bezrobocie na obszarach wiejskich województwa mazowieckiego · projekt współfinansowany ze...

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiejw ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Bezrobocie na obszarach wiejskich województwa mazowieckiego

Katarzyna Dziugieł

Publikacja przygotowana w ramach projektu badawczego „Aktywna polityka zatrudnienia – analizy, prognozy i rekomendacje dotyczące rynku pracy województwa mazowieckiego”. Projekt zrealizowany został w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Priorytet VIII – Regionalne kadry gospodarki. Działanie 8.1 – Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie.

Druk:Ergo BTL s.c. – DrukarniaCyfrowa.com04-205 Warszawaul. Naddnieprzańska 7e-mail: [email protected].: +48 22 516 60 00

Wszelkie prawa zastrzeżone.Każda reprodukcja lub adaptacja całości lub części niniejszej publikacji,niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji, wymaga pisemnej zgody Wydawcy.

Warszawa 2011

Autor analizy:Katarzyna Dziugieł

Analiza opracowana przez:4P Research Mix Sp. z o.o.02-566 Warszawaul. Puławska 12a lok. 5e-mail: [email protected].: +48 22 565 27 50

Publikacja bezpłatna:Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

ISBN 978-83-62650-76-7

4P Research Mix Sp. z o.o.02-566 Warszawaul. Puławska 12a lok. 5e-mail: [email protected].: +48 22 565 27 50

Wydawca publikacji:

3 Bezrobocie na obszarach wiejskich województwa mazowieckiego

Spis treści

1. Wprowadzenie ..................................................................................................................................... 5

2. Źródła danych wykorzystane w analizie ............................................................................................. 6

3. Bezrobocie – definicje, teorie .............................................................................................................. 9

3.1. Bezrobocie – stosowane definicje ................................................................................................ 9

3.2. Sposoby przedstawiania / obliczania bezrobocia ....................................................................... 13

3.3. Rodzaje bezrobocia .................................................................................................................... 15

3.4. Specyfika bezrobocia na wsi ...................................................................................................... 16

4. Charakterystyka mieszkańców obszarów wiejskich w województwie mazowieckim ...................... 19

5. Rynek pracy na obszarach wiejskich województwa mazowieckiego ............................................... 24

5.1. Subiektywna ocena rynku pracy przez mieszkańców województwa ......................................... 24

5.2. Aktywność ekonomiczna ludności ............................................................................................. 27

6. Bezrobocie w województwie mazowieckim ..................................................................................... 30

6.1. Mazowiecka wieś na tle województwa ...................................................................................... 30

6.2. Charakterystyczne zmiany we wskaźnikach bezrobocia ............................................................ 31

6.3. Zróżnicowanie terytorialne bezrobocia ...................................................................................... 31

6.4. Napływ i odpływ z bezrobocia – ujęcie strumieniowe ............................................................... 34

6.5. Bezrobotni w szczególnej sytuacji na rynku pracy .................................................................... 35

6.5.1 Bezrobocie a płeć .............................................................................................................. 36

6.5.2 Bezrobocie a wiek ............................................................................................................. 39

6.5.3 Bezrobocie a wykształcenie .............................................................................................. 43

6.5.4 Bezrobocie a staż pracy ..................................................................................................... 47

6.5.5 Bezrobocie a czas pozostawania bez pracy ....................................................................... 50

6.6. Sposoby radzenia sobie z bezrobociem ...................................................................................... 53

6.6.1. Poszukiwanie pracy .......................................................................................................... 53

6.6.2. Trudności związane ze znalezieniem pracy ..................................................................... 54

6.6.3. Najskuteczniejsze sposoby poszukiwania pracy .............................................................. 57

7. Podsumowanie ................................................................................................................................. 59

8. Załączniki ......................................................................................................................................... 61

9. Bibliografia ........................................................................................................................................ 68


1. Wprowadzenie

Niniejsza analiza jest częścią projektu „Jak stymulować zatrudnienie – analizy, prognozy i reko-mendacje dotyczące rynku pracy województwa mazowieckiego”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Województwo mazowieckie jest najbogatszym województwem (biorąc pod uwagę PKB) i od wielu lat charakteryzuje je jedna z niższych stóp bezrobocia w Polsce. Jednak nie jest to województwo jednorodne, można tutaj obserwować wysokie zróżnicowanie terytorialne. Zróżnicowanie to jest wi-doczne nie tylko między Warszawą i jej okolicami a pozostałą częścią województwa, ale także między terenami wiejskimi i miejskimi. Na Mazowszu mamy do czynienia z nierównomiernym rozkładem siły roboczej, który to w dużym stopniu wpływa na rynek pracy.

Według klasyfikacji OECD na 6 regionów w województwie mazowieckim, odnaleźć można 4 re-giony przeważająco wiejskie czyli takie, gdzie przynajmniej połowa mieszkańców mieszka na tere-nach wiejskich. Ponad 1/3 ludności w województwie mazowieckim mieszka na obszarach wiejskich.

Niniejsza analiza przedstawia bardzo obszerny problem jakim jest bezrobocie na obszarach wiej-skich. Poza szczegółowym opisem zjawiska bezrobocia na terenach wiejskich, w analizie została przedstawiona także krótka charakterystyka mieszkańców województwa oraz postrzeganie przez nich lokalnego rynku pracy.


2. Źródła danych wykorzystane w analizie

Dane przedstawione w niniejszej analizie pochodzą zarówno ze źródeł wtórnych (dostępnych da-nych zastanych - ekspertyz i raportów dotyczących bezrobocia na wsi w województwie mazowieckim) jak i pierwotnych (reprezentatywne badania kwestionariuszowe).

Statystyki pozyskiwane z licznych źródeł wtórnych – Urzędy Pracy, Główny Urząd Statystyczny i Wojewódzkie Urzędy Statystyczne - chociaż są bardzo istotnym źródłem wiedzy o rynku pracy, nie dostarczają pełnej informacji dotyczącej faktycznego bezrobocia na wsi w województwie mazowiec-kim. Dlatego też skonstruowane zostały narzędzia badawcze, kwestionariusze pozwalające na uzyska-nie niezbędnych informacji, np.: czy płeć, wiek, wykształcenie różnicuje bezrobocie na wsi, jak mieszkańcy wsi postrzegają problemy związane z bezrobociem.

W celu wypełnienia luki informacyjnej oraz dostarczenia szczegółowych danych, przeprowadzo-ne zostały badania ankietowe z mieszkańcami województwa mazowieckiego.

Wyniki badań prezentowane w niniejszej analizie poruszają następujące zagadnienia:

• Jak kształtuje się sytuacja na rynku pracy w województwie mazowieckim w opinii uczestników tego rynku?

• Jak przedstawia się aktywność ekonomiczna ludności województwa mazowieckiego według kla-syfikacji Sinclaira?

• Jak mieszkańcy województwa mazowieckiego postrzegają sytuację wybranych grup na lokalnym rynku pracy? Jak przedstawia się sytuacja kobiet, osób młodszych, starszych, lepiej wykształco-nych, z doświadczeniem na rynku pracy?

• Czy w opinii mieszkańców województwa mazowieckiego poziom szkolnictwa jest dopasowany do potrzeb rynku pracy?

• W jaki sposób mieszkańcy województwa radzą sobie z bezrobociem? Jak długo poszukują pracy, z jakim trudnościami się spotkali, w jaki sposób najlepiej poszukiwać pracy na Mazowszu?

Badaniem ankietowym objęta została reprezentatywna próba 4201 mieszkańców województwa mazowieckiego w wieku produkcyjnym (kobiety 18-59 lat, mężczyźni 18-64 lata), z obszarów miej-skich i wiejskich. Wywiady zrealizowano w oparciu o kwestionariusz ankiety w dniach od 9 kwietnia do 28 maja 2010 roku. Czas trwania pojedynczego wywiadu wyniósł około 45 minut.

Dobór próby oraz system wag zapewniły reprezentatywność otrzymanych wyników zarówno dla populacji całego województwa mazowieckiego, jak i dla mieszkańców poszczególnych powiatów. W pierwszym kroku została przeprowadzona analiza rozkładów kluczowych zmiennych, takich jak: płeć, wiek, wykształcenie oraz wielkość miejscowości zamieszkania w poszczególnych powiatach wo-jewództwa mazowieckiego. W kolejnym kroku przeprowadzono dobór kwotowy respondentów ze względu na zmienne demograficzne na podstawie rejestru PESEL oraz dane GUS, a następnie przepro-wadzono losowanie punktów startowych w gminach województwa mazowieckiego. Próba została po-wiązkowana, a wielkość każdej wiązki wyniosła 5 wywiadów w obrębie jednego punktu startowego.

Struktura próby celowo została zachwiana tak, aby w każdym z powiatów uzyskać minimum 100 wywiadów. Oznacza to, że w powiatach o najniższej liczbie ludności przeprowadzono więcej wywia-dów niż wynikałoby to z doboru proporcjonalnego (analogicznie w powiatach o dużej liczbie ludności


zrealizowano mniej wywiadów). Taki dobór próby zapewnia możliwość przeprowadzenia wybranych analiz także na poziomie każdego z powiatów, tj. zapewnia odpowiednią minimalną liczbę wywiadów w każdym z powiatów.

Po zrealizowaniu wywiadów zostało przeprowadzone tzw. ważenie wieńcowe. Rozkłady zmien-nych demograficznych do stworzenia wag pochodziły z dwóch źródeł – GUS 2008 (płeć, wiek, wielkość powiatu) oraz z Diagnozy Społecznej (wykształcenie). Przygotowano dwie osobne wagi: dla powiatów (waga korekcyjna dostosowująca strukturę próby zrealizowanej do założonej) oraz dla województwa (waga dostosowująca strukturę próby do struktury populacji województwa mazowieckiego).

Praca ankieterów realizujących wywiady była nadzorowana przez koordynatora terenowego, a następnie kontrolowana po zrealizowaniu badania. Zastosowano dwustopniowy schemat kontroli. Wszystkie zrealizowane ankiety sprawdzono w zakresie poprawności doboru respondentów oraz kompletności, spójności logicznej i merytorycznej uzyskanych wyników. Dodatkowo w przypadku 10% losowo wytypowanych wywiadów kontrolerzy ponownie kontaktowali się z osobami, które uczestniczyły w badaniu, aby stwierdzić czy ankieter rzeczywiście był i przeprowadził wywiad. Na-stępnie zadawano respondentom wybrane pytania z kwestionariusza wywiadu, a uzyskane odpowiedzi były porównywane z wynikami uzyskanymi w trakcie wywiadu jaki przeprowadził ankieter. Na pod-stawie wyników kontroli wywiad był kwalifikowany lub odrzucany.

Szczegółowe charakterystyki badanych respondentów zaprezentowano w poniższej tabeli (wyniki dla województwa mazowieckiego, dane ważone). W tabeli zawarto porównanie danych dla obszarów wiejskich i miejskich.


Tabela 1. Charakterystyka społeczno-demograficzna respondentów uczestniczących w badaniu

województwo mazowieckie wieś w woj. mazowieckim Ogółem 4 201 1431 PŁEĆ mężczyzna 51,31% 54,00% kobieta 48,69% 46,00% WIEK do 21 lat 7,91% 11,17% 21-30 lat 24,00% 20,15% 31-40 lat 24,25% 22,34% 41-50 lat 20,11% 22,49% 51-60 lat 17,87% 18,37% 60+ lat 5,86% 5,50% WYKSZTAŁCENIE podstawowe 21,82% 39,57% zawodowe 20,35% 28,97% średnie 36,09% 24,20% wyższe 21,75% 7,26% MIEJSCE ZAMIESZKANIA wieś 34,06% 100,00% miasto <10.000 3,57% -- miasto 10-20.000 7,18% -- miasto 20-50.000 10,12% -- miasto 50-100.000 4,77% -- miasto 100-200.000 2,53% -- STATUS ZAWODOWY pracuje 65,74% 60,48% uczy się 10,04% 11,60% nie pracuje 21,01% 27,93% DOCHÓD NETTO RESPONDENTA do 1.000 zł 11,58% 14,05% 1.000-2.000 zł 31,64% 35,30% powyżej 2.000 zł 36,04% 22,53% brak 20,73% 28,12% DOŚWIADCZENIA Z BEZROBOCIEM

jest lub był 23,07% 24,91% nigdy nie był 76,93% 75,09% OCENA SYTUACJI NA RYNKU PRACY

dobra 33,26% 20,94% średnia 39,95% 44,10% zła 26,79% 34,96% DOSTEP DO INTERNETU tak 74,33% 58,29% nie 25,67% 41,71%

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców województwa mazowieckiego.


3. Bezrobocie – definicje, teorie

Niniejsza analiza przedstawia bardzo obszerny problem jakim jest bezrobocie na obszarach wiej-skich. Oprócz głównych definicji pojęć związanych z bezrobociem czy typologii, przedstawione zo-stały sposoby pomiaru bezrobocia. W dalszej kolejności opisane zostały różne teorie związane z bezrobociem na wsi, a także podjęta została próba wyodrębnienia czynników kształtujących bezro-bocie na wsi.

3.1. Bezrobocie – stosowane definicje

Temat bezrobocia jest w ostatnich latach bardzo często podejmowany, jednak nie istnieje jedna, wspólna definicja bezrobocia, którą posługiwałyby się chociażby urzędy. GUS posługuje się dwoma definicjami:

• bezrobocie rejestrowane

• bezrobocie według BAEL i NSP 2002

Bezrobocie rejestrowane dotyczy wszystkich osób, które zarejestrowały się w powiatowym urzędzie pracy i spełniają następujące warunki:

• są w wieku produkcyjnym (kobiety 18-60, mężczyźni 18-65lat),

• nie są zatrudnione,

• ale poszukują pracy oraz

• są gotowe do podjęcia pracy w pełnym wymiarze.

Wielkość bezrobocia rejestrowanego określa się na podstawie sprawozdań powiatowych urzędów pracy do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.1

Bezrobocie według BAEL opiera się na wynikach ankiety przeprowadzanej w gospodarstwie domowym. Wywiad przeprowadzany jest z osobą reprezentującą gospodarstwo (obecną w trakcie przeprowadzania wywiadu). Zgodnie z tą definicją bezrobocie dotyczy wszystkich osób spełniających następujące warunki:

• są w wieku 15-74 lat,

• nie pracowały w tygodniu, w którym przeprowadzano badanie,

• aktywnie poszukują pracy, co oznacza, iż w ciągu ostatnich 4 tygodni podjęły konkretne działania w celu podjęcia pracy. W przypadku osób oczekujących na rozpoczęcie pracy w ciągu najbliż-szych 3 miesięcy, warunek ten nie był konieczny, o ile rozpoczęcie pracy było pewne.

• były gotowe podjąć pracę (zgodnie z definicją BAEL w ciągu dwóch tygodni po badaniu, a według NSP 2002 w tygodniu, w którym przeprowadzano badanie lub następnym);2

Analizując powyższe definicje można mówić o bezrobociu, jako o zjawisku polegającym na tym, iż osoby niepracujące (będące w wieku produkcyjnym lub zbliżonym), ale zdolne do pracy, poszuku-

1 Pojęcie stosowane w statystyce publicznej, GUS, www.stat.gov.pl 2 Pojęcie stosowane w statystyce publicznej, GUS, www.stat.gov.pl


jące pracy i gotowe ją podjąć nie znajdują zatrudnienia. Jednak wskaźniki bezrobocia w obu ujęciach (bezrobocie rejestrowane i bezrobocie BAEL) różnią się od siebie, co prezentuje poniższy wykres.

Wykres 1. Porównanie wskaźników bezrobocia rejestrowanego i bezrobocia BAEL w województwie mazowiec-kim (stan na koniec grudnia danego roku)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Przyglądając się elementom różnicującym obie definicje widzimy, iż już sam sposób zbierania danych może generować różnice we wskaźnikach.

Dane BAEL zbierane są przez ankieterów, na podstawie wywiadu z przedstawicielem gospodar-stwa domowego co może być powodem pewnych nieścisłości np.: osoba odpowiadająca na pytania ankiety może nie być do końca świadoma statusu innych osób na rynku pracy lub też może ukrywać swój rzeczywisty status na rynku pracy przed innymi osobami w gospodarstwie. Natomiast w przy-padku wskaźników dotyczących bezrobocia rejestrowanego do bezrobotnych zalicza się wszystkich zarejestrowanych w urzędach pracy, nawet tych, których jedynym celem rejestracji jest uzyskanie bezpłatnego dostępu do ubezpieczenia zdrowotnego.

Pozostałe elementy, z których mogą wynikać różnice we wskaźnikach to reguła kwalifikowania osób jako bezrobotne. W zależności od wieku, który brany jest pod uwagę, zmieniać się będzie liczba bezrobotnych. Kolejny warunek to brak pracy. W badaniu BAEL do osób pracujących zaliczane są także osoby pracujące „na czarno”, które mogą być jednocześnie zarejestrowane jako bezrobotne. Także osoby, które pracują, ale w niepełnym wymiarze pracy nie mogą być zaliczone do bezrobot-nych, nawet jeśli poszukują pracy na pełny etat.

Powyższe rozważania skłaniają do wniosku, iż należy uszczegółowić wszystkie elementy, o których mowa w definicji – wiek, fakt pozostawanie bez pracy, fakt poszukiwanie pracy, oraz goto-wość do podjęcia pracy, aby precyzyjnie interpretować wskaźniki.

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

14,0%

16,0%

2005 2006 2007 2008 2009

bezrobocie rejestrowane

bezrobocie BAEL


W połowie 2008 roku GUS zapowiedział rozpoczęcie prac nad nowym wskaźnikiem bezrobocia, który miałby zastąpić obecnie omawiane. W chwili obecnej jednak nadal funkcjonują powyżej opisane definicje.

Która zatem z powyższych definicji trafniej diagnozuje stopień bezrobocia na wsi?

Biorąc pod uwagę wcześniejsze rozważania wydawałoby się, że bardziej trafny będzie wskaźnik konstruowany na podstawie danych z urzędów pracy (bezrobocie rejestrowane). Należy jednak brać pod uwagę specyfikę życia na wsi – ludzie częściej zmieniają status zawodowy, ponieważ bardziej dostępna jest tam praca sezonowa, dorywcza. W takim przypadku najczęściej osoby takie nie wyreje-strowują się i pracują „na czarno” przez jakiś czas, kiedy dostępna jest praca, a następnie znowu pozo-stają bezrobotnymi. Należy jednocześnie zwrócić uwagę, iż nie wszystkie osoby mieszkające na wsi mogą się zarejestrować w urzędzie, np.: osoby pomagające w gospodarstwie zaliczane są do osób pracujących, a część z nich stanowi nadwyżkową siłę roboczą, są „zbędni” w gospodarstwie i mogli podjąć pracę poza nim, bez szkody dla gospodarstwa.

W statystyce międzynarodowej wykorzystuje się wskaźniki skonstruowane w oparciu o badanie BAEL, co daje możliwość porównania wyników dla różnych krajów. Wskaźniki BAEL dają ponadto możliwość analiz na tak ograniczonym obszarze jakim są tereny wiejskie w województwie mazowiec-kim. Jednak dane uzyskiwane w badaniach BAEL pochodzą z deklaracji osób które nie zawsze muszą mówić prawdę.

I tym sposobem można dojść do drugiego wniosku wynikającego z przedstawionych definicji – żadna z nich nie opisuje trafnie sytuacji na wsi. Widać zatem, iż problem bezrobocia na wsi stanowi wyzwanie, skoro podział na pracujących i bezrobotnych nie do końca odpowiada rzeczywistości i nie uwzględnia specyfiki wsi. Należy bardzo ostrożnie podchodzić do danych dotyczących bezrobocia rejestrowanego oraz według BAEL, i jednocześnie należy też posiłkować się innymi definicjami bez-robocia.

Jedno z podejść, które można stosować charakteryzując bezrobocie na wsi zaproponował P. J. Sinclair. Podejście to zostało szczegółowo opisane przez Eugeniusza Kwiatkowskiego w książce „Bezrobocie – podstawy teoretyczne”. Dotyczy ono osób, które zakończyły naukę. Nie ogranicza się ono jedynie do przedstawienia definicji osób bezrobotnych, ale wyróżnia 5 grup osób aktywnych za-wodowo. Uwzględnia ono także pojęcie pracy na pełny etat lub tylko na część, wprowadzając dodat-kowo rozróżnienie na osoby, które chcą pracować więcej. Dodatkowo wśród osób bezrobotnych, wy-różnia osoby, które chcą podjąć pracę i jej poszukują oraz osoby, które wcale nie chcą pracować, wolą pozostać bezrobotnymi.


Poniższy rysunek przedstawia graficznie klasyfikację Sinclaira.

Rysunek 1. Taksonomia aktywności zawodowej

ZATRUDNIENI NIE W PEŁNI

LUDNOŚĆ W WIEKU

STARSZYM NIŻ SZKOLNY

TAK

TAK

NIE

NIE

TAK

TAK NIE TAK TAK JESZCZE NIE

OBECNIENIE

W OGÓLE NIE

NIE

BEZROBOTNI QUASI BEZROBOTNI ANI NIE ZATRUDNIENI, ANI NIE BEZROBOTNI

ZATRUDNIENI W PEŁNI

ZATRUDNIENI

ZAWODOWO CZYNNI

ZATRUDNIONY?

W PEŁNYM WYMIARZE? CHCE PRACOWAĆ?

SZUKA OBECNIE PRACY?

CHCE PRACOWAĆ DŁUŻEJ?

ROZPOCZĄŁBY TERAZ?

