เชน ตวเบยนไข ตวเบยนหนอน

ตวเบยนดกแด ตวเบยนตวเตมวย ตวเบยนตองดารงชวตจนครบวงจรชวตในเหยอ

จงเสาะหาศตรพชเพอเปนแหลงอาหารและขยายพนธ แมตวเบยนมความจาเพาะ

เจาะจงตอศตรพชแตกเปนแมลงทมมากทงชนดและปรมาณจงมบทบาทในการลด

ปรมาณศตรพชลงอยางมากเชนกน ไดมการนาแมลงตวหามาใชกาจดแมลงศตร

ทางการเกษตรจนประสบผลสาเรจมาแลวหลายตวอยาง ในตางประเทศไดใชดวงเตา

ลาย ทาลายเพลยแปงในสวนสม ใชแมลงชางปกใสในสวนเพอชวยกาจดเพลยออน

และมด จนกระทงมการเพาะเลยงแมลงเหลานจานวนมากเพอใชประโยชนใน

ทางการคา เกษตรกรสามารถหาซอแลวนามาปลอยในสวนของตนเพอชวยกาจด

เพลยออนได แมลงชางปกใสรวมทงแมลงหางหนบกเชนกน ไดมการผลตออกมาขาย

ในลกษณะเปนไขและตวเตมวยทสามารถนาไปวางในสวนเพอชวยกาจดเพลยออน

และหนอน เปนตน

แมลงตวหา (Predators)

แมลงตวหา หมายถง แมลงทกนแมลงชนดอน ๆ เปนอาหาร และการกนนน

จะกนเหยอ (Prey) หลายตว จนกวาจะเจรญเตบโตครบวงจรชวต โดยจะกนเหยอ

ไปเรอย ๆ และมกจะไมจากดวยของเหยอสามารถทาลายเหยอไดทกระยะการ

เจรญเตบโต แมลงตวหาจะพบในแมลงเกอบทกอนดบ (Order) แมลงทมพฤตกรรม

เปนตวห ามประมาณ 87 วงศ (Family) ใน 5 อนดบ (Order) สวนแมลงทม

แมลงตวห�า (Predators)ตวอยาง

189

บทท 5

แมลงทใชเปนอาหารของมนษยและสตว

(แมลงทกนได)

(Edible insects)

