beynəlxalq cinayət məhkəməsi

8/17/2019 Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi

1/10

Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi

İkinci Dünya müharibəsi qurtardıqdan dərhal sonra Nürnberq və TokiyoBeynəlxalq Tribunalları yaradıldı !akin bu tribunallar s"esi#ik xarakter

da$ıyırdı və u%un müddət ü&ün nə%ərdə tutulmamı$dı '()*+ci ildə BMT+nin Ba$

,ssambleyasının im%alaması ü&ün təqdim edilən -enosid .onvensiyası daimi

xarakter da$ıyan Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin yaradılmasını nə%ərdə

tuturdu Ba$ ,ssambleyanın '()*+ci ildə qəbul etdiyi qətnamədə qeyd olunurdu

ki/ 0beynəlxalq hüquqa əsasən müəyyən cinayətlərlə ba1lı mühakiməni həyata

ke&irmək ü&ün beynəlxalq bir məhkəmə orqanına olan ehtiyac 2etdikcə

artacaqdır Ba$ ,ssambleya soyqırım və di2ər cinayətlər t3rədən insanları

mühakimə etmək ü&ün belə bir beynəlxalq məhkəmə orqanının yaradılmasının

0məqsədəmüva#iqliyi və mümkünlüyü4 məsələsinin ara$dırılması ü&ün

Beynəlxalq 5üquq .omissiyasına ta"$ırıq verir4

'(67+ci ildə Beynəlxalq 5üquq .omissiyasının hesabatında beynəlxalq cinayət

məhkəməsinin yaradılmasının mümkünlüyü 3% əksini ta"ırdı !akin .omissiya

3% hesabatında mümkünlük və "raktiklik məsələlərini #ərqləndirirdi 5esabatda

belə bir məhkəmənin "raktikliyi barədə he& bir nəticə yox idi Beynəlxalq

5üquq .omissiyasının məru%əsini aldıqdan sonra Ba$ ,ssambleya beynəlxalq

cinayət məhkəməsinin yaradılması ilə əlaqədar konvensiya layihəsinin

ha%ırlanması ü&ün '8 ü%v d3vlətdən ibarət komitənin yaradılması barədə

qətnamə qəbul etdi Cenevrə .omitəsi adlanan Beynəlxalq Cinayət

9urisdiksiyası ü%rə .omitə beynəlxalq cinayət məhkəməsinin ni%amnaməsinin

layihəsini ha%ırladı :%v d3vlətlərin layihə ü%rə qeydlərindən sonra '(6;+ci ildə

Ba$ ,ssambleya qərara aldı ki/ beynəlxalq cinayət məhkəməsinin yurisdiksiyası

ilə ba1lı "roblemlərin daha da 3yrənilməsinə ehtiyac vardır və '8 ü%vdən ibarətyeni komitə yaradıldı !akin '(6)+cü ildə bu komitənin hesabatını aldıqdan

sonra Ba$ ,ssambleya beynəlxalq cinayət məhkəməsinin yaradılması


2/10

məsələsini sülh və insanlıq əleyhinə olan cinayətləri 3%ündə əks etdirən sənədin

qəbul edilməsinədək təxirə saldı !akin bu sənədin qəbulu da təcəvü%

cinayətinin müəyyən edilməsinə 23rə yubanırdı '(67+ci ildə Beynəlxalq 5üquq

.omissiyası sülh və insanlıq əleyhinə cinayətlərin 3%ündə əks etdirən məcəllə

layihəsi ha%ırladı Bu sənəd də ü%v d3vlətlərin rə1bətini qa%ana bilmədi və'(6)+cü ildə .omissiya Ba$ ,ssambleyaya layihənin yeni variantını təqdim

etdi< bu sənəddə təcavü% cinayət əməli hesab edilir/ lakin tacavü%ü ehtiva edən

əməllər sadalanmırdı

BMT+nin Ba$ ,ssambleyası '(6;+ci ildə təcavü% cinayətinin müəyyən edilməsi

ü&ün '6 ü%v d3vlətdən ibarət xüsusi bir komitə yaradılmasına qərar verdi !akin

bu komitə təcavü% cinayətinin təri#i ilə ba1lı ra%ılı1a 2ələ bilmədi Bundan sonra

