beton · 2017. 7. 28. · beton (rijit kaplamal f) yollar, çimento betonu ile yap flan ve...
TRANSCRIPT
BETON YOLLAR TEKN K ARTNAMES
KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜ Ü
ARA TIRMA VE GEL T RME DA RES BA KANLI I
ii
KISIM 430 – BETON YOLLAR
430.1 G R ......................................................................................................................................6
430.2 BETON B LE EN MALZEMELER Ç N GEREKL L KLER................................................................6
430.2.1 Ç MENTO ..........................................................................................................................7
430.2.1.1 Çimentonun Fiziksel, Mekanik ve Kimyasal Özelikleri .......................................................7
430.2.1.2 Çimentodan Numune Al nmas ve Uygunluk Testlerinin Yap lmas ..................................7
430.2.1.3 Çimento Seçimi..................................................................................................................7
430.2.1.4 Betona Puzolanik Malzeme lave Edilmesi ........................................................................8
430.2.1.5 Çimentonun Depolanmas .................................................................................................8
430.2.2 AGREGALAR......................................................................................................................8
430.2.2.1 Agrega Ocaklar ..................................................................................................................9
430.2.2.2 Alkali Silika Reaksiyonu .....................................................................................................9
430.2.2.3 Agregalar n Fiziksel, Mekanik Özellikleri .........................................................................10
430.2.2.3.1 nce Agregalar........................................................................................................................ 10
430.2.2.3.2 ri Agregalar ........................................................................................................................... 11
430.2.2.4 Agregalar n Kimyasal Özellikleri ......................................................................................12
430.2.2.5 Agrega Seçimi ..................................................................................................................13
430.2.3 BETON KARMA SUYU ......................................................................................................13
430.2.3.1 Beton Karma Suyunun Özellikleri ....................................................................................13
430.2.3.1.1 Priz Süresi ve Dayan ma Etkisi................................................................................................ 14
430.2.3.1.2 Kar m Suyuna Ait Kimyasal Özellikler .................................................................................. 14
430.2.3.1.3 Zararl Kirlenme ..................................................................................................................... 15
430.2.3.1.4 Numune Alma........................................................................................................................ 15
430.2.4 BETON K MYASAL KATKI MADDELER ..............................................................................15
430.2.4.1 Kimyasal Katk Kullan m ve Özellikleri ............................................................................15
430.2.4.2 Ak kanla t r c Katk lar....................................................................................................15
430.2.4.3 Hava Sürükleyici Katk lar .................................................................................................16
430.2.4.4 Priz Geciktirici Katk lar .....................................................................................................16
430.2.4.5 Kimyasal Katk Kullan m Miktar ......................................................................................16
430.2.4.6 Kimyasal Katk Maddelerinin Testi çin Numune Gönderilmesi ......................................16
430.2.5 BETON M NERAL KATKI MADDELER ................................................................................16
430.2.6 L FLER .............................................................................................................................17
430.3 BETON YOL KAPLAMALARI Ç N GEREKL L KLER....................................................................17
430.3.1 BETON TASARIMI VE GEREKL L KLER ...............................................................................17
430.3.1.1 Ba lay c Malzeme çeri i ................................................................................................18
430.3.1.2 Agrega Kar m ................................................................................................................19
iii
430.3.1.3 Su / Çimento Oran ve K vam...........................................................................................20
430.3.1.4 Klor çeri i........................................................................................................................21
430.3.1.5 Hava çeri i ......................................................................................................................21
430.3.1.6 Betonun Donma Çözünme ve Buz Çözücü Maddelere Kar Dayan m ...........................22
430.3.1.7 Betonun Dayan m Özellikleri ...........................................................................................22
430.3.1.7.1 Bas nç Dayan m ..................................................................................................................... 23
430.3.1.7.2 E ilme Dayan m .................................................................................................................... 25
430.3.1.7.3 Yarmada Çekme Dayan m ..................................................................................................... 25
430.4 BETON YOL KAPLAMALARINDA KULLANILAN D ER MALZEMELER Ç N GEREKL L KLER .......26
430.4.1 BETON K MYASAL KÜR MADDELER ................................................................................26
430.4.2 TEMEL AYIRMA ELEMANLARI ..........................................................................................27
430.4.3 KAYMA DEM RLER (DOWELS).........................................................................................28
430.4.4 BA LANTI (ANKRAJ) DEM RLER (TIE BARS).....................................................................28
430.4.4.1 Yap t r c l Ankrajlar ........................................................................................................29
430.4.4.2 Betonlanm Ankrajlar .....................................................................................................29
430.4.4.3 Vidal Ankrajlar ................................................................................................................29
430.4.4.4 Kayma ve Ba lant Demirlerinin Epoksi ile Kaplanmas ...................................................29
430.4.5 BETON ÇEL K ÇUBUKLARI (REINFORCING BARS) ..............................................................33
430.4.6 DERZ SIZDIRMAZLIK MALZEMELER .................................................................................33
430.5 DENEME YOLU YAPIMI.........................................................................................................34
430.6 BETON YOL KAPLAMALARININ MALATI ...............................................................................35
430.6.1 BETON ÜRET M ..............................................................................................................35
430.6.1.1 Bile enlerin Tart lmas .....................................................................................................35
430.6.1.2 Betonun Kar t r lmas .....................................................................................................37
430.6.2 BETON YOL KAPLAMALARININ YAPILMASI ......................................................................37
430.6.2.1 Genel ...............................................................................................................................37
430.6.2.2 Betonun Ta nmas ..........................................................................................................38
430.6.2.3 Sabit ve Kayar Kal p Kullan m ..........................................................................................38
430.6.2.3.1 Sabit Kal plar .......................................................................................................................... 38
430.6.2.3.2 Kayar Kal plar ......................................................................................................................... 39
430.6.2.4 Temel Ay rma Elemanlar n n Yerle tirilmesi....................................................................39
430.6.2.5 Kayma Demirleri (Dowels) ve Ba lant Demirlerinin (Tie bars) Yerle tirilmesi ...............39
430.6.2.6 Beton Yol malat ..............................................................................................................40
430.6.2.7 Betonun S k t r lmas ......................................................................................................41
430.6.2.8 Kaplaman n Bitirilmesi.....................................................................................................41
430.6.2.8.1 Görünür Agregal Yüzey Elde Edilmesi ................................................................................... 41
430.6.2.8.2 Çelik F rça le Yüzeyin Bitirilmesi............................................................................................ 43
iv
430.6.2.8.3 Di er Yöntemler (Suni Çim, Telis v.s.) le Yüzeyin Bitirilmesi ................................................ 45
430.6.2.9 Normal Hava S cakl klar nda Beton Uygulamas ..............................................................45
430.6.2.9.1 Dü ük S cakl klarda Beton Dökümü ....................................................................................... 46
430.6.2.9.2 Yüksek S cakl klarda Beton Dökümü...................................................................................... 46
430.6.2.10 Beton Yerle tirme Makinalar ......................................................................................47
430.6.3 DERZLER N KES M , TEM ZLENMES VE DOLDURULMASI..................................................48
430.6.3.1 Büzülme Derzleri.............................................................................................................49
430.6.3.2 n aat Derzleri..................................................................................................................50
430.6.3.3 Derzlerin Doldurulmas ....................................................................................................50
430.6.4 KORUMA ÖNLEMLER / BAKIM .......................................................................................51
430.6.4.1 Kaplama Yap m S ras nda ve Sonras nda Koruma Tedbirleri ..........................................52
430.6.4.2 Bitirme ve Bak m Uygulamas ..........................................................................................52
430.6.4.2.1 Su Kürü............................................................................................................................... .... 53
430.6.4.2.2 Su Tutucu Örtü Kullan lmas ................................................................................................... 53
430.6.4.2.3 Plastik Örtü le Kapat lmas .................................................................................................... 53
430.6.4.2.4 Bak m Kimyasallar n n Uygulanmas ...................................................................................... 54
430.6.4.2.5 Ya mur ve Bak m Koruma Çad rlar ....................................................................................... 55
430.7 KAL TE KONTROL DENET MLER ...........................................................................................55
430.7.1 BA LANGIÇ (TASARIM) TESTLER .....................................................................................57
430.7.1.1 Malzeme Deneyleri..........................................................................................................58
430.7.1.2 Taze Beton Deneyleri.......................................................................................................58
430.7.1.3 Sertle mi Beton Deneyleri .............................................................................................58
430.7.2 FABR KA ÜRET M KONTROLÜ..........................................................................................59
430.7.3 YAPIM A AMASINDA ve TAMAMLANMI BETON YOL KAPLAMALARINDA YAPILACAKKAL TE KONTROL NCELEMELER ( Ç DENET M TESTLER ve KONTROL DENEYLER ) ..........59
430.7.3.1 Taze Beton Testleri ..........................................................................................................60
430.7.3.2 Sertle mi Beton Testleri.................................................................................................61
430.7.3.2.1 Beton Kaplaman n Dayan m ................................................................................................. 61
Beton Kaplaman n Bas nç Dayan m n n Tayini ............................................................... 61430.7.3.2.1.1
Beton Kaplaman n Yarmada Çekme Dayan m Tayini .................................................... 62430.7.3.2.1.2
430.7.3.2.2 Beton Kaplaman n Yo unlu u................................................................................................ 63
430.7.3.2.3 Beton Kaplaman n Hava Bo luk Parametreleri...................................................................... 63
430.7.3.2.4 Beton Kaplaman n Kal nl .................................................................................................... 64
430.7.3.2.5 Beton Kaplama Profilinin Kontrolü ........................................................................................ 65
430.7.3.2.6 Beton Kaplaman n Geni lik Kontrolü ..................................................................................... 65
430.7.3.2.7 Beton Kaplaman n Yüzey Pürüzlülü ü (Roughness) .............................................................. 65
430.7.3.2.8 Kayma Direnci (Yol tutu ) ...................................................................................................... 66
v
430.7.3.2.9 Kaplama Yüzeyindeki Makro Doku Derinli i .......................................................................... 66
430.7.3.2.10 Beton Kaplaman n Donma Çözülme Direnci.......................................................................... 67
430.7.3.2.11 Beton Kaplaman n Çivili Lastiklere Kar A nma Direnci Tayini............................................. 67
430.7.3.2.12 ki Beton Katman Aras ndaki Ba ........................................................................................... 68
430.7.3.2.13 Kayma Donat s ve Ba Demirlerinin Konumlar .................................................................... 68
430.8 KES NT LER ..........................................................................................................................68
430.8.1 BETON KAPLAMANIN KAROT BASINÇ DAYANIMININ ARTNAME DE ERLER N N ALTINDAKALMASI .........................................................................................................................69
430.8.2 BETON KAPLAMA KALINLI ININ ARTNAME DE ERLER N N ALTINDA KALMASI..............70
430.8.3 BETON KAPLAMA BOYUNA YÜZEY PÜRÜZLÜLÜ ÜNÜN ARTNAME DE ERLER N NÜSTÜNDE KALMASI ........................................................................................................71
Sayfa 6 / 71
KISIM 430 – BETON YOLLAR
430.1 G R
Beton (rijit kaplamal ) yollar, çimento betonu ile yap lan ve üzerlerinden geçen dingil yüklerini tabanaileten bir üstyap kaplama ürünüdür. Bu yollar üstyap taban üzerine yerle tirilen granüler alttemel/temel tabakas , zay f beton tabakas veya bitümlü tabaka üzerine serilmi beton plaklardan olu ur.
Beton üstyap tipleri:
Derzli Donat s z Beton Kaplama,
Derzli Donat l Beton Kaplama,
Sürekli Donat l Beton Kaplama.
Silindirle S k t r lm Beton Kaplamalard r.
Bu k s m kapsam nda; “Derzli Donat s z Beton Kaplama” yap m i leri ele al nm t r.
Yol kaplama betonundan yüksek beklentiler ve gereksinimler söz konusudur. Beton kaplama, gittikçeartan trafi in statik ve dinamik yüklerinin yan s ra hava ve çevre artlar na, don ve buz çözücü tuzetkilerine, kaplamada sürekli de i en s cakl k ve nem etkilerine kar , dayan kl l k ve sa laml kgöstermek zorundad r.
Taze betonda;
Homojenlik,
yi i lenebilirlik,
Yeterli i lenebilirlik süresi,
Kayar kal p fini erin kullan m nedeniyle ya halde betonun eklini korumas sa lanmal d r.
Sertle mi beton ve bitmi kaplamalarda;
Bas nç dayan m ,
E ilme dayan m ,
Yarma dayan m ,
A nma dayan m ,
Don dayan m ,
Uygun yüzey özellikleri ( düzgünsüzlük, lastik yol gürültüsü, kayma direnci, yüzey suyu drenaj )sa lanmal d r.
430.2 BETON B LE EN MALZEMELER Ç N GEREKL L KLER
stenen taze ve sertle mi beton özellikleri, standartlara ve gereksinimlere uygun beton bile enmalzemelerinin kullan m ve uygun bir beton kar m dizayn ile elde edilebilir. Yol kaplamabetonunda kullan lan çimento, agrega, su, kimyasal ve mineral katk maddeleri için gerekliliklera a da ele al nmaktad r.
Sayfa 7 / 71
430.2.1 Ç MENTO
Beton yol kaplamalar n n üretiminde kullan lacak çimentolar, TS EN 197 1 standard na uygun olmal veCE i aretlemesi ve etiketlemesi olmayan çimentolar kullan lmamal d r.
Çimento özellikleri ile ilgili genel gereksinimler KYT 2013 (Karayolu Teknik artnamesi (2013))Bölüm308.02.01de verilmi tir.
430.2.1.1 Çimentonun Fiziksel, Mekanik ve Kimyasal Özelikleri
Çimento’nun fiziksel, mekanik ve kimyasal özelikleri KYT 2013 Bölüm 308.02.01 ve Tablo 308 1, Tablo308 2, Tablo 308 3 ve Tablo 308 4 de verilmi tir.
430.2.1.2 Çimentodan Numune Al nmas ve Uygunluk Testlerinin Yap lmas
Beton üretiminde kullan lacak çimento; üretim yerinden antiyeye getirildikten sonra antiyesahas nda uygun olarak depo edilip muhafaza edilecektir. Bu çimentolardan KYT 2013 Bölüm308.02.01.02 belirtilen esaslar dahilinde numuneler al nacak ve ilgili testler yap lacakt r.
Çimentolar, TS EN 197 1 standartlar na uygunlu u tespit edilmeden kullan lmayacakt r.
430.2.1.3 Çimento Seçimi
Beton yollarda kullan lacak olan beton, maruz kalaca çevresel etkiler göz önüne al nd nda herhangibir yap daki klasik betona k yasla çok daha farkl özelliklere sahip olmas gerekti inden, çimento tipiseçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktad r. Beton yollarda farkl çevresel etki s n flar namaruz kalacak betonlar için kullan lmas önerilen çimento tipleri TS EN 206, TS 13515, TS 13353standartlar nda yer alan ve KYT 2013 Tablo 308 25 a, Tablo 308 25 b,Tablo 308 25 c’e göreseçilecektir.
Ayr ca çimento seçiminde, yap m (in aat) yöntemi, beton yap n n kullan m amac , kür artlar , yapboyutlar ( s geli imi), bile enlerden kaynaklanan alkaliler ile agrega aras nda etkile me olmas ihtimaligibi hususlar göz önüne al nmal d r.
TS EN 197 1 standard n n gereklerine ilave olarak, yol betonlar nda kullan lan çimentonun ilk priz süresi2 saatten önce gerçekle memelidir (Dayan m s n f 42,5 R olan erken dayan m yüksek çimentolar içingeçerli de ildir). Böylece betonun Rötre e ilimi azalt lmakta ayr ca yeterince uzun bir süre içini lenebilirlik sa lanmas beklenmektedir. Ayn zamanda bu hedefleri kar lamak için çimento 80°C’dendaha dü ük s cakl kta kullan lmal d r. Ancak bu belirtilen k s tlamalar trafi e erken aç lmas gereken veak kanla t r c kullan lan yüksek erken dayan ml çimentolar için geçerli de ildir.
Ayr ca yol kaplamas n n iki tabaka halinde yap lmas durumunda, her iki tabaka ayn tip ve dayan ms n f nda çimento ile üretilmedir.
Özellikle buz çözücü maddelerin de kullan ld , yüksek donma çözülme ve yüksek a nma etkilerinemaruz kalacak yol kaplamalar nda, XF4 ve XM2 s n f nda belirtilen çimentolar kullan lacakt r.
Çimentonun “Alkali Oksit E de eri” (Na2O e de eri) (Na2O+0,658 K2O) deneyi yapt r lacakt r.
Sayfa 8 / 71
Tablo 2.9 Alkali çeri i Dü ük Çimentolar n Alkali çeri i
Çimento Çimento alkali içeri i Na2O e de eri (%)CEM I 0,60CEM II 0,70
CEM III/ A 0,95
Kullan lacak olan agregada alkali silika reaksiyonlar sonucunda zararl miktarda olu ma riski varsa,betonda bu riskin azalt lmas na yönelik 430.2.2.2. bölümünde anlat lan önlemler al nmal d r.
430.2.1.4 Betona Puzolanik Malzeme lave Edilmesi
Beton Yol Kaplamalar nda, ba lay c malzemenin (CEM I türü portland çimento ise) %35’ine kadarö ütülmü granüle yüksek f r n cürufu yada ba lay c malzemenin %25’ine kadar uçucu külkullan lmas uygundur. Alkali Silika Reaksiyonuna kar direnç sa lamak, hidratasyon s s n dü ürmekiçin daha yüksek dozlarda kullan labilir.
S cak havalarda, ö ütülmü granüle yüksek f r n cürufu %50’ye kadar kullan labilir.
Puzolanik malzemelerin kullan m artlar için TS EN 206 ve TS 13515 standard na uyulmal d r.Puzolanik malzeme kullan m nda, çevresel etki s n flar dikkate al narak, TS EN 206 ve TS 13515standartlar nda tariflendi i ekilde, su/çimento oran hesaplanmal ve minimum dozaj artlarsa lanmal d r.
Kullan lan puzolanik malzemeler CE Belgeli olmal d r. CE Belgeli puzolanik malzemelerin, ilgilistandartlar n EK ZA’ s nda belirtilen deneylerin yap ld ve sonuçlar n uygunlu u kontrol edilmelidir.
Beton santralinde kar ma Portland Çimentosu ve ayr ca bir ya da daha fazla puzolanik malzemeninilave edilmesi yerine, haz r imal edilmi katk l çimento kullan lmas n n avantajlar vard r. Çimentofabrikas nda, çimento ve puzolanik malzemenin kar t r lmas yla elde edilen son ürünün kimyasalyap s özenle bilerek dengelendi inden uyumsuzluk sorunlar azd r. Beton santralinde puzolanikmalzemeler eklenmi ürün ile k yasland nda, imal edilen katk l çimento özelliklerinde daha azde i kenlik gözlemlenir.
430.2.1.5 Çimentonun Depolanmas
Çimentonun depolanmas ve muhafaza edilmesi KYT 2013 Bölüm 308.03.01’e uygun olarak yap lmal d r.
430.2.2 AGREGALAR
Agregan n niteli i ve özellikleri, taze ve sertle mi betonun karakteristik ve performans özelliklerinido rudan ve önemli ölçüde etkilemektedir.
Beton yol kaplamalar için kullan lacak agrega temiz, sa lam, dayan kl ve yo un yap da olmal vebünyesinde zararl miktarlarda toz, çamur, kil veya organik orijinli yabanc maddelerbulundurmamal , beton dayan kl l n olumsuz yönde etkilememelidir.
Agraga özellikleri ile ilgili genel gereksinimler KYT 2013 (Karayolu Teknik artnamesi (2013))Bölüm308.02.02de verilmi tir.
Agregalar TS 706 EN 12620 standard na uygun ve CE belgeli olacakt r.
Sayfa 9 / 71
430.2.2.1 Agrega Ocaklar
Agregalar; ta ocaklar ndan veya darenin yaz l izni al nmak üzere do ada kar k halde bulunan kumçak l ocak veya dere yataklar ndan sa lanacakt r.
Ta ocaklar ndan elde edilecek olan agrega; ocak ta n n k r lmas yla haz rlanacak ve en az kaba, orta veince agrega olmak üzere üç gruba ayr lacak, ayr ayr depo edilecek ve temiz olarak korunacakt r.
Ocak veya dere yataklardan temin edilen kar k haldeki do al kum çak l agrega oldu u gibikullan lmayacakt r. Do ada kar k halde bulunan bu do al agrega, her zaman elenecek, y kanacak,gerekti inde k r lacak ve bu artname hükümlerine uygun, en az kaba, orta ve ince agrega olmak üzereüç gruba ayr lacak, ayr ayr depo edilecek ve temiz olarak korunacakt r.
430.2.2.2 Alkali-Silika Reaksiyonu
Beton yol kaplamalar nda kullan lan agregalar zararl miktarda Alkali Silika Reaksiyonuna (ASR) nedenolacak reaktif silis mineralleri içermemelidir.
Riyolitik ve andezitik volkanik ta lar, andezitler, opal, çört, phyllite, riyolit ve sünger ta , silisli kireç tave kalsedonik çörtler, tridimit ile kristobalit esasl mineraller içeren ta ocaklar , malzeme oca olarakkullan lmamal d r.
Kullan lacak her bir agrega fraksiyonu Alkali Silika Reaksiyonu (ASR) ve zararl organik maddeler vekil yönünden mutlaka test edilmelidir.
Alkali ile çözünebilen silika içerdi i bilinen veya belirli miktarda reaktif silis içerdi i bilinen agrega,beton yollarda a a daki de erlendirmelere göre kullan lmal d r.
1. TS 10088 EN 932 3’göre detayl petrografik muayenede, agregan n mineral bile iminde alkalisilika reaksiyonuna neden olabilecek zararl minerallere bak lmal d r. Agregada Tablo 2.10’de verilenalkali silika reaksiyonuna neden olabilecek bir mineral tespit edildi inde veya petrografikmuayenenin yap lamad durumlarda agrega ile ilgili daha ileri ara t rma için a a daki i lemler takipedilmelidir.
2. Agregan n, zararl mineraller içerdi i tespit edildi inde, TS 2517’ye göre deneye tabi tutulmal d r.Zararl bölgede bulunan agregalar n, betonda zararl alkali silika reaksiyonuna neden olabilece i kabuledilir.
3. Agregan n, CANADA CSA23.2 25A, ASTM C1260, TS 13516 standartlar na uygun olarak h zland r lmharç çubuklar yöntemi ile de alkali silika reaksiyonu bak m ndan de erlendirilmesi gerekir.
Bu deney yöntemine göre genle me %0,10 ve alt nda ise malzemenin kullan m uygun kabuledilecektir. Genle me %0,20 ve bunun üzerinde ise malzeme kabul edilmeyecektir. Genle me % 0,10ve % 0,20 aras nda ise ancak idarenin izni ile a a da belirtilen artlar n sa lanmas halinde izinverebilir.
4. Zararl agrega içerdi i belirlenen betonlarda, tüm bile enlerden toplam alkali içeri i 3,0 kg/m3
de erini a mamal d r. E er ASR riski tespit edilmi ise ve zararl agrega içerdi i belirlenenbetonlarda tüm bile enlerden gelen toplam alkali içeri i 3,0 kg/m3 de erini a yorsa, kullan lmasdü ünülen alkali içeri i dü ük çimentolar (Tablo 2.9) veya katk l çimento veya puzolanikmalzemeler ile h zland r lm harççubuklar yöntemi kullanarak deneyler yap lmal ve ASR’nin
Sayfa 10 / 71
zarars z (genle menin %0,10’un alt na dü ürüldü ü) hale geldi i veya önlendi i deneylerlekan tlanmal d r.
Tablo 2.10 Betonda Zararl Mertebede Genle meye Sebep Olabilecek Mineraller, Kayalar Ve Maddeler
MinerallerOpal, Tridimit, Kristobalit,
Kalsedon, kriptokristalin, mikrokristalin veya cams kuvars,ri taneli kuvars (yo un ekilde parçalanm , granüle olmu ve bas nca maruz kalm veya ikincil kapan mlarla zengin)
Asidik (Silisli), ara bile imli (nötr) ve bazik volkanik camlar, damar kuvarsKayaçlar
Kayaç Reaktif Bile en
Volkanik
Granodiyorit, amokit, granit Bas ncamaruz kalm kuvars; mikrokristalin kuvarsPumis (sünger ta ), riyolit,andezit, dasit, latit, perlit,obsidiyen, volkanik tüf
Silisli veya ara bile imli (nötr) silisce zengin volkanik camlar;devitrifiye camlar; tridimit
Bazalt Kalsedon, kristobalit, palagonit, bazik volkanik camlar
Metamorfik
Gnays, ist Bas ncamaruz kalm kuvars; mikrokristalin kuvarsKuvarsit Bas ncamaruz kalm vemikrokristalin kuvars; çört
Homfels, filit, arjilit Bas ncamaruz kalm kuvars; mikrokristalin kriptokristaklinkuvars
Sedimanter
Kumta Bas ncamaruz kalm vemikrokristalin kuvars; çört; opal
Grovak Bas ncamaruz kalm vemikrokristalin kriptokristaklinkuvars
Siltta Bas ncamaruz kalm vemikrokristalin kriptokristaklinkuvars; opaleyl
Tilit Bas ncamaruz kalm vemikrokristalin kriptokristaklinkuvars
ÇörtKriptokristaklin kuvars; kalsedeon; opal
ÇakmaktaDiyatomit Opal; kriptokristaklin kuvars
Killi dolomitik kireçta ve kalsitikdolomit kuvars içeren killi kalsitik
dolomitDolomit; kil mineralleri didolomitizasyonamaruz kalm
Di erMaddelerSentetik cam, silika jeli
430.2.2.3 Agregalar n Fiziksel, Mekanik Özellikleri
430.2.2.3.1 nce Agregalar
"D" de erinin 4 mm'den küçük veya 4 mm'ye e it oldu u tane büyüklü ündeki agregalard r. nceagregaya ait fiziksel ve mekanik özellikler Tablo 2.11’de verilmi tir.
Tablo 2.11 nce Agregaya Ait Fiziksel ve Mekanik Özellikler
Deney artname Limiti Deney Standard
1 Organik Madde (% 3’lük NaOH ile) Aç k sar renkten koyuolmayacak TS EN 1744 1
2 0,063mmElekten Geçen Çok nceMalzemeMuhtevas (% )* 4,0 TS EN 933 1
Sayfa 11 / 71
Deney artname Limiti Deney Standard
3 Alkali Silika Reaksiyonu (14 Günlük % Genle me) 0,10CANADA CSA23.2 25A
ASTM 1260TS 13516
4 Su Emme, % 2,5WA 24 2,5
TS EN 1097 6
5 Doygun Yüzey Kuru Birim Hacim A rl k (gr/cm3) 2,55 TS EN 1097 66 MetilenMavisi, g/kg (MB) 1,0 TS EN 933 9
* Bu de er, k r larak haz rlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozlar ise) %2 art r labilir.
