bharat nu bandharan 2016 - ((anamika academy)academy.gkgrips.com/anamika materials/bharat nu...

1

Anamika academy, 9979 9979 45

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh

yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khíkLkwt çktÄkhýfurçkLkux r{þLk ÞkusLkk ytíkøkoík Mkki «Úk{ 1946{kt çktÄkhý Mk¼kLke h[Lkk ÚkE níke.

• furçkLkux r{þLk :

furçkLkux r{þLk ytíkøkoík 9 rzMkuBçkh, 1946Lkk hkus çktÄkhý Mk¼kLke «Úk{ çkuXf {¤e níke. su{kt ¼khíkLkkt 389sux÷k yMÚkkÞe yLku 7 MÚkkÞe MkÇÞku níkku.

yMÚkkÞe yæÞûk : zkì. MkÂå[ËkLktË rMkLnk

MÚkkÞe / fkÞ{e yæÞûk : zkì. hksuLÿ «MkkË

çktÄkhýeÞ Mk÷knfkh : çke. yuLk. hkð

¾hzk / «kYÃk / zÙkVxªøk / fkÞËk Mkr{ríkLkk yæÞûk : zkì. ¼e{hkð yktçkuzfh

Mkkík MÚkkÞe MkÇÞku{kt yuf {kºk økwshkíke MkÇÞ : f.{k. {wLkþe

yuf {kºk {rn÷k MkÇÞ : MkhkuSLke LkkÞzw

çktÄkhý Mkr{rík îkhk 9 rzMkuBçkh, 1946Lkk hkus çktÄkhý ½zðkLke þÁykík ÚkE yk rËðMkLku Ítzk rËðMk íkhefuyku¤¾ðk{kt ykðu Au.

26 LkðuBçkh, 1949Lkk hkus çktÄkhý ½zðkLke «r¢Þk Ãkqýo ÚkE. yk rËðMkLku fkÞËk rËðMk íkhefu {Lkkððk{ktykðu Au.

yk{, çktÄkhý ½zðk{kt 2 ð»ko, 11 {kMk yLku 18 rËðMk sux÷ku Mk{Þ ÷køÞku níkku yLku ykþhu Y. 64 ÷k¾sux÷ku ¾[o ÚkÞku níkku.

çktÄkhýLkku y{÷ íkk 26 òLÞwykhe, 1950Úke þÁ ÚkÞku. yk rËðMk «òMk¥kkf rËðMk íkhefu {LkkðkÞ Au.

¼khíkLkwt çktÄkhý ËwrLkÞkLkwt MkkiÚke ÷ktçkw yLku MÃkü çktÄkhý Au. çktÄkhý y{÷{kt ykÔÞwt íku Mk{Þu íku{kt 22 ¼køk,395 yLkwåAuË yLku 8 yLkwMkqr[yku níke. sÞkhu nk÷ çktÄkhý{kt 25 ¼køk, 444+ f÷{ku yLku 12 yLkwMkqr[Au. íku{kt fw÷ 520 ÃkkLkk Au.

çktÄkhýLkk {wÏÞ ÃkkLkk Ãkh ¼khíkLkwt hk»xÙ r[nTLk [kh ®MknkuLke ykf]rík yLku ykÃkýk ËuþLkwt ðkMíkrðf Lkk{ “Re-public of India” ÷¾u÷wt Au.

ðkhkýMkeLkk yþkuf Míkt¼{ktÚke [kh rMktnkuLke {w¾kf]ríkLku ¼khíkLkk hk»xÙeÞ r[nTLk íkhefu Mðefkhe Au.

íkuLke Lke[u ËuðLkkøkhe r÷rÃk{kt ÷¾kÞu÷ ‘MkíÞ {uð sÞíku’ ðkõÞ Lku hk»xÙeÞ ðkõÞ íkhefu MðefkÞwO Au su {wtzf WÃkrLk»kË{ktÚke÷eÄwt Au.

24 sw÷kE, 1947Úke çktÄkhý Mk¼kyu hk»xÙæðs MðefkÞkuo Au.

hk»xÙeÞ økeík : “ðtËu {kíkh{T....”

çktfe{[tÿ [èkuÃkkæÞkÞLke ‘ykLktË{X’ Lkk{Lke Lkð÷fÚkk{ktÚke ÷uðk{kt ykÔÞwt Au. íku 1896Lkk f÷f¥kk yrÄðuþLk{kt«Úk{ ð¾ík økðkÞwt íÞkhu yæÞûk - hne{íkwÕ÷kn MkÞkLke níkk.

hk»xÙøkeík / hk»xÙøkkLk : ‘sLk øký {Lk...’ Lku 24 òLÞwykhe, 1950Lkk hkus hk»xÙøkkLk íkhefu MðefkÞwow.

íku Mkki «Úk{ 1911{kt fkUøkúuMkLkk f÷f¥kk yrÄðuþLk{kt økðkÞwt níkwt. íÞkhu yæÞûk Ãkt. rçkþLk LkkhkÞýÄh níkk. íkuLkwtøkkLk 52 MkufLz{kt ÃkqÁt fhðkLkwt nkuÞ Au.

hk»xÙøkkLk{kt suLkku WÕ÷u¾ Au íku Wíf÷ yux÷u ykurhMMkk, ÿrðz yux÷u íkkr{÷Lkkzw y™u çktøkk yux÷u çktøkk¤.

xkøkkuhLkk yk økeíkLkwt Mkki«Úk{ «fkþLk 1912{kt íkíðçkkurÄLke Lkk{Lke Ãkrºkfk{kt “¼khík rðÄkíkk” rþ»kof nuX¤ÚkÞwt níkwt.

2



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

hk»xÙeÞ Lkkhku : ‘sÞ rnLË....’

hk»xÙeÞ Mkqºkku : MkíÞ{uð sÞíku

hk»xÙeÞ fu÷uLzh : þf Mktðík : íkuLkku «Úk{ {kMk [iºk Au. (E.Mk. 78Úke)

hk»xÙeÞ «kýe : ðk½ (The Royal Bangal Tiger) hk»xÙeÞ ðkhMkkøkík «kýe : nkÚke

hk»xÙeÞ Ãkûke : {kuh (Pavo Crystatus.) 1935Lkk MðíktºkÄkhk{kt Lke[u Ëþkoðu÷ {wÆkyku yLÞ ËuþkuLkk çktÄkhý{ktÚke Mðefkhðk{kt ykÔÞk Au.

1) #ø÷uLz : MktMkËLkku ÏÞk÷, MÃkefhLkku nkuÆku, ðzk«ÄkLk yLku íkuLkwt {tºke {tz¤

2) y{urhfk : yk{w¾Lkku ÏÞk÷, hk»xÙÃkrík yLku WÃkhk»xÙÃkríkLkwt ÃkË, {q¤¼qík yrÄfkh

3) ykuMxÙur÷Þk : yk{w¾Lke ¼k»kk

4) ykÞ÷uoLz : hksLkeríkLkk {køkoËþof rMkØktíkku

5) hrþÞk : {q¤¼qík Vhòu

6) s{oLke : fxkufxeLke òuøkðkE

7) fuLkuzk - Mkt½kí{f ÔÞðMÚkk ({sçkqík fuLÿ Ähkðíkwt Mk{ðkÞeíktºk)

8) Ërûký ykr£fk : MktþkuÄLk «r¢Þk (MkwÄkhk - ðÄkhkLkku ÏÞk÷)

9) £kLMk : «òMk¥kkf þkMkLk ÔÞðMÚkk

10) òÃkkLk : fkLkqLk• yk{w¾ :

¼khíkLkk çktÄkhý{kt yk{w¾ íkiÞkh fhLkkh : sðknh÷k÷ LknuÁ

sðknh÷k÷ LknuÁyu yk{w¾Lku çktÄkhýLkku ykí{k fÌkku Au.

1973{kt fuïkLktË ¼khíke fuMkLkk [wfkËk{kt Mkw«e{ fkuxuo ònuh fÞwO fu, ‘yk{w¾ yu çktÄkhýLkku s yuf ¼køk Au.’

1976{kt 42{kt çktÄkhýeÞ MkwÄkhk îkhk yk{w¾{kt ¼khíkLku Mkkðo¼ku{, Mk{ksðkËe, Ä{orLkhÃkuûk yLku ÷kufíkktrºkføkýhksÞ fnuðkÞwt.

økku÷fLkkÚk fuMkLkk [wfkËk{kt Mkw«e{ fkuxuo ònuh fÞwO fu, MktMkËLku çktÄkhý{kt MkwÄkhk/ðÄkhk fhðkLkku yrÄfkh Au. ÃkhtíkwíkuLkk {q¤¼qík {k¤¾kLku çkË÷ðkLkku yrÄfkh LkÚke.

¼khíkLkk çku fuLÿþkrMkík «Ëuþ rËÕ÷e yLku Ãkwtœw[uhe{kt {wÏÞ{tºke ÃkËu Au. çkkfeLkk çkÄk fuLÿþkrMkík «ËuþkuLkku ðrnðxhksÞÃkk÷ îkhk ÚkkÞ Au. (rËÕne {wÏÞ{tºke : yh®ðË fusheðk÷, Ãkwœw[uhe{kt : ðe. LkkhkÞý Mðk{e) Au

1961{kt ¼khíkeÞ MkiLÞyu rËð-Ë{ý yLku økkuðkLku ÃkkuxwoøkeMk ÃkkMkuÚke {wõík fhe fuLÿþkrMkík «Ëuþ çkLkkÔÞk.

¼k»kk ykÄkrhík hksÞkuLkk ÃkwLk:rLk{koý{kt Mkki«Úk{ yktÄú«ËuþLke h[Lkk ÚkE níke.• ¼khíkLkwt Lkkøkrhfíð• f÷{ 1 Úke 4 (¼køk 1) (Mkt½, hksÞku yLku fuLÿþkrMkík «Ëuþku)- hksÞkuLkwt r÷Mx yLkwMkqr[ 1{kt Au.

f÷{ : 5 Úke 11 (¼køk 2)

¼khík{kt yuf÷ LkkøkrhfíðLke ÔÞðMÚkk Au.

yuf {kºk sB{w-fk~{eh{kt çkuðzk LkkøkrhfíðLke òuøkðkE Au.

¼khíkLkwt Lkkøkrhfíð {u¤ððkLke 5 heíkku Au.

3



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

1) sL{ îkhk, 2) ðtþkLkw¢{ îkhk, 3) ËMíkkðus LkkUÄýe îkhk, 4) ËuþeÞfhýLke ÃkØrík îkhk, 5) «ËuþkuLkkMk{kðuþ îkhk

• {q¤¼qík yrÄfkhku

f÷{ : 14 Úke 32 (¼køk-3)

1) Mk{kLkíkkLkku yrÄfkh : (f÷{ 14 Úke 18)

f÷{ - 14 : fkÞËk Mk{ûk Mk{kLkíkk

f÷{ - 15 : ¼uË¼kð Mkk{u hûký

f÷{ - 16 : ònuh hkusøkkheLke çkkçkík{kt Mk{kLkíkk

f÷{ - 17 : yMÃk]~Þíkk LkkçkqËe

f÷{ - 18 : r¾íkkçkkuLke LkkçkqËe

2) MðíktºkíkkLkku yrÄfkh : (f÷{ - 19 Úke 22)

f÷{ - 19 : ðkýe yr¼ÔÞÂõíkLke Mðíktºkíkk

f÷{ - 20 : Ëku»kkhkuÃký Mkk{u hûký

f÷{ - 21 : SðLk SððkLkku nf yLku þkherhf MðíktºkíkkLkwt hûký

f÷{ - 21(yu) : 6 Úke 14 ð»koLkk çkk¤fkuLku {Vík y™u VhSÞkík «kÚkr{f rþûký {u¤ððkLkku yrÄfkh

f÷{ - 22 : fux÷kf Mktòuøkku{kt ÄhÃkfz fu yxfkÞík Mkk{u hûký (ykøkkuíkhk ò{eLk)

f÷{ 20 yLku 21Lkk {q¤¼qík yrÄfkhku fxkufheLkk Mk{Þu Ãký LkkçkqË fhe þfkíkk LkÚke.

3) þku»ký Mkk{uLkku yrÄfkh : (f÷{ - 23, 24)

f÷{ - 23 : {Lkw»Þ ðuÃkkh fu çk¤sÃkheÚke {sqhe Ãkh «ríkçktÄ

f÷{ - 24 : 14 ð»koLke Lke[uLkk çkk¤fkuLku {sqhe Mkk{u hûký

4) ÄkŠ{f MðíktºkíkkLkku yrÄfkh : (f÷{ 25 Úke 28)

5) MkktMf]ríkf yLku þiûkrýf yrÄfkh : f÷{ 29, 30

6) çktÄkhýeÞ E÷kòuLkku nf : (f÷{ - 32)

zkì. ¼e{hkð yktçkuzfhu f÷{-32 Lku çktÄkhýLkku ykí{k fÌkku Au. íku{kt {q¤¼qík yrÄfkhkuLkku y{÷ fhkððk {kxuçktËe - «íÞûkefhý, Ãkh{kËuþ, «rík»kuÄ, yrÄfkh Ãk]åAk Wå[¥k{ LÞkÞk÷ÞLku ykÃkðk{kt ykðe Au.

7) «kÚkr{f rþûkýLkku yrÄfkh : y™wåAuË - 21 (yu)• yøkíÞLkk yk¿kkÃkºkku (Writ)1) nuçkeÞMko fkuÃkoMk : çktÄe «íÞûkefhý / þheh nksh fhku.

økuhfkÞËuMkh økkUÄe hkÏÞk nkuÞ íkku 24 f÷kf{kt ykhkuÃkeLku (Sðeík fu {]ík) nksh fhðkLkku yËk÷íkLkku ykËuþ.

2) {uLzu{Mk : (Ãkh{kËuþ) :

fkuE MkkðosrLkf yrÄfkhe ÃkkuíkkLke VhsLkwt Ãkk÷Lk Lk fhíkku nkuÞ íkku, VrhÞkËeLkk fuMkLku ykÄkhu yËk÷ík îkhk íkuyrÄfkheLku ÃkkuíkkLke VhsLkwt Ãkk÷Lk fhðkLkku ykËuþ.

3) «kurnrçkþLk : («ríkhkuÄ)

Lke[÷e yËk÷íkLku ÃkkuíkkLkk yrÄfkh ûkuºk{kt hneLku [wfkËku ykÃkðkLkku WÃk÷e yËk÷íkLkku ykËuþ.

4) MkŠxykuhhe : (Wí«uûký)

Lke[÷e yËk÷íkLkk [wfkËk{kt MÃküÃkýu fkuE fkÞËkfeÞ ¼q÷ nkuÞ íkku [wfkËk{kt VuhçkË÷ fhðkLkku WÃk÷e yËk÷íkLkku

4



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

ykËuþ.

5) õðkì-ðkuhLxku : (yrÄfkh Ãk]åAk)

fkuE ònuh yrÄfkhe yuf MkkÚku çku ÷k¼Lkk ÃkË ¼kuøkðíkk nkuÞ íkku íku fÞk nfÚke íku nkuÆku ¼kuøkðu Au ? yuðe fkuxoLkeÃk]åAk (AuÕ÷u MkkurLkÞk økktÄe Mk{ûk rðÃkûku yk Writ Ëk¾÷ fhe níke níke fkhý fu, íkuyku UPA yLku fkUøkúuMk çktLkuLkk[uhÃkMkoLk níkkt.)

{q¤¼qík yrÄfkhkuLke {kufqVíkk :

fxkufxeLkk Mk{Þu y™wåAuË 358 {wsçk {q¤¼qík nfkuLku {kufqV hk¾e þfkÞ Au.

yLkwåAuË 359 {wsçk ðkýe MðkíktºÞLkku yrÄfkh {kufqV hk¾e þfkÞ Au.

øk{u íkuðe fxkufxeLkk Mktòuøkku{kt Ãký yLkwåAuË 20 yLku 21Lkk {q¤¼qík yrÄfkhkuLku {kufqV fhe þfkíkk LkÚke.• hksLkeríkLkk {køkoËþof rMkØktíkku

(f÷{ - 36 Úke 51) (¼køk - 4)

ykÞ÷uoLzLkk çktÄkhý{ktÚke ÷uðk{kt ykÔÞk Au.

íku{kt hksÞLkku ðneðx ÔÞðÂMÚkík heíku [÷kððk {kxu økktÄeSLkk rð[khku «{kýu hksLkeríkLkwt {køkoËþoLk ykÃkíkkrMkØktíkku Au.

yk rMkØktíkku ÔÞðÂMÚkík heíku ðneðx fhðk {kxuLkwt {kºk {køkoËþoLk ykÃku Au. yk rMkØktíkkuLkku y{÷ fhkððk {kxuLÞkÞk÷Þ Vhs Ãkkze þfu Lkrn.

• {q¤¼qík Vhòu : f÷{ - 51 (yu) (¼køk - 4 (f))

hrþÞkLkk çktÄkhý{ktÚke ÷eÄu÷ Au.

íku{kt ¼khíkLkk Ëhuf LkkøkrhfLku Ãkk÷Lk fhðkLke fw÷ 11 {q¤¼qík Vhòu Ëþkoðu÷ Au.• Mkt½ : (þkMkLk ÔÞðMÚkk)

(¼køk-5)

hk»xÙÃkrík : (f÷{ - 52)

Mkðkuoå[ çktÄkhýeÞ / fkÞËkfeÞ / fkhkuçkkheLkk ðzk. Mkðkuoå[ ðzk íkhefu hk»xÙÃkríkLke òuøkðkE Au.

hk»xÙÃkrík y{urhfkLkk çktÄkhý{ktÚke ÷uðk{kt ykÔÞwt Au.

hk»xÙÃkríkLke [qtxýe Ãkhkuûk heíku ÚkkÞ Au. (÷kufMk¼k, hksÞMk¼k yLku ík{k{ hksÞkuLke rðÄkLkMk¼kykuLkk [qtxkÞu÷kMkÇÞku)

hk»xÙÃkríkÃkËLke W{uËðkhe {kxu Y.25,000/- rzÃkkuÍex ¼hðe Ãkzu Au yLku [qtxýe{kt 1/6 ¼køkLkk {ík Lk {¤u íkkurzÃkkuÍex só fhðk{kt ykðu Au.

hk»xÙÃkrík ¼ðLk rËÕneLkk hkÞMkeLkk Ãknkz Ãkh ykðu÷wt Au.• hk»xÙÃkrík ÃkË {kxuLke ÷kÞfkík :

÷½w¥k{ ðÞ{ÞkoËk : 35 ð»ko

¼khíkLkku Lkkøkrhf nkuðku òuEyu.

