bi kip hoa hoc kien thuc bi lang quen by kaitorkid
TRANSCRIPT
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 1 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 1®
Bi Kip
Chemistry
Bí kíp hóa học
Kiến thức bị lãng quên
B y K a i t o r k i d
V e r s i o n 2.5
Last U p l o a d 05/09/2014
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 2 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 2®
MỤC LỤC
Lời nói đầu ........................................................................................................................................ 4
Sơ đồ tổng quát ................................................................................................................................ 5
Hóa học đại cương & phân tích ............................................................................................... 6
[Các khái niệm & định lí,…] ............................................................................................................. 6
Part I. Nguyên tử ........................................................................................................................................ 6
Part II. LKHH ............................................................................................................................................... 8
Part III. PƯHH ............................................................................................................................................. 9
Part IV. Tốc độ phản ứng & cân bằng hóa học ........................................................................................ 11
[Nguyên tử] ................................................................................................................................... 12
Part I: … .................................................................................................................................................... 12
[Các vấn đề về bảng tuần hoàn] .................................................................................................... 14
Part I: Bảng tuần hoàn ............................................................................................................................. 14
Part II: Quy luật tuần hoàn tổng quát ...................................................................................................... 14
Part III: Quy luật khác trong từng nhóm .................................................................................................. 15
[So sánh bán kính nguyên tử,bán kính ion]................................................................................... 16
Part I: Method .......................................................................................................................................... 16
Part II: Ex .................................................................................................................................................. 16
Liên kết hóa học ............................................................................................................................. 17
Part I: Liên kết .......................................................................................................................................... 17
Part II: Lai hóa .......................................................................................................................................... 17
Part III: Tinh thể ....................................................................................................................................... 19
[So sánh lk hidro, nhiệt độ sôi, tính axit, bazơ, tính tan… ] .......................................................... 21
Part I: 1 số yếu tố ảnh hưởng sự so sánh ................................................................................................ 21
Part II: so sánh liên kết hidro ................................................................................................................... 22
Part III: so sánh nhiệt độ sôi .................................................................................................................... 22
Chủ đề [1]: [Các nguyên tắc so sánh nhiệt độ sôi] ........................................................................... 22
Chủ đề [2]: [Các chú ý khi làm bài tập so sánh nhiệt độ sôi] ........................................................... 24
Chủ đề [3]: [Nhiệt độ sôi & nc 1 số chất](tham khảo) ..................................................................... 25
Part IV: so sánh nhiệt độ nóng chảy ........................................................................................................ 25
Part V: so sánh tính axit, bazo ................................................................................................................. 25
[Các khái niệm vô cơ khó nhớ] ...................................................................................................... 27
Part I ......................................................................................................................................................... 27
[Các tên gọi vô cơ khó nhớ] ........................................................................................................... 29
Part I: Nhóm Halogen .............................................................................................................................. 29
Part II: Nhóm oxi ...................................................................................................................................... 29
Part III: Nitơ - Photpho ............................................................................................................................. 30
Part IV: Nhóm cacbon .............................................................................................................................. 31
Part V: KL .................................................................................................................................................. 32
[PHÂN BÓN HH, CN SILICAT & GANG THÉP] ................................................................................. 34
Part I: PHÂN BÓN HH ............................................................................................................................... 34
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 3 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 3®
Part II: CN SILICAT (nâng cao) .................................................................................................................. 36
Part III: GANG THÉP ................................................................................................................................. 39
[Đại cương KL] ............................................................................................................................... 42
Part I: KL & Hợp kim ................................................................................................................................. 42
Part II: Dãy điện hóa KL & pin điện hóa ................................................................................................... 43
Part III: Sự điện phân ............................................................................................................................... 44
Part IV: Sự ăn mòn KL .............................................................................................................................. 45
Part V: Điều chế KL ................................................................................................................................... 45
Hóa học hữu cơ ...................................................................................................................... 46