Ba$ ,ssambleya bu məsələ ilə ba1lı ' ne&ə komissiya təsis etsə də/ bu cəhdlər

də u1ursu% alındı '7 ildən sonra bu məsələ ilə ba1lı =6 ü%v d3vlətdən ibarət

komissiya təsis etdi və '(8)+cü ildə bu komitənin təcavü%ün anlayı$ını 3%ündə

ehtiva edən sənədi Ba$ ,ssambleya tərə#indən qəbul edildi Bu sənədin

qəbulundan sonra Beynəlxalq 5üquq .omissiyası beynəlxalq cinayətlərin əks

edildiyi məcəllə layihəsini ha%ırladı və ü%v d3vlətlərə təqdim olundu

D3vlətlərin rəyi alındıqdan sonra Beynəlxalq 5üquq .omissiyasına ke&ən

müddət ər%ində beynəlxalq hüquqda ba$ verən inki$a#ı nə%ərə almaqla

məcəllənin layihəsi ü%ərində i$ləmək ta"$ırıldı Beynəlxalq 5üquq

.omissiyasının tərkibində ; i$&i qru"u yaradıldı< D3vlətlərin cinayət

məsuliyyəti məsələsini ara$dıran və D3vlətin cinayət məsuliyyətinin istinası

məsələsi ü%rə .omissiyalar !akin hər iki i$&i qru"un ha%ırladı1ı layihələr

0beynəlxalq hüquqi əsasları olmadı1ı ü&ün4 qəbul edilmədi Belə ki/ k3ləlik və

narkotik maddələrin alveri kimi mühüm cinayətlər buraya daxil edilməmi$di və

,B>+ın bu sənədi im%alamaq ehtimalı &ox a% idi

Nəhayət/ '; iyul '(('+ci ildə Beynəlxalq 5üquq .omissiyası ?ülh və İnsanlıq

əleyhinə Cinayətlərin qeyd olundu1u Məcəllə layihəsini BMT+nin Ba$,ssambleyasına təqdim etdi Bu məcəllədə müstəmləkə&ilik və onun #ormaları/

mu%dluların cəlb edilməsi və onlardan isti#adə/ qəsdən ətra# mühitə %iyan vurma


3/10

kimi cinayətlər daxil edilmi$di !akin .anada və bə%i d3vlətlər iddia edirdi ki/

belə bir sənəd 0müvcud hüquqa4 əsaslanmalıdır və hüququn bu həssas və

%iddiyyətli sahəsində yeni anlayı$ların 2ətirilməsi daha &ox bu sahədəki

münasibətlərin tən%imləməsini lən2idəcəkdir

Bütün iradları nə%ərə alan Beynəlxalq 5üquq .omissiyası '((;+ci ildə beynəlxalq cinayət məhkəməsinin yaradılması barədə müsbət rəy verdi '((;+ci

il noyabrın ';+də Ba$ ,ssambleyanın ,ltıncı .omitəsi belə bir məhkəmənin

ni%amnaməsini ha%ırlamaq ü&ün .omissiyaya mandat verir Nəhayət/ '((*+ci

ildə @omada Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi müqaviləsi ra%ıla$dırıldı