íku fkuE Ãký Mkhfkhe nkuÆk Ãkh MkðuíkLk Lkkufhe fhíkku Lk nkuðku òuEyu.

÷kufMk¼kLkk MkÇÞ çkLkðk {kxu sYhe Ëhuf ÷kÞfkík Ähkðíkku nkuðku òuEyu.• hk»xÙÃkríkLke Mk¥kk yLku fkÞkuo :

MktMkË îkhk ÃkMkkh fhðk{kt ykðu÷ku ¾hzku hk»xÙÃkríkLke Mkne ÚkÞk çkkË fkÞËku çkLku Au.

fkuE ¾hzku LkkýkfeÞ ¾hzku Au fu Lk®n ? íku Lk¬e fhðkLke Mk¥kk hk»xÙÃkríkLku Lk®n Ãkhtíkw ÷kufMk¼kLkk MÃkefhLku Au.

5



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

hk»xÙÃkrík yktíkhhk»xÙeÞ Vkuh{{kt ¼khíkLkwt Lkuík]¥ð fhu Au.

WÃkhk»xÙÃkrík yLku Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþ þÃkÚk ÷uðzkðu Au.

Ëhuf hksÞ{kt yuf hksÞÃkk÷, Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk LÞkÞkÄeþLke, U.P.S.C Lkk [uh{uLk yLku yLÞ MkÇÞkuLkk ËhufhksÞLke ðze yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþkuLke, yuxLkeo sLkh÷Lke, ftBÃxÙku÷h yuLz ykurzxh sLkh÷Lke rLk{ýqtf fhuAu. Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþLke {ËËÚke Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk yLÞ LÞkÞkrÄþkuLke rLk{ýqtf fhu Au. Mkðkuoå[yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþLke {ËËÚke Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþkuLke rLk{ýqtf fhu Au.

yLkwåAuË 280 {wsçk Ëh Ãkkt[ ð»kuo LkkýkÃkt[Lke h[Lkk fhu Au.

yLkwåAuË 324 {wsçk Ëh Ãkkt[ ð»kuo [qtxýeÃkt[Lke h[Lkk fhu Au yLku {wÏÞ [qtxýe fr{&™hLke rLk{ýqtf fhu Au.

Mktr[ík LkerÄ{ktÚke Lkkýkt WÃkkzðk {kxu hk»xÙÃkríkLke Ãkqðo {tsqhe {u¤ððe VhrsÞkík Au. (MkhfkhLke Ëhuf ykðfMktr[íkLkerÄ{kt s{k ÚkkÞ Au.)

Mkðkuoå[ yËk÷íku ykÃku÷e Mkò{kt VuhçkË÷ fu hËçkkík÷ fhe þfu Au. VktMkeLke Mkò Ãký hË fhe þfu Au.

yLkwåAuË 344 {wsçk ¼k»kk Ãkt[Lke h[Lkk fhu Au. (ykX{e yLkwMkqr[ík {wsçk)

RBI økðLkoh yLku ¿kkLk ykÞkuøkLkk [uh{uLkLke rLk{ýqtf fhu Au.

÷kufMk¼k{kt çku yìtø÷ku-EÂLzÞLk MkÇÞkuLke, hksÞMk¼k{kt 12 MkÇÞkuLke yLku rðÄkLkÃkrh»kË{kt 1/12 MkÇÞkuLkerLk{ýqtf fhu Au.

sÞkhu yuf Ãký øk]nLkwt Mkºk [k÷w Lk nkuÞ yLku hk»xÙÃkríkLku fkÞËku ½zðkLke sYh sýkÞ íkku íku ðxnwf{ çknkh ÃkkzeMkºk çkku÷kðe þfu Au.

hk»xÙÃkríkLku Lke[u {wsçkLke fxkufxe ÷køkw ÃkkzðkLke Mk¥kk Au.

- f÷{ : 352 - hk»xÙeÞ fxkufxe

- f÷{ : 356 - çktÄkhýeÞ fxkufxe / hksÞ{kt hksfeÞ fxkufxe

- f÷{ : 360 - LkkýktfeÞ fxkufxe

÷kufMk¼kLke {wËík ÷tçkkððkLke fu çkh¾kMík fhðkLke Mk¥kk Ähkðu Au.

hk»xÙÃkríkLku ÃkË ÃkhÚke Ëqh fhðk {kxu f÷{-61{kt WÕ÷ur¾ík ‘{nkr¼Þkuøk’ yuf{kºk WÃkkÞ Au.• ÞkË hk¾ðk suðk hk»xÙÃkríkyku :

1) ¼khíkLkk «Úk{ hk»xÙÃkrík : zkì. hksuLÿ «MkkË

2) MkkiÚke ðÄkhu Mk{Þ ÃkË Ãkh hnuLkkh hk»xÙÃkrík : zkì. hksuLÿ «MkkË

3) MkkiÚke ðÄkhu ðxnwf{ çknkh ÃkkzLkkh hk»xÙÃkrík : VfÁÆeLk y÷e ynu{Ë

4) MkkiÚke ykuAk Mk{Þ {kxu ÃkË Ãkh hnuLkkh : Íkfeh nwMkiLk

5) WÃkhk»xÙÃkrík Ãkh Ãkh hÌkk rMkðkÞ MkeÄk s hk»xÙÃkrík ÃkË Ãkh ykðLkkh : ¿kkLke Íi÷®Mk½ (Mkki«Úk{ Ãkkìfux ðexkuLkkuWÃkÞkuøk fhLkkh)

6) ð¾ík hk»xÙÃkrík ÃkË ¼kuøkðLkkh : yu{. rnËkÞíkwÕ÷kn

7) Mkki«Úk{ fkÞofkhe hk»xÙÃkrík : zkì. ðe.ðe. økehe

8) rçkLknheV [qtxkE ykðLkkh : rLk÷{ MktSð huœe

9) MkkiÚke LkkLke ðÞu hk»xÙÃkrík çkLkLkkh : rLk÷{ MktSð huœe

10) Mkki«Úk{ {rn÷k hk»xÙÃkrík : «rík¼kËuðe ®Mkn Ãkkxe÷

yktíkhhksÞ Mkr{ríkLkk [uh{uLk, SC, ST fr{þLkLkk [uh{uLk yLku MkÇÞkuLke rLk{ýqtf hk»xÙÃkrík fhu Au.

6



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khíkLkk hk»xÙÃkrík ÃkkMku ðexku Ãkkðh Au.

hk»xÙÃkrík ÃkkuíkkLkwt hkSLkk{wt WÃkhk»xÙÃkríkLku MktçkkuÄeLku ykÃku Au. WÃkhk»xÙÃkríkLke økuhnkshe{kt Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk{wÏÞ LÞkÞkÄeþLku MktçkkuÄeLku ykÃku Au.

hk»xÙÃkríkLku þÃkÚk Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþ ÷uðzkðu Au.

rðÄkLkÃkrh»kËLkk MkÇÞku hk»xÙÃkríkLke [qtxýe{kt ¼køk ÷E þfíkk LkÚke.• fkuh{ :

fkuEÃký øk]nLke fkÞoðkne þÁ fhðk {kxu ykuAk{kt ykuAk 1/10 MkÇÞkuLke nkshe sYhe Au. íkuLku fkuh{ fnu Au.

÷kufMk¼k = 545/10 = 55 MkÇÞku

hksÞMk¼k = 250/10 = 25 MkÇÞku• LkkýktfeÞ Mk¥kkyku :

fkuEÃký LkkýktfeÞ ¾hzku hk»xÙÃkríkLke Mkne rMkðkÞ ÷kufMk¼k{kt hsq ÚkE þfíkku LkÚke.

Lkkýkt«ÄkLk ËuþLkwt ðkŠ»kf ytËksÃkºk íkÚkk hu÷ðu«ÄkLk hu÷ðu (íkksuíkh{kt ykðu÷ rLkýoÞ yLkwMkkh hu÷ðu çksuxLkuy÷øk hk¾ðkLke 92 ð»koLke ÃkhtÃkhkLkku ytík ykðþu.) çksux hk»xÙÃkríkLkk Lkk{u ÷kufMk¼k{kt hsq fhu Au.

hk»xÙÃkrík LkkýktfeÞ ¾hzkLkku yMðefkh fheLku hkufe þfíkk LkÚke.• fxkufxe

¼køk - 18 (f÷{ - 352 Úke 360)

s{oLkeLkk çktÄkhý{ktÚke ÷eÄe Au.

1) f÷{ - 352 - hk»xÙeÞ fxkufxe : (f÷{ 352)

hk»xÙ{kt ÞwØ, h{¾ký suðk Mk{Þ{kt yk fxkufxe ÷køkw Ãkkzðk{kt ykðu Au.

¼khík{kt 1962{kt [eLkLkk yk¢{ý Mk{Þu, 1965{kt ÃkkrfMíkkLk MkkÚkuLkk ÞwØLkk Mk{Þu, 1975 Úke 1977MkwËe yktíkrhf yþktríkLkk MktË¼o{kt hk»xÙeÞ fxkufxe ÷køkw Ãkkzðk{kt ykðe Au.

fxkufxeLke ònuhkík Úkíkkt s f÷{ 20 yLku 21{kt WÕ÷ur¾ík {q¤¼qík nfku rMkðkÞLkk ík{k{ (f÷{-19{ktLkku{q¤¼qík nf, hk»xÙÃkríkLke Mkq[LkkyLkwMkkh) LkkçkqË ÚkE òÞ Au.

2) f÷{ - 356 : çktÄkhýeÞ fxkufxe : (f÷{ - 356)

fkuE Ãký hksÞLkku ðneðx ÔÞðÂMÚkík heíku (çktÄkhýeÞ heíku) [k÷íkku Lk nkuÞ íÞkhu íku hksÞ Ãkqhíke çktÄkhýeÞfxkufxe hk»xÙÃkrík ònuh fhu Au.

Mkki «Úk{ ð¾ík fuh¤{kt çktÄkhýeÞ fxkufxe ònuh ÚkE níke yLku hk»xÙÃkrík þkMkLk ÷køÞwt níkwt.

yíÞkh MkwÄe MkkiÚke ðÄw 11 ð¾ík Ãktòçk{kt çktÄkhýeÞ fxkufxe ònuh ÚkE Au.

økwshkík{kt 5 ð¾ík hk»xÙÃkríkþkMkLk ÷køkw Ãkzâwt Au.

1971{kt rníkuLÿ¼kE ËuMkkELkk Mk{Þ{kt - zkì. ©e{ÒkkhkÞý hksÞÃkk÷

1974 - [e{Lk¼kE Ãkxu÷ - fu. rðïLkkÚkLk

1976 - çkkçkw¼kE Ãkxu÷ - fu. rðïLkkÚkLk

1980 - çkkçkw¼kE Ãkxu÷ - þkhËk {w¾So

1996 - Mkwhuþ[tÿ {nuíkk - ©e f]»ýÃkk÷ ®Mk½

fkuE Ãký hksÞ{kt fxkufxe ðÄw{kt ðÄw ºký ð»ko MkwÄe ÷køkw fhe þfkÞ.

3) LkkýktfeÞ fxkufxe : (f÷{ - 360)

MkhfkhLke ríkòuhe{kt Lkkýkt ðÄkhu Ãkzíkk ½xe fu ðÄe òÞ íÞkhu LkkýktfeÞ fxkufxe ònuh fhðk{kt ykðu Au.

7



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khík{k tnsw MkwÄe yuf Ãký ð¾ík LkkýktfeÞ fxkufxe ònuh ÚkE LkÚke.• {nkr¼Þkuøk

(¼køk-5, f÷{ - 61)

hk»xÙÃkrík, fBÃxÙku÷h yuLz ykurzxh sLkh÷ íkÚkk Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþLku nkuÆk ÃkhÚke Ëqh fhðk {kxu{nkr¼ÞkuøkLke «r¢Þk nkÚk Ähðe Ãkzu.

14 rËðMk Ãknu÷k øk]nLke fw÷ MktÏÞkLkk 1/4 MkÇÞkuLke Mkt{ríkÚke ÃkMkkh fhkÞu÷k «MíkkðLku òu 2/3 MkÇÞkuLke çknw{rík{¤u, íkku suLke Mkk{u {nkr¼ÞkuøkLke «r¢Þk fhðk{kt ykðe nkuÞ íku çkhíkhV ÚkkÞ Au.

hk»xÙÃkrík WÃkhk»xÙÃkríkLku MktçkkuÄeLku ÃkkuíkkLkwt hkSLkk{wt ykÃku Au.

hk»xÙÃkrík ÃkË ¾k÷e Ãkzu íkuLkk 6 {kMk{kt [qtxýe fhðe Ãkzu Au. íku Ëhr{ÞkLk WÃkhk»xÙÃkrík hk»xÙÃkrík íkhefu fk{økeheçkòðu Au yLku hk»xÙÃkríkLkk ¼ÚÚkkt {u¤ðu Au.

• WÃkhk»xÙÃkrík(¼køk - 5, f÷{ - 63)

çktÄkhýLke f÷{ 63{kt WÃkhk»xÙÃkríkLke òuøkðkE Au.

f÷{ - 64{kt íku{Lku nkuÆkLke Yyu hksÞMk¼kLkk [uh{uLkLkwt ÃkË ykÃÞwt Au.

÷½w¥k{ ðÞ {ÞkoËk : 35 ð»ko

íku{Lke rLk{ýqtf : 5 ð»ko {kxu fhðk{kt ykðu Au.

WÃkhk»xÙÃkrík ÃkkuíkkLkwt hkSLkk{wt hk»xÙÃkríkLku MktçkkuÄeLku ykÃku Au.

÷kufMk¼k yLku hksÞMk¼kLkk MkÇÞku îkhk MktÞwõík çkuXf{kt økwó {íkËkLk îkhk WÃkhk»xÙÃkríkLke rLk{ýqtf ÚkkÞ Au.

hksÞMk¼kLkk MkÇÞ çkLkðk {kxu sYhe ík{k{ ÷kÞfkíkku nkuðe òuEyu.

WÃkhk»xÙÃkrík nkuÆkLke þÃkÚk hk»xÙÃkrík yÚkðk íku{ýu yk {kxu Lke{u÷e ÔÞÂõík Mkk{u ÷u Au.• {tºke{tz¤

(¼køk - 5, f÷{ - 74)

¼khíkLkk çktÄkhýLke f÷{ 74{kt {tºke{tz¤Lke òuøkðkE Au. íku «{kýu hk»xÙÃkríkLku MknkÞ fhðk íkÚkk Mk÷kn ykÃkðk{kxu {tºke{tz¤ hnuþu. suLkk ðzk «ÄkLk{tºke nkuÞ.

hk»xÙÃkrík ðzk«ÄkLkLke rLk{ýqtf fhu Au íkÚkk ðzk«ÄkLkLke Mk÷knÚke {tºke{tz¤Lkk yLÞ{tºkeykuLke rLk{ýqtf fhu Au.

{tºke{tz¤{kt «ÄkLk{tºke Mkrník {tºkeykuLke fw÷ MktÏÞk ÷kufMk¼kLkk MkÇÞkuLke fw÷ MktÏÞkLkk 15% Úke ðÄw nkuðeòuEyu Lkrn.

{tºke{tz¤ Mkk{qrnf heíku ÷kufMk¼kLku sðkçkËkh nkuÞ Au.

{tºke{tz¤Lkk {tºke nkuÆkLkk þÃkÚk hk»xÙÃkrík Mk{ûk ÷u Au.

{tºkeyku hk»xÙÃkríkLke {hS nkuÞ íÞkt MkwÄe nkuÆku Ähkðu Au.• ðzk«ÄkLk

(¼køk - 5)

¼khíkLkk çktÄkhý{kt ðzk«ÄkLkLke òuøkðkE f÷{ 74{kt Au.

f÷{-78{kt ðzk«ÄkLkLke Vhòu Ëþkoðe Au.

ðzk«ÄkLk ¼khíkLkku ðneðxe ðzku Au.

÷kufMk¼k{kt su ÃkûkLku çknw{íke {¤u íku Ãkûk{ktÚke ðzk«ÄkLkLke ÃkMktËøke fhðk{kt ykðu Au.

ðzk«ÄkLk nkuÆkLkk þÃkÚk hk»xÙÃkrík Mk{ûk ÷u Au.