มนษยกนแมลงเปนอาหารมาตงแตสมยกอนประวตศาสตร แมวาปจจบน

จะมอาหารอยางอนอกมากมายหลายชนดทปรงแตงขนมา แตกยงมชนเผาพนเมอง

ในแถบตาง ๆ เกอบทวโลกทกนแมลงเปนอาหาร การนาแมลงมาประกอบอาหาร

เกดขนมานานแลวทงในประเทศไทยและในตางประเทศ ตวแมลงนนมปรมาณไขมน

และโปรตนสงมาก ในบางแหงใชแมลงเปนโปรตนเสรมในอาหารใหกบเดกทเปน

โรคขาดธาตโปรตน ชนพนเมองในอฟรกา กนมด ปลวก หนอนดวง หนอนผเสอและ

ตกแตน เปนอาหารหลกทใหโปรตน ในบางประเทศมการนาแมลงมาทาเปนอาหาร

กระปองและสงไปจาหนายทประเทศสหรฐอเมรกา สวนในญปนกมการสงออกดกแด

หนอนไหมทใชกนเปนอาหาร สาหรบในประเทศไทยชาวบานในแถบชนบทนยมนา

แมลงมากนเปนอาหาร โดยเฉพาะอยางยงในชนบทภาคตะวนออกเฉยงเหนอและ

ภาคเหนอ การททราบวาแมลงชนดใดกนไดหรอไมนน เปนความรสบทอดตอกนมา

แมลงทกนไดบางชนดพบมอยเฉพาะท จงรจกกนกนเฉพาะทองถนนน ๆ แตบางชนด

มอยทว ไปในประเทศจงรจกกนกนอยางกวางขวางในหมคนไทย และบางครงสามารถ

หาซอไดตามทองตลาด แมลงกนไดทพบในประเทศไทยเทาทสารวจไดมมากกวา

50 ชนด

Edible insects

แมลงทใชเปนอาหารของมนษยและสตว

บทท

ตวอยาง

บทท 5 แมลงทใชเปนอาหารของมนษยและสตว

190

190

แมลงสามารถใช เปนแหลงโปรตนทดแทนโปรตนจากแหลงอนได

โดยการศกษาของ Xiaoming และคณะ เมอป พ.ศ. 2553 ในรายงานของ FAO

ไดวเคราะหหาปรมาณโปรตนของแมลงในอนดบ (Order) ตาง ๆ โดยคดเปน

เปอรเซนตของนาหนกแหงดงนคอ อนดบโคลออปเตรา (Coleoptera) ในระยะตว

เตมวยและตวออน มปรมาณโปรตนอยระหวาง 23 - 66% อนดบเลพดอปเตรา

(Lepidoptera) ในระยะดกแดและตวออน มปรมาณโปรตนอยระหวาง 14 - 68%

อนดบเฮมปเตรา (Hemiptera) ในระยะเตมวยและตวออน มปรมาณโปรตนอย

ระหวาง 42 - 74% อนดบโฮมอเตรา (Homoptera) ในระยะตวเตมวย ระยะตวออน

และระยะไข มปรมาณโปรตนอยระหวาง 45 - 57% อนดบ ไฮมนอปเตรา

(Hymenoptera) ทกระยะการเจรญเตบโต ใหปรมาณโปรตนระหวาง 13 - 77%

อนดบโอโดนาตา (Odonata) ในตวเตม วยและตวออน มโปรตน 46 - 65%

และอนดบออรทอปเตรา (Orthoptera) ในระยะตวเตมวยและตวออน มโปรตน

ระหวาง 23 - 65%

ในประเทศไทย แมลงหลายชนดถกกนเปนอาหารซงมขายกนเปนปกต

ในตลาดทงสด ๆ และทาสาเรจรป เชน ตกแตนทงสด ๆ และทอดกรอบ นอกจากน

ยงมการทานาปลาททามาจากตกแตนอกดวย ดวงปกแขงทเรยกวาตวกดจกเปน

อาหารทมการรบประทานกนในเกอบทกแหงในประเทศ นาพรกแมลงดานาเปนทรจก

กนดของคนไทยทวไป ดกแดหนอนไหมกเปนทนยมของคนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ตวหนอน และ ดกแดของดวงหนวดยาวทไดปรงรสเปนอาหาร ทงนในการนาแมลงมา

ประกอบเปนอาหารนน ถาเปนแมลงตวโตควรเดดเอาสวนแขงออกกอน เชน หว

ขา และปก สงทสาคญคอตองไมจบแมลงในแหลงทมการพนสารฆาแมลงมากนเปน

อนขาด นอกจากนตองระวงไมจบแมลงทไมควรบรโภคมาเปนอาหาร ตวอยางเชน

ดวงนามน เพราะเปนอนตรายถงชวตได

ตวอยาง

271

บทท 6

แมลงชวยสรางเสรมความอดมสมบรณของดน

(Insect as decomposers)