Źródło: Sinclair (1987)3

Sinclair wyróżnia 5 następujących grup aktywności zawodowej:

• osoby zatrudnione w pełni – osoby pracujące na pełny etat oraz osoby zatrudnione na część etatu, ale takie, które chcą pracować więcej niż obecnie;

• osoby zatrudnione nie w pełni – czyli osoby, które pracują na niepełny etat i chcą pracować więcej;

• osoby bezrobotne – osoby, które w tej chwili nie pracują, ale chcą pracować, poszukują pracy i są gotowe jej rozpoczęcia;

• osoby quasi bezrobotne – osoby, które nie pracują, chociaż by chciały, ale jednocześnie nie po-szukujące w pracy, a także osoby, które co prawda poszukują pracy, ale z różnych względów nie mogą jej rozpocząć;

• osoby ani nie zatrudnione, ani nie bezrobotne – osoby, które nie pracują i nie chcą pracować oraz osoby, które nie pracują, chociaż by chciały, ale nie poszukują w ogóle pracy.

Zgodnie z tą klasyfikacją, zatrudnieni w pełni i nie w pełni to osoby zatrudnione, a po dodaniu do nich grupy bezrobotnych uzyskamy grupę osób zawodowo czynnych.

3 P. J. Sinclaire “Unemployment; Economic Theory and Evidence” na podstawie: Bezrobocie. Podstawy teore-tyczne. Eugeniusz Kwiatkowski


3.2. Sposoby przedstawiania / obliczania bezrobocia

Wyróżniamy dwa główne sposoby przedstawiania bezrobocia:

• ujęcie zasobowe

• ujęcie strumieniowe – określające przepływy między trzema wyodrębnionymi grupami: zatrud-nionymi, bezrobotnymi i biernymi zawodowo.

W przypadku bezrobocia w ujęciu zasobowym mówimy o poziomie bezrobocia w wybranym okresie, np.: prezentując dane kwartalne, na koniec roku czy też dane średnioroczne. Zgodnie z tym ujęciem, bezrobotni razem z zatrudnionymi zaliczani są do grupy aktywnych zawodowo, która to gru-pa określana jest także jako zasób siły roboczej. Pozostałe osoby to bierni zawodowo. Ten sposób prezentowania danych zakłada związek między bezrobociem, a trzema czynnikami – liczbą ludności w wieku produkcyjnym, współczynnikiem aktywności zawodowej i zatrudnieniem, które determinują wielkość bezrobocia. Poniżej przedstawiono graficzny podział zasobów związanych z rynkiem pracy, wg. E. Kwiatkowskiego.

Rysunek 2. Graficzny podział zasobów związanych z rynkiem pracy

Źródło: E. Kwiatkowski 4

Posługując się ujęciem zasobowym można o bezrobociu mówić w wielkościach absolutnych czyli o liczbie bezrobotnych lub stosując procentowy wskaźnik, tzw. stopę bezrobocia. Stopa bezrobocia to wskaźnik mówiący o stosunku liczby osób bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo.

Charakteryzując bezrobocie trzema czynnikami, o których wspomniano wcześniej, można stwier-dzić, że w danym okresie bezrobocie kształtuje się na poziomie x (np.: 5,8%), a wzrost w porównaniu do analogicznego okresu sprzed roku wynosi 2 punkty procentowe. Jednak takie podejście nie daje pełnego obrazu rynku, który jest rynkiem dynamicznym, podlegającym ciągłym zmianom. W wyniku zmian na rynku pracy część osób zatrudnionych traci pracę i staje się bezrobotnymi, a część bezrobot-nych uzyskuje pracę i przechodzą z grupy osób bezrobotnych do grupy zatrudnionych. W efekcie po-

4 Bezrobocie. Podstawy teoretyczne. Eugeniusz Kwiatkowski

Ludność w wieku produkcyjnym

Aktywni zawodowo (zasób siły roboczej)

Zatrudnieni

Bezrobotni

Bierni zawodowo


ziom bezrobocia nie zmienia się, ale zachodzą wewnętrzne zmiany w charakterze czy strukturze bez-robotnych. Aby uchwycić te zmiany stosowane jest właśnie ujęcie strumieniowe.

Podstawą analizy strumieniowej bezrobocia są przepływy między następującymi zasobami rynku pracy – zatrudnionymi, bezrobotnymi i biernymi zawodowo. Można wyróżnić 6 rodzajów przepły-wów – po 2 między każdą z grup, np.: przepływający z grupy zatrudnionych do bezrobotnych (osoby, które zostały zwolnione, straciły pracę) i przepływających z grupy bezrobotnych do zatrudnionych (osoby, które zyskały pracę, chociaż wcześniej były bezrobotne). Warto pamiętać, iż przepływy te mogą być trwałe (np.: przejście na emeryturę) lub przejściowe (np.: tymczasowy wyjazd). Sytuacja osób wchodzących na rynek pracy będzie zatem charakteryzował przepływ z grupy biernych zawodo-wo do zatrudnionych i bezrobotnych. Zatem szczegółowa analiza przepływów między tymi trzema grupami pozwala na określenie nie tylko ich skali, ale także kierunków i charakteru – np.: jaka jest skala bezrobocia wśród osób, które dopiero wchodzą na rynek pracy, czy znajdują zatrudnienie czy przechodzą do grupy bezrobotnych, czy jest to przepływ stały czy tymczasowy.

Rysunek 3. Graficzne przedstawienie przepływów między zasobami rynku pracy

Źródło: E. Kwiatkowski 5

Niniejsza analiza, ze względu na dostępność danych dla obszarów wiejskich w województwie mazowieckim, objęła swoim zakresem przede wszystkim poziom zasobowy bezrobocia, chociaż przedstawione zostały także dane w ujęciu strumieniowym.

5 Bezrobocie. Podstawy teoretyczne. Eugeniusz Kwiatkowski

Bezrobotni

Bierni zawodowoZatrudnieni


3.3. Rodzaje bezrobocia

Analizując zjawisko bezrobocia należy podkreślić, że nie wszystkie typy bezrobocia, które zosta-ły przedstawione w niniejszym rozdziale to zjawiska negatywne.

Przykładem jest bezrobocie frykcyjne, które wynika z przemieszczania się ludności – zarówno w kontekście migracji, jak i samej zmiany pracy, zawodu, w celu poszukiwania jak najlepszej pracy. Na każdym rynku pracy istnieje, tzw. minimalny poziom bezrobocia, który jest zjawiskiem natural-nym i wynika z dynamiki rynku pracy, np.: likwidacją i tworzeniem nowych miejsc pracy, przemiesz-czaniem się ludności.

Inne typy bezrobocia, wyróżniono biorąc pod uwagę czynniki takie jak czas trwania bezrobocia, jego formę czy powody pozostawania bezrobotnym.

Biorąc pod uwagę czas trwania bezrobocia wyróżniamy bezrobocie krótko- i długookresowe. Według definicji GUS, zgodnej z zaleceniami Eurostatu, bezrobotni długotrwale to osoby pozostające bez pracy powyżej 12 miesięcy w ciągu ostatnich 2 lat. Szczególnym przypadkiem bezrobocia długo-okresowego jest bezrobocie chroniczne, które trwa ponad dwa lata. Największe zagrożenie stanowi bezrobocie długookresowe. Im dłużej osoba pozostaje bez pracy, tym niższe są jej kwalifikacje zawo-dowe (nie ma dostępu do najnowszych technologii) i jednocześnie spada jej motywacja do dalszego poszukiwania pracy (niższa efektywność). Tym samym zwiększa się prawdopodobieństwo pozosta-wania danej osoby w grupie bezrobotnych.

Pod względem formy, jakie może przyjąć bezrobocie można wyróżnić trzy typy bezrobocia – jawne, ukryte i fikcyjne. O bezrobociu jawnym mówić można gdy można je określić za pomocą wskaźników, na przykład bezrobocie rejestrowane lub bezrobocie wg BAEL. Bezrobocie ukryte do-tyczy osób, które nie są zarejestrowane / zaliczane do grupy bezrobotnych, chociaż faktycznie osoby te nie posiadają pracy. Ten rodzaj bezrobocia często nazywany jest także bezrobociem agrarnym, po-nieważ dotyka głównie mieszkańców wsi - do grupy bezrobotnych mogą nie być zaliczane osoby, które pracują we własnym gospodarstwie rolnym, chociaż nie osiągają z tego tytułu korzyści finanso-wych. Wyróżnić można także tak zwane bezrobocie fikcyjne, które polega na rejestrowaniu się jako osoba bezrobotna, chociaż celem rejestracji nie jest znalezienie pracy, tylko na przykład uzyskanie zasiłku. Skala bezrobocia fikcyjnego może nasilać się w sytuacji, gdy podnoszone są kwoty zasiłku.

Rozważając powody pozostawania bezrobotnym, także można wyróżnić kilka rodzajów bezrobo-cia. Pierwsze z nich to bezrobocie dobrowolne, gdy osoby pozostające bez pracy nie chcą jej podjąć, np.: z powodu niekorzystnych warunków pracy. Jednym z typów bezrobocia dobrowolnego jest bez-robocie frykcyjne, które zostało przedstawione na początku rozdziału. Przeciwieństwem bezrobocia dobrowolnego jest bezrobocie przymusowe, kiedy osoba nie może znaleźć pracy, nawet jeśli akcep-tuje obowiązujące warunki pracy. Można mówić o bezrobociu przymusowym, kiedy zmniejsza się popyt na pracę, na przykład w okresie kryzysu, kiedy zazwyczaj zmniejszana jest produkcja.

Kolejnym powodem pozostawania bezrobotnym jest niedopasowanie popytu do podaży na pracę. Mówi się wtedy o bezrobociu strukturalnym, które najczęściej jest związane ze zmianami na rynku pracy. Bezrobocie strukturalne występuje najczęściej na obszarach gdzie dominuje jeden rodzaj pracy, jeden pracodawca lub gałąź przemysłu. Do takich przypadków zalicza między innymi obszary wiej-skie, gdzie likwidacja PGR spowodowała gwałtowne zwiększenie się liczby bezrobotnych, którzy nie


posiadają wystarczających kwalifikacji do podjęcia pracy w danym regionie. Bezrobocie strukturalne będzie zatem utrzymywać się na podwyższonym poziomie przez dłuższy czas, ponieważ przy zwol-nieniach dużej grupy osób, miejscowy rynek pracy nie jest w stanie zapewnić im zatrudnienia. Jedną z form bezrobocia strukturalnego jest bezrobocie sezonowe, wynikające z różnego zapotrzebowania na daną pracę w ciągu roku, np.: bardzo charakterystycznym trendem na rynku pracy jest zjawisko sezonowości – bezrobocie wzrasta na końcu i na początku roku, kiedy to notuje się niższe zatrudnienie w budownictwie i rolnictwie. Kolejną odmianą bezrobocia strukturalnego jest bezrobocie technolo-giczne, które związane jest z wprowadzaniem nowych technologii, które mogą powodować zmniej-szenie zatrudnienia.

Najrzadziej występującym typem bezrobocia jest bezrobocie monopolistyczne, wynikające z ograniczenia dostępu do miejsca pracy. W dużych zakładach pracy istnieją różne organizacje, które mogą ograniczać zatrudnienie osobom nie związanym z daną grupą. Z bezrobociem monopolistycz-nym mamy do czynienia także w przypadku gdy na danym obszarze występuje jeden pracodawca, który oferuje ograniczoną liczbę miejsc pracy.

Można także mówić o bezrobociu w ujęciu demograficzno-społecznym – na wielkość bezrobocia wpływa na przykład wyż demograficzny. Wyróżniono także grupy, które należą do szczególnie zagro-żonych bezrobociem, a także takie, których sytuacja na rynku pracy systematycznie pogarszała się. Do tych grup zaliczamy obecnie:

• kobiety,

• mieszkańców wsi,

• osoby do 25 roku życia i powyżej 50 roku życia,

• osoby z wykształceniem wyższym i średnim ogólnym, których odsetek rośnie z roku na rok oraz z wykształceniem zawodowym, którzy stanowią największą grupę,

• osoby niepełnosprawne,

• osoby długotrwale bezrobotne.

3.4. Specyfika bezrobocia na wsi

Przeprowadzono szereg badań dotyczących wpływu cech społeczno-demograficznych na znale-zienie pracy. Wśród nich badano także wpływ miejsca zamieszkania na szanse znalezienia pracy. W niniejszym opracowaniu przedstawione zostały wyniki badania opublikowane przez Narodowy Bank Polski, opierające się na analizie wyników badania BAEL w latach 1993-2003. Zgodnie z nimi prawdopodobieństwo uzyskania pracy na wsi jest wyższe niż w mieście, czyli mieszkańcy wsi mają większą szansę na znalezienie pracy niż mieszkańcy miast. Biorąc pod uwagę, iż taki wynik jest nie-zgodny z opinią, iż lepszy dostęp do rynku pracy ma wpływ na szanse zdobycia pracy, autorzy tłuma-czą to kilkoma czynnikami. Pierwszą przyczyną może być podejmowanie pracy dorywczej na wsi, praca sezonowa, co wpływa na częstszą zmianę statusu z bezrobotnego na pracującego. W momencie przeprowadzania badania dana osoba pracowała dorywczo, podczas gdy w następnym pozostawała już bezrobotną. Częstsze zmiany w statusie powodują błąd oszacowania wielkości populacji bezrobotnych na wsi. Drugim czynnikiem, który mógł wpłynąć na opisany wynik analizy jest częste określanie swo-jego statusu na rynku pracy jako pomagający członek rodziny, co zgodnie z definicją BAEL kwa-lifikuje daną osobę jako pracującą, chociaż w rzeczywistości, przynajmniej część z tych osób, można określić jako nadwyżkową siłę roboczą. Ten czynnik związany jest z nie do końca jasną różnicą mię-


dzy osobą bezrobotną, a pomagającym członkiem rodziny (chodzi o nieodpłatną pomoc). Przyglądając się zatem specyfice życia na wsi można dojść do wniosku, iż szansa uzyskania pracy na wsi, wcale nie jest wyższa niż w mieście, wręcz przeciwnie – jest ona taka sama lub niższa niż w mieście.6

Mówiąc o specyfice bezrobocia na wsi należy wspomnieć też o ludności zamieszkującej tereny wiejskie – nie wszyscy prowadzą gospodarstwa rolne. W 2007 roku liczba pracujących w rolnictwie w województwie mazowieckim wyniosła 657 tysięcy osób. Większość z nich pracowała w gospodar-stwach indywidualnych, jako rodzinna siła robocza (99%).

Bezrobocie rejestrowane przez urzędy pracy, w małym stopniu dotyczy osób posiadających go-spodarstwo rolne. Tylko niewielki odsetek z nich rejestruje się jako osoby bezrobotne. Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat odsetek bezrobotnych posiadających gospodarstwo rolne w ogóle bezrobot-nych kształtował się na niskim poziomie. W ostatnich latach obserwuje się wzrost odsetka bezrobot-nych posiadających gospodarstwa rolne rejestrujących się w urzędach pracy jako bezrobotni, nadal jednak odsetek ten kształtuje się na niskim poziomie 5,8% (dane na koniec 2009 roku). Mogą to być kolejne dane popierające tezę o występowaniu bezrobocia ukrytego na wsi.

Poniższy wykres przedstawia odsetek bezrobotnych posiadających gospodarstwo rolne w ogóle bezrobotnych zamieszkujących tereny wiejskie.

Wykres 2. Procentowy udział bezrobotnych posiadających gospodarstwo rolne w ogóle bezrobotnych zamiesz-kałych na wsi(dane na koniec roku, dotyczące całej Polski)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS „Bezrobocie rejestrowane I kwartał 2010 r.”

6 Na podstawie: Wpływ cech społeczno-demograficznych osób bezrobotnych na możliwość znalezienia pracy Badanie na podstawie danych BAEL w latach 1993–2003, Tomasz Daras, Maria Jerzak

4,0%4,4%

3,9% 3,7% 3,6% 3,7%4,1% 4,0% 4,2% 4,4%

4,7%4,9%

5,4% 5,4%5,8%

0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

8,0%

9,0%

10,0%

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Przedstawione wcześniej wyniki badań i dane dotyczące bezrobocia rejestrowanego na wsi wska-zują, iż bezrobocie na wsi można podzielić na 2 kategorie:

• bezrobocie rejestrowane – dotyczące głównie ludności poza rolniczej, którego skalę można okre-ślić na podstawie danych z urzędów pracy;

• bezrobocie ukryte – które występuje przede wszystkim wśród osób posiadających gospodarstwo rolne;

Dla kształtowania się bezrobocia na wsi kluczowe były lata dziewięćdziesiąte, kiedy to nastąpiła likwidacja PGRów i innych związanych z nimi przedsiębiorstw, takich jak Samopomoc Chłopska. Rozwojowi bezrobocia ukrytego na wsi sprzyjały następujące warunki 7:

• duże rozdrobnienie agrarne – zgodnie z danymi z 2009 roku, blisko ¼ gospodarstw w Polsce to najmniejsze gospodarstwa o powierzchni 1-2 ha, a 1/3 to gospodarstwa o powierzchni 2-5 ha. Ta-ka struktura pozwoliła na zagospodarowanie dodatkowych zasobów siły roboczej.

• mniejsza mobilność mieszkańców wsi – na co w głównej mierze wpływa gorsza sieć komunika-cyjna niż w mieście oraz dalekie dojazdy do pracy.

• wzrost demograficzny i powrót na wieś absolwentów szkół – spowodowało to duży napływ lud-ności na tereny wiejskie, które nie miały zapewnionych miejsc pracy i w związku z tym powięk-szały zasób siły roboczej na wsi.

• zmniejszenie zatrudnienia w gospodarce, dużych zakładach pracy - następstwem były zwolnienia, tzw. chłopo-robotników. Spowodowało to powrót chłopo-robotników na wieś i ich zaangażowa-nie w pracę w gospodarstwie.

• trudność zarejestrowaniu się w urzędach pracy jako osoby bezrobotne – jak już wcześniej opisa-no, osoby pomagające w gospodarstwach rolnych kwalifikowane są przez urzędy pracy jako oso-by pracujące, nawet jeśli nie uzyskują z tego tytułu dochodu.

Bezrobocie ukryte można mierzyć na dwa sposoby – według kryterium obiektywnego lub subiek-tywnego. Zgodnie z definicją stosowaną przez GUS, bezrobotni ukryci według kryterium obiektywne-go to „osoby w wieku produkcyjnym, pracujące wyłącznie lub głównie w swoim gospodarstwie rol-nym, (działce rolnej), które w ciągu 12 miesięcy poprzedzających badanie pracowały 3 miesiące lub mniej lub powyżej 3 miesięcy, ale przeciętnie 3 godziny dziennie lub mniej”. Natomiast w ujęciu su-biektywnym, stosowanym w Powszechnym Spisie Rolnym, o bezrobociu ukrytym mówi się jeśli „osoby w wieku produkcyjnym pracujące wyłącznie lub głównie w swoim gospodarstwie rolnym, (działce rolnej), które - według opinii użytkownika gospodarstwa rolnego (działki rolnej) - mogłyby podjąć pracę wyłącznie poza gospodarstwem. Praca tych osób w gospodarstwie rolnym (działce rol-nej) mogłaby być wykonana przez innego członka gospodarstwa domowego.” 8

7 Na podstawie: Problemy bezrobocia ukrytego w rolnictwie chłopskim, Janusz Mszczyszyn 8 Pojęcie stosowane w statystyce publicznej, GUS, www.stat.gov.pl


4. Charakterystyka mieszkańców obszarów wiejskich w województwie mazowieckim

Województwo mazowieckie jest największym województwem w Polsce, o powierzchni 35558 km2, co stanowi 11,4% powierzchni kraju. Na Mazowszu mieszka 5.222.167 osób , co stanowi 13,6% ludności Polski. W ciągu ostatnich 9 lat w województwie mazowieckim liczba ludności zwiększyła się o ponad 100 tysięcy osób, co stanowi przyrost na poziomie 2,09%. Spowodowany był on w głównej mierze dodatnim saldem migracji – do Warszawy i okolic przybywali nowi mieszkańcy w poszukiwa-niu pracy, a także dodatnim przyrostem naturalnym. Podobnie sytuacja kształtowała się na terenach wiejskich województwa mazowieckiego, tam również można obserwować dodatnie saldo migracji oraz dodatni przyrost naturalny. Zgodnie z prognozami ludności 9, liczba mieszkańców będzie się zwiększać aż do 2030 roku.

Wykres 3. Liczba mieszkańców województwa mazowieckiego w latach 2000-2009

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS – Bank Danych Lokalnych

Wskaźniki gęstości zaludnienia dla województwa mazowieckiego przewyższają te dla całej Pol-ski (z roku 2008) i wynoszą odpowiednio 146 dla Mazowsza i 122 dla całego kraju. Liczba osób przy-padająca na 1 km2 na Mazowszu była znacznie wyższa w miastach (1560) niż na wsi (55).

Ponad 1/3 ludności na Mazowszu mieszka na obszarach wiejskich (35,4%). W województwie mazowieckim odsetek ludności mieszkającej na wsi jest nieco mniejszy niż w całym kraju (39%). Zgodnie z prognozami GUS, stopień urbanizacji, w województwie mazowieckim będzie coraz wyż-szy, co oznacza mniejszą liczbę mieszkańców wsi, w perspektywie do 2035 różnica może wynieść nawet około 1,74 punktu procentowego 10.