* Ayr ca kar mdaki nce malzeme içeri i (taze beton içindeki, tane büyüklü ü en fazla 0,125 mm olan katmalzemelerin toplam kütlesi) (çimento + mineral katk + agrega ince k sm ); C50/60 MPa ve daha dü ük dayan ml ,XF veya XM çevre etki s n flar na maruz yol kaplama betonlar için, a a daki miktarlar geçmeyecektir. (TS 13515)
Çimento dozaj (kg/m3) En fazla izin verilen ince malzeme içeri i ( kg/m3)
300 400
350 450
* nce malzeme içeri i için üst s n r de erler 50 kg/m3 de erini a mayacak ekilde a a daverilen miktarlar kadar art r labilir;* Çimento dozaj 350 kg/m3’den daha fazla oldu unda, 350 kg/m3’den fazla olan miktarkadar,* Betonda tip II puzolanik malzeme (ö ütülmü yüksek f r n cürufu, uçucu kül, silis dumanvb.)kullan lmas durumunda, tip II katk miktar kadar.Not: Çimento dozaj n n 300 kg/m3 ve 350 kg/m3 aras nda olmas durumunda, Çizelge’deverilenlerden do rusal enterpolasyon i lemi ile ara de erler belirlenebilir.
430.2.2.3.2 ri Agregalar
ri agregaya ait fiziksel ve mekanik özellikler Tablo 2.12’de verilmi tir.
Tablo 2.12 ri Agregaya Ait Fiziksel ve Mekanik Özellikler
Deney artname Limiti Deney Standard
1 Los Angeles Parçalanma Direnci (500 devir)% kütlece kay p 30 (LA30) TS EN 1097 2
2 Micro Deval A nma Direnci% kütlece kay p
25(MDE25)
TS EN 1097 1
3 Nordic A nmaDirenci 19AN19
TS EN 1097 9
4 Magnezyum Sülfat De eri (Mg2SO4)% kütlece kay p
18(MS18)
TS EN 1367 2
5 Donma ve Çözünme Direnc 4,5
% kütlece kay p1 (F1) TS EN 1367 1
Sayfa 12 / 71
Deney artname Limiti Deney Standard
6 K r lm l k 2,3 De eri, A rl kça, %
Dmax 8mm agregalar nk r lm l k (tüm yüzeyi) de eri
%50
Dmax 8mm kar mlar ntoplam k r lm l k (tüm yüzeyi)
de eri %35
Dmax 8mm kar mlarda D8mm ve d 2mm boyutundak r lm l k (tüm yüzeyi) de eri
%100
TS EN 933 5
7 Yass l k Endeksi, % 20 (Fl20) TS EN 933 3
8Parlatmaya kar Direnç (Cilalanma) De eri
6,7, %44 (PSV 44) TS EN 1097 8
9 Su Emme4, %2,0
WA 24 2,0TS EN 1097 6
10Doygun Yüzey Kuru Birim Hacim A rl k
(gr/cm3)2,55 TS EN 1097 6
11 Kil Topaklar ve Ufalanabilir Taneler, % 0,5 ASTM C 142TS 13516
12 Alkali SilikaReaksiyonu (14 günlük %Genle me) 0,10 CANADA CSA23.2 25A
ASTM 126013 Hacim kararl kuruma büzülmesi % 0,075 TS EN 1367 4
14 0,063mm elekten geçen çok ince malzememuhtevas , % 0,51 TS EN 933 1
1Bu de er k r larak haz rlanan agregalarda kilden ileri gelmiyorsa (ta tozu ise) %1,5 art r labilir.2 Agrega k r lm kayaçlardan elde edilmi se, C90/1 kategorisinde (tüm yüzeyi k r lm / tüm yüzeyi yuvarlak ) oldu u kabuledilmelidir. Bu durumda daha fazla deney yap lmaya gerek duyulmaz.3Dmax 8mm boyutundaki agregalar n k r lm l k (tüm yüzeyi) de eri %50 olmal d r.Dmax 8mm kar mlar n ise toplam k r lm l k (tüm yüzeyi)de eri %35 olmal d r.Dmax 8mm kar mlarda D 8mm ve d 2mm boyutunda k r lm l k (tüm yüzeyi) de eri %100 olmal d r.
4 Sabit kütleye kadar doygun hale getirilmi iri agregan n su emme oran % 0,5 ise bu agregan n donma çözünmeye kardirençli oldu u kabul edilir.5A r so uk hava ve/veya tuzluluk veya buz çözücü tuz doygunlu u durumlar nda, TS EN 1367 1:2007 Ek B'de ayr nt sverilen ve bir tuz çözeltisi veya üre kullan lan deneylerin yap lmas daha uygun olabilir.6 Yol imali yap lacak bölgenin 100 km yak n ndaki ocaklarda, bu de eri sa layacak nitelikte agrega bulunmamasdurumunda, idarenin de onay olmas halinde (PSV 42 )s n f nda agrega kullan m kabul edilecektir.7 Görünür agregal kaplamalarda parlatmaya kar direnç de eri 53 olmal d r. (PSV53)
Alt ve üst beton olarak iki katmanl olarak yap lacak Beton Yol Kaplamalar nda, alt betondakullan lacak agregalardan farkl özellikler istenebilir.
430.2.2.4 Agregalar n Kimyasal Özellikleri
Agregalar n kimyasal özellikleri a a daki gereklilikleri sa lanacakt r.
Klorür çeri i:
Agregalar n suda çözünebilen klorür iyon içeri i, TS EN 1744 1:2009'e uygun olarak tayin edilecek vea a da verilen s n r de erler uygulanacakt r.
CEM III d nda bir çimento ile yap lm beton için:
Çelik donat ve di er gömülü metal ihtiva etmeyen beton için kütlece % 0,15
Sayfa 13 / 71
Çelik donat ve di er gömülü metal ihtiva eden beton için kütlece % 0,04
CEM III ile yap lan betonlar için:
Beton yap lar n tümü için agregalar n klorür içeri i kütlece % 0,10’in alt nda olacakt r.
Asitte Çözünebilen Sülfat çeri i:
TS EN 1744 1’e uygun olarak tayin edilmeli ve a a da verilen s n r de er uygulanacakt r.
a) Agregalar için kütlece % 0,2 (AS 0,2)
b) Havada so utulmu yüksek f r n cürufu agregalar için kütlece % 1,0 (AS1,0) olmal d r.
Toplam Kükürt:
Agregalar n asitte çözülebilen sülfür içeri i, TS EN 1744 1:2009'e uygun olarak tayin edilecek vetoplam kükürt muhtevas , S cinsinden a a da verilen s n r de erler uygulanmal d r.
a) Agregalar için % 1 (S1)
b) Havada so utulmu yüksek f r n cürufu agregalar için kütlece % 2 (S2)olmal d r.
430.2.2.5 Agrega Seçimi
Yol kaplama betonu için en büyük tane çap 16, 22 veya 32mm olan agregalar seçilebilir. Agregan nen büyük tane çap , tabaka kal nl n n üçte birini (1/3), derzli donat s z kaplama betonlarda kaymademirlerinin veya sürekli donat l kaplama betonlarda boyuna donat çubuklar aras ndaki aral n üçtebirini (1/3) a mamal d r.
nce üst katmanlar için gürültü azalt c yüzeyler olarak agregan n en büyük tane çap 8 mm seçilmelidir.
ki katmanl olarak üretilen beton yol kaplamalar nda alt ve üst katmanlarda farkl tip agrega kullan lacakise agregalar n s l genle me katsay lar n n birbirine mümkün oldu unca yak n olmas na dikkatedilmelidir.
430.2.3 BETON KARMA SUYU
430.2.3.1 Beton Karma Suyunun Özellikleri
Beton karma suyu TS EN 1008 standard na uygun olmal d r. Beton karma ve temas suyunun içmesuyu niteli inde olmas durumunda test edilmesine gerek yoktur.
Do al yeralt ve yüzey sular test edilmeden kullan lmamal d r. Deniz suyu, yar tuzlu su, at k su,dönü türülmü suyun kullan lmas na izin verilmemelidir.
Su, Tablo 2.13 ’de verilen deney i lemlerine göre muayene edilmelidir. Tablo 2.13, 2.14, 2.15’ de verilenkriterlere uygun olmal d r.
Tablo 2.13’ te verilen özelliklerden biri veya birkaç na uygun olmayan sular n, Madde 430.2.3.1.1’deverilen artlar sa lamas gerekir.
Sayfa 14 / 71
Tablo 2.13 Kar m Suyunun Ön Muayenesi çin ncelenecek Özellikler ve Deney lemleri
DENEY Deney Metodu (TS EN 1008) Uygunluk Kriteri
1. Renk Gözle muayene ölçülü bir mezürdekat taneciklerin çökmesi beklenir.
Nitel olarak belirlenen renk, aç k sar veyadaha aç k olmal d r.
2. Ya /Gres GözleMuayene Görünür izlerden (lekelerden) daha fazlaolmamal d r.
3. Deterjan Mezür yar s na kadar numune iledoldurulup iyice çalkalan r.
Herhangi bir köpük 2 dakika içerisindekaybolmal d r.
4. As l Madde Ask da kat madde 80 cm3lük numunede Çökelti miktar en fazla 4 mL olmal d r.
5. Koku HCI lave edilir.
çilebilir suyun sahip oldu u koku haricindeherhangi koku bulunmamal d r. Hidroklorikasit ilâve edildikten sonra herhangi hidrojen
sülfür kokusu olmamal d r.6. pH De eri Uygun indikatör pHmetre ile 4
430.2.3.1.1 Priz Süresi ve Dayan ma Etkisi
Çimento hamurunda priz süresi – TS EN 196 3 Harç prizma dayan m – TS EN 196 1
Beton deney numunelerinin haz rlanmas – TS EN 12390 2
Beton numunelerin bas nç dayan m tayini deneyi – TS EN 12390 3
Yukar da belirtilen standartlara göre priz süresi deneyine tâbi tutuldu unda, uygunlu u ara t r lan suile yap lan beton numunelerde elde edilen priz ba lang ç süresi, dam t k su veya deiyonize su ile yap lanbeton numunelerde elde edilen priz ba lang ç süresine göre % 25’ten daha fazla sapma göstermemelidir.
Priz biti süresi ise, dam t k su veya deiyonize su ile yap lan beton numunelerde elde edilen priz sonaerme süresine göre % 25’ten daha fazla sapma göstermemelidir.
Yukar da belirtilen standartlara göre, harç veya beton bas nç dayan m deneyine tabi tutuldu unda,uygunlu u ara t r lan su ile yap lan beton veya harç numunelerin 7 ve 28 günlük ortalama bas nçdayan m , ayn ya ta deneye tâbi tutulan dam t k su veya deiyonize su ile haz rlanm numune bas nçdayan m n n % 90’ ndan daha küçük olmamal d r.
430.2.3.1.2 Kar m Suyuna Ait Kimyasal Özellikler
Kar m suyunun kimyasal özellikleri için s n r de erler a a da Tablo 2.14 ’de verilmi tir.
Tablo 2.14 Karma Suyunun Azami Miktarlar
Madde En fazla miktar (mg/L)
Klorür (Cl ) 500 mg/LSülfat (SO4
2) 2000 mg/LAlkaliler (Na2O+0,658 K2O) 600 mg/L*
*Bu s n r a lm sa; betonda, alkali reaktif agregalar n kullan lma ihtimali yoksa, su kullan labilir.
Bu s n r a lm sa ve betonda alkali reaktif agrega kullan lma ihtimali varsa su, ancak zararl alkali – silikareaksiyonlar n önleyici tedbirlerin al nd n n gösterilebilmesi halinde kullan labilir.
Sayfa 15 / 71
430.2.3.1.3 Zararl Kirlenme
Öncelikle, ekerler, fosfatlar, nitratlar, kur un ve çinko için nitel deneyler yap labilir. Nitel deneylersonucunda, bu maddelerin varl ortaya ç karsa, miktarlar n n ne oldu u kimyasal analizle belirlenmeliveya priz süresi ve bas nç dayan m yla ilgili Madde 430.2.3.1.1’ de belirtilen deneyler yap lmal d r.
Yap lan Kimyasal analiz sonucunda, de erler Tablo 2.15’de verilen kriterlere uygun olmal d r.
Tablo 2.15 Zararl Maddelerle lgili artlar
Madde En fazla miktar (mg/L)
ekerler 100 mg/L
Fosfat (P2O5) 100 mg/LNitrat (NO 3) 500 mg/L
Çinko (Zn+2) 100 mg/L
Kur un (Pb2+) 100 mg/L
430.2.3.1.4 Numune Alma
Al nan su numunesi miktar 5L’den daha az olmamal d r. Numune, mevsime ba l de i imlerinmuhtemel etkisi de dahil olmak üzere, kullan lacak suyu temsil etmeli ve do ru ekilde etiketlenmiolmal d r.
Su numunesi temiz ve s zd rmaz kapta muhafaza edilmelidir. Numune kab , numune al nacak su ileönceden çalkalanmal d r.
Su numunesi, al nd ktan sonraki iki hafta içerisinde deneye tabi tutulmal d r.
430.2.4 BETON K MYASAL KATKI MADDELER
430.2.4.1 Kimyasal Katk Kullan m ve Özellikleri
Betonun taze ve/veya sertle mi haldeki özelliklerini geli tirmek için kullan lan beton kimyasal katk larTS EN 934 1 ve TS EN 934 2 standard na uygun olmal d r. Bu standartlarda belirtilen genel artlar KYT2013 Tablo 308 15 ve özel gerekler KYT 2013 Tablo 308 16’da verilmektedir.
CE i aretlemesi ve etiketlemesi olmayan beton kimyasal katk lar kullan lmamal d r.
Beton yol yap m nda, hava sürükleyici katk lar, ak kanla t r c ve süper ak kanla t r c katk lar, uzuni lenebilirlik ve priz geciktirici katk lar kullan lmaktad r.
430.2.4.2 Ak kanla t r c Katk lar
Beton yol yap m için linyinsülfonat ve poliakrilat esasl katk lar gibi %10’dan daha az su kesen KYT 2013Tablo 308 16’da belirtilen artlar sa layan, TS EN 934 2 'de yer alan ak kanla t r c ve/veya süperak kanla t r c katk lar kullan ma uygundur.
Polikarboksilat esasl katk lar n kullan lmalar nda, kayar kal p kullan larak yap lan beton yol kaplamalariçin gerekli çökme aral n n elde edilmesindeki zorluklardan dolay dikkatli olunmal d r.
Su miktar n azalt c katk maddesi kullan lacak hava sürükleyici katk maddesi ile uyumlu olmal vebetona, hava sürükleyici katk maddesi ihtiva eden kar m suyundan ayr olarak, belirlenen dozajdailave edilip kar t r lmal d r.
Sayfa 16 / 71
430.2.4.3 Hava Sürükleyici Katk lar
Yüksek donma çözülme dayan m istenen yol betonlar , hava sürüklenmi olarak üretilmelidir. KYT 2013Tablo 308 16’da belirtilen artlar sa layan TS EN 934 2 Çizelge.5'e uygun hava sürükleyici katk larkullan lmal d r. Bu betonlarda çap 10 300μm aras nda çapa sahip yeterli miktarda (Tablo 3.2 ve Tablo6.1 ) mikroskobik hava kabarc klar n n olmas gerekir.
Buna ek olarak, hava kabarc parametresi olan mesafe faktörü (L), 0,2 mm. den küçük olmal d r.Bu, çimento matrisindeki bir noktadan en yak n hava kabarc n n kenar na olan mesafedir.
Hava sürükleyici katk maddesi kar ma, kar m suyunun bir parças olarak solüsyon halinde ilaveedilmelidir. Bu solüsyon, belirlenen kar t rma periyodu süresince katk maddesinin üniform birekilde da t lmas n temin edecek, hassas ölçekli mekanik bir kar t r c ile harmanlanmal d r.
430.2.4.4 Priz Geciktirici Katk lar
Özel saha ko ullar priz geciktiricilerinin kullan m n gerektirebilir. KYT 2013 Tablo 308 16’da belirtilenartlar sa layan TS EN 934 2 Çizelge 8'e uygun priz geciktirici katk lar kullan lmal d r. Bu katkmaddeleri betonun i lenebilirli ini ve sertle me süresini uzatabilmekte, çimento hidratasyonunugeciktirerek, daha yava bir s cakl k geli imine neden olmakta ve betonun ula abilece i en yükseks cakl k de erini dü ürebilmektedir.
430.2.4.5 Kimyasal Katk Kullan m Miktar
Beton katk maddeleri, üreticinin tavsiye etti i en yüksek miktar ve 1 kg çimento için 50 gr’geçmemelidir. Birden fazla katk malzemesi kullan ld nda bu miktar çimento a rl için 60 gr/kg’d r.
3 lt/m3 ve fazla miktarda kullan lan katk lar, su /çimento oran n n belirlenmesinde su miktar naeklenerek dikkate al nmal d r. Hava sürükleyici katk ile ak kanla t r c ya da süper ak kanla t r ckatk n n ve mineral katk n n birlikte kullan lmas durumunda bu katk lar n uyumlar ve etkinlikleritestlerle belirlenmelidir.
430.2.4.6 Kimyasal Katk Maddelerinin Testi çin Numune Gönderilmesi
Teste tabi tutulacak beton kimyasal katk lar KYT 2013 Bölüm 308.02.04.12 esaslara uygun olarakhaz rlanacak ve teste gönderilecektir.
430.2.5 BETON M NERAL KATKI MADDELER
Mineral katk lar, betonun baz özelliklerini iyile tirmek veya betona özel nitelikler kazand rmak amac ylakullan lan ince ö ütülmü malzemelerdir, bunlar;
1. nert kabul edilebilir mineral katk lar (Tip I)
Bu katk lardan filler agregalar n genel uygunlu u, TS 706 EN 12620’e göre belirlenmelidir.
2. Puzzolanik veya gizli hidrolik (çimento benzeri etki gösteren) mineral katk lar (Tip II)
Bu katk lar n genel uygunlu u,
Ö ütülmü yüksek f r n cürufunun, TS EN 15167 1 ve TS EN 15167 2’e
Uçucu külün, TS EN 450 1’e,
Sayfa 17 / 71
Silis duman n n, (tozu) TS EN 13263 1 ve TS EN 13263 2 standartlar na göre belirlenmelidir.
CE i aretlemesi ve etiketlemesi olmayan mineral katk lar kullan lmamal d r.
Uçucu kül veya silis duman n n, TS EN 197 1’e uygun CEM I tipi çimento ile kullan lan betonlarda kde erleri TS EN 206, TS 13515 standard na uygun olmal d r.
430.2.6 L FLER
Betonda lif kullan lmas gerekli görülürse, çelik lifler TS EN 14889 1, polimer lifler ise TS EN 14889 2standard na uygun ve CE belgeli olmal d r.
430.3 BETON YOL KAPLAMALARI Ç N GEREKL L KLER
430.3.1 BETON TASARIMI VE GEREKL L KLER
Beton yol kaplamalar , TS EN 206, TS 13515 standard na göre tasarlanmal ve aranan özelliklerbelirlenmelidir. Yüksek donma çözülme direnci ile a nma direnci sa lamal d r. Beton Yol Kaplamalar ;XC4, XF4, XM2, XA (Döngülü slak kuru, Buz çözücü madde içeren su veya deniz suyu ile yüksekderecede doygun donma çözülme, a nmaya maruz, zararl kimyasal ortam) çevre etkileri gereklerineuygun olu turulmal d r.
Ayr ca do al zemin ve yeralt sular ndan kaynaklanan kimyasal etkiler (Sülfat (SO4) 2 gibi) göz önüneal nmal d r.
Beton dayan m s n f olarak minimum C30/37 MPa s n f seçilmelidir ve Tablo 3.1‘deki gerekliliklerisa lamal d r.
Tablo 3.1 Beton Kaplama Tasar m çin Gereklilikler
Çevresel Etki S n f XC4, XF4, XM2 1), XABas nç Dayan m S n f min.C30/37MPa
Ba lay c çeri i 340kg/m3
Görünür agregal betonlarda bu miktar 420 kg/m3
Su/ Ba lay c 0,40 0,45
Agrega tane bile imi
*En az 3 tane grubuna ayr lmal ve agrega gruplar : 0/2, 2/8, >8mmveya 0/4, 4/8, >8mm0/2 veya 0/4, 8mm (maksimum agrega boyutu 8mm)*Maks. tane boyutu: 8mm,16mm,22mm veya 32mm*Elekten geçen a rl kça % 1mm %272mm %302mm %35 (en büyük tane boyutu 8mm)
nce taneli bile enlerin içeri i0,125mm
nce malzeme içeri i (taze beton içindeki, tane büyüklü ü en fazla0,125mm olan kat malzemelerin toplam kütlesi) (çimento + mineralkatk + agrega ince k sm );C50/60MPa ve daha dü ük dayan ml , XF veya XM çevre etkis n flar na maruz yol kaplama betonlar için, a a daki miktarlargeçmeyecektir. (TS 13515)
Çimento dozaj(kg/m3)
En fazla izin verilen ince malzemeiçeri i( kg/m3)
300 400350 450
Sayfa 18 / 71
Tablo 3.1 Beton Kaplama Tasar m çin Gereklilikler
ncemalzeme içeri i için üst s n r de erler 50 kg/m3 de erinia mayacak ekilde a a da verilenmiktarlar kadar art r labilir;Çimento dozaj 350 kg/m3’den daha fazla oldu unda, 350
kg/m3’den fazla olan miktar kadar,Betonda tip II puzolanik malzeme (ö ütülmü yüksek f r n
cürufu, uçucu kül, silis duman vb.)kullan lmas durumunda,tip II katk miktar kadar.
Not: Çimento dozaj n n 300 kg/m3 ve 350 kg/m3 aras ndaolmas durumunda, Çizelge’de verilenlerden do rusalenterpolasyon i lemi ile ara de erler belirlenebilir.
500 kg/m3(en büyük tane boyutu 8mm olan kar mlarda)500 kg/m3(görünür agregal betonlarda)
Taze betonun min. hava içeri i 2)
Ak kanla t r c veya süper ak kanla t r c kullan lmad nda Tekde er % 3,5Günlük ort. De er % 4,0Ak kanla t r c veya süper ak kanla t r c kullan ld nda 3)
Tek de er % 4,5 Günlük ort. De er % 5,0Toplam Klor iyonu içeri i % 0,40 (Çimento kütlesine göre)Sertle mi betonda iç çap 300μm’danküçük m kro hava kabarc (A300)hacmiSertle mi betonda hava içeri i aral kfaktörü L (mm)
% 1,80,20mm
Karakteristik Bas nç Dayan m 28 günlük fck, küp 37 N/mm2
(150x150)mmküp numune.KarakteristikE ilmede ÇekmeDayan m 4)
28 günlük fcbt 4,5 N/mm2
(150x150mm L 525mm) prizma numune. ( ki noktadan yükleme).
KarakteristikYarmada ÇekmeDayan m
28 günlük fsk 3,7 N/mm2
(150x300)mmsilindir numune.
Bak m/kür
*Uygulama sonras en az 3 gün slak bak m yap lmal d r.*S v kür malzemesinin su tutuculu u en az 0,55kg/m2olmal d r.*Hava s cakl >30 C°, Relatif nem <%50, güçlü güne nlar , güçlürüzgar durumlar nda ilave önlemler al nmal d r.
1) Beton kaplamalarda ve çift katmanl betonlar n üst katman nda.2) Ba lang ç testlerinde, büyük taneli (16,22,32mm) agregal taze beton kar mlar nda, bu de erler % 0,5 art r lmas ,
küçük taneli (8mm) agregal taze beton kar mlar nda, bu de erler % 1,5 art r lmas gerekmektedir.3) Laboratuvarda sertle mi betonda mikro hava kabarc (iç çap 300μm’dan küçük) (A300) tespiti yap lm ve hava hacmi
%1,8 üstünde ve mesafe faktörü (L) 0,20mm alt nda kal nmas durumunda ak kanla t r c s z ve süper ak kanla t r c s zbetonlardaki min hava içerikleri yeterlidir.
4) Sadece ba lang ç testlerinde kan tlanmas gerekmektedir.
430.3.1.1 Ba lay c Malzeme çeri i
Beton kaplaman n dayan kl l aç s nda, ba lay c malzeme miktar 340 kg/m3 alt nda kalmamal d r.
Yüksek a nma dayan m için ise (XM2) yüksek ba lay c miktar kullan m ndan kaç n lmal d r. (yakla k360 kg/m3 ).
Kaplaman n üst tabakas görünür agregal beton eklinde yap l yor ise çimento içeri i 420 kg/m3 denaz olmamal d r.
Sayfa 19 / 71
Minimum çimento içeri ine dikkat edilerek, gereken ölçüden daha yüksek çimento kullan m ndan,mümkün oldu u kadar kaç n lmal d r.
430.3.1.2 Agrega Kar m
Betonu olu turacak agregan n tane da l m , en büyük tane büyüklü üne göre, ekil 1, ekil 2 ve ekil3’de gösterilen 3 numaral bölgelerde bulunacak ekilde seçilmelidir. Bu bölge ne çok fazla iri taneliagrega (i lenebilirlik zor, kapama özelli i az, ayr maya e ilimli, hafif su de i imlerinde hassas tepkivermekte) ne de çok fazla ince kum (artan su ve çimento ihtiyac ile daha az donma çözülme dayan mve daha az a ma direnci) içermektedir.
Beton kaplamalar için genellikle, maks. tane boyutu 16mm, 22mm, 32mm olan agregalar seçilir. 8mmolan agregalar gürültü azalt c ince üst tabakalarda kullan lmaktad r.
Beton kar mlar n n kolayl kla i lenebilir olmas , ayr mamas , yüksek donma çözünme dayan m veyeterli a nma direncine ula mak amac yla, 0,125mm’den küçük ince malzeme (çimento veagregadan olu an) miktar 450 kg/m3’ü a mamas gerekmektedir(en büyük tane boyutu 8mm olankar mlarda ve görünür agregal betonlarda bu miktar 500 kg/m3 olmal d r.).
Tek veya iki tabakal yap lan beton yol kaplamalar n n üst kaplamas nda ince agrega taneleri için(D 2mm) s n rlamalar getirilmi tir. Burada,
1 mm elekten geçen agrega miktar %27
2 mm elekten geçen agrega miktar %30 artlar n sa lamal d r.
maks. agrega boyutu 8mm olan kar mlarda ve görünür agregal kar mlarda %35 olmal d r.
ekil 1. Agrega en büyük tane büyüklü ü 8mmoldu unda agrega granülometri e rileri
Sayfa 20 / 71
ekil 2. Agrega en büyük tane büyüklü ü 16mmoldu unda agrega granülometri e rileri
ekil 3. Agrega en büyük tane büyüklü ü 32mmoldu unda agrega granülometri e rileri
Not: Bu ekillerde an lmayan en büyük tane büyüklüklerine ait ara de erler için enterpolasyon yap labilir.