แมลงทชวยสรางความอดมสมบรณของดน มการพฒนาเกยวกบการจดการ

ความอดมสมบรณของดนอยางมประสทธภาพ การปรบปรงความอดมสมบรณของดน

โดยวธการตาง ๆ เชน การทาดนใหมความอดมสมบรณ การลดความเปนกรดเปนดาง

การทาใหดนรวนซย และการกาจดแมลงทเปนแมลงศตรทางดนทเกยวกบทาง

การเกษตร แมลงทกนซากพชซากสตวเปนอาหารมบทบาทสาคญในการยอยสลาย

ซากเหลานน และปลดปลอยแรธาตอาหารออกมาอยในสภาพทพชนาไปใชประโยชน

เพอการเจรญเตบโตได แมลงหลายชนดเจาะทาลายตนไมทตายแลวหรอทโคนลม

เปดโอกาสใหเชอจลนทรยเขายอยสลายไมไดเรวขน และแปรสภาพเปนแรธาตอาหาร

ทสาคญของพชปกคลมผวหนาดนเปนการเพมความอดมสมบรณของดน แมลงท

เกบเศษใบไมหรอเศษผงตาง ๆ มาสรางรงใตดน โดยการเจาะทารงหรอไชชอนลงไป

ในดนกมสวนชวยทาใหโครงสรางของดนดขน ทาใหดนโปรงมการระบายอากาศดและ

เพมแรธาตอาหารในดน แมวาจะเปนททราบดวา ไสเดอน มหนาทสาคญในการปรบ

สภาพของดน แตแมลงทอาศยในดน กมสวนชวยมใชนอยเชนกน แมลงทาหนาทยอย

สลายเศษซากพช ซากสตว และของเสยในสงแวดลอม โดยแมลงจะนาเศษซาก

เหลานนมาใชสาหรบเปนอาหาร เปนทวางไขเปนแหลงอาหารของตวออนดวย

ซงเศษซากเหลานเปนแหลงวตถดบทสาคญของอนทรยวตถในดนสาหรบเปน

Insect as decomposers

แมลงชวยสรางเสรมความอดมสมบรณของดน

บทท

ตวอยาง

บทท 6 แมลงชวยสรางเสรมความอดมสมบรณของดน

272

272

แหลงอาหารของแมลง ซงแมลงเหลานถกเรยกวา “ซาโปรเฟทส” (Saprophages)

นกกฏวทยาไดแบงกลมแมลงเหลานตามประเภทของอาหารของแมลง ดงน

แมลงกนซากพช หรอไมแหงเปนอาหาร

แมลงกลมนอาศยและกดกนอยในเศษซากพชและเนอไมแหง มทงชนดท

อยในดน และชนดทเจาะและอาศยกดกนอยในเนอไม แมลงทกนซากพชเปนอาหาร

เชน ปลวก มด และตวหนอนของดวง เปนตน นอกจากการยอยเกดจากแมลงแลวยง

มผยอยสลายชนดอนเขามาชวยทากจกรรมยอยสลายใหเกดเปนฮวมส (Humus)

ซงพบปกคลมตามผวดน เชน จลนทรย และเชอรา เปนตน สวนในกองใบไมท

ทบถมกนอยเปนชน ๆ ถอวาเปนอกพนทหนงทมสงมชวตอาศยอยอาจพบไดทง

สตวขนาดเลก เชน หน สตวเลอยคลาน เชน ง จงเหลน กงกา แมง เชน แมงมม สตว

ไมมกระดกสนหลงอน ๆ เชน กงกอ ตะขาบ กระสนพระอนทร และทสาคญทพบเหน

อยเปนประจาคอแมลง ซงสงมชวตเหลานแตละชนดกจะมบทบาททแตกตางกนไป

ตามหวงโซของอาหาร และสายใยชวตในระบบนเวศ เชน ปลวกทถอเปนผชวย

ยอยสลายทสาคญ แตปลวกกเปนอาหารของแมลง หรอสตวไดอกดวย

แมลงทพบอยใตเศษซากใบไมมอยทกหนทกแหง การเขามาใชประโยชน

ของแมลงมหลายรปแบบ บางชนดมชวตอยใตเศษซากใบไมตลอดทงงวงจรชวต

บางชนดมบางชวงทตองเขามาอาศยอยใตเศษซากใบไม กจกรรมของแมลงทพบม

ตงแตใชเปนแหลงหาอาหารซงเปนอาหารของแมลงเองเปนทผสมพนธ และทวางไข

เปนทหลบซอนตวเหลานเปนตน แมลงทหากนอยใตเศษซากใบไมทเปนพวกกนเนอ

หรอตวหา ไดแก มด ดวงดน ตวออนดวงเสอ ดวงกนกระดก ตวออนหงหอย ดวงมด

แมลงทกนซากใบไม ไดแก ปลวก มอดแปงบางชนด ตวออนของกลมดวงแรด ดวงกวาง

ดวงเขยวกาง ดวงเขยวสน แมลงสองงาม (Diplura) ตวสามงาม (Thaysanura)

ตวอยาง

305

บทท 7

แมลงทเปนประโยชนทางการศกษา

(Insect as educational benefit)