9 Na podstawie: „Prognoza ludności na lata 2008–2035”, GUS, Warszawa, 2009 10 Na podstawie: „Prognoza ludności na lata 2008–2035”, GUS, Warszawa, 2009

5 115 0105 121 681

5 128 6235 135 732

5 145 9975 157 729

5 171 702

5 188 488

5 204 495

5 222 167

4 760 000

4 860 000

4 960 000

5 060 000

5 160 000

5 260 000

5 360 000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009


Według klasyfikacji OECD wyróżnia się 3 typy regionów, w zależności od stopnia zurbanizowania:

• region przeważająco wiejski – w taki sposób można określać region, jeśli przynajmniej połowa mieszkańców danego regionu mieszka na terenach wiejskich;

• region pośredni - gdy mieszkańcy terenów wiejskich w danym regionie stanowią od 15% do 50% wszystkich mieszkańców;

• region przeważająco miejski – jeśli tereny wiejskie zamieszkuje mniej niż 15% mieszkańców;

Stosując powyższą klasyfikację w województwie mazowieckim można wyróżnić 4 regiony prze-ważająco wiejskie (ciechanowsko-płocki, ostrołęcko-siedlecki, radomski oraz warszawski zachodni), 1 region miejski (miasto Warszawa) oraz 1 region pośredni (warszawski wschodni).

Wykres 4. Poziom zurbanizowania podregionów województwa mazowieckiego 2009 roku


Jak wcześniej wskazano, cechy demograficzne to jeden z czynników wpływających na poziom bezrobocia, dlatego też warto przyjrzeć się dokładniej mieszkańcom Mazowsza pod względem cech takich jak płeć, wiek.

Wśród mieszkańców województwa mazowieckiego odnaleźć można nieco więcej kobiet niż męż-czyzn (52% vs 47%). Różnica ta jest bardzo wyraźna na terenach miejskich, prawie niewidoczna na-tomiast na wsi. Prognozy GUS dotyczące struktury płci w Polsce nie przewidują znaczących zmian w tym zakresie. Nadal współczynniki feminizacji (liczba kobiet na 100 mężczyzn) będą wyższe w miastach niż na wsi. Obecnie wynoszą one odpowiednio 109,2 dla całego regionu Mazowsza, 114,1 dla terenów miejskich i 100,8 dla terenów wiejskich.

Mieszkańcy województwa mazowieckiego, pod względem struktury wieku nie odbiegają znaczą-co od populacji Polaków, zarówno biorąc pod uwagę całe województwo, jak i tereny wiejskie. Przy-glądając się poszczególnym regionom wchodzącym w skład Mazowsza można zaobserwować duże zróżnicowanie terytorialne pod względem wieku. W Warszawie odnaleźć można znacznie więcej osób w wieku poprodukcyjnym niż w innych miastach Polski (20,8% vs 17,6%) i najmniej w wieku przed-

61,0% 64,6%

38,2%46,4% 49,1% 49,9% 53,2%

100,0%

39,0% 35,4%

61,8%53,6% 50,9% 50,1% 46,8%

POLSKA MAZOWSZE ostroł.-siedl. ciechan.-płocki warszaw. zach. radomski warszaw. wsch. m. Warszawa

mieszkańcy miast mieszkańcy wsi


produkcyjnym (12,4% vs 15,3%). Można także mówić o różnicy w strukturze wieku na terenach wiej-skich i miejskich na terenie Mazowsza - na wsi mieszka więcej osób w wieku przedprodukcyjnym niż w miastach (17,1% vs 14,1%).

Tabela 2. Wybrane charakterystyki dla województwa mazowieckiego i jego terenów wiejskich zestawione z danymi dla całej Polski (stan na 31XII2010).

POLSKA województwo mazowieckie

tereny wiejskie na Mazowszu

POWIERZCHNIA 312 679 km2 35558 km2 33 401 km2 % TERENÓW WIEJSKICH 93% 94% 100% LICZBA MIESZKAŃCÓW 38 167 329 5 222 167 1 847 456 gęstość zaludnienia 122 osoby na km2 146 osób na km2 55 osób na km2 mieszkańcy miast 60,99% 64,62% 0,00% mieszkańcy wsi 39,01% 35,38% 100,00% PŁEĆ MIESZKAŃCÓW Mężczyźni 48,28% 47,83% 49,81% Kobiety 51,72% 52,17% 50,19% WIEK osoby w wieku do lat 14 15,15% 15,13% 17,07% osoby w wieku 16-64 lata 68,31% 67,29% 66,42% osoby w wieku 65 i więcej lat 16,54% 17,58% 16,51%


Województwo mazowieckie jest największym i najgęściej zaludnionym województwem Polski, jednak tak wysoką pozycję w rankingach, w głównej mierze przypisać należy Warszawie. Sytuacja poza stolicą, oraz w innych podregionach i miastach wygląda zupełnie odmiennie, także pod wzglę-dem gospodarczym. W 2008 roku wkład województwa mazowieckiego w produkt krajowy brutto wynosił 21,5%. Jeśli jednak przyjrzymy się dokładnie sytuacji w regionie można zauważyć, iż w głównej mierze to zasługa Warszawy i ościennych gmin. PKB dla województwa mazowieckiego w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosił w 2008 roku 52 770zł. Tylko jeden podregion przekroczył PKB i była to Warszawa, PKB w pozostałych podregiony kształtowało się na znacznie niższym po-ziomie, co zostało zaprezentowane na poniższym wykresie.


Wykres 5. Zróżnicowanie PKB w podregionach województwa mazowieckiego.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie publikacji GUS 11

Można zatem mówić o dużej dysproporcji między Warszawą, a pozostałymi podregionami woje-wództwa mazowieckiego w poziomie rozwoju gospodarczego. Udział rolnictwa w tworzeniu wartości dodanej brutto wynosił w 2008 roku 3,6% i zmniejszał się w ciągu ostatnich lat.

Jeszcze innym elementem, który może wpływać na wysokość bezrobocia jest infrastruktura drogo-wa. Tylko część osób mieszkających na wsi posiada gospodarstwa rolne lub pracuje w rolnictwie, więk-szość posiada pracę poza miejscem zamieszkania (poza rolnictwem), a praca w innym miejscu generuje w ich przypadku zwiększone nakłady czasu i koszty związane z dojazdami do pracy. Według danych GUS z 2006 roku, mieszkańcy wsi wyjeżdżający do pracy poza miejsce zamieszkania stanowią 72%, podczas gdy przyjeżdżający 28% do pracy na wieś. 12 Dlatego też szczególnie ważne jest w jaki sposób mieszkańcy wsi postrzegają transport w swojej okolicy. Z przeprowadzonych badań wynika, iż ponad połowa mieszkańców województwa mazowieckiego postrzega publiczne środki transportu pozytywnie, natomiast wśród mieszkańców wsi odsetek ten spada do 33%. Na wsi, w porównaniu z miastem wzrasta też odsetek osób, które twierdzą, iż transport publiczny nie dojeżdża tam, gdzie trzeba i we właściwym czasie (21% vs 11% w mieście). Na wsi, opinii negatywnych dotyczących transportu kolejowego i auto-busowego jest znacznie więcej niż w mieście. Może to być kolejną przyczyną pogłębiających się różnic między wsią a miastem w województwem. Jedynie w poglądach dotyczących stanu dróg mieszkańcy wsi i miast w województwie mazowieckim nie różnią się od siebie.

11 „Portret województwa mazowieckiego 2005-2009” Urząd Statystyczny w Warszawie. 12 „Struktura ludności dojeżdżającej do pracy według miejsca zamieszkania” w: „Charakterystyka obszarów wiejskich 2008”, GUS.

33 462

52 770

98 854

39 64535 336

27 226 24 700 24 014

POLSKA MAZOWSZE m. Warszawa warszaw. zach. ciechan.-płocki warszaw. wsch. ostroł.-siedl. radomski


Wykres 6. Postrzeganie transportu drogowego, autobusowego i kolejowego przez ogół mieszkańców wojewódz-twa mazowieckiego i mieszkańców wsi.

55%46%

60%53%

38% 38%

28%

26%

29%

28%

30% 29%

12%

20%

9%15%

30% 32%

6% 8%3% 3% 1% 1%

ogółem wieś ogółem wieś ogółem wieś

dobra ocena przeciętna ocena zła ocena brak zdania

transport kolejowy transport autobusowy stan dróg / połączeń

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców województwa mazowieckiego, N=4201 / mieszkańców wsi województwa mazowieckiego N=1431

Także inne elementy infrastruktury technicznej, takie jak wodociągi, kanalizacja, telefonizacja, mogą w dużym stopniu wpływać na poziom zatrudnienia na terenach wiejskich. Niedobory w zakresie wodociągów czy kanalizacji mogą zmniejszać zainteresowanie przedsiębiorców inwestycjami w nowe miejsca pracy na terenach wiejskich.

Infrastruktura techniczna na polskiej wsi przedstawia się coraz lepiej. Na Mazowszu w 2008 roku długość sieci wodociągowej wyniosła 31 344 km i była znacznie dłuższa niż w 2003 roku. Z sieci wodociągowej korzystało 68,6% mieszkańców wsi w województwie mazowieckim, co stanowiło 83,1% gospodarstw. Długość sieci kanalizacyjnej także zwiększyła się w porównaniu do 2003 roku i wynosi obecnie 3324,8 km, a korzysta z niej 15,2% ludności wiejskiej Mazowsza. Poprawa dotyczą-ca infrastruktury technicznej wsi była możliwa dzięki wysokim nakładom finansowym, najwyższym na Mazowszu, które w 2008 roku wynosiły 136339,1 tys. złotych.


5. Rynek pracy na obszarach wiejskich województwa mazowieckiego

5.1. Subiektywna ocena rynku pracy przez mieszkańców województwa

Przed przedstawieniem szczegółowych wskaźniki dotyczących bezrobocia na Mazowszu, scha-rakteryzowano sposób w jaki mieszkańcy Mazowsza subiektywnie oceniają rynek pracy.

W opinii mieszkańców, sytuacja na mazowieckim rynku pracy jest lepsza lub przynajmniej po-dobna do sytuacji w innych regionach Polski. Jednak optymizm mieszkańców wsi nie jest już tak wy-raźnie zarysowany – znacznie mniej osób twierdzi, że na Mazowszu łatwiej znaleźć pracę niż w innych województwach. Na terenach wiejskich odsetek mieszkańców negatywnie oceniających szanse znalezienia pracy na tle innych regionów Polski wzrasta do 13,1% (podczas gdy wskaźnik ten dla ogółu mieszkańców Mazowsza wynosi 9,3%). Szczegółowy rozkład odpowiedzi zaprezentowano na poniższym wykresie.

Wykres 7. Rozkład odpowiedzi na pytanie „A porównując z sytuacją ogólnie w Polsce to czy Pana(i) zdaniem w województwie mazowieckim jest…”

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców województwa mazowieckiego, N=4201/ 1431

Chociaż w opinii mieszkańców Mazowsza sytuacja na rynku pracy jest w tym regionie lepsza niż w innych województwach, to nie jest ona oceniana dobrze. Połowa mieszkańców Mazowsza twierdzi, iż w województwie, w którym mieszkają trudno znaleźć pracę, a tylko jedna piąta uważa przeciwnie. Na terenach wiejskich to jeszcze wyraźniej widać przewagę negatywnych ocen nad pozytywnymi – 58,5% vs. 14,1%. Szczegółowe wyniki prezentuje poniższy wykres.

31,3%

42,8%

46,1%

41,9%

13,1%

9,3%

9,4%

6,0%

wieś

Mazowsze

0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% 90,0% 100,0%

łatwiej znaleźć pracę (bardzo / raczej) podobnie jak w innych regionach

trudniej znaleźć pracę (bardzo / raczej) trudno powiedzieć


Wykres 8. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Czy Pana(i) zdaniem w chwili obecnej łatwo czy trudno jest znaleźć pracę w województwie mazowieckim?”


Powyżej prezentowane dane znajdują także potwierdzenie w innych wynikach badania – miesz-kańcy Mazowsza zostali zapytani o wyrażenie opinii na temat czy na wsi jest trudniej o pracę niż w mieście. Ponad 3/4 mieszkańców zgadza się z tą opinią, bez względu na miejsce zamieszkania. Jed-nak poglądy mieszkańców wsi są wyrażane w sposób bardziej zdecydowany – wśród nich 46,4% zde-cydowanie zgadza się z tą opinią, podczas gdy wśród mieszkańców miast odsetek ten wynosi 37,8%. Odsetek osób, które nie zgadzają się z tą opinią wynosi tylko 4,4%.

Kolejną powszechną opinią jest twierdzenie, iż na Mazowszu praca jest tylko w Warszawie – zgadza się z nią 43,1% mieszkańców województwa. Pogląd ten jest bliższy mieszkańcom terenów wiejskich niż miejskich.

Tabela 3. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Proszę powiedzieć czy zgadza się Pan(i) z następującymi stwierdze-niami – na wsi jest zdecydowanie trudniej o pracę niż w mieście?”

OGÓŁEM WIEŚ MIASTO

tak 43,1% 47,0% 41,0%

ani tak ani nie 24,5% 28,6% 22,3%

nie 30,6% 21,4% 35,4%

trudno powiedzieć 1,8% 3,0% 1,2%


Główną barierą w znalezieniu pracy jest wysokie bezrobocie oraz zbyt mała liczba miejsc pracy. Te przyczyny wymieniają na pierwszym miejscu zarówno mieszkańcy wsi, jak i miast na Mazowszu. Można także zaobserwować pewne różnice między mieszkańcami regionów miejskich i wiejskich. Na wsi problemy w znalezieniu pracy związane są przede wszystkim z wyższym bezrobociem, czy też brakiem ofert pracy, natomiast w miastach dużą rolę mieszkańcy przypisują kryzysowi oraz ludności

14,1%

20,9%

20,5%

24,9%

58,5%

49,5%

6,8%

4,7%

wieś

Mazowsze

0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% 90,0% 100,0%

łatwo (bardzo / raczej) ani łatwo, ani trudno trudno (bardzo / raczej) trudno powiedzieć


napływowej, która zajmuje miejsca pracy. W miastach ludzie częściej niż na wsi wskazują jako przy-czynę trudności brak ofert dobrze płatnej pracy.

Tabela 4. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Dlaczego w chwili obecnej trudno znaleźć pracę w województwie mazowieckim?”

OGÓŁEM WIEŚ MIASTO wysokie bezrobocie 8,9% 10,9% 7,6% brak ofert pracy 13,2% 12,8% 13,4% mało miejsc pracy 15,9% 16,1% 15,8% to zależy od znajomości 4,4% 4,7% 4,2% nie ma pracy 6,1% 8,2% 4,6% zależy od wykształcenia 4,3% 4,3% 4,2% wiem z własnego doświadczenia, znajomych 6,7% 7,9% 5,9% nie ma pracy przez kryzys 7,2% 5,2% 8,6% trudno o dobrze płatną pracę 7,0% 3,5% 9,3% zależy od miejsca zamieszkania 1,8% 2,6% 1,2% miejsca pracy zajmują przyjezdni 2,0% ,8% 2,8%


W opinii mieszkańców Mazowsza w ciągu ostatnich 3 lat sytuacja na rynku pracy uległa raczej pogorszeniu – trudniej znaleźć pracę lub jest podobnie jak przed trzema laty. Nie zaobserwowano także różnic w postrzeganiu zmian na rynku pracy wśród mieszkańców terenów miejskich i wiejskich. Szczegółowe wyniki prezentuje poniższy wykres.

Wykres 9. Rozkład odpowiedzi na pytanie „A porównując z sytuacją w województwie sprzed trzech lat to czy w chwili obecnej w województwie mazowieckim jest…?”


10,7%

10,9%

42,7%

43,5%

37,3%

39,5%

9,2%

6,2%

wieś

Mazowsze

0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% 90,0% 100,0%

łatwiej znaleźć pracę (bardzo / raczej) podobnie jak było przed trzema laty

trudniej znaleźć pracę (bardzo / raczej) trudno powiedzieć


5.2. Aktywność ekonomiczna ludności

Zgodnie z danymi dotyczącymi aktywności ekonomicznej ludności na podstawie badania BAEL, osoby aktywne zawodowo stanowiły w 2009 roku 58,8% ludności Mazowsza i 57,5% ludności wiej-skiej na Mazowszu, w tym pracujący stanowili odpowiednio 55,3% i 53,9%. Analizując zmiany w strukturze aktywności ekonomicznej ludności w województwie mazowieckim, można zauważyć, iż od 2006 roku malał odsetek osób bezrobotnych oraz biernych zawodowo, zwiększał się natomiast odsetek osób pracujących, zaliczanych do aktywnych zawodowo. Powyższe tendencje można zaob-serwować zarówno na terenach wiejskich, jak i miejskich, co prezentuje poniższy wykres.

Wykres 10. Aktywność zawodowa ludności wiejskiej w województwie mazowieckim.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS – Bank Danych Lokalnych.

Zmiany w strukturze pracujących i bezrobotnych w województwie mazowieckim w ciągu ostatnich lat przebiegają zgodnie z koniunkturą gospodarczą. W latach 2005-2008 bezrobocie wyraźnie zmniejsza-ło się, a powiększała się grupa pracujących, co było związane z dobrą sytuacją gospodarczą w tym okre-sie. Tendencja ta została zahamowana w 2009 roku w obliczu światowego kryzysu finansowego.

Jak wspomniano we wcześniejszych rozdziałach niniejszej analizy, dostępne miary aktywności zawodowej nie są doskonałe – nie uwzględniają specyfiki życia na wsi. Dlatego też dla porównania przedstawione zostały wyniki badania przeprowadzonego wśród mieszkańców województwa mazo-wieckiego wraz z opisaną wcześniej klasyfikacją Sinclaira.

Mieszkańcy terenów wiejskich województwa mazowieckiego zostali zakwalifikowani do pięciu segmentów, wyodrębnionych przez Sinclaira. Zgodnie z tym podziałem, osoby zatrudnione stanowią 66,0% ludności wiejskiej Mazowsza, w tym 57,7% w pełni zatrudnieni oraz 8,3% zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu. Warto w tym momencie przypomnieć, iż grupa „w pełni zatrudnieni” obejmuje nie tylko osoby zatrudnione na pełny etat, ale także osoby zatrudnione w niepełnym wymia-rze, które nie chcą podejmować pracy w pełniejszym wymiarze. Natomiast „zatrudnieni nie w pełni” obejmują osoby, które pracują w niepełnym wymiarze, deklarujące gotowość podjęcia pracy w pełniejszym wymiarze. Zgodnie z tą segmentacją bezrobotni, którzy poszukują pracy stanowią 15,1%, a quasi bezrobotni (nie poszukujący pracy lub nie gotowi do jej rozpoczęcia) stanowią 2,9%.

48,3% 49,0% 51,5% 55,0% 53,9%47,8% 49,9% 51,9% 55,3% 55,3%

8,4% 6,8% 5,3% 3,8% 3,7%8,3% 7,0% 5,2% 3,5% 3,5%

43,3% 44,1% 43,1% 41,3% 42,5% 43,9% 43,1% 42,9% 41,1% 41,2%

wieś 2005 wieś 2006 wieś 2007 wieś 2008 wieś 2009 Mazowsze

2005

Mazowsze

2006

Mazowsze

2007

Mazowsze

2008

Mazowsze

2009

pracujący bezrobotni bierni


Natomiast 15,9% to grupa „ani nie zatrudnionych ani nie bezrobotnych” czyli osób, które nie pracują, ale też nie chcą podjąć pracy. Szczegółowe dane dotyczące rozkładu segmentów dla mieszkańców województwa mazowieckiego, z uwzględnieniem mieszkańców wsi, zaprezentowano na poniższym wykresie.

Wykres 11. Segmentacja mieszkańców województwa mazowieckiego (w wieku starszym niż szkolny) zgodnie z klasyfikacją Sinclaira.

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców województwa mazowieckiego, N=3773 / 1266 (osoby, które ukończyły edukację szkolną)

Porównując sytuację mieszkańców wsi na Mazowszu, z sytuacją mieszkańców całego wojewódz-twa widać wyraźnie, iż na wsi, zgodnie z klasyfikacją Sinclaira znacznie mniejsza jest grupa pracują-cych, zarówno w pełnym, jak i nie w pełnym wymiarze godzin. Zwiększają się natomiast grupy osób bezrobotnych oraz ani nie zatrudnionych ani nie bezrobotnych. Wydaje się, iż powyżej przedstawiona klasyfikacja trafniej obrazuje sytuację na rynku pracy na terenach wiejskich niż publikowane przez GUS i przez Urzędy Pracy wskaźniki dotyczące bezrobocia. W porównaniu do wcześniej przedsta-wionych danych dotyczących statusu aktywności zawodowej, uwzględnia podział na zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze czasu, co jest ważne przy analizie sytuacji na wsi. Dodatkowo, nawet posiadając gospodarstwo o powierzchni większej niż 2 hektary można być zakwalifikowanym jako osoba bezrobotna.

Jak zatem mieszkańcy województwa mazowieckiego postrzegają subiektywnie swoją aktywność zawodową? Otóż w dużym stopniu zależy to od miejsca zamieszkania. Mieszkańcy wsi są bardziej pesymistyczni - tylko 20,9% z nich nie przewiduje większych problemów ze znalezieniem pracy, pod-czas gdy wśród mieszkańców miast odsetek ten wzrasta do 39,6%. Ponownie zatem mieszkańcy wsi postrzegają swoją sytuację gorzej niż mieszkańcy miast – częściej przewidują oni dłuższe poszukiwa-nia pracy. Szczegółowe dane dotyczące subiektywnego postrzegania własnej sytuacji na rynku pracy zostały przedstawione na poniższym wykresie.