8



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

ÔÞÂõíkøkík heíku {tºke{tz¤ ðzk«ÄkLkLku sðkçkËkh nkuÞ Au.

nkuÆkLke Yyu ðzk«ÄkLk ykÞkusLkÃkt[ yLku hk»xÙeÞ rðfkMk Ãkrh»kËLkk yæÞûk nkuÞ Au.


fkÞofk¤ : 5 ð»ko

òu Mkhfkh çknw{íke økw{kðu íkku ðzk«ÄkLku hkSLkk{wt ykÃkðwt Ãkzu.• ÞkË hk¾ðk suðk ðzk«ÄkLkku :

1. ¼khíkLkk «Úk{ ÷½w{íke MkhfkhLkk ðzk«ÄkLk Au : [kiÄhe [hý®Mkn

2. ¼khíkLkk Mkki«Úk{ ðzk«ÄkLk : sðknh÷k÷ LknuÁ (Mk{krÄ : þktrík½kx)

3. yuf Ãký rËðMk MktMkËLkku Mkk{Lkku Lk fÞkuo nkuÞ íkuðk : [kiÄhe [hý®Mkn

[kiÄhe [hý®MknLke Mk{krÄ : rfMkkLk ½kx

4. ¼khíkLkk Mkki«Úk{ fkÞofkhe ðzk«ÄkLk : økw÷Íkhe÷k÷ LktËk

økw÷Íkhe÷k÷ LktËkLke Mk{krÄ : LkkhkÞý½kx, y{ËkðkË

5. ¼khíkLkk yuf{kºk ðzk«ÄkLk fu su{Lku Mk¥kk ÃkhÚke çkhíkhV fhðk{kt ykÔÞk nkuÞ : EÂLËhk økktÄe

6. MkkiÚke LkkLke ðÞu ðzk«ÄkLk çkLkLkkh : hkSð økktÄe (ÃkûkÃk÷xku fkLkqLk ÷kðLkkh)

7. MkkiÚke {kuxe ðÞu ðzk«ÄkLk çkLkLkkh : {kuhkhS ËuMkkE

8. Mkki«Úk{ rçkLkfkUøkúuMke ðzk«ÄkLk : {kuhkhS ËuMkkE

{kuhkhS ËuMkkELke Mk{krÄ : y¼Þ½kx, y{ËkðkË

9. rçkLkòuzkýLke Lkerík Ãkh Mkne fhLkkh : sðknh÷k÷ LknuÁ

10. WËkhefhýLke Lkerík Ëk¾÷ fhLkkh : Ãke.ðe. LkhrMkBnk hkð

11. {wÆík Ãkqhe Úkíkkt Ãknu÷k MðuåAkyu hkSLkk{wt ykÃkLkkh «Úk{ ðzk«ÄkLk : {kuhkhS ËuMkkE

12. rðËuþe ¼qr{ Ãkh {]íÞw Ãkk{Lkkh ðzk«ÄkLk : ÷k÷ çknkËwh þk†e

13. fkuxuo Mkò Vh{kðe nkuÞ íkuðk ðzk«ÄkLk : Ãke.ðe. LkhrMkBnk hkð

14. MkkiÚke ykuAk Mk{Þ {kxu ÃkË Ãkh hnuLkkh : yx÷ rçknkhe ðksÃkuÞe

15. U.N. {kt rnLËe ¼k»ký fhLkkh : yx÷ rçknkhe ðksÃkuÞe

17. «Úk{ {rn÷k ðzk«ÄkLk : EÂLËhk økktÄe

18. nk÷Lkk ðzk«ÄkLk : LkhuLÿ {kuËe

Ãkkt[ ð»koLke {wÆík Ãkqhe Úkíkkt Ãknu÷k òu ðzk«ÄkLk rðÁØ yrðïkMkLkku «Míkkð 2/3 çknw{íkeÚke ÃkMkkh ÚkkÞ íkkuðzk«ÄkLku VhSÞkík hkSLkk{wt ykÃkðwt Ãkzu Au.

òu ðzk«ÄkLk hkSLkk{wt ykÃku fu Mk¥kk Ëhr{ÞkLk {]íÞw Ãkk{u íkku {tºke{tz¤ rð¾uhkE òÞ Au yLku Mkhfkh Ãkze ¼ktøku Au.• LkkÞçk ðzk«ÄkLk

¼khíkLkk çktÄkhý{kt LkkÞçk ðzk«ÄkLkLkwt fkuE ÃkË LkÚke.

ËuþLkk «Úk{ LkkÞçk ðzk«ÄkLk : MkhËkh ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷

ËuþLkk ytrík{ LkkÞçk ðzk«ÄkLk : ÷k÷f]»ý yzðkýe• MktMkË

(¼køk - 5, f÷{ - 79)

MktMkËLke òuøkðkE çktÄkhýLke f÷{ - 79{kt Au.

9



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

MktMkË hk»xÙÃkrík, ÷kufMk¼k yLku hksÞMk¼kLke çkLku÷e Au.

MktMkË yu ËuþLke Mkðkuoå[ ÄkhkfeÞ (fkÞËkfeÞ) Mk¥kk Au.

MktMkËLkk çku Mkºk ðå[u ðÄw{kt A {kMkLkku økk¤ku nkuÞ. yux÷u fu yuf ð»ko{kt ykuAk{kt ykuAe çku ðkh Mkºk {¤u Au.

MktMkËLkwt {wÏÞfk{ fkÞËk ½zðkLkwt, íku{kt VuhVkh fhðkLkwt yLku íkuLku hËçkkík÷ fhðkLkwt Au.

sÞkhu MktMkËLke MktÞwõík çkuXf ÚkkÞ yux÷u fu hksÞMk¼k yLku ÷kufMk¼kLke MktÞwõík çkuXf ÚkkÞ íÞkhu íkuLkwt Lkuík]¥ð÷kufMk¼kLkk yæÞûk fhu Au.

¼khíkeÞ çktÄkhý{kt VuhVkh fhðkLke Mk¥kk yLkwåAuË 368 {wsçk MktMkË ÃkkMku Au.

fkuE Ãký hksÞ{kt rðÄkLk Ãkrh»kËLke MÚkkÃkLkk fu LkkçkqËeLkku yrÄfkh MktMkË ÃkkMku Au.

fkuE Ãký hksÞ{kt hk»xÙÃkrík þkMkLk (fxkufxeLke {wÆík) ÷tçkkððwt fu Lk®n íkuLkku yrÄfkh MktMkË ÃkkMku Au.

Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk yrÄfkhûkuºk{kt ðÄkhku fu ½xkzku fhðkLke Mk¥kk MktMkËLku Au.

hksÞ{kt Lkðk ûkuºkLkku Mk{kðuþ fu fkÃk fhðkLke Mk¥kk MktMkËLku Au.

fkuEÃký øk]nLkku MkÇÞ Ãkqðo{tsqhe {u¤ÔÞk rMkðkÞ 60 rËðMk MkwÄe økuhnksh hnu íkku íkuLkwt MkÇÞÃkË hË fhðk{kt ykðuAu.

Mkk{kLÞ heíku fuLÿ MkhfkhLkk (Mkt½ ÞkËeLkk) 97 rð»kÞku Ãkh fkÞËku ½zðkLke fu íku{kt VuhVkh fu hË fhðkLke Mk¥kkMktMkËLku Au. Ãkhtíkw fxkufxeLkk Mk{Þ{kt hksÞÞkËeLkk 66 rð»kÞku Ãkh Ãký MktMkË fkÞËku ½ze þfu Au.

ËuþLke LkkýktfeÞ çkkçkíkku Ãkh MktÃkqýo ytfwþ MktMkËLkku nkuÞ Au. MktMkËLke {tsqhe rðLkk fkuE Ãký òíkLkk fhðuhk ÷køkw fheþfkíkk LkÚke.

çksux {tsqh fu Lkk{tsqh fhðkLkku yrÄfkh MktMkËLku Au. òu MktMkË çksuxLku Lkk{tsqh fhu íkku Mkhfkhu hkSLkk{wt ykÃkðwtÃkzu.

{nkr¼ÞkuøkLke «r¢Þk fhðkLke Mk¥kk yuf{kºk MktMkËLku Au.• ÷kufMk¼k

(f÷{ - 81)

çktÄkhýLke f÷{-81{kt MktMkËLkk Lke[÷k øk]n íkhefu ÷kufMk¼kLke òuøkðkE Au. ÷kufMk¼k rçkLkfkÞ{e øk]n Au.

{n¥k{ MkÇÞ MktÏÞk : 543 + 2 + 7 (P.O.K) = 552

543 MkÇÞku [qtxýe îkhk yLku 2 yutø÷ku EÂLzÞLk MkÇÞLke rLk{ýqtf hk»xÙÃkrík fhu Au.

[qtxýe «r¢Þk : «íÞûk fkÞofk¤ : Ãkkt[ ð»ko

hk»xÙeÞ fxkufxe ð¾íku ÷kufMk¼kLke {wÆík ðÄw{kt ðÄw 1 ð»ko MkwÄe ÷tçkkðe þfkÞ.

5 ð»koLke {wÆík Ãkqhe ÚkÞk Ãknu÷k òu ðzk«ÄkLk Ãkh yrðïkMkLkku «Míkkð {tsqh ÚkkÞ fu ðzk«ÄkLk MðuåAkyu hkSLkk{wykÃku íkku ÷kufMk¼k ykÃkkuykÃk çkhíkhV ÚkkÞ Au.

fkuh{ {kxu 10% yux÷u fu 55 MkÇÞkuLke nkshe yrLkðkÞo Au.

fuLÿþkrMkík «Ëuþku{ktÚke 20 MkÇÞku ÷kufMk¼k{kt ÷uðkÞ Au.

÷kufMk¼k{kt yrðïkMkLkku «Míkkð ÃkMkkh fhðk ykuAk{kt ykuAk 50 MkÇÞkuLke hsqykík yr™ðkÞo Au.

÷kufMk¼k{k rðÃkûk h[ðk 1/10 MkÇÞku [qtxkÞu÷k nkuðk òuEyu.

÷kufMk¼k{kt yæÞûk Lk nkuÞ íkku íku{Lke fk{økehe WÃkkæÞûk Mkt¼k¤u Au

÷kufMk¼k{kt þktrík ò¤ððk MÃkefh ‘MkksoLx yux ykBMko’Lke {ËË ÷u Au.

÷kufMk¼k{kt fkuE {wÆk Ãkh yuf Mkh¾k {ík Ãkzu íÞkhu MÃkefh (yæÞûk) rLkýkoÞf {ík ykÃku Au. suLku fkMxªøk ðkux fnu

10



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

Au.

÷kufMk¼k yLku hksÞMk¼kLke MktÞwõík çkuXf{kt yæÞûkLkwt MÚkkLk ÷kufMk¼kLkk yæÞûk ÷u Au.

÷kufMk¼k{kt MkkiÚke ðÄw çkuXfku W¥kh«ËuþLke yLku MkkiÚke ykuAe rMk¬e{Lke Au.

÷kufMk¼kyu ÃkMkkh fhu÷k Lkkýkt ¾hzkt ytøku hksÞMk¼k 14 rËðMk{k fkuE rLkýoÞ Lk ÷u íkku íku çktLku MkËLk{ktÚke {tsqhÚkÞu÷ku økýkÞ.

yrðïkMkLkku {ík {kºk ÷kufMk¼kLkk MkÇÞku s hsq fhe þfu Au. hksÞMk¼kLkk Lkrn.

÷kufMk¼kLke nk÷Lke MkÇÞ MktÏÞk 1971Lke ðMíke økýíkhe Ãkh ykÄkrhík Au. 2001{kt 84{kt ÚkÞu÷k çktÄkhýeÞMkwÄkhk îkhk 2026 MkwÄe yk MktÏÞk{kt ðÄkhku Lkrn fhðkLkku rLkýoÞ ÷eÄku Au.

÷kufMk¼kLkk MkÇÞ çkLkðk {kxu ÷½w¥k{ ðÞ{ÞkoËk : 25 ð»ko• «kuxu{ MÃkefh : (fk{[÷kW yæÞûk)

÷kufMk¼kLke [qtxýe çkkË «Úk{ ðkh çkuXf {¤e nkuÞ íÞkhu MkkiÚke ðrhc MkÇÞLku fk{[÷kW yæÞûk íkhefu Lke{ðk{ktykðu Au. suLku hk»xÙÃkrík þÃkÚk ÷uðzkðu Au. íkuyku ÷kufMk¼kLkk yLÞ MkÇÞkuLku þÃkÚk ÷uðzkðu Au.

«kuxu{ MÃkefh fkÞ{e yæÞûkLke [qtxýe fhu Au yLku íku{kt rLkýkoÞf {ík (fkMxªøk ðkìx) ykÃkðkLke Mk¥kk Ähkðu Au.

«Úk{ «kuxu{ MÃkefh : {kýufhkð økkðeík

÷kufMk¼k{kt yæÞûk yLku WÃkkæÞûkLke [qtxýe øk]nLkk MkÇÞku çknw{íkeÚke fhu Au. çknw{íke Ähkðíkk ÃkûkLkk MkÇÞLkeyæÞûk yLku rðhkuÄÃkûkLkk MkÇÞLke WÃkkæÞûk íkhefu [qtxýe ÚkkÞ Au.

LkkýktfeÞ ¾hzku Mkki«Úk{ ÷kufMk¼k{kt ÃkMkkh ÚkkÞ.

fkuE Ãký ¾hzku LkkýktfeÞ ¾hzku Au fu Lk®n íku Lk¬e fhðkLke Mk¥kk ÷kufMk¼kLkk yæÞûkLku Au.

÷kufMk¼kLkk «Úk{ yæÞûk : økýuþ ðkMkwËuð {kð¤tfh

÷kufMk¼kLkk «Úk{ {rn÷k yæÞûk : {ehktfw{kh• hksÞMk¼k

(f÷{ - 80)

çktÄkhýLke f÷{ 80{kt MktMkËLkk WÃk÷k øk]n íkhefu hksÞMk¼kLke òuøkðkE Au. íku fkÞ{e øk]n Au.

WÃkhk»xÙÃkrík nkuÆkLke Yyu hksÞMk¼kLkk yæÞûk nkuÞ Au.

{n¥k{ MkÇÞ MktÏÞk : 250, fkuh{ : 25

hksÞMk¼kLkk MkÇÞLke {wÆík 6 ð»koLke nkuÞ Au. Ëh çku ð»kuoo 1/3 MkÇÞku rLkð]¥k ÚkkÞ Au yLku íkux÷k s Lkðk MkÇÞkuW{uhkÞ Au. yk{, hksÞMk¼kLkwt fÞkhuÞ rðMksoLk Úkíkwt LkÚke íkuÚke íkuLku fkÞ{e øk]n fnu Au.

{n¥k{ 250 MkÇÞku{ktÚke 12 MkÇÞkuLke rLk{ýqtf hk»xÙÃkrík fhu Au. yk çkkh MkÇÞku swËk - swËk ûkuºkku{kt {n¥k{rMkrØ nktMk÷ fhe nkuÞ íkuðk nkuÞ Au.

hksÞMk¼kLkk MkÇÞ çkLkðk {kxu ÷½w¥k{ ðÞ{ÞkoËk : 30 ð»ko

hksÞMk¼kLkk MkÇÞkuLke [qtxýe Ãkhkuûk heíku ÚkkÞ Au. íku{kt {kºk su - íku hksÞkuLke rðÄkLkMk¼kLkk MkÇÞku ¼køk ÷u Au.

hksÞMk¼k{kt MkkiÚke ðÄw «ríkrLkrÄíð W¥kh«ËuþLkwt Au.

f÷{-190 {wsçk fkuE Ãký MkÇÞ yuf s Mk{Þu çku øk]nLkk MkÇÞ çkLke þfu Lkrn• hksÞLke ÄkhkMk¼k

hksÞLke ÄkhkMk¼k{kt çku øk]n nkuÞ Au.

WÃk÷w øk]n rðÄkLkÃkrh»kË fnuðkÞ Au yLku Lke[÷w øk]n rðÄkLkMk¼k fnuðkÞ Au.

11



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khíkLkk {kuxk¼køkLkk hksÞku{kt yuføk]ne ÄkhkMk¼k Au. {kºk 8 hksÞku{kt rðÄkLk Ãkrh»kËLke òuøkðkE Au. yktÄú«Ëuþ,{æÞ«Ëuþ, {nk»xÙT, fýkoxf, rçknkh, W¥kh«Ëuþ, hksMÚkkLk, sB{w-fk~{eh.

• rðÄkLk Ãkrh»kË(f÷{ - 168)

hksÞLke ÄkhkMk¼kLkk WÃk÷k øk]n íkhefu rðÄkLk Ãkrh»kËLke òuøkðkE f÷{ - 168{kt Au.

rðÄkLk Ãkrh»kË{kt ykuAk{kt ykuAk 40 MkÇÞku yLku ðÄw{kt ðÄw hksÞLke rðÄkLkMk¼kLkk fw÷ MkÇÞ MktÏÞkLkk ºkeò¼køk sux÷e nkuÞ.

MkÇÞLke {wÆík : 6 ð»ko , ÷½w¥k{ ðÞ{ÞkoËk : 30 ð»ko

rðÄkLk Ãkrh»kËLkk MkÇÞkuLke [qtxýe Ëh çku ð»ko Ãkhkuûk heíku ÚkkÞ Au.

Ëh çku ð»kuo 1/3 MkÇÞkuLke rLk{ýqtf ÚkkÞ Au yLku íkux÷k s MkÇÞku rLkð]¥k ÚkkÞ Au.

çktÄkhýLke f÷{ 169 {wsçk hksÞLke rðÄkLkMk¼kLke fw÷ MkÇÞMktÏÞkLkk 2/3 MkÇÞkuLke çknw{íkeÚke rðÄkLk Ãkrh»kËLkeh[Lkk fu LkkçkqËe {kxu Xhkð ÃkMkkh fheLku MktMkËLku {kuf÷ðk{kt ykðu Au. ÃkAe íku hksÞ{kt rðÄkLk Ãkrh»kË hk¾ðe fuLk®n íkuLkku rLkýoÞ MktMkË fhu Au.

økwshkík{kt rðÄkLk Ãkrh»kË LkÚke.

1/12 MkÇÞkuLke rLk{ýqtf hk»xÙÃkrík fhu Au.• rðÄkLkMk¼k

(f÷{ - 170)

rðÄkLkMk¼k yu hksÞLke ÄkhkMk¼kLkwt Lke[÷wtøk]n Au.

¼khík{kt 29 hksÞku, rËÕne yLku ÃkkUze[uhe yu{ çku fuLÿ þkrMkík «Ëuþ {¤eLku fw÷ 31 rðÄkLkMk¼k Au.

rðÄkLkMk¼kLkk MkÇÞkuLke MktÏÞk Ëhuf hksÞ{kt ðMíkeLkk ykÄkhu Lk¬e fhðk{kt ykðu Au. Ãkhtíkw fkuE Ãký hksÞ{kt60 fhíkk ykuAe yLku 500 fhíkkt ðÄw nkuðe òuEyu Lk®n.

Ãkhtíkw rMk¬e{{kt yk çkkçkíku yÃkðkË Au yLku rðÄkLkMk¼kLke MkÇÞMktÏÞk 44 Au. sÞkhu W¥kh«Ëuþ{kt MkkiÚke ðÄwMkÇÞ MktÏÞk Au.