แมลงหลายชนดถกนามาใชประโยชนทางการศกษา สงเกตไดวาในการนา

สตวขนยานอวกาศหรอจรวดไปทดลองในอวกาศ มกจะตองมแมลงชนดใดชนดหนง

หรอหลายชนดถกนาไปทดลองดวยเสมอ พนฐานความรทางชววทยาและขบวน

การทางสรระวทยาในสงมชวตนนมกจะคลายคลงกน เนองจากแมลงเปนสตวทม

ชวงชวตสน และมนษยสามารถเลยงแมลงไดหลายชนดในหองปฏบตการ แมลงจงถก

นามาใชเปนสตวทดลอง เพอใชในการศกษาหาความรทางดานตาง ๆ และผลทไดจาก

การศกษานกใชเปนพนฐานความรสาหรบการศกษาสงมชวตชนดอน การคนพบ

วทยาการใหม ๆ นนหลายอยางไดมาจากการศกษาจากแมลงเปนพนฐาน การศกษา

สรระวทยาของแมลงไดชวยเพมความรและทาใหมนษยเขาใจในระบบสรระวทยาของ

สงมชวตขนอกมาก เชน เรองระบบฮอรโมน ระบบกลามเนอและประสาท และเรอง

แรธาตอาหาร แมลงสาบ หนอนไหม แมลงวนและแมลงอน ๆ อกหลายชนดถก

นามาใชเพอการศกษาทางดานน เชนเดยวกน

เนองจากแมลงเปนสตวทนกวทยาศาสตรไดวเคราะหไวแลววา มความ

หลากหลายและมมากชนดทสดในโลก ประกอบกบแมลงมความสมพนธโดยใกลชด

ท งทางตรงและทางออมกบมนษย การศกษาเกยวกบแมลงจงเปนส งสาคญ

และนกวทยาศาสตรกไดแยกการศกษาแมลงออกมาจากสตวอน ๆ เปนสาขาใหญ

Insect as educational benefit

แมลงทเปนประโยชนทางการศกษา

บทท

ตวอยาง

บทท 7 แมลงทเปนประโยชนทางการศกษา

306

306

ทางวชาการ และวชาชพอกสาขาหนง เรยกวา สาขากฏวทยา (Entomology) ซงมทง

ทเปนวทยาศาสตรบรสทธ และวทยาศาสตรประยกต ทางดานวทยาศาสตรบรสทธ

จะเรยนรรายละเอยดตาง ๆ เกยวกบแมลง เชน กายวภาคของแมลง ( Insect

Anatomy) สณฐานวทยาของแมลง (Insect Morphology) อนกรมวธานของแมลง

(Insect Taxonomy) สรรวทยาของแมลง (Insect Physiology) ตวออนของแมลง

(Immature Insect) นเวศวทยาของแมลง (Insect Ecology) สวนดานวทยาศาสตร

ประยกตนน ไดแก แมลงศตรสาคญทางเศรษฐกจ (Economic Entomology)

สารพษของแมลง (Insect Toxicology) แมลงนาโรคมาสพช (Insect Transmission

or Plant Diseases) แมลงในนา (Aquatic Insects) กฏวทยาทางการแพทย

(Medical Entomology) และนตกฏวทยา (Forensic Entomology) คอ สาขาท

เกยวของกบการนาความรทางชววทยาของสตวขาปลองและแมลงนามาประยกตใชให

เกดประโยชน ในการพสจนหลกฐานทางนตวทยาศาสตรหลายดาน เปนตน ผทได

ศกษาและทางานในดานนไดชอวา เปนนกกฏวทยา (Entomologist) ทจาเปนจะตอง

มเปนจานวนมากในทกประเทศ

นกกฏวทยาจานวนมากไดศกษาแมลงซงมประโยชนหรอโทษโดยตรง

ตอมนษย การศกษาแมลงทมประโยชนอยาง เชน ผงและตวไหม จะเนนสนใจใน

ดานนเวศวทยาและพฤตกรรม เพอใหเขาใจถงวธการเพาะเลยงและเพมผลผลตใน

ทางกลบกน การศกษาแมลงทมโทษมกจะเนนสนใจในดานสรรวทยา โดยมเปาหมาย

เพอหาวธควบคมแมลงท ไดผลดและเกดผลขางเคยงนอยทสด ตวอยางเชน

สารฆาแมลงหลายชนดถกผลตใหมผลเฉพาะภายในรางกายของแมลง โดยไม

กอใหเกดอนตรายตอสตวชนดอน แตกทาใหแมลงทมประโยชนตองตายไปดวย

จงไดมการคนควาเพอหาวธการควบคมทางชววทยา อยางเชนการใชปรสตและโรค

ตวอยาง

341

บทท 8

แมลงทเปนประโยชนตอการทองเทยว

(Insect as tourism benefit)