[CÁC khái niệm Hữu cơ khó nhớ] ................................................................................................... 46
Part I:........................................................................................................................................................ 46
[Các tên gọi hữu cơ khó nhớ] ........................................................................................................ 51
Part I: HCB, RX, ancol-phenol, andehit,axit HC & anhiđrit ...................................................................... 51
Part II: Este-lipit, cacbohidrat, amin amino axit-pr & polime .................................................................. 53
Part III: Bổ sung (lấp đầy kiến thức) ......................................................................................................... 58
[Nguồn HCB thiên nhiên] ............................................................................................................... 59
Part I: DẦU MỎ ........................................................................................................................................ 59
Part II: KHÍ MỎ DẦU & KHÍ TN ................................................................................................................. 62
Part III: THAN MỎ .................................................................................................................................... 63
[Danh pháp hữu cơ] ....................................................................................................................... 64
Part I: Điều cần biết ................................................................................................................................. 64
Part II: Danh pháp IUPAC & gốc chức từng loại HCHC ............................................................................. 65
Part III: Tạp chức (All) .............................................................................................................................. 67
[CÁC lOẠI chỉ số của chất béo] ...................................................................................................... 70
MORE ..................................................................................................................................... 71
[Quy luật tan] ................................................................................................................................ 71
Part I: Vô cơ ............................................................................................................................................. 71
Part II: Hữu cơ .......................................................................................................................................... 72
[Quy luật phân tích, nhiệt phân] .................................................................................................... 74
Part I: Vô cơ ............................................................................................................................................. 74
Phần [1]: Pư nhiệt phân ................................................................................................................... 74
Phần [2]: Pư tự phân tích ................................................................................................................. 75
Part II: hữu cơ .......................................................................................................................................... 76
[Làm khô khí ẩm] ........................................................................................................................... 76
[Chất độc\nguy hiểm].................................................................................................................... 77
Part I: Vô cơ ............................................................................................................................................. 77
Part I: Hữu cơ ........................................................................................................................................... 78
[Màu sắc khó nhớ] ......................................................................................................................... 79
Part I: Vô cơ ............................................................................................................................................. 79
Part II: Hữu cơ .......................................................................................................................................... 81
[Nhận biết & phân biệt khó nhớ] ................................................................................................... 82
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 4 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 4®
Part I: Phân biệt & nhận biết vô cơ .......................................................................................................... 82
Part II: Phân biệt & nhận biết hữu cơ ..................................................................................................... 84
Kết .................................................................................................................................................. 88
Kết ......................................................................................................................................... 86
Lời nói đầu
Các bạn đang cầm trong tay 1 cuốn bí kíp hóa học viết về phần lý thuyết của 3 quyển SGK hóa
học 10,11,12. Hầu hết tất cả những kiến thức này đều có trong SGK, ngoại trừ các mẹo giúp đi tìm trí
nhớ và các chuyên đề như “So sánh tính axit, bazo,…” mình tổng hợp từ các tài liệu khác. Mình soạn ra
cuốn bí kíp này nhằm giúp các bạn dễ ghi nhớ những thứ rời rạc nhỏ lẻ trong sgk trở nên có hệ thống
bằng cách sắp xếp & tổng hợp lại chúng theo dạng Mindmap (bản đồ tư duy) hoặc dạng Table (bảng).
Bên cạnh đó có những bài lý thuyết lớn & khó nhớ mình tách riêng ra làm 1 chủ đề. Vì mục đích muốn
nó trở thành 1 cuốn bí kíp lý thuyết để ôn tập thay cho 3 quyển SGK nên mình cố gắng tổng hợp sao cho
đầy đủ nhất có thể.
Cuốn bí kíp gồm 4 phần chính:
hóa học đại cương & hóa học phân tích
hóa học vô cơ
hóa học hữu cơ
chuyên đề bổ sung (More)
Tuy nhiên vì bận ôn thi nên mình không đủ thời gian đề viết tất cả các chủ đề được.
hóa học đại cương & phân tích : tương đối đầy đủ
hóa học vô cơ & hóa học hữu cơ: chưa có phần tính chất vật lí , tính chất hóa học, điều chế
ứng dụng các chất. Mấy cái này chắc cũng dễ nhớ ^^
hóa học KT, XH, MT: mình ko viết cả chương này lun ( ^^).
Những phần thiếu này sẽ được viết ở cuốn bí kíp hóa học thứ 2 hoặc bản Full update. Nhưng
nhiêu đây chắc cũng đủ để giúp phần nào cho các bạn ôn tập trong những ngày cuối cùng , đặc biệt là 10
ngày trước khi thi ĐH.
Mình dùng phần mềm imindmap để vẽ các sơ đồ tư duy , các bạn Google search sẽ có ^^.
Các bạn in ra sẽ dễ đọc hơn .Mục đích chủ yếu của bí kíp này là tìm lại kiến thức của các bạn, hữu
ích khi các bạn dùng nó để ôn tập,nghĩa là các bạn phải đã xem qua sgk rùi mới đọc nó.
Mình đã cố gắng nhưng chắc chắn vẫn còn nhiều sai sót , nếu các bạn phát hiện ra lỗi sai hoặc
thiếu gì đó thì các bạn pm cho mình nha.^^ Mọi ý kiến thắc mắc xin gửi về [email protected] hoặc
www.facebook.com/kaitorkid .
Mình là Kaitorkid (Mr.K) hi vòng cuốn bí kíp này sẽ giúp ích cho các bạn ^^.
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 5 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 5®
Sơ đồ tổng quát
Mình tạm thời tập trung nhiều vào những thứ khó nhớ (vì thời gian ko cho phép để
làm tất cả)
Có 1 số phần thuộc chương trình giảm tải 2012-2013, tất nhiên chỉ áp dụng cho
phần tự chọn cơ bản, còn nếu bạn chọn phần tự chọn nâng cao thì ko có giảm tải gì
nha.