430.3.1.3 Su / Çimento Oran ve K vam
Betonun k vam , yerine kondu u yerde slump (çökme) de eri 20 40 mm verecek ekilde olmal d r (TSEN 12350 2). Beton üretiminde; hava ko ullar , ula m mesafesi ve zaman , yerle tirme ekli vesüresi göz önüne al narak k vam ayarlanmal d r. Kayar kal p beton fini eri ile betonyerle tirilece inden beton gere inden daha yumu ak oldu unda beton kenarlar nda sarkmalar ve
Sayfa 21 / 71
yüzeyde kal n bir ince harç tabakas olu acak, gere inden daha sert oldu unda düzgün bir yüzey eldeedilemeyecektir.
Betonun k vam n , suyun yan s ra çimento miktar , agrega tane ekli ve yüzeyi, ince agrega miktar vebeton katk maddesi ilavesi etkilemektedir.
Yüksek bir donma çözülme direnci için, su/çimento oran n n 0,45 de erini a mamas gerekmektedir.Bu de er beton kaplamalarda 0,40 0,45 aral nda seçilmelidir.
430.3.1.4 Klor çeri i
Betonda kayma demirleri, ba lant demirleri, boyuna donat lar, has r çelikler gibi donat lar nkullan lmas halinde betondaki toplam klor iyonu içeri i, çimento kütlesinin % 0,40’n geçmemelidir.
430.3.1.5 Hava çeri i
Betona ilave edilecek hava sürükleyici katk maddesi miktar , antiyede betonun yerine konmas ndanhemen önce, Tablo 3.2 ve Tablo 3.3’deki de erlere ula mas n sa layacak oranda olmal d r.
Tablo 3.2 Taze Betonun antiyede Yerle tirme Öncesi Min. Hava çeri i(Yaln z Hava Sürükleyici Katk lar Kullan lan, Ak kanla t r c ve Süper Ak kanla t r c Kullan lmayan Betonlar çin)
Maksimum tane boyutu (mm) Min.Ort. hava içeri i(%)
Min.Tek de er(%)
8 5,5 Ortalama de erden en fazla %0,5 az olabilir.16 4,5
22 veya 32 4,0
Tablo 3.3 Taze Betonun antiyede Yerle tirme Öncesi Min. Hava çeri i.(Hava Sürükleyici Katk lar le Ak kanla t r c /Süper Ak kanla t c Katk lar n Ayn Anda Kullan ld nda veya F2, F3 K vam S n f nda
Olup Ak kanla t r c /Süper Ak kanla t r c Kullan lmayan Betonlarda)
Maksimum tane boyutu (mm) Min.Ort. hava içeri i (*)(%)
Min.Tek de er(%)
8 6,5 Ortalama de erden en fazla %0,5 az olabilir.16 5,5
22 veya 32 5,0(*) Ancak (A300) mikro hava bo lu u %1,8 ve mesafe faktörü L 0,20mm de eri elde edilebilirse %1 art r lmde erler uygulanmayabilir.
Tablo 3.2 ve Tablo 3.3’de görüldü ü gibi gerekli toplam hava içeri i, kullan lan agregan n maksimumtane boyutuna ba l d r. Çünkü hava bo luklar sadece çimento veya ince harçta bulunmaktad r.Hava içeri i azalan tane boyutu ile artmaktad r. Buna göre beton hava içeri i daha küçük agregaboyutlar nda yükseltilmelidir.
Beton, daha uzun ve daha kolay i lenebilmesi amac yla ak kanla t r c veya süper ak kanla t r c katkilave yap larak veya yap lmayarak kullan labilir. Hava sürükleyici katk ile ak kanla t r c n n ayn andakullan lmas , katk maddesinin türü ve miktar na ba l olarak, iki madde aras nda hava kabarcolu umunu etkileyen kar l kl etkile im meydana gelmektedir.
Sertle mi betonun hava bo lu u parametreleri kontrol edildi inde Tablo 3.4’deki de erleri sa lamal d r.
Sayfa 22 / 71
Tablo 3.4 Sertle mi Betonun Hava Bo lu u ParametreleriMikro hava bo lu u
(A300) (%)Aral k faktörü
(L) (mm)Laboratuar ve ba lang ç testleri 1,8 0,20ç denetim ve kontrol testleri 1,5 0,24
430.3.1.6 Betonun Donma-Çözünme ve Buz Çözücü Maddelere Kar Dayan m
Beton, TSE CEN/TS 12390 9 standard na göre donma çözülme direnci test edilmelidir. Bu amaçlaarazide taze betondan 4 adet 150mm.lik küp numunesi al nmal d r.
Donma çözülme direnci kategorileri Tablo 3.5’te verilmi tir. Beton kaplaman n yap ld bölgenin iklimko ullar na göre kategori (FTO /FT1 /FT2) belirlenmelidir.
Tablo 3.5 Donma Çözülme Direnci Kategorileri
Kategori Kütle kayb (28 gün) Kütle kayb (56 gün) M56/M28
FTOFT1 Ortalama < 1,0 kg/m2 Tek de er
< 1,5 kg/m2
FT2 Ortalama < 0,5 kg/m2 Ortalama < 1,0 kg/m2 Tekde er < 1,5 kg/m2
2
FTO: Donma –Çözünme olay gerçekle meyen yerler.
FT1: Donma –Çözünme olay gerçekle en yerler.
FT2: Donma –Çözünme olay olan ve buz çözücü maddelerin kullan ld yerler.
Yol kaplamas n n, donma çözünme ve buz çözücü maddelerin etkilerine maruz kalmas durumunda,beton TS EN 206, TS 13515 standard na göre XF4 çevresel etki s n f nda seçilmeli ve donmaçözülme direnci kategorisi FT2 olmal d r.
430.3.1.7 Betonun Dayan m Özellikleri
Beton yol kaplamas n n min. dayan m gereksinimleri Tablo 3.6’ de verilmektedir.
Tablo 3.6 Yol Kaplama Betonunun Karakteristik Bas nç, E ilme, Yarma Dayan m De erleri28 günlük betonun minimum de erleri
Karakteristik bas nç dayan mfck, (N/mm2)
E ilme dayan m *(3 numune ortalamas )
fcbt
(N/mm2)
Yarmada çekme dayan m (3numune ortalamas )
Fsk
(N/mm2)C30/37 F4,5 S3,3
*E ilme dayan m n n, sadece ba lang ç (tasar m) deneyleri için kan tlanmas gereklidir.
Beton yol kaplamalar n n dayan m ;
Bas nç Dayan m , TS EN 12390 3 standard na,
Yarmada Çekme Dayan m TS EN 12390 6 standard na,
Sayfa 23 / 71
E ilmede Çekme Dayan m TS EN 12390 5 ( ki noktadan yükleme metodu) standard na göre kontroledilmelidir.
Beton s n f ;
Beton bas nç dayan m s n f , TS EN 206, TS 13515 standard nda verilen s n flara uygun olarak,
Beton yarmada çekme dayan m s n f , Tablo 3.7’de belirtilen s n flara uygun olarak,
Tablo 3.7 Yarmada – Çekme Dayan m S n flar (fsk)
Beton Dayan m S n f (MPa) Yarma Dayan m s n f a fskb (MPa)
skC20/25, C25/30 S2.7 2,7C25/30, C30/37 S3.0 3,0C25/30,C30/37,C35/45 S3.3 3,3C30/37, C35/45 S3.7 3,7C35/45, C40/50 S4.0 4,0C40/50, C45/55 S4.3 4,3C40/50, C45/55, C50/60 S4.6 4,6C50/60 S4.8 4,8C45/55, C50/60 S5.0 5,0a Özel durumlarda izin verilen ara mukavemet seviyeleri kullan labilir.b fsk 28 günlük karakteristik dayan md r. Numune çap ; agrega nominal boyutunun en az 3,5 kat ve silindir yüksekli i, çap n iki
kat na sahip olacak ve bununla birlikte min. kesit boyutu 100 mm olacakt r. Yarmada çekme dayan m TS EN 12390 6standard na göre belirlenecektir.
Referans yöntem; çap 150 mm ve uzunlu u 300 mm olan silindir ekilli numunelerin kullan lmas d r. Ancak silindir numunelerdenumune büyüklü ünün, ölçülen çekme dayan m üzerindeki etkisinin, verilerdeki muhtemel de i kenlik sebebiyle önemli olmadbelirlenmi tir( TS EN 12390 6). Bu nedenle çap 100 mm ve uzunlu u 200 mm olan silindir ekilli numuneler de kullan labilir.
Beton e ilme dayan m s n f , Tablo 3.8’de belirtilen s n flara uygun olarak belirlenmelidir.
Tablo 3.8 Yarmada – Çekme Dayan m S n flar (ffk)
Dayan m S n f a Ffkb (MPa)
F2 2,0F3 3,0F3.5 3,5F4 4,0F4.5 4,5F5.5 5,5F6.5 6,5F8.5 8,5F9 9,0F10 10,0
a Özel durumlarda izin verilen ara mukavemet seviyeleri kullan labilir.b ffk 28 günlük karakteristik dayan md r. Prizma kesit boyutlar ; agrega nominal boyutunun en az 3,5 kat ve min 100x100mm veprizma boyu da kesit boyutunun 3,5 kat ndan az olmayacakt r.
430.3.1.7.1 Bas nç Dayan m
Beton Tasar m :
Beton yol kaplamalar n n bas nç dayan m özellikleri tayini için, TS EN 12350 1 standard na göre, 150mm ebad nda küp ya da 150x300 mm ebad nda silindir numuneler al nmal ve 28 gün küre tabitutulduktan sonra TS EN 12390 3 standard na göre deneye tabi tutulmal d r.
Sayfa 24 / 71
Ba lang ç testleri için beton bas nç dayan mlar kar m tasar m nda kullan lacak hedef bas nçdayan mlar , TS 802’de verilmi tir.
Standart sapma biliniyorsa, fcm = fck + 1,48 Standart sapma bilinmiyorsa, fcm = fck + f
Bu de er, C30/37 MPa s n f beton için f=6,0 MPa’ d r. C30/37 MPa beton s n f için;
fcm,küp= fck,küp+6,0 = 37+6,0= 43 MPa’ d r.
antiyede Yap m A amas nda Nitelik Denetimi:
Haz r beton tesisinden antiyeye bir gün içerisinde teslim edilen beton için asgari numune alma s klTablo 3.9’da belirtildi i ekilde uygulanmal d r. Nitelik denetimi için ilgili betondan al nacak numunemiktar , Tablo 3.9’da verilen kriterlerden en yüksek numune alma s kl nda en fazla deney sonucusay s elde edilecek ekilde belirlenmelidir.
Tablo 3.9 Numune Alma Plan
1.kriter 2.kriter
Numune al nacak asgari beton yüküveya transmikser/kamyon say sBir gün içerisinde imalata
giren beton miktar (m3)
Bir gün içerisinde imalattamamlanan kaplama
alan (m2)
0 24 2
25 100 < 450 3101 150 451 600 4151 200 651 850 5
201 250 851 1050 6251 300 1051 1250 7301 400 1251 1450 8401 500 1451 1650 9501 600 1651 1850 10
> 600 > 1850lave her 200m3 hacim veya ilave her200 m2 alan için yukar daki say lara 1
ilave edilir.
antiyede, i in ba ndan al nan numunelerin, 28 günlük bas nç dayan mlar , Tablo 3.10’da verilen kriterlerisa lamal d r.
Tablo 3.10 Beton Bas nç Dayan m çin Kabul Ko ullar
1.kriter“n” adet deney sonucu ortalamas (fcm) N/mm2
2.kriterHerhangi tek deney sonucu (f ) N/mm2
fck+4 fck 4
Not:
1) Bir deney sonucu te kili için, ayn taze beton harman veya beton yükünden en az 2 veya daha fazla say da numuneal n r. Deney sonucu “n”, bu sonuçlar n aritmetik ortalamas d r
2) Harman: Kar t r c da (mikser) bir i lem devresinde imal edilen veya sürekli kar t r c dan bir dakikal k süredebo alt lan taze beton miktar d r. Her bir betoniyer veya mikser dökümü bir beton harman , her bir transmikser birbeton yükü olarak kabul edilir.
3) Beton yükü: Bir araçta ta nan ve bir veya daha fazla harmandan meydana gelen beton miktar .
Sayfa 25 / 71
4) Beton bas nç dayan m sonuçlar n n de erlendirilmesinde; ayn taze beton harman ndan iki veya daha fazlasay da deney numunesi haz rland nda ve bu numunelerden elde edilen sonuçlardan herhangi birinin, ortalamasonuca göre sapmas n n %15'den daha fazla olmas durumunda, numune sonuçlar n n hepsi reddedilir. Ancak,ikiden fazla numune olmas durumunda, numuneler ve sonuçlar üzerinde yap lacak incelemeye göre sonuçlardanherhangi birinin ortalamaya dahil edilmemesini hakl gösterecek bir sebep varsa yaln zca bu sonuç ortalamayadahil edilmez ve de erlendirmede geriye kalan numune sonuçlar kullan l r.
antiye getirilerek, in aat yerinden al nan C30/37 MPa s n f betonun, uygunluk kriterleri:
En küçük tek deney sonucu (150mm küp) 37 4 = 33 N/mm2
En küçük “n” adet deney sonucu ortalamas (150mm küp) 37+4 = 41 N/mm2’dir.
antiyede in aat yerinde taze betondan al nan numunelerin yarma dayan mlar Tablo 3.12’de verilenantiye Uygunluk De erlerini sa lamal d r.
Not:
1) Karakteristik yarma çekme dayan m ba lang ç standart sapmas , 28 günlük en az 15 silindir deney numunesiüzerinden belirlenmelidir. Bu durumda;
Hedef dizayn de eri ftk + 1,48 Standart sapma bilinmiyorsa;
Hedef dizayn de eri ftk + f(1,0) MPa
2) Herhangi tek deney sonucu fsk 0,5 MPa
3) “n” adet deney sonucu ortalamas fsk + 0,5 MPa olarak al nmal d r.
4) antiye Uygunluk De erleri, arazide imalat s ras nda taze betondan al nan silindir numunelerin yarmadaçekme dayan m uygunlu unun de erlendirilmesinde kullan l r.
5) Beton numunelerinin yarmada çekme dayan m , TS EN 12390 6 standard na göre tespit edilecektir.
430.3.1.7.2 E ilme Dayan m
Beton Tasar m :
Beton yol kaplamalar n n e ilme dayan m özellikleri tayini için, TS EN 12350 1 standard na göre,150x150mm ebad nda L 525mm uzunlu unda kiri numuneleri al nmal ve 28 gün küre tabitutulduktan sonra TS EN 12390 5 standard na göre(iki noktadan yükleme) deneye tabi tutulmal d r.
Ba lang ç testlerinde hedeflenen e ilme dayan mlar Tablo3.11’da verilen kriterleri sa lamal d r.
Tablo 3.11 E ilme Dayan m Ba lang ç (Tasar m) Deneyi De erleri
E ilme Dayan m s n fE ilme Dayan m (N/mm2)
Min. tek deney sonucu “3” adet deney sonucuortalamas
min. F4.5 4,0 5,0
430.3.1.7.3 Yarmada Çekme Dayan m
Beton Tasar m :
Beton yol kaplamalar n n yarmada çekme dayan m özellikleri tayini için, TS EN 12350 1 standard nagöre, 150x300mm ebad nda silindir numuneler al nmal ve 28 gün küre tabi tutulduktan sonra TS EN12390 6 standard na göre deneye tabi tutulmal d r.
Ba lang ç testlerinde hedeflenen yarma dayan mlar Tablo 3.12’de verilen tasar m hedef de erlerinisa lamal d r.
Sayfa 26 / 71
Tablo 3.12 Yarmada – Çekme Dayan m Uygunluk kriterleri
YarmadaÇekmeDayan m s n f
Yarmada – Çekme Dayan mTasar m hedef de eri
(N/mm2) antiye Uygunluk De erleri (N/mm2)
Ort. De er(ftk+ 1,0)
Herhangi tek deneysonucu(ftk 0,5)
“n” adet deney sonucuortalamas(ftk+ 0,5)
S 3.35 4,3 2,8 3,8
Not:1) Bir deney sonucu te kili için, ayn taze beton harman veya beton yükünden en az 2 veya daha fazla say da
numune al n r. Deney sonucu “n”, bu sonuçlar n aritmetik ortalamas d r
2) Harman: Kar t r c da (mikser) bir i lem devresinde imal edilen veya sürekli kar t r c dan bir dakikal k süredebo alt lan taze beton miktar d r. Her bir betoniyer veya mikser dökümü bir beton harman , her bir transmikserbir beton yükü olarak kabul edilir.
3) Beton yükü: Bir araçta ta nan ve bir veya daha fazla harmandan meydana gelen beton miktar .
4) Beton bas nç dayan m sonuçlar n n de erlendirilmesinde; ayn taze beton harman ndan iki veya daha fazlasay da deney numunesi haz rland nda ve bu numunelerden elde edilen sonuçlardan herhangi birinin, ortalamasonuca göre sapmas n n %15'den daha fazla olmas durumunda, numune sonuçlar n n hepsi reddedilir. Ancak,ikiden fazla numune olmas durumunda, numuneler ve sonuçlar üzerinde yap lacak incelemeye göresonuçlardan herhangi birinin ortalamaya dahil edilmemesini hakl gösterecek bir sebep varsa yaln zca bu sonuçortalamaya dahil edilmez ve de erlendirmede geriye kalan numune sonuçlar kullan l r.
5) Beton dayan m s n f C30/37MPa olmas durumunda yarma dayan m s n f S3.3 olacakt r. Farkl beton dayan ms n f seçildi inde; C35/45 dayan m s n f için yarma dayan m s n f S3.7, C40/50 dayan m s n f için yarmadayan m s n f S4.3 uygulanacakt r.
430.4 BETON YOL KAPLAMALARINDA KULLANILAN D ER MALZEMELER Ç N GEREKL L KLER
430.4.1 BETON K MYASAL KÜR MADDELER
Beton kaplamalar nda en yayg n olarak kullan lan bak m malzemeleri, s v membran kür kimyasallar d r.
Beton yüzeyine uygulanan kimyasal kür maddeleri CEN/TS 14754 1, TS 10966 standard na uygunolmal d r. TS 10967 standard na göre yap lan su tutuculuk özelli i deneyi sonucunda, 72 saatliksüredeki su kayb 0,55 kg/m2 ’yi a mamal d r.
Sahaya gelmi ürünlerin aç lmam ambalaj ndan al nm örneklerle analiz sertifikalar nda beyan edilende erlere uygunlu u öncelikle akredite olmu laboratuvarlarda tespit edilmelidir.
Numuneye ait (kullan laca proje ad , katk ad , üretim tarihi, son kullanma tarihi, tavsiye edilendozaj aral , kullan m için aç klama ve gerekli güvenlik önlemleri, malzeme güvenlik bilgi formu,depolama ko ullar , üretimin seri numaras vb.) gerekli tüm bilgiler ile katk ya ait fiziksel ve kimyasaltestlere ili kin (Renk ve koku, etkin bile en, yo unluk, çimento tipleri ile uyumu, geleneksel kat maddemiktar , pH de eri, toplam katk a rl n n yüzdesi cinsinden klor içeri i ve suda çözünebilir klorürmiktarlar , katk n n kütlece yüzdesi olarak suda çözünen alkali oksit miktar /yüzdesi, ürünkatalo u/prospektüsleri, vb.) raporlar idareye verilmelidir.
Sayfa 27 / 71
Kimyasal kür malzemeleri asla kuru yüzeye ve çok sulu yüzeye uygulanmamal d r. Beton yüzeyindekiparlama biter bitmez uygulamaya geçilmelidir.
Betonun, güne nlar ndan dolay ciddi ölçüde artan s cakl nedeniyle, güne li ve s cak havalardayap lacak beton dökümlerinde, güne s s n yans tabilmesi için kür kimyasallar beyaz pigment içermelidir.
Spreyleme yaparken ki isel koruyucu ekipman kullan lmal d r.
430.4.2 TEMEL AYIRMA ELEMANLARI
Beton yol kaplamas n hidrolik ba lay c l alt tabakadan ay rmak ve astar i levini yerine getirmek amac ylakullan l r.
Beton üstyap n n hidrolik ba lay c l temelle bir ba olu turma potansiyeli yüksek oldu undan, bak r c bir ortam n temel yüzeyine uygulanmas önem te kil etmektedir.
Sürtünmenin azalt labilmesi ve beton üstyap n n temel katmanlar yla ba olu turmas n nönlenebilmesinde kullan labilecek alternatif malzemeler;
Geotekstiller (Örgüsüz – Dokusuz)
Polietilen örtüler: Kaplamada ya da temelde rutubetle alakal sorunlara sebep olabilir.
Asfalt emülsiyonlar : Daha pürüzsüz (düz) temel yüzeylerinde iyi sonuçlar vermektedir.
Kür kimyasallar : ki tabaka beyaz pigmentli parafin esasl malzemelerdir.
Hidrolik ba lay c l ta y c temel tabaka üzerine yap lan beton kaplamalarda iki tabaka aras nadokusuz geotekstil uygulanmal d r.
Geotekstiller Tablo 4.1’e uygun olmal d r.
Tablo 4.1.Geotekstiller çin Gereklilikler
Özellikler Gereklilikler
BirimA rl k(TS EN ISO 9864) 450 g/m2 MA 550 g/m2
Kal nl k (2/20/200 kN/m2 yük alt nda ) (TS EN ISO 9863 1)
(1) d2(%±0,5) 3,0 mm(1) d20(%±0,5) 2,5 mm(1) d200(%±0,5) 1,0 mm
Çekme Dayan m (Maksimum Yükte ) (TS EN ISO 10319) 10 kN/m
MaksimumYükteki Uzama (TS EN ISO 10319) 130 %
Düzleme göre normal konumdaki su geçirgenlik özelli i (m s 1)(TS EN ISO 11058)
(2) kV20(%±0,5) 1x10 4
Düzleme göre su drenaj kapasitesi (TS EN ISO 11058)(3) kH20(%±0,5) 5x10 4
(3) kH200(%±0,5) 2x10 4
Hava Direnci (TS EN 13249) (4) Arta kalan dayan m 60 %
Alkaliye duyarl l k (ISO TR 12960) (5) % 96 (PP/PE)(1) Yükleme tolerans (2) S cakl k tolerans (3) Yükseklik tolerans (4) 1 Ayl k(5) Polypropylene (PP) and Polyethylene (PE)
Sayfa 28 / 71
430.4.3 KAYMA DEM RLER (DOWELS)
Plakalar aras nda yük aktar m n geli tiren ve faylanmay önleyen düz çelik çubuklard r.
Demirler TS EN ISO 15630 1 standard na göre; akma dayan mlar 420 280 MPa olan düz yuvarlakçelikten yap lm , projesine uygun boyutlarda ve en az 25mm çap nda (a r trafik yüklerine maruzkalacak üstyap larda en dü ük kayma demiri çap 30 mm’dir), 500mm uzunlu unda olmal d r. Kaymademiri aral klar genellikle 25cm’dir. Emniyet eritlerinde bu mesafe 2 kat na ç kar labilir. Boyunaderzlerden ve plaka kenar ndan kayma demiri mesafesi 25 cm olmal d r.
Demirlerin çap ve çap toleranslar TS EN 10060 standard na uygun olmal d r. Demirlerin uzunluk tolerans±5 mm olmal d r.
Demirler düz (do ru) olmal , üzerinde demir çap n azaltan veya art ran, çapak ve yüzey kusurlarbulunmamal d r. Dübellerin uçlar k salt l rken, ucunun kesimi s ras nda, serbest hareketi önlenecekekilde deforme edilmemesi gerekmektedir.
Kayma demirleri plaka kal nl n n ortas na ve beton kaplaman n e imine göre monte edilmelidir. Yol veyol yüzeyi eksenine paralel olmal d r.
Demirlerin korozyona kar korunmas nda ulusal standart ve hükümlere uygun gerekli tedbirleral nacakt r. Paslanmay engellemek ya da geciktirmek amac yla çelik demirler 0,2 ile 0,4 mmkal nl nda epoksi ile tamamiyle kaplanmal d r.
Demirlerin betona aderans n önlemek için, ba k r c bir malzeme arac l ile demir uzunlu unun en azbir yar s (bitüm, ince bir plastik tabaka, kal p ay r c ya lar, beyaz pigmentli kür kimyasallar ile)kaplanmal d r. Ortalama kaplama kal nl 1,25mm’den daha fazla olmamal d r.
Gres ya betonun yeterince yerle mesine ve kayma demirinin tamamen kaplanmas n engelleyerekdemir etraf nda bo luk olu umuna sebep olaca ndan kullan lmamal d r.
430.4.4 BA LANTI (ANKRAJ) DEM RLER (TIE BARS)
Ba lant demirleri (nervürlü demirler) boyuna derzler boyunca, plakalar n birbirinden ayr lmas nönlemek amac yla yerle tirilmektedir. Ba demirleri dö emelerin faylanmas n ve yatay hareketiniengellemekte, dö emeler aras nda yük aktar m na yard mc olmaktad r. Ba demirleri ayr ca bordürve oluk gibi tamamlay c kenar elemanlar n kaplamaya ba lanmas nda da kullan lmaktad r. Ba lantdemirleri nervürlü olduklar için, betona ba lanmakta ve harekete izin vermemektedir (tasar m olarakböyle hareketlere izin veren düz kayma demirlerinin aksine). Bu sebeple ba demirleri boyuna derzleraras ndaki aç kl klar en aza indirgemekte ve agrega kenetlenmesini korumaktad r.
Boyuna derzler için kullan lan nervürlü ba lant demirleri, B420B veya B500B s n f nda olacak ve TSEN 10080, TS 708 standard nda belirtilen özelliklere uygun olmal d r.
Kayma demirlerinde oldu u gibi, ba lant demirlerinin tümü de korozyon korumas için, sadece ortak s mda 200mm uzunlu unda, 0,2 0,4mm kal nl nda epoksi ile kaplanm olmal d r.
Ba lant demirlerinin ankraj n n yeterli olup olmad n n kontrolü için çekip ç karma (pull out) testiyap lmal ve çekme kuvveti en az 40 kN olmal d r.
Ba lant demirleri, kaplama kal nl n n alttan 1/3’lik k sm na yerle tirilir ve kaplama alt yüzeyinin en az 5cm üzerinde olmal d r.
Sayfa 29 / 71
430.4.4.1 Yap t r c l Ankrajlar
Beton kaplamalarda kullan lan ba lant demirleri, TS EN 13877 1 standard na göre 20 mm çap ve650mm uzunlu unda olmal d r. Akma dayan mlar 500 N/mm2 olmal d r. Ankraj uçlar 45°aç ile ikitaraftan e imli (sivri) hale getirilmelidir.
Korozyon korumas için, orta k s mda en az 200mm uzunlu unda, 0,2 0,4mm kal nl nda epoksikaplama ile kaplanm olmal d r.
Yap kan ankraj malzemesi ile deliklere monte edilen ba lant demirleri kullan ld nda,
20 mm çap nda ve min. 650mm boyunda olmal d r.