Nürnberq məhkəməsindən @oma müqaviləsinə qədər &oxlu sayda beynəlxalq

hüquqa %idd hallar ba$ vermi$di ki/ onların da əksəriyyəti mühakiməsi%

qalmı$dı Bunlara '(A=+'(A)+cü illərdə @uandada ')777+ə yaxın Tutsinin

3ldürülməsi/ '(A6+ci ildən etibarən Burundidə ;76777 5utunun kütləvi $əkildə

məhv edilməsi və beynəlxalq ictimaiyyətə bəlli olan bir &ox hadisələr aid edilə

bilər .3r#ə% sava$ından sonra ?əddam 5üseynin mühakimə edilib/

cə%alandırılması ü&ün ad hoc beynəlxalq məhkəmənin yaradılması y3nümündə

#ikirlər səsləndirilirdi !akin sonradan bu #ikri realla$dırmaq mümkün olmadı

?erb silahlı qüvvələri tərə#indən Bosniyada a"arılan etnik təmi%ləmə bu

cinayətləri t3rədənlərin cə%alandırılmasını %əruri edirdi '((;+ci ilin oktyabrında

BMT+nin Təhlükəsi%lik >urası Bosniyada ba$ vermi$ cinayətlər və beynəlxalq

humanitar hüququn "o%ulması halları barədə sübutlar to"layıb/ t3vsiyyələrini

verməsi məqsədilə beynəlxalq komissiya yaratdı Bu/ 9uqoslaviya Beynəlxalq

Cinayət Tribunalının yaradılması ilə nəticələndi Bir qədər sonra isə @uanda

Beynəlxalq Cinayət Tribunalı tə$kil edildi

Beynəlxalq hüquqa %idd cinayətlər t3rətmi$ $əxslərin mühakimə edilməsi

ü&ün beynəlxalq bir məhkəmənin olması nə "raktik/ nə də hüquqi cəhətdən o

qədər də vacib deyil 5üquqi cəhətdən universal yurisdiksiya və hüquqi

cəhətdən mühakimə etmək və%i#əsi m3vcuddur Müharibə cinayətləri və

insanlıq əleyhinə cinayətlər t3rətmi$ $əxslərin tutulması/ həbsi/ ekstradisiyası və

cə%alandırılması sahəsində BMT+nin Ba$ ,ssambleyası tərə#indən '(8=+cü ildə


4/10

qəbul edilən məkda$lıq rinsi"lərində qeyd olunur ki/ 0cinayətin harada

t3rədilməsindən asılı olmayaraq müharibə cinayətləri və insanlıq əleyhinə

cinayətlər t3rətmi$ $əxslər təqib olunmalı/ həbs edilməli və mühakimə edilib

cə%alandırılmalıdır4

.anada və bə%i di2ər 3lkələr hər hansı bir beynəlxalq cinayət

məhkəməsinin yaradılmasına ehtiyac duymadan 3% cinayət məcəllələrində sülh

və insanlıq əleyhinə cinayətləri nə%ərdə tutmu$dur .anada hüquq sistemində

harada t3rədilməsindən/ cinayəti t3rədənin və ya qurbanın kimliyindən asılı

olmayaraq .anada əra%isində həbs edilən yuxarıda sadalanan cinayətləri

t3rətmi$ $əxslərin cə%alandırılmalı oldu1u cinayətlərin tam siyahısı verilmi$dirBu daha &ox .anadanın siyasi reallıqlarından irəli 2əlir .anada əra%isində olan

beynəlxalq cinayətlər t3rətmi$ $əxslərin &oxu >ərqi ,vro"a 3lkələrinin

vətənda$ları idi üsusilə də ?oyuq Müharibə d3vrü ər%ində .anadada >ərqi

,vro"a 3lkələrinin/ xüsusən də ?ovet İtti#aqının hüquq sistemi ədalətli hesab

edilmirdi 5ətta .anada d3vləti ilə ekstradisiya müqavilələri olan

Eexoslovakiya/ Macarıstan/ @umıniya və 9uqoslaviya d3vlətlərinə Nasistcinayətkarların verilməsi qəbuledilmə% siyasi variant hesab edilirdi ?ovet