Cái này các bạn google search sẽ có, mình ko ghép vào đây nữa
Những phần này mình sẽ ghi rõ là thuộc chương trình nâng cao (NC)
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 6 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 6®
Hóa học đại cương & phân tích
[bi kip chemistry]
[Các khái niệm & định lí,…]
nguồn tổng hợp & tham khảo : SGK
Part I. Nguyên tử
phần này tương đối là … chán nhưng lại nguy hiểm :D vì các bạn thường có cảm giác sẽ ko thi vào ..vv..
và ko để ý đến những câu chữ sẽ là quả lừa đẹp cho các bạn
nên lướt qua 1 lần đề phòng chẳng may có phần nào chưa ôn \ ôn rồi mà ko nhớ ^^
STT Tên Nội dung
Lịch sử tìm ra hn ngt, p, n, e (chưa thấy thi bao giờ^^)
0 Sự tìm ra e
1987, Tôm-xơn nhà bác học người Anh phát hiện ra tia âm cực, bản chất : dòng e
nhờ hiện tượng phóng điện trong chân không: ông cho phóng điện với V=15 000 V qua 2 điện cực gắn vào đầu 1 ống kín đã rut gần hết kk thấy màn huỳnh quang trong ống
thủy tinh phát sáng
0 Sự tìm ra hạt
nhân ng
tử
1911, Rơ-đơ-pho & các cộng sự đã cho các hạt 𝛼 bắn phá 1 lá vàng mỏng & dùng màn
huỳnh quang đặt sau lá vàng để theo dõi đường đi của 1 hạt 𝛼
kết quả: hầu kết các hạt 𝛼 đều xuyên qua lá vàng, 1 số ít lệch hướng, 1 số ít bật lại
phía sau khi gặp lá vàng
HÓA HỌC ĐẠI CƯƠNG & PHÂN TÍCH
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 7 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 7®
0 Sự tìm ra p
1918, Rơ đơ pho bắn phá hn ng tử N bằng hạt 𝛼 thấy 1 hn O & 1 hạt có khối lượng
1,6726.10−27𝑘𝑔 & q=1+ ”proton”
0 Sự tìm
ra n
1932, Chat-uých (cộng tác viên của Rơ đơ pho): dùng hạt 𝛼 bắn phá hn Be thấy xuất
hiện 1 loại hạt mới có khối lượng ~mp & q=0 “nơtron”
Cấu tạo ngt, đồng vị, AO
1 Hạt nhân
Nguyên tử có cấu tạo rỗng, các e chuyển động xung quanh 1 hạt mang điện tích dương có kích thước rất nhỏ so với nhuyên tử, nằm ở tâm nguyên tử. Đó là hn nguyên tử.
2 e hóa trị Là những e có khả năng tham gia hình thành kiên kết hóa học. Chúng thường nằm ở lớp
ngoài cùng \ ở cả phân lớp sát lớp ngoài cùng nếu phân lớp đó chưa bão hòa
3 Đồng vị Đồng vị của cùng 1 nguyên tố hóa học là những nguyên tử có cùng số p nhưng khác nhau về số n
Hidro có 3 đồng vị: H,D,T
4 AO Obitan nguyên tử là khu vực không gian xung quanh hạt nhân mà tại đó xác suát có mặt (xác suất tìm thấy ) e khoảng 90%
Trong nguyên tử , các e chuyển động rất nhanh quanh hn ko theo 1 quỹ đạo xđ nào
Lớp & phân lớp e (dễ die ^^)
5 Lớp Các e trên cùng 1 lớp có năng lượng gần bằng nhau
Phân lớp Các e trên cùng 1 phân lớp có năng lượng bằng nhau
Cấu hình e (dễ die ^^)
6 Nguyên lí Pau-li
Trên 1 AO chỉ có thể có nhiều nhất là 2 e & 2 e này chuyển động tự quay khác chiều nhau xung quanh trục riêng của mỗi e
7 Nguyên lí vững
bền
Ở trạng thái cơ bản, trong nguyên tử các e chiếm lần lượt những AO có mức năng lượng từ thấp đến cao
8 Quy tắc Hun
Trong cùng 1 phân lớp, các e sẽ phân bố trên các AO: số e độc thân là max & các e này phải có chiều tự quay giống nhau
Bảng tuần hoàn
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 8 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 8®