Delik çap 28mm olmal d r.
Enjeksiyon malzemesi (M24) kullan lmal d r.
Yerle tirme uzunlu u en az 250mm olmal d r.
430.4.4.2 Betonlanm Ankrajlar
Beton kaplamalarda kullan lan ba lant demirleri, TS EN 13877 1 standard Tablo 4.2’e göre 20 mm çapve 800mm uzunlu unda olmal d r. Akma dayan mlar 500 N/mm2 olmal d r. Bunlar betona tazehalde iken ankrajlanan demirlerdir.
Korozyon korumas için orta k s mda en az 200mm uzunlu unda, 0,2 0,4mm kal nl nda epoksi kaplamaile kaplanm olmal d r.
430.4.4.3 Vidal Ankrajlar
Korozyon korumas için, 0,2 0,4mm kal nl nda epoksi ile kaplanm olmal d r.
Tablo 4.2 Ba lant Demirlerinin Boyutlar
Tie barsÇap (mm) Boy (mm)
10 12 16 20 800Not 1: Bak m i lerinde daha k sa ba lant demirleri kullan labilecektir.Not 2: Kal n kaplamalarda (havaalan liman) ya da özel uygulamalarda (rijit kaplamalardan esnek yap ya geçi lerde) daha uzunba lant demirleri kullan labilecektir.
430.4.4.4 Kayma ve Ba lant Demirlerinin Epoksi ile Kaplanmas
Epoksi boya
Kayma ve Ba lant demirlerinin epoksi ile kaplanmas ASTM A 775 ve ASTM A 1078 standartlar nauygun gerçekle tirilmelidir.
Çubuklar, ya , gres ya , boya veya klorür gibi kontaminantlar içermemelidir.
Kullan lacak olan toz epoksi, uluslararas referanslara sahip ve ASTM A775 standard Ek A1’ e uygunkalitede olmal d r. Bu uygunluk uluslararas akredite bir laboratuvar taraf ndan test edilmi olmal d r vetest raporu al c ya sunulmal d r.
antiyede gerekti inde tamir amaçl kullan lacak olan epoksi malzemesi (toz epoksi) üreticisitaraf ndan tedarik edilmelidir. Bu yama malzemesi kaplamayla uyumlu, beton ile reaksiyonagirmeyen bir malzeme olmal d r.
Sayfa 30 / 71
Kullan lan her bir parti epoksi toz kaplaman n lot numaras n , malzeme miktar n , imalat tarihini, epoksitoz kaplama üreticisinin ad n ve adresini aç k bir ekilde belirten bir sertifikan n ve tedarik edilen tozkaplaman n 3.5 do rultusunda uygun bulunmu bile imin ayn s oldu unu gösteren bir belgeninverilmesi gerekmektedir.
Epoksi toz kaplama kullan ma haz r oluncaya kadar, üreticinin yaz l talimatlar do rultusunda skontrollü bir ortamda muhafaza edilmelidir. Bu noktada, toz kaplaman n muhafaza edildi i deponuns cakl n n tesisin ortam s cakl n n alt nda bulunmas halinde, toz kaplamaya, tesisin ±2°C ortams cakl na ula mas için yeterli zaman tan nmal d r.
Toz kaplaman n, üreticisi taraf ndan yaz l olarak tavsiye edilen raf ömrü içerisinde kullan lmasgerekmektedir.
Sipari te belirtilmi olmas halinde, her bir partiden al nacak ve o partiyi temsil eder nitelikte, 0,2kga rl nda numunenin teslim edilmesi gerekmektedir. Bu numunelerin hava geçirmez bir kaba konulmasve al nd klar partinin numaras n n da bu kab n üzerinde belirtilmesi gerekmektedir.
Yüzey Haz rlama
Eritici tuz, tuz spreyi veya üretim sürecine maruz kalmaktan dolay tuz kontaminasyonlu oldu utespit edilen kumlama malzemesi kullan lmayacakt r.
Kaplanacak çeli in yüzeyinin, ISO 8501 1 Sa 2 ½ do rultusunda uygun bir a nd r c ile raspalanarakbeyaza yak n metal yüzey elde edilecek ekilde temizlenmesi gerekmektedir. Nihai yüzey durumu,ISO 8501 1’e göre belirlenecektir.
Test Yöntemleri ASTM D4417 Yöntem C do rultusunda belirlendi i ekilde uygun bir profil ölçer ile yada Yöntem B’ye uygun olarak, maksimum profil derinli inin yan s ra tepe noktas say s n da ölçen birprofilometre tipi yüzey ölçüm cihaz kullanarak elde edilen ortalama yüzey profili azami pürüzlülükderinli i de eri 1.5 ila 4 mil [40 ila 100 μm] aras ndaysa, yüzey profilinin yeterli düzeyde oldu u kabuledilecektir.
Kumlama i leminin ard ndan kumlama ile temizlenmi çelik yüzeyi tozdan, kum taneciklerinden vedi er yabanc maddelerden ar nd rmak amac ile, çok yönlü, yüksek bas nçl kuru hava b çaklarkullan lacakt r. Hava b çaklar çelik üzerine ya b rakmamal d r.
Epoksi Kaplaman n Uygulanmas
Epoksi toz kaplama, temizlenmi çelik yüzeyine, çelik yüzey i lemlerinin tamamlanmas n n ard ndanve yüzeyde, oksidasyon olu madan önce, mümkün olan en k sa süre içerisinde uygulanacakt r.Kaplaman n uygulanmas , hiçbir surette temizlik sonras nda 3 saatten daha uzun bir süregeciktirilmeyecektir.
Epoksi toz kaplama, çelik yüzeyin ba lang çtaki s aral ve uygulama sonras kürleme gereklilikleribak m ndan üreticinin yaz l tavsiyeleri do rultusunda uygulanacakt r.
Süreklilik arz eden i lemler s ras nda çelik yüzeyinin kaplama i leminin hemen öncesindeki s caklk z lötesi tabanca, kontak termometre ya da kalem tipi termometre yard m yla her yar m saatte birölçülmelidir.
Kalem ya da kontak tipi termometrenin kaplama öncesinde ve k z lötesi tabancan n kaplamasonras nda kullan lmas önerilmektedir.
Sayfa 31 / 71
Epoksi kaplama elektrostatik püskürtme veya di er uygun yöntemlerle uygulanmal d r.
Kayma ve Ba lant demirleri gerçek boylar nda kaplama yap lmal d r. Epoksi kapl Kayma ve Ba lantdemirlerinin testereyle kesilmesine zorunluluk olmad kça izin verilmemelidir. Dübellerin uçlar çapaks zve ç k nt s z olmal d r. Epoksi kapl Kayma ve Ba lant demirleri, alevle kesilmi olmamal d r.
Kaplanm Elemanlara Yönelik Gereklilikler
Kaplama Kal nl
Epoksi kapl Kayma ve Ba lant demirlerinin kürleme sonras kaplama kal nl , 200 400 mikron olacakt r.
Kay tl tek bir kaplama kal nl ölçümü, münferit üç okuma de erinin ortalamas d r. Test numunelerininher bir taraf nda e it aral klarla en az be adet kay tl ölçüm al nmal d r (test numunesi ba na en az15 kay tl ölçüm).
Kabul i lemleri bak m ndan, tüm kaplama kal nl ölçümlerinin ortalamas , öngörülen asgari kal nl kde erinden dü ük olmayacakt r. Hiçbir kaplama kal nl ölçümü, öngörülen asgari kal nl k de erinden%80 daha dü ük olmayacakt r.
Kaplanm numunelere ait kal nl k test raporlar verilmelidir.
Ölçümler, kal nl k ölçüm cihaz üreticisinin kalibrasyon ve kullan m talimatlar do rultusunda ASTM SSPCPA 2’ye uygun bir ekilde yap lacakt r. Çekmeli veya sabit uçlu ölçüm cihazlar kullan lmal d r.M knat s n yüzeyden çekildi i anda operatörün okumay gözlemlemesini gerektiren kalem tipi çekmeliölçüm cihazlar kullan lmamal d r.
Kaplaman n Süreklili i
Süreklili in sa lanamad , Süreksizlik miktar Epoksi kapl Kayma ve Ba lant demirleri üzerinde 30cm/adet (metre ba na 3 gözenekten) den fazlas olmamal d r.
Süreksizlik kontrolleri, fabrikada 67.5 V, 80 000 ohm de erlerine sahip slak sünger tipi do ru ak mlbir süreksizlik tespit cihaz ile gerçekle tirilecektir. Süreksizlik kontrolü 60 dakikada bir yap lmal d r.Süreksizliklerin düzenli bir ekilde gelmeye ba lad tespit edilirse, süreksizliklerin kayna ara t r l portadan kald r lmal d r.
Kaplanm numunelere ait süreklilik test raporlar verilmelidir.
Kaplaman n Yap mas
ASTM A775/A775M standard uyar nca katodik soyulma (adezyon) testi gerçekle tirilecektir. Kaplanmnumunelere ait katodik soyulma test raporlar verilmelidir.
Testlerin Say s
Kaplama kal nl , yap kanl k ve süreklilik ile ilgili testlerin say s ve s kl n n artnamedebelirlenmedi i durumlarda, kaplama kal nl ve süreklili ine ili kin testler üretim s ras nda saatte bir veher çap için yap lmal d r.
Kaplaman n yap ma düzeyini ölçmek amac ile düzenlenen katodik soyulma testleri, üretim s ras ndaher sekiz saatte bir, en az bir kayma yada ba demiri üzerinde gerçekle tirilmelidir.
Testlerin Tekrarlanmas
Sayfa 32 / 71
Kaplama kal nl , süreklili i ya da kaplama yap kanl için teste tabi tutulan numunelerin testigeçememesi halinde, ba ar s zl kla sonuçlanan her bir test için, rastgele seçilmi numuneler üzerindeiki adet yeni test gerçekle tirilecektir. Yeniden test edilecek her iki numune de, i bu artnameningerekliliklerini kar lamal d r.
Ta ma
Epoksi ile kaplanm demirlerin ta ma s ras nda kaplamaya zarar vermemek için azami dikkat sarfedilmelidir. Zarar görmü demirler tamir kriterlerine uyuyorsa tamir edilmelidir, uymayan demirlerred edilecektir.
Tüm ba lama eritleri epoksi kaplamaya zarar vermeyecek ekilde olmal d r.
Epoksi ile kaplanm demir desteleri, hasar en aza indirmek için koruyucu platform veya yüzeylerüzerinde zeminden yüksekte depolanacaklard r.
Epoksi ile kaplanm demirler dü ürülmemeli veya sürüklenmemelidir.
Depolama
artlar gere i epoksi ile kaplanm demirlerin iki aydan daha uzun bir süre aç k havada muhafazaedilmesi gerekirse, epoksi ile kaplanm demirlerin güne ndan, tuz serpintilerinden ve havaartlar ndan korunmas için koruyucu tedbirler al nmal d r.
Üretici, epoksi ile kaplanm demirleri koruyucu muhafaza olmaks z n depolad ysa, epoksi ilekaplanm demirlerin aç k havaya yerle tirildi i tarih, epoksi ile kaplanm demirlerin etiketlerinekaydedilecektir.
Epoksi ile kaplanm kayma ve ba lant demirleri tek tek koruyucu polietilen köpük ya da fileiçerisine konulmal ve bu demirler uygun boyutta bir tahta sand k içerisine dizildikten sonra sevkiyatyap lmal d r. Al c n n deste ile sevkiyat talep etti i durumlarda epoksi ile kaplanm demirler ya daepoksi ile kaplanm demir desteleri, mutlaka opak polietilen örtüler ya da di er uygun opak koruyucumalzeme ile örtülmelidir.
stifli epoksi ile kaplanm demirlerde, koruyucu örtü istiflenmi malzemenin çevresine sar lmal d r.
Örtü yeterli ekilde sabitlenmeli ve örtü alt nda yo u may asgari düzeyde tutmak amac ile epoksiile kaplanm demirler aras nda havalanma sa lanmal d r.
Kontrol
Üretim gerçekle tirilirken, sipari edilmi olan epoksi ile kaplanm demirlerin üretiminin yap ldk sm na her an serbestçe girebilecektir. Üretici, malzemenin uygun olarak üretildi ini göstermeküzere tesislere eri im sa layacakt r. Aksi belirtilmedi i müddetçe (ürün analizi hariç) tüm testler vedenetim, antiyeye nakliye öncesi üretim yerinde gerçekle tirilecektir.
darenin gerekli görmesi halinde, idare laboratuvarlar nda veya akredite laboratuvarlarda ilgilideneylerin yap lmas /yapt r lmas sa lanacakt r.
Ta ma ve leme Nedeniyle Hasarl Kaplaman n zin Verilen Miktar
Al c vazgeçmedi i müddetçe, gönderim öncesinde her bir epoksi ile kaplanm demir üzerindekikorunmas z çelik, yama malzemesiyle onar lacakt r.
Sayfa 33 / 71
Kaplama uygulama i lemi esnas nda demirlerin as lmas veya desteklenmesi nedeniyle olu ankaplanmam alanlar, yama/tamir malzemesiyle onar lacakt r.
Aksi belirtilmedi i müddetçe, tamir yap lan yerler ASTM A775/A775M’de belirtildi i ekilde minimumkaplama kal nl na sahip olacakt r.
Kaplama kal nl , tek bir noktadan ASTM SSPC PA 2’ye uygun olarak ölçülecektir. Onar m malzemesininçoklu uygulamas na izin verilecektir.
Onar lm hasarl kaplamalar n azami miktar , her bir kayma veya ba demirinin toplam yüzey alan n n% 1’ini a mayacakt r.
Ürünlerin Reddi
Öngörülen artlara uygun olmayan epoksi ile kaplanm numuneler reddedilecek ve kontrast renkli birboya ile ya da di er yöntemlerle i aretlenecektir. Üreticinin takdirinde olmak kayd yla, etkilenmiolan parti de i tirilecek ya da alternatif olarak kaplamas sökülecek, yeniden temizlenecek, yenidenkaplanacak ve öngörülen artlar do rultusunda kabul testleri için yeniden sunulacakt r.
Sertifika
Her bir parti kaplanm numunelerin i bu artnamede öngörülen ekilde test ya da muayene edilmive gerekli artlar kar lam oldu unu gösteren sertifikalar/deney raporlar gönderim s ras nda al c yateslim edilecektir. Sat n alma sipari inde ya da sözle mede öngörülmü olmas halinde, test sonuçlar n nraporu da sunulacakt r.
430.4.5 BETON ÇEL K ÇUBUKLARI (REINFORCING BARS)
Çatlamalar kontrol etmek ve ta ma kapasitesini art rmak amac yla kullan lan, beton çelik çubuklarB500B s n f nda olacak ve EN 10080, TS 708 standard nda belirtilen özelliklere uygun olmal d r.
Sürekli donat l beton kaplamalarda, donat süreklili i, ulusal standartlar ve kullan m yerindekihükümlere göre; ba lant araçlar , bindirme, kaynak ile yap labilir.
430.4.6 DERZ SIZDIRMAZLIK MALZEMELER
Derzlerin doldurulmas ndaki amaç, yüzey suyunun ve serbest parçalar n üstyap katmanlar nas zmas n önlemektir.
A r su, alttemel veya temel yumu amas n ve zamanla buralarda bulunan ince tanelerin suçekmesine sebep olabilir. Bu tarz bozulmalar yap sal destek kayb , üstyap oturmas ve/veya faylanmagibi sorunlara yol açabilir.
Ayr ca serbest parçalar n derz içine girmesi ile s cak havalarda kaplaman n genle mesi, serbestparçac klar taraf ndan engellendi i için derz boyunca a r yüksek bas nçlar olu maktad r.
Derz kesim geni lik ve derinlikleri projesinde verildi i gibi olmal d r. Bununla birlikte; enine derzkesim derinli i kaplama kal nl n n en az %25, en fazla %30 kal nl nda olmal d r. Boyuna derz kesimderinli i ise en az %40, en fazla %45 kal nl nda olmal d r.
Derzler genellikle 3mm geni li inde kesilir. Alttaki hedef çatlama için derz geni li inin önemi yoktur.Daha sonra derz bo lu u yap lmas için derzlerin geni letilmesi gerekir. Yani kullan lacak dolgumalzemesine göre derz geometrisi uyumlu hale getirilir.
Sayfa 34 / 71
Derzlerin suya ve yabanc maddelere kar kapat lmalar amac yla, derz dolgular olarak; s cak veso uk uygulamal malzemeler ile s k t r labilir s zd rmazl k profilleri kullan lmaktad r. Derz dolgumalzemelerinin, derz bo lu unu kapatabilmesi için yeterli deformasyon ve yap ma özelli i göstermekzorundad r.
Bitüm maddesine dayal , s cak uygulamal derz dolgular , yak t ve ya a dayan kl de ildirler. Bu dirençgerekliyse so uk uygulamal derz harc gereklidir. Bunlar tek yada iki bile enli reaktif sistemlerdir.
Derzlerde kullan lan derz fitilleri beton tabakas n n genle mesine izin vermelidir. Bunlar betonungenle mesi s ras nda deforme olmamal d r.
S zd rmazl k profilleri kullan lacak ise bunlar n dü ük s cakl klarda nem giri ini engelleyecek kadar derzkenarlar na yeterli bas nç uygulayabilmelidir.
Beton yol kaplamalar n n yap m nda boyuna ve enine derzler için derz dolgu malzemesi olarak giderekdaha çok s k t r labilir elastik ba lant profilleri kullan lmaktad r. Söz konusu profiller öncedenolu turulmu elastomerik bile enlerdir. Bunlar sertle mi betonun derz bo lu una ön gerilim alt ndahava bas nc yard m yla makine ile uygulan r. Geçi noktalar nda kesilir ve birbiri ile yap t r l r. Bunlar ns zd rmazl k etkisi derz harc na göre 3 kat daha fazlad r ve ömürleri de daha yüksektir.
Derz dolgusu türüne göre her 8 12 y lda bir derz bak m gerçekle tirilmelidir.
S cak uygulamal derz s zd rmazl k malzemeleri TS EN 14188 1, so uk uygulamal derz s zd rmazl kmalzemeleri TS EN 14188 2, s k t r labilir elastik s zd rmazl k profilleri TS EN 14188 3 standard nauygun olmal d r.
Kesilen derzlerde, derz yanaklar n n derz harc na yap mas n iyile tirmek için astar malzemesikullan lmal d r. Astar malzemesi ile derz dolgu harc birbiri ile uyumlu olmal d r. S k t r labilir elastiks zd rmazl k profilleri kullan ld nda astar yap lmamal d r.
Derz kenarlar , s zd rmazl k malzemelerinin monte edilmesi s ras nda ve ileride ta t yükleri alt ndazarar görmemeleri için 45° aç ile pah yap lmal d r. (Resim 6.11)
430.5 DENEME YOLU YAPIMI
Yüklenici, proje geni li i ve kal nl nda, gerçek ölçülerde bir test bölümünü yapacakt r. Bu test bölümüiçin projede kullan lacak olan ayn ekipmanlar kullan lacakt r. Deneme yolunda projede istenilen tümkriterler (slump, hava miktarlar , yo unluk, beton dayan m karakteristikleri, kaplama kal nl , profil vegeni lik kontrolü, yüzey düzgünlü ü, kayma direnci, a nma direnci, donma çözülme direnci, kaymademiri konumlar , ba lant demiri aderanslar vb.) kontrol edilerek olu acak problemler çözülecektir.Bu testler idare laboratuvarlar nda ya da idarenin onaylad test kurulu lar nda masraflar yükleniciyeait olmak üzere yapt r lacakt r.
Deneme yolu en az 50 metre olmas kayd yla, istenilen kriterleri kar layacak uygun imalat sa lananakadar devam edilecektir.
Deneme yolu proje kesitleri içerisinde yap labilece i gibi yol güzegah ndan altyap s artnamelere uygunolarak haz rlanm ayr bir platformda da yap labilecektir.
Deneme yolunun proje kesitleri içinde yap lmas halinde tüm kriterlerin sa lanmas durumunda kal cimalattan say lacak ve ödenecektir.
Sayfa 35 / 71
430.6 BETON YOL KAPLAMALARININ MALATI
Beton yolun yap m , taze betonun haz rlanmas ile ba lar. Kar t rma, ta ma, yerle tirme, s k t rma,kayma demiri ve ankraj demirlerinin montaj , düzeltme ve bitirme i lemleri, bak m/kür uygulanmasve derzlerin kesiminin s n rl bir zaman içerisinde yap lmas gerekir.
Yüksek kaliteli bir beton yol ancak, yetkili bir yönetici ile tecrübeli bir ekibin etkin i birli i ilegerçekle tirilebilir.
Beton yol kaplamalar genel olarak kayar kal pl beton yol fini erleri ile yap lmaktad r. Beton yol yap miçin geli tirilen bu sistemde kayma demirleri önceden yerle tirilerek sabitlenmekte ve kal psürüklenerek vibratörler ile beton s k t r larak yüzey bitirilmektedir.
Bu fini erlerde otomatik yükseklik ve yön kontrolü bulunmaktad r.
Yeni geli mi beton yol fini erleri ile kayma demiri de makine taraf ndan otomatik olarakyerle tirilmektedir.
nsan gücü kullan m n ön planda oldu u sabit kal p yöntemi ile yap lan beton yol kaplamalar ilekar la t r ld nda kayar kal p yönteminde, insan gücü daha dü ük, yol yap m kapasitesi ve kalitesidaha yüksek, in aat süresi daha k sa, yüzey düzgünlü ü ve betonun s k t r lmas daha iyidir. Kayarkal pl beton fini erler ile kaplama tek tabaka halinde yap labildi i gibi, üst ve alt beton iki katmanolarak da tek bir operasyonda in a edilebilmektedir. Bu fini erlerin kurulum geni li i 15 m’yeula makta ve günlük yerle tirme kapasitesi 1000 m’ye ula abilmektedir.
430.6.1 BETON ÜRET M
Beton yol yap m , üniform özelliklere sahip (homojen) betonun, sürekli (aral ks z) dökümünügerektirmektedir. Beton bile im ve k vam nda olu an herhangi bir de i iklik, fini erde düzensizliklere,beton yüzeyinin düzgünlü ünün bozulmas na yol açabilmektedir. Bunlar sürekli dengede tutmakgerekmektedir. Bu da oldukça zordur. Bu yüzden taze beton, yeterli miktarda betonu haz rlamakapasitesine sahip ve bile imi homojen olarak üretebilen tek bir beton üretim tesisinden gelmelidir.
430.6.1.1 Bile enlerin Tart lmas
Ba lang ç (tasar m) deneyi sonuçlar na göre kar m reçetesi olu turulur. Beton bile enleri, kar mtalimat na uygun olarak ilave edilir. Tüm bile enler en fazla kütlece %3 sapma ile kat lmal d r. Karma suyuve katk maddesi ilavesi hacim ölçüsüne göre yap labilir.
Kullan lan agregalar n, özellikle ince agregalar n rutubeti büyük önem ta maktad r. Dikkate al nmayannem dalgalanmalar bile en oranlar n de i tirebilmektedir. De i en nem içeri i ile taze betonun havaiçeri i, su çimento oran ve k vam de i ebilmektedir. Rutubet düzeltmesinin sürekli yap labilmesiiçin, agregalar n rutubet ölçümü sürekli olarak yap lmal d r.
Hava sürükleyiciler, su ile birlikte, kar ma beton santralinde ilave edilmelidir. Taze beton s cakl , betonbile imi, beton kar t rma s ras ve süresinin, hava sürükleyicinin aktivasyonu üzerinde önemli bir etkisivard r. Dü ük s cakl klarda genel olarak hava içeri i daha sabit olarak elde edilebilmektedir. Bu nedenleüretim s ras nda gerekli hava sürükleyici madde ilave miktar , ba lang ç deneyinde tespit edilenden farklolabilir.
Sayfa 36 / 71
Tablo 6.1 Bitirilmi Beton Yol Kaplama Gereklilikleri
Gereksinimler
Bas nçdayan m (karotnumunesi)
Karot Bas nç Dayan m S n f : min.CC30fi 26 N/mm2 (en dü ük bireysel de er) (28 günlük)ifm 34 N/mm2 (en dü ük ortalama de er) (28 günlük)
Yarmadayan m (karotnumunesi)
Karot Yarma Dayan m S n f : min. SC3.0fi 2,5 N/ mm2 (en dü ük bireysel de er) (28 günlük)ifm 3,5 N/ mm2 (en dü ük ortalama de er) (28 günlük)
Sürüklenmi hava (karot)Mikro hava kabarc içeri i A300 %1,5 (hacimce)Mesafe faktörü Lort 0,24 mm
Kaplaman nkal nl (1)
1. Gerçekle en ortalama kal nl k dizayn kal nl
2. Herhangi bir tek de erin, dizayn kal nl ndan sapmas 5 mm (1000 m2’den al nan tekkarot numunesi için)
Bu iki kriterin birlikte sa lanmas gerekmektedir.
Kaymademirlerininyerle imi
E iklik (aç ) 20 mm(500mm kayma demiri uzunlu una göre boyuna do rultudaki dikey sapma)Yükseklikte sapmas 20mm(Kaplaman n boyuna eksenine göre, kayma demiri merkezinde ölçülen sapma)500mm kayma demiri uzunlu una göre Enine derze dik do rultudaki yatay sapmas 50 mm
Profile uygun konum– Enine e im– Yükseklik
Projesine uygun boyuna ve enine profil gerçekle tirilmeli ve Yüzey suyu drenaj sa lanmal d r.Enine e im sapmas :Proje de erinden sapma % ± 0.2
KaplamaGeni li i stenilen geni likten sapma ±10mm
Düzgünlük1) Mastar ile kontrol.4m ölçümmesafesi içinde 4 mm,
2) Profilometre ile kontrol. Düzgünsüzlük (m/km) IRI 1,60
KaymaDirenciKayma Say s (Skid Number: SN)Hafif trafikli yollar (YOGT<7000) 35 A r Trafikli Yollar (YOGT 7000) 45(Sürtünme Direnci ölçüm arac h z 64 km/h (±1,5))
(1) Karot numunesi dikey konumda iken, çap n n e it aral kl 4 noktas ndan, üst ve alt uçlar aras ndaki mesafe en yak n1mm’ye yuvarlat larak ölçülür ve ölçülen de erlerin ortalamalar al n r.
Sayfa 37 / 71
Tablo 6.2 Beton Kaplaman n Kalite Kontrolü çin Al nacak Karot Say lar
Gereklilikler Karot alma planBeton bas nç dayan m 1/1000m2
Yarmada çekme dayan m 1/1000m2
Beton kaplama kal nl 1/1000m2
Beton kaplama yo unlu u 1/1000m2
Donma çözülme direnci 1/1000m2
Beton kaplaman n a nma direnci 3/100 000 m2
Beton kaplama tabakalar n n yap ma direnci 1/1000m2
Not 1: Dayan m, kal nl k, yo unluk ölçümleri için ayn karot kullan labilir.Not 2: Karotlar; derzlerin 50 cm yak n ndan al nmamal d r. (Yüksek gerilmelerin olu tu u derzlerde beton kaplaman n zarar
görmemesi için)Not 3: Karotlar n en uygun al nma yeri, plak boyunca çeyrek noktalar aras ndaki bölgelerdir. Sürekli donat l beton
kaplamalarda ise ard arda gelen iki enine çatlak aras ndan al nmal d r.