økwshkík{kt rðÄkLkMk¼kLke MkÇÞMktÏÞk 182 Au.

hksÞÃkk÷Lke EåAk nkuÞ íkku rðÄkLkMk¼k{kt 1 MkÇÞLke rLk{ýqtf fhe þfu Au. (íku yutø÷ku EÂLzÞLk nkuÞ Au.)

rðÄkLkMk¼kLkk MkÇÞkuLku ÄkhkMkÇÞ (M.L.A) fnu Au.

rðÄkLkMk¼kLkk MkÇÞLke [qtxýe «íÞûk heíku ÚkkÞ Au.

rðÄkLkMk¼kLkk MkÇÞkuLke [qtxýe Ëh Ãkkt[ ð»kuo Úkíke nkuE Ëh Ãkkt[ ð»kuo ík{k{ Lkðk MkÇÞku [qtxkELku ykðu Au yLku ík{k{sqLkk MkÇÞku rLkð]¥k ÚkkÞ Au. yk{ rðÄkLkMk¼kLkwt rðMksoLk Úkíkwt nkuE íku rçkLkfkÞ{e øk]n Au.


rðÄkLkMk¼kLku çkh¾kMík fhðkLke Mk¥kk hksÞÃkk÷Lku Au.• Mk¥kk yLku fkÞkuo

hksÞLkwt {tºke{tz¤ rðÄkLkMk¼k™u sðkçkËkh nkuÞ Au.

hksÞÞkËeLkk 66 rð»kÞku Ãkh fkÞËk ½zðkLkwt fk{ fhu Au.

hksÞ Mkhfkh Mkk{u yrðïkMkLkku {ík ÃkMkkh fhe MkhfkhLku çkh¾kMík fhe þfu Au.

LkkýktfeÞ ¾hzku Mkki«Úk{ rðÄkLkMk¼k{kt ÃkMkkh ÚkkÞ Au. íÞkhçkkË rðÄkLkÃkrh»kË{kt hsq ÚkkÞ íkuLkk 14 rËðMkLkeytËh ¼÷k{ýku MkkÚku ÃkMkkh fheLku rðÄkLkMk¼k{kt {kuf÷e ykÃku Au. yLÞÚkk íku rðÄkLk Ãkrh»kË{kt ÃkMkkh ÚkE økÞu÷ku

12



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

økýkÞ Au.

ytËksÃkºk Ãký Mkki«Úk{ rðÄkLkMk¼k{kt hsq ÚkkÞ Au. rðÄkLk Ãkrh»kË íkuLke Ãkh [[ko fhe þfu Au. Ãkhtíkw íkuLkku Mðefkhfu yMðefkh fhðkLke Mk¥kk rðÄkLkÃkrh»kËLku LkÚke.

• hksÞÃkk÷(f÷{ - 153)

f÷{ - 155 {wsçk hk»xÙÃkrík hksÞÃkk÷Lke rLk{ýqtf fhu Au.

{wÆík : 5 ð»ko yÚkðk hk»xÙÃkríkLke {hS nkuÞ íÞkt MkwÄe.

nkuÆkLke Yyu hksÞÃkk÷ Ëhuf ÞwrLkðŠMkxeLkk fw÷ÃkríkLkku nkuÆku Ähkðu Au.


hksÞ MkhfkhLkwt ík{k{ fkhkuçkkhe fkÞo hksÞÃkk÷Lkk Lkk{u ÚkkÞ Au.

ykfÂM{f rLkrÄ{ktÚke ÃkiMkk WÃkkzðk {kxu hksÞMkhfkhLku hksÞÃkk÷Lke {tsqhe ÷uðe Ãkzu Au.

rðÄkLkMk¼k{kt LkkýktfeÞ ¾hzku hsq fhíkkt Ãknu÷k hksÞÃkk÷Lke {tsqhe {u¤ððe sÁhe Au.

ðze yËk÷ík îkhk ykÃkðk{kt ykðu÷e Mkò{kt VuhVkh fhe þfu Au.

rðÄkLkMk¼k{kt yuf yutø÷ku EÂLzÞLk MkÇÞLke rLk{ýqtf fhu Au.

hksÞLke ðze yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþ rMkðkÞLkk ík{k{ LÞkÞÄeþkuLke rLk{ýqtf fhu Au.

hksÞ{kt ÄkhkMk¼kLkwt Mkºk çkku÷kððkLkwt fk{ hksÞÃkk÷ fhu Au.

íkk÷wfk yËk÷ík yLku rsÕ÷k yËk÷íkLkk LÞkÞkÄeþkuLke rLk{ýqtf fhu Au.

rðÄkLkMk¼k{kt ÃkMkkh ÚkÞu÷ku ¾hzku hksÞÃkk÷Lke Mkrn ÚkkÞ ÃkAe fkÞËku çkLku Au.

hksÞ{kt fkÞËkfeÞ Mk÷knfkh íkhefu yuzðkufux sLkh÷Lke rLk{ýqtf fhu Au.

Ëhuf ÞwrLkðŠMkxeLkk fw÷ÃkríkykuLke rLk{ýqtf fhu Au íkuÚke hksÞÃkk÷ ÞwrLkðŠMkxeLkk fw÷krÄÃkrík íkhefu yku¤¾kÞ Au.

hk»xÙÃkrík ònuh Mkuðk ykÞkuøkLkk yæÞûk yLku MkÇÞkuLke ÃkMktËøke fhu Au. íÞkhu íku hksÞLkk hksÞÃkk÷Lke Mk÷kn ÷u Au.• hksÞLkwt {tºke{tz¤

(f÷{ - 163)

hksÞLkk {wÏÞ{tºke suLkk ðzk nkuÞ íkuðk hksÞLkk {tºke{tz¤Lke òuøkðkE f÷{ - 163{kt Au.

hksÞÃkk÷ {wÏÞ{tºkeLke rLk{ýqtf fhu Au yLku {wÏÞ{tºkeLke Mk÷knÚke {tºke{tz¤Lkk yLÞ {tºkeykuLke rLk{ýqtf fhþu.

{tºke{tz¤Lkk {tºkeyku hksÞÃkk÷Lke {hS nkuÞ íÞkt MkwÄe nkuÆk Ähkðþu.

fkuE hksÞLkk {tºke{tz¤{kt {wÏÞ{tºke Mkrník {tºkeykuLke fw÷ MktÏÞk íku hksÞLke rðÄkLkMk¼kLkk MkÇÞkuLke fw÷ MktÏÞkLkk15 % Úke ðÄkhu Lk nkuÞ. Ãkhtíkw hksÞ{kt {wÏÞ{tºke Mkrník {tºkeykuLke MktÏÞk 12 Úke ykuAe nkuðe Lk òuEyu.

{tºke{tz¤ Mkk{qrnf heíku hksÞLke rðÄkLkMk¼kLku sðkçkËkh hnuþu.

{tºke{tz¤Lkk {tºkeykuLku hksÞÃkk÷ nkuÆkLkk þÃkÚk ÷uðzkðu Au.• {wÏÞ{tºke

(f÷{ - 163)

hksÞLkk {tºke{tz¤Lkk ðzk íkhefu {wÏÞ{tºkeLke òuøkðkE f÷{ 163{kt Au.

íku hksÞLkk ðneðxe ðzk Au.

÷½w¥k{ ðÞ {ÞkoËk : 25 ð»ko

rðÄkLkMk¼k fu rðÄkLkÃkrh»kËLkk MkÇÞ nkuðk sÁhe Au.

13



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

«ÄkLk{tz¤ Mkk{u yrðïkMkLke Ëh¾kMík; Mk¥kk{kufqVeLke Ëh¾kMík fu XÃkfkLke Ëh¾kMík ð¾íku {wÏÞ{tºke ÃkkuíkkLkeMkhfkhLkku çk[kð fhu Au.

nkuÆkLkk þÃkÚk hksÞÃkk÷ ÷uðzkðu Au.

«ÄkLk{tz¤Lke h[Lkk fhu Au. «ÄkLkkuLkk ¾kíkk yLku Ëhßò Lk¬e fhu Au.

«ÄkLk{tz¤Lke Ëhuf çkuXfLkwt yæÞûkMÚkkLk Mkt¼k¤u.

«ÄkLk{tz¤Lke çkuXf{kt ÷uðkÞu÷ ík{k{ rLkýoÞku yLku hksÞLke Mk{økú ðrnðxe «r¢ÞkÚke hksÞÃkk÷Lku Mkíkík {krníkøkkhhk¾u Au.

«ÄkLk - «ÄkLk, «ÄkLk-ÄkhkMk¼k, «ÄkLk-«ò íkÚkk Mkhfkh yLku «ò, «ÄkLk{tz¤ - hksÞÃkk÷ ðå[uLke MktÃkfo fzeAu.

ÞkË hk¾ðk suðk {wÏÞ{tºkeyku :

«Úk{ : zkì. Sðhk{ {nuíkk, nk÷ : rðsÞ¼kE YÃkkýe

økwshkíkLkk «Úk{ {rn÷k {wÏÞ{tºke : ykLktËeçkuLk Ãkxu÷

¼khíkLkk «Úk{ {rn÷k {wÏÞ{tºke : Mkw[uíkk f]Ãk÷kLke (W¥kh«Ëuþ)

hksÞLkk {tºke{tz¤{kt MÚkkLk {u¤ðLkkh «Úk{ {rn÷k «ÄkLk : ELËw{íkeçkuLk þuX

«Úk{ rçkLkfkUøkúuMke {wÏÞ{tºke : çkkçkw¼kE Ãkxu÷

«Úk{ ykrËðkMke {wÏÞ{tºke : y{h®Mkn [kiÄhe

MkkiÚke ðÄw økwshkíkLkk {wÏÞ{tºke ÃkËu hnuLkkh : LkhuLÿ {kuËe• ËuþLkwt LÞkÞíktºk• Mkðkuoå[ yËk÷ík (Supreme Court) (f÷{-124)

Mkðkuoå[ yËk÷ík LÞkÞ {kxuLke yk¾he fze Au. íkuLkku rLkýoÞ yk¾he yLku Mkðo{kLÞ økýkÞ Au.

íkuLku LkÍehe yËk÷ík Ãký fnuðkÞ Au.

¼khíkeÞ þkMkLk«ýk÷e {wsçk Mkðkuoå[ yËk÷íkLke þÁykík 1950{kt rËÕ÷e ¾kíku ÚkE.

Mkðkuoå[ yËk÷ík{kt fw÷ 31 ss nkuÞ Au su{kt 1 {wÏÞ yLku 30 økkiý nkuÞ Au.

Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk LÞkÞkÄeþkuLke rLk{ýqtf hk»xÙÃkrík fhu Au.

{wÆík : 65 ð»koLke ô{h MkwÄe yÚkðk 6 ð»ko

Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk LÞkÞkÄeþkuLke MktÏÞk{kt VuhÃkkh fhðkLkku yrÄfkh MktMkËLku Au.

Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþ ÃkkuíkkLkwt hkSLkk{wt hk»xÙÃkríkLku MktçkkuÄeLku ykÃku Au.

çktÄkhýLke f÷{ 129 {wsçk Mkðkuoå[ yËk÷íkLku Court of Records Ãký fnuðkÞ Au. íkkçkkLke yËk÷íkku {kxuíkuýu ykÃku÷k [wfkËk yÚkðk rLkýoÞku fkÞ{e ËMíkkðus økýkÞ yLku rþhkuÄkÞo økýkÞ.

fkuE Ãký hksÞLke ðze yËk÷ík{kt ykuAk{kt ykuAku 5 ð»koLkku LÞkÞkÄeþ íkhefuLkku y™w¼ð yÚkðk ykuAk{kt ykuAku10 ð»koLkku yuzðkufux íkhefuLkku y™w¼ð nkuÞ íkuðe ÔÞÂõík s Mkw«e{fkuxo{kt LÞkÞkÄeþ çkLke þfu Au.

Mk¥kk yLku fkÞkuo :

Mkðkuoå[ yËk÷íku ykÃku÷k [wfkËk Ëhufu {kLÞ hk¾ðkLkk nkuÞ Au. {kºk hk»xÙÃkrík y{wfytþu yk [wfkËk{kt VuhVkh fheþfu Au.

Mkðkuoå[ yËk÷ík Lke[÷e yËk÷íkLkk [wfkËkLku çkË÷e þfu Au.

òu fkuE Lkðk fkÞËk yÂMíkíð Ähkðíkk Lk nkuÞ íÞkhu Lkðk fkÞËkLku {kLÞíkk ykÃku Au.

14



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

çktÄkhýLke Mk{eûkk fu yÚko½xLk fhu Au.

sÞkhu fkuE ÔÞÂõíkLku íku{Lkk {q¤¼qík nfku Lk {¤u íÞkhu íku Mkðkuoå[ yËk÷ík{kt yÃke÷ fhe þfu Au.

Mkðkuoå[ yËk÷ík-çktÄkhýLkku hûkf fnuðkÞ Au. fkhý fu ¼khíkLkwt {q¤¼qík çktÄkhý Mkðkuoå[ yËk÷ík{kt Mk[ðkÞ Au.

Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþ hk»xÙÃkríkLku þÃkÚk ÷uðzkðu Au. {wÏÞLÞkÞkÄeþLke Mk÷knÚke yLÞ LÞkÞkÄeþkuLkerLk{ýqtf hk»xÙÃkrík fhu Au. sÞkhu íku{Lku nkuÆkLkk þÃkÚk {wÏÞ LÞkÞkÄeþ ÷uðzkðu Au.

{wÏÞ LÞkÞkÄeþLku hk»xÙÃkrík þÃkÚk ÷uðzkðu Au.

hk»xÙÃkrík yLku WÃkhk»xÙÃkrík økuhnksh nkuÞ íÞkhu Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþ hk»xÙÃkrík ÃkË Mkt¼k¤u Au.••••• hksÞLke ðze yËk÷ík : (High Court)

(f÷{-214)

Ëhuf hksÞ{kt yuf Wå[ LÞkÞk÷Þ nkuðkLke òuøkðkE f÷{ 214{kt Au.

¼khík{kt fw÷ 24 nkEfkuxo ykðu÷e Au.

nkEfkuxoLke MÚkkÃkLkk Mkki«Úk{ 1858{kt rçkúxeþ þkMkLk Ëhr{ÞkLk {wtçkE, {ÿkMk yLku f÷f¥kk{kt ÚkE.

¼khík{kt {wtçkELke ðze yËk÷ík MkkiÚke sqLkk{kt sqLke Au.

ðze yËk÷íkLkk LÞkÞkÄeþ çkLkðk {kxu ËuþLkk fkuE Ãký rðMíkkh{kt ykuAk{kt ykuAk 10 ð»ko {kxu LÞkÞ¾kíkkLkknkuÆkLkku y™w¼ð yÚkðk fkuE Ãký hksÞLke ðze yËk÷ík{kt ykuAk{kt ykuAk 10 ð»koLkku yuzðkufux íkhefuLkku y™w¼ðnkuðku sÁhe Au.

ðÞ {ÞkoËk : 62 ð»ko, fkÞofk¤ : A ð»ko

ðze yËk÷íkkuLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþLke rLk{ýqtf hk»xÙÃkrík fhu Au yLku {wÏÞ LÞkÞkÄeþLke Mk÷knÚke yLÞ LÞkÞkÄeþkuLkuÃký Lke{u Au. íkuyku hk»xÙÃkríkLku MktçkkuÄeLku hkSLkk{wt ykÃku Au.

ðze yËk÷íkLkk LÞkÞkÄeþ íkhefu rLk{kÞu÷ Ëhuf ÔÞÂõík nkuÆkLke þÃkÚk hksÞÃkk÷ Mk{ûk ÷u Au.

òu hk»xÙÃkríkLku ÷køku fu fkÞo¼khý ðÄe økÞwt Au íkku íkuyku ðÄw{kt ðÄw çku ð»ko {kxu íkíÃkwhíkk ssLke rLk{ýqtf f÷{ 224{wsçk fhe þfu. (Mkw«e{ fkuxo{kt f÷{ - 127 {wsçk)

f÷{-231 {wsçk MktMkË EåAu íkku çku fu íkuÚke ðÄw hksÞku yLku fuLÿþkrþík «Ëuþku {kxu yuf Mkk{kLÞ ðze yËk÷íkhk¾e þfu Au.

yktËk{kLk rLkfkuçkkhLke ðze yËk÷ík fku÷fk¥kkLkk yrÄfkh ûkuºk{kt Au.

nrhÞkýk-[tzeøkZ ðå[u yuf s ðze yËk÷ík Au.

rËð, Ë{ý yLku Lkøkh nðu÷eLke {wtçkE{kt

÷ûkîeÃk - fuh¤{kt

MkkiÚke ðÄw 7 hksÞkuLkku LÞkrÞf rðMíkkh yMk{{kt økkinkxeLke ðze yËk÷ík{kt Au.

ÃkkuíkkLkwt y÷øk Äkhkøk]n Ähkðíkk fuLÿþkrMkík «Ëuþ rËÕ÷e yLku ÃkkUze[uhe Au.

suLke nkEfkuxo íkuLkk ÃkkxLkøkh{kt Lk ykðu÷e nkuÞ íkuðk hksÞku :

hksÞ nkEfkuxoLkwt ðzw{Úkf ÃkkxLkøkh

1. økwshkík y{ËkðkË økktÄeLkøkh

2. W¥kh«Ëuþ yÕnkçkkË ÷¾Lkki

3. hksMÚkkLk òuÄÃkwh sÞÃkwh

4. {æÞ«Ëuþ sçk÷Ãkwh ¼kuÃkk÷

15



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

5. fuh¤ yLkkofw÷{ ríkÁðLktíkÃkwh{

6. A¥keMkøkZ rçk÷kMkÃkwh hkÞÃkwh

7. W¥khk¾tz LkiLkeíkk÷ ËnuhkËqLk

8. yMk{ økkinkxe rËMkÃkwh

9. ykurhMMkk fxf ¼wðLkuïh• økwshkík{kt nkEfkuxo :

MÚkkÃkLkk : 1 {u, 1960

«Úk{ {fkLk : LkðhtøkÃkwhk çkk¤fkuLke nkuÂMÃkx÷, y{ËkðkË

nk÷Lkwt {fkLk : yuMk.S. nkEðu, y{ËkðkË

fw÷ ssLke MktÏÞk : 28 (1 {wÏÞ + 27 økkiý)

«Úk{ {wÏÞ LÞkÞkÄeþ : MkwtËh÷k÷ rºkf{÷k÷ ËuMkkE

ðze yËk÷íkku Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk íkkçkkLke yËk÷íkku Au.