57,7%

63,3%

8,3%

9,9%

15,1%

12,4%

2,9%

1,7%

15,9%

12,7%

wieś

Mazowsze

0% 20% 40% 60% 80% 100%

zatrudnieni w pełni zatrudnieni nie w pełni

bezrobotni quasi bezrobotni

ani nie zatrudnieni ani nie bezrobotni


Wykres 12. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Jak Pan(i) ocenia swoją sytuację na rynku pracy w województwie mazowieckim?”.


Mieszkańcy Mazowsza zostali także zapytani o zmianę pozycji zawodowej w ciągu ostatnich 3 lat. Ponad ¼ mieszkańców wsi uważa, że ich pozycja zawodowa pogorszyła się, a tylko 12,9% wskazuje na poprawę. W przypadku mieszkańców miast, odsetki osób wypowiadających się negatyw-nie i pozytywnie o zmianie sytuacji zawodowej są bardzo wyrównane i kształtują się na poziomie około 20%. Taka rozbieżność wynikać może z różnic w wykształceniu osób zamieszkujących wieś i miast – na wsi więcej jest osób z niższym wykształceniem, którym trudniej uzyskać pracę. Szczegó-łowe dane przedstawiono w tabeli poniżej.

Tabela 5. Rozkład odpowiedzi na pytanie „A czy w ciągu ostatnich trzech lat pozycja zawodowa osób posiadają-cych zawód taki jak Pan(i) na mazowieckim rynku pracy…?”

OGÓŁEM WIEŚ MIASTO bardzo się poprawiła 2,2% 1,5% 2,6% trochę się poprawiła 16,2% 11,4% 18,7% nie zmieniła się 50,3% 47,9% 51,5% trochę się pogorszyła 13,4% 18,1% 11,0% bardzo się pogorszyła 9,0% 9,7% 8,7% trudno powiedzieć, nie pracowałem wtedy 8,8% 11,5% 7,5%


3,8%

4,9%

17,1%

28,4%

35,8%

34,0%

23,4%

18,7%

11,6%

8,1%

8,3%

6,0%

wieś

Mazowsze

0% 20% 40% 60% 80% 100%

b. dobrze gdybym chciał znaleźć pracę, znalazłbym bez trudu

dobrze, nie miałbym problemów ze znalezieniem zatrudnienia

przeciętnie, musiałbym trochę poszukać

raczej źle musiałbym długo szukać

bardzo źle, nie mógłbym znaleźć zatrudnienia

nie wiem, trudno powiedzieć


6. Bezrobocie w województwie mazowieckim

6.1. Mazowiecka wieś na tle województwa

Na koniec 2009 roku w całym województwie mazowieckim zarejestrowanych było 224 480 bez-robotnych, co oznacza największą liczbę bezrobotnych, biorąc pod uwagę wszystkie województwa. Jednocześnie w ciągu ostatniego roku liczba bezrobotnych zwiększyła się o 46 452 czyli 26,1%. W analogicznym okresie wzrost w skali całego kraju wyniósł 28,4%. Na Mazowszu obserwuje się także najniższą stopę bezrobocia – 9,1%. Zatem mimo światowego kryzysu gospodarczego, woje-wództwo mazowieckie, w stosunkowo najmniejszym stopniu odczuło jego skutki. Na taki wynik w dużym stopniu wpłynęły wskaźniki dla Warszawy (skutki kryzysu gospodarczego nie były tutaj aż tak bardzo odczuwalne jak w innych regionach województwa). Szczegółowe dane dotyczące stopy bezrobocia w poszczególnych województwach zaprezentowano w załączniku nr 1A i 1B do niniejszej analizy.

Czy zatem na mazowieckiej wsi sytuacja wygląda równie dobrze? W grudniu 2009 roku wśród mieszkańców wsi na Mazowszu zarejestrowanych jako bezrobotne było 101 076 osób. W ciągu roku ich liczba zwiększyła się o 22,5% (w grudniu 2008 roku zarejestrowanych było 82 511 osób). Wzrost ten był niższy niż w całej Polsce, gdzie liczba bezrobotnych mieszkających na wsi zwiększyła się o 24%, z 670 434 do 832 914 osób.

Wykres 13. Zmiany liczby bezrobotnych na wsi w województwie mazowieckim i całej Polsce w latach 2005-2009 (stan na koniec roku).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: ”Rynek pracy województwa mazowieckiego w 2009 roku”.

Od 2005 roku liczba bezrobotnych na mazowieckiej wsi zmniejszała się systematycznie rok do roku o około 15%-20%. Taki stan utrzymywał się aż do 2009 roku, kiedy to wraz ze światowym kry-zysem liczba bezrobotnych wzrosła, zarówno w województwie mazowieckim , jak i w całej Polsce.

142 412

123 835

99 596

82 511

101 076

1 180 390

1 004 584

785 719

670 434

832 914

0

200 000

400 000

600 000

800 000

1 000 000

1 200 000

1 400 000

0

25 000

50 000

75 000

100 000

125 000

150 000

175 000

200 000

2005 2006 2007 2008 2009

liczba bezrobotnych wieś Mazowsze

liczba bezrobotnych wieś Polska


6.2. Charakterystyczne zmiany we wskaźnikach bezrobocia

Podane powyżej wskaźniki dotyczące sytuacji na koniec roku nie oddają jednak pełnej charakte-rystyki bezrobocia. Na poziomie całego kraju obserwować można charakterystyczne zmiany w liczbie bezrobotnych, związanych z sezonowością zatrudnienia. Na terenach wiejskich podobna tendencja powinna także występować, co więcej powinna mieć ona większa siłę, ze względu na większą możli-wość pracy sezonowej na wsi. Analizując wyniki z ostatnich pięciu lat, widać, iż pod koniec i na po-czątku każdego roku (listopad – styczeń) obserwować można wzrost bezrobocia rejestrowanego, zaś w pozostałych okresach spadek. W roku 2009 roku, ze względu na światowy kryzys gospodarczy, opisane powyżej tendencje zmieniły się. Liczba bezrobotnych wzrastała aż do marca, spadała od kwietnia do czerwca, i dodatkowo spadek ten był wyraźnie niższy niż w poprzednich latach. Wzrost liczby bezrobotnych, który obserwowano zwykle w końcu roku rozpoczął się już w lipcu. Można jed-nak oczekiwać, iż tendencja sezonowości bezrobocia powróci do stanu z lat poprzednich, w momen-cie, gdy skutki światowego kryzysu gospodarczego przestaną być odczuwalne.

Wykres 14. Zmiana liczby bezrobotnych na wsi w województwie mazowieckim i całej Polsce w latach 2005-2009 (stan na koniec miesiąca danego roku).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: ”Rynek pracy województwa mazowieckiego w 2006, 2007, 2008 i 2009 roku”

6.3. Zróżnicowanie terytorialne bezrobocia

Warto także przyjrzeć się zróżnicowaniu regionalnemu bezrobocia na terenach wiejskich w wo-jewództwie mazowieckim. Udział bezrobotnych mieszkających na wsi wśród ogółu bezrobotnych jest w województwie mazowieckim bardzo zróżnicowany i wynosi od 34% do 96%. Najniższy udział bez-robotnych wśród ogółu bezrobotnych obserwować można w obszarze warszawskim, w takich powia-tach jak otwocki (34,0%), pruszkowski (34,5%), wołomiński (39,2%) czy żyrardowski (36,2%). Naj-wyższy zaś udział bezrobotnych odnaleźć można w powiecie siedleckim (96,2%), ostrołęckim (95,5%), płockim (89,8%), przysuskim (88,3%), lipskim (83,6%) czyli w typowo rolniczych powia-

0

20 000

40 000

60 000

80 000

100 000

120 000

140 000

160 000

75 000

100 000

125 000

150 000

175 000

200 000

225 000

250 000

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

2005 2006 2007 2008 2009


tach. Średni udział bezrobotnych mieszkańców wsi dla całego województwa wynosi 45% i jest on znacznie wyższy niż udział mieszkańców wsi w ogóle mieszkańców województwa (35,4%). Potwier-dza to słuszność zakwalifikowania mieszkańców wsi jako grupy szczególnie zagrożonej bezrobociem.

Szczegółowe dane dotyczące liczby bezrobotnych mieszkających na wsi i ich procentowego udziału w ogóle bezrobotnych przedstawia poniższa tabela.

Tabela 6. Liczba bezrobotnych mieszkających na wsi i ich procentowy udział w ogóle bezrobotnych w 2009r.

Liczba bezrobotnych

% udział

Liczba bezrobotnych

% udział

Województwo mazowieckie 101076 45,0% Obszar siedlecki 5138 50,9% Obszar ciechanowski 11047 58,3% powiat łosicki 1408 74,8%

powiat ciechanowski 2331 45,8% powiat siedlecki 2657 96,2% powiat mławski 2480 55,5% powiat sokołowski 1073 52,4% powiat płoński 3537 63,2% Obszar warszawski 31233 33,3% powiat żuromiński 2699 71,5% powiat garwoliński 3833 68,8%

Obszar ostrołęcki 12501 59,3% powiat grodziski 787 42,6% powiat makowski 2912 67,5% powiat grójecki 1841 56,4% powiat ostrołęcki 4750 95,5% powiat legionowski 1400 41,8% powiat ostrowski 2857 59,2% powiat miński 1914 52,4% powiat przasnyski 1982 60,3% powiat nowodworski 1337 46,7% Obszar płocki 10830 50,3% powiat otwocki 1184 34,0%

powiat gostyniński 2187 59,2% powiat piaseczyński 2393 52,0% powiat płocki 6350 89,8% powiat pruszkowski 1332 34,5% powiat sierpecki 2293 62,2% powiat pułtuski 1918 52,6% Obszar radomski 30327 51,4% powiat sochaczewski 1780 52,3% powiat białobrzeski 1330 69,0% powiat warszawski zachodni 1423 57,8% powiat kozienicki 3156 71,9% powiat węgrowski 2805 66,8% powiat lipski 2144 83,6% powiat wołomiński 3352 39,2% powiat przysuski 4589 88,3% powiat wyszkowski 2718 60,6% powiat radomski 12708 77,3% powiat żyrardowski 1216 36,2% powiat szydłowiecki 4149 75,0% powiat zwoleński 2251 76,3%


Wszystkie powiaty o najniższym udziale bezrobotnych mieszkających na wsi znajdują się w oko-licach Warszawy, która niewątpliwie stanowi centrum rozwoju województwa. W bardziej oddalonych od Warszawy powiatach mamy do czynienia z wyższym odsetkiem bezrobotnych mieszkających na wsi w ogóle bezrobotnych.

Procentowy udział bezrobotnych mieszkających na wsi w ogóle bezrobotnych wzrastał od 2006 roku do 2008 – z 43,4% do 46,3%. Dopiero w 2009 roku wskaźnik ten zmalał do 45,0%. Można to tłumaczyć skutkami, odczuwalnymi w Polsce, światowego kryzysu gospodarczego. Częściej pracę tracili mieszkańcy miast, stąd też większy ich udział wśród ogółu bezrobotnych.

Analizując poziom bezrobocia, warto zwrócić uwagę, iż stopa bezrobocia według BAEL, w wo-jewództwie mazowieckim, jest wyższa na wsi niż w mieście. Jedynie w pięciu województwach (za-chodniopomorskie, pomorskie, podkarpackie, dolnośląskie, warmińsko-mazurskie) stopa bezrobocia na obszarach wiejskich jest niższa niż na obszarach miejskich

W 2009 roku stopa bezrobocia według BAEL wynosiła na terenach wiejskich 6,4%, a w miastach 5,85% – i nie uległa zmianie od 2008 roku. Zgodnie z wynikami BAEL, stopa bezrobocia rosła do


2002 roku. Przez następne 3 lata zmniejszała się nieznacznie na wsi i szybciej w miastach. Począwszy od 2006 roku można obserwować gwałtowny spadek stopy bezrobocia, aż do końca 2008 roku, kiedy to poziom bezrobocia ustabilizował się.

Do 2004 roku wskaźnik stopy bezrobocia na wsi był niższy niż w miastach, jednak od 2005 roku, wskaźniki te wyrównały się, a obecnie stopa bezrobocia na wsi przewyższa wskaźnik dla terenów miejskich.

Wykres 15. Stopa bezrobocia wg BAEL w województwie mazowieckim w podziale na tereny wiejskie i miejskie (dane średnioroczne)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych GUS.

Wyniki badania ankietowego przeprowadzonego z mieszkańcami województwa także pokazują, iż bezrobocie na wsi jest wyższe niż w mieście. Opierając się na segmentacji mieszkańców według Sinclaira, widać, iż osoby bezrobotne na wsi stanowią wyższy odsetek niż w mieście (11,1% vs. 15,1%). Na wsi także więcej osób niż w mieście można zaklasyfikować jako osoby ani nie pracujące ani nie bezrobotne. Warto jednak zaznaczyć że na obszarach wiejskich segment pracujących, czy to w pełnym czy niepełnym wymiarze godzin, jest wyraźnie niższy niż na obszarach miejskich.

11,9%

14,1%

15,7%

18,2%17,4%

15,0%

14,7%

12,2%

8,9%

5,8% 5,8%

10,4%11,1%

12,6%

15,0%14,4%

13,9%

14,9%

12,3%

9,3%

6,4% 6,4%

0,0%

2,0%

4,0%

6,0%

8,0%

10,0%

12,0%

14,0%

16,0%

18,0%

20,0%

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

miasto wieś


Szczegółowe dane dotyczące segmentacji respondentów – z zastosowaniem typologii Sinclaira – przedstawiono na poniższym wykresie.

Wykres 16. Segmentacja mieszkańców województwa mazowieckiego (w wieku starszym niż szkolny) zgodnie z klasyfikacją Sinclaira w podziale na mieszkańców wsi i miast.

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców województwa mazowieckiego, N=3773 / 1266 (osoby, które ukończyły edukację szkolną)

6.4. Napływ i odpływ z bezrobocia – ujęcie strumieniowe

Niniejszy rozdział obejmie tylko niewielki fragment ujęcia strumieniowego, poświęconego od-pływowi z bezrobocia do grupy pracujących i napływowi do bezrobocia.

W całym 2009 roku urzędy pracy zarejestrowały 135 132 bezrobotnych mieszkających na wsi. W porównaniu do 2008 roku było to o 27 785 osób więcej czyli o 25,9%. W tym samym czasie z rejestrów wypisano 116 567 bezrobotnych. Wśród nich 38,2% czyli 44 475 osób podjęło pracę. Sal-do przepływu wyniosło w 2009 roku +18 565 i po raz pierwszy od 2005 było to saldo dodatnie. W poprzednich latach przeważały osoby odpływające z bezrobocia nad napływającymi. Od 2005 roku liczba napływających do bezrobocia pozostawała na poziomie około 110 000 osób. Dopiero w 2009 roku liczba zarejestrowanych zwiększyła się znacząco. W 2007 nastąpił znaczący odpływ z bezrobo-cia, a w 2009 odpływ uległ znaczącemu zmniejszeniu. Szczegółowe dane przedstawia poniższa tabela.

Tabela 7. Saldo przepływu z i do bezrobocia w latach 2005-2009 na wsi w województwie mazowieckim

2005 2006 2007 2008 2009 Napływ do bezrobocia 112 383 109 360 107 461 107 347 135 132 Odpływ z bezrobocia 123 232 127 937 141 852 124 432 116 567 Saldo przepływu -10 849 -18 577 -34 391 -17 085 18 565


Największy wzrost napływu do bezrobocia na terenach wiejskich województwa mazowieckiego w 2009 roku zanotowano w powiatach znajdujących się na obszarze warszawskim: piaseczyńskim

57,7%66,1%

8,3%

10,7%15,1%11,1%2,9%1,1%

15,9% 11,0%

wieś miasto

ani nie zatrudnieni

ani nie bezrobotni

quasi bezrobotni

bezrobotni

zatrudnieni nie w

pełni

zatrudnieni w pełni


(wzrost o 70,6%), legionowskim (60,9%), warszawskim zachodnim (50,5%). Najmniejszy wzrost można obserwować w powiatach: węgrowskim (11,0%), mławskim (12,6%), szydłowieckim (12,7%), gostynińskim (15,2%) oraz białobrzeskim (15,7%). Szczegółowe dane dotyczące napływu bezrobot-nych w poszczególnych powiatach zaprezentowano w załączniku nr 2 do niniejszego opracowania.

Kolejnym wskaźnikiem, o którym warto wspomnieć w kontekście odpływu z bezrobocia są pod-jęcia pracy. W 2009 roku 44 475 osób zostało wyrejestrowanych z bezrobocia i podjęły pracę, co sta-nowiło 38,2% odpływu. Należy podkreślić, iż na przestrzeni ostatnich pięciu lat spada liczba osób, które po wyrejestrowaniu podejmują pracę.

Wykres 17. Podjęcia pracy przez bezrobotnych na wsi w województwie mazowieckim – liczba osób i procentowy udział w odpływie z bezrobocia.


W ostatnich latach spada liczba osób podejmujących pracę po wyrejestrowaniu z bezrobocia. Po-nieważ spadek ten występował już od 2007 roku, nie można tego tłumaczyć skutkami światowego kryzysu gospodarczego.

6.5. Bezrobotni w szczególnej sytuacji na rynku pracy

W 2009 roku status bezrobotnych w szczególnej sytuacji na rynku pracy posiadały następujące grupy, wyróżnione ze względu na:

• wiek – osoby do 25 roku życia, stanowiące 25,8% wszystkich bezrobotnych w województwie oraz osoby powyżej 50 roku życia, stanowiące 17,6%,

• wykształcenie – osoby bez wykształcenia średniego czyli 62,9%

• czas pozostawania bezrobotnym – osoby długotrwale bezrobotne – 45,9% ogółu bezrobotnych

• doświadczenie i kwalifikacje zawodowe – osoby bez doświadczenia – 32,3% oraz bez kwalifika-cji 31,7% ogółu bezrobotnych

53 082 57 588

54 602

47 781 44 475

43,1%45,0%

38,5% 38,4% 38,2%

-

10 000

20 000

30 000

40 000

50 000

60 000

70 000

80 000

90 000

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

40,0%

45,0%

50,0%

2005 2006 2007 2008 2009

liczba osób podejmujących pracę po wyrejestrowaniu % udział


• urodzenie / wychowywanie dziecka – kobiety, które nie podjęły pracy po urodzeniu dziecka – 8,3% oraz osoby samotnie wychowujące dziecko do 18 roku życia – 4,0%

• niepełnosprawność – osoby niepełnosprawne – 2,4%

• przebywanie w więzieniu – osoby, które po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęły pracy – 0,8% ogółu bezrobotnych

W dalszej części analizy zaprezentowane zostały dane dotyczące wybranych grup znajdujących się w trudnej sytuacji na rynku pracy.

6.5.1 Bezrobocie a płeć

Pomimo że kobietom nie nadano szczególnego statusu na rynku pracy, wiele różnorodnych opra-cowań wskazuje – iż w porównaniu do mężczyzn – ich sytuacja zawodowa jest mniej korzystna.

Autorzy publikacji „Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce, system aktywizacji za-wodowej kobiet - Kobieta pracująca” 13 wskazują, iż umniejszanie roli zawodowej kobiet to zjawisko, które występuje od dawna. W okresie masowych zwolnień bardzo często odwoływano się do zasady, iż mężczyzna jako głowa rodziny potrzebuje pracy bardziej niż kobieta, która przecież może się zaj-mować prowadzeniem domu. Takie myślenie powoduje, iż łatwiej zwolnić kobietę niż mężczyznę. Wywołuje to także specyficzne podejście pracodawców do zatrudniania kobiet, szczególnie młodych, które właśnie założyły rodziny. Pracodawca, biorąc pod uwagę możliwą ciążę i macierzyństwo kobiet, woli zatrudnić mężczyznę niż kobietę. Warto także wspomnieć, iż wśród przedsiębiorców kobiety stanowią mniejszość. Warto pamiętać, iż przedsiębiorcy są grupą bardziej narażoną na negatywne skutki kryzysu gospodarczego. Ale z drugiej strony kobiety częściej zatrudniane są w handlu i usłu-gach, które to kierunki w dużym stopniu zależą od sytuacji gospodarczej na rynku. Na tym jednak nie kończy się „trudność bycia kobietą na rynku pracy”. Kobiety zatrudniane są najczęściej na stanowi-skach niższych niż mężczyźni –78% stanowisk na wyższym szczeblu zarządzania zajmują mężczyźni i 58% na średnim szczeblu. Wyszczególnione powyżej zjawiska przyczyniają się do postrzegania sy-tuacji kobiet na rynku pracy jako gorszej niż w przypadku mężczyzn.

Z badań zrealizowanych przez 4P research mix z mieszkańcami województwa mazowieckiego wynika, ze kobiety postrzegają swoją sytuację na rynku pracy jako gorszą, 2/3 kobiet mieszkających na Mazowszu twierdzi, iż mężczyznom łatwiej zdobyć pracę niż kobietom. Na wsi odsetek kobiet, które zgadzają się z tym twierdzeniem wzrasta do 72%. Mimo, iż kobietom nie przysługuje szczegól-ny status na rynku pracy, to ich subiektywna ocena jest odmienna.

O tym, iż sytuacja kobiet na rynku pracy jest gorsza niż mężczyzn, częściej mówią na wsi: kobie-ty niż mężczyźni (72,0% vs 67,3%), osoby powyżej 21 lat, mieszkańcy wsi (75,7%), oraz osoby z wykształceniem wyższym (75,0%).

13 Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce, system aktywizacji zawodowej kobiet - ,,Kobieta pracują-ca.’’ ASM Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o.