Hava içeri i ba lang çta deneyler ile belirlenmelidir ve gerekirse hava sürükleyici dozaj istenilen havaiçeri ine göre üretim s ras nda de i tirilebilir. Hava sürükleyici katk miktar üretici taraf ndan önerilenen yüksek miktar a mamal d r.
Gün içerisindeki hava s cakl de i imi gibi etkenlerden dolay hava sürüklenmi beton üretiminde dehava içeri inin sürekli kontrol edilmesi gerekmektedir Bu nedenle döküm öncesi hava içeri iölçülmelidir. Döküm yeri ile üretim tesisi aras nda h zl bir ileti im gerekmektedir ki, böylece kar mgerekti i gibi düzenlenebilmelidir.
430.6.1.2 Betonun Kar t r lmas
Beton haz r beton santralinde üretilmelidir. Hava sürüklenmi betonlar; betonun haz rlan ndan,mikser türünden, kar t rma etkinli inden, kar t rma süresinden etkilenmektedir. Hava sürükleyicikatk lar n yeterli aktivasyonuna izin vermek için, normal betona göre hava sürüklenmi betonun dahauzun süre kar t r lmas gerekmektedir. Hava sürüklenmi kaplama betonun kar t rma süresi tümbile enlerin ilave edilmesinden sonra en az 45 saniye olmal d r.
430.6.2 BETON YOL KAPLAMALARININ YAPILMASI
Beton yol bir ya da iki tabaka halinde yap labilmektedir. ki tabakal demek, beton kaplaman n farklbile ime sahip iki tabakadan (üst ve alt beton tabakas ) olu tu u anlam na gelmektedir.
430.6.2.1 Genel
Tek tabaka halinde beton kaplama in a edildi inde, yüksek kalitede bir katman hedeflenmeli vekaplama kalitesi tüm kaplama boyunca ayn olmal d r. Bu nedenle, beton üretimi için büyükmiktarlarda yüksek kaliteli k rma agrega gereklidir. Bu gereken kalitede agregalar n teminimuhtemelen baz bölgelerde daha uzun ta ma mesafesine neden olabilmekte ve bu da daha yüksekmaliyetler olu turmaktad r. ki katmanl yap m yönteminde ise sadece üst beton için kaliteli agregakullan lmakta alt beton tabakas nda ise daha dü ük kalitede agrega kullan lmaktad r. Tek katmanlbeton yol yap m nda araç, gereç, personel, betonu serme ve beton fini er maliyetleri dü mektedir.Ayr ca tek bir beton bile iminin kullan m nedeniyle beton üretimi daha kolayd r.
Sayfa 38 / 71
Kayma demirleri ve ankrajlar titre im yoluyla yerle tirilecek ise, yol iki katmanl olarak yap lmal d r.
Beton kaplamalar n in as s ras nda, antiye alan ve beton tesisi aras nda sürekli ileti im sa lanmalve döküm yerinde uzun bekleme sürelerinden kaç n lmal d r.
430.6.2.2 Betonun Ta nmas
Beton yol yap m nda, a rl kl olarak dü ük k vaml beton (S1:10 40mm) kullan l r. Bu k vamdakibeton transmikser d ndaki araçlarla da ta nabilmektedir. Beton, kar t rma i leminden en geç 45dakika sonra tamamen bo alt lm ve yerle tirilmi olmal d r. Bu zaman süresi, beton tesisi ve nakliyemesafesi ve döküm süreleri hesaba kat ld nda geni in aat alanlar nda bile beton tesisi ile en fazlayakla k 20 kilometrelik bir ula m mesafesine olanak sa lamaktad r. Betonda kalite kayb olmadbelgelenirse nakliye süresinin so uk havalarda 45 dakikan n üstüne ç kart lmas kabul edilebilir.Bunun aksine, çok yüksek s cakl klarda, söz konusu ta ma zaman daha da k salt labilir.
Taze betonun alüminyum yüzeylere temas etmemesi için damperli kamyonlara özel önlemler al nmasgerekmektedir. Küçük miktarlarda alüminyum a nmas bile, çimento ile reaksiyona girmesine vehidrojen gaz olu mas na neden olur. Olu an gaz, s k t rma sonras nda yüzeye yükselir, burada hunieklinde gözenekler olu turur.
Dü ük k vaml beton d nda, taze beton; sadece transmikserler ile döküm yerine ta nmal d r. Çimentoile su temas n n ard ndan en geç 90 dakikada tamamen bo alt lmal d r. Hava sürüklenmi betonun havaiçeri i genel olarak beton tesisinden döküm yerine kadar fazla de i memektedir. Bununla birlikte,ta ma s ras nda kar t rma i lemleri hava miktar n etkileyebilir. Bunun etkisini en aza indirmek içintambur yava döndürülerek ta nmal d r.
Taze betonun yerle tirilmesi s ras nda, beton h zl kurumaya ya da ya mur suyu gibi d etkilere karkorunmal d r veya imalat durdurulmal d r.
430.6.2.3 Sabit ve Kayar Kal p Kullan m
430.6.2.3.1 Sabit Kal plar
Sabit kal plar, kayar kal plar n kullan lamad yerlerde tercih edilmelidir.
Sabit kal p kullan m nda, uygun kal plar ile yolun yatay ve dikey pozisyonu ve beton yüzeyinindüzgünlü ü sa lanmal d r.
Beton yol kaplamalar için çelik veya betondan (örne in, daha önceden dökülen eritlerin kenarlar )yap lm kal plar kullan lmal d r. Zemin, imalat için gerekli olan büyük serme ekipmanlar n n ve betonta yan kamyonlar n yükleri nedeniyle gerekli ta ma gücüne sahip olmal d r.
Sabit kal plar s k ca sabitlenmeli ve hareket etmeyecek ekilde yeteri kadar desteklenmelidir. Budurum sabit kal plar n alt na çimento harc kullan m ile sa lanabilir. Herhangi bir kal b nsabitlenmesinde ah ap kullan labilir. Yanal kuvvetlerin etkilerini dikkate alarak sabit kal plar yere bir çiviile sabitlenmelidir.
Kal plar n kurulumu, sökümü, temizlenmesi ve ta nmas son derece emek isteyen bir çal mad r. Sabitkal plar betonun art k ekil de i tirmeyece inden emin olundu u zaman ancak ç kart labilir.
Sayfa 39 / 71
430.6.2.3.2 Kayar Kal plar
Kayar kal p (kayar kal p beton fini erleri kullan rken, taze betonun yeterli ya mukavemeti olmal d r.Taze beton plakan n kenar nda sarkma (kö elerinde ekil de i tirme) olmamal d r.
Resim 6.1 Kaplaman n kenar çökmesi durumlar
Kayar kal p ilerledi inde, s k t r lm betonun ekli, özellikle kenarlar n dikli i korunabilmelidir.Fini erlerin hareket etti i alanlar, yeterince sa lam, düzgün ve uygun yükseklikte haz rlanmal d r.
Kayar kal pl beton fini erleri, klavuz tel hatlar na ya da hassas konumland rma sistemlerine göre,yönlendirme, yan ve kot kontrolü yapmal d r.
Kaplaman n birbirine biti ik eritler halindeki üretiminde makinalar n hareket alanlar veya raydö enmesi için, halihaz rda kat la m beton alanlar da kullan lacaksa, beton bu yükleri kald rabilecekdayan ma ula m olmal d r.
430.6.2.4 Temel Ay rma Elemanlar n n Yerle tirilmesi
Hidrolik ba lay c l ta y c temel tabaka üzerine yap lan beton kaplamalarda iki tabaka aras nadokusuz geotekstil uygulanmal d r.
Geotekstiller yerle tirilmeden önce yüzey süpürülmeli, serim esnas nda geotekstilin k vr mlarengellenmeli, ek yerleri yakla k 20 cm uzunlu unda bindirmeli, yakla k 5 cm uzunlu unda çiviler ile enaz 1,8 m aral klarla sabitlenmeli, çivilere galvanizli pullar tak lmal d r.
430.6.2.5 Kayma Demirleri (Dowels) ve Ba lant Demirlerinin (Tie-bars) Yerle tirilmesi
Kayma demirleri plaka kal nl n n orta k sm na (1/2) yerle tirilmelidir. Plakan n boyuna hareketetmesini, yük aktar m n ve çatlaklar kontrol alt na alabilmesi için yolun e imine ve uzunlamas na göreyerle tirilmelidir. Kayma demirleri betonun dökülmesinden önce yerle tirilecek ise, konumlar korumaalt na al narak, yol yap m s ras nda kaymalar veya dönmeleri önlenmelidir. Konumlar n n korunmas n
Sayfa 40 / 71
sa lamak için çelik sehpalar üzerine sabitlenir. 50 cm boyundaki kayma demirlerinin uzunlu una göreboyuna do rultudaki dikey sapmas en fazla 20mm olabilir.
Kayma demirleri vibrasyonlu yerle tirilecek ise kaplama genellikle iki seferde yap lmal d r. Kaymademirleri ve ankrajlar üst katman /tabakay in a etmeden titre im yoluyla tak lmal d r. Bunun için altbeton s k t r lm olmal d r.
Tek katl dökümlerde kayma demirleri ve ankrajlar n vibrasyon ile yerle tirilmesi ancak kayma demirlerive ankrajlar n üstünde kalan betonda yap sal herhangi bir hatan n olmayaca n n belgelendirilmesihalinde izin verilmelidir.
Ankrajlar, boyuna yalanc derzlerde plaka kal nl n n alt üçte birine (1/3) ve boyuna büzülmederzlerde plaka kal nl n n orta k sm na (1/2) yerle tirilmelidir ki, derzlerin kesiminde birliktekesilmesin. Öte yandan ankrajlar, kaplama alt yüzeyinin en az 5 cm üzerinde olmal d r.
Genelde günümüzde arjör eklinde stoklamas olan otomatik kayma demirleri ve ankraj yerle tirmemakinesi de kullan lmaktad r. Ayr ayr faaliyet gösteren ankraj yerle tirme makineleri kullan l yor ise,kayma demirleri tam yerle imini sa lamak için ankrajlar, kayma demirlerinin betona yerle tirilmesindenönce yerle tirilmelidir. Aksi takdirde ankrajlar yerle tirirken titre imden kayma demirlerininkonumunun etkilenmesi riski ortaya ç kar. Kayma demirleri ve ankrajlar üst katman /tabakay in aetmeden önce titre im yoluyla tak lmal d r. Kayma demirleri ve ankrajlar titre im ile yerle tirildiktensonra gerekti inde perdahlama makineleri ile betonda ortaya ç kan deformasyonlar düzeltilmelidir.
Birden fazla eritli dökümlerde veya bak m onar m çal malar nda nervürlü donat kullan lmaktad r.Çekmeye kar dayan kl , kal c ve korozyona kar korumal bir ba lant olu turulmal d r.
Nervürlü donat lar n yerle tirilmesi genellikle zorluklara yol açmaktad r. Ankraj çap , delik çap , ankrajderinli i en iyi ekilde ayarland nda ba lant l ankrajlar n kullan m daha uygundur.
430.6.2.6 Beton Yol malat
ki tabakal yap m yönteminde üst beton, s cak ve kuru havada en geç, alt betonu in a ettikten 30dakika sonra; serin, nemli havalarda ise en geç 60 dakika sonra yerine yerle tirilmelidir. Bu de erlereuyulmas halinde taze betonun üstüne taze beton olarak in a edilebilmekte ve böylelikle alt ve üstbetonun komposit etkisi sa lanm olmaktad r. Alt beton üst betonun dökülmesinden önce görünürekilde kurumamal veya üst katman betonun s k t r lmas ndan önce kat la maya ba lamamal d r.
Her bir katman ya da tabaka için beton, tüm in aat alan na e it yükseklikte da t lmal d r. Ayr ma veön s k t rmadan kaç n lmal d r (örne in bo altma s ras nda).
Kayma demirlerinin konumlar n n bozulmamas gerekmektedir. Bu amaçla in aat sahas n n uygunoldu u güzergahlarda yandan beslemeli aktarma ekipmanlar kullan lmal d r.
Beton kaplamalarda, beton makine ile da t lmal d r. Yerle tirme s ras nda, betonun birkaç santimetrelikbir yükseklik fark ile da t lmas gerekti i unutulmamal d r. Bu yükseklik tolerans betonun k vam vekatman kal nl na göre de i mektedir.
Kayar kal pl fini erlerin önüne beton beslemesi sürekli olmal ve fini erin yürüme h z de i tirilmemelidir.Fini erin dur kalk eklinde hareketine kesinlikle müsaade edilmemelidir. Fini er 1 saatten daha uzunbekleme yaparsa in aat derzi uygulanmald r.
Sayfa 41 / 71
430.6.2.7 Betonun S k t r lmas
Beton tüm kesit boyunca e it ekilde ve tamamen s k t r lm olmal d r. ki tabakal dökümde altbeton s k t rma s ras nda yüzeye ç kart lmamal d r. Kayar kal pl fini erler tüm kal nl k boyunca betonuntam olarak s k t r lmas n sa layabilirler. Ancak betonun k vam homojen bir ekilde olmal ve tazebetonun birim hacim yo unlu u kontrol edilmelidir. Beton s k t r lmas s ras nda ayr mamal d r.
Beton kaplamalar için, tüm döküm geni li inde etkin olabilecek s k t rma yap lmal d r. Süreklimekanik besleme, s k t rmadaki muhtemel düzensizli i önler. Kayar kal pl beton fini erleri, betonuüzerindeki vibratörler ile s k t rmaktad r. Vibratörler, tüm geni likte etki etmeli ve e it yüksekliktehareket ettirilmelidir. Vibratör mesafeleri etki çaplar na göre ayarlan l r. Vibratörlerin do ruayarlanmas döküme uygun olarak yap lmal d r.
430.6.2.8 Kaplaman n Bitirilmesi
Yüzey bitirme i lemleri, kaplaman n tüm geni li i boyunca, bitirme ekipmanlar ile tamamlanmal d r.Bu cihazlar sayesinde, gerekli yüzey özellikleri elde edilmelidir. Son bitirmeye ek olarak boyuna perdahmakinas kullan lmal d r. Bu makine, ekillendirme ve düzle tirme s ras nda yol ekseninin enineolu an, periyodik olarak yinelenen pürüzlüklerin düzeltilmesine yarayacakt r. Böylece, beton yüzeyinindüzgünlü ü ve akustik özellikleri geli tirilmi olacakt r.
S k t rma i lemi ile birlikte kaplama yüzeyinde, yüksek bir oranda ince taneli parçac kl bir harçtabakas olu maktad r. Bu harç tabakas beton yüzey kalitesini etkileyip yol tutu özelliklerini olumsuzetkiledi inden mümkün oldu unca ince tutulmal , kal n tabaka olu umuna izin verilmemelidir.
Yüzeye yap lacak ilave bir i lem, beton kaplaman n iyile tirilmesine uygun bir doku kazand racakt r.Ya mur ya d nda yüzey i lemleri durdurulmal d r.
430.6.2.8.1 Görünür Agregal Yüzey Elde Edilmesi
Priz geciktirici katk malzemesi, s k t r lm ve bitirilmi betonun yüzeyine ince ve homojen bir tabakaolarak püskürtülmelidir. Özellikle, kenar bölgelerde ve rüzgârda püskürtülen maddenin e it da l mbozulabilmektedir.
Resim 6.2 Ba lang ç deneyleri çerçevesinde de erlendirme için örnek plaka
Ba lang ç deneylerinin bir parças olarak örnek bir plaka haz rlanarak yüzey geciktiricisinin betonüzerindeki etkinli i incelenir (Resim 6.2).
Sayfa 42 / 71
Yüzey geciktiricisinin görevi, betonun tan mlanm bir derinli e kadar ve üst kenar bölgesi içinde prizalmay bir süre geciktirmeyi sa lamakt r. Bu ekilde bir süre sonra yüzey harc n n temizlenerekal nmas sa lanmaktad r. Bu temizleme i leminin zamanlanmas hava ko ullar na (s cakl k, rüzgar, vb.)ba l d r.
Bir yüzey geciktirici kimyasal malzemenin, bak m kür maddesi ile birlikte kullan lmas durumunda,beton yüzeyi ayn zamanda bak m da görmektedir.
Sadece priz geciktirici kullan l rsa, beton yüzeyi f rçalanarak temizlenene kadar bir plastik folyo ilekapat lmal d r.
Plastik folyonun so uk havalarda ve iddetli ya murda avantajlar vard r, ama ayn zamandadezavantajlar da bulunmaktad r. Örne in, yaz aylar nda beton yüzeyinin çok s nmas , kaplaman nkuvvetli rüzgârdan kalkmas , geçen trafikten etkilenmesi ve enine derz kesiminde, plastik kaplaman nhasar görmesi gibi.
Resim 6.3 Yüzey görünür agrega
Resim 6.4 Yüzeyin temizlenmesi (priz geciktirici katk ile priz almas engellenmi bölümün temizlenmesi)
Beton üstünden arabalar n hareket edebilece i kadar dayan m kazand nda, tüm yüzey f rçalanarakagrega yüzeyi ortaya ç kar lmal d r. Bu i lem tüm yüzeye e it olarak uygulanmal d r. (Resim 6.4). Prizgeciktirici ve bak m kimyasal maddesinin bir arada kullan lmas durumunda kuru bir ekilde f rçalanarak
Sayfa 43 / 71
temizlenmelidir. Ancak toz olu umuna dikkat edilmelidir. Plastik folyo kullan lmas durumunda slakf rçalama yap l r, bu durumda harç çamuru yol kenar na akar. Islak f rçalama son i lem/bak m aç s ndandaha avantajl d r.
F rça ile temizlemede olu an i lem derinli i 0.6 mm ve 1.1 mm aras nda olmal d r. Ortalama i lemderinli i TS EN 13036 1 standard na göre cam kumu (kum yama yöntemi) ile belirlenmelidir. Budurumda, bir miktar cam kumu spiral yüzey bo luklar içinde dairesel hareketler ile geni letilerek bir diskile yay lmaktad r. Çap n ölçülmesiyle ba lant l olarak ortaya ç kan kumun hacmi ile ortalama i lemderinli i hesaplanabilmektedir. Her ölçüm alan nda, ölçümler yol eridinin dört farkl bölgesindeyap lmal d r.
F rçalama ve derz kesimi s ras uygulama artlar na ba l d r, derz kesiminden önce f rçalaman nyap lmas uygun görülmü tür.
Beton yüzeyi f rça ile temizlendikten sonra bak m/kür malzemesi e it ekilde püskürtülerek tekraruygulanmal d r.
430.6.2.8.2 Çelik F rça le Yüzeyin Bitirilmesi
Yüzey perdahlanmas ndan sonra ve bak m maddesinin uygulamas ndan önce beton üst yüzeyi en az45cm geni li indeki bir çelik f rça (t rm k) ile enine dokuland r l r. F rça, iki s ra birbirine terskonumland r lan çelik di lerden olu mal d r. F rça dar bir aç yla (yakla k 30°) bir çal maplatformundan kaplaman n geni li i boyunca yanal hareket ile hafif bir bas nç uygulanarak çekilmelidir(Resim 6.5). Bu i lem ile 3 5 mm derinli inde çizgiler olu turularak yüzey dokuland r l r ve yüksek birkavrama gücüne kavu ur. Pürüzlendirme i leminin dokuland rma araçlar kullan larak yap lmas önerilir.(Resim 6.6)
Bu i lemin daha yüksek gürültü emisyonuna neden olmas ise dezavantajd r. Gürültünün azalt lmasiçin önerilen dokuland rma aral klar Tablo 6.3’de verilmi tir.
Resim 6.5 F rça ile enine yüzey dokuland rma Resim 6.6 Araç ile yap lan enine yüzey dokuland rma
Sayfa 44 / 71
Tablo 6.3 Enine Dokuland rma Aral k De erler
Ortalama z Aral 13 mm 26 mm
Örnek
Tavsiye EdilenAral klar (mm)
10/14/16/11/10/13/15/16/11/10/21/13/10 24/27/23/31/21/34
Yap lan ara t rmalarda çelik f rçan n kaplamada yol eksenine paralel çekilmesi halinde daha dü ükgürültü emisyonuna neden oldu u görülmü tür. Bu yöntem tercih edilmektedir. Boyuna di ler yakla k(3x3x20)mm boyutlar ndad r. Boyuna pürüzlendirme i lemi dokuland rma araçlar ile uygulanmal d r.(Resim 6.7 ve 6.8)
Resim 6.7 Boyuna Pürüzlendirme Arac Resim 6.8 Boyuna Pürüzlendirme lemi
Bu yöntemlerle, 20 mm düzgün aral klarla ve 3 5 mm derinli inde çizgiler olu turulur. (Resim 6.9)
Resim 6.9 Boyuna Pürüzlendirme lemi Yap lm Beton Yüzeyi
Sayfa 45 / 71
Çelik f rça ile enine ve boyuna yüzey bitirme i lemi yüksek h z gerektiren yollarda tercih edilmelidir.
430.6.2.8.3 Di er Yöntemler (Suni Çim, Telis v.s.) le Yüzeyin Bitirilmesi
Beton pürüzlendirme i lemi beton fini erinin arkas nda suni çim, telis gibi malzemelerin, do rudançekilmesi suretiyle yap labilir. Bunun mümkün olmad durumlarda sürükleme i lemi kaplamaüzerinde kurulan köprü vas tas yla yap labilir. (Resim 6.10)
Beton üst yüzey, perdahlama i leminden sonra ve bak m maddesinin uygulamas ndan önceuzunlamas na suni çim kullan larak ekil verilir. Suni Çim yard m yla 1,5 3mm derinli inde çizgilerolu turulur. Bu derinlik 4m’lik ölçüm mesafesinde 4,0 mm’yi a mamal d r. Çimin yap s n n korunmasiçin, suni çim her gün de i tirilmeli veya iyice temizlenmelidir.
Suni çimin alt nda harç birikimleri olu uyor ise ve biriken kitle dolay s yla beton yüzeyinde daha derinizler ve çukurlar olu uyorsa veya harç suni çimin alt nda veya üstünde kurumaya ba larsa veya izolu umu azald nda, i leminin etkinli i azalaca ndan dolay , temizlenmesi gerekmektedir.
Suni çim için a a daki artlar dikkate al nmal d r.
min.2000g/m2
hav yüksekli i 25 30mm
min. kaplama üstünde durma uzunlu u 2m.
Resim 6.10 Suni çim ile beton yüzeyinin bitirilmesi
Dokuland rma i leminin belirlenen zaman ve bas nçta uygulanmas önem arz etmektedir.
430.6.2.9 Normal Hava S cakl klar nda Beton Uygulamas
Beton dökümü s ras nda dikkat edilmesi gereken hava s cakl th ve beton s cakl tb ili kilerine aitde erler Tablo 6.4’de verilmi tir.
Sayfa 46 / 71
430.6.2.9.1 Dü ük S cakl klarda Beton Dökümü
Beton dökümü s ras nda don bekleniyor ise her zaman koruyucu önlemler al nmal d r. Bu önlemlerinhedefi mümkün oldu u kadar uzun bir süre en az ndan betonun sertle mesi s ras nda ilk 3 güniçinde beton s cakl n n + 5 °C’nin alt na dü memesini sa lamakt r.
Tablo 6.4 Beton Dökümü çin S cakl k S n r Bölgeleri
Beton yerle tirilmesi Hava s cakl Betonun s cakl
Uygun +5 °C th +25 °C+5 °C tb +32 °C
Özel önlemler gerekir. 3 °C < th < +5 °Cth > +25 °C
Kabul edilemez. Sürekli don th 3 °C tb < +5 °Ctb > +32 °C
+5 °C alt nda ve 3 °C üstündeki s cakl klarda beton dökülmesi gerekti inde, a a daki uygun önlemleral nmal d r.
Çimento miktar n n art r lmas
Yüksek erken dayan ml çimento kullan m
Beton karma suyunun s t lmas ve
Gerekli durumlarda ayr ca agregan n s t lmas
+70 °C s cakl ndan daha s cak su, çimento eklenmeden önce, agrega ile kar t r lmal d r. Donmu agregakullan lmamal d r.
430.6.2.9.2 Yüksek S cakl klarda Beton Dökümü
25 °C'nin üzerindeki hava s cakl klar nda beton yap m gerçekle tiriliyor ise, taze betonun s cakldöküm yerinde kontrol edilmelidir ve betonun s cakl 32°C’yi geçmemelidir.
Yüksek taze beton s cakl klar n n olumsuz etkilerine kar uygun tedbirler al nmal d r, örne in
Temel slat larak serinletilmeli,
Kar m suyu so utulmal ,
Kaba agregan n su püskürtülerek so utulmal d r.
Taze beton s cakl n tahmin etmek için, kural olarak a a daki basit denklem kullan labilir (oC):
tb = 0,1 tç + 0,2 ts + 0,7 ta
tb = Taze beton s cakl tç = Çimento s cakl
ts = Beton karma suyu s cakl ta = Agrega s cakl
Yüksek yaz s cakl klar nda, beton yerle tirilmesinin saat 17:00 ile gece saat 03:00 aras nda yap lmastavsiye edilmektedir.
Sayfa 47 / 71
430.6.2.10 Beton Yerle tirme Makinalar
Günümüzde özellikle beton yol yap m için geli tirilen kayar kal pl beton fini erler kullan lmaktad r.Bu fini erlerin temel özellikleri:
“Kayar” kal b , makine ile birlikte sürüklemek,
Makine ile birlikte gerekli i ekipmanlar n n bulunmas ,
o Da t m
o S k t rma (vibratörler ile)
o Kayma demiri ve ankraj yerle tirme
o Perdahlama ve yüzey bitirme
Beton yol kaplamas tek tabakal olarak yap lacak ise, bu bir kayar kal pl fini er ile gerçekle tirilebilir.Bu fini erlerin çe itli çal ma geni likleri için (1,50 16,00 m) kal plar vb. ekipmanlar ayarlanabilmektedir.Sürü h z yakla k 1 ile 2 m/dk 'd r.
Büyük kaplama geni likleri ve/veya yüksek kaliteli döküm için, arkaya devirmeli damperli araç ilegetirilen betonun, önceden da t m n n yap lmas için ek bir fini er kullan lmas yap m kolayl sa lar.Düzensiz beton kümeleri yerine bu ekilde da t m n yap lmas ve kayar kal pl fini er ile düzgün birkatman elde edilebilir.
Çift tabaka beton dökümünde tek kompakt, a r fini er yerine iki adet daha hafif ve böylece dahakolay kontrol edilebilen ve manevra yap labilen fini erler de kullan labilir. lk fini er alt betonu in aeder, kayma demirleri ve ankrajlar yerle tirir, hemen ard ndan ikinci fini er ise üst betonu yerle tirir.