ðze yËk÷íkLkk íkkçkk{kt rsÕ÷k yLku íkk÷wfk yËk÷íkku nkuÞ Au.• ÷kuf yËk÷ík :

¼khík{kt ÷kuf yËk÷íkLkku rð[kh økwshkík{ktÚke ÷uðk{kt ykÔÞku.

fkÞofh ©e nrhðÕ÷¼ Ãkhe¾Lkk htøkÃkwh yk©{Úke ÷kuf yËk÷íkLkku rð[kh/ÏÞk÷ {éÞku.

«Úk{ ÷kuf yËk÷íkLke þÁykík 14 {k[o, 1982Lkk hkus sqLkkøkZ rsÕ÷kLkk WLkk ¾kíkuÚke ÚkE.

yksu fkLkqLke Mkuðk Mk¥kk{tz¤ ‘þkneçkkøk’ íkuLke «ð]r¥kLkwt {wÏÞ fuLÿ økýkÞ Au. íku Mk{økú yurþÞk{kt Mkki«Úk{ LawClinic çkLÞwt Au. yk yËk÷ík hrððkhLkk rËðMku Ãký ÃkûkfkhkuLke Mkt{ríkÚke MðiÂåAf Äkuhýu {wfË{k [÷kðu Au. su{ktfkuE ÃkûkfkhLke nkh-Sík Úkíke LkÚke. çktLkuLku Mktíkku»kfkhf Mk{kÄkLk «kó ÚkkÞ Au.

MkktæÞ fkuxoLke Mkki«Úk{ þÁykík Ãký økwshkík{kt ÚkE.• ftÃxÙku÷h yuLz ykurzxh sLkh÷

(CAG) - f÷{ - 148)

çktÄkhýLke f÷{-148 {wsçk rLkÞtºkf-{nk÷u¾k ÃkheûkfLke rLk{ýqtf hk»xÙÃkrík fhu Au.

íku{Lku ðkì[zkuøk Ãký fnuðk{kt ykðu Au.

CAG ¼khík MkhfkhLkk ykìrVrþÞ÷ [kxozo yufkWLxLx økýkÞ Au.

CAG hk»xÙÃkrík Mk{ûk nkuÆkLkk þÃkÚk ÷u Au. íkuykuLku nkuÆk ÃkhÚke Ëqh fhðk {kxu {nkr¼ÞkuøkLke «r¢Þk yLkwMkhðe ÃkzuAu.

{wÏÞ fkÞo : hksÞ yLku fuLÿ MkhfkhLke Ëhuf LkkýktfeÞ ÷uðz-Ëuðz Ãkh rLkÞtºký hk¾u Au.

fuLÿLkk rnMkkçkku ytøku CAGLkku ynuðk÷ hk»xÙÃkrík Mk{ûk hsq ÚkkÞ Au yLku íkuyku íkuLku MktMkËLkk çktLku øk]nku Mk{ûk hsqfhu Au.

hksÞLkk rnMkkçkkuLkku ynuðk÷ hksÞÃkk÷ Mk{ûk yLku hksÞÃkk÷ íkuLku rðÄkLk{tz¤ Mk{ûk hsq fhu Au.

CAGLkwt ÃkË Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk {wÏÞ LÞkÞkÄeþLku Mk{fûk Au.

{wÆík : 6 ð»ko• yuxLkeo sLkh÷

(f÷{ - 76)

yLkwåAuË 76 {wsçk hk»xÙÃkrík yuxLkeo sLkh÷Lke rLk{ýqtf fhu Au.

16



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

íku ËuþLkku Mkðkuoå[ fkÞËkfeÞ yrÄfkhe Au.

yuxLkeo sLkh÷ MktMkËLkk yuf Ãký øk]n{kt MkÇÞ Lk nkuðkt Aíkkt fkuE Ãký øk]nLke fkÞoðkne{kt ¼køk ÷E þfu Au. Ãkhtíkw{ík ykÃke þfíkk LkÚke.

{wÏÞ fkÞo : MktMkËLku fkÞËkfeÞ Mk÷kn ykÃkðkLkwt.

{wÆík : hk»xÙÃkrík EåAu íÞkt MkwÄe

÷kÞfkík : Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk LÞkÞkÄeþ íkhefu rLk{ýqtf Ãkk{ðkLku ÷kÞf nkuÞ íkuðe ÔÞÂõík

yuxLkeo sLkh÷Lku ¼khíkLkk ík{k{ hksÞ ûkuºkku{ktLkk ík{k{ LÞkÞk÷Þku{kt MkwLkkðýeLkku nf hnuþu.• yuzðkufux sLkh÷

(f÷{ - 165)

fuLÿ{kt yuxLkeo Lksh÷ suðwt s ÃkË hksÞ{kt yuzðkufux sLkh÷ Ähkðu Au.

íkuLke rLk{ýqtf su - íku hksÞLkk hksÞÃkk÷ fhu Au.

{wÏÞfkÞo : hksÞMkhfkhLku fkÞËkfeÞ çkkçkíkku{kt Mk÷kn ykÃkðkLkwt

{wÆík : hksÞÃkk÷ EåAu íÞkt MkwÄe

÷kÞfkík : nkEfkuxoLkk LÞkÞkÄeþ çkLkðkLku Mk{fûk.

fkuE Ãký Äkhkøk]nLkk MkÇÞ Lk nkuðk Aíkkt rðÄkLkMk¼k fu rðÄkLk Ãkrh»kË çktLku{kt ¼køk ÷E þfu Au, Ãkhtíkw [qtxýe«r¢Þk{kt {ík ykÃke þfu Lk®n.

• sB{w-fk~{eh(f÷{ - 370)

f÷{-370{kt sB{w fk~{ehLku y÷øk hksÞ (rðþu»k hksÞ)Lkku Ëhßòu ykÃkðk{kt ykÔÞku Au.

çktÄkhýLke çkÄe òuøkðkE sB{w fk~{ehLku ÷køkw Ãkzíke LkÚke.

sB{w fk~{ehLkwt y÷øk çktÄkhý 26 òLÞwykhe, 1958Úke y{÷{kt Au.

¼khíkLkk yuf{kºk sB{w fk~{eh{kt çkuðzwt Lkkøkrhfíð Au.

sB{w fk~{eh{kt rîøk]ne ÄkhkMk¼k Au. (rðÄkLkMk¼k yLku rðÄkLk Ãkrh»kË)

sB{w fk~{eh{kt fxkufxe ÷køkw fhðk {kxu íkuLke hksÞ MkhfkhLke {tsqhe {u¤ððe Ãkzu Au.

hksLkeríkLkk {køkoËþof rMkØktíkku sB{w fk~{ehLku ÷køkw Ãkzíkk LkÚke.

sB{w-fk~{eh{kt LkkýktfeÞ fxkufxe ònuh fhðkLke Mk¥kk hk»xÙÃkrík fu MktMkËLku LkÚke.

sB{w fk~{ehLke rðÄkLkMk¼k 100 MkÇÞkuLke yLku rðÄkLk Ãkrh»kË 36 MkÇÞkuLke çkLku÷e Au.• ykÞkusLk Ãkt[ (ÞkusLkk ykÞkuøk)

nkuÆkLke Yyu ykÞkusLk Ãkt[Lkk ðzk ðzk«ÄkLk nkuÞ Au.

ykÞkusLk Ãkt[ yuf økuhçktÄkhýeÞ MktMÚkk Au.

{wÏÞ fkÞo : Ãkt[ð»keoÞ y™u ðkŠ»kf ÞkusLkkyku íkiÞkh fhðe.

1950{kt sðknh÷k÷ LknuÁyu ykÞkusLk Ãkt[Lkku ÏÞk÷ hrþÞkLkk çktÄkhý{ktÚke {u¤ÔÞku yLku ykÞkusLk Ãkt[Lkeh[Lkk fhe.

1951{kt «Úk{ Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkk Ëk¾÷ ÚkE. su{kt {wÏÞíðu f]r»k WÃkh ¼kh {qfðk{kt ykÔÞku.

çkeS Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkk ¼khu WãkuøkkuLkku rðfkMk.

ºkeS Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkk ¾uíke yLku WãkuøkkuLkku rðfkMk.

17



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

[kuÚke Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkk hkusøkkhe rLkÄkohý yLku økheçke nxkðku.

Ãkkt[{e Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkk økheçke nxkðku

«Úk{ Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkkLkwt {k¤¾wt yÚkoþk†e nuhkuÕz zk{hu çkLkkÔÞwt.

nk÷{kt ykÞkusLk Ãkt[Lkk ðzk : LkhuLÿ {kuËe• Lkkýkt Ãkt[

(f÷{ - 280)

¼khík{kt LkkýkÃkt[Lke rLk{ýqtf Ëh 5 ð»kuo hk»xÙÃkrík fhu Au.

¼khíkLkwt «Úk{ LkkýktÃkt[ 1951{kt çkLÞwt (The finance Commission act,1951) LkkýkÃkt[{kt fw÷ 5 MkÇÞku nkuÞ Au. su{kt 1 yæÞûk nkuÞ Au.

fkÞkuo :

LkkýkÃkt[Lkwt {wÏÞ fkÞo fuLÿ yLku hksÞku ðå[u LkkýktLke ÞkuøÞ Vk¤ðýe fhðkLkwt Au.

yk WÃkhktík hk»xÙÃkríkyu MkkUÃku÷k LkkýktfeÞ fkÞkuo yLku fuLÿ íkÚkk hksÞ Mkhfkhku ðå[u W¼k Úkíkkt LkkýktfeÞ rððkËkuWfu÷ðkLkwt fk{ fhu Au.

CAG Lkk ynuðk÷kuLkwt {qÕÞktfLk fhu Au.

«Úk{ Lkkýkt Ãkt[Lkk yæÞûk : fu.Mke. rLkÞkuøke• [qtxýeÃkt[

(f÷{-324)

hk»xÙÃkrík Ãkkt[ ð»ko {kxu [qtxýeÃkt[Lke h[Lkk fhu Au.

yuf {wÏÞ [qtxýe fr{&™h, çku [qtxýe fr{&™h yLku 3 yLÞ MkÇÞkuLke rLk{ýqtf hk»xÙÃkrík fhu Au.

hk»xÙÃkrík, WÃkhk»xÙÃkrík, ÷kufMk¼k, hksÞMk¼k, rðÄkLkMk¼k, rðÄkLkÃkrh»kË yLku {æÞMÚk [qtxýeLkwt ykÞkusLk furLÿÞ[qtxýeÃkt[ fhu Au.

MÚkkrLkf MðhksLke MktMÚkkyku yLku Ãkuxk[qtxýeLkwt ykÞkusLk hksÞ [qtxýeÃkt[ fhu Au.

Mk¥kk yLku fkÞkuo :

¼khík{kt ík{k{ [qtxýe ÔÞðMÚkkLkwt rLkÞ{Lk fhðwt.

[qtxýeLke íkkhe¾ku çknkh Ãkkzðe

yk[khMktrníkk ònuh fhðe

18 ð»ko fu íkuÚke ðÄw ô{hLkk {íkËkhkuLku yku¤¾fkzo Ãkqhk Ãkkzðk.

48 f÷kf Ãknu÷k (½ýe ðkh 36 f÷kf) [qtxýe «[kh çktÄ ÚkkÞ íkuLke íkfuËkhe hk¾ðe.

{íkËkh ûkuºkkuLke ðnU[ýe fhðe.

[qtxýeLke íkkhe¾ Lk¬e ÚkÞk çkkË W{uËðkhkuLku W{uËðkhe LkkUÄkðk 8 rËðMkLkku Mk{Þ ykÃku Au.

yk¾he ÞkËe íkiÞkh ÚkkÞ íkuLkk çku rËðMk Ãknu÷k W{uËðkhkuLku W{uËðkhe ÃkkAe ¾U[kðkLke íkf ykÃkðk{kt ykðu Au.

{wÏÞ [qtxýe fr{&™hLku nkuÆk ÃkhÚke Ëqh fhðk {nkr¼ÞkuøkLke «r¢Þk fhðe Ãkzu.• ¼k»kkÃkt[

(f÷{ - 343 Úke 351)

f÷{-343 {wsçk Mkt½Lke hksÞ¼k»kk ËuðLkkøkhe r÷rÃkðk¤e rnLËe Au.

çktÄkhýMk¼kLke ¼k»kkfeÞ Mkr{ríkLkk yæÞûk zkì. hksuLÿ«MkkËLkk ykøkúnÚke ËuðLkkøkhe r÷rÃkðk¤e rnLËe ¼k»kkLku

18



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

hks¼k»kkLkku Ëhßòu {éÞku Ãkhtíkw ytøkúuS{ktÚke rnLËe{kt ÃkrhðíkoLk {kxu 15 ð»koLkku økk¤ku hk¾ðk{kt ykÔÞku níkku.

15 ð»koLke {wÆík çkkË Ãký ytøkúuSLkku WÃkÞkuøk [k÷w hk¾ðk {kxu MktMkËLku f÷{ 343{kt fkÞËku ½zðkLke Mk¥kk {¤eAu íku ykÄkhu 1963{kt official language act çkLkkðe ytøkúuS ¼k»kkLkku WÃkÞkuøk yrLkrùík Mk{Þ MkwÄe [k÷whk¾ðkLkwt Lk¬e fÞwO.

¼khíkLkk LÞkÞíktºkLke ¼k»kk ytøkúuS Au.

ytøkúuS¼k»kkLku ¼khíkLke çkeS hk»xÙ¼k»kk íkhefu {kLÞíkk {¤e Au.

hk»xÙÃkrík Ëh 5 ð»kuo ¼k»kkÃkt[Lke rLk{ýqtf fhu Au. suLkwt {wÏÞfkÞo ¼khíkLke hks¼k»kk yLku ÷kufçkku÷eykuLkk síkLkyLku íkuLkk rðfkMk {kxuLke {n¥ðLke MktMÚkk Au.

• 8{e yLkwMkqr[

çktÄkhýLke 8{e yLkwMkqr[{kt 22 {kLÞ ¼k»kkyku Ëþkoðe Au.

Ãknu÷k 18 {kLÞ¼k»kkyku níke. Ãkhtíkw ÃkkA¤Úke íku{kt çkkuzku, MktÚkk÷e, {iÚke÷e yLku zkUøkhe yu{ [kh ¼k»kk W{uhðk{ktykðe.

¼khík Mðíktºk ÚkÞwt íÞkhu {kLÞ ¼k»kkyku 14 níke.• hk»xÙeÞ rðfkMk Ãkrh»kË (N.D.C)

(økuhçktÄkhýeÞ MktMÚkk)

1952{kt ÞkusLkk ykÞkuøkLku MknÞkuøk ykÃkðkLkk nuíkwÚke íkuLkwt rLk{koý fhðk{kt ykÔÞwt.

nkuÆkLke Yyu ðzk«ÄkLk íkuLkk yæÞûk nkuÞ Au.

íkuLkwt {wÏÞfkÞo ykÞkusLkÃkt[ îkhk íkiÞkh fhkÞu÷ ðkŠ»kf yLku Ãkt[ð»keoÞ ÞkusLkkykuLkwt {qÕÞktfLk yLku íkuLku {tsqheykÃkðkLkwt Au.

ÞkusLkkLke {wÆík Ãkqhe ÚkÞu xkøkuox achieve ÚkÞku Au fu Lknª ? Lkk ÚkÞku nkuÞ íkku íkuLkk fkhýku ðøkuhu Mk{eûkk fhu Au.• rhÍðo çkUf ykìV EÂLzÞk (RBI) ¼khíkLke {æÞMÚk çkUf RBI Lke MÚkkÃkLkk 1935{kt fhðk{kt ykðe.

ðzw{Úkf : {wtçkE

RBI Lkðk ðzkLku økðLkoh fnu Au. íkuLke rLk{ýqtf hk»xÙÃkrík fhu Au.

RBI Lkk «Úk{ økðLkoh : ykfo÷ ÂM{Úk

RBI Lkk «Úk{ ¼khíkeÞ økðLkoh : Mke.ze. Ëuþ{w¾ (1943)

¼khík{kt YrÃkÞkLke AkÃkýe RBI Lkk Lkuík]¥ð nuX¤ ÚkkÞ Au.

¼khík{kt {nkhk»xÙ ¾kíku LkkrMkf yLku {æÞ«Ëuþ ¾kíku ËuðkMk{kt LkkuxkuLke AkÃkýe ÚkkÞ Au.

1 YrÃkÞkLke Lkkux yLku [÷ýe rMk¬kyku ¼khík Mkhfkh îkhk çknkh Ãkkzðk{kt ykðu Au.

1 YrÃkÞkLke Lkkux Ãkh {wÏÞLkkýkt Mkr[ðLke Mkne nkuÞ Au.

2 Úke 2000 YrÃkÞkLke Lkkuxku Ãkh RBI Lkk økðoLkhLke Mkrn nkuÞ Au.• MktMkËeÞ Mkr{ríkyku

• Standing committee : íku MÚkkÞe Mkr{rík Au. íkuLke h[Lkk øk]nLke [qtxýeÚke yÚkðk yæÞûk îkhk rLkÞwÂõíkÚke Ëhð»kuo ÚkkÞ Au.