แมลงมชวตความเปนอยไดหลายรปแบบตามสภาพแหลงอาศยตาง ๆ กน

มทงชนดทอยอยางโดดเดยวตามลาพงหรออยรวมกนเปนกลม มสงคมของมนเอง

มทงชนดทเปนประโยชนและใหโทษ แตอยางไรกตามแมลงมสวนสาคญในระบบนเวศ

ทาใหธรรมชาตอยในสภาวะสมดล นอกจากนความสวยงามของแมลงยงมสวนชวย

ทาใหโลกสดใสนาอยขน จงสมควรอนรกษแมลงไวโดยเฉพาะแมลงทสวยงามและ

หายากไมใหสญพนธไปจากประเทศไทย เปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมไว อกทงแมลงยงเปนดชนแสดงความอดมสมบรณของบรเวณทแมลง

อาศยอยนน เชน ถามความหลากหลายของชนดแมลงมากมาย (Species diversity)

หมายถงบรเวณนนมความอดมสมบรณมาก ทงดานปรมาณอาหารทมหลากหลาย

ชนด และสภาพทางนเวศวทยาทเออตอการดารงชวตของสงมชวตชนดตาง ๆ

ในทางตรงกนขาม ถามจานวนชนดของแมลงนอย แสดงวาบรเวณดงกลาวไดถก

รบกวนหรอสงแวดลอมได ถกทาลายลงไปมาก ทาใหมปรมาณอาหารสาหรบ

แมลงนอย ซงผลทตามมาไมเพยงแมลงมจานวนชนดนอยเทานน แตจะมผลกระทบ

ตอเนองไปยงส งม ช วตชนดอนดวย ดงเชนในบทท 8 น จะกลาวถงแมลงทม

คณประโยชนตอโลกในดานการทองเทยวไดแก ห งหอยใหความสวยงามยาม

คาคนในสภาพธรรมชาต ผเสอกมคณสมบตในดานตาง ๆ ดงกลาวขางตนครบถวน

หากมปรมาณมากสามารถดดเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษได

Insect as tourism benefit

แมลงทเปนประโยชน ตอการทองเทยว

บทท

ตวอยาง

บทท 8 แมลงทเปนประโยชนตอการทองเทยว

342

342

นอกจาก หงหอย และผเสอแลว โกลเวอรม (Glowworm) เปนแมลง

ประเภทเดยวกบหงหอยอกชนดหนงทมคณประโยชนตอโลกในดานการทองเทยว

ระหวางทกาลงเขยนและเรยบเรยงหนงสอเลมน ผ เขยนไดไปทาวจยรวมกบ

Assoc. Prof. Dr. David Merritt ท The University of Queensland ประเทศ

ออสเตรเลยเปนเวลา 1 ป และแมลงชนดท Assoc. Prof. Dr. David Merritt ทาวจย

มาตอเนองเปนเวลานานหลายป ตงแตสมยทผเขยนยงเปนนกเรยนปรญญาเอกทน

จวบจนกระทงบดน Assoc. Prof. Dr. David Merritt ยงคงศกษาวจยอยางตอเนอง

มาตลอดระยะเวลากวา 10 ป กคอ โกลเวอรม (Glowworm) ซงมความมหศจรรย

ในการเปลงแสงได เชนเดยวกบห งหอย แตแตกตางจาก ห งหอยชนดตาง ๆ

ทพบทวโลก ยโรป อเมรกา เอเชย เนองจากหงหอยสามารถทาแสงไดทงระยะ

หนอนดกแด และตวเตมวย สวนระยะไขทาแสงไดเฉพาะบางชนดเทานน และ

ระยะตวเตมวยของหงหอยจะจดอยในอนดบ Coleoptera ซงเรยกวา Fireflies

สวนระยะตวออนจะเรยกวา "ลาวา" (Larva) แตชนด (specie) ทพบในออสเตรเลย

และนวซแลนด จะมชอสามญเรยกวา "โกลเวอรม" (Glowworm) เพราะพอเขาส

ระยะตวเตมวยจะพฒนารปรางลกษณะคลายยง ซงเปนแมลงม 2 ปก จงจดอยใน

อนดบ Diptera ซงพบในประเทศนวซแลนด 1 ชนด และ พบทางดานตะวนออกของ

ประเทศออสเตรเลย 8 ชนด

ความสาคญในการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม แมลงทเปนประโยชน