9 Chu kì Là dãy các ng tố mà ng tử của chúng có cùng số lớp e được xếp theo chiều Z tăng dần
10 Nhóm nguyên
tố
Là tập hợp các ng tố mà ng tử có cấu hình e tương tự nhau, do đó có tính chất hóa học gần giống nhau & được xếp thành 1 cột
11 Nguyên tố s,p,d,f
e cuối cùng xếp vào phân lớp s,p,d,f
(ko phải e ở phân lớp ngoài cùng nhá, nhầm là die đó ^^)
12 I1 Là nl min cần để tách e thứ 1 ra khỏi ng tử ở trạng thái cơ bản
13 𝝌 Độ âm điện đặc trưng cho khả năng hút e của ng tử đí khi tạo thành lk hh
14 Tính KL Là tc của 1 ng tố mà ng tử của nó dễ nhường e để trở thành ion (+)
15 Tính PK Là tc của 1 ng tố mà ng tử của nó dễ nhận e để trở thành ion (-)
16 Định luật
tuần hoàn
Tính chất của các ng tố & đơn chất cũng nhe thành phần & tc của hợp chất tạo nên từ các ng tố đo biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của Z
Part II. LKHH
STT Tên Nội dung
LKHH
1 LKHH Là sự kết hợp giữa các ng tử tạo pt \ tinh thể bền vững hơn
2 Quy tắc bát tử
Các ng tố có khuynh hướng lk với các ng tử khác để đạt đưuọc cấu hình e vững bền cỉa khí hiếm vớ 8 e (hoặc đối 2 e với He) ở lớp ngoài cùng
3 Ion Ng tử \ nhóm ng tử mang điện
4 LK ion Là LK được tạo thành do lực hút tĩnh điện giữa các ion kang điện tích trái dấu. Được hình thành giữa KL điển hình & PK điển hình
5 LK CHT Là LK hình thành giữa 2 ng tử = 1 \ nhiều cặp e chung
6 LK cho nhận
Trong 1 số trường hợp, cặp e chung chỉ do 1 cặp ng tử đóng góp lk giữa 2 ng tử là lk cho-nhận. Ví dụ : O=SO
Lai hóa
7 Thuyết lai hóa
Sự lai hóa AO là sự tổ hợp (“trộn lẫn”) một số AO trong 1 ng tử để đưuọc từng ấy AO lai hóa giống nhau nhưng định hướng khác nhau trong không gian
8 Sự xen phủ trục
Trục các AO tham gia liên kết trùng đường nối tâm 2 ng tử lk .
9 Sự xem
phủ bên
Trục các AO tham gia liên kết song song với nhau & vuông góc với đường nối tâm 2 ng tử
lk
Hóa trị & số oxi hóa
11 Hóa trị trong hc ion: là điện hóa trị & bằng điện tích của ion đó
trong hc CHT: gọi là CHT & bằng số lk CHT mà ngt ng tố đó tạo ra đưuọc với các ng tử
khác trong pt
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 9 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 9®
12 Số OXH Là điện tích của ng tử ng tố đó nếu giả định LK giữa các ng tử trong pt là lk ion
LK kim loại
13 LK KL Là lk được hình thành giữa các ng tử & ion KL trong mạng tt do sự tham gia của các e tự do
Part III. PƯHH
STT Tên Nội dung
PƯ OXH khử (cái này dễ rùi^^)
1 ĐN Easy. (“Là PƯHH trong đó có sự chuyển e giữa các chất PƯ , hay có sự thay đổi số OXH 1 số ng tố” )
2 Chất khử
Chất OXH
Khẩu quyết: Khử cho o nhận
(khử: chất khử, o: chất OXH)
“chất khử là chất nhường e hay là chất có số OXH tăng sau PƯ”
“chất OXH là chất nhận e hay là chất có số OXH giảm sau PƯ”
3 Sự khử (quá trình khử) xảy ra với chất OXH , “làm chất đó nhường e\ làm tăng số OXH chất đó”
4 Sự OXH (quá trình OXH) xảy ra với chất khử , “làm chất đó nhận e hay làm giảm số OXH chất đó”
5 Ý nghĩa
PƯ OXH khử
(ko cần để ý :D )
Phân loại PƯ trong hh vô cơ
PƯ có sự thay đổi số OXH và PƯ ko có sự thay đổi số OXH
Đặc điểm PTPƯ (đại khái) Sự thay đổi số OXH các ng tố Là pư OXH khử ?