• fk{[÷kW Mkr{rík : íkuLke h[Lkk [ku¬Mk fkÞkuo {kxu íku Mk{Þøkk¤k Ãkqhíke s ÚkkÞ Au.• PAC {Public Accounts Committee} : (ònuh rnMkkçk Mkr{rík)

yk Mkr{rík rðrðÄ MktMÚkkyku, Mkhfkh íkÚkk rðrðÄ rð¼køkkuLkk rnMkkçk íkÃkkMku Au. íku{kt fw÷ 22 MkÇÞku nkuÞ Au. su{kt

19



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

÷kufMk¼kLkk 15 yLku hksÞMk¼kLkk 7 MkÇÞku nkuÞ Au.• ytËks Mkr{rík : ðkŠ»kf ytËksÃkºkLke {krníke {u¤ðe íkuLkk Ãkh fhfMkhÞwõík yr¼øk{ Ëþkoðu Au.• JPC {Joint Parliamentory Committee} : (MktÞwõík MktMkËeÞ Mkr{rík)

MktMkË{kt rðhkuÄÃkûk yLku þkMkf ÃkûkLkk MktÞwõík MkÇÞkuÚke y÷øk y÷øk çkkçkíkkuLke íkÃkkMk {kxu yk Mkr{ríkLke h[LkkÚkkÞ Au.

íkuLkk yæÞûk rðhkuÄÃkûkLkk Lkuíkk nkuÞ Au.

«ðh Mkr{rík : ¾hzkLke MkðkOøke [fkMkýe fhu Au.• ònuh Mkuðkyku

MkhfkhLkk ík{k{ ðneðxe fkÞoLkwt Mkt[k÷Lk MkLkËe yrÄfkhe fhu.

rMkrð÷ MkŠðMkeÍ yufÍk{Lke þÁykík fhkðLkkh : ÷kuzo fkuLko ðkur÷Mk

f÷ufxhLkwt ÃkË þÁ fhkðLkkh : ÷kuzo ðkìhLk nu®MxøÍ

rsÕ÷k hrsMxkhLkwt ÃkË þÁ fhkðLkkh : fkuLko ðkur÷Mk

1) yr¾÷ ¼khíkeÞ Mkuðkyku : (All India Services)

¼khíkeÞ ðneðxe Mkuðk - IAS : fkì÷us - rþ{÷k

¼khíkeÞ Ãkku÷eMk Mkuðk - IPS

¼khíkeÞ ðLk Mkuðk - IFS : fkì÷us - ËnuhkËqLk

2) furLÿÞ Mkuðkyku :

¼khíkeÞ rðËuþ Mkuðk, {nuMkq÷ Mkuðk, xÃkk÷Mkuðk, hu÷ðu Mkuðk, ykŠÚkf Mkuðk, Mkthûký yLku rnMkkçke Mkuðk

3) hksÞ Mkuðkyku : G.P.S.C• 7 {e yLkwMkqr[

çktÄkhýLke 7{e yLkwMkqr[{kt ºký ÞkËeyku yLku íku{kt Mk{krðc rð»kÞku ykÃku÷kt Au.• ÞkËe - 1 Mkt½ÞkËe

Mkt½ÞkËe 97 rð»kÞkuLke ÞkËe Au, suLke Ãkh rLkýoÞ ÷uðkLkku fu fkÞËk ½zðkLkku yrÄfkh MktMkËLku Au.

¼khíkLkk Mkthûký MktçktrÄík çkkçkíkku,

LkkifkË¤, ¼qr{Ë¤, nðkEË¤ íkÚkk Mkt½Lkk yLÞ ík{k{ Mkþ† Ë¤ku

ÞwØ íkÚkk yktíkhhk»xÙeÞ MktçktÄkuLku ÷økíke ík{k{ çkkçkíkku

hksLkrÞf, fkuLMÞw÷h yLku ÔÞkÃkkhe «ríkrLkrÄíð, «íÞkÃkoý, ¼khík çknkhLkk MÚk¤kuyu íkeÚkoÞkºkkyku, hu÷ðu,ÃkkuMxykurVMk, nðkE{køko, s¤{køko, hk»xÙeÞ Äkuhe{køko, MktËuþk ÔÞðnkhku, çkUf ÔÞðMkkÞ, ðe{k, þuhçkòh, ðkÞËkçkòh, ÃkuxLxku, þkuÄku, fkuÃkehkEx, ðsLk yLku {kÃkLkk Äkuhýku.

íku÷ûkuºkku yLku ¾rLksíku÷Lkk rLkÞ{Lk yLku rLkfkMk çkkçkík.

yktíkh hksÞ LkËeyku

yVeýLkwt ðkðuíkh, WíÃkkËLk yLku rLkfkMk.

¾uíkeLke ykðf rMkðkÞLke ykðf ÃkhLkk fhku, fkuÃkkuohuþLk fh, yuMxux zâwxe.

ðMíke økýíkhe.• ÞkËe -2 (hksÞ ÞkËe)

yk ÞkËe{kt Ëþkoðu÷ 66 rð»kÞku Ãkh rLkýoÞ ÷uðkLkku fu íkuLke Ãkh fkÞËk ½zðkLkku yrÄfkh hksÞ MkhfkhLku Au.

20



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

su÷ku, MkwÄkhøk]nku, çkkuMxo÷ MktMÚkkyku yLku íku{kt hk¾u÷ ÔÞÂõíkyku su÷ku yLku çkeS MktMÚkkykuLkk WÃkÞkuøk {kxu yLÞhksÞku MkkÚku økkuXðýku.

MÚkkrLkf MðhksÞLke MktMÚkkyku.

hMíkkyku, Ãkw÷ku, Lkkifk½kxku, BÞwrLkrMkÃk÷ xÙku{ðu, hkuÃkðu yLku yktíkrhf s¤{køkkuo.

¾uíke yLku ÃkþwÃkk÷Lk.

ÃkkýeLkku ÃkwhðXku, ®Mk[kE, Lknuhku ðøkuhu

s{eLk yLku s{eLk WÃkhLkk nfku, s{eLk MkwÄkhýk.

{íMÞûkuºkku.

økuMk yLku økuMk fkh¾kLkk.

hksÞLke ytËhLkk ðuÃkkh yLku ðkrýßÞ.

hksÞLkk rðÄkLk{tz¤Lke çkkçkíkku

¾uíkeLke ykðf WÃkhLkk fhku, ¾uíkeLke s{eLk ytøku yuMxux zâqxe.

s{eLk yLku {fkLk WÃkhLkk fhku

ðes¤eLkk ðÃkhkþ yLku ðu[ký WÃkhLkk fhku.

Lkkfkðuhku, {kÚkkðuhku, ÔÞðMkkÞ yLku hkusøkkh ÃkhLkk fhku.

{LkkuhtsLk fhku• ÞkËe-3 : Mk{ðíkeo ÞkËe

yk ÞkËe{kt Ëþkoðu÷ 47 rð»kÞku Ãkh rLkýoÞ ÷uðkLkku fu fkÞËk ½zðkLkku yrÄfkh fuLÿ yLku hksÞ çktLkuLku Au.

VkusËkhe fkÞËku.

fuËeyku fu ykhkuÃkeykuLku yuf hksÞ{ktÚke çkeò hksÞ{kt ÷E sðk çkkçkík

¾uíkeLke s{eLk rMkðkÞLke r{ÕfíkLke íkçkËe÷e, ¾ík yLku ËMíkkðuòuLke LkkUÄýe.

Ëkðk ÞkuøÞ yÃkf]íÞku, Ëuðk¤wt y™u LkkËkhe.

Wå[ík{ LÞkÞk÷Þ yLku Wå[ LÞkÞk÷Þ rMkðkÞLkk ík{k{ LÞkÞk÷ÞkuLke h[Lkk yLku ÔÞðMÚkk íkuLkku ríkhMfkh.

rð[híke yLku MÚkkLkktíkh fhíke ykrËòíkeyku.

Ãkkøk÷ku yLku {kLkrMkf hkuøkeykuLke Mkkhðkh

støk÷ku, Ãkþw-ÃkûkeykuLkwt Mkthûký

¾kã ÃkËkÚkkuo yLku çkeò {k÷{kt ¼u¤Mku¤

ðMíke rLkÞtºký yLku fwxwtçk rLkÞkusLk

ðkrýÂßÞf yLku ykiãkurøkf Eòhk

{sqh Mkt½ku yLku ykiãkurøkf {sqh íkfhkhku

Mkk{krsf Mk÷k{íke, hkusøkkhe, çkufkhe

®nË yLku ÃkkrfMíkkLk zwr{rLkÞLk ÚkðkÚke rLkðkorMkík ÚkÞu÷kLke hkník yLku ÃkwLkðoMkðkx

sL{-{hýLke LkkUÄýe.

¼kð rLkÞtºký

21



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

• fuLÿ yLku hksÞku ðå[uLkk MktçktÄku (¼køk-11, f÷{ 245 Úke 263)• ÄkhkfeÞ MktçktÄku (f÷{ 245 Úke 255)

f÷{-245 yLkwMkkh - ¼khíkLkk Mk{økú hksÞûkuºk fu íkuLkk fkuE ¼køk {kxu yLku hksÞLkwt rðÄkLk{tz¤ - Mk{økú hksÞfu íkuLkk fkuE ¼køk {kxu fkÞËk ½ze þfþu.

Mkt½ ÞkËe{ktLkk rð»kÞku Ãkh MktMkË yLku hksÞkËe{ktLkk rð»kÞku Ãkh suíku hksÞLkk rðÄkLk{tz¤ fkÞËk ½zu Au.

Mk{ðíkeo ÞkËe fu hksÞ ÞkËe{kt Ëþkoðu÷ Lk nkuÞ íkuðe ík{k{ çkkçkíkku {kxu fkÞËk ½zðkLkku nf MktMkËLku Au.

hksÞMk¼k{kt ykuAk{kt ykuAk 2/3 MkÇÞkuLkk {íkÚke yu{ Xhkðe þfkÞ fu hksÞÞkËe{kt Ëþkoðu÷ fkuE çkkçkík ÃkhMktMkË fkÞËk fhu yu ðÄkhu MkkÁt hnuþu íkku íku Xhkð Ãkqhíkwt hksÞ ÞkËe{kt Ëþkoðu÷ íku rð»kÞ Ãkh MktMkË fkÞËk fhu Au.ykðku Xhkð ðÄw{kt ðÄw 1 ð»ko MkwÄe y{÷{kt hnuþu. (f÷{ - 249)

fxkufxe y{÷{kt nkuÞ íÞkhu ík{k{ ÞkËe{ktLkk rð»kÞku Ãkh MktMkËLku fkÞËk ½zðkLke Mk¥kk Au. (f÷{-250)

f÷{-249 yLku 250 Lke[u MktMkËu fhu÷ fkÞËku hksÞLkk rðÄkLk{tz¤u fhu÷k fkÞËkÚke y÷øk Ãkzu íkku, MktMkËu fhu÷fkÞËku y{÷e çkLkþu.

MktMkË fu hksÞLkk rðÄkLk{tz¤u çknkh Ãkkzu÷k fkuE yrÄrLkÞ{{kt hksÞÃkk÷ fu hk»xÙÃkríkLke Ãkqðo{tsqhe {u¤ððkLkehne økE nkuÞ íkku {kºk íkuðk fkhýkuMkh íku yrÄrLkÞ{ økuhfkÞËuMkh økýkþu Lk®n.

• ðneðxe MktçktÄku (f÷{-256 Úke 263)

Ëhuf hksÞyu MktMkËLkk fkÞËkykuLkwt Ãkk÷Lk ÚkkÞ íku heíku ÃkkuíkkLke fkhkuçkkhe Mk¥kk ðkÃkhðkLke hnuþu. yLku íku {kxu ¼khíkMkhfkh hksÞkuLku ykËuþ Ãký ykÃke þfu.

hksÞLkk fkhkuçkkhÚke Mkt½Lkk fkhkuçkkh{kt ytíkhkÞ fu «ríkfq¤ yMkh Lk ykððe òuEyu.

hk»xÙeÞ yÚkðk ÷~fhe {n¥ðLkk ÔÞðnkhkuLkk MkkÄLkkuLkk çkktÄfk{ yLku rLk¼kð {kxu Mkt½ hksÞLku ykËuþ ykÃke þfuAu.

Mkt½Lkk ykËuþ {kLkðkLku fkhýu òu ðÄkhu ¾[o ÚkkÞ íkku ¼khíkLkk {wÏÞ LÞk{qŠíkyu rLk{u÷k ÷ðkË Lk¬e fhu íkux÷ehf{ku ¼khík Mkhfkhu su - íku hksÞ MkhfkhLku ykÃkðe òuEyu.

hk»xÙÃkrík fkuE hksÞ MkhfkhLke Mkt{ríkÚke íku hksÞ MkhfkhLku Mkt½Lke Mk¥kk{kt ykðíkk fkÞkuo MkkUÃke þfþu. ykðk fkÞkuofhðk {kxu hksÞ MkhfkhLku ÚkÞu÷k ðÄkhkLkk ¾[o {kxu {wÏÞ LÞkÞ{qŠíkyu Lke{u÷k ÷ðkË Lk¬e fhu íkux÷e hf{ ¼khíkMkhfkh íku hksÞLku ykÃkðe òuEyu.

fkuE yktíkh hksÞ LkËeLkk ÃkkýeLke íkfhkh çkkçkíku MktMkË fkÞËkLke òuøkðkE fhe þfu. yk çkkçkíku MktMkË yuðe ÃkýòuøkðkE fhe þfu fu ykðe íkfhkh{kt Wå[¥k{ LÞkÞk÷Þ fu çkeS fkuE Ãký LÞkÞk÷ÞLke nfq{ík hnuþu Lkrn.

çku fu íkuÚke ðÄw hksÞku ðå[u ÚkÞu÷e fkuE Ãký çkkçkíkLke íkfhkh {kxu ¼÷k{ý fhíke fkWÂLMk÷Lke MÚkkÃkLkk hk»xÙÃkríkfhe þfu Au.

• Mkt½ yLku hksÞku ðå[u ykðfLke ðnU[ýeyÚkðk

• Mkt½ yLku hksÞku ðå[u LkkýktfeÞ MktçktÄkuf÷{ - 264 Úke 290(f)

rðÄkLk{tz¤u ½zu÷k fkÞËkLkk ykÄkh rðLkk fkuE Ãký fhðuhk ÷kËe þfkíkk LkÚke. (f÷{ - 265)

fuLÿ yLku hksÞLkk fkÞËkykuÚke ÷uðkíkk fhðuhkLke ík{k{ ykðf f÷{-266 «{kýu MÚkÃkkÞu÷ ¼khík yLku ËhufhksÞLkk yufrºkík Vtz (Mktr[ík rLkrÄ){kt s{k ÚkkÞ Au.

ykfÂM{f LkkýktrfÞ sYrhÞkíkku {kxu fuLÿ yLku hksÞ fûkkyu f÷{ 267 «{kýu ykfÂM{f rLkrÄ nkuÞ Au. íku{ktMktMkË fu rðÄkLkMk¼kyu fkÞËkÚke Lk¬e fhe nkuÞ íkux÷e hf{ {wfðk{kt ykðu Au. fuLÿLkwt ykfÂM{f Vtz hk»xÙÃkrík yLku

22



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

hksÞLkwt - hksÞÃkk÷Lkk nMíkf hnuþu.

ykfÂM{f Vtz{ktÚke hk»xÙÃkrík fu hksÞÃkk÷Lke {tsqheÚke fkÞËkLke Yyu {¤u÷e Mk¥kkÚke s Lkkýkt WÃkkze þfkÞ Au.

f÷{-268 : MxuBÃk zâwxe, Ëðk, «MkkÄLk (xkuE÷ux)Lkk MkkÄLkku Ãkh fuLÿyu Lkk¾u÷e sfkík Ëhuf hksÞ ÃkkuíkkLkenË{kt ðMkq÷ fhe íkuLkku WÃkÞkuøk fhþu.

f÷{-269 : fuLÿyu Lkk¾u÷k ðkhMkkðuhk, yuMxux zâwxe, xŠ{Lk÷ xuûk, hu÷ðu ¼kzk íkÚkk Lkqh ÃkhLkku ðuhku, Mxkufyuûk[uLs yLku ðkÞËk çkòh, y¾çkkhe ònuhkíkku, yktíkh-hksÞ ¾heË ðu[ký ðøkuhu îkhk Úkíke ykðfku LkkýktÃkt[u½zu÷k [ku¬Mk rMkØktíkku «{kýu hksÞkuLku Vk¤ððkLke ÚkkÞ Au. íku{kt fuLÿLkku ¼køk nkuíkku LkÚke.

f÷{-270 : ykðfðuhku Lkk¾ðkLke Mk¥kk fuLÿLku Au. Ãkhtíkw LkkýkÃkt[Lke ¼÷k{ý y™wMkkh íkuLku fuLÿ yLku hksÞku ðå[uVhrsÞkík Vk¤ððkLkku ÚkkÞ Au.

f÷{-271 : 269 yLku 270{ktLkk furLÿÞ ðuhk Ãkh fuLÿ Mkh[kso ÷E þfu Au. su fuLÿ ÃkkMku s hnu Au.

f÷{-272 : furLÿÞ ykçkfkhe sfkíkku fuLÿ s ðMkq÷ fhu Au. suLkku y{wf ¼køk LkkýktÃkt[Lke ¼÷k{ýku yLkwMkkhhksÞkuLku ykÃkðku fu fu{ ? íku çkkçkík fuLÿLke {hS «{kýuLke hnuþu.

f÷{-273 : ykMkk{, rçknkh, ykurhMMkk yLku Ãk. çktøkk¤Lkk hksÞkuLku þý yLku þý™e çkLkkðxku ÃkhLke rLkfkMk-sfkíkLke ykðfLkku ¼køk ykÃkðkLku çkË÷u Xhkðu÷e y{wf hf{ Ëh ð»kuo ¼khík MkhfkhLkk yufrºkík Vtz ¾kíku W½hkððk{ktykðu Au.