Wykres 18. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Czy zgadza się Pan(i) ze stwierdzeniem, że mężczyznom łatwiej znaleźć pracę niż kobietom?”

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców województwa mazowieckiego, N=2045/658

Kolejny wykres pokazuje czy opinie mieszkańców znajdują potwierdzenie w danych dotyczących bezrobocia kobiet i mężczyzn na terenach wiejskich w województwie mazowieckim. W 2009 roku, w mazowieckich urzędach pracy zarejestrowanych było 48 009 kobiet i stanowiły one 47,5% wszyst-kich bezrobotnych z terenów wiejskich województwa mazowieckiego.

Wykres 19. Liczba bezrobotnych kobiet na wsi w województwie mazowieckim i ich procentowy udział w ogóle bezrobotnych na wsi.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: ”Rynek pracy województwa mazowieckiego w 2005-2009 roku”.

65,3%

72,0%

18,6%

18,0%

14,2%

7,9%

1,9%

2,1%

kobiety na

Mazowszu

kobiety na

wsi

0% 20% 40% 60% 80% 100%

tak (zdecydowanie + raczej) ani tak ani nie nie (zdecydowanie + raczej) trudno powiedzieć

68 063 61 950

51 826

42 634 48 009

47,8%50,0%

52,0% 51,7%47,5%

-

20 000

40 000

60 000

80 000

100 000

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

2005 2006 2007 2008 2009

liczba bezrobotnych kobiet na wsi % udział


Do 2008 roku obserwowano zmniejszającą się liczbę zarejestrowanych bezrobotnych kobiet miesz-kających na wsi, ale jednocześnie ich udział w ogóle bezrobotnych wzrastał. Świadczy to o pogarszają-cej się sytuacji kobiet. Paradoksalnie w latach 2008-2009, kiedy w Polsce odczuwalne były pierwsze skutki światowego kryzysu gospodarczego, sytuacja kobiet w stosunku do mężczyzn poprawiła się.

Analizując wyniki badania kwestionariuszowego przeprowadzonego wśród mieszkańców woje-wództwa mazowieckiego, można zaobserwować, iż wśród mężczyzn mamy wyższy odsetek pracują-cych, zarówno na pełny etat (59,9% vs 55,2%), jak i niepełny etat (9,7% vs 6,6%). Wśród kobiet ob-serwowano natomiast wyraźnie wyższy odsetek grupy „ani nie zatrudnieni ani nie bezrobotni” (20,6% wśród kobiet i 12,0% wśród mężczyzn). W tej kategorii mieszczą się osoby, które nie pracują i nie zamierzają podejmować pracy, czyli zarówno kobiety przebywające na urlopach macierzyńskich, jak i osoby pomagające w gospodarstwie, zajmujące się wychowaniem dzieci czy domem.

W przypadku odsetka osób bezrobotnych, różnica między kobietami, a mężczyznami oscyluje wokół 1 punktu procentowego. Zatem wyniki badania potwierdzają dane o bezrobociu wśród kobiet i mężczyzn, które wskazują na nieco wyższy poziom bezrobocia wśród mężczyzn. Na poniższym wy-kresie przedstawiono szczegółowo strukturę segmentów wg Sinclaira dla kobiet i mężczyzn.

Wykres 20. Segmentacja mieszkańców terenów wiejskich województwa mazowieckiego (w wieku starszym niż szkolny) zgodnie z klasyfikacją Sinclaira w podziale na kobiety i mężczyzn.

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców województwa mazowieckiego (osoby, które ukończyły edukację szkolną), N=1266, w tym N=574 kobiet

59,9%

55,2%

9,7%

6,6%

15,6%

14,5%

2,8%

3,0%

12,0%

20,6%

mężczyźni

kobiety

0% 20% 40% 60% 80% 100%





6.5.2 Bezrobocie a wiek

Jak wcześniej wskazano, wiek jest jedną z cech demograficznych, która w dużym stopniu deter-minuje szanse na rynku pracy. Do szczególnie zagrożonych należą osoby najmłodsze i najstarsze, ale ich sytuacja na rynku pracy jest odmienna – to zagrożenie jest spowodowane zdecydowanie innymi czynnikami.

Osoby do 25 roku życia, dopiero wchodzą na rynek pracy i nie mają niezbędnego doświadczenia zawodowego. Do tego w przypadku kobiet można dodać niechęć wśród pracodawców do zatrudniania młodych kobiet.

Osoby najstarsze, powyżej 50 roku życia, mają co prawda większe doświadczenie zawodowe, ale też jest to grupa, która z punktu widzenia pracodawcy staje się mniej atrakcyjna – gorzej wprowadzona w najnowsze technologie i dodatkowo blisko zakończenia aktywności zawodowej. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przeprowadziło analizy, zgodnie z którymi spora grupa osób staje się nieaktywna zawodowo jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Przeprowadzone badania wskazują, iż na 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego aż 70% mężczyzn i 68% kobiet pobiera świadczenia emery-talne lub rentowe. Takiej sytuacji sprzyjają w największym stopniu następujące warunki:

• „korzystna relacja emerytury do zarobków, szczególnie wśród osób nisko uposażonych,

• możliwość połączenia emerytury z pracą, w tym także w szarej strefie, co wręcz może poprawić sytuację materialną,

• zmniejszenie ryzyka całkowitej utraty (choćby przejściowej) dochodów, co występuje szczegól-nie często w sytuacji zatrudnienia na czas określony albo w związku z niepewną kondycją praco-dawców.” 14

Zapytano zatem mieszkańców mazowieckiej wsi, jak postrzegają oni sytuację osób młodych na rynku pracy. Większość z nich (40,8%) uważa, iż osobom młodym trudno jest znaleźć pracę, w tym 11,3% wyraża swoją opinię w sposób zdecydowany. Tą opinię częściej wyrażają osoby najmłodsze (46,6%) i najstarsze, powyżej 55 roku życia (42,8%). Częściej także zgadzają się z tą opinią osoby z wykształceniem wyższym (45,8%). Wśród mieszkańców mazowieckich miast obserwuje się więcej osób, które twierdzą, iż młodym osobom nie jest trudno znaleźć pracę (34,8% vs 29,8% wśród miesz-kańców mazowieckiej wsi). Szczegółowy rozkład odpowiedzi znajduje się na poniższym wykresie.

14 Dezaktywizacja osób w wieku około emerytalnym. Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz Minister-stwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2008


Wykres 21. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Czy zgadza się Pan(i) ze stwierdzeniem, że osobom młodym trudno jest znaleźć pracę?”

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców wsi województwa mazowieckiego, N=1431

Wśród mieszkańców mazowieckiej wsi panuje przekonanie, iż sytuacja osób starszych jest gorsza niż młodych, dopiero co wchodzących na rynek pracy. W opinii 2/3 mieszkańców wsi firmy niechęt-nie zatrudniają osoby starsze. Warto także podkreślić, iż o złej sytuacji osób starszych częściej prze-konani są mieszkańcy wsi (66,8%) niż miast (58,7%) na Mazowszu. Wśród mieszkańców wsi częściej ten pogląd podzielają właśnie osoby powyżej 55 roku życia (73,6%), kobiety (68,8%), osoby z wy-kształceniem wyższym (68,0%) i zawodowym (69,0%). Rozkład udzielonych odpowiedzi wśród mieszkańców mazowieckiej wsi i miast znajduje się na poniższym wykresie.

Wykres 22. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Czy zgadza się Pan(i) ze stwierdzeniem, że firmy niechętnie za-trudniają osoby starsze?”


40,8%

40,8%

23,3%

27,3%

34,8%

29,8%

1,1%

2,1%

miasto

wieś

0% 20% 40% 60% 80% 100%


58,7%

66,8%

21,7%

21,5%

19,1%

9,5%

0,5%

2,2%

miasto

wieś

0% 20% 40% 60% 80% 100%



Biorąc pod uwagę tylko opinię mieszkańców, najgorzej powinny się przedstawiać wskaźniki bez-robocia dla osób najstarszych. Należy jednak pamiętać, iż część osób starszych, w związku z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę, nie zostanie uwzględniona jako osoby bezrobotne, zarówno w urzędach pracy, jak i w badaniach kwestionariuszowych.

Pod koniec grudnia 2009, w urzędach zarejestrowanych jako bezrobotne było 26 089 osób do 24 lat, mieszkających na wsi. W porównaniu do 2008 roku liczba ta wzrosła o 35,7% i był to największy wzrost spośród wszystkich kategorii wiekowych. Drugą grupą, u której obserwować można także duży wzrost są osoby najstarsze – powyżej 60 lat. W tym przypadku wzrost wyniósł 28,0%, a liczba zareje-strowanych bezrobotnych w tym wieku wynosiła 1 448.

Tabela 8. Liczba bezrobotnych w poszczególnych kategoriach wiekowych na terenach wiejskich w województwie mazowieckim.

2005 2006 2007 2008 2009 Wzrost 2008/2009 do 24 lat 38144 31044 22884 19212 26089 +35,8% 25-34 lata 41084 35836 29332 24319 29312 +20,5% 35-44 lata 28504 24249 19079 15397 18511 +20,2% 45-54 lata 28100 25525 21189 17086 19190 +12,3% 55-59 lat 5490 5948 5821 5366 6526 +21,6% 60-64 lata 1090 1233 1291 1131 1448 +28,0%


W 2009 roku najwyższy udział bezrobotnych do 25 roku życia, odnotowano w powiecie biało-brzeskim (36,2%) oraz sokołowski (36,7%), najniższy zaś w powiecie szydłowieckim (19,5%) oraz warszawskim zachodnim (13,1%). Natomiast udział osób w wieku powyżej 55 lat był najwyższy w powiecie warszawskim zachodnim (21,6%) oraz pruszkowskim (16,2%), a najniższy w powiecie sierpeckim (5,0%), siedleckim (5,3%) oraz ostrołęckim (5,4%). Szczegółowe dane dotyczące udziału osób z poszczególnych kategorii wiekowych przedstawiono w tabeli stanowiącej załącznik nr 3 do niniejszej analizy.

Do 2007 roku, malała nie tylko liczba osób do 25 roku życia zarejestrowanych jako bezrobotne, ale także ich udział w ogóle bezrobotnych na wsi. Już w 2008 roku sytuacja osób najmłodszych z terenów wiejskich zaczęła się pogarszać – zmalała co prawda liczba zarejestrowanych jako bezro-botni, ale nie miało to wpływu na ich udział w ogóle bezrobotnych, który zmienił się o 0,3 punktu procentowego. W 2009 roku ich udział w ogóle bezrobotnych wzrósł o 2,5 punktu procentowego. Najprawdopodobniej było to związane ze światowym kryzysem gospodarczym – firmy bardziej ostrożnie podchodziły do zatrudniania młodych, niedoświadczonych ludzi. Dodatkowym elementem, który mógł wpłynąć na pogorszenie sytuacji młodych, było niedostosowanie wykształcenia i praktyk zawodowych do wymagań pracodawców.

W przypadku osób najstarszych (powyżej 55 roku życia), liczba osób bezrobotnych, malała w latach 2007-2008, ale jednocześnie ich procentowy udział w ogóle bezrobotnych stale się zwiększał.


Wykres 23. Procentowy udział liczby bezrobotnych w ramach kategorii wiekowych w ogóle wszystkich bezro-botnych na wsi w województwie mazowieckim.


Udział pozostałych wyodrębnionych grup wiekowych utrzymuje się na stałym poziomie lub ulega zmniejszeniu. Potwierdza to przedstawione wcześniej dane, z których wynika, iż w przypadku osób najmłodszych i najstarszych można mówić o trudnej sytuacji na rynku pracy, chociaż jest ona spowo-dowana różnymi czynnikami.

Wyniki te znajdują także potwierdzenie w badaniu kwestionariuszowym przeprowadzonym wśród mieszkańców województwa mazowieckiego. Zgodnie z klasyfikacją Sinclaira, największą gru-pę bezrobotnych można odnaleźć wśród osób w wieku do 25 lat. Dla osób w tym wieku charaktery-styczny jest także udział osób pracujących w pełnym wymiarze pracy oraz wyższy zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu.

W przypadku osób najstarszych, w wieku powyżej 55 lat, odsetek bezrobotnych jest co prawda niski (11,7%), ale jednocześnie też na niskim poziomie kształtuje się odsetek pracujących (37,6%). Duża grupa osób z najstarszej kategorii wiekowej to osoby ani nie zatrudnione ani nie bezrobotne – najprawdopodobniej są to osoby, które przeszły już na emeryturę.

26,8%25,1%

23,0% 23,3% 25,8%

28,8% 28,9% 29,5% 29,5% 29,0%

20,0%

19,6% 19,2% 18,7% 18,3%19,7%

20,6% 21,3% 20,7% 19,0%

3,9% 4,8% 5,8% 6,5% 6,5%

0,8%1,0% 1,3% 1,4% 1,4%

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

40,0%

2005 2006 2007 2008 2009

do 24 lat 25-34 lata 35-44 lata 45-54 lata 55-59 lat 60-64 lata


Wykres 24. Segmentacja mieszkańców terenów wiejskich województwa mazowieckiego (w wieku starszym niż szkolny) zgodnie z klasyfikacją Sinclaira w podziale na kategorie wiekowe.

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców województwa mazowieckiego (osoby, które ukończyły edukację szkolną), N=1266

Podsumowując wyniki dotyczące wpływu wieku na bezrobocie na obszarach wiejskich woje-wództwa mazowieckiego należy wymienić dwie grupy wiekowe, szczególnie zagrożone. Pierwszą z nich stanowią osoby najmłodsze – do 25 roku życia, wśród których można odnaleźć najwięcej osób bezrobotnych. Drugą grupę stanowią osoby starsze – w tym przypadku największe zagrożenie stanowi nie tyle wysoki poziom bezrobocia, co systematycznie powiększający się udział w ogóle bezrobotnych oraz duża grupa osób, które znajdują się praktycznie poza rynkiem pracy – w grupie ani nie zatrudnie-ni ani nie bezrobotni.

6.5.3 Bezrobocie a wykształcenie

Kolejną cechą demograficzną, która wpływa na wielkość bezrobocia jest wykształcenie. To wła-śnie ono determinuje powodzenie na rynku pracy. Profil i poziom wykształcenia decyduje o tym czy znajdziemy pracę w zawodzie, a także o tym jakie będą nasze zarobki. Mieszkańcy województwa mazowieckiego zgadzają się z opinią, iż wykształcenie ułatwia zdobycie pracy. Ponad 2/3 mieszkań-ców terenów wiejskich województwa twierdzi, że ludziom wykształconym łatwiej znaleźć pracę. O tym, ze wykształcenie zwiększa szanse na rynku pracy przekonani są zarówno mieszkańcy terenów wiejskich, jak i miejskich województwa. Jednak już wśród mieszkańców wsi z poglądem tym częściej zgadzają się kobiety (68,4%) niż mężczyźni (66,0%). Szczegółowy rozkład opinii dla mieszkańców wsi i miast znajduje się na poniższym wykresie.

37,8%

61,4%

68,6%

62,2%

37,6%

14,1%

7,3%

10,4%

6,6%

6,4%

26,8%

15,6%

11,2%

15,9%

11,7%

2,9%

4,0%

2,2%

1,8%

4,3%

18,4%

11,8%

7,6%

13,4%

39,9%

18-24 lat

25-34 lata

35-44 lata

45-54 lata

55-64 lata

0% 20% 40% 60% 80% 100%





Wykres 25. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Czy zgadza się Pan(i) ze stwierdzeniem, że ludziom lepiej wy-kształconym łatwiej jest znaleźć pracę?”


Mówiąc o lepszym wykształceniu, należy pamiętać, iż nie chodzi o wykształcenie wyższe, ale ta-kie, które będzie dopasowane do wymagań pracodawcy. Funkcjonujący w Polsce system kształcenia jest niedostosowany do wymagań rynku pracy na wielu poziomach. Z jednej strony nie prowadzi się kształcenia w zawodach, których przedstawiciele są poszukiwani przez pracodawców. Prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, nie jest wystarczające do poprawy sytuacji, potrzebne są jeszcze inne działania, np.: współpraca między przedsiębiorcami a szkołami, dzięki któ-rej można by regulować popyt i podaż na rynku pracy (nie jest oczywiście jedyne i wystarczające działanie, aby zmienić sytuację).

Kolejne niedostosowanie systemu szkolnictwa polega na niedostosowaniu poziomu nauczania do wymagań pracodawców. Absolwenci kończący szkoły bardzo często nie posiadają odpowiednich kwalifikacji, wymaganych do pracy w danym zawodzie, brak im często wiedzy o nowoczesnych tech-nologiach.

O tym, iż polskie szkolnictwo jest niedostosowane do wymagań rynku pracy, przekonani są sami mieszkańcy województwa mazowieckiego, w tym częściej mieszkańcy terenów wiejskich niż miej-skich. Wśród mieszkańców wsi 43,7% twierdzi, iż szkoły kształcą w innych zawodach niż są potrzeb-ne. Częściej z tym poglądem, wśród mieszkańców wsi, zgadzają się osoby najmłodsze do 25 roku życia (46,9%), z wykształceniem średnim (47,5%). Szczegółowy rozkład odpowiedzi na pytanie wśród mieszkańców wsi i miast znajduje się na poniższym wykresie.

69,2%

67,0%

21,1%

22,9%

8,7%

8,6%

0,9%

1,5%

miasto

wieś

0% 20% 40% 60% 80% 100%



Wykres 26. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Czy zgadza się Pan(i) ze stwierdzeniem, że szkoły kształcą pra-cowników w innych zawodach niż są potrzebne?”


Podsumowując, aby walczyć z bezrobociem, stanowiącym efekt wykształcenia nieadekwatnego do potrzeb rynku pracy, należy poza prowadzeniem monitoringu zawodów deficytowych i nadwyż-kowych, zawiązać silniejszą współpracę między szkołami, a przyszłymi pracodawcami, która powinna dotyczyć nie tylko kierunków kształcenia, ale także poziomu kształcenia. Dodatkowo, dla osób, które już znalazły się w grupie bezrobotnych, a ich kwalifikacje zawodowe nie pozwalają na zdobycie pracy odpowiadającej wykształceniu, należy organizować szkolenia i kursy doszkalające, przekwalifikujące.

Zgodnie z publikacjami Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Warszawie, grupami najbardziej zagro-żonymi bezrobociem są osoby z wykształceniem gimnazjalnymi i niższym oraz z wykształceniem zasadniczym zawodowym. Od wielu lat stanowią one największe grupy wśród bezrobotnych. Pod koniec grudnia 2009 roku, w urzędach pracy w województwie mazowieckim zarejestrowanych jako bezrobotne wśród mieszkających na wsi było 31 850 osób z wykształceniem gimnazjalnym i niższym oraz 31 772 osób z wykształceniem zasadniczym i zawodowym. Jednak w porównaniu do 2008 roku liczba ta wzrosła odpowiednio o 14,1% i 19,6% i był to najniższy wzrost spośród wszystkich kategorii wykształcenia. Największy wzrost liczby bezrobotnych w porównaniu do 2008 roku odnotowano wśród osób z wykształceniem ogólnym i wyższym (ponad 40%). Szczegółowe zestawienie liczby bezrobotnych w ramach każdej grupy wykształcenia przedstawia poniższa tabela.

Tabela 9. Liczba bezrobotnych w poszczególnych kategoriach wykształcenia na terenach wiejskich w województwie mazowieckim.

2005 2006 2007 2008 2009 Wzrost 2008/2009 Gimnazjalne i niższe 50753 44090 35523 27918 31850 +14,1%

Zasadnicze zawod. 52047 43114 32874 26575 31772 +19,6% Średnie ogólne 8319 8478 8058 7560 10801 +42,9% Policealne, średnie zawod. 27002 23800 19027 16110 20302 +26,0%

wyższe 4291 4353 4114 4348 6351 +46,1%


41,2%

43,7%

30,8%

36,7%

25,5%

16,1%

1,5%

3,5%

miasto

wieś

0% 20% 40% 60% 80% 100%



W 2009 roku najwyższy udział bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i niższym, odno-towano w powiecie gostynińskim (39,7%), płockim (37,3%), żyrardowskim (36,8%) oraz płońskim (36,3%), najniższy zaś w powiecie siedleckim (23,5%) oraz lipskim (23,1%). Natomiast udział osób mieszkających na wsi z wykształceniem zasadniczym zawodowym był najwyższy w powiecie szy-dłowieckim (38,9%), lipskim (36,1%) oraz węgrowskim (35,7%), a najniższy w następujących powia-tach z obszaru mazowieckiego: pruszkowski (21,1%), piaseczyński (23,8%), warszawskim zachodnim (23,9%) oraz legionowskim (24,1%). Szczegółowe dane dotyczące udziału osób z poszczególnych kategorii wykształcenia przedstawiono w tabeli stanowiącej załącznik nr 4 do niniejszej analizy.

W przypadku osób z najniższym wykształceniem, ich udział w ogóle bezrobotnych wzrastał do 2007 roku, następnie zmniejszył się do poziomu 31,5% w 2009 roku. W tym samym okresie liczba bezrobotnych legitymujących się wykształceniem gimnazjalnym zmniejszała się co roku, poza 2009 rokiem, kiedy to wśród wszystkich grup wykształcenia odnotowano wyższe bezrobocie. Udział osób z wykształceniem zawodowym w ogóle bezrobotnych malał wraz ze spadkiem liczby zarejestrowa-nych bezrobotnych i w 2009 osiągnął poziom 31,4%.