PƯ hóa hợp
𝐴 + 𝐵 → 𝐶 có hoặc ko có sự thay đổi số OXH
2H2 + O2 → 2H2O (có)
CaO + CO2 → CaCO3 (ko)
Yes \ No
PƯ phân hủy
𝐴 → 𝐶 + 𝐷 có hoặc ko có sự thay đổi số OXH
2KClO3 → 2KCl + 3O2 ↑ (có)
Cu(OH)2 → CuO + H2O (ko)
Yes\ No
PƯ thế 𝐴 + 𝐵𝑋 → 𝐴𝑋 + 𝐵 Luôn có sự thay đổi số OXH
𝑍𝑛 + 2𝐻𝐶𝑙 → 𝑍𝑛𝐶𝑙 + 𝐻2 ↑
Yes
PƯ trao đổi
𝐴𝑋 + 𝐵𝑌 → 𝐴𝑌 + 𝐵𝑋 Luôn ko có sự thay đổi số OXH
𝐴𝑔𝑁𝑂3 +𝑁𝑎𝐶𝑙 → 𝐴𝑔𝐶𝑙 ↓ +𝑁𝑎𝑁𝑂3
No
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 10 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 10®
PƯ TỎA NHIỆT & PƯ THU NHIỆT
Pư tỏa nhiệt PƯ thu nhiệt
ĐN Là PƯHH giải phóng nl dưới dạng nhiệt
pư đốt cháy xăng dầu,…
Là PƯHH hấp thụ nl dưới dạng nhiệt
pư phân hủy CaCO3,…
Nhiệt PƯ
ΔH: để chỉ lượng nhiệt kèm theo mỗi PƯHH
Đặc điểm
ΔH < 0
ΔH > 0
PT nhiệt hóa học
“Là PƯ có ghi thêm giá trị ΔH & trạng thái các chất”
2𝑁𝑎(𝑟) + 𝐶𝑙2(𝑘) → 2𝑁𝑎𝐶𝑙(𝑟) Δ𝐻 = −822,2𝑘𝐽
Phân loại PƯ trong hh hữu cơ
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 11 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 11®
Part IV. Tốc độ phản ứng & cân bằng hóa học
STT Tên Nội dung
Tốc độ PƯ & Cân bằng hh
1 Tốc độ pư
là độ biến thiên nồng độ 1 trong các chất pư \ sp trong 1 đơn vị time
ảnh hưởng bởi 5 yếu tố chính: C chất pư, áp suất (với PƯ có chất khí), 𝑡0,diện tích
bề mặt & chất xúc tác
ngoài ra, môi trường xảy ra PƯ, tốc độ khuất trộn, tác dụng của các tia bức xạ,… cũng
có ảnh hưởng
2 CBHH Là tt của pư thuận nghịch khi tốc độ pư thuận = pư nghịch
3 K Chỉ phụ thuộc nhiệt độ
với PƯ : 𝑎𝐴 + 𝑏𝐵 ⇌ 𝑐𝐶 + 𝑑𝐷 𝐾𝐶 =[𝐶]𝑐.[𝐷]𝑑
[𝐴]𝑎.[𝐵]𝑏
chú ý: nếu PƯ có chất rắn\dung môi thì vứt đi ^^ (ko có mặt trong công thức trên)
Chẳng hạn: 𝐶2𝐻5𝑂𝐻 + 𝐶𝐻3𝐶𝑂𝑂𝐻𝑥𝑡⇔𝐶𝐻3𝐶𝑂𝑂𝐶2𝐻5 + 𝐻2𝑂 thì 𝐾𝐶 =
[𝑒𝑠𝑡𝑒][𝐻2𝑂]
[𝑎𝑥𝑖𝑡].[𝑎𝑛𝑐𝑜𝑙]
4 Hệ đồng thể
Là hệ ko có bề mặt phân chia trong hệ. Ví dụ : hệ gồm các chất khí,…
5 Hệ dị thể là hệ có bề mặt phân chia trong hệ , qua bề mặt này có sự thay đổi đột ngột tính chất.
Ví dụ: hệ gồm chất rắn & chất khí, hệ gồm chất rắn & chất tan trong dd
6 Nguyên lí LơSatơliê
Một pư thuận nghịch đang ở tranh thái CB khi chịu 1 tác động từ bên ngoài như biến đổi C, p, 𝒕𝟎, thì CB sẽ chuyển dịch theo chiều là giảm tác động bên ngoài đó
7 Chất xúc tác
ko làm biến đổi K hay nồng độ các chất trong CB ko làm CB chuyển dịch
chỉ làm tăng tốc độ PƯ thuận & tốc độ PƯ nghịch với số lần bằng nhau làm PƯ
nhanh đạt trạng thái CB hơn
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 12 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 12®
[bi kip chemistry]
[Nguyên tử]
nguồn tổng hợp & tham khảo : SGK
Part I: …
1. Cấu tạo ng tử
mọi hạt nhân nguyên tử của mọi nguyên tố đều có p & n ?
Sai. Riêng hidro (ko tính đồng vị D & T) hạt nhân chỉ có 1 p & ko có n
Mọi ngt đều có số p≤ số n?