Kayma demirleri, otomatik yerle tirme arac içine yerle tirilir ve önceden belirlenmi noktada(ortalama enine yalanc derz aral nda) uygun yükseklikte vibrasyonla yerle tirilir. Ankrajlar da benzerekilde, modern cihazlar ile otomatik olarak alt betona yerle tirilmektedir. El ile yerle tirmek demümkündür.
Üst tabaka betonu bir konveyör bant ile ilk fini er üzerinden iletilir ve ikinci fini ere dökülür. kincifini er ayr ca enine ve boyuna perdah ekipmanlar ile donat lm t r.
Beton döküleck platformun her iki kenar na yerle tirilen Klavuz ip/tel hatt , yükseklik ve e im referansamac yla kullan l r. Kayar kal pl fini erler, özel donan m ile bu tellerin üzerinde hareket ederek gereklisinyalleri fini er kontrol sistemine iletir. Böylelikle, beton kaplamada istenilen yükseklik ve yüzey e imielde edilmektedir.
Do ru tasarlanm beton bile imi ve k vamda enine perdahlama mastar , beton yerle tirme cihaz naba l olarak, tüm çal ma geni li ini kapsayacak rulo eklinde düzgün bir beton örtüsünü önündesürüklemektedir. Böylece, yo un ve yüzeyi tam olarak kapanm bir yüzey elde edilir.
Kayar kal pl beton fini erin sonunda boyuna perdahlay c , beton yüzeyinin düzle mesini sa lamaktad r.
Kayar kal p ile yap lan i leminin sonunda betonun eklini korumas gerekmektedir. Taze kaplaman nkenarlar nda sarkma olmamal d r.
Sayfa 48 / 71
Bir f rça ile dokuland rma ile yüzey bitirme öngörülüyor ise, bir çal ma platformu üzerindenyap lmal d r. Buradan bak m (kür) maddesi veya yüzey (priz) geciktirici kimyasal malzeme ile birliktebak m kimyasallar uygulanabilir.
430.6.3 DERZLER N KES M , TEM ZLENMES VE DOLDURULMASI
Beton yollarda kontrolsüz çatlaklar n olu umu istenilmez. Çatlaklar n önüne geçebilmek için derzlerlekontrollü çatlaklar yap l r. Derzler öngörülen uzunluk ve derinlikte yap lmal d r. Beton plakalarbüzüldü ünde tam zaman nda devreye girerek, kontrolsüz çatlaklar n olu umunu önlemektir.
Derzlerin konumu ve kesimi, yüklenici firma ile idare taraf ndan koordineli olarak haz rlanan derz vei aretleme plan na göre yap lmal d r.
Resim 6.11 Farkl derz dolgular
Not A: Geleneksel derz kesimi için gerekli T/4 yada T/3 derinli inden ba lang ç derz kesimi
Not B: Erken ya kuru testere kesimi için min 1 ¼ inch. ( 32 mm ) ba lang ç derz Kesimi
Not C: Dolgu ve derz fitilinin yerle tirilmesi için gerekli alan
Not D: Üretici taraf ndan istenen alan
Not E: Derzlerin kesilmesi için tekli ya da ikili derz kesim i lemi uygulanabilir. Yukar da verilen sahada dökülmüdolgu ve haz r derz dolgusundan görüldü ü üzere, dar bir kesi in olu turulmas n n ard ndan daha geni birkesik olu turulmaktad r. Tek ba na geni bir kesik de kabul edilebilir.
Derz kesiminden hemen sonra, yüzeyde kalan çamurun kald r lmas için su ile temizlik yap lmal d r. Bui lem, di er alanlardaki kirlenmenin önlenmesi aç s ndan tek yönlü olarak yap lmal d r.
Derz kurutulduktan sonra kum püskürtme yöntemi ile kalan tortular temizlenebilir. Kum püskürtmei lemi derz içerisine do rudan uygulanmamal d r. Kum püskürtme ba l n n derz yüzeyinin üstten25 mm’sini temizleyecek aç da tutulmas , yeterli temizli i sa lamaktad r. Her bir derz yüzeyi üzerindenbirer defa geçilmesiyle yap lan temizlikte ayr ca dolgu malzemesinin aderans için yüzey dokusuolu turulmaktad r.
Hava püskürtme i lemiyle, derz ve üstyap yüzeyindeki kum, kir ve toz kald r labilir. Bu i lemin dolgumalzemesinin yerle tirilmesinden önce yap lmas malzemenin oldukça temiz bir yüzeyle temasedece i anlam na gelmektedir. Kompresör en dü ük 3,4 m3/dak seviyesinde hava basmal ve en az 0,63MPa ba l k bas nc olu turmal d r.
Üstyap yüzeyinin temiz tutulmas için ayr ca vakumlu süpürge de kullanabilir.
Sayfa 49 / 71
430.6.3.1 Büzülme Derzleri
Büzülme derzleri, yol kaplamas nda enine ve boyuna kesilmi derzler olarak yap lmaktad r. Uygunderinlik ve derzlerin zaman nda kesilmeleri ile büzülme derzlerinin etkinli i sa lanmal d r ve büzülmederzin alt nda istenen çatlak (Resim 6.12) olu mal d r.
Kullan lan kesme cihazlar ile düz ve keskin kenarl kesim sa lanmal d r. Bu amaçla farkl boyutlardaelmas uçlu makineli testereler kullan lmal d r. Bu süreçte olu an beton çamuru kesim esnas nda veyasonras nda temizlenmelidir.
Resim 6.12 Planlanan çatlak ile birlikte enine büzülme derzleri
Enine derzler, her 4 5 metrede bir (yada projesinde belirtildi i gibi) kayma demirinin merkezüstünden kesilmesi gereken derzlerdir. Boyuna derz de enine derzler gibi, derz plan na göreankrajlar n üzerinde kesilmelidir.
Enine derzler, beton kaplaman n yüzeyinden, kaplama kal nl n n en az %25’i, en fazla %30’u kal nl ndakesilmelidir. Söz konusu derzler, yeterli bir agrega kenetlenmesi ile plakalar aras yük aktar m nsa lamal d r.
Boyuna derzler, ankrajlardan dolay beton kaplaman n yüzeyinden, kaplama kal nl n n en az % 40’i veen fazla % 45’i kal nl nda kesilmelidir. Örne in 27 cm kal nl nda beton kaplamada derz derinliklerienine büzülme derzlerinde 7–8 cm ve boyuna büzülme derzlerde ise 11–12 cm olmal d r.
Derzlerin içerisine yeterli derz dolgusunun s d r labilmesi için derz geni li i ve derinli i yeterliboyutlarda olmal d r.
Büzülme derzlerinin kesiminde, sertle mi betonda derz kesimi elmas uçlu kesme diski ile gerekliderinlikte mümkün oldu unca dar olmal d r. Boyuna büzülme derzleri, e zamanl olarak ve eninederzlerin hemen sonras nda kesilmelidir.
Derzlerin erken kesilmesi, betonun so uma ve/veya büzülmesi sonucunda ortaya ç kan çekmegerilimi nedeniyle olu abilecek çatlaklar n önlenmesi için gereklidir.
Öte yandan betonun kesilmesi s ras nda düzgün bir kesim yap lmas ve derzlerin kenarlar n nk r lmamas ve derz kesim ekipmaninin beton yol kaplama yüzey dokulandirilmasina zarar vermemesi
Sayfa 50 / 71
için betonun yeterince sertle mi olmas gerekmektedir. Yüksek s cakl klarda kesim, betondökümünden sadece bir kaç saat sonra, k n ise muhtemelen fazla 1 gün sonra mümkün olmaktad r.
Büzülme derzlerinin kesimi beton döküldü ü günde mümkün de ilse ve beton gece döküldükten sonraçok so uduysa, ertesi gün beton tekrar s nd ktan sonra ve böylece betonda çekme gerilmeleri birazazalm oldu unda ba lanmal d r.
Yap alan nda yeterli say da kesiciler bulundurarak derzlerin zaman nda kesilmesi sa lanmal d r.
430.6.3.2 n aat Derzleri
e ara verme, örne in gün sonunda i bitimi gibi durumlarda, kayma demirleri ile sabitlenmi eninederzler yap lmal d r. Gün sonu derzleri özenle haz rlanmal d r. Bu süreçte dik bir ön yüzeye ve kaymademirlerinin hatas z konumuna dikkat edilmelidir. Gün sonu derz bölgesinde betonun di er bölgeleriile ayn kaliteyi göstermesi gerekmektedir.
430.6.3.3 Derzlerin Doldurulmas
Derz bo luklar , yüzey suyu ve kat maddelerin derze nüfuz etmesini engellemek üzere mümkünoldu unca derz dolgusu ile iyi doldurup kapat lmal d r. Derzlerin doldurulmas nda kullan lan birçokmalzeme bulunmaktad r.
Büzülme derzlerinin derz dolgu maddesi ile doldurulabilmesi için, derz aral yeterince geni letilmelidir.Bu aral n geni li i ve derinli i, derz dolgu maddesine göre ve 20 °C ile 60 °C aras ndakis cakl klarda derz aral n n beklenen hareketinden kaynaklanan de i ikli e göre belirlenmelidir.
S cak uygulamal derz dolgu malzemelerinin kullan lmas halinde, Tablo 6.5’de belirtilen derz ölçüleri,de i en derz geni li ine ba l olarak yap lmal d r.
Tablo 6.5 Beton Yollarda S cak Uygulamal Derz Dolgular çin Derz Aral n n Eni ve Derinli i
Derz geni li i de i imi(mm)
Derz geni li i(mm)
Beton alt dolguluderz derinli i
(mm)
Beton alt dolgusuzderz derinli i
(mm)2,0 a kadar 8 27 202,5 a kadar 10 30 253,0 a kadar 12 35 304,0 a kadar 15 40 405,0 a kadar 20 50 40
Derz türüne ba l olarak derz geni li inin de i im de erleri Tablo 6.6’de verilmi tir. Derz geni li ininnominal geni likten sapmas ± 1 mm’den fazla, derz derinli inin nominal derinlikten sapmas ± 3mm’den daha fazla olmamal d r.
Sayfa 51 / 71
Tablo 6.6 Beton Yol Yüzeyleri çin Derz Geni li i De i im De erleri
Derz türü Derz geni li i de i imi (mm)Enine büzülme derzi 5 m < Plaka uzunlu u 7,5 m 3
Boyuna büzülme derziAnkrajl 1Ankrajs z 4
Enine derz bo luk kenarlar n n 45°’lik aç yla pahlanmas , dolgu maddesinin i mesi halinde dolgular nta mas n engellemekte ve derzin dayan kl l n uzatmaktad r. Söz konusu pah, yukar dan görünümde3 mm’den daha geni olmamal d r.
Ayr ca derzin kesilmesinde oldu u gibi derz aral n n geni letilmesinde olu an kesme beton çamuru,kesim s ras nda veya hemen sonras nda temizlenmelidir. (Örne in, vakumlanarak veya su iletemizleyerek.)
Derz dolgu malzemeleri, astar dolgular ve derz harc sadece kuru havalarda yap lmal , don olanhavalarda ise uygulanmamal d r. Beton yeterince sertle mi ve en az ndan 7 günlük olmal d r. Derzyan yüzleri, derz dolgu maddesinin eklenmesinden önce temizlenip kurutulmal d r. Bu arada aç kalevle kurutulmas na izin verilmemelidir.
Giderek daha çok, elastik s k t r labilir ba lant profilleri (Resim 6.22), yap yöntemine ba l olarakaç k profiller, içi bo ya da dolu profiller gibi kullan lmaktad r. Bu tür profiller sertle mi betonun derzaral na öngerilim alt nda yerle tirilmektedir. Ard ndan sabit bas nç ile bo luk kapat lmaktad r. Profilbüyüklü ü derz boyutuna ba l d r. Derz geni li i de i imine ba l olarak gerekli derz boyutlar Tablo6.7’a göre al n r ve kullan l r.
Profilin üst kenar , derz aral n n pahlanm kenar ile mümkün oldu unca ayn hizada olmal d r. Profilinüst kenar sadece üst kesi me noktalar nda kapat lmal d r. Kesi en profiller kesilmemelidir.
Tablo 6.7 Derz Profillerindeki Derz Aral k Geni li i ve Derinli i
Derz geni li i de i imi(mm)
Derz bo lu u geni li i(mm)
Derz bo lu u derinli i(mm)
1,0 ’e kadar 6 (1) 20
2,5 ’a kadar 8 30 (2)
3,0 ’e kadar 10 30 (2)
3,5 ’a kadar 12 30 (2)
4,0 ’e kadar 15 30 (2)
5,0 ’e kadar 20 30 (2)
(1) Sadece boyuna derzlerde(2)Minimum ölçü
430.6.4 KORUMA ÖNLEMLER / BAKIM
Beton kaplaman n üretimi s ras nda ve sonras nda beton korunmal ve ard ndan uygun bir bak muygulanmal d r. Böylece yüksek dayan kl l k ve yo unluk, donma /çözülme dayan m , üst katman na nma direnci ile sa lam üst yüzey özellikleri sa lanmal ve çatlaklar n önüne geçilmelidir.
Sayfa 52 / 71
430.6.4.1 Kaplama Yap m S ras nda ve Sonras nda Koruma Tedbirleri
Beton, dökümü s ras nda ve tamamland ktan sonraki ilk iki saat içinde, çad r ve ba ka uygunönlemlerle ya lardan korunmal d r. Kaplaman n yap m ndan sonra al nan koruma önlemleri aynzamanda bak m önlemleri de olabilir.
Küçük alanlar için ta nabilir çat /muhafaza sistemleri kullan labilir. Bu tür önlemler al nam yorsa yaihtimali olan havalarda beton döküm i lemi yap lmamal d r. Tamamlanm yeni beton yüzeyin üzerineya mur suyu damlamas ndan kaç n lmal d r.
Beton üst yüzeyi tamamen plastik örtüler ile örtüldü ünde, gerekli tedbirler al narak örtüler,rüzgardan korunmal d r.
Beton, 25 30° C hava s cakl klar nda, derzlerin kesilmesinden hemen sonra, kimyasal kür yap lmas nailave olarak en az ndan 3 kez, 2 3 saat aral kla tüm yüzey olarak slat lmal d r. Kaplaman n bu zamaniçerisinde kurumamas büyük önem ta r. Böylece çatlaklar n olu umu engellenir.
Betonun sertle me s ras nda, betonun yüksek gündüz s cakl ve çimentonun hidrasyon s s ile özellikleilk gece ve ertesi sabah, s nan betonun çok fazla so umas halinde de çatlaklar olu abilmektedir. Budurumda beton derzlerin kesimine kadar yal t m amaçl bir örtü ile korunmal d r. Betonun günenlar ndan dolay ciddi ölçüde artan s cakl , yüksek parlakl k referans de erine (beyazl k de eri) sahip
bir bak m maddesi ile bile i inin uygulanmas ile azalt labilir. Böylece, olas çatlak olu umu giderilir.
Dökülen betonun çok h zl so umas bekleniyor ise, beton derzler kesilene kadar, yal t m malzemesiile kapat l p korunmal d r.
430.6.4.2 Bitirme ve Bak m Uygulamas
Beton yerle tirildikten sonra bak m uygulanmas gerekmektedir. Beton bak m için, i lem türleri vebak m maddeleri çe itleri hizmet tan m nda belirtilmelidir.
Bak m n minimum süresi, TS 13515 standard nda belirtilen çevresel etki s n flar na, betonun üstyüzey s cakl na ve betonun dayan m n n geli imime ba l d r. DIN 1045 3 standard , çevresel etkis n flar XM’e tabi beton zeminler (a nma kullan m ) için, betonun karakteristik dayan m fck % 70’eula ana kadarl k sürede bak m uygulamas yap lmas n öngörmektedir.
Minimum Bak m Süresi çevresel etki s n f XM’e tabi beton zeminler için detayl do rulama olmadan veen az ndan bak m süresi de erlerinin basitle tirilmesi aç s ndan Tablo 6.8’e göre uygulanabilmektedir.
Sayfa 53 / 71
Tablo 6.8 Ortam S cakl n n Bir Fonksiyonu Olarak En Az Bak m Süresi (Gün) (1)
(3) °CSabah (saat 09:00) Ortam s cakl
(2) Beton dayan m geli imi r = fcm2/fcm
28
r 0,50 r 0,30 r 0,15
25 2 4 4
25 > 15 2 4 8
15 > 10 4 8 14
10 > 5 6 12 20
(1) lenebilirlik süresi > 5 saat ise bak m süresi uzat labilir.(2) TS EN 12390 3 standard na göre, ilk test veya benzer bile imdeki betonlar n benzer oranlar ndan elde edilen 2 ve
28 gün sonraki bas nç dayan m ortalama de erleri (ayn çimento, ayn su çimento oran ). Özel uygulamalardabas nç dayan m 28 günden fazla bir süreden sonra belirlenecekse, fcm28 yerine ortalama bas nç dayan m tespitedilmelidir.
(3) Betonun üst yüzey s cakl yerine sabah ortam s cakl tespit edilmelidir.Su kürü uygulamas ve su tutucu örtü uygulama süresi minimum üç gündür.
430.6.4.2.1 Su Kürü
Betonun en etkili bak m yöntemi sürekli nemli tutulmas d r. Kullan lan su karma su kalitesindeolmal d r. Beton kaplama, kenar yüzeyler dâhil olmak üzere tüm yüzeye, sürekli su püskürtülerek en az 3gün boyunca nemli tutulmal d r. Nem kayna n n kesilmesi (kuruma) hidrasyonun erken son bulmas nayol açmaktad r. Bu durumda gerekli yüzey özelliklerine ula lmam olmaktad r.
Su kürü ile beton yüzeyinin çok h zl so umas n önlemek amac yla, püskürtme ile ince bir filmtabaka halinde uygulama gereklidir. Püskürtme sistemlerinin sürekli ve yeterli su kayna na ihtiyaçlarvard r. Bu yöntem uygulama zorlu una ra men çok etkilidir. Bu arada beton yüzeyinin çok h zlso utulmas ndan kaç n lmal d r.
430.6.4.2.2 Su Tutucu Örtü Kullan lmas
Su tutucu örtü olarak jüt bezi veya dokusuz kuma (yap elyaf ) kullan labilir. Jüt bezi veya yapelyaf n n tekrar tekrar kullan lmas mümkündür. Bu bak m uygulama yöntemi büyük yerle tirme(döküm) i lerinde çok pahal bir i lem olmakla birlikte küçük alanlar için daha uygundur.
430.6.4.2.3 Plastik Örtü le Kapat lmas
Beton, plastik örtü ile kapat larak bak m yap labilmektedir. Bu tedbir ile taze beton ya mura kar etkilibir ekilde korunmaktad r. Öte yandan, beton yaz aylar nda plastik örtünün alt nda çoks nabilmektedir. Bu nedenle, sadece so uk mevsimlerde plastik örtü uygulamas daha uygundur.Yerle tirilen örtü ayr ca yüzey dokusu olu turma i ini (f rça ile veya suni çim çekilmesi) olumsuzetkileyebilir.
Plastik örtü bir silindir ile donat lm fini erden al nabilmekte ve k r ks z olarak beton yüzeyineyerle tirilebilmektedir. Plastik örtüler rüzgâr n etkisine kar emniyete al nmal d r.
Derz kesimi plastik örtünün üstünden yap lacaksa bu alanlar n tekrar i lem görmesi gerekmektedir.
Sayfa 54 / 71
430.6.4.2.4 Bak m Kimyasallar n n Uygulanmas
Üretici taraf ndan tavsiye edilen kullan m oranlar na uyulmas , etkili bir film tabakas elde etmek içinönemlidir.
Kür maddesinin beton yan yüzeylerine de püskürtülmesi sa lanmal d r.
Görünür agregal beton yüzeylerinde bak m maddesi (ço u zaman yüzey priz geciktirici + bak mmaddesi) betonun dökülmesinden hemen sonra uygulanmal d r.
Di er yüzeyler için (f rça çekme ile veya suni çim ile pürüzlendirilen) hafif nemli duruma ula t ktan sonrabir bak mmaddesi bitmi yüzeye e it olarak püskürtülmelidir.
Daha çok yüzeye su veren betonun üzerine bak m maddesinin püskürtülmesi, eksik hatal bir bak muygulamas na neden olmakta, zira ç kan su sonucunda kapal bir film olu amamaktad r ve bubetonun kurumas n etkili bir ekilde engelleyememektedir.
Beton yüzeyinin parlakl l kaybolur kaybolmaz kimyasal bak m/kür maddesi uygulanmal , hemenarkas ndan ikinci kez kür kimyasal uygulanarak betondan su kayb önlenmelidir.
Yüksek parlakl kl (beyaz düzey) bak m uygulama maddesinin kullan m beton yüzeyinde güneetkisiyle ya anan s nmay azaltmas nedeniyle kullan m uygundur.
Bak m uygulama maddesi ile i lem gören yollar n trafi e aç lmas , ancak bak m tabakas n n zarargörmeyece i ve bunun sonucunda betonun kurumas na yol açmayaca ndan emin olundu u takdirdemümkündür.
Kür maddelerinin a r miktarda kullan m ilk zamanlarda kavramay /yol tutu u azaltabilmektedir.
30°C’nin üzerindeki hava s cakl klar , güçlü güne , kuvvetli rüzgâr veya % 50’nin alt nda ba lnem oran nda kaplamalara her zaman bak m uygulama maddesinin uygulan p, kuruyup y kanarakç kmayacak duruma geldikten sonra ayr ca su kürü uygulamas na mutlaka geçilmelidir ve mümkünoldu unca erken ba lanmal d r. Beton kritik hava artlar nda en az 3 üç gün boyunca nemli tutulmal d r.
Özel durumlarda, k lcal su emmede geçici bir azalmaya sebep olmas , donma çözülme direncini art rmas ,su içinde çözünmü zararl kimyasallar n emilimini azaltmas nedeniyle beton üst yüzeyi emprenyeedilebilir.
Görünür agregal beton yüzeylerin üretiminde, yüzey harc n f rça ile temizledikten sonra VM türündenbir bak mmaddesi tek kat olarak, e it bir ekilde püskürtülmelidir.
Sayfa 55 / 71
Resim 6.13 Kimyasal Kür Uygulamas n n Araç le Yap lmas
Resim 6.13 Kimyasal Kür Uygulamas n n Araç le Yap lmas
430.6.4.2.5 Ya mur ve Bak m Koruma Çad rlar
stisnai durumlarda, ek bak m ve koruma uygulamas olarak veya ya murdan koruma amaçl çad rkullan labilir(Resim 6.26). Yüksek maliyetlerin yan s ra rüzgârda havalanmas ndan dolay tehlike te kiletmesi ve güne te baca etkisinin ek su kayb na neden olmas nedeniyle çad r kullan m n ndezavantajlar dikkate al nmal d r.
430.7 KAL TE KONTROL DENET MLER
Yüklenici, ba lang ç (tasar m) testlerini yapmal ve uygulamadan önce, öngörülen yap malzemelerive kar mlar n n sözle me artlar na uygun oldu unu idareye ispatlamak zorundad r.
Ba lang ç, yap m a amas ve yap m sonras ndaki testler a a daki gibi gruplara ayr labilir.
Ba lang ç testleri
Fabrika üretim kontrolü
ç denetim testleri
Kontrol testleri
Ek kontrol testleri
Deneyler a a da belirtilen a amalar içermelidir,
Numune al m ,
Numunelerin uygun ekilde ambalajlanmas ,
Numune al m noktas ndan deney merkezine veya laboratuvara ta nmas ,
nceleme ve testin gerçekle tirilmesi,
Deney raporunun olu turulmas .
Sayfa 56 / 71
Beton, kendi sorumlulu unu alan yüklenici taraf ndan üretilir ise,
Ba lang ç testleri,
Fabrika üretim kontrolü,
ç denetim testlerinin yüklenici taraf ndan yap lmas gerekmektedir.
Beton santralde üretip ta nacak ise, fabrika üretim kontrolü üretici taraf ndan fabrikada (betonsantralinde), iç denetim testleri ise yüklenici taraf ndan antiyede gerçekle tirilmelidir.
ç Denetim Testleri:
ç denetim testleri, yüklenici veya onun yetkilendirdi i ba ka bir ki i arac l yla, yap malzemelerinin,malzeme kar mlar n n, uygulama boyunca imalatlar n ve tamamlanm yap i lerinin kalitesininsözle me artlar n kar lay p kar lamad n tespit etmek ve idareye kan tlamak için yap lan testlerdir.
ç denetim testlerinde dare haz r bulunmal d r. darenin denetim ve gözetiminde testler yap lmal d r.Yüklenici, iç denetim testlerini gereken özen ile ve gerekli kapsamda gerçekle tirmelidir. Sonuçlartutanaklara geçirilmelidir.
Sözle me artlar ndan sapmalar tespit edilmesi halinde nedenleri derhal ortadan kald r lmal d r. çdenetim test sonuçlar dareye sunulmal d r.
Kontrol Testleri:
Kontrol testleri, yap malzemelerini, malzeme kar mlar n , devam eden ve bitmi i in ürünkalitesinin sözle me artlar n kar layacak kalitede olup olmad n belirlemek için idareninyapm /yapt rm oldu u testlerdir. Bu testlerin sonuçlar i in kabulü ve ödemelerin temeliniolu turmaktad r. antiye alan ndan numune al m ve denetimler idare taraf ndan yüklenicinin de haz rbulundu u zamanda yap l r. Yüklenicinin belirtilen zaman dikkate almamas halinde ise yüklenicininyoklu unda da numune al m ve test i lemleri yap labilir.
Numune al m ve numunenin sevkiyata haz r hale getirilmesi gibi i lemler (uygun ekildeambalajlanmas , mühürlenmesi) idare ve yüklenici taraf ndan birlikte yap lmal d r.
Testlerin yap lmas sadece idare veya idare taraf ndan kabul edilen onayl test kurulu lar taraf ndanyap labilir.
Numunelerin al nmas , nakledilmesi ve deneylerin yap lmas için gereken maliyetler yüklenicitaraf ndan kar lanacakt r.
Ek Kontrol Testleri:
Bir kontrol testinden elde edilen sonucun, bütün yap m alan için geçerli olmad kabul edilirse,idare/yüklenici ilave kontrol testlerinin uygulanmas n talep etme hakk na sahiptir. Numune al nacakyerleri idare ve yüklenici birlikte belirleyecektir.
darenin de erlendirmeden sonra ek kontrol testleri gerçekle tirme hakk sakl d r.
in kabulü için, belirlenen alanlarda yap lan as l ve ek kontrol testlerinin sonuçlar belirleyicidir.dare/Yüklenici taraf ndan talep edilen ek kontrol testlerinin maliyeti, yüklenici taraf ndan kar lanacakt r.
Sayfa 57 / 71
430.7.1 BA LANGIÇ (TASARIM) TESTLER
Yüklenici, ba lang ç testlere ait tespit edilen test de erlerini idareye sunmal d r.