İtti#aqının da1ılması və ?oyuq müharibədən sonrakı illərdə .anadada ya$ayan

miqrant cəmiyyətlərində belə bir #ikir hakim idi ki/ belə təqib və mühakimə

cəhdləri təkcə İkinci Dünya Müharibəsində cinayət t3rətmi$ $əxslərə qar$ı deyil/

həm də anti+kommunistlərə qar$ı y3nəlmi$dir Bu #ikrin nə qədər əsaslı olması

mübahisə "redmeti olsa da/ siyasi reallıq idi >ərqi ,vro"a 3lkələrinə

ekstradisiya və ya hətta vətənda$lıqdan məhrum etməklə 3lkədən de"ortasiya

etmə ideyası 2eni$ etira%lara səbəb oldu 5əmin $əxslərin/ yəni təkcə nasistlərin

yox/ bütün cinayətkarların .anadada mühakiməsi daha məqbul hesab edilirdi

Fkrayna+.anada .omitəsi ?talin reGimi vaxtında Fkraynaya qar$ı t3rədilmi$

cinayətləri ictimaiyyətin diqqətinə &atdırır və bu d3vr ər%ində cinayət t3rətmi$

$əxslərin mühakimə edilməsi y3nündə xüsusi #əallıq nümayi$ etdirirdi


5/10

.anada 5üquq və ,%adlıqlar artiyası he& bir ayrıse&kilik olmadan bütün

$əxslərin 3lkə qanunları qar$ısında bərabərliyini təmin edir İmre Hintanın

məhkəmə i$ində onun vəkili Intario məhkəməsində bildirdi ki/ .anada Cinayət

Məcəlləsində müharibə cinayətləri haqqında nə%ərdə tutulmu$ müddəalar

konstitusiyaya %iddir !akin onun 2ətirdiyi dəlillər he& də tutarlı deyildi I/qeyd edirdi ki/ Hintanın JJ Dünya Müharibəsində yəhudiləri Isvensimə ,u$vit%

3lüm dü$ər2əsinə de"ortasiya etməsi he& də bu d3vrdə .anada h3kumətinin

9a"oniya vətənda$larını əmlakdan məhrum etməsi/ k3&ürməsi və de"ortasiya

etməsindən #ərqlənmirdi !akin hakim belə analo2iyanı qəbul edilmə% hesab

etdi 9a"oniya vətənda$larına qar$ı tətbiq edilən tədbirlərə münasibətdə hakim

bildirdi ki/ 0.anada h3kumətinin ya"onlara qar$ı rə#tarı ilə Macarıstan

yəhudilərinə qar$ı ,u$vit%də olan rə#tar kəskin $əkildə #ərqlənirdi4

:mumiyyətlə/ .anada cinayət qanunvericiliyi müharibə cinayətləri və

insanlıq əlayhinə olan cinayətlərə münasibətdə tutdu1u m3vqe demək olar ki/

Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin tutaca1ı m3vqe ilə üst+üstə dü$ürdü !akin

bununla belə .anada cinayət qanunvericiliyinin tətbiqində müəyyən "roblemlər olu$dur ki/ bunlardan biri də daxili məhkəmələrdə münasibət məsələsidir

Eünki belə cinayətlərin əksəriyyəti .anada vətənda$ı olmayan $əxslər

tərə#indən .anada vətənda$ı olmayan $əxslərə qar$ı t3rədilmi$dir və cinayət

t3rədən $əxslərin .anada ilə ba1lılı1ı daha &oxdur və xüsusən də .anada

məhkəmələrində və andlı iclas&ılarında təqsiri olub+olmamasından asılı

olmayaraq mühakimə olunan $əxslərə qar$ı müəyyən rə1bət m3vcuddur !akin

belə məsələlərə münasibətdə beynəlxalq cinayət məhkəməsində "roblemlər

olmayacaq

Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Ni%amnaməsi müəyyən edir ki/

məhkəmənin təsis edilməsindən əvvəl ba$ vermi$ cinayətə 23rə cinayətkarın

vətənda$ı oldu1u d3vlət və ya əra%isində s3%ü2edən cinayətin t3rədildiyi

d3vlətin yurisdiksiyasını Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinə verdiyi halda həmin