W odniesieniu do ogółu bezrobotnych – spadkowi udziałów osób z wykształceniem gimnazjal-nym i zawodowym, towarzyszy wyraźny wzrost udziału osób legitymujących się wykształceniem średnim ogólnym oraz wyższym. Udział obu tych grup w ogóle bezrobotnych wzrasta systematycznie od pięciu lat, a w tym czasie ich udział podwoił się. Wydaje się także, iż sytuacja obu tych grup jest inna – osoby z wykształceniem średnim ogólnym nie posiadają wystarczającej wiedzy, aby podjąć satysfakcjonującą ich pracę. Natomiast w przypadku osób z wykształceniem wyższym, problem pole-ga na niedopasowaniu do rynku pracy. Często zdarza się, iż prywatne uczelnie, a także szkoły pu-bliczne, choć w mniejszym stopniu, zamiast dostosowywać kierunki kształcenia do rynku pracy, otwierają kierunki, które najłatwiej utrzymać – nie wymagające specjalistycznych pracowni, generują-ce najmniejsze koszty i zapewniające jednocześnie dużą liczbę studentów.

Wykres 27. Procentowy udział liczby bezrobotnych w ramach kategorii wykształcenia w ogóle wszystkich bez-robotnych, na wsi w województwie mazowieckim.


35,6%

35,6% 35,7%33,8%

31,5%

36,6%

34,8%33,0% 32,2% 31,4%

5,8% 6,8%8,1% 9,2%

10,7%

19,0% 19,2% 19,1% 19,5% 20,1%

3,0% 3,5% 4,1% 5,3% 6,3%

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

40,0%

2005 2006 2007 2008 2009

gimnazjalne zawodowe


Trudna sytuacja osób z niższym wykształceniem, znajduje także potwierdzenie w wynikach ba-dania ankietowego. Na poniższym wykresie zaprezentowano klasyfikację Sinclaira dla poszczegól-nych grup wykształcenia wśród mieszkańców wsi na Mazowszu.

Wykres 28. Segmentacja mieszkańców terenów wiejskich województwa mazowieckiego (w wieku starszym niż szkolny) zgodnie z klasyfikacją Sinclaira w podziale na kategorie wykształcenia.

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców województwa mazowieckiego (osoby, które ukończyły edukację szkolną), N=1266

Sytuacja na rynku pracy, poprawia się wraz ze wzrostem wykształcenia. O poprawie sytuacji można mówić, na podstawie obserwacji zmian w odsetku następujących grup: zatrudnionych oraz bezrobotnych. W grupie osób z wykształceniem podstawowym zatrudnieni w pełni stanowią 34,8%, w grupie z wykształceniem zawodowym odsetek ten wzrasta do 64,8%, w grupie z wykształceniem średnim do 73,2%, a w grupie z wykształceniem wyższym do 87,7%. Odwrotną tendencję można ob-serwować dla udziału segmentu bezrobotnych – w grupie osób z wykształceniem podstawowym osią-ga on najwyższy poziom – 24,5%, z wykształceniem zawodowym obniża się do poziomu 11,0%, średnim do 10,1%, a z wykształceniem wyższym spada do 5,7%.

6.5.4 Bezrobocie a staż pracy

Kolejną zmienną, która może wpływać na wielkość i kształt bezrobocia jest posiadany staż pracy. Samo ukończenie studiów czy szkoły nie gwarantuje poprawnego wykonywania zawodu. Do tego potrzebne jest doświadczenie i stałe podnoszenie swoich kwalifikacji, co jest możliwe dzięki pracy i szkoleniom zawodowym. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przynosi obopólną korzyść – pra-codawca zyskuje bardziej efektywnego pracownika, a sam pracownik podwyższa swój status na rynku pracy, jako lepiej wykształconego.

Pracodawcy nie chcą przyjmować na siebie kosztów szkolenia nowych pracowników i najczęściej doświadczenie zawodowe stanowi jedno z kryteriów zatrudnienia. Także sami pracownicy postrzega-ją, iż większe doświadczenie zawodowe podnosi ich szanse na znalezienie pracy – zdanie to podziela ponad 90% mieszkańców województwa mazowieckiego, w tym 50% zdecydowanie zgadza się z tą opinią. W opinii mieszkańców Mazowsza, spośród różnych cech i umiejętności, doświadczenie zawo-

34,8%

64,8%

73,2%

87,7%

9,9%

11,2%

4,4%

1,7%

24,1%

11,0%

10,1%

5,7%

5,1%

1,8%

1,8%

0,8%

26,2%

11,2%

10,6%

4,1%

podstawowe

zawodowe

średnie

wyższe

0% 20% 40% 60% 80% 100%





dowe ogrywa największą rolę, większą niż znajomość języków obcych, obsługa programów i urzą-dzeń biurowych, prawo jazdy, itp.

Zapytano też mieszkańców województwa mazowieckiego jakich pracowników poszukują praco-dawcy. W opinii 3/4 mieszkańców, pracodawcy poszukują przede wszystkim ludzi z doświadczeniem zawodowym. Tylko nieliczni są przeciwnego zdania – około 4%-5% . Taką opinię częściej podzielają mieszkańcy miast niż wsi, ale nadal wśród mieszkańców wsi odsetek zgadzających się z tą opinią jest wysoki i wynosi 72,4%.

Na terenach wiejskich województwa mazowieckiego częściej z tą opinią zgadzają się kobiety (74,1%) niż mężczyźni (71,0%), osoby z wykształceniem wyższym (77,0%). Rzadziej podzielają opi-nię, iż pracodawcy poszukują przede wszystkim osób z doświadczeniem zawodowym, osoby najmłod-sze, dopiero wchodzące na rynek pracy (66,5% zgadzających się) i osoby najstarsze, wychodzące już z rynku pracy (69,3%).

Wykres 29. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Czy zgadza się Pan(i) ze stwierdzeniem, że pracodawcy poszukują przede wszystkim ludzi z doświadczeniem?”


Zgodnie z publikacjami Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Warszawie, do osób najbardziej zagro-żonymi bezrobociem zaliczono osoby bez doświadczenia zawodowego. Od wielu lat stanowią one największą grupę wśród bezrobotnych. Pod koniec grudnia 2009, w urzędach pracy w województwie mazowieckim zarejestrowanych jako bezrobotne było 27 705 osób bez stażu zawodowego mieszkają-cych na wsi, co stanowiło 27,4%. Jednak w porównaniu do 2008 roku liczba bezrobotnych bez do-świadczenia zawodowego wzrosła najmniej w porównaniu do innych grup - o 16,1%. Największy wzrost liczby bezrobotnych w porównaniu do 2008 roku odnotowano wśród osób z najdłuższym sta-żem zawodowym (42,5%). Szczegółowe zestawienie liczby bezrobotnych w ramach każdej z grup wyróżnionych ze względu na doświadczenie zawodowe przedstawia poniższa tabela.

76,9%

72,4%

19,1%

20,8%

3,8%

5,3%

0,2%

1,5%

miasto

wieś

0% 20% 40% 60% 80% 100%



Tabela 10. Liczba bezrobotnych w poszczególnych kategoriach stażu pracy na terenach wiejskich w województwie mazowieckim.

2005 2006 2007 2008 2009 Wzrost 2008/2009 Bez stażu 45208 39615 30652 23856 27705 +16,1% Do 1 roku 20337 17939 15041 12789 15028 +17,5% 1-5 lat 27416 23329 19197 16784 22357 +33,2% 5-10 lat 18565 16120 13066 10830 13252 +22,4% 10-20 lat 18951 16346 13212 10928 13270 +21,4% 20-30 lat 10406 8979 7092 6104 7726 +26,6% > 30 lat 1529 1507 1336 1220 1738 +42,5%


W 2009 roku najwyższy udział bezrobotnych z bez stażu zawodowego, odnotowano w powiecie łosickim (51,5%), przasnyskim (38,3%) oraz zwoleńskim (36,1%), najniższy zaś w powiecie grodzi-skim (15,1%), piaseczyńskim (16,3%) oraz warszawskim zachodnim (18,3%). Szczegółowe dane do-tyczące udziału osób o różnym stażu zawodowym w ogóle bezrobotnych przedstawiono w tabeli sta-nowiącej załącznik nr 5 do niniejszej analizy.

Udział większości grup wyodrębnionych ze względu na posiadany staż pracy, pozostaje na stałym poziomie od kilku lat. W przypadku osób bez doświadczenia zawodowego, czyli grupy najbardziej zagrożonej bezrobociem, ich udział w populacji bezrobotnych z terenów wiejskich zmniejszał się stopniowo, wraz ze spadkiem liczby samych bezrobotnych. Spadkowi udziałów bezrobotnych bez stażu pracy towarzyszy wzrost udziału osób ze stażem 1-5 lat. Warto także zauważyć, że mimo ni-skiego udziału bezrobotnych z najwyższym stażem – powyżej 30 lat, ich udział w ciągu ostatnich 5 lat zwiększył się znacząco – o ponad połowę.

Wykres 30. Procentowy udział liczby bezrobotnych o różnym stażu zawodowym w ogóle wszystkich bezrobot-nych, na wsi w województwie mazowieckim.


31,7% 32,0%30,8%

28,9%27,4%

14,3% 14,5% 15,1% 15,5% 14,9%

19,3% 18,8% 19,3%20,3%

22,1%

13,0% 13,0% 13,1% 13,1% 13,1%

13,3% 13,2% 13,3% 13,2% 13,1%

7,3% 7,3% 7,1% 7,4% 7,6%

1,1% 1,2% 1,3% 1,5% 1,7%0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

40,0%

2005 2006 2007 2008 2009

Bez stażu Do 1 roku 1-5 lat 5-10 lat 10-20 lat 20-30 lat > 30 lat


Bezrobocie wśród osób nieposiadających stażu zawodowego jest szczególnie groźne, ponieważ stanowią oni grupę zagrożoną bezrobociem długotrwałym.

6.5.5 Bezrobocie a czas pozostawania bez pracy

Pozostawanie bez pracy przez dłuższy czas powoduje zmniejszenie szans na uzyskanie pracy. Im dłużej osoba pozostaje bezrobotną, tym mniej aktualna staje się wiedza, którą posiada i nie zdobywa doświadczenia, którego oczekują pracodawcy, więc jej status na rynku pracy stopniowo pogarsza się. Dodatkowo nieskuteczność podejmowanych działań – brak pozytywnych wzmocnień, powoduje obni-żenie motywacji, co dodatkowo zwiększa prawdopodobieństwo pozostawania bezrobotnym.

W badaniu ankietowym zapytano mieszkańców województwa mazowieckiego, zarejestrowanych w urzędach pracy, przez jaki czas zarejestrowani byli jako bezrobotni. W przypadku osób, które zare-jestrowały się więcej niż jeden raz, poproszono o wskazanie najdłuższego okresu. Zgodnie z wynika-mi badania 24,9% mieszkańców wsi na Mazowszu była kiedykolwiek zarejestrowana jako bezrobotna. Wśród nich większość stanowiły osoby zarejestrowane przez 6-24 miesiące (60,4%). Poniżej 6 mie-sięcy zarejestrowanych była 24,6% mieszkańców wsi, a powyżej 2 lat – 12,7%. Średni czas zareje-strowania w urzędach pracy wyniósł 16-17 miesięcy i był on nieco wyższy niż w miastach w woje-wództwie mazowieckim (14-15 miesięcy).

W 2009 roku liczba bezrobotnych z najniższym stażem bez pracy (do jednego miesiąca) wyniosła 8 451 osób i była najniższa pośród wyróżnionych grup. W porównaniu do 2008 roku, także w przy-padku tej grupy odnotowano najniższy przyrost, wielkości 4,5%. Tylko liczba bezrobotnych o najwyż-szym stażu – powyżej 24 miesięcy, zmniejszyła się, w porównaniu do 2008, obecnie zarejestrowanych jest 19 442 osób.

Tabela 11. Liczba bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy na terenach wiejskich w województwie mazowieckim.

2005 2006 2007 2008 2009 Wzrost 2008/2009 Do 1 miesiąca 7972 6631 7061 8085 8451 +4,5% 1-3 miesiące 17149 16150 14672 15587 20189 +29,5% 3-6 miesięcy 16852 14497 12554 11927 18240 +52,9% 6-12 miesięcy 19492 16609 13416 12131 20212 +66,6% 12-24 miesiące 21852 19605 14161 10998 14542 +32,2% > 24 miesięcy 59095 50343 37732 23783 19442 -18,3%


Najwyższy procentowy udział bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy w ogóle bezrobotnych obserwowano w powiatach: przysuskim (46,7%), żuromińskim (42,5%), ma-kowskim (49,2%), szydłowieckim (48,2%), węgrowskim (42,9%), radomskim (47,5%). Najniższy udział zanotowano w powiecie grodziskim (8,7%), mińskim (13,5%) oraz otwockim (15,2%).

Obserwując zmiany w procentowym udziale bezrobotnych, według czasu pozostawania bez pracy w ogóle wszystkich bezrobotnych, należy zwrócić uwagę na znaczący spadek udziału osób o najwyż-szym stażu bez pracy od 2008 i jednoczesny wzrost udziału osób o najniższym stażu – do 3 miesięcy. Zaobserwowane zmiany były spowodowane skutkami światowego kryzysu gospodarczego, obserwo-wanymi w tym okresie.


Wykres 31. Procentowy udział liczby bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy w ogóle wszystkich bezrobotnych, na wsi w województwie mazowieckim.


Do grup będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy zaliczane są osoby długotrwale bezro-botne, biorąc pod uwagę trudność ich aktywizacji. Zgodnie z definicją GUS, do długotrwale bezrobot-nych zaliczane są osoby pozostające bezrobotne powyżej 12 miesięcy w ciągu ostatnich 2 lat.

W 2009 roku w urzędach pracy w województwie mazowieckim zarejestrowanych było 46 380 osób zaliczanych do grupy długotrwale bezrobotnych, co stanowi 45,9% ogółu bezrobotnych mieszka-jących na wsi. Jest to o 9,9 punktu procentowego mniej niż przed rokiem.

Warto zwrócić uwagę, iż do 2007 roku obserwowaliśmy systematycznie zmniejszenie się liczby bezrobotnych długotrwale na wsi oraz ich udziału w ogóle bezrobotnych na wsi. W 2008 roku liczba bezrobotnych nadal się zmniejszała, a dodatkowo udział zmniejszył się bardziej niż we wcześniej-szych latach. Natomiast już w 2009 roku liczba bezrobotnych długotrwale na wsi nie uległa prawie żadnym zmianom (wzrost o 374 osoby), ale ich udział nadal znacząco spadał. Zaobserwowana ten-dencja jest skutkiem światowego kryzysu gospodarczego. W 2008 roku zwiększyła się grupa osób, które dopiero od niedawna zaliczane są do bezrobotnych.

5,6% 5,4%7,1%

9,8% 8,6%

12,0%

13,0%

14,7%18,9%

20,0%

11,8% 11,7% 12,6%

14,5%19,1%

13,7%

13,4%13,5%

14,7%

20,9%

15,4%

15,8%14,2%

13,3% 14,3%

41,5% 40,7%37,9%

28,8%

17,1%

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

35,0%

40,0%

45,0%

50,0%

2005 2006 2007 2008 2009

do 1 mies. 1-3 mies. 3-6 mies. 6-12 mies. 12-24 mies. > 24 mies.


Wykres 32. Liczba bezrobotnych długotrwale na wsi w województwie mazowieckim i ich procentowy udział w ogóle bezrobotnych na wsi.


Negatywny charakter bezrobocia długotrwałego podkreśla jeszcze profil demograficzny osób do-tkniętych tym zjawiskiem. Wśród długotrwale bezrobotnych, odnaleźć można przede wszystkim oso-by młode, do 34 roku życia – w 2009 roku stanowili oni 44,4%, o niższym poziomie wykształcenia - 70,1% stanowią osoby z wykształceniem zawodowym i niższym oraz osoby bez stażu zawodowego lub niskim stażem, do 1 roku – 44,9%. Szczegółowe zestawienie udziałów poszczególnych grup wie-ku, wykształcenia czy stażu pracy wśród osób długotrwale bezrobotnych na terenach wiejskich w 2009 roku przedstawia poniższa tabela.

Tabela 12. Udział bezrobotnych według grup wieku, wykształcenia i stażu pracy wśród długotrwale bezrobot-nych na terenach wiejskich w województwie mazowieckim w 2009.

WIEK 2009 WYKSZTAŁCENIE 2009 STAŻ PRACY

2009

do 24 lat 15,2% Gimnazjalne i niższe 36,8% Bez stażu 27,8% 25-34 lata 29,2% Zasadnicze zawod. 33,3% Do 1 roku 17,1% 35-44 lata 20,6% Średnie ogólne 7,4% 1-5 lat 19,8% 45-54 lata 24,0% Policealne, średnie zawod. 18,0% 5-10 lat 12,9% 55-59 lat 8,7% wyższe 4,5% 10-20 lat 13,9% 60-64 lata 2,2% 20-30 lat 7,4% > 30 lat 1,1%


99 363

85 842

65 787

46 006 46 380

69,8% 69,3%66,1%

55,8%

45,9%

-

20 000

40 000

60 000

80 000

100 000

120 000

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

2005 2006 2007 2008 2009

liczba bezrobotnych długotrwale na wsi % udział


6.6. Sposoby radzenia sobie z bezrobociem

6.6.1. Poszukiwanie pracy

W przeprowadzonym badaniu ankietowym zapytano mieszkańców województwa mazowieckiego w jaki sposób radzą sobie z bezrobociem, jak szukają pracy, co stanowi główny problem podczas po-szukiwań, a w niniejszej części przedstawione zostały wyniki dotyczące powyższych zagadnień.

Spośród wszystkich mieszkańców Mazowsza, 47,5% podejmowało działania, które miały na celu znalezienie pracy, uwzględniając zarówno poszukiwania nowej pracy, jak i zmianę już posiadanej. Odsetek ten jest niższy wśród mieszkańców terenów wiejskich i wynosi 45,9%. Poszukiwania pracy trwają na Mazowszu najdłużej około 8-9 miesięcy. Dłużej poszukują pracy mieszkańcy wsi niż miast – tylko 24,1% wśród nich znalazła pracę w ciągu 3 miesięcy, podczas gdy wśród mieszkańców miast odsetek ten wynosi aż 41,9%. Szczegółowe dane zaprezentowano na poniższym wykresie.

Wykres 33. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Proszę powiedzieć jak długo poszukiwał(a) Pan(i) pracy? Chodzi nam o najdłuższy czas.”


Wśród mieszkańców wsi w województwie mazowieckim najszybciej pracę znajdowały osoby młode – wraz ze wzrostem wieku można obserwować wydłużanie się czasu poszukiwania pracy. Po-dobną zależność zaobserwowano także w odniesieniu do wykształcenia – im wyższe tym łatwiej zna-leźć pracę.

41,9%

24,1%

19,8%

20,6%

18,9%

20,9%

9,2%

14,3%

1,8%

6,6%

2,7%

4,5%

5,8%

9,0%

miasto

wieś

0% 20% 40% 60% 80% 100%

1 do 3 miesięcy 3 do 6 miesięcy 6 do 12 miesięcy

12 do 24 miesięcy 24 do 36 miesięcy powyżej 36 miesięcy

trudno powiedzieć


6.6.2. Trudności związane ze znalezieniem pracy

W badaniu kwestionariuszowym wyodrębniono kilka problemów, które mogły wpłynąć na trud-ności ze znalezieniem pracy i zapytano mieszkańców, w jakim stopniu ich dotyczyły. Wśród trudności związanych ze znalezieniem pracy znalazły się:

• brak pracy w wyuczonym zawodzie – niedopasowanie wykształcenia do potrzeb rynku

• brak ofert dla osób o danych kwalifikacjach – niewystarczający poziom kształcenia

• brak pracy na lokalnym rynku pracy czyli w najbliższej okolicy

Ponad 3/4 mieszkańców wsi w województwie mazowieckim deklaruje, iż miało trudności ze znale-zieniem pracy w wyuczonym zawodzie, w tym 38,6% mówi o dużych trudnościach. Na wsi sytuacja związana ze znalezieniem pracy w wyuczonym zawodzie przedstawia się gorzej niż w miastach (wyraź-nie niższy odsetek deklarujących trudności ze znalezieniem pracy wśród mieszkańców miast - 66,7%).

Tabela 13. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Czy miał(a) Pan(i) kiedyś trudności ze znalezieniem pracy w wyuczonym zawodzie?”

Ogółem Wieś Miasta Tak, miałem duże trudności 32,6% 38,6% 29,7%

Tak, miałem pewne trudności 37,0% 36,9% 37,0% Nie, nie miałem żadnych trudności, pracę znala-

złem od razu 22,0% 15,4% 25,2%

Nie poszukiwałem pracy w wyuczonym zawo-dzie

6,3% 5,0% 6,9%

Trudno powiedzieć 2,2% 4,1% 1,2%

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców wsi województwa mazowieckiego, N=1997, w tym wieś N=657

W głównej mierze problemy te wynikały z niedopasowania wykształcenia do potrzeb pracodaw-ców (43,5%) oraz ze złej sytuacji na rynku pracy w ogóle (40,7%). Dopiero na drugim miejscu miesz-kańcy wsi wskazywali brak wymaganego doświadczenia (22,1%) i kwalifikacji (23,6%) czy zbyt ni-skie płace (22,3%). Kolejną przeszkodą w znalezieniu pracy dopasowanej do wykształcenia może być konieczność dalekich dojazdów do pracy. Wynika to między innymi ze złej oceny transportu kolejo-wego i autobusowego wśród mieszkańców wsi. Wiek jako przeszkodę w uzyskaniu pracy w zawodzie wskazało 7% mieszkańców wsi – były to zarówno osoby najmłodsze, dopiero rozpoczynające pracę, jak i osoby powyżej 50 roku życia. Szczegółowe dane znajdują się na poniższym wykresie.