Sai . Ngoại trừ H
Điện tích, khối lượng
e p n
q 𝑞𝑒 = −1,602.10−19 = 1 − 𝑞𝑝 = −𝑞𝑒 = 1 + 𝑞𝑛 = 0
m 𝑚𝑒 = 9,1094.10−31𝑘𝑔 𝑚𝑝 = 1,6726.10
−27𝑘𝑔 𝑚𝑛 = 1,6748.10−27𝑘𝑔
khối lượng ko cần nhớ vì trong máy tính có sẵn rồi
Nguyên tử có cấu tạo rỗng các e chuyển động xung quanh 1 hạt mang điện tích đương có kích thước rất
nhỏ so với kích thước của ngt, nằm ở trung tâm ngt-“hạt nhân nt”. (trích sgk10-tr.5)
số p ≤ số n < 1,52 số p (trừ H)
2. Lớp & phân lớp
Lớp e
Lớp (n) 1 2 3 4 5 6 7 … n
Tên lớp K L M N O P Q …
Số phân lớp 1 2 3 4 5 6 7 … n
Số AO 12 22 32 42 52 62 72 … 𝑛2
Phân lớp
s p d f
Số AO 1 3 5 7
3. Thứ tự viết cấu hình e
Cách nhớ
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 13 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 13®
Cách 1
1s
2s 2p
3s 3p 3d
4s 4p 4d 4f
5s 5p 5d 5f 5g
6s 6p 6d 6f 6g 6h
7s 7p 7d 7f 7g 7h …
… … … … … … …
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s …
Cách 2:
1s (2s 2p) (3s 3p) (4s 4p) (5s 5p) (6s 6p) (7s 7p)
3d 4d 4f 5d 5f 6d
Cách 3
ss ps ps dps dps fdps fdps
son son phấn son phấn son Đánh phấn son Đánh phấn son fải đánh phấn son fải đánh phấn son
Điểm đặc biệt với Cu,Cr,…
Để đạt cấu hình bền thì những ng tố có cấu hình e: …(𝑛 − 1)𝑑4𝑛𝑠2 𝑜𝑟… (𝑛 − 1)𝑑9𝑛𝑠2 sẽ tự biến đổi :
{… (𝑛 − 1)𝑑4𝑛𝑠2 → . . . (𝑛 − 1)𝑑5𝑛𝑠1
… (𝑛 − 1)𝑑9𝑛𝑠2 → … (𝑛 − 1)𝑑10𝑛𝑠1
Có ? ngt có e ngoài cùng là 𝟒𝒔𝟏 ?
3.Đó là: {
𝐾: [𝐴𝑟]4𝑠1
𝐶𝑟: [𝐴𝑟]3𝑑54𝑠1
𝐶𝑢: [𝐴𝑟]3𝑑104𝑠1
Có ? ngt có e ngoài cùng là 𝟓𝒔𝟏 ?
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 14 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 14®
[bi kip chemistry]
[Các vấn đề về bảng tuần hoàn]
nguồn tổng hợp & tham khảo : SGK, Lamsao.vn, go.vn
Part I: Bảng tuần hoàn
1. Cách nhớ bảng tuần hoàn
Mặt trước
IA IIA IIIB … IIB IIIA IVA VA VIA VIIA VIIIA
1 Hỏi (H) Hằng(He)
2 Lính (Li) Bé (Be) Bố (B) Cô (C) Nhớ (N) Ông(O) Fải (F) Nga (Ne)
3 Nào (Na) Mang(Mg) Ăn (Al) Sinh (Si) Pạn (P) Say (S) Chăng(Cl) Ăn (Ar)
4 Không (K) Cá (Ca) Gà (Ga) Gé (Ge) Ắt (As) Sẽ (Se) Bé (Br) Khúc (Kr)
5 Rượu(Rb) Sang (Sr) Trong (In) Sang(Sn) Sẽ (Sb) Té (Te) Iu (I) Xương(Xe)
6 Cà (Cs) Bà (Ba) Tủlạnh(Tl) Phố (Pb) Buồn(Bi) Pò(Po) Anh (At) Rỗng (Rn)
7 Fé (Fr) Rán (Ra)
Dãy điện hóa cuả KL
Li2+ K+ Ba2+ Ca2+ Na+ Mg2+ Al3+ Mn2+ Zn2+ Cr3+ Fe2+ Ni2+ Sn2+ Pb2+ Fe3+ 2H+ Cu2+ Fe3+ Hg+ Ag+ Pt2+ Au3+
Li K Ba Ca Na Mg Al Mn Zn Cr Fe Ni Sn Pb Fe H2 Cu Fe2+ Hg Ag Pt Au
Khi Bạn Cần Nhà May Áo Mỏng Záp Cr Sắt Nên Sang Phố Sắt Hỏi Cụ Già Hàng Bạc Pha Vàng
Tính khử giảm, tính OXH tăng
Part II: Quy luật tuần hoàn tổng quát
ề ũ ê à ề ă ầ
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 15 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 15®
R (*)
I1 (nl ion hóa thứ nhất) (**)