ตอการทองเทยว ดงนนทงหนวยงานภาครฐและเอกชนจงไดมการจดตงอทยานแมลง

เพอเพมศกยภาพในเชงการทองเทยวทสมบรณ ยงขน ดงเชน เทศกาลดผ เสอ

ปางสดา ณ อทยานแหงชาตปางสดา การชมผเสอทอทยานผเสอและแมลงกรงเทพฯ

ณ สวนวชรเบญจทศ หรอสวนรถไฟ อทยานผเสอดงกลาวจดวาเปนสถานททองเทยว

และสถานทเรยนรทางธรรมชาตทเหมาะสาหรบเดก เยาวชน และประชาชนทวไป

ตวอยาง

“รเขารเรา รบรอยครงชนะรอยครง” เปนค�าสอนเพอใหม

ชยเหนอศตรในการสงครามใดๆไมเวนแมแตสงครามระหวาง

“มนษย” กบ “ยง” ซงมประวตศาสตรการตอสทยาวนาน

และยงไมอาจยตไดแมในปจจบนทงนอาจเพราะมนษยรจก

ศตรของเรานอยเกนไปจงไมสามารถปดฉากสงครามนลงได

เสยท หนงสอเล มนได รวบรวมขอมลพนฐานทส�าคญ

เพอให“เรา(มนษย)รเขา(ยง)”มากยงขนและหวงไดวา

เมอเราร จกศตรมากเพยงพอแลวจะสามารถน�าไปส การ

พฒนาศาสตราวธเพอใชยตสงครามอนยาวนานระหวาง

มวลมนษยชาตกบยงลงได

ปพมพ:1/2560

ผแตง: รศ. ดร. ดำ�รงพนธ ทองวฒน

ยงทสำ�คญท�งก�รแพทย

ของประเทศไทย360บาท

หนงสอแนะนำ

290บาท

ค�รบอนกมมนต Activated carbon

ประเภทและกระบวนการผลตคารบอนกมมนต จ�าเปน

ทจะตองศกษาใหเขาใจ โดยเฉพาะการวจยและพฒนา

เปนผลตภณฑทางการคา เพอใหได คารบอนกมมนต

ทมคณภาพและตนทนการผลตต�า รวมทงการวเคราะห

และตรวจสอบใหไดมาตรฐาน ดวยวธการทนาเชอถอ

และยอมรบได และการใชประโยชนในหลาย ๆ ดานของ

คารบอนกมมนต ในทนไดรวบรวมจากเอกสารตพมพใน

วารสารจ�านวนมาก เหมาะส�าหรบนสต นกศกษา หรอ

ผทสนใจในการวจยเกยวกบการผลตคารบอนกมมนต

ISBN : 978-616-7902-24-1

ปพมพ:1/2558

ผแตง: รศ. ดร. สมฤทธ โมพวง

แมวาเทคโนโลยทางชววทยาระดบโมเลกลของ

พชจะมความกาวหนาอยางมากแตเทคนคพนธศาสตร

ระดบโมเลกลพนฐานยงคงจ�าเปนส�าหรบทกหองปฏบตการ

ซงบอยครงทผลการทดลองไมเปนไปตามทคาดการณไวการ

เขาใจในหลกการของแตละเทคนคเปนอยางดชวยใหผวจย

สามารถประยกตและดดแปลงวธการรวมทงออกแบบการ

ทดลองไดอยางเหมาะสม เพอใหงานวจยมโอกาสประสบ

ความส�าเรจสง

หนงสอเลมนใหความรความเขาใจเบองตนเกยว

กบกรดนวคลอค จโนม ยน กลไกการท�างานของยน

และหลกการแนวทางการปฏบตทดส�าหรบเทคนคระดบ

โมเลกลพนฐานทจ�าเปนในการท�างานวจยดานพช ไดแก

การสกดแยกกรดนวคลอคของพชพซอารดเอนเอโคลนนง

พนธวศวกรรมพชและการตรวจสอบการแสดงออกของยน

ทงเชงคณภาพและเชงปรมาณ ซงเหมาะส�าหรบผเรมตน