$əxs mühakimə edilə bilər Bunun səbəblərindən biri d3vlətləri @oma

müqaviləsini im%alayıb/ rati#ikasiya etməyə həvəsləndirməkdən ibarətdir !akin


6/10

.anada qanunvericiliyində belə bir "roblem yoxdur Cinayətkarların mühakimə

edilməsi ü&ün he& bir halda hər hansı d3vlətin ra%ılı1ı tələb olunmur

Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin Ni%amnaməsində qeyd olunur ki/

Təhlükəsi%lik >urası müəyyən i$lərin icraatını dayandıra bilər @oma

müqaviləsinin mü%akirəsi 23stərdi ki/ müəyyən dairələr dü$ünür ki/ beynəlxalqcinayət təqibinə siyasi nə%arət ü&ün mexani%m olmalıdır və məhkəmə

"rosesinin davam etməsi beynəlxalq sülhü və təhlükəsi%liyi təhlükə altına alırsa

və ya artıq almı$drsa/ o %aman "roses dayandırılmalıdır !akin .anada kimi

d3vlətlərin qanunvericiliyində məhkəmə "rosesinə hər hansı bir siyasi müdaxilə

istisna edilir

Müasir d3vrdə cinayətkarlı1a qar$ı beynəlxalq mübari%ə Kxüsusilə beynəlxalq

cinayətlərə mübari%əL beynəlxalq hüququn ən mühüm və%i#ələrindən birinə

&evrilmi$dir

% xarakterinə/ təhlükəlilik dərəcəsinə və do1urdu1u neqativ nəticələrə

23rə bir və ya bir ne&ə d3vlətin deyil/ eyni %amanda bütün bə$əriyyətin həyati

maraqlarına toxunan əməllərin qar$ısını almaq və bu əməllərlə səmərəli

mübari%ənin a"arılmasını təmin etmək ü&ün milli hüquq sistemləri əlbəttə ki/

ki#ayət etmir Bu kimi əməllərin tərkib elementləri beynəlxalq hüquq normaları

ilə müəyyən olunur/ təqsirkarların beynəlxalq cinayət məsuliyyətinin həyata

ke&irilməsi ü&ün müva#iq mexani%mlər yaradılır Demək olar ki/ son illər bu

istiqamətdə əhəmiyyətli irəliləyi$ əldə olunmu$dur Nürnberq və Tokio

beynəlxalq cinayət tribunallarından sonra 9uqoslaviya və @uanda ad hoc

beynəlxalq cinayət tribunalları/ Beynəlxalq cinayət məhkəməsi/ eləcə də ayrı+

ayrı 3lkələrdə K.ambocada/ ?yerre+!eonedə/ .osovoda/ !ivanda/ Fqandada

vəsL 0qarı$ıq4 və ya 0beynəlmiləllə$dirilmi$4 tribunallar/ yəni tərkibində

beynəlxalq hakimlər və "rokurorlar Kvə yaL olan məhkəmə orqanları təsis

edilmi$dir Demək olar ki/ bu məhkəmə və tribunalların hər birinin "redmet

yurisdiksiyasına ən a1ır beynəlxalq cinayətlər soyqırımı/ insanlıq əleyhinə

cinayətlər/ müharibə cinayətləri aid edilmi$dir


7/10

Hələ J dünya müharibəsindən sonrakı d3vrlərdə hərbi cinayətlərin və

di2ər a1ır cinayətlərin t3rədilməsinə 23rə cinayətkarların beynəlxalq hüquq

normalarına müva#iq olaraq məsuliyyətə cəlb olunması ü&ün mütəmadi olaraq

onların saxlanması üsullarını ta"ma1a cəhd 23stərilmi$dir '('(+cu il Oersal

?ülh Müqaviləsi hərbi cinayətlərin t3rədilməsinə 23rə ,lmaniyanın təkcəyüksək rütbəli hərb&ilərinin mühakimə edilməsini yox/ həm də kay%er JJ