độ âm điện (***)
tính KL
tính bazơ của oxit & hidroxit
tính phi kim
tính axit của oxit & hidroxit
hóa trị cao nhất với H (chỉ tính chiều ngang) hóa trị cao nhất với O (chỉ tính chiều ngang)
(*) ngoại lệ: H là nguyên tử có bán kính nhỏ nhất (~0,053 nm) chứ ko phải He
(**) NHÓM IVA: thứ tự BTH (từ trên xuống): C, Si, Ge, Sn, Pb nhưng thứ tự I1: C>Si>Ge>Pb>Sn
(***) NHÓM IVA: thứ tự BTH (từ trên xuống): C, Si, Ge, Sn, Pb nhưng thứ tự 𝜒: C>Si>Ge>Pb>Sn
(giống quy luật I1)
CHU KÌ 6: thứ tự BTH (trái phải): Cs, Ba, Tl, Pb, Bi, Po, At nhưng thứ tự 𝜒 :Cs<Ba<Tl<Po<Bi<At<Pb
Part III: Quy luật khác trong từng nhóm
Nhóm Halogen
Elk X-X (đkc)
(kJ/mol)
Trạng thái X2
Màu sắc 𝒕𝟎𝒏𝒄( 𝑪 ) 𝟎 𝒕𝟎𝒔ô𝒊 ( 𝑪 )
𝟎 Màu AgX Axit HX
Tính OXH
X2
Tính khử
X-
F 159 Khí Lục nhạt Tăng dần Tăng dần Độ
mạnh
tăng dần
Giảm
dần
Tăng dần Cl 243 Khí Vàng lục AgCl Trắng
Br 192 Lỏng Nâu đỏ AgBr Vàng nhạt
I 151 Rắn Đen tím AgI vàng
KLK
𝒕𝟎𝒏𝒄( 𝑪 ) 𝟎 𝒕𝟎𝒔ô𝒊 ( 𝑪 )
𝟎 D (g/cm3) Độ cứng
Li Giảm dần 1330 0,53 0,6
Na 892 0,97 0,4
K 760 0,86 0,5
Rb 688 1,53 0,3
Cs 690 1,90 0,2
KLKT
𝒕𝟎𝒏𝒄( 𝑪 ) 𝟎 𝒕𝟎𝒔ô𝒊 ( 𝑪 )
𝟎 D (g/cm3) Độ cứng
Be 1280 2770 1,85
Mg 650 1110 1,74 2,0
Ca 838 1440 1,55 1,5
Sr 768 1380 2,6 1,8
Ba 714 1640 3,5
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 16 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 16®
[bi kip chemistry]
[So sánh bán kính nguyên tử,bán kính ion]
nguồn tổng hợp & tham khảo :
Part I: Method
Thứ tự so sánh:
số lớp càng lớn bán kính càng lớn
cùng số e, Z càng lớn bán kính càng nhỏ
Part II: Ex
EX1: Sắp xếp bán kinh giảm dần: 𝑁𝑒,𝑁𝑎+,𝑀𝑔2+, 𝐹−, 𝑂2−
A. B. C. D.
Số lớp Z
𝑵𝒆 2 10
𝑵𝒂+ 2 11
𝑴𝒈𝟐+ 2 12
𝑭− 2 9
𝑶𝟐− 2 8
𝑶𝟐− > 𝑭− > 𝑁𝑒 > 𝑁𝒂+ > 𝑀𝒈𝟐+
số lớp e Z
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 17 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 17®
[bi kip chemistry]
Liên kết hóa học
nguồn tổng hợp & tham khảo : SGK
Part I: Liên kết
Liên kết CHT Ion
CHT ko cực CHT có cực
𝚫 𝝌 < 0,4 𝟎, 𝟒 ≤ 𝚫𝝌 < 1,7 ≥ 𝟏, 𝟕
Bản chất lk Sự dùng chung các e Lực hút tĩnh điện giữa các ion
mang điện tích trái dấu
Đk lk Giữa các ng tố giống nhau \ gần giống nhau về bản
chất hh ( thường với ng tố PK nhóm IVA, VA, VIA, VIIA)
Xảy ra giữa những ng tố khác
hẳn nhau về bản chất hh (
thường với Kl điển hình & PK
điển hình)
Ngoại lệ:
HF có Δ 𝜒=1,78 nhưng lk CHT có cực
(đang cập nhật)
Part II: Lai hóa
1. Cách xác định lai hóa:
Lai hóa 𝑠𝑎𝑝𝑏𝑑𝑐𝑓𝑘
số AO lai hóa = a+b+c+d = số LK + số cặp e không liên kết
với {
max𝑎 = 1max𝑏 = 3max𝑐 = 5 max𝑘 = 7
(tức bằng số AO tối đa trong mỗi phân lớp í ^_____^)
Thứ tự: lấy giá trị lớn nhất của a rồi mới đến bck
Ví dụ:
𝑆𝑂2 ∶ 𝑂 = �̈� → 𝑂 có 2 Lk + 1 cặp e ko lk 𝑠𝑝2
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 18 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 18®