ศกษาวจยทางดานชววทยาระดบโมเลกลของพชรวมทงผท

ประสบปญหาจากการทดลองทใชเทคนคตางๆเหลาน

ปพมพ:1/2561

บรรณ�ธก�ร : ผศ.ดร.คำ�รพ รตนสต

พนธศ�สตรโมเลกล

พนฐ�นจำ�เปนสำ�หรบง�นวจยด�นพช

590บาท

ตวอยาง

การวจยเปนการแสวงหาความร ดวยวธการ

ทางวทยาศาสตรถอเปนองคประกอบหนงในสบของการ

บรการสาธารณสขทจ�าเปนปจจบนนกสาธารณสขปฏบต

งานในระบบบรการสขภาพทซบซอนและมความเปน

พลวตร การวจยมความจ�าเปนในการสรางหลกฐานเชง

ประจกษเพอใชในการก�าหนดนโยบายหรอการปรบปรง

และพฒนางานดานสาธารณสข

หนงสอเลมน น�าเสนอล�าดบขนของกระบวน

การวจยเชงปรมาณโดยน�าเสนอทงในสวนของภาคทฤษฎ

และตวอยางการวจยทางสาธารณสขเพอใหนสตนกศกษา

นกวชาการ และผสนใจทวไป มความเขาใจในการวจย

ทางสาธารณสขและใชเปนแนวทางในการด�าเนนการวจย

เพอพฒนาการบรการสาธารณสขใหกบประชาชน

450บาท

ปพมพ:1/2560

ผแตง: ผศ.ดร.นทร� กจธระวฒวงษ

ก�รวจยท�งส�ธ�รณสข:

จ�กหลกก�รสก�รปฏบต

หนงสอเลมนไมใชคมอแตเปนการบอกเลาประสบการณ ในการ

ขอต�าแหนงทางวชาการของอาจารยมหาวทยาลยคนหนงซงบอกกลาวถงวธ

การปฏบตทไมยาก ท�าไดจรง และประสบผลส�าเรจจรงแนวทางทน�าเสนอน

จะถกหรอผดไมมใครอาจตดสน แตอยางนอยกมอาจารยคนหนงท�าไดจนเปน

ผลส�าเรจ จงมาเขยนบอกกลาวเลาใหฟง “จดหมายหนงจะมหนทางมากมาย

ใหไปถงจงเลอกเดนในเสนทางทสนทสดเพราะเวลามคายง”

160บาท

˹ѧÊ×Í¢Ò´Õ

ไมวาเวลาจะผานมากรอยกพนปการปรบเปลยน

พฤตกรรมของมนษยกยงคงเปนงานยากเสมอและตองเผชญ

กบเปาหมายใหมๆ ททาทายมากขนทงจากเงอนไขทางสงคม

ทหลากหลาย ซบซอนและสภาพสงแวดลอมทผนแปร

ไปอยางรวดเรว

ถงแมวาการปรบเปลยนพฤตกรรมของมนษย

จะยงคงเปนงานยากตอไป แตผเขยนกหวงวาหนงสอเลมน

จะมประโยชนชวยใหงานยากเหลานกลายเปนงานยาก

ทสนก เปนงานยากททาทายและเปนงานยากทประสบผล

ส�าเรจ ซงผลลพธทเกดขนจากงานยาก ๆ เหลานนเอง

ทนอกจากจะท�าใหประชาชนมสขภาพและคณภาพชวตทด

ขนแลว ยงน�ามาซงความรสกปลมปตยนด และสามารถ

สรางรอยยมกวางในหวใจใหกบนกสาธารณสขตวเลก ๆ

ทท�างานในชมชนไดอยางทสดเชนกน

ปพมพ:1/2560

บาทผแตง: ดร. จกรพนธ เพชรภม

พฤตกรรมสขภ�พ: แนวคด ทฤษฎ และก�รประยกตใช360

บาท

˹ѧÊ×Í¢Ò´Õ

ปพมพ:1/2561

ผแตง: รศ. ดร. ดำ�รงพนธ ทองวฒน

ผศ. รศ. ขอไดแน แคตโจทยใหแตก

˹ѧÊ×Í¢Ò´Õ

ตวอยาง