Innovatielab 020-stadslandbouw8 maart 2013

Jurgen HoogendoornOntwikkelingsbedrijf Gemeente Amsterdam

Stadslandbouw en de rol voor de ontwikkeling van Amsterdam

Twitter @jrgnhoogendoorn

Wat the hack is going on?

1. Economie vanuit historisch perspectief + sociologische duiding; liquid modernity

2. Ruimtelijke Economische werkelijkheid na 20083. Ontwikkelingen in de samenleving4. Innovatie in de ruimtelijke sector5. Braakliggen als voorbeeld; veel moestuinen6. Stadslandbouw in Amsterdam

Globalisering

• Door neo-liberale hoogtij en ict in afgelopen decennia• Crises lijkt een fundamenteel en structureel breekpunt• Maar globale macht multinationals is nog steeds

actueel maar staat onder steeds meer druk (kom ik op terug)

Permanente onzekerheid

• Volgens socioloog Zygmunt Bauman is mens sinds industriële revolutie in permanente onzekerheid (liquid modernity)

• Door de nationale overheden is onzekerheid altijd geïnterpreteerd als veiligheidsvraagstuk (als angstreductie van burgers) en daarmee dienend aan het neo liberale

kapitalisme

• Staatsveiligheid (extern, intern,) gezondheid (woningwet 1901), risicoreductie, etc

• Globale kapitalisme – transnationale problemen (zoals milieu, klimaat, voedsel en huidige crises) worden nationaal aangepakt -> gedoemd te mislukken

Nieuwe werkelijkheid na 2008 (ruimtelijk -

economisch)

Einde krediet- en vastgoed aangedreven project- en gebiedsontwikkeling (geen/weinig effectieve vraag naar woningen,

kantoren, winkels etc)

Vastgoed- en bouwsector weet niet te innoveren en gaat grotendeels over de kop (creative destruction – Schumpeter)

Gemeenten; van grondexploitant naar medespeler (o.a. op

basis van “Nieuw Krachtenveld, Nieuwe Paradigma's van Prof. Willem Verbaan)

Oorzaken wegvallen vraag

Financieringsproblematiek (risicomijdend gedrag bij ontwikkelaars en consumenten en banken)

Maatschappelijke veranderingen: afname kantoorgebruik door vergrijzing, HNW, duurzaamheidwens (hergebruik) etc.

Ook in kwalitatieve zin omslag van aanbodsturing naar vraagsturing

Systeemfout in (RO-)systeem GROEI

• Financierings-, ruimtelijk-juridisch systeem gebaseerd op groei (sinds wederopbouw na WOII)

• Groeidenken zit in genen en cultuur ruimtelijke professionals

• We leven in een vergrijzend en krimpend werelddeel dat Europa heet

Burger verhoudt zich anders tot overheid (nieuwe sociologische/maatschappelijke werkelijkheid)

Recente publicaties 4 voorbeelden

De Boom en het Rizoom; overheidssturing in een netwerksamenleving. (feb. 2010, MinBZK)

Nieuwe media, kansen voor dienstverlening (okt. 2011) Loslaten, vertrouwen en verbinden; over burgers en

binding; (dec. 2011, Jos van der Lans) Vertrouwen in burgers (mei 2012 WRR)

Voorbeelden Burgerkracht

• Energierevolutie van onderop; Winddelen (Delfzijl), collectieve aankoop zonnepanelen etc

• Buurtzorg• Thuisafgehaald.nl• Stadslandbouw• Kleinehoefprint.nl• Overdatum.or• Dumpsterdiving• As we speak Starbucks Engeland wegens

“belastingontduiking” (legaal is nog niet ethisch)

Sociologisch resultaat/werkelijkheid

Burger• Ontsystematiseerd (wegens gebrek aan vertrouwen in systemen)

• Nieuw ethiek• Regelt het zelf wel (buiten de systemen)• Zoekt de menselijke maat• Delen is het nieuwe vermenigvuldigen = macht (kennis

an sich is geen macht meer omdat het in overvloed aanwezig en bereikbaar is via internet)

• Klein is het nieuwe groot

• Pssst…….In Spanje trek naar platteland groter dan naar de stad; hippe neo-rurales

Werkelijkheid noopt tot innoveren; chaoskruis

Bron: Jaap Peters, Niets nieuws onder de zon en andere toevalligheden. Strategie uit chaos, 2008.