Ba lang ç deneyleri, beton kar m n n üretiminden veya dökülmesinden önce yap lan testleredenmektedir. Böylece betonun, taze ve sertle mi durumda, beton kaplama i i sözle mesininkullan m amac n ve tüm gereksinimlerini kar lay p kar layamad tespit edilmektedir.
Yüklenici, ön görülen beton bile enlerini, ilgili yap malzemelerini ve betonun uygunlu unukan tlamal d r. Söz konusu kan t, idare veya idare taraf ndan onaylanan bir test kurulu unun(tercihen akredite olmu ) vermi oldu u sertifikalar/raporlar ile sa lanmal d r. Deney raporu, sözkonusu yap malzemeleri ve betonun kullan m amac na uygun oldu u hakk nda bilgileri içermelidir.Bunlar artname ve TS/EN standartlar gereklerine uygun olmal d r.
Ba lang ç tasar m testlerinde kar mda kullan lacak su kullan lmal d r. Mevcut ebeke içme suyu,beton karma suyu olarak kullan labilir. Kar m suyunun betonun özelliklerine olas olumsuz etkilerikonusunda endi eler bulunmas halinde, uygunlu u üretimden önce test edilmelidir.
Ba lang ç deneyleri ile,
a) Beton yol kaplamas nda kullan lacak tüm malzemelerin,
(Agrega, çimento, mineral ve kimyasal katk lar, su, kimyasal kür malzemeleri, ay rmaelemanlar , derz malzemeleri, metalik malzemeler vb.)
b) Beton yol kaplamas n n beton kar m dizayn n n,
c) Taze betonun,
1) Çökme (slump),
2) Birim a rl k,
3) Hava tayini,
4) Beton s cakl ,
d) Sertle mi betonun,
1) Bas nç dayan m ,
2) E ilme dayan m ,
3) Yarma dayan m ,
4) Donma çözülme dayan m ,
5) Mikro hava bo luk de eri,
e) Görünür agregal betonun ortalama doku derinli i ve kullan lan yüzey geciktiricisinin (ort. dokuderinli i) uygunlu u, belirlenmelidir.
Yüklenici, ba lang ç deney sonuçlar na dayanarak, kullan m öngörülen beton malzeme ve bile imlerinibelirlemeli ve verene beton kaplama yap m i i çal malar n n ba lamas ndan yeterli bir süre öncebildirmelidir. Malzemelerin türü ve özellikleri veya i yap m ko ullar de i iyorsa, uygunlu u tekrardeneylerle kan tlanmal d r.
Sayfa 58 / 71
430.7.1.1 Malzeme Deneyleri
Beton tasar m nda kullan lacak malzemeler, Bölüm 430.2’ye göre incelenmeli, uygun olmas veartname kriterlerini sa lamas halinde kar mda kullan lmal d r.
430.7.1.2 Taze Beton Deneyleri
Beton, haz rlanan kar m dizayn na göre laboratuvar ko ullar nda, en az 50 litre hacmi olan uygunbir mikserde üretilmek zorundad r. Tüm bile enlerin eklenmesinden sonra, kar t rma süresi en az 90saniye olmal d r. Taze betonun imalat ile test edilmesi aras nda geçen süre kay t alt na al nmal d r.
K vam, yo unluk, sürüklenmi hava içeri i ve s cakl k testleri, TS EN 12350 2, TS EN 12350 5, TS EN 123506, TS EN 12350 7 standartlar na göre belirlenmelidir. Taze betonun hava içeri inin belirlenmesindedikkat edilmesi gereken husus, hava içeri inin belirlenmesi için haz rlanacak numunelerin in aattakullan lan betondaki gibi, yap s n n ayn ekilde s k t r lm olmas d r (benzer frekans, titre im süresi,kar t rma yo unlu u).
ç vibratörler, hava içeri ini bozabildikleri için beton hava içeri i deneyinde betonun s k t r lmas ndakullan lmayacakt r.
Hava tayini cihazlar n n, testler öncesinde ve yap m boyunca belirli aral klarla do rulamalar n nyap lmas gereklidir.
430.7.1.3 Sertle mi Beton Deneyleri
TS EN 12390 2 ye göre titre im masas kullan larak haz rlanan numuneler için yo unluk tespiti ve bas nçdayan m testi TS EN 12390 7 ve TS EN 12390 3 standard na göre yap lmal d r.
E ilme dayan m , TS EN 12390 5 standard na göre, 150mm x 150mm kesitli, üç numune üzerinde, 28günlük kür sonras nda, iki noktadan yük uygulamas ile belirlenir. Prizma uzunlu u en az 525 mmolmal d r.
Yarmada Çekme dayan m TS EN 12390 6 standard na göre 150mm x 300mm kesitli silindir üçnumune üzerinde, 28 günlük kür sonras nda belirlenir.
Sertle mi betonda bas nç dayan m , e ilme dayan m ve yarmada çekme dayan m ba lang ç (tasar m ) a amas ndaki hedef dayan m de erleri ve sapmalar 430.3.1.7’de verilmektedir.
Sertle mi betonda donma çözünme dayan m testi, TS EN 12390 9’a uygun olarak yap lmal d r.
Sertle mi betonda hava içeri i parametrelerinin belirlenmesi için 150mm kenar uzunlu unda iki betonküp numunesi haz rlanmal d r. Deney, TS EN 480 11 standard na göre yap lmal d r.
Görünür agregal yüzeyler için, priz geciktiricisinin etkisini do rulamak için, laboratuvarda bir deneyplakas üretilmelidir. Numunelerin üretimi için en az 300mm x 300mm x 50mm boyutlar nda kal plarkullan lmal d r (Resim 7.1). Kontrol etmek için, doku derinli i ölçülmelidir. Ancak, laboratuvardabulunan de erler prati e transfer edilemez.
Kal plar tamamen beton ile doldurulur. Dolum miktar , taze beton yo unlu u ve kal p hacmine görehesaplan r. Doldurulan malzeme, titre im masas üzerinde s k t rma ba lamadan önce yüzeyi bir malaile düzeltilmelidir. Betonun s k t r lmas s ras nda beton kal b n yan duvarlar üzerinden ta mayapmas na veya betonun yeniden doldurulmas na izin verilmemelidir.
Sayfa 59 / 71
Ard ndan numune levhas , üreticinin talimatlar na göre, üst yüzeyine priz geciktirici kimyasal katkuygulamas yap l r ve plaka laboratuvar ortam nda saklan r. Kür kimyasal kullan lm yor ise, betonyüzeyi folyo ile kapat larak bak m i lemi görmelidir.
Beton yeterince sertle tikten sonra, iri agrega iskeleti yüzeye yak n bölümde f rçalanarak aç aç kar lmal d r. Beton yüzeyi f rçalama öncesi ve sonras nda gözlenmeli ve olas durumde erlendirilmelidir. Daha sonra beton yüzeyi kür kimyasal ile bak m uygulamas na tabi tutulacakt r.Beton sertle tikten sonra ortalama doku derinli i TS EN 13036 1 standard na göre cam kumu (kum yamayöntemi) ile belirlenmelidir.
TS EN ISO 13473 1 standard na göre profil derinli inin belirlenmesi ile makro dokunun belirlenmesiiçin ba ka bir yöntem daha mevcuttur. Bu yöntem temass z çal an ölçüm tekni i nedeniyle, slak üstyüzeyde gerçekle tirilen f rçalaman n hemen ard ndan uygulanabilmektedir.
430.7.2 FABR KA ÜRET M KONTROLÜ
Fabrika üretim kontrolü, mevcut üretim sürecinde belirtilen özelliklere uyulup uyulmad n n kontrolüdürve gerekli düzeltme önlemlerinin al nabilmesi için bir ön ko uldur. Üretimin her a amas , üreticininbelirlemi oldu u planlar do rultusunda kontrol edilmelidir. Taze betonun slump de eri, sürüklenmihava içeri i, taze beton s cakl her sevkiyatta kontrol edilmelidir.
Fabrika üretimi ile ilgili detaylar TS EN 206, TS 13515 standard nda verilmektedir. Haz r Beton Tesisinin“G” belgesi olmal d r.
430.7.3 YAPIM A AMASINDA ve TAMAMLANMI BETON YOL KAPLAMALARINDA YAPILACAK KAL TE KONTROL NCELEMELER ( Ç DENET M TESTLER ve KONTROL DENEYLER )
ç denetim ve kontrol a amalar nda yap lacak deneyler, numune alma ve deney s kl klar Tablo 7.1 veTablo 7.2’de verilmi tir.
Tablo 7.1 ç Denetim ve Kontrol Deneyleri (Taze Beton)
ç denetim testleri Kontrol testleri
Ba lang ç testleri ileuygunluk Her teslimat sonras irsaliye ile kontrol
K vam Günde bir kez veya üphe durumunda
Su/ba lay c oran Günde bir kez veya üphe durumunda
Yo unluk Her numune üretiminde
Sürüklenmi havade eri ve hava s cakl
Beton kaplamalarda ve çift katmanlbeton kaplamalar n üst beton katmaniçin saatte bir, alt katman beton için
günde bir
Beton kaplamalarda ve çift katmanlbeton kaplamalar n üst beton katmaniçin saatte bir, alt katman beton için
günde bir.
Betonun s cakl +5 °C nin alt nda ve +25 °C’nin üstündehava s cakl klar nda her iki saatte bir.
Sayfa 60 / 71
Tablo 7.2 ç Denetim ve Kontrol Deneyleri (Sertle mi Beton)
ç denetim testleri Kontrol testleri
Bas nç dayan m veYo unluk Bölüm 3, Tablo 3.8’e göre numune al nacak. Her yol eridi için 1000
m²’de bir karot.Yarma dayan m veYo unluk Bölüm 3, Tablo 3.8’e göre numune al nacak. Her yol eridi için 1000
m²’de bir karot.Sürüklenmi hava de eri:Mikro hava içeri i ve aral kfaktörü (çift katmanlkaplamalarda sadece üstbetonda)
lk günün çal mas ndan bir küp/silindirnumunesi, sonras nda 1000 m²’de birküp/silindir/karotnumunesi.
Her yol eridi için 1000m²’de bir karot.
Kaplaman n kal nl En az her 25m’de bir uygun yöntemlerle ölçülür. Her yol eridi için 1000m²’de bir karot.
Donma çözülme direnci Bölüm 3, Tablo 3.8’e göre numune al nacak Her yol eridi için 1000 m²’debir karot.
Beton kaplaman n a nmadirenci
Bölüm 3, Tablo 3.8’e göre numune al nacak Her yol eridi için 1000 m²’de3 karot.
Beton kaplama tabakalar n nyap ma direnci d
Bölüm 3, Tablo 3.8’e göre numune al nacak Her yol eridi için 1000 m²’debir karot.
Yüzey Düzgünlü ü
Her 10m.de bir, her erit için, 4.0m’lik mastarile erit ortas nda; yol eksenine paralel ve dikolarak iki ölçüm al n r. (yada farklyöntemlerle) Birinci günün çal mas sonundaderhal, boyuna ve enine yönde düzlü ünkontrol edilmesi gerekmektedir.
Her yol eriti içinprofilometre arac ilebeton kaplamaya ait IRIde eri (UluslararasPürüzlülük ndeksi)ölçülecektir.
Kaplama geni li i En az her 25m’de bir uygun yöntemle ölçümleral nmal d r.
100m.’ lik aral klarlaelektronik uzunluk ölçer ilegeni iik ölçümüyap lacakt r.
Ba lant demirleri çekipç karma (pull out) testi
lk gün çal mas ndan 5 test, sonras nda üphedurumunda yap lacakt r.
Kayma demirleri konumu
lk günün imalat ; derz keserek en az 10 adetenine derzde yap lmal d r. Yap m takip edengünlerde, günlük imalatlar: her 500m.de 5 adetenine derzde yap lmal d r.(Tahribats z MIT SCAN 2 vb. cihazlar ile)
Kayma direnci Her erit için ölçüm yap lmal d r.
Her erit için uzunlamas nabir ölçüm. (Görünüragregal betonda gereklide il).
Görünür agregal betondadoku derinli i
lk gün imalat sonunda, pla n 4 ölçümnoktas ndan.Daha sonraki üretimlerde her500m.de bir, ancak gün boyunca en az 1 kez.Yüzey görünümü de i ti inde ve üphedurumunda mesafe k salt lmal d r.
Gerekti inde
430.7.3.1 Taze Beton Testleri
Bir haz r beton tesisinden taze betonun teslimi üzerine, ilk de erlendirme gözle yap lmal daha sonrataze betonun sevk irsaliyesi ile kontrol edilmelidir.
Taze beton özellikleri, standartlar çerçevesinde birtak m testlere tabi tutulmal d r.
Sayfa 61 / 71
Taze betonun k vam ; çökme (slump) deneyi TS EN 12350 2, s k t r labilme derecesi TS EN 12350 4veya yay lma tablas deneyi TS EN 12350 5, hava miktar n n belirlenmesi deneyi TS EN 12350 7,yo unluk deneyi TS EN 12390 6 standard na göre belirlenmelidir.
Taze beton s cakl da belirlenmelidir.
430.7.3.2 Sertle mi Beton Testleri
Fabrika üretim kontrolü, iç denetim ve kontrol testleri için test örnekleri (silindir veya küpler) TS EN12390 2 standard na göre titre im masas kullan larak haz rlanmal d r. Yo unluk TS EN 12390 7,bas nç dayan m ise TS EN 12390 3 ve yarmada çekme dayan m TS EN 12390 6 standard na görebelirlenmelidir.
Trafi e erken aç l belirlemek amac yla; beton yol kaplama dayan m mukavemetinin yeterli olupolmad erken al nacak karot numuneleriyle 430.7.3.2.1.1 de belirtilen artlar sa lamas ve 430.6.1.1 euygun minimum dayan m aç s ndan kontrol edilebilir.
Test parças olarak, 100/150mm çap nda karotlar kaplama betonundan en erken 14 gün sonra al nmal d rve al nan bu karotlar yap lacak teste uygun ya süresine kadar TS EN 12504 1 standard na göre küredilmelidir. Numune al m s ras nda bir karot k r l r ise, bu yerden 1m mesafede bir ba ka karotal nmal d r. Karotun k r lmas belirtilmelidir.
Karotlarda kaplamaya ait u tespitler yap labilmektedir:
Tane da l m (düzgünlü ü)
Yüzey üzerinde harç kal nl ve katman yap s
Yüzeyi y kamal kaplamalar n beton yüzey yap s
Alt yüzeyinin yap s
Beton yap s (çak l yuvalar , gözeneklilik)
Üst ve alt beton tabakalar aras ndaki ba lant veya konumu (görsel)
Beton yüzeyinde görülen çelik donat aral
Betonun tek tek katmanlar n/tabakalar n kal nl
Karotun yüksekli i
Karot çap
430.7.3.2.1 Beton Kaplaman n Dayan m
Beton kaplaman n dayan m , pla n tam derinli i boyunca delinerek al nm karotlardan belirlenecektir.Dayan m s n flar , 28 günlük olgunluk ya na göre belirlenmelidir.
Beton Kaplaman n Bas nç Dayan m n n Tayini 430.7.3.2.1.1
Kaplamadan al nacak ve test edilecek karot say s Tablo 7.2’e göre belirlenecek ve karot bas nçdayan mlar da TS EN 12504 1 ve TS EN 12390 3 ve EN 13877 2 Standartlar na göre tespit edilecektir.
Boy/çap oran 1’ e e it olmayan karotlar n test edilmesi gerekti inde Tablo 7.3’deki düzeltmefaktörleri kullan labilir.
Sayfa 62 / 71
Tablo 7.3 Karotlar n Farkl Boy/Çap Oranlar nda, Bas nç Dayan m çin Düzeltme Faktörleri
Boy/Çap oran Düzeltme faktörü1,00 1,001,25 1,071,50 1,121,75 1,162,00 1,18
Karotlar n dayan m s n f , belirlenmi olan ve Tablo 7.4’de verilen karakteristik de erlere uygun olacakt r.
Tablo 7.4 Beton Dayan m S n flar na Göre Karotlar n Bas nç Dayan m S n flar
Beton Dayan m S n f Karot Dayan m S n f(1) Karakteristik karot dayan m (fck,core)
(Mpa)C25/30 CC25 25C30/37 CC30 30C35/45 CC35 35C40/50 CC40 40
(1)Karakteristik karot dayan m (fck, core), boy/çap oran 1,0 olan ve 100mm çap ndaki karotlara ait de erdir.
Karotlar kaplama betonundan en erken 14 gün sonra al nmal ve TS EN 12504 1 standard na görekür edilmelidir.
Karot numuneleri e er 20°C ve 28 günlük iken test edilemez ise, olgunluk kavramlar kullan larak,kullan m yerindeki artnamelere uygun olarak sonuçlar 20°C ve 28 günlük olarak modifiye edilmelidir.
Beton kaplaman n de erlendirilmesinde kullan lan minimum karot bas nç dayan m kriterleri Tablo7.5’de verilmektedir.
Tablo 7.5 Beton Kaplaman n De erlendirmesinde Al nan Karotlar n Bas nç Dayan m Uygunluk Kriterleri
Dayan m nde erlendirilmemetodu
Kriter 1 Kriter 2Ard arda herhangi 4 sonucun ortalamas
(MPa) Herhangi bir tek sonuç (MPa)
Karot bas nç testi fck, core + 4 fck, core 4CC30 (*) 34 MPa (30+4) 26 MPa (30 4)
(*) Beton dayan m s n f C30/37 MPa olmas durumunda karot dayan m s n f CC30 olacakt r. Farkl beton dayan m s n fseçildi inde Tablo 7.4’deki karot dayan m s n f seçilecektir.
Beton Kaplaman n Yarmada Çekme Dayan m Tayini 430.7.3.2.1.2
Karotlar n yarmada çekme dayan m TS EN 12390 6 standard na göre belirlenecektir. Referans yöntem;çap 150 mm ve uzunlu u 300 mm olan silindir ekilli numunelerin kullan lmas d r. Ancak Silindirnumunelerde numune büyüklü ünün, ölçülen çekme dayan m üzerindeki etkisinin, verilerdekimuhtemel de i kenlik sebebiyle önemli olmad belirlenmi tir( TS EN 12390 6). Bu nedenle çap 100mm ve uzunlu u 200 mm olan silindir ekilli numunelerin kullan lmas uygun görülmektedir.
Test edilecek karot say s Bölüm 430.6, Tablo 6.2’ye göre belirlenecektir.
Karot numuneleri e er 20°C ve 28 günlük iken test edilemez ise, ya 20°C ve 28 günlük olarak yadakullan m yerindeki artnamelere uygun olarak sonuçlar modifiye edilmelidir.
Sayfa 63 / 71
Karotlar kaplama betonundan en erken 14 gün sonra al nmal ve TS EN 12504 1 standard na görekür edilmelidir.
Tablo 7.6 Beton Kaplaman n De erlendirilmesinde Al nan Karotlar n Yarma Dayan m Uygunluk Kriterleri
Dayan m nde erlendirilmemetodu
Kriter 1 Kriter 2Ard arda herhangi bir 4 sonucun ortalamas
(MPa) Herhangi bir tek sonuç (MPa)
Karot yarma dayan m testi ftk, core + 0,5 ftk, core 0,5min. SC3.0 (*) 3,5 MPa (3,0+0,5) 2,5 MPa (3,0 0,5)
(*) Beton kaplamadan al nan karot numunelerin yarma dayan mlar , Tablo 7.6’daki SC3.0 s n f n n her iki kriteri ile ya dataze betondan al nan numuneler için belirlenen SC3.3 s n f n n her iki kriterinin (ftk ± 0,5) x 0,85’i ile de erlendirilmelidir.
Beton dayan m s n f C30/37MPa olmas durumunda karot yarma dayan m s n f SC3.0 olacakt r. Farkl beton dayan m s n fseçildi inde; C35/45 dayan m s n f için karot yarma dayan m s n f min. SC3.3, C40/50 dayan m s n f için yarma dayan m s n fmin. SC4.0 uygulanacakt r.
430.7.3.2.2 Beton Kaplaman n Yo unlu u
Tamamlanm beton kaplamadan tam kal nl k derinli ince al nan doygun karot numunesininyo unlu u, kaplama yap m esnas nda ayn kar mdan al narak kal planm ve s k t r lm , ayn ya taki,doygun, 6 adet tam numunenin ortalamas n n % 95’inden daha az olmayacakt r.
Karotun ortalama çap , betonda kullan lan maksimum agrega çap n n 4 kat ndan daha azolmayacakt r. Ayr ca karot çap 100mm.den daha küçük olmayacakt r.
Doygun karotlar n yo unlu u TS EN 12390 7 standard na uygun olarak yap lacakt r. Doygun karotlar, enyak n yakla mla 10 kg/m3 olarak ifade edilir.
Yo unlu un tespiti için bütün karotlar kullan l r. Bununla birlikte farkl kar mlar n kullan ld , farkltabakal kaplamalar n her birinin yo unlu u, bireysel olarak arayüzden kesilerek al nm karotlardantespit edilir. Agrega boyutu 25mm’yi a mad kça karot numunelerin veya onun herhangi birparças n n en az hacmi 0,001m3 olmal veya (50 x Dmax 3)’ den daha küçük olmamal d r.
Al nan karot numunelerinde çelik donat (kayma demiri, ba lant demiri, boyuna donat ) varsakullan m yerindeki standartlara göre karotun yo unlu u hesaplanabilir.
430.7.3.2.3 Beton Kaplaman n Hava Bo luk Parametreleri
Kaplamadan al nan karot numunelerinin veya kaplama betonundan haz rlanm küp numunelerdenç kar lan numunelerin üst bölümleri mikro hava içeri i ve aral k faktörünün belirlenmesi içinkullan lmaktad r.
Hava bo luk parametreleri TS EN 480 11 standard na uygun olarak analiz edilmeli ve hesaplanmal d r.Bunun d nda hava bo luk parametrelerinin belirlenmesi 150mm çapa sahip bitmi yol yüzeyindenal nan karot örne inden belirlenmektedir.
Burada do rudan don veya donma çözünme eylemine maruz kalacak beton yüzeyinden al nan karottanyola ç k larak (Resim 7.3) yakla k 140 mm uzunlu unda, 40 mm yüksekli inde ve 30 mm kal nl nda ikiprizma slak bir ekilde silindirden kesilir. Bu prizma, silindirin beton yüzeyinin don ya da donma çözünmeeylemine maruz kalan k sm olacakt r. Numuneler haz rland ktan sonra, TS EN 480 11 standard na göregözenek say m yap l r.
Sayfa 64 / 71
Numunelerin test yüzeylerinde yakla k olarak kendi aralar nda 6mm bir mesafesi olan, be ölçümçizgisi düzenlenmelidir. Ölçüm üst çizgisi silindirin beton yüzeyinin donma çözünme eylemine maruzkalan k sm ndan 2 ila 3 mm alt nda olmal d r. Bu ekilde, her bir deney yüzeyi için 0.60m, her bir prizmaiçin 1.20 m ve her bir karot ba na 2.40 m deney yüzeyi olu maktad r.
Yap lan ölçüm sonuçlar na göre, mikro hava kabarc içeri i A300 %1,5 (hacimce) ve mesafe faktörü L0,24 mm olmal d r.
430.7.3.2.4 Beton Kaplaman n Kal nl
Beton kaplaman n kal nl ; karotun uzunlu unun tespit edildi i, karot ölçümlerinin (4 noktadan)ortalamas olacak ve tasar m kal nl ndan az olmayacakt r. Herhangi bir bireysel karot ölçümde erindeki kal nl k azalmas (4 okuman n herhangi biri) Tablo 7.7’ deki kategorilerde verilen T5(5mm) de erinden küçük olmal d r.
Tablo 7.7 Kal nl k Toleranslar çin Kategoriler
Tolerans kategorisiHerhangi bir tek karot üzerinde kaplama kal nl ndaki
maksimumazalma(mm)
T1 < 25T2 < 20T3 < 15T4 < 10T5 < 5T6 < 0
Beton Kaplama Kal nl n n Karot Alma Yoluyla Tayini:
Beton kaplaman n kal nl , TS EN 13863 3 standard na göre, kaplaman n tüm kal nl boyuncaal nm karotlar n ölçülmesi ile tespit edilecektir.
Karotlar, kaplama yüzeyine dik eksende al nmal ve karot uçlar , kaplaman n üst ve alt yüzeylerininkarakteristiklerini ta mal d r. Normal d kusur bulunan karotlar veya karot al nmas i lemi esnas ndafark edilir ekilde hasar görmü (örnek olarak, parçalanm , yar lm veya e rilmi ) karotlarkullan lmamal d r.
Önerilen karot çap 100 mm veya 150 mm’dir.
Beton kaplama yüzeyinde istenilmeyen hasar olu umu önlemek için, dö eme kö eleri gibi yüksekgerilmelerin olu abilece i noktalardan ve herhangi derze 0,5 m mesafe içerisindeki bölgeden karotal nmamal d r. Karot al nacak ideal yerler, derzli kaplamada dö eme boyunca, uzunlu un dörtte birimesafedeki noktalar aras ndaki ve kesintisiz donat l beton kaplama ve alt temelindeki ard k iki adetenine çatlak aras ndaki bölgedir.
Ölçme i lemleri, a a da verilen yöntemlerden birisine göre uygulanmal d r.
1) Karot, üst yüzeyi taban nda olacak ekilde, karotun üst yüzey düzlemine yakla k dik olarakdü ey konumda dikilerek.
2) Karot, düz yüzey üzerine yatay konumda yat r larak ve bütün ölçümlerin yap labilmesi içingerekti i kadar yan yüz üzerinde yuvarlayarak.
Sayfa 65 / 71
Karot uzunlu u, karot çevresinde düzgün aral klarla belirlenen dört noktadan ölçülmelidir. Bu ölçmenoktalar n n konumlar , karot üzerine belirgin ekilde i aretlenmelidir.
Ölçümler, 1 mm hassasiyetle yap lmal d r.
Bu ekilde al nan dört ölçme de erinin ortalamas , karotun uzunlu udur.
Tabaka kal nl n belirlemek için ç kar lan karotlar, bas nç/yarmada çekme dayan m test parças olarakda kullan labilir.
Beton yol kaplamas ndaki karot delikleri ayn s n f betonla s k t r larak doldurulmal d r veya 1 ölçek CEM Içimento, 2 ölçek kum ve 2 ölçek 10 mm boyutlu çak l kullan larak yap lm beton harc yla s k t r lmekilde doldurulmal d r.
430.7.3.2.5 Beton Kaplama Profilinin Kontrolü
Kaplaman n profili sadece nivelman ile tespit edilebilir. Bitmi kaplaman n, herhangi bir noktas(k rm z kotu) ile kaplaman n proje kotu aras nda ±20mm’den fazla kot fark olmayacakt r. Maksimum30 mm olan sapmalar n oran %10’dan fazla olmayacakt r.
430.7.3.2.6 Beton Kaplaman n Geni lik Kontrolü
Bitmi kaplaman n, geni li i ile proje geni li i aras nda ±10mm’den fazla fark olmayacakt r.Maksimum 20mm olan sapmalar n oran %10’dan fazla olmayacakt r.