Wykres 34. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Powiedział(a) Pan(i), że miał(a) trudności ze znalezieniem pracy w wyuczonym zawodzie. Z czego te trudności wynikały?”

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców wsi województwa mazowieckiego, N=1389, w tym N=496 na wsi

Kolejnym problemem, z którym mogą się zetknąć osoby poszukujące zatrudnienia jest brak ofert pracy odpowiadających posiadanym przez nie kwalifikacjom. Tylko 1/5 mieszkańców wsi, którzy poszukują pracy otrzymuje ofertę dostosowaną do posiadanych przez nich kwalifikacji, pozostali do-stają je rzadko lub wcale. Z podobną sytuacją mamy do czynienia w miastach w województwie ma-zowieckim.

Wykres 35. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Jak często wśród ofert pracy, które w jakiś sposób do Pana(i) do-cierają pojawia się oferta odpowiadająca Pana(i) kwalifikacjom?”


Wśród mieszkańców wsi oferty pracy odpowiadające posiadanym kwalifikacjom otrzymują czę-ściej mężczyźni (23,7%) niż kobiety (16,2%), osoby młodsze, do 21 roku życia (32,5%), z wyższym wykształceniem (30,5%).

43,5%

40,7%

23,6%

22,3%

22,1%

16,8%

11,6%

10,9%

7,3%

2,8%

0,9%

0,6%

0,4%

brak ofert pracy w moim zawodzie

brak jakichkolwiek ofert pracy

brak odpowiednich kwalifikacji

zbyt niska płaca, jaką mi oferowano

brak doświadczenia

brak odpowiednich znajomości

konieczność dalekiego dojazdu

brak odpowiedniego wykształcenia

przeszkodą jest mój wiek

sezonowość zawodu jaki wykonuję

przeszkodą jest moja płeć

inne

trudno powiedzieć

1,5%

1,5%

18,8%

18,8%

49,1%

42,1%

23,3%

29,2%

7,3%

8,4%

miasto

wieś

0% 20% 40% 60% 80% 100%

bardzo często raczej często raczej rzadko bardzo rzadko lub wcale trudno powiedzieć


Zupełnie inne zagadnienie stanowi znalezienie pracy na lokalnym rynku pracy. Z danych GUS wynika, iż na 10 tys. ludności wiejskiej przypada 671 podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON. Ten sam wskaźnik, biorąc pod uwagę miasta wynosi już 1 549. Świadczy to o dużej dyspro-porcji między terenami wiejskimi i miejskimi pod względem dostępnych miejsc pracy. Z tego powodu zapytano mieszkańców Mazowsza czy mieli trudności ze znalezieniem pracy w najbliższej okolicy od miejsca zamieszkania.

Do problemów ze znalezieniem pracy na lokalnym rynku pracy przyznaje się 3/4 mieszkańców mazowieckiej wsi (74,5%) i mniej niż 2/3 mieszkańców miast (62,0%). Na terenach wiejskich częściej problem ten dotyczy kobiet (77,6%) niż mężczyzn (72,1%) oraz osób z wyższym i średnim wykształ-ceniem (70,0%), rzadziej natomiast osób najmłodszych (57,6%). Podobnie jak w przypadku poszuki-wania pracy w wyuczonym zawodzie tak i w przypadku poszukiwania pracy na lokalnym rynku pracy, problemy są bardzo podobne. Główną przeszkodą jest niedopasowanie wykształcenia do potrzeb pra-codawców (45,9%) oraz ze złej sytuacji na rynku pracy w ogóle (46,3%). Szczegółowe dane znajdują się na poniższym wykresie.

Wykres 36. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Dlaczego nie mógł/mogła Pan(i) uzyskać zatrudnienia na lokalnym rynku pracy czyli w najbliższej okolicy Pana(i) miejsca zamieszkania?”

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców wsi województwa mazowieckiego, N=1321, w tym N=490 na wsi

Należy podkreślić, iż maksymalny akceptowalny czas dojazdu do pracy jest wyższy wśród mieszkańców wsi niż miast i wynosi blisko godzinę - 56-57 minut. Dodatkowo też mieszkańcy wsi są bardziej otwarci na podjęcie pracy poza swoim miejscem zamieszkania. Zgodnie z deklaracjami, pracę poza miejscem zamieszkania podjęłoby 77,4% mieszkańców wsi i tylko 58,6% mieszkańców miast.

46,3%

45,9%

22,4%

18,6%

17,9%

17,6%

9,6%

7,4%

5,8%

1,3%

0,8%

0,0%

0,9%

brak jakichkolwiek ofert pracy

brak ofert pracy w moim zawodzie

brak odpowiednich kwalifikacji

brak odpowiednich znajomości

zbyt niska płaca, jaką mi oferowano

brak doświadczenia

brak odpowiedniego wykształcenia

przeszkodą jest mój wiek

konieczność dalekiego dojazdu

sezonowość zawodu jaki wykonuję

przeszkodą jest moja płeć

inne

trudno powiedzieć


6.6.3. Najskuteczniejsze sposoby poszukiwania pracy

Ludzie stosują różne strategie poszukiwania pracy, może to wynikać z ich charakteru, przyzwy-czajenia, miejsca zamieszkania i możliwości. W opinii mieszkańców terenów wiejskich Mazowsza do sposobów, które dają najlepsze wyniki należy poszukiwanie pracy poprzez rodzinę czy znajomych – twierdzi tak 78,0%. Na kolejnych miejscach pod względem skuteczności mieszkańcy wsi wymieniają osobiste wizyty u potencjalnych pracodawców (29,7%), przeglądanie ogłoszeń zamieszczonych w prasie (29,2%) oraz korzystanie z ofert w urzędach pracy (26,4%) i wysyłanie CV do potencjalnych pracodawców (26,1%). W tym miejscu warto podkreślić rolę urzędów pracy, które w rankingu najsku-teczniejszych sposobów poszukiwania pracy zajmują wysoką pozycję. Nieco mniejsze szanse mają osoby, które samodzielnie zamieszczają ogłoszenia w prasie, szukają pracy poprzez Internet czy też korzystają z usług firm zajmujących się rekrutacją pracowników. Szczegółowe dane dotyczące wska-zań znajdują się na poniższym wykresie.

Wykres 37. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Proszę powiedzieć, które sposoby poszukiwania pracy wydają się Panu(i) najlepsze?”


Warto też zauważyć, że wśród osób, które poszukiwały pracy, tylko 1/3 mieszkańców Mazowsza podejmowała jakiekolwiek działania, aby zwiększyć swoje szanse na rynku pracy. Częściej takie dzia-łania podejmowali mieszkańcy miast (37,5%) niż wsi (31,0%). Do najpopularniejszych sposobów poprawienia swojej sytuacji na rynku pracy wśród mieszkańców wsi zalicza się podnoszenie kwalifi-kacji zawodowych poprzez uczestnictwo w kursach (10,7%) oraz korzystanie ze staży zawodowych (7,4% w tym 4,2% to staż płatny). W miastach częściej niż na wsi mieszkańcy zwiększają swoje szan-se poprzez ukończenie studiów wyższych, kursy językowe czy płatne staże. Szczegółowe dane znajdu-ją się w poniższej tabeli.

78,0%

29,7%

29,2%

26,4%

26,1%

16,6%

13,8%

6,9%

6,2%

5,6%

0,7%

4,8%

poprzez znajomych / rodzinę

odwiedzając osobiście

przeglądając ogłoszenia w prasie

poprzez urząd pracy

wysyłając CV / życiorys do firmy

zamieszczając ogłoszenia w prasie

przeglądając ogłoszenia w internecie

zamieszczając ogłoszenia w internecie

korzystając z usług firm rekrutacyjnych

poprzez targi pracy

inne

trudno powiedzieć


Tabela 14. Rozkład odpowiedzi na pytanie „Czy w okresie poszukiwania pracy, podejmował(a) Pan(i) działania w celu zwiększenia swoich szans na zatrudnienie?”

Ogółem Wieś miasta Zdałem egzamin maturalny 4,7% 4,9% 4,6%

Ukończyłem studia wyższe / podyplomowe 6,3% 2,0% 8,4% Kurs podnoszący umiejętności zawodowe 10,6% 10,5% 10,6%

Kurs językowy 3,7% 1,6% 4,8% Kurs inny niż zawodowy i językowy 2,4% 2,2% 2,5%

Płatny staż 6,6% 4,2% 7,7% Bezpłatny staż 1,8% 3,2% 1,1% Inne działania 3,5% 6,3% 2,1%

NIE PODEJMOWAŁ DZIAŁAŃ 64,6% 69,0% 62,5%

Źródło: 4P Research Mix, badanie wśród mieszkańców wsi województwa mazowieckiego, N=1997, w tym wieś N=657


7. Podsumowanie

Skutkiem światowego kryzysu gospodarczego, który był odczuwalny także w najbogatszym wo-jewództwie jakim jest Mazowsze, było spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego, a co za tym idzie wzrost bezrobocia. Na koniec 2009 roku w całym województwie mazowieckim zarejestrowanych było 224 480 bezrobotnych, a wśród nich 45% stanowili mieszkańcy wsi (101 076 osób). Warto w tym momencie przypomnieć, iż mieszkańcy wsi stanowią mniejszy odsetek wśród wszystkich mieszkań-ców Mazowsza (35,4%), niż osoby bezrobotne. W porównaniu do analogicznego okresu poprzedniego roku liczba bezrobotnych zarejestrowanych na wsi zwiększyła się o 22,5%.

Do 2004 roku wskaźnik stopy bezrobocia na wsi był niższy niż w miastach, jednak od 2005 roku, wskaźniki te wyrównały się, a obecnie stopa bezrobocia na wsi przewyższa wskaźnik dla terenów miejskich. Jak już wykazano wcześniej bezrobocie na wsi jest zjawiskiem specyficznym, którego nie można charakteryzować tylko i wyłącznie w oparciu o dane o bezrobociu rejestrowanym czy stopie bezrobocia. Jednak trudniejszą sytuacją mieszkańców wsi potwierdzają też wyniki badania ankieto-wego przeprowadzonego z mieszkańcami województwa. Opierając się na segmentacji mieszkańców według Sinclaira, widać, iż osoby bezrobotne na wsi stanowią wyższy odsetek niż w mieście (11,1% vs. 15,1%). Na wsi także więcej osób niż w mieście można zaklasyfikować jako osoby ani nie pracu-jące ani nie bezrobotne. Warto jednak zaznaczyć że na obszarach wiejskich segment pracujących, czy to w pełnym czy niepełnym wymiarze godzin, jest wyraźnie niższy niż na obszarach miejskich.

Rok 2009 był specyficzny pod względem trendów, które w 2009 uległy zmianie. Po raz pierwszy od 2005 roku zaobserwowano wzrost bezrobocia. Zwiększeniu uległa nie tylko liczba bezrobotnych, ale także stopa bezrobocia rejestrowanego, która w 2008 wynosiła 7,3%, a w 2009 już 9,0%. Dodat-kowo zachwianiu uległy także charakterystyczne zmiany w liczbie bezrobotnych w poszczególnych miesiącach roku, które związane są z sezonowością zatrudnienia. Do roku 2009 między listopadem a styczniem obserwowano wzrost bezrobocia rejestrowanego, zaś w pozostałych miesiącach spadek. W roku 2009 roku, liczba bezrobotnych wzrastała aż do marca, spadała od kwietnia do czerwca, i dodatkowo spadek ten był wyraźnie niższy niż w poprzednich latach. Wzrost liczby bezrobotnych, który obserwowano zwykle w końcu roku rozpoczął się już w lipcu.

Warto też przyjrzeć się przepływom z i do bezrobocia na wsi w województwie mazowieckim. W całym 2009 roku urzędy pracy zarejestrowały 135132 bezrobotnych mieszkających na wsi, a wyrejestrowano 116 567 bezrobotnych. Saldo przepływu wyniosło w 2009 roku +18565 i po raz pierwszy od 2005 było to saldo dodatnie, w poprzednich latach przeważały osoby odpływające z bezrobocia nad napływającymi. W 2009 roku 44 475 osób zostało wyrejestrowanych z zasobu bez-robocia i podjęło pracę, co stanowiło 38,2% odpływu. Należy podkreślić, iż na przestrzeni ostatnich pięciu lat spada liczba osób, które po wyrejestrowaniu podejmują pracę. Można zatem powiedzieć, iż głównym problemem osób bezrobotnych jest brak pracy – trudność w podjęciu zatrudnienia. Ten pro-blem jest jeszcze bardziej widoczny w okresie światowego kryzysu gospodarczego, kiedy przedsię-biorcy, z obawy przed jego skutkami, będą się obawiać zwiększenia zatrudnienia. Zatem w okresie spowolnienia gospodarczego, kiedy trudniej niż w innych warunkach o pracę, warto większą uwagę zwrócić na wszelkie programy aktywizacyjne.

Negatywny charakter bezrobocia na wsi podkreśla dodatkowo struktura osób dotkniętych tym zja-wiskiem. Ponad połowa bezrobotnych na wsi w województwie mazowieckim to osoby młode, do 34 roku życia (54,8%). Wśród bezrobotnych na wsi odnaleźć można wiele osób z niskim wykształceniem


(62,9% bezrobotnych na wsi osoby z wykształceniem zawodowym oraz gimnazjalnym i niższym) oraz bez kwalifikacji zawodowych (27,4%). Taki profil demograficzny zmniejsza ich szanse znalezienia pra-cy. Aby zatem poprawić ich sytuację na rynku pracy należy zwiększyć ich kwalifikacje, aby odpowiada-ły zapotrzebowaniu na rynku pracy, na przykład poprzez kursy doszkalające. W dłuższej perspektywie należałoby zapewnić takie wykształcenie (pod względem kierunku i poziomu), które będzie zgodne z potrzebami lokalnych przedsiębiorców. Temu dla odmiany sprzyjać będzie organizowanie praktyk i staży zawodowych we współpracy między szkołami i przedsiębiorcami.

Warto także zwrócić uwagę, iż bezrobocie rejestrowane dotyka w głównej mierze osoby, które nie posiadają gospodarstw rolnych. Tylko niewielki odsetek osób prowadzących gospodarstwa rolne rejestruje się jako osoby bezrobotne, w 2009 roku wynosił on 5,8%. Skoro zatem bezrobocie dotyka osoby nie zajmujące się zawodowo rolnictwem to aby zmniejszyć wśród nich bezrobocie należałoby ułatwić tworzenie na wsi pozarolniczych miejsc pracy. Może to być kolejny, obok dopasowania wy-kształcenia do potrzeb rynku pracy, sposób na zmniejszenie bezrobocia na wsi.


8. Załączniki Załącznik 1A. Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce i poszczególnych województwach w latach 2005-2009

2005 2006 2007 2008 2009 ŁÓDZKIE 17,9 14,7 11,2 9,2 11,6

MAZOWIECKIE 13,8 11,8 9,0 7,3 9,0

MAŁOPOLSKIE 13,8 11,3 8,7 7,5 9,7

ŚLĄSKIE 15,5 12,7 9,2 6,9 9,2

LUBELSKIE 17,0 15,5 13,0 11,2 12,8

PODKARPACKIE 18,5 16,4 14,2 13,0 15,5

PODLASKIE 15,6 13,3 10,4 9,7 12,6

ŚWIĘTOKRZYSKIE 20,6 17,7 14,9 13,7 14,7

LUBUSKIE 23,0 19,0 14,0 12,5 15,9

WIELKOPOLSKIE 14,6 11,7 7,8 6,4 9,1

ZACHODNIOPOMORSKIE 25,6 21,5 16,4 13,3 16,5

DOLNOŚLĄSKIE 20,6 16,6 11,4 10,0 12,5

OPOLSKIE 18,7 16,2 11,9 9,8 12,6

KUJAWSKO-POMORSKIE 22,3 19,2 14,9 13,3 15,8

POMORSKIE 19,2 15,3 10,7 8,4 12,0

WARMIŃSKO-MAZURSKIE 27,2 23,6 18,7 16,8 20,2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS.

Załącznik 1B. Stopa bezrobocia BAEL w Polsce i poszczególnych województwach w latach 2005-2009

2005 2006 2007 2008 2009 ŁÓDZKIE 17,4 13,4 9,3 6,7 7,6

MAZOWIECKIE 14,8 12,2 9,1 6,0 6,0

MAŁOPOLSKIE 15,2 12,5 8,5 6,2 8,0

ŚLĄSKIE 19,0 14,1 8,1 6,6 6,7

LUBELSKIE 14,3 12,7 9,5 8,8 9,7

PODKARPACKIE 16,6 13,6 9,6 8,2 10,0

PODLASKIE 14,3 11,4 8,9 6,4 7,1

ŚWIĘTOKRZYSKIE 19,0 15,6 12,1 8,8 10,9

LUBUSKIE 19,1 13,9 9,8 6,5 9,6

WIELKOPOLSKIE 17,2 12,7 8,3 6,1 7,5

ZACHODNIOPOMORSKIE 22,7 17,1 11,5 9,6 10,3

DOLNOŚLĄSKIE 22,8 17,1 12,7 9,1 10,1

OPOLSKIE 17,0 13,2 9,3 6,6 9,8

KUJAWSKO-POMORSKIE 19,8 16,1 11,3 9,1 10,4

POMORSKIE 18,9 13,5 9,5 5,5 6,4

WARMIŃSKO-MAZURSKIE 20,4 15,9 10,5 7,5 8,5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie GUS.


Załącznik 2. Napływ do bezrobocia wśród mieszkańców wsi w województwie mazowieckim dla poszczególnych powiatów.

2005 2006 2007 2008 2009

Województwo mazowieckie 112383 109360 107461 107347 135132 Obszar ciechanowski 11702 11094 11645 11727 14444

powiat ciechanowski 2926 2844 2992 2956 3616 powiat mławski 3235 2970 3163 3461 3898 powiat płoński 3452 3247 3395 3123 4259 powiat żuromiński 2089 2033 2095 2187 2671 Obszar ostrołęcki 12218 11953 11870 11608 15122

powiat makowski 2193 2037 2168 2158 2620 powiat ostrołęcki 4776 4695 4420 4479 6295 powiat ostrowski 2951 2748 2844 2691 3393 powiat przasnyski 2298 2473 2438 2280 2814 Obszar płocki 11381 11614 11808 13042 16024

powiat gostyniński 2212 2501 2503 2494 2873 powiat płocki 6852 6761 7054 8118 9974 powiat sierpecki 2317 2352 2251 2430 3177 Obszar radomski 27156 26235 27487 27559 32359

powiat białobrzeski 1421 1417 1680 1594 1845 powiat kozienicki 3191 2968 3073 3029 3544 powiat lipski 2434 2367 2568 2461 3029 powiat przysuski 3730 3673 3723 3767 4382 powiat radomski 10730 10605 10996 11019 12831 powiat szydłowiecki 3466 3291 3398 3414 3849 powiat zwoleński 2184 1914 2049 2275 2879 Obszar siedlecki 7437 7088 6869 6815 8704 powiat łosicki 1469 1444 1589 1551 1985 powiat siedlecki 4350 4017 3665 3653 4786 powiat sokołowski 1618 1627 1615 1611 1933 Obszar warszawski 42489 41376 37782 36596 48479 powiat garwoliński 4188 4356 3898 3934 4667 powiat grodziski 1567 1592 1366 1258 1705 powiat grójecki 2468 2245 2311 2190 2798 powiat legionowski 2198 2123 1932 1673 2692 powiat miński 3714 3444 3277 3035 3923 powiat nowodworski 2138 1944 1705 1531 2124 powiat otwocki 1992 2009 1720 1583 2073 powiat piaseczyński 2801 2509 2375 2564 4374 powiat pruszkowski 1922 1735 2564 1385 2026 powiat pułtuski 2126 2887 2762 2503 2905 powiat sochaczewski 2641 2532 2320 2270 3009 powiat warszawski zachodni 2539 2243 1721 1509 2271 powiat węgrowski 2648 2489 2542 2624 2912 powiat wołomiński 4403 4234 3737 3692 4800 powiat wyszkowski 3344 3409 3149 3362 4210 powiat żyrardowski 1800 1625 1403 1482 1990



Załącznik 3. Udział bezrobotnych w poszczególnych kategoriach wiekowych wśród mieszkańców wsi w województwie mazowieckim w 2009 roku.