Oilhelmin beynəlxalq cinayətlərə 23rə cavab vermək ü&ün xüsusi tribunal

qar$ısına 2ətirilməsini tələb edirdi !akin aydın oldu1u kimi son nəticədə &ox a%

sayda/ a% qism $əxs məhkəmə qar$ısına &ıxdı Khəm də beynəlxalq məhkəmə

yox/ ,lmaniyanın !ey"siqdəki ,li Məhkəməsi qar$ısınaL və ondan da a% $əxsə

h3km kəsildi 5e& daimi #əaliyyət 23stərəcək məhkəmə orqanının təsis

olunması ilə ba1lı "lanların ha%ırlandı1ı vaxtda onun realla$ması ilə ba1lı

konkret təkli#lər belə verilmədi 9alnı% İkinci dünya müharibəsindən

sonra 0,vro"anın i$1al edilmi$ 3lkələrində #a$i%min və onlarla əlbir olanların

t3rətdikləri cinayət əməllərinə 23rə məsuliyyət haqqında ?ovet h3kumətinin

müraciəti4ndə hərbi cinayətkarların cə%alandırılması məqsədilə xüsusi

beynəlxalq tribunalların yaradılması #ikri 3% əksini ta"mı$dı '()6+ci ildə ??@İ/

,B>/ B3yük Britaniya və Hransa/ ,lmaniya və onun müttə#iqlərinin əsas hərbi

cinayətkarları ü%ərində mühakimə ü&ün beynəlxalq ədalət mühakiməsini həyata

ke&irən və habelə beynəlxalq hərbi tribunalların ni%amnamələrini 3%ündə əks

etdirən müqavilə im%aladılar və Nürnberq Beynəlxalq 5ərbi Tribunalını təsis

etdilər Bundan sonra hərbi cinayətlərin t3rədilməsində və di2ər ciddi

beynəlxalq hüquq "o%untularında təqsirləndirilən $əxslər beynəlxalq tribunal

qar$ısında mühakimə edildilər Burada əhalinin məhv edilməsi/ kütləvi edamı

və ya soyqırıma məru% qalmasında təqsiri olan alman %abit və əs2ərlərinin

dairəsi müəyyənlə$dirilmi$ və Tribunal '; nə#əri 3lüm cə%asına/ 8 nə#əri

a%adlıqdan məhrumetmə cə%asına məhkum etmi$/ = nə#ərə isə bəraət

vermi$diP'/ s)6Q Təbii ki/ bə$əriyyət ü&ün qorxulu və təhlükəli olanmüharibənin "lanla$dırılması və tə$kil olunmasını həyata ke&irən $əxslərin a%

qismi mühakimə olunmu$du Tribunal bu məsələdə daha &ox təqsirkarı


8/10

məsuliyyətə cəlb etməli idi JJ dünya müharibəsi i$tirak&ılarının və hərbi

cinayətkarların cə%alandırılması ideyası təkcə Nürnberq Tribunalı Ni%amnaməsi

ilə məhdudla$madı/ əksinə/ bu bir &ox beynəlxalq hüquqi sənədlərdə daha da

2eni$ləndi Bunun ardınca yüksək &inli ya"on rəsmilərini ox$ar cinayətlərdə

ittiham etmək məqsədilə/ F%aq >ərq ü&ün Beynəlxalq Tokio 5ərbi Tribunalı??@İ/ ,B>/ B3yük Britaniya Hransa/ Ein/ ,vstraliya/ .anada/ 9eni Relandiya/