430.7.3.2.7 Beton Kaplaman n Yüzey Pürüzlülü ü (Roughness)
Beton kaplama pürüzlülü ünü belirlemek için yol yüzeylerinin boyuna ve enine pürüzlülük ölçümleriyap l r. Yüzey pürüzlülük ölçümleri iki yöntemle yap l r.
1) Mastar ile kontrol.
2) Profilometre ile kontrol.
Yüzey Pürüzlülü ünün Mastar le Kontrol Edilmesi:
Bitmi kaplaman n yüzey pürüzlülü ünün enine ve boyuna kontrolü, deforme olmayacak nitelikte4m’lik mastar ile yap lacakt r.
Yolun boyuna kontrolü için mastar yol eksenine paralel olarak her bir erit için ayr ayr ve eritortas nda uzunlamas na yönde gerçekle tirilir. Mastar n yola temas eden herhangi iki noktasaras ndaki bölümde, mastarla yol yüzeyi aras ndaki aç kl k 4,0mm’den fazla olmayacakt r. Her 10m’debir, her erit için, mastar ile 5 noktadan ölçüm al n r. zin verilen bo luk 4,0mm’dir.
Ölçümler, her bir erit için ayr ayr ve yol eksenine dik olarak da gerçekle tirilir. Mastar n yola temaseden herhangi iki noktas aras ndaki bölümde, mastarla yol yüzeyi aras ndaki aç kl k ölçülür. Bu aç kl k4,0mm’den fazla olmayacakt r. Her 10m de bir, her erit için, mastar ile 5 noktadan ölçüm al n r.zin verilen bo luk 4,0mm’dir.
Ölçümler en yak n milimetreye yuvarlan r.
Birinci ve ikinci günün çal mas sonunda derhal, boyuna ve enine yönde düzlü ün kontrol edilmesigerekmektedir.
Yüzey Pürüzlülü ünün Profilometre le Kontrol Edilmesi.
Sayfa 66 / 71
Tamamlanan beton kaplaman n yüzeyine ait pürüzlülük de erleri (Uluslararas Pürüzlülük ndeksi (IRI –International Roughness Index) profilometre ile ölçülecektir.
Yüzey pürüzlülük ölçümleri ASTM E 950 standard 1.s n f kalitesine uygun profilometreler ile idaretaraf ndan yapt r lacakt r. Ölçümlere ait giderler yüklenici taraf ndan kar lanacakt r.
Pürüzlülü ün belirlenmesi için yap lacak profilometre ölçümleri; beton kaplaman n tamamlanmas ndansonra, sa yol (gidi ) ve sol yol (dönü ) olmak üzere her iki yönde ve tüm eritlerde ayr ayr yap lacakt r.
Ölçüm de erleri, IRI (m/km) olarak verilecektir. IRI de erlerinin tespiti için yap lan ölçümlerde ölçümaral 2,5 cm olacakt r. Ard k olarak yap lan ölçüm, hesaplama ve de erlendirmeler en fazla 1 kmuzunlu undaki homojen kesimlere ay rma eklinde yap lacakt r. Lokal bozuk kesimler ayr cade erlendirilecektir. Ölçüm de erleri, proje ba lang c ndan itibaren en fazla 1’er km’lik kesimlerhalinde itinerer üzerine i lenmi halde raporlanacakt r. tinerer üzerinde, yol ile ilgili gerekli bütünbilgiler, homojen kesimler ve de erlendirmeler bulunacakt r.
Pürüzlülük de erlendirmelerinde; köprü, altgeçit, üstgeçit, genle me derzleri vb. yap lar ile,yakla mlar ndan (en fazla 50 m) kaynaklanan IRI ölçüm de erleri de erlendirme d nda tutulabilecektir.
Profilometre ölçümünde yol yüzeyinde, kum, çak l vb. serbest malzemenin ve yüzeye yap m çamurvb. kirlerin bulunmamas , yol yüzeyinin slak ya da buzlu olmamas ve profilometre ölçüm arac n nyakla k 70 km/saat sabit bir seyir h z ile gidebilmesi için gerekli önlemlerin yüklenici taraf ndanal nmas gerekmektedir.
Beton kaplaman n profilometre ile ölçülen yüzey pürüzlülük de eri (IRI) (m/km) < 1,60 olmal d r.
430.7.3.2.8 Kayma Direnci (Yol tutu )
Kayma Direnci (Yol tutu ) de eri ASTM E 274 standard na göre tespit edilmelidir.
Hafif Trafikli Yollar YOGT < 7000 ise SN 35
A r Trafikli Yollar YOGT 7000 ise SN 45 olmal d r.
Kayma Say s “SN” (Skid Number) sürtünme direnci ölçüm arac h z 64 km/h (±1,5) için olan de erlerdir.
Kaplama yol tutu un tespit edilmesi yolun trafi e aç lmas ndan itibaren en erken 4 hafta sonramümkündür.
430.7.3.2.9 Kaplama Yüzeyindeki Makro Doku Derinli i
F rça ile temizlemede olu an doku derinli i 0.6 mm ve 1.1 mm aras nda olmal d r.
Ortalama doku derinli i, TS EN 13036 1 standard na göre cam kumu (hacimsel, kum yama yöntemi)ile belirlenmektedir. Bu durumda cam kumu, spiral yüzey bo luklar içerisinde dairesel hareketler ilegeni leyerek bir disk ile yay lmaktad r. Bu deney s ras nda diskin sadece yol kaplaman n üstündekiagrega uçlar na dokunmas için çok az bir bask uygulanmal d r . Her ölçüm alan (örne in beton plakgibi), Resim 7.1’ ye göre dört yerden yap lmal d r. Ölçüm alanlar dönü ümlü olarak eritlerde ve yaneritlerde düzenlenir.
TS EN ISO 13473 1 standard na göre, ortalama doku derinli ini belirlemek için kullan lan temass zyöntemler (örne in lazer), sarf malzemeleri kullanmadan kum yama yönteminin aksine ölçümuygulay c lar ndan ba ms zd r. Bu ölçüm, hacimsel yöntemi (kum yama) de erleri ile do rudan
Sayfa 67 / 71
kar la t r labilir sonuçlar sa lar. Ortalama doku derinli i uygun bir donan m ile h zl bir ekildetrafik hareket halindeyken tespit edilebilir.
Resim 7.1 Ortalama yüzey dokusu derinlik belirlemek için bir ölçüm alan örne i
430.7.3.2.10 Beton Kaplaman n Donma Çözülme Direnci
Beton kaplaman n donma çözülme direnci TS EN 12390 9 standard na göre test edilmelidir.
Donma çözülme direnci kategorileri Tablo 7.8’de verilmi tir. Beton kaplaman n yap ld bölgeniniklim ko ullar na göre kategori belirlenmelidir.
Tablo 7.8 Donma Çözülme Direnci Kategorileri
Kategori Kütle kayb (28 gün) Kütle kayb (56 gün) M56/M28FTO
FT1 Ortalama < 1,0 kg/m2
Tek de er < 1,5 kg/m2
FT2 Ortalama < 0,5 kg/m2 Ortalama < 1,0 kg/m2
Tek de er < 1,5 kg/m2 2
FTO: Donma –Çözünme olay gerçekle meyen yerler.FT1: Donma –Çözünme olay gerçekle en yerler.FT2: Donma –Çözünme olay olan ve buz çözücü maddelerin kullan ld yerler.
Yol kaplamas n n, donma çözünme ve buz çözücü maddelerin etkilerine maruz kalmas durumunda,beton TS EN 206, TS 13515 standard na göre XF4 çevresel etki s n f nda seçilmeli ve Donmaçözülme direnci kategorisi FT2 olmal d r.
430.7.3.2.11 Beton Kaplaman n Çivili Lastiklere Kar A nma Direnci Tayini
Çivili lastiklerin yo un kullan lacak olmas durumunda, beton kaplaman n çivili lastiklere kar a nmadirenci TS EN 13863 4 standard na göre ve Ba l a nma indeksi (RWI) belirlenmelidir. Betonkaplaman n yap ld bölgenin iklim ko ullar na göre kategori belirlenmelidir.
A nma direnci kategorileri Tablo 7.9’da verilmektedir.
Sayfa 68 / 71
Tablo 7.9 A nma Direnci Kategorileri
Kategori A nma Direnci ndeksiWR0WR1 > 135WR2 > 110 ve 135WR3 > 85 ve 110WR4 85
Yol kaplamas n n, donma çözünme ve buz çözücü maddelerin etkilerine maruz kalmas durumunda,beton TS EN 206, TS 13515 standard na göre XF4 çevresel etki s n f nda seçilmeli ve A nma direncikategorisi WR3 olmal d r.
430.7.3.2.12 ki Beton Katman Aras ndaki Ba
E er kaplama iki tabaka halinde yap lacaksa, iki beton tabaka aras ndaki ba dayan m TS EN13863 2 standard na uygun olarak test edilecektir.
Test edilecek karot say s Tablo 7.2’de verilmi tir.
ki beton tabaka aras ndaki ba dayan m ortalama de eri TS EN 13877 2 standard na görehesaplanarak de erlendirilecektir.
430.7.3.2.13 Kayma Donat s ve Ba Demirlerinin Konumlar
Beton kaplamlarda kayma donat lar n n çap ve konumsal do ruluk ile ilgili testler gerçekle tirilmelidir.
Yük aktarma çubuklar n n konumlar h zl ve kesin bir ekilde MIT SCAN 2 gibi cihazlar ile tespit edilmelidir.
Ayr ca elektromanyetik yans ma yöntemi (GPR, GR) ve darbe indüksiyon yöntemi (PI) ile beton yolkaplamalar ndaki donat lar n konumlar tahribats z bir ekilde belirlenebilmektedir.
Kayma Demirlerinin yerle iminde a a da belirtilen artlar sa lanmal d r.
E iklik (aç ) 20 mm(500mm kayma demiri uzunlu una göre boyuna do rultudaki dikey sapma)
Yükseklikte sapmas 20 mm(Kaplaman n boyuna eksenine göre, kayma demiri merkezinde ölçülen sapma)
Enine derze dik do rultudaki yatay sapmas 50 mm(500mm kayma demiri uzunlu una göre)
430.8 KES NT LER
Beton kaplaman n;
1. Karot Bas nç Dayan mlar n n,
2. Kal nl n n (Karot yöntemi ile),
3. Yüzey Pürüzlülü ünün (IRI de erinin),
bu artnamede belirtilen kriterleri sa lamamas halinde, yükleniciye a a da belirtildi i ekildeödemelerde kesintiler uygulanacakt r. Birden fazla eksiklik oldu unda kesintilerin tümü uygulanacakt r.
Sayfa 69 / 71
Ancak yeniden yap m söz konusu oldu unda, di er eksiklikten kaynaklanan kesintileruygulanmayacakt r.
430.8.1 BETON KAPLAMANIN KAROT BASINÇ DAYANIMININ ARTNAME DE ERLER N N ALTINDA KALMASI
Beton karot bas nç dayan m , s n r de erin alt na dü tü ünde a a daki formüle göre kesintiuygulanacakt r.
KT = (P x 3 x BF x An) /100
KT ort = (Port x 3 x BF x A) /100
Bu formülde;
KT= Kesinti tutar (TRY)
Burada Minimum artname Bas nç Dayan m n ;
Tespit Edilen Karot Bas nç Dayan m n Tan mlamaktad r.
BF= (TRY/m2 ) olarak birim fiyat.
An= 1000 m2
n= Numune Say s
A= An x n
Karot bas nç dayan mlar n n Tablo 7.5’de verilen minimum tek de er ve ortalama de eryönünden her iki kriteri de birlikte sa lamas halinde kesinti uygulanmayacakt r.
Kriterlerden birinin sa lanamamas durumunda uygun olmayan kriterin kesintisi yap lacakt r.
Tablo 7.5’de verilen iki kriterin de birlikte (minimum tek de erler ya da minimum ortalamadayan m) sa lanamamas durumunda büyük olan kesinti uygulanacakt r.
Ancak, gerçekle en dayan m de erlerinin, hedeflenen proje dayan m s n f n n bir alt ndakis n f n artlar n sa lamamas durumunda kesintiler uygulanmay p imalat yeniden yapt r lacakt r.(Tablo 7.4 karot dayan m s n flar verilmi tir.)
Örnek:
Her 1000 m2de 1 karot numunesi al nm t r.
Numune say s : 4
BF = 100,00 TRY/m2
An= 1000 m2
A = (4 x 1000) = 4000 m2
Karotun artnamedeki min bas nç dayan m fi = 26,0 N/mm2
Sayfa 70 / 71
Karotun artnamedeki ort. bas nç dayan m fm= 34,0 N/mm2
Tespit edilen karot bas nç dayan mlar :
f1 = 24,9 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 > 24,9 < 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun De il)
f2= 25,8 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 > 25,8 < 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun De il)
f3= 32,8 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 < 32,8 < 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun)
f4= 45,0 N/mm 2 (fi > f1 < fm) 26,0 < 45,0 > 34,0 (Tablo 7.5’e göreUygun)
Numunelerin ortalama bas nç dayan m (f1+f2+f3+….+fn)/n = 128.5/4 = 32.1 N/mm2
a) Kriterlerden birinin sa lanamamas durumunda uygun olmayan kriterin kesintisi yap lacakt r (Kriter 2)
P1 = (26,0 24,9)/26.0 )x100 = %4,2
KT1=(4,2x3x100x1000)/100 = 12 600 TRY
P2 = (26,0 25,8)/260 )x100 = %0,8
KT2 = (0,8 x3x100x1000)/100 = 2 400 TRY
P3 = 0 ve P4= 0 (Tablo 7.5’e göreUygun)
KT3 = 0 TRYve KT4= 0 TRY Toplam Kesinti KTn = 12 600 + 2 400 + 0 + 0 = 15 000 TRY
b) Tablo 7.5’de verilen iki kriterin de birlikte sa lanamamas durumunda büyük olan kesintiuygulanacakt r
Karotlar n hesaplanan ort. bas nç dayan m : 32.1 N/mm2 Port = ((34 32.1) / 34 ) x 100 = %5.6
KTort = (5.6x3x100,00x4000) / 100 = 67 200 TRY
KTn< KTort oldu undan bu nedenle karot bas nç dayan mlar ndan dolay uygulanacak kesinti tutar ;
KT= 67 200 TRY’d r.
430.8.2 BETON KAPLAMA KALINLI ININ ARTNAME DE ERLER N N ALTINDA KALMASI
Tespit edilen herhangi bir bireysel karot uzunlu unun (gerçekle en kaplama kal nl n n), projesindebelirtilen kal nl ktan (olmas gereken kal nl k) 5 mm’den daha fazla bir sapma gösterirse, a a dakiformüle göre kesinti uygulanacakt r.
Kesinti hesaplanmas , kaplama kal nl n n ölçülen bireysel de erleri üzerinden yap lmaktad r.
Tüm projede gerçekle en ortalama kaplama kal nl (her 1000m2’de al nan 1’er karot numunelerindenelde edilen tekil de erlerin aritmetik ortalamas ), proje kal nl ndan fazla olmal d r.
Gerçekle en tekil kaplama kal nl proje kaplama kal nl k de erinin % 6’s ndan daha eksik olamaz. Kal nl kazalmas bu de erin alt na dü er ise ait oldu u kaplama sökülüp yeniden yapt r lacakt r.
Bu de ere kadar olan azalmalarda ise a a da verilen örnekte oldu u gibi kesinti uygulanacakt r.
KT= f x BF x An
BF= (TRY/m2 ) olarak birim fiyat.
Sayfa 71 / 71
A= (m2 ) olarak kesinti yap lacak alan
KT = Kesinti tutar (TRY)
P= [ (Olmas gereken kal nl k 0.5(cm) (var olan kal nl k)) / (Olmas gereken kal nl k) ] x 100 (%)
f = P de erine ba l kesinti faktörünün Tablo eklinde gösterilmesi
Tablo 8.1 Kaplama Kal nl Kesinti Faktörü Tablosu
P(%)
0,5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
f 0,03 0,06 0,10 0,15 0,18 0,24 0,27 0,31 0,34 0,38 0,42 0,45 0,48 0,51 0,54 0,57 0,59 0,62 0,64
Örnek:
BF=100 TRY/ m2
A= 1000m2
Olmas gereken kal nl k= 26.0cm
Var olan kal nl k= 24.5cm
P=[ ((26.0 0,5) 24.5) /26.0 ]x100 = 3.8 (%)
f: 0.17 (Tablo 8.1’den)
KT= 0,17x100x1000 = 17 000 TRY
430.8.3 BETON KAPLAMA BOYUNA YÜZEY PÜRÜZLÜLÜ ÜNÜN ARTNAME DE ERLER N N ÜSTÜNDE KALMASI
Yüzey Pürüzlülü ünün (IRI de erinin) Profilometre ile Kontrol Edilmesi:
Beton yol kaplamas n n ölçülen pürüzlülük de erleri, a a da verilen Tablo 8.2’deki kriterlere görede erlendirilerek ödeme ekli belirlenecektir.
Tablo 8.2 Beton Kaplama Yüzey Pürüzlülük Kriterleri ve Ödeme ekilleri
Pürüzlülük (m/km)
IRI 1,60 Tamödeme
1,61 < IRI < 1,74%5 Kesintili ödeme
Kesintili ödeme: kaplama tabakas yap m için yüklenicinin teklif etti i fiyatüzerinden kesinti yap lacakt r.
1,75 < IRI < 2,00%10 Kesintili ödeme
Kesintili ödeme: kaplama tabakas yap m için yüklenicinin teklif etti i fiyatüzerinden kesinti yap lacakt r.
IRI > 2,01 Yeniden yap m
Not:
IRI de erinin izin verilen azami de erin üstünde kalmas halinde tespit edilen alan (en az derzden derze)en az 10mm, en fazla 30mm derinlikte kald r l r. Yüzey nemlendirildikten sonra üreticisinin tavsiye etti isüre içerisinde primer uygulanarak Epoxi harç ile proje seviyesinde doldurulur ve s k t r l r. Epoxi harçdonmadan önce f rça ile makro doku verilir.
EK-2: TASLAK BETON YOLLAR TEKNİK ŞARTNAMESİ
İle İlgili GENEL GÖRÜŞLER ve REVİZYON ÖNERİLERİ
Sayfa 2 / 5
KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
TASLAK BETON YOLLAR TEKNİK ŞARTNAMESİ İle İlgili
GENEL GÖRÜŞLER ve REVİZYON ÖNERİLERİ
Taslak Beton Yollar Teknik Şartnamesi incelenmiş ve bununla ilgili görüş ve öneriler aşağıda belirtilmiştir.
1. Genellikle kullanılacak malzemelerin özelliklerinde çok fazla detay verilmiştir. Bütün bu detay bilgi Karayolları Teknik Şartnamesi (2013) de mevcut olduğu için Bu hususun Karayolları Teknik Şartnamesi (2013) ilgili Kısım ve Bölümlerine atıfta bulunularak yapılması önerilir.
2. Bazı bölümler mükerrer olarak yazılmıştır. Bunların düzeltilmesi gerekmektedir.
3. Yapım metodlarının anlatıldığı bazı bölümlerde ilgili şartname gerekliliklerine atıfta bulunulmamıştır.
4. Revizyon Önerileri veya İlave Bilgi;
a) 430.5 Deneme Yolu Yapımı Öneri : Tüm kriterleri sağlayan deneme kesimi imalatı beton yol
kaplama işinin bir parçası olarak kabul edilecektir Gerekçe : “proje genişliği ve kalınlığında, gerçek ölçülerde bir test
bölümünü yapacaktır. Bu test bölümü için projede kullanılacak olan aynı ekipmanlar kullanılacaktır”, ifadesi yer aldığından ve gerçekleştirilen imalatında tüm kriterleri sağlamasi halinde deneme kesimi imalatının beton yol kaplama işinin bir parçasi olarak kabul edilmesi uygun olabilir
b) 430.6.3.1 Büzülme Derzleri Öneri : Öte yandan betonun kesilmesi sırasında düzgün bir
kesim yapılması ve derzlerin kenarlarının kırılmaması ve derz kesim ekipmaninin beton yol kaplama yüzey dokulandirilmasina zarar vermemesi için betonun yeterince sertleşmiş olması gerekmektedir. Yüksek sıcaklıklarda kesim, beton dökümünden sadece bir kaç saat sonra, kışın ise muhtemelen en fazla 1 gün sonra mümkün olmaktadır
Gerekçe : Derz kesimleri için beton yol kaplamasındaki yeterli sertliğe ulaşmada bir çok etmen vardir, çimento tipi, hava şarti ve mevsimsel şartlar gibi. Taslak metinde yer alan ve “kış için ise muhtemelen 1-2 gün sonra mümkün olmaktadir”, ifadesindeki 1-2 gün tanımına gerek yoktur, hatta uygulamada yanlış anlamaya ve sonuca yol açabilir
Sayfa 3 / 5
c) 430.7.1.3 Sertleşmiş Beton Deneyleri Öneri : Birinci parağraf;
TS EN 12390-2 ye göre titreşim masası kullanilarak hazırlanan numuneler için yoğunluk tespiti ve basınç dayanımı testi TS EN 12390-7 ve TS EN 12390-3 standardına göre yapılmalıdır
Gerekçe : Taze betonun hava içeriğinin belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken husus, hava içeriğinin belirlenmesi için hazırlanacak numunelerin inşaatta kullanılan betonda olduğu gibi, yapısının aynı şekilde sıkıştırılmış olmasıdır (benzer frekans, titreşim süresi, karıştırma yoğunluğu)” şeklinde ifade edilse de S1-S2 kıvam çökme sınıfındaki numuneler için bu belirtmenin yapılmasi uygun olabilir. Ayrica, zaten TS EN 12390-2, sertleşmiş beton testi icin numunelerin hazırlanması ve küre tabi tutulmasıyla ilgili olup, bu maddenin içinde bahsedilmesi uygun olabilir
d) 430.7.3.2 Sertleşmiş Beton Testleri Öneri : Birinci parağraf;
Fabrika üretim kontrolü, iç denetim ve kontrol testleri için test örnekleri (silindir veya küpler) TS EN 12390-2 standardına göre titreşim masasi kullanilarak hazırlanmalıdır. Yoğunluk TS EN 12390-7, basınç dayanımı ise TS EN 12390-3 ve yarmada çekme dayanımı TS EN 12390-6 standardına göre belirlenmelidir.
İkinci paragraf; Trafiğe erken açılışı belirlemek amacıyla; beton yol kaplama dayanım mukavemetinin yeterli olup olmadiği erken alinacak karot numuneleriyle 430.7.3.2.1.1 de belirtilen sartlari saglamasi ve 430.6.1.1 e uygun minimum dayanım açısından kontrol edilebilir.
Gerekçe : Birinci parağraf; Taze betonun hava içeriğinin belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken husus, hava içeriğinin belirlenmesi için hazırlanacak numunelerin inşaatta kullanılan betondaki gibi, yapısının aynı şekilde sıkıştırılmış olmasıdır (benzer frekans, titreşim süresi, karıştırma yoğunluğu)” şeklinde ifade edilsede S1-S2 kıvam çökme sınıfındaki numuneler için bu belirtmenin yapılmasi uygun olabilir. Ayrica, zaten TS EN 12390-2, sertleşmiş beton testi icin numunelerin hazırlanması ve küre tabi tutulmasıyla ilgili olup, bu maddenin içinde bahsedilmesi uygun olabilir.
İkinci paragraf; Taslak 430.7.3.2.1 ve alt maddelerinde
Sayfa 4 / 5
430.7.3.2.1.1 ile 430.7.3.2.1.2 de belirtildiği şekilde beton yol kaplamasina esas alinan dayanımın 28 günlük karot sonuçlari olduğundan.; TS EN 13791, “Basınç dayanımının yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde yerinde tayini” standardıdır, beton yol kaplamaları için ilgili standard EN 13877-2 “Functional requirements for concrete pavements” olup ayrica 430.7.3.2.1.1 ve taslak 430.7.3.2.1.2 de verilen kriter ve değerlendirmeyle ilgili tablolar 7.3 – 7.4 – 7.5 – 7.6 EN 13877-2 standardının içeriğindedir.
e) 430.7.3.2.1.1 Beton Kaplamanın Basınç Dayanımının Tayini Öneri : Birinci parağraf;
Kaplamadan alınacak ve test edilecek karot sayısı Tablo 7.2’e göre belirlenecek ve karot basınç dayanımları da TS EN 12504-1, TS EN 12390-3 ve EN 13877-2 standartlarına göre tespit edilecektir.”
Gerekçe : Birinci parağraf; TS EN 13791 “Basınç dayanımının yapılar ve öndökümlü beton bileşenlerde yerinde tayini” standardıdır, beton yol kaplamaları için ilgili standard EN 13877-2 “Functional requirements for concrete pavements” olup ayrıca 430.7.3.2.1.1 ve 430.7.3.2.1.2 de verilen kriter ve değerlendirmeyle ilgili tablolar 7.3 – 7.4 – 7.5 – 7.6 EN 13877-2 standardının içeriğindedir. Konuyu izah etmek gerekirse; söz konusu beton sınıfı C30/37 ve CC30 -fck,küp = 37 N/mm2 (TS EN 206-1 beton sınıfı C30/37) laboratuvarda -fis, en düşük ≥ 0,85 (fck – 4) ≥ 28 N/mm2(L/D=1) (TS EN 13791) yerinde -CC30 en düşük basinç dayanımı taslak 430.6.1.1 tablo 6.1 de fi ≥ 26 N/mm2(L/D=1), yerinde -Ayrica taslak 430.7.3.2.1.1 tablo 7.5 de kriter 2 de Her hangi bir sonuç ≥( fck, core – 4) ve 26 N/mm2(L/D=1) olarak verilmiştir. Böylece, yukardaki değerlendirme farkı kolayca görülebilir.
Sayfa 5 / 5
f) 430.7.3.2.4 Beton Kaplamanın Kalınlığı Öneri : Metnin sonuna ilave bilgi olarak, “Beton yol
kaplamasındaki karot delikleri aynı sınıf betonla sıkıştırılarak doldurulmalıdır veya 1 ölçek CEM I çimento, 2 ölçek kum ve 2 ölçek 10 mm boyutlu çakil kullanılarak yapılmış beton harcıyla sıkıştırılmış şekilde doldurulmalıdır.” ifadesini eklemek uygun olabilir
Gerekçe : Beton yol kaplamasından karot almayı gerektiren ilgili taslak maddelerinin hiç birinde bu bilgi yer almamiştir.
5. Yukarıda belirtilen tüm hususlar ekte verilen Revize Kopya Beton Yollar Teknik Şartnamesi'nde uygulanmıştır ve bu revizyonların üzerleri boyanmıştır.
6. Bunların dışındaki diğer ekleme/düzeltme/ öneriler de Revize Kopya Beton Yollar Teknik Şartnamesi'nde üzerleri boyanarak işaretlenmiştir.