hksÞkuLkwt rník nkuÞ íkuðk fhLku yMkh fhíkk rðÄkÞfku hsq fhðk {kxu hk»xÙÃkríkLke yøkkWLke ¼÷k{ý {u¤ððe Ãkzu -hksÞkuLkwt rník nkuÞ íkuðku fh yux÷u suLke fw÷ [kuÏ¾e ykðf fu íkuLkku fkuE ¼køk hksÞLku MkkUÃke ËuðkLkku nkuÞ íkuðku fhyÚkðk suLke [kuÏ¾e ykðfLku çkË÷u ¼khíkLkk yufrºkík Vtz{ktÚke hksÞLku íku Mk{Þu hf{ku ykÃkðkLke nkuÞ íkuðku fh(f÷{-274)

f÷{-275 : fuLÿLkk fhðuhk{ktÚke hksÞkuLku ykÃkðk{kt ykðíkkt Vk¤k WÃkhktík rðfkMk yLku fÕÞký hksÞLke ÞkusLkkykusuðe ÷ktçkk økk¤kLke sYrhÞkíkku {kxu LkkýktÃkt[Lke ¼÷k{ýkuLku ykÄkhu fuLÿ hksÞkuLku ðÄkhkLke MknkÞf økúktx ykÃkuAu.

yLkwMkqr[ík òrík yLku sLkòríkLkk Wíf»ko {kxu fuLÿLkk ykËuþ {wsçk fhkÞu÷e ÞkusLkkyku {kxu Ãký fuLÿ hksÞkuLku¾kMk økúkLx ykÃku Au.

f÷{-276 : fkuE hksÞLku fu íku{ktLke fkuE LkøkhÃkkr÷fk, rsÕ÷k çkkuzo, ÷kuf÷ çkkuzo fu çkeò MÚkkrLkf Mk¥kk{tz¤LkuÔÞðMkkÞ, ÔÞkÃkkh, ÄtÄk yLku hkusøkkh ÃkhLkk fh íkhefu ÔÞÂõíkËeX ykÃkðkLke Úkíke fw÷ hf{ku ðkŠ»kf yZe nòhYrÃkÞk fhíkk ðÄw Úkðe òuEyu Lk®n.

f÷{-279 : fkuE rðMíkkhLke fu íku{ktÚke {¤u÷ fh, zâwxe fu íkuLkk fkuE ¼køkLke [kuÏ¾e WÃks ¼khíkLkk rLkÞtºkf -{nk÷u¾k Ãkheûkfu Lk¬e fheLku «{krýík fhðe òuEþu. yk {kxu CAG Lkwt «{kýÃkºk yk¾he økýkÞ Au.

f÷{-285 : hksÞu yÚkðk hksÞLke ytËhLkk fkuE Mk¥kkrÄfkheyu Lkk¾u÷k ík{k{ fh{ktÚke Mkt½Lke r{Õfík {wõíkhnuþu.

f÷{-286 : yktíkh hksÞ ¾heË ðu[ký fu ¼khíkLkk hksÞûkuºkLke ytËh ykÞkík-rLkfkMk Ãkh su-íku hksÞ fkuE ÃkýfkÞËkÚke fh Lkk¾e þfu Lk®n.

f÷{-287 : ðes¤eLke ðÃkhkþ fu ðu[ký Ãkh fkuE hksÞ fh Lkk¾e þfu Lkrn.

f÷{-289 : hksÞLke r{÷fík yLku ykðf Mkt½Lkk fhðuhk{ktÚke {wõík Au. Ãkhtíkw hksÞ Mkhfkh îkhk fhðk{ktykðíkkt ðuÃkkh fu ÄtÄkÚke Q¼e Úkíke ykðf Ãkh MktMkËu fhu÷e òuøkðkE yLkwMkkh MktMkË fh Lkk¾e þfu.

f÷{-290(f) : Ëh ð»kuo fuh÷ hksÞLkk yufrºkík Vtz{kt 46 ÷k¾ 50 nòh YrÃkÞkLke hf{ku WÄkheLku ºkkðýfkuhËuðMð{ VtzLku ykÃkðk{kt ykðþu. yLku íkr{÷Lkkzwt hksÞLkk yufrºkík Vtz ¾kíku 13 ÷k¾ 50 nòh YrÃkÞkLke hf{ku

23



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

WÄkheLku ºkkðýfkuh fku[eLk hksÞ{ktÚke 1956{kt 1÷e LkðuBçkhLkk hkus íku hksÞLku VuhçkË÷ fhu÷k hksÞûkuºk{ktLkk®nËw {trËhku yLku Ëuðk÷ÞkuLkk rLk¼kð {kxu íku hksÞ{kt MÚkÃkkÞu÷k ËuðMð{T VtzLku ykÃkðk{kt ykðþu.

• [qtxýeyku(¼køk - 15, f÷{-324 Úke 329)

MktMkË yLku Ëhuf hksÞkuLkk rðÄkLk {tz¤Lke ík{k{ [qtxýeykuLkwt Mkt[k÷Lk, Ëu¾hu¾, Ëkuhðýe yLku rLkÞtºký [qtxýeykÞkuøk fhu Au.

rðÄkLkMk¼k, ÷kufMk¼k fu rðÄkLk Ãkrh»kËLke [qtxýe Ãknu÷kt [qtxýe ykÞkuøkLku {ËË fhðk {kxu íkuLke MkkÚku rð[khrðrLk{Þ fheLku hk»xÙÃkrík «kËurþf [qtxýe fr{&™hkuLke rLk{ýqtf fhe þfu Au.

[qtxýe fr{&™hku yLku «kËurþf fr{&™hkuLkk nkuÆkLke {wÆík hk»xÙÃkrík EåAu íÞkt MkwÄeLke nkuÞ Au. Ãkhtíkw {wÏÞ [qtxýefr{&™hLku nkuÆk ÃkhÚke Ëqh fhðk {nkr¼ÞkuøkLke «r¢Þk íkÚkk yLÞ [qtxýe fr{&™hku fu «kËurþf fr{&™hkuLku {wÏÞ[qtxýe fr{&™hLke ¼÷k{ý {u¤ðeLku s Ëqh fhe þfkÞ Au.

¼khíkLkk çktÄkhý{kt LkkøkrhfkuLke ÃkMktËøkeLkk «ríkrLkrÄyku ðk¤e ÷kufþkne ÔÞðMÚkk yÃkLkkððk{kt ykðe Au.

©e yuMk.yuMk. ÄLkkuyk ðMkeoMk ¼khík MkhfkhLkk fuMk{kt Mkw«e{ fkuxuo ònuh fÞwO fu, {wÏÞ [qtxýe fr{&™hLku Ãkt[LkkyLÞ fr{&™hku MkkÚku Mk¥kk yLku yrÄfkhkuLke çkkçkík{kt Mk{fûk økýe þfkÞ Lkrn. (1991)

©e xe.yuLk. þu»kkLk ðMkeoMk ¼khík MkhfkhLkk fuMk{kt Mkw«e{ fkuxuo ònuh fÞwO fu [qtxýe fr{&™hLkku nkuÆku Mkðkuoå[yËk÷íkLkk LÞkÞ{qŠíkykuLke Mk{fûk økýe þfkÞ Lkrn.

{wÏÞ [qtxýe fr{&™hLke MkuðkLke þhíkku{kt íku{Lke rLk{ýqtf çkkË íku{Lku økuh÷k¼ ÚkkÞ íkuðku fkuE VuhVkh fhe þfþuLkrn. sÞkhu yLÞ [qtxýe fr{&™hkuLkk rfMMkk{kt ykðwt fkuE çktÄLk LkÚke.

yLkwfq÷ «ÄkLk ðMkeoMk ¼khík MkhfkhLkk [wfkËk{kt Mkw«e{ fkuxuo sýkÔÞwt fu, {íkËkLk fhðkLkku yrÄfkh {q¤¼qíkyrÄfkh LkÚke (1997)

f÷{-327Úke MktMkËLku - [qtxýe íktºk yLku [qtxýeLke «r¢Þk yMkhfkhf yLku fkÞoûk{ çkLkkððk {kxu sÁhe fkÞËk½zðkLke Mk¥kk {¤e Au.

hksÞLkk rðÄkLk {tz¤Lke [qtxýeyku çkkçkíku fkÞËk ½zðkLke Mk¥kk rðÄkLkMk¼kLku 328 f÷{Úke {¤e Au.

f÷{-327 yLku 328Úke {¤u÷e Mk¥kkLku ykÄkhu ½zu÷k fkÞËk Mkk{u fkuE Ãký LÞkÞk÷Þ{kt ðktÄku WXkðe þfkÞLk®n. (f-329)

f÷{ 327Úke {¤u÷e Mk¥kkLku ykÄkhu MktMkËu Lke[uLkk fkÞËk ½zâk Au.

1. The Peoples Representation Act, 19502. The delimitation commission Act, 19523. The Presidential & Vice Presidential Election Act, 1952.

{íkËkh ÞkËe íkiÞkh fhðkLke fkÞoðkne [txýe «r¢ÞkLkku ¼køk LkÚke. Ãkhtíkw ðMíke økýíkhe ÃkAe Úkíke yuf Mkk{kLÞfkÞoðkne Au.

[qtxýeLkk rððkËkuLku fkuxoLke nwfq{íkÚke çknkh hk¾u÷ nkuðk Aíkkt Mkw«e{fkuxuo sýkÔÞwt Au fu, yk «ríkçktÄ [qtxýe ÚkðkÃkqðuoLke çkkçkíkku {kxu Au. [qtxýe Ëhr{ÞkLk ÚkÞu÷e økuhheríkyku {kxu [qtxýe Ãkqhe Úkðk ÚkÞk çkkË fkuxo{kt VrhÞkË fheþfkÞ Au.

A.G. Jose Vs. Shivam Pillai Lkku fuMk (1984) :

fuh¤ hksÞ{kt MÚkkrLkf [qtxýe Ëhr{ÞkLk fux÷kf {íkËkh {Úkfku{kt E÷ufxÙkurLkf {íkËkh ÞtºkLkku WÃkÞkuøk [qtxýeÃkt[ufÞkuo. yk çkkçkík fkÞËk rðÁØLke Au yuðwt Xhkððk ÚkÞu÷e hex{kt Mkw«e{fkuxuo ònuh fÞwO fu, fkÞËk{kt çku÷ux ÃkuÃkhLkeòuøkðkE nkuðk Aíkkt E÷u. {þeLkLkku WÃkÞkuøk fhðkLkwt fkÞo Ãkt[ îkhk fkÞËk{kt MkwÄkhku fhðk suðwt Au. yk {wÆk Ãkh

24



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

[qtxýe hË fhðk{kt ykðe níke.

Ãkhtíkw íÞkhçkkË 1989{kt 61{kt çktÄkhýeÞ MkwÄkhkÚke íkÚkk íku ytøku ÃkeÃkÕMk he«uÍLxuxeð yuõx{ktLkk ykLkw»ktrøkfMkwÄkhkÚke E÷ufxÙkurLkf {íkËkLkLke ÃkØrík yÃkLkkððkLkwt Lk¬e ÚkÞwt. yLku ÷½w¥k{ ðÞ {ÞkoËk Ãký 21 ð»koÚke ½xkze18 ð»ko fhe níke. E.ðe.yu{.Lkku «kÞkurøkf Äkuhýu WÃkÞkuøk þÁ fhe ytíku {u, 2004{kt 13{e Mkk{kLÞ (MktMkËLke)[qtxýe{kt Mk{økú Ëuþ{kt MkV¤íkkÃkqðof E.ðe.yu{. Lkku WÃkÞkuøk ÚkÞku.

[qtxýeLkwt ykÞkusLk fhðkLke Mk¥kk [qtxýeÃkt[Lku Au. Ãkhtíkw ykðe Mk¥kk ykÃk¾wË LkÚke. yk ytøkuLkk ík{k{ rLkýoÞkuMkw«e{fkuxoLkk LÞkrÞf yð÷kufLkLku Ãkkºk Au.

hksfkhý{ktÚke ¼úük[kh yLku økwLkk¾kuheLku LkkçkqË fhðk {kxu íkk. 10/07/2013Lkk [wfkËk{kt Mkw«e{fkuxuo ònuhfÞwO fu, çku ð»koÚke ðÄw Mkò Ãkk{u÷k økwLkuøkkhku A ð»ko {kxu fkuE Ãký [qtxýe {kxu økuh÷kÞf hnuþu yLku òu yuðe ÔÞÂõíkyøkkW [qtxkE nþu íkku íkuLkwt MkÇÞÃkË ykÃkkuykÃk hË Úkþu.

• Right to Reject Lkku yrÄfkh (RTR) :íkk.27/09/2013 Lkk [wfkËkÚke Mkw«e{fkuxuo {íkËkhLkku Right to Reject Lkku Lkfkhkí{f yrÄfkh {kLÞ hk¾u÷Au. [qtxýe{kt Q¼k hnu÷k W{uËðkhku Ãkife yuf Ãký W{uËðkh ÃkMktË Lk nkuÞ íkku íku ík{k{ W{uËðkhkuLku y{kLÞfhðkLkku fu ík{k{ Ãkife yuf Ãký W{uËðkh ÃkMktË Lk®n nkuðkLkku {ík yk Right to Reject Lkk yrÄfkhÚke {íkËkhònuh fhe þfu Au.

LkkøkrhfkuLku {¤u÷k RTR Lkk rLkýoÞLku MÃkü fhðk {kxu E.ðe.yu{.{kt Lkðwt ðÄkhkLkwt çkxLk hk¾ðk fkuxuo [qtxýeÃkt[LkuykËuþ ykÃÞku níkku.

òu fu zeMkuBçkh, 2013{kt Ãkkt[ hksÞkuLke [qtxýeLke «r¢Þk Ãkqhe ÚkÞk çkkË ònuh ÚkÞwt níkwt fu E.ðe.yu{.{kt Lkkuxk(NOTA) yux÷u fu None of the Above rðfÕÃkLkku WÃkÞkuøk çknw ykuAk {íkËkhkuyu fÞkuo níkku.

• LÞkÞíktºkLkwt yuf yøkíÞLkwt ytøk : rxÙçÞwLk÷ku¼køk-14 (f) f÷{ - 323 (f) yLku 323 (¾)

ÍzÃke, y™kiÃk[krhf yLku rçkLk¾[ko¤ LÞkÞ ÔÞðMÚkk Q¼e fhðk 42{kt MkwÄkhkÚke 1977{kt çktÄkhý{kt ¼køk-14(f) W{uhðk{kt ykÔÞku

íku{kt f÷{ 323(f) yLku 323(¾) Úke rxÙçÞwLk÷kuLke h[Lkk yLku fkÞoûkuºk {kxu fkÞËku fhðkLke Mk¥kk fuLÿ yLkuhksÞkuLkk rðÄkLk{tz¤kuLku ykÃkðk{kt ykðe.

f÷{ - 323(A) : Mkhfkhe Mkuðkyku ytøkuLke ðneðxe rxÙçÞwLk÷ :

fuLÿ íkÚkk hksÞkuLkk Mkhfkhe f{o[kheyku WÃkhktík MÚkkrLkf fu yLÞ hksÞ Mkt[kr÷ík ònuh rLkøk{kuLkk f{o[kheykuLke¼híke yLku Mkuðk rLkÞ{ku{ktÚke WíÃkÒk Úkíkkt rððkËku {kxu ðneðxe rxÙçÞwLk÷ku Lke{ðk {kxuLkku fkÞËku fhðkLke Mk¥kkMktMkËLku Au.

fuLÿ yLku hksÞku {kxu swËe swËe rxÙçÞwLk÷kuLke h[Lkk yLku íkuLke Mk¥kk yk fkÞËkÚke rLkrùík Úkþu. yLku f÷{-136nuX¤Lke Mkw«e{ fkuxoLke nfq{ík rMkðkÞLke ík{k{ LÞkÞk÷ÞkuLke nfq{ík çkkfkík hk¾e þfkÞ Au.

f÷{- 323(B) yLÞ çkkçkíkku ytøkuLke rxÙçÞwLk÷ :

MktMkË WÃkhktík hksÞkuLkk rðÄkLk{tz¤ku fkÞËk îkhk yLÞ çkkçkíkku {kxu swËk swËk «fkhLke rxÙçÞwLk÷kuLke h[Lkk fheþfu Au. íku{kt fhðuhk, rðËuþe {wÿk, ykÞkík-rLkfkMk, ykiãkurøkf yLku {sqhkuLkk rððkËku, s{eLk MkwÄkhýk, r{÷õíkLkexku[ {ÞkoËk, rðÄkLk {tz¤kuLke [qtxýe, ¾kã ðMíkwyku yLku ykð~Þf [esðMíkwykuLkwt MktÃkkËLk, ÃkwhðXku yLku rðíkhýðøkuhu suðe yLkuf çkkçkíkkuLku ÷økíkk rððkËku, økwLkkyku íkÚkk íkuLku ykLkw»ktrøkf yLÞ çkkçkíkku ytøkuLke rxÙçÞwLk÷kuLkku Mk{kðuþÚkkÞ Au.

f÷{-136 «{kýu rxÙçÞwLk÷Lkk rLkýoÞku Mkk{uLke yÃke÷ Võík Mkw«e{ fkuxo{kt s fhe þfkÞ Au. íkuÚke rxÙçÞwLk÷Lkwt

25



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

MÚkkLk nkEfkuxoLku Mk{fûk økýe þfkÞ. {kºk f÷{-227{kt nkEfkuxo Lku {¤u÷e Mk¥kk «{kýu nkEfkuxo rxÙçÞwLk÷Lkeðneðxe çkkçkíkku Ãkh Ëu¾hu¾ hk¾e þfu Au.

• Administrative Tribunal Act, 1985

f÷{-323 (A) Úke {¤u÷e Mk¥kkLke Yyu MktMkËu yk fkÞËku ½ze fuLÿ yLku hksÞkuLkk Mkhfkhe f{o[kheykuLke ¼híkeíkÚkk LkkufheLke þhíkku ytøkuLkk rððkËku {kxu yuf fu ðÄw rxÙçÞwLk÷ku h[ðkLke Mk¥kk fuLÿ MkhfkhLku ykÃke Au. su yLðÞufuLÿ Mkhfkhu rËÕne ¾kíku rxÙçÞwLk÷ yLku ËuþLkk swËk swËk MÚk¤kuyu çkuMkíke 8 rxÙçÞwLk÷kuLke h[Lkk 01/11/1985Úke fhe níke. su{kt yuf yæÞûk, yuf WÃkkæÞûk yLku çku MkÇÞkuLke rLkÞwÂõík fhðkLke òuøkðkE Au.

fuLÿ MkhfkhLkk f{o[kheyku nkuðk Aíkkt Mkthûký Mkuðkyku, nkEfkuxo yLku Mkw«e{fkuxo íkÚkk MktMkËLkk f{o[kheykuLku ykrxÙçÞwLk÷Lke - nfq{ík{ktÚke çknkh hk¾ðk{kt ykðu÷k Au.