Niderland/ 5indistan və Hli""in h3kumətlərinin i$tirakı ilə '()A+cı ildə

im%alada1ı müqavilə əsasında təsis olundu P;/ s ''(QTokio Tribunalı demək

olar ki/ Nürnberq Tribunalının eyni idi/ ba$lıca #ərq $əxslərə 23rə

yurisdiksiyada idi Kya"on militaristlərinin cə%alandırılmasıL Bu iki məhkəmə

"rosesi demək olar ki/ ilk də#ə beynəlxalq cinayət hüququnun əsasını qoymu$ və

beynəlxalq cinayət t3rədənləri mühakimə etmi$di

Tribunalları qalib tərə#lərin tə$kil etdiklərini nə%ərə alsaq/ əldə olunan

nəticənin selektiv və ya qaliblərin ədalətliliyindən asılı olması qa&ılma% idi< bir

məsələ onda idi ki/ Müttə#iqlərin bə%i eyni dərəcəli cinayətkar #əaliyyətlərinə

məhəl qoymamaqla diqqət/ müstəsna olaraq mə1lub :&lər İtti#aqı K,lmaniya/

9a"oniya və İtaliyanın birliyiL vətənda$larının t3rətdikləri cinayətlərə

cəmlənirdi Di2ər tərə#dən isə müttəhimlərin təqsirli bilindikləri cinayətlərin

həmin t3rədilmi$ cinayətlərdən ibarət olan və iddia olunan hərəkətlərin

t3rədildiyi %aman ehtimal ki/ əslində m3vcud olmadı1ı və bununla da cinayət

qanunvericiliyinin/ qanunların qüvvəyə minməsindən əvvəl t3rədilmi$ əməllərə

onların tətbiqinin yolverilmə%liyi kimi təməl "rinsi"inə %idd olma ilə ba1lımüəyyən narahatlıqlar var idi F%aq >ərq ü%rə Tribunala təyin edilmi$

hindistanlı hakim @adhabinod al tərə#indən əksəriyyətin &ıxardı1ı qərara

müxali# olan 3% rəyində bu məsələlərin hər ikisi qaldırıldı Müstəmləkə&iliyin

qatı əleyhdarı olan al istila&ı Sərb 2üclərinin xüsusilə də onlar 3%ləri hərbi

cinayətlər t3rətməkdə 2ünahkar olduqları halda ,siya h3kümətində məhkəmə

"rosesində i$tirak etməmək hüquqlarının oldu1unu və $əxsləri cə%alandırmaq

məqsədilə yeni cinayətlərin müəyyən edilməsində onların #əaliyyətinin

beynəlxalq hüquqa təhlükəli %iddiyyət tə$kil etdiyini vur1ulayaraq Tokio


9/10

məhkəməsinin əsaslandı1ı "rinsi"lərin məqsədəuy1un olmamasını təkli# etdi

Bütün &atı$ma%lıqlara baxmayaraq i$in yax$ı tərə#i təqsirləndirilənlərin ən

a%ından məhkəmədən #ayda əldə etmələri oldu Britaniyanın o vaxtkı ba$ na%iri

Finston E3r&ill və Hranklin @u%velt administrasiyasının katibi .ordel 5ul hər

ikisi/ sadəcə 2üllələnməli olduqlarını %ənn etdikləri $əxslərə/ ən a%ından əsashərbi cinayətkarlara '())+cü ilin noyabrına qədər sadələ$mi$ ədalət məhkəməsi