Hoe innoveren in ruimtelijk domein

Tijdelijk is het nieuwe permanent Experiment de structurele vorm In samenspraak met samenleving en door inzet sociale

media

Herman Wijffels in Tegenlicht 17 september jl. “Kijk ook eens naar buiten ipv naar je beeldscherm (met cijfers en modellen)”

Is niets doen een optie?

Kosten braakliggen: tussen € 15.000 en € 40.000 per ha per jaar

Stedelijke vernieuwingsgebieden en bestaande stad

Uitleggebieden/herontwikkeling

Opkomst stadslandbouw

Vanuit braakliggende terreinen en leegstaande gebouwen (situatie van overvloed). Voorbeelden:

• Creatieve City Lab• Foodcenter• Buurtmoestuinen• Farming the City • Tuinen van West• Growndowntown/plantlab• Boleniustuin• tuinboonjemee.nl

Bedrijfsleven

• Rabobank; “Voedsel verbindt Amsterdam”• duurzame voedselstrategie voor de metropool (2011)

Binnenkort Ambtswoninggesprek

• Vervolg Urban Agriculture summit 2012; Philips en Deloitte innovatietraject voor ontwikkelen en realiseren economisch rendabele stadslandbouw

• Philips/plantlab

En de gemeente?

Beleidsmatig vooral nog verkenning en visievormend• Notitie stad en landbouw (dro/ez); ruimtelijk

economische aspecten landbouw in metropool• Voedselvisie; over economie, duurzaamheid en

gezondheid. Ook stadslandbouw! (met input van

ambtswoninggesprek)

Voor zomerreces 2013 zijn beide notities klaar.

Van woorden naar daden

• In Utrecht heeft WUR onderzoek gedaan; “van voedselbank naar voedseltuin” Conclusie haalbare businesscase

• In Rotterdam “Uit je Eigen stad”

Van woorden naar daden in 020?Tuinen van West in 2013/2014 gerealiseerd

Tuinen van West praktisch

Grondprijscategorieën (toepassing TvW)• Horeca (theehuis)• Cultuur en Ontspanning (Sauna)• Hotel (Hotel)• Bedrijfsruimte (bedrijfsruimte met max 30% kantoor)• Sport (Manege)• Recreatie (Camping)• Recreatie (stadslandbouw)

Stadslandbouw in Tuinen van West

• Bebouwde gedeelten van stadslandbouwgedeelte € circa max € 192,- per m2 bvo

• Landbouwgrond/teeltgedeelte bedraagt canon € 1.200 per jaar gebaseerd op pachtbeleid van ministerie EL & I. Er is rekening gehouden met kleinschalige en recreatieve karakter

Betekenis van stadslandbouw voor 020

Officieel nog geen standpunt, maar off the record:• Gezondheidswinst; vers voedsel en door bewerking=beweging• Wateropvang; regen opslaan in groenten ipv snel afvoeren (=

meerwaarde)• Maatschappelijke betrokkenheid; nieuw eigenaarschap ruimte en

sociale cohesie; mensen ontmoeten elkaar via stadslandbouw• Financieel; verliesreductie en voorkomen beheerkosten

braakliggende terreinen, potentieel verdienmodel, alternatief voor verlieslatende traditionele landbouw (zoals bijv. in gebied Tuinen van West)

• Ruimtelijk; minder verloedering, meer groen, meer biodiversiteit, meer recreatie

• Klimaat; minder CO2 uitstoot, tegengaan hittestress

DANK VOOR UW AANDACHT