do 24 lat 25-34 35-44 45-54 55-59 60-64

Województwo mazowieckie 25,8% 29,0% 18,3% 19,0% 6,5% 1,4% Obszar ciechanowski 27,5% 28,7% 18,2% 18,7% 5,7% 1,3%

powiat ciechanowski 26,5% 28,1% 18,7% 19,5% 5,7% 1,4% powiat mławski 27,5% 27,1% 17,7% 19,5% 6,9% 1,3% powiat płoński 26,8% 29,9% 18,4% 18,3% 5,1% 1,5% powiat żuromiński 29,1% 28,9% 17,9% 18,0% 5,2% 0,9% Obszar ostrołęcki 29,8% 30,1% 17,4% 16,6% 5,1% 1,1%

powiat makowski 27,8% 30,5% 16,8% 17,6% 6,0% 1,3% powiat ostrołęcki 30,3% 31,7% 17,9% 14,7% 4,6% 0,8% powiat ostrowski 29,1% 29,0% 16,8% 18,9% 4,9% 1,4% powiat przasnyski 32,5% 27,0% 18,0% 16,3% 5,0% 1,1% Obszar płocki 22,6% 30,4% 21,3% 18,9% 5,8% 1,1%

powiat gostyniński 24,9% 28,9% 19,5% 18,9% 6,2% 1,6% powiat płocki 20,6% 31,1% 22,1% 18,9% 6,3% 0,9% powiat sierpecki 25,8% 29,8% 20,7% 18,7% 4,0% 1,0% Obszar radomski 24,0% 28,7% 20,1% 20,1% 5,9% 1,2%

powiat białobrzeski 36,2% 23,0% 13,8% 17,2% 7,3% 2,4% powiat kozienicki 24,4% 27,9% 18,5% 20,9% 7,0% 1,3% powiat lipski 27,3% 29,4% 18,1% 17,1% 6,5% 1,6% powiat przysuski 22,6% 28,1% 20,7% 21,3% 6,2% 1,1% powiat radomski 22,6% 29,8% 20,8% 20,1% 5,5% 1,1% powiat szydłowiecki 19,5% 28,3% 23,7% 22,0% 5,4% 1,1% powiat zwoleński 31,7% 28,8% 15,9% 17,1% 5,2% 1,3% Obszar siedlecki 33,3% 31,4% 14,1% 14,7% 5,1% 1,4%

powiat łosicki 33,5% 30,0% 13,6% 15,8% 5,8% 1,4% powiat siedlecki 31,8% 33,9% 14,7% 14,4% 4,1% 1,2% powiat sokołowski 36,7% 27,0% 13,0% 14,3% 7,0% 2,0% Obszar warszawski 25,3% 28,1% 16,7% 19,7% 8,3% 1,9%

powiat garwoliński 30,1% 28,8% 15,7% 17,8% 6,2% 1,5% powiat grodziski 23,5% 26,7% 20,3% 20,1% 6,9% 2,5% powiat grójecki 24,7% 30,4% 15,8% 18,3% 8,9% 2,1% powiat legionowski 21,7% 28,1% 16,4% 22,7% 8,6% 2,4% powiat miński 27,1% 29,6% 15,3% 17,6% 8,5% 1,9% powiat nowodworski 22,8% 28,9% 17,7% 20,9% 7,9% 1,7% powiat otwocki 28,2% 25,2% 12,6% 22,6% 9,0% 2,4% powiat piaseczyński 15,8% 26,4% 21,7% 24,2% 9,0% 2,9% powiat pruszkowski 13,9% 26,4% 18,5% 25,1% 12,7% 3,5% powiat pułtuski 33,5% 31,8% 14,6% 13,9% 5,3% 1,0% powiat sochaczewski 27,8% 29,9% 15,4% 18,0% 6,9% 2,0% powiat warszawski zachodni 13,1% 25,2% 15,4% 24,7% 20,3% 1,3% powiat węgrowski 29,2% 29,3% 15,7% 17,3% 6,7% 1,8% powiat wołomiński 24,4% 26,9% 16,9% 20,9% 9,1% 1,8% powiat wyszkowski 30,8% 26,1% 17,3% 18,5% 5,8% 1,5% powiat żyrardowski 24,5% 27,2% 19,4% 19,5% 7,3% 2,1%



Załącznik 4. Udział bezrobotnych w poszczególnych kategoriach wykształcenia wśród mieszkańców wsi w województwie mazowieckim w 2009 roku.

Gimnazjalne i niższe

Zasadnicze zawodowa

Średnie ogólne

Policealne, średnie zawod.

Wyższe

Województwo mazowieckie 31,5% 31,4% 10,7% 20,1% 6,3% Obszar ciechanowski 33,5% 31,9% 12,0% 17,0% 5,6%

powiat ciechanowski 33,8% 33,8% 9,7% 16,4% 6,3% powiat mławski 32,6% 31,9% 11,7% 18,8% 5,1% powiat płoński 36,3% 30,4% 14,0% 13,8% 5,5% powiat żuromiński 30,4% 32,2% 11,5% 20,3% 5,6% Obszar ostrołęcki 28,5% 30,8% 11,5% 23,3% 5,8%

powiat makowski 27,9% 34,1% 14,0% 19,8% 4,2% powiat ostrołęcki 25,6% 29,5% 10,4% 27,2% 7,3% powiat ostrowski 29,2% 31,5% 10,4% 23,8% 5,1% powiat przasnyski 35,7% 28,4% 12,2% 18,5% 5,2% Obszar płocki 37,2% 29,2% 8,2% 19,4% 6,1%

powiat gostyniński 39,7% 24,9% 12,3% 17,1% 5,9% powiat płocki 37,3% 30,3% 7,0% 19,0% 6,4% powiat sierpecki 34,5% 30,0% 7,5% 22,6% 5,5% Obszar radomski 32,5% 34,1% 9,2% 18,5% 5,7%

powiat białobrzeski 33,0% 33,7% 15,4% 12,5% 5,4% powiat kozienicki 34,8% 33,0% 8,6% 18,5% 5,1% powiat lipski 23,1% 36,1% 13,8% 19,5% 7,5% powiat przysuski 32,8% 34,7% 8,9% 19,8% 3,9% powiat radomski 34,2% 33,1% 7,8% 18,3% 6,6% powiat szydłowiecki 28,6% 38,9% 9,7% 18,6% 4,3% powiat zwoleński 34,3% 29,5% 9,8% 20,2% 6,2% Obszar siedlecki 25,5% 27,0% 13,5% 23,3% 10,8%

powiat łosicki 27,8% 26,4% 13,4% 24,3% 8,1% powiat siedlecki 23,5% 27,2% 14,3% 21,6% 13,4% powiat sokołowski 27,3% 27,4% 11,6% 26,1% 7,6% Obszar warszawski 30,1% 30,4% 11,7% 21,1% 6,6%

powiat garwoliński 25,2% 35,5% 10,0% 23,9% 5,3% powiat grodziski 26,7% 27,1% 15,0% 21,0% 10,3% powiat grójecki 33,6% 31,0% 10,7% 19,0% 5,8% powiat legionowski 27,6% 24,1% 13,2% 23,8% 11,2% powiat miński 24,8% 29,6% 14,7% 22,4% 8,6% powiat nowodworski 33,7% 32,5% 9,2% 20,0% 4,6% powiat otwocki 27,5% 28,7% 12,5% 22,1% 9,1% powiat piaseczyński 32,4% 23,8% 8,7% 23,4% 11,7% powiat pruszkowski 26,9% 21,1% 12,1% 24,9% 15,0% powiat pułtuski 26,7% 31,9% 12,1% 23,9% 5,4% powiat sochaczewski 32,0% 29,3% 11,8% 20,8% 6,1% powiat warszawski zachodni 26,7% 23,9% 14,4% 25,8% 9,2% powiat węgrowski 30,6% 35,7% 15,2% 14,9% 3,7% powiat wołomiński 34,7% 33,1% 11,0% 17,6% 3,6% powiat wyszkowski 33,4% 32,4% 10,7% 20,0% 3,6% powiat żyrardowski 36,8% 29,9% 10,9% 18,7% 3,8%



Załącznik 5. Udział bezrobotnych według stażu pracy wśród mieszkańców wsi w województwie mazowieckim w 2009 roku.

bez stażu do 1 roku

1-5 lat 5-10 lat 10-20 lat

20-30 lat

>30 lat

Województwo mazowieckie 27,4% 14,9% 22,1% 13,1% 13,1% 7,6% 1,7% Obszar ciechanowski 24,4% 14,2% 27,3% 14,2% 12,6% 6,2% 1,1%

powiat ciechanowski 20,0% 13,5% 27,0% 15,9% 14,7% 7,5% 1,4% powiat mławski 23,8% 13,9% 26,9% 13,7% 13,1% 7,5% 1,1% powiat płoński 22,3% 14,0% 29,3% 14,7% 12,8% 5,9% 1,1% powiat żuromiński 31,3% 15,4% 25,3% 12,8% 10,2% 4,2% 0,7% Obszar ostrołęcki 32,6% 17,3% 23,3% 11,3% 9,6% 4,9% 1,1%

powiat makowski 35,5% 17,0% 21,6% 10,5% 9,0% 5,0% 1,3% powiat ostrołęcki 28,4% 13,8% 26,1% 14,1% 11,3% 5,2% 1,1% powiat ostrowski 32,4% 24,0% 22,1% 8,8% 7,6% 4,2% 0,9% powiat przasnyski 38,3% 16,2% 20,9% 9,4% 9,4% 4,8% 1,0% Obszar płocki 22,7% 16,5% 25,7% 14,0% 13,0% 6,8% 1,2%

powiat gostyniński 24,1% 18,0% 23,7% 13,1% 12,3% 7,7% 1,1% powiat płocki 19,5% 16,5% 27,0% 14,7% 13,7% 7,3% 1,4% powiat sierpecki 30,3% 15,4% 24,1% 13,0% 11,7% 4,7% 0,9% Obszar radomski 28,5% 17,2% 19,3% 13,0% 13,9% 7,1% 1,0%

powiat białobrzeski 32,9% 20,6% 20,7% 9,6% 8,8% 6,5% 0,8% powiat kozienicki 28,5% 11,3% 21,0% 14,3% 15,3% 8,1% 1,5% powiat lipski 32,6% 15,8% 24,3% 10,4% 11,0% 5,1% 0,8% powiat przysuski 35,6% 9,3% 19,6% 13,6% 13,8% 7,3% 0,9% powiat radomski 26,3% 22,3% 16,5% 12,6% 13,6% 7,6% 1,1% powiat szydłowiecki 19,9% 18,8% 19,7% 15,4% 18,4% 7,2% 0,7% powiat zwoleński 36,1% 9,5% 25,7% 12,4% 11,1% 4,5% 0,8% Obszar siedlecki 36,0% 14,8% 21,0% 10,8% 10,1% 6,1% 1,2%

powiat łosicki 51,5% 7,2% 17,3% 10,2% 8,0% 4,4% 1,6% powiat siedlecki 30,0% 18,4% 21,6% 11,1% 10,9% 7,1% 1,0% powiat sokołowski 30,7% 15,8% 24,5% 10,8% 11,2% 5,8% 1,2% Obszar warszawski 25,5% 11,3% 21,5% 13,6% 14,5% 10,4% 3,2%

powiat garwoliński 32,6% 10,2% 21,4% 13,3% 12,4% 7,5% 2,5% powiat grodziski 15,1% 13,5% 21,5% 14,0% 18,9% 13,7% 3,3% powiat grójecki 29,8% 16,5% 17,1% 12,6% 14,2% 7,8% 2,0% powiat legionowski 25,2% 9,5% 19,9% 12,8% 16,6% 13,3% 2,8% powiat miński 20,0% 13,1% 20,8% 15,5% 14,6% 12,5% 3,6% powiat nowodworski 22,1% 10,0% 22,8% 15,8% 15,4% 10,9% 3,0% powiat otwocki 20,9% 12,3% 20,5% 12,8% 14,6% 14,2% 4,6% powiat piaseczyński 16,3% 7,7% 17,8% 13,8% 18,8% 17,4% 8,1% powiat pruszkowski 19,8% 10,1% 17,5% 14,3% 18,2% 13,6% 6,5% powiat pułtuski 30,6% 13,6% 29,0% 11,6% 9,9% 4,4% 0,9% powiat sochaczewski 34,4% 9,7% 21,3% 12,0% 11,9% 8,4% 2,3% powiat warszawski zachodni 18,3% 12,0% 18,3% 14,0% 18,2% 12,6% 6,6% powiat węgrowski 27,5% 9,4% 26,3% 14,7% 13,3% 7,2% 1,6% powiat wołomiński 22,9% 9,5% 21,6% 14,9% 15,6% 12,6% 3,0% powiat wyszkowski 33,0% 11,5% 21,6% 13,1% 11,6% 8,2% 1,0% powiat żyrardowski 19,4% 20,4% 23,6% 11,8% 14,9% 7,8% 2,1%



Załącznik 6. Udział bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy wśród mieszkańców wsi w województwie mazowieckim w 2009 roku.

Do 1 mies.

1-3 mies. 3-6 mies. 6-12 mies.

12-24 mies.

>24 mies.

Województwo mazowieckie 8,4% 20,0% 18,0% 20,0% 14,4% 19,2% Obszar ciechanowski 8,6% 20,0% 19,1% 20,9% 14,3% 17,1%

powiat ciechanowski 9,3% 26,1% 21,4% 21,2% 11,6% 10,4% powiat mławski 11,5% 21,7% 20,8% 21,0% 13,6% 11,3% powiat płoński 8,3% 17,8% 19,4% 20,7% 14,6% 19,3% powiat żuromiński 5,7% 16,1% 15,0% 20,7% 17,1% 25,4% Obszar ostrołęcki 8,3% 19,0% 18,0% 18,6% 14,5% 21,6%

powiat makowski 5,4% 15,4% 13,1% 16,8% 15,1% 34,1% powiat ostrołęcki 7,5% 22,2% 22,3% 18,2% 15,3% 14,6% powiat ostrowski 6,5% 18,5% 14,7% 19,7% 15,0% 25,7% powiat przasnyski 17,2% 17,3% 19,5% 20,5% 11,4% 14,1% Obszar płocki 7,9% 23,4% 17,7% 21,4% 14,4% 15,3%

powiat gostyniński 8,6% 26,8% 15,4% 18,1% 15,6% 15,5% powiat płocki 7,8% 22,9% 18,3% 23,0% 14,1% 13,9% powiat sierpecki 7,5% 21,3% 18,1% 20,0% 14,0% 19,1% Obszar radomski 6,9% 16,5% 15,6% 17,8% 16,7% 26,5%

powiat białobrzeski 8,3% 20,5% 16,5% 16,2% 16,5% 21,9% powiat kozienicki 8,2% 20,3% 18,1% 15,1% 15,7% 22,5% powiat lipski 8,6% 28,2% 20,3% 17,7% 10,8% 14,4% powiat przysuski 5,6% 14,8% 15,6% 17,3% 16,5% 30,2% powiat radomski 6,3% 13,2% 14,0% 19,0% 18,4% 29,1% powiat szydłowiecki 6,4% 12,7% 15,0% 17,7% 17,4% 30,8% powiat zwoleński 9,7% 26,5% 16,9% 17,0% 13,1% 16,7% Obszar siedlecki 9,8% 25,5% 19,5% 20,7% 11,5% 13,0%

powiat łosicki 7,7% 22,7% 17,4% 21,0% 12,5% 18,7% powiat siedlecki 11,3% 26,5% 20,6% 20,7% 10,8% 10,0% powiat sokołowski 8,9% 26,8% 19,6% 20,2% 11,6% 12,8% Obszar warszawski 9,6% 21,7% 20,0% 21,8% 12,6% 14,3%

powiat garwoliński 7,5% 16,7% 18,8% 19,8% 14,2% 22,9% powiat grodziski 11,6% 30,4% 24,7% 24,8% 6,4% 2,3% powiat grójecki 10,4% 16,0% 17,1% 22,1% 15,2% 19,2% powiat legionowski 12,3% 25,7% 22,5% 21,7% 9,4% 8,4% powiat miński 13,2% 29,5% 23,9% 20,0% 8,3% 5,2% powiat nowodworski 9,8% 22,2% 22,7% 22,7% 10,7% 11,8% powiat otwocki 11,0% 24,7% 26,8% 22,2% 7,3% 7,9% powiat piaseczyński 7,6% 24,1% 21,4% 28,3% 9,2% 9,4% powiat pruszkowski 10,7% 22,2% 18,1% 23,7% 12,7% 12,6% powiat pułtuski 7,8% 20,3% 17,3% 23,4% 16,0% 15,3% powiat sochaczewski 9,7% 24,8% 21,7% 21,7% 13,1% 9,1% powiat warszawski zachodni 10,7% 23,0% 20,0% 19,2% 8,2% 19,0% powiat węgrowski 6,3% 18,3% 15,0% 17,5% 17,4% 25,5% powiat wołomiński 8,8% 21,4% 20,9% 23,4% 12,8% 12,7% powiat wyszkowski 12,4% 20,5% 19,4% 21,2% 15,5% 11,0% powiat żyrardowski 12,5% 21,7% 17,5% 19,2% 12,5% 16,5%



Załącznik 7. Liczba długotrwale bezrobotnych wśród mieszkańców wsi w województwie mazowieckim w latach 2005-2009.

2005 2006 2007 2008 2009

Województwo mazowieckie 99363 85842 67787 46006 46380 Obszar ciechanowski 11706 9485 7162 4740 4942

powiat ciechanowski 2769 2199 1709 999 933 powiat mławski 2659 2008 1092 779 940 powiat płoński 3884 3323 2689 1609 1596 powiat żuromiński 2394 1955 1672 1353 1473 Obszar ostrołęcki 12961 11397 9460 6322 6343

powiat makowski 2712 2574 2187 1788 1845 powiat ostrołęcki 5445 4866 4159 2138 2078 powiat ostrowski 2768 2343 1855 1471 1510 powiat przasnyski 2036 1614 1259 925 910 Obszar płocki 12699 11041 8728 5538 5185

powiat gostyniński 2681 2243 1730 1172 1172 powiat płocki 7606 6632 5250 3174 2854 powiat sierpecki 2412 2166 1748 1192 1159 Obszar radomski 26434 23716 19570 15503 16310

powiat białobrzeski 1520 1344 905 718 613 powiat kozienicki 2620 2503 2025 1610 1716 powiat lipski 2204 1921 1583 1252 1103 powiat przysuski 4043 3880 3312 2700 2768 powiat radomski 10932 9865 8339 7013 7457 powiat szydłowiecki 2996 2370 1920 1159 1530 powiat zwoleński 2119 1833 1486 1051 1123 Obszar siedlecki 5805 4816 3266 2321 2078

powiat łosicki 1267 1137 893 740 721 powiat siedlecki 3134 2507 1638 1095 913 powiat sokołowski 1404 1172 735 486 444 Obszar warszawski 29758 25387 17601 11582 11522

powiat garwoliński 3391 3199 2269 1855 1791 powiat grodziski 658 381 181 112 116 powiat grójecki 1317 1162 898 774 707 powiat legionowski 1444 1169 773 404 396 powiat miński 2662 2242 1471 662 461 powiat nowodworski 1393 1129 724 480 440 powiat otwocki 1374 1148 769 334 291 powiat piaseczyński 1688 1374 966 626 661 powiat pruszkowski 1117 988 736 432 428 powiat pułtuski 1707 1541 1112 727 882 powiat sochaczewski 1432 1348 1110 511 646 powiat warszawski zachodni 1337 1081 725 467 366 powiat węgrowski 2532 2187 1741 1492 1537 powiat wołomiński 3403 3084 1640 1056 1169 powiat wyszkowski 3280 2507 1785 1170 1131 powiat żyrardowski 1023 847 701 480 500



9. Bibliografia

1. Aktywność Ekonomiczna Ludności Polski, GUS, Warszawa, różne wydania. 2. Raport Polska 2030, redakcja naukowa Michał Boni, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów,

Warszawa 2009. 3. Główny Urząd Statystyczny, Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl 4. Rocznik Statystyczny Rolnictwa, GUS, Warszawa 2009 5. Prognoza ludności na lata 2008–2035”, GUS, Warszawa, 2009 6. Charakterystyka gospodarstw rolnych w 2007 roku, GUS, Warszawa 2008 7. Charakterystyka obszarów wiejskich 2008, GUS, Olsztyn, 2010. 8. Rynek pracy województwa mazowieckiego, Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie,

różne wydania. 9. Wojewódzki Urząd Pracy w Warszawie, http://wup.mazowsze.pl 10. Bezrobocie rejestrowane, www.rynekpracy.pl, Kraków 2010 11. Kim jest polski bezrobotny, www.rynekpracy.pl, Kraków 2009 12. Diagnoza sytuacji kobiet na rynku pracy w Polsce, system aktywizacji zawodowej kobiet -

,,Kobieta pracująca..’’ ASM Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o. przy współpracy z Anną Kulpą - Ogdowską (Katedra Socjologii Szkoła Główna Handlowa i Szkoła Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii PAN), Kutno 2006

13. Problemy bezrobocia ukrytego w rolnictwie chłopskim, Janusz Mszczyszyn, http://mikro.univ.szczecin.pl/bp/pdf/29/5.pdf

14. Wpływ cech społeczno-demograficznych osób bezrobotnych na możliwość znalezienia pracy

Badanie na podstawie danych BAEL w latach 1993–2003, Tomasz Daras, Maria Jerzak,

Materiały i Studia, Zeszyt nr 189, Warszawa 2005 15. Stan i struktura rejestrowanego bezrobocia na wsi w 2009 roku, Ministerstwo Pracy i Polityki

Społecznej, Departament Rynku Pracy 16. Wpływ wykształcenia na kształtowanie się bezrobocia, dr Dr Izabela Ostoj, Katedra Ekonomii

Akademii Ekonomicznej w Katowicach 17. http://www.wrotamazowsza.pl 18. Badanie specyfiki bezrobocia w wybranych powiatach województwa mazowieckiego, w zakresie

stanu obecnego, perspektyw rozwoju sytuacji na lokalnych rynkach pracy oraz wniosków dla polityki rynku pracy, MillwardBrown SMG/KRC, Warszawa 2009

19. Portret województwa mazowieckiego 2005-2009, GUS, Warszawa 2010 20. Bezrobocie. Podstawy teoretyczne. Eugeniusz Kwiatkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2002 21. Dezaktywizacja osób w wieku około emerytalnym. Departament Analiz Ekonomicznych

i Prognoz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2008

bezrobocie na obszarach wiejskich województwa mazowieckiego · projekt współfinansowany ze...

Documents