• yøkíÞLkk MktMkËe þçËku :1) røk÷kuxeLk : (£uL[ þçË Au.)

sÞkhu MktMkËLkk yæÞûkLku ÷køku fu su íku {wÆk Ãkh [[ko {kxu fkuE yðfkþ LkÚke. íÞkhu íkuLkku íðheík rLkfk÷ ÷kððk {kxu{íkËkík «r¢ÞkLke Mkq[Lkk ykÃku íkuLku røk÷kuxeLk fnu Au.

2) fk{ hkufku «Míkkð :

sÞkhu fkuE MkÇÞ îkhk MkkðosrLkf {n¥ðLkk rð»kÞ Ãkh rð[kh fhðk {kxu MkËLkLke ðíko{kLk fkÞoðkne çktÄ fhðkLkku«Míkkð {wfkÞ íkuLku fk{ hkufku «Míkkð fnu Au.

3) æÞkLkkf»kof «Míkkð :

yæÞûk fu Mk¼kÃkríkLke yLkw{ríkÚke sÞkhu fkuE MkÇÞ MkkðosrLkf {n¥ðLkk rð»kÞ íkhV fkuE {tºkeLkwt æÞkLk Ëkuhu yÚkðkíkuLkk rð»ku «&™ ÃkqAu íkku íkuLku æÞkLkkf»kof «Míkkð fnu Au.

4) Mk¼k {kufqVe «Míkkð :

íkuLkku {wÏÞ nuíkw ònuh rníkLku ÷økíke fkuE ¾qçk s yøkíÞLke çkkçkík íkhV øk]nLkwt æÞkLk ¾U[ðkLkwt Au. òu yk «MíkkðyæÞûk îkhk {tsqhe Ãkk{u íkku MkËLkLke fkÞoðkne {kufqV hk¾e íku çkkçkíkLku nkÚk Ãkh ÷uðkÞ Au. yk «Míkkð hsq fhðkykuAk{k ykuAk 50 MkÇÞkuLke {tsqhe sÁhe Au.

5) yrðïkMkLkku «Míkkð :

yk «Míkkð «Úk{ rðÃkûkLkk fkuE yuf fu ðÄw MkÇÞku îkhk hsq fhðk{kt ykðu Au. íÞkh ÃkAe íkuLkk Ãkh [[ko fheLku ytíku{íkËkLk «r¢Þk ÚkkÞ Au. òu yk «Míkkð 2/3 çknw{íkeÚke {tsqh fhkÞ íkku Mkhfkhu hkSLkk{wt ykÃkðwt Ãkzu Au. (yk«Míkkð {kxu 25% MkÇÞkuLku xufku sÁhe Au.) 1990{kt ðe.Ãke. ®MknLke Mkhfkh Mkk{u yrðïkMkLkku {ík ÃkMkkh ÚkíkktMkhfkhu hkSLkk{wt ykÃkðwt Ãkzâwt níkwt.

6) rðþu»k yrÄfkh «Míkkð :

sÞkhu fkuE {tºkeyu fkuE íkÚÞ AqÃkkÔÞwt nkuÞ fu ¾kuxe heíku ËþkoÔÞwt nkuÞ íÞkhu MktMkËLkku fkuE Ãký MkÇÞ yu {tºke rðÁØMktMkË MkÇÞkuLkk rðþu»k yrÄfkhLkk ¼tøk çkË÷ ykðku «Míkkð hsq fhe þfu Au.

7) þqLÞfk¤ :

MktMkËLkk çktLku øk]n{kt «&™fk¤ ÃkAeLkk Mk{ÞLku þqLÞ fk¤ fnu Au. «&™fk¤ 12 ðkøÞu Ãkqýo ÚkkÞ yux÷u þqLÞ fk¤ þÁÚkkÞ Au. þqLÞfk¤{kt Ãkqðo {tsqhe ÷eÄk rðLkkLkk ònuh rníkLkk yøkíÞLkk «&™ku Ãkh [[ko fhðk{kt ykðu Au.

8) íkkhktrfík «&™ku :

«&™fk¤ Ëhr{ÞkLk ÃkqAu÷k «&™Lkku sðkçk {kir¾f heíku {køkðk{kt ykðu íkuðk «&™Lku íkkhktrfík «&™ fnu Au. «&™ÃkqALkkh MkÇÞ íkkhktf (Star) Lkwt rLkþkLk fheLku ykðk «&™Lku rðþu»k heíku ytÂõík fhu Au.

9) yíkkhktrfík «&™ku :

sÞkhu fkuE MktMkË MkÇÞku Ãkkuíku ÃkqAu÷k «&™kuLkku sðkçk ÷ur¾ík{kt EåAu íkku ykðk «&™Lku yíkkhktrfík «&™ fnu Au.

26



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

10) ðkìx ykìLk yfkWLx :

¼khíkLke Mktr[ík rLkrÄ{ktÚke Lkkýk WÃkkzðk {kxu Mkhfkhu MktMkËLke {tsqhe ÷uðe Ãkzu Au. Mkhfkh îkhk Mktr[ík rLkrÄ{ktÚkeÃkiMkk WÃkkzðkLke MktMkË{kt hsq fhðk{kt ykðíke Ëh¾kMíkLku ðkìx ykìLk yfkWLx fnu Au.

11) fkuh{ :

fkuE Ãký øk]nLkwt fkÞo þÁ fhðk y{wf ÷½w¥k{ MkÇÞ MktÏÞkLke nkshe nkuðe sYhe Au. suLku fkuh{ fnu Au. MktMkËLkkçktLku MkËLk{kt fkuh{ {kxu 10% MkÇÞkuLke nkshe Lk¬e fhðk{kt ykðe Au.

12) ðkìx ykìV ¢urzx :

Mkhfkh îkhk ykfÂM{f fu rçkLk ykÞkursík ¾[oLku ÃknkU[e ð¤ðk Mktr[ík rLkrÄ{ktíke ÃkiMkk WÃkkzðk {kxu MktMkË{kthsqykík fhðk{kt ykðíkk ¾hzkLku ðkìx ykìV fnu Au.

• Ãkt[kÞíke hks(MÚkkrLkf MðhksLke MktMÚkkyku)

Mk¥kkLkk rðfuLÿefhýLkk ÏÞk÷Úke Ãkt[kÞíke hksLke þÁykík ÚkE.

íkuLkwt {wÏÞ Mkqºk Ãkkðh xw ÃkeÃk÷ níkwt.

Ãkt[kÞíke hksLke Mkki«Úk{ ¼÷k{ý fhLkkh : çk¤ðtíkhkÞ {nuíkk Mkr{rík.

Ãkt[kÞíke hksLku çktÄkhýeÞ Ëhßòu ykÃkðkLke Ëh¾kMík fhLkkh : yþkuf {nuíkk Mkr{rík

Ãkt[kÞíke hksLkwt {k¤¾wt rºk-MíkheÞ Au.

yuf {kºk Ãk.çktøkk¤{kt [kh MíkheÞ Ãkt[kÞíke hks Au.

Ãkt[kÞíke hks{kt MkkiÚke WÃkhLkwt Míkh - rsÕ÷k Ãkt[kÞík, ð[÷w Míkh - íkk÷wfk Ãkt[kÞík yLku Lke[÷wt Míkh - økúk{ Ãkt[kÞíkAu.

òu þnuh nkuÞ íkku Lke[÷wt Míkh økúk{ Ãkt[kÞíkLkk çkË÷u LkøkhÃkkr÷fk fu {nkLkøkh Ãkkr÷fk Au.

Ãk. çktøkk¤{kt [kuÚkwt Míkh ‘ç÷kuf’ Au.

MÚkkrLkf MðhksLke [qtxýe{kt W{uËðkhe LkkUÄkðkLke ÷½w¥k{ ðÞ {ÞkoËk : 25 ð»ko

Ãkt[kÞíke hksLke MktMÚkk fkÞËkfeÞ ðzku ðneðxe ðzku

1 rsÕ÷k Ãkt[kÞík «{w¾ DDO

2 íkk÷wfk Ãkt[kÞík «{w¾ TDO

3 økúk{ Ãkt[kÞík MkhÃkt[ ík÷kxe

4 LkøkhÃkkr÷fk «{w¾ [eV ykìrVMkh

5 {nkLkøkh Ãkkr÷fk {uÞh BÞwrLkrMkÃk÷ fr{&™h

MÚkkrLkf MðhksÞLke MktMÚkkykuLku ÃkkuíkkLkk yrÄfkh ûkuºkLkku rðfkMk fhðk y÷øk çksux çkLkkððkLkku, Lkðe ÞkusLkkçkLkkððkLkku yLku íkuLkku y{÷ fhkððkLkku yrÄfkh Au.

73{kt çktÄkhýeÞ MkwÄkhk îkhk 1992{kt Ãkt[kÞíke hksLke MktMÚkkykuLku çktÄkhýeÞ Ëhßòu ykÃkðk{kt ykÔÞku.

74{ku çktÄkhýeÞ MkwÄkhku LkøkhÃkkr÷fk fu {nkLkøkh Ãkkr÷fkLku ÷økíkku Au.

Ãkt[kÞíke hksLke MktMÚkkykuLku ðÄw Mk{Þ MÚkrøkík hk¾e þfkÞ Lkrn. yux÷u fu íkuLkwt fkuE ÃkË ¾k÷e nkuÞ íkku 6 {rnLkk{kt[qtxýe fhðe yrLkðkÞo Au.

fkÞofk¤ : 5 ð»ko

Ãkt[kÞíke hksLke MktMÚkkykuLku ÃkkuíkkLkk yrÄfkhûkuºk{kt Lkðk fh ÷kËðkLke Ãký Mk¥kk Au.

¼khík{kt Mkki«Úk{ðkh Ãkt[kÞíke hksLkku y{÷ 1959{kt hksMÚkkLkLkk Lkkøkkuh rsÕ÷kÚke yLku yktÄú«Ëuþ{kt ÚkÞku.

27



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

økwshkík{kt Ãkt[kÞíke hksLkku y{÷ 1 yur«÷, 1963{kt zkì. Sðhks {nuíkkLkk fkÞofk¤{kt ÚkÞku.• Mku¢uxhe sLkh÷

÷kufMk¼k{kt Mku¢uxhe sLkh÷Lke rLk{ýqtf ÷kufMk¼kLkk yæÞûk yLku hksÞMk¼k{kt hksÞMk¼kLkk yæÞûk fhu Au.

íku{Lkwt {wÏÞ fkÞo MÃkefh yLku øk]n ðå[uLke fze suðwt Au.

íku ÷kufMk¼k{kt Úkíkk fkÞkuoLke LkkUÄ hk¾u Au yLku hk»xÙÃkríkLkk nqf{Úke MkÇÞkuLku Mkºk{kt nksh hnuðkLkwt Vh{kLk {kuf÷uAu.

øk]nLkk rðMksoLk Mk{Þu Ãký íku{Lkwt fkÞo [k÷w hnuíkwt nkuðkÚke íku{Lku øk]nLkk fkÞ{e MkÇÞ fnu Au.

ðÞ rLkð]r¥k : 60 ð»kuo• yøkíÞLke ÞkË hk¾ðk suðe çkkçkíkku

5{e ÷kufMk¼kLkku fkÞofk¤ MkkiÚke ÷ktçkku níkku - 5 ð»ko 10 {kMk (íku Mk{Þu ðzk«ÄkLk - #rËhk økktÄe)

12{e ÷kufMk¼kLkku fkÞofk¤ MkkiÚke ykuAku níkku - 1 ð»ko, 1 {kMk

ðzk«ÄkLk - yx÷rçknkhe ðksÃkuÞe

MkkiÚke ÷ktçkku Mk{Þ ÷kufMk¼kLkk yæÞûk hnuLkkh : çk÷hk{ ò¾z

MkkiÚke ðÄw Mk{Þ {wÏÞ{tºke ÃkË Ãkh hnuLkkh : sÞkurík çkMkw (Ãk. çktøkk¤)

Mðíktºk ¼khíkLkk «Úk{ ©{«ÄkLk : søkSðLkhk{

¼khíkLkk «Úk{ hu÷ðu«ÄkLk : snkuLk {ÚkkE

¼khík{kt Mkki«Úk{ çksux hsq fhLkkh Lkkýk «ÄkLk : ykh. fu. þý{w¾{ þuèe

ËuþLkk «Úk{ Mkh MkuLkkÃkrík : fu. yu{. frhyÃÃkk

Central legislative Assembly (CLA) : (furLÿÞ ÄkhkMk¼k)Lkk «Úk{ ¼khíkeÞ yæÞûk : rðê÷¼kE Ãkxu÷

ËuþLkk Mkki«Úk{ rVÕ{ {kþo÷ : sLkh÷ þk{ {kýuf þk

íkuykuyu çkktø÷kËuþLku ykÍkËe yÃkkððk{kt {wÏÞ Vk¤ku ykÃÞku. íkuyku økwshkíkLkk níkk.

1924Úke hu÷ðu çksuxLku Mkk{kLÞ çksuxÚke y÷øk fhðk{kt ykÔÞwt. (íkksuíkh{kt ÷uðkÞu÷ rLkýoÞ yLkwMkkh 92 ð»koLkeyk ÃkhtÃkhkLkku ytík ykðþu.)

Mkki«Úk{ LkkýkÃkt[Lkk yæÞûk : fu.Mke. rLkÞkuøke

«Úk{ {wÏÞ [qtxýe fr{&™h : Mkwfw{kh MkuLk

«Úk{ rþûký{tºke : yçkw÷ f÷k{ ykÍkË

÷kufMk¼kLkk «Úk{ WÃkkæÞûk : yLktík MkiÞLk{T ykÞtøkh

«Úk{ ykhkuøÞ{tºke : hksfw{khe y{]íkk fkih

«Úk{ fkÞËk{tºke : çke. ykh. yktçkuzfh

«Úk{ øk]n{tºke : MkhËkh ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷

þkhËk yìõx yu çkk¤÷øLkLku MktçktrÄík fkÞËku Au.

LÞkÞíktºk{kt ðÃkhkíkwt Mkqºk : Ä{o íÞkt sÞ

fkuE hksÞLkk {wÏÞ{tºkeLku òu rðÄkLkMk¼k{kt [qtxkðkLkwt çkkfe nkuÞ íkku íkuyku hk»xÙÃkríkLke [qtxýe{kt ¼køk ÷E þfíkkLkÚke.

MktMkË MkÇÞ ÷k¼Lkku nkuÆku Ähkðu Au fu Lk®n íku MktMkË Lk¬e fhu Au.

ËuþLkk «Úk{ rçkLkfkUøkúuMke {wÏÞ{tºke : E. yuMk. LkkBçkwrîÃkkË

28



yLkkr{

fk y

ufuz{e

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

¼khí

kLkwt ç

ktÄkhý

÷kufMk¼k{kt «Úk{ {rn÷k MkktMkË : hksfw{khe y{]íkk fkih

rðhkuÄÃkûkLkk «Úk{ {rn÷k Lkuíkk : MkkurLkÞk økktÄe

¼khík{kt «Úk{ {rn÷k {wÏÞ{tºke : Mkw[uíkk f]Ãk÷kLke (W¥kh«Ëuþ)

MktMkËMkÇÞ yLÞ fkuE nkuÆku Ähkðe þfu Lkrn : (f÷{-102)

Ãkt[kÞíke hksLke Mk{eûkk {kxu 1978{kt h[kÞu÷e Mkr{ríkLkk yæÞûk : yþkuf {nuíkk

çktÄkhýLke f÷{-326 {kt MkwÄkhku fhe {íkËkhLke ÷½w¥k{ ðÞ{ÞkoËk 21 Lku çkË÷u 18 fhðk{kt ykðe Au.

÷kufMk¼k{kt «Úk{ rðhkuÄ ÃkûkLkk Lkuíkk : hk{Mkw¼øk ®Mkn

÷kufMk¼k{kt «Úk{ {rn÷k yæÞûk : {ehkfw{kh

¼k»kk ykÄkrhík hksÞkuLkk ÃkwLk:rLk{koý{kt Mkki «Úk{ fÞk hksÞLke MÚkkÃkLkk ÚkE?

yktÄú«Ëuþ, 1÷e ykufxkuçkh, 1953, Ãkku.xe.Mke. hk{wÕ÷w

fkÞËkLkk þkMkLkLkk rÃkíkk : sLkh÷ zkÞMke

¼khík Ëuþ{kt {rn÷kykuLku fÞkhÚke {íkkrÄfkh «kó ÚkÞku ? (1926Úke)

huÃkkuhux yLku rhðMko huÃkkuhuxLkwt rLkÞ{Lk fkuý fhu Au ? (RBI)

«Úk{ {rn÷k hksÞÃkk÷ (¼khík{kt) : MkhkuSLke LkkÞzw

«Úk{ økwshkíke {rn÷k hksÞÃkk÷ : þkhËk {w¾hS

«Úk{ {rn÷k hu÷ðu«ÄkLk : {{íkk çkuLkSo

¼khík híLk {u¤ðLkkh «Úk{ {wÏÞ{tºke : Mke. hksøkkuÃkk÷k[khe

fÞk fuMk{kt LÞkrÞf ÃkwLkŠð[khýkLku çktÄkhýLkwt {q¤¼qík ÃkkMkwt økýkÔÞwt?

{eLkhðk {e÷ fuMk

bharat nu bandharan 2016 - ((anamika academy)academy.gkgrips.com/anamika materials/bharat nu...

Documents