imkanı yaratdıP=/ s '67Q

Hikrimi%cə beynəlxalq birliyin beynəlxalq cinayətlərə 23rə 23stərdiyi bu

#əaliyyət təqdirəlayiq hesab olunmalıdır və bu beynəlxalq hüquq ü&ün &ox

mühüm bir t3h#ə idi ,mma bununla ki#ayətlənmək də olma%dı 2ər s3hbət

daimi #əaliyyət 23stərən beynəlxalq cinayət tribunalından 2edirdisə və bunun

"lanları cı%ılmı$dısa realla$ması &ox vacib idi Bununla bağlı konkret

addımların atılmaması bir qədər sual doğururdu. Bunun vacibliyini 1990-cı

illərin əvvəllərində beynəlxalq birlik açıq-aydın iss etdi. '((7+cı illərin

əvvəllərində 9uqoslaviya və @uandada t3rədilmi$ vəh$ilik və cinayət

əməllərinin cə%alandırılması ü&ün Təhlükəsi%lik >urası 3% səlahiyyəti

&ər&ivəsində ad hoc qaydasında #əaliyyət 23stərən 9uqoslaviya və @uanda

beynəlxalq cinayət tribunalları təsis etdi Belə ki/ ' yanvar '(('+ci ildən

etibarən 9uqoslaviya əra%isində t3rədilmi$ cinayətlərə 23rə ittiham olunan

$əxslər ü%ərində yurisdiksiya ilə '((=+cü ildə .e&mi$ 9uqoslaviya ü%rə

Beynəlxalq Cinayət Tribunalı K9BCML təsis edildi .e&mi$ 9uqoslaviyada ba$

verən hadisələr i&ərisində həm insanlıq əleyhinə cinayətlərin/ həm də müharibəcinayətlərinin tərkibini yaradn əməllər ki#ayət qədər idi Tribunal bu cinayət

əməllərini ara$dırmı$ və təqsirkar $əxsləri məsuliyyətə cəlb etmi$di Inlardan

Mərkə%i Bosniyadakı əməliyyat %onasında/ ikinci əməliyyat qru"u/ orvatiya

Müda#iə >urasının komandiri İvi&a @ayi&/ orvatiya Müda#iə >urasının )+cü

hərbi "olis batalyonu/ anti+terror ta1ımının rəhbəri Miroslav Bralo/ ?erbiya

Milli >urasının re%identi Milan Babi& i$lərini və ,kayesu i$ini misal

23stərmək olar P6/ s);7Q


10/10

@uanda əra%isində '(()+cü il yanvarın '+dən dekabrın ='+nə qədər

soyqırım/ insanlıq əleyhinə cinayətlər t3rətməkdə və Cenevrə .onvensiyasının

= saylı :mumi Maddəsinin və ; saylı lavə rotokolun Kdaxili münaqi$ə

kontekstində müharibə qurbanlarının müalicəsini ni%amlayanL ciddi

"o%untularına yol verməkdə təqsirli bilinən $əxsləri qon$u d3vlətlərdə həmind3vrdə bu cinayətlərdən hər hansı birini t3rətməkdə ittiham edilən @uanda

vətənda$ları ilə birlikdə mühakimə etmək məqsədilə @uanda ü%rə Beynəlxalq

Cinayət Tribunalı K@BCML yaradıldı 5əm 9uqoslaviya Beynəlxalq Cinayət

Tribunalı/ həm də @uanda Beynəlxalq Cinayət Tribunalı hüquqi baxımından

müəyyən ardıcıllı1ı təmin etmək məqsədilə eyni ,"ellyasiya Məhkəməsi ilə

əlaqəlidir və Təhlükəsi%lik >urası onlara baxdıqları i$lərin həcminə uy1un

olaraq mümkün qədər te%/ =' dekabr ;7')+cü ilə qədər ba$a &atdırmalarını tələb

etdiyinə 23rə ha%ırda hər ikisi #əaliyyətlərini məhdudla$dırmaqdadırlar Bu

"rosesə yardım 23stərmək məqsədilə Təhlükəsi%lik >urası ;7'7+cu ildə Cinayət

Tribunalları ü%rə Beynəlxalq Salıq Mexani%mi təsis etdi P=/ s '67Q Biri

9uqoslaviya Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi ü&ün/ di2əri isə @uanda

Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi ü&ün olmaqla iki qola b3lünmü$ mexani%m bu

iki Tribunalın 0yurisdiksiyası/ hüquqları/ 3hdəlikləri və vacib #unksiyaları4 ilə

bu məqsəd ü&ün ayrılmı$ olmaqla hər hansı yarım&ıq qalan və%i#ələrin

tamamlanmasına 23rə cavabdehdir

beynəlxalq cinayət məhkəməsi

Documents