2. Bảng lai hóa
Lai
hóa
Phân loại Hình vẽ Dạng hình
học
Góc Ví dụ
LK E
sp 2 0
Thẳng 1800 𝐶𝑂2, 𝐻𝑔𝐶𝑙2, 𝐻𝐶𝑁
, 𝐵𝑒𝐹2,𝑀𝑔𝐹2,…
sp2 3 0
Tam giác đều 1200 𝐵𝐶𝑙3, 𝑆𝑂3, 𝐶𝑂𝐶𝑙2
𝐴𝑙𝐶𝑙3
𝑁𝑂3−, 𝐶𝑂3
2−,…
2 1
Gấp khúc Gần 1200 𝑆𝑂2, 𝑁𝑂𝐶𝑙,
𝑆𝑛𝐶𝑙2,…
sp3 4 0
Tứ diện đều 109028′ 𝐶𝐻4, 𝑃𝑂𝐶𝑙3
𝑁𝐻4+,…
3 1
Chóp đáy Δ 𝑁𝐻3,
𝐻3𝑂+, 𝑆𝑂3
2−
2 2
Gấp khúc Gần 1090 𝐻2𝑂,𝐶𝑙2
1 3
Thẳng 𝐶𝑙𝑂−, …
sp3d1 5 0
Lưỡng chóp Δ 𝑃𝐶𝑙5, …
4 1
3 2
2 3
sp3d2 6 0
Bát diện đều 𝑆𝐹6, 𝑆𝑒𝐹6, 𝑇𝑒𝐹6
𝑃𝐹6−
5 1
4 2
…
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 19 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 19®
Part III: Tinh thể
Chú ý: Tinh thể ion, tinh thể nguyên tử, phân tử thuộc chương trình nâng cao
1 Các loại tt
TT ion TT NGUYÊN TỬ TT PHÂN TỬ TT KL
Khai niệm Được hình thành
từ những ion mang
điện tích trái dấu
Được hình thành từ các
ng tử
Hình thành từ các
phân tử
Hình thành từ
những ion , ng tử
KL & e tự do
Liên kết Bản chất tĩnh điện Các ng tử nằm ở nút
mạng, lk với nhau bằng
lk CHT
Lực tương tác phân tử
(yếu)
Bản chất tĩnh điện
Tính chất
chung
Bền
Khó nc, khó bay
hơi
Độ cứng lớn
𝑡0𝑛𝑐, 𝑡0𝑠ô𝑖 cao
Ít bền, mềm
𝑡0𝑛𝑐 thấp, dễ bay hơi
Ánh kim, dẻo
Dẫn diện, nhiệt
good
Ví dụ NaCl Kim cương:
tạo bởi C lai hóa sp3 lk
CHT 4 nguyên tử C gần
nhất nằm ở 4 đỉnh 1 tứ
diện đề ằng 4 cặp e
chung
cứng nhất
Phân tử iot:
Là phân tử 2
nguyên tử , các phân
tử iot nằm trên các
đỉnh & tâm các mặt
của hlp (“tt lập
phương tâm diện”)
Ko bền, có sự thăng
hoa
phân tử nước đá
Mỗi phân tử H2O lk
4 phân tử gần nó nhất
nằm trên 4 đỉnh 1 tứ
diện đều thuộc cấu
trúc tứ diện
so với nước lỏng: D
nhỏ hơn, V lớn hơn
KL
2. Chi tiết Tinh thể KL
Lập phương tâm khối Lập phương tâm diện Lục phương
Hình vẽ
Số đơn vị
cấu trúc
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 20 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 20®
Liên hệ R &
a,h
4𝑅 = 𝑎√3 4𝑅 = 𝑎√2 𝑎 = 2𝑅 & 𝑏 =
2𝑎√6
3
p 68% 74% 74%
Gồm KLK (thuộc IA)
Ba, Ra (thuộc IIA)
Cr,Mo,W (thuộc VIB)
Fe (thuộc VIIIB)
Ca, Sr (thuộc IIA)
Ni,Pd,Pt (thuộc VIIIB)
Cu, Ag, Au (thuộc IB)
Al (thuộc IIIA)
Pb (thuộc IVA)
Be,Mg (thuộc IIA)
Zn,Cd (thuộc IIB)
V,Nb,Ta (thuộc VB)
Eu
Rh, Ir
Ce,Yb
Th
Sc,Y,La
Ti,Zr,…
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 21 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 21®
[bi kip chemistry]
[So sánh lk hidro, nhiệt độ sôi, tính axit, bazơ, tính tan… ]
nguồn tổng hợp & tham khảo : Trithucbonphuong.com, violet, http://www.aotrangtb.com, tài
liệu của ThS. Nguyễn Ái Nhân, của thầy Vũ Khắc Ngọc
Part I: 1 số yếu tố ảnh hưởng sự so sánh
1.Nhóm hút e & đẩy e
nhóm hút e :
gồm {𝑔ố𝑐 𝑐ℎứ𝑎 𝑙𝑘 𝜋
𝑔ố𝑐 ℎ𝑎𝑙𝑜𝑔𝑒𝑛𝑢𝑎
Độ mạnh gốc hút e:
-NO2 > -COOH > -CHO > -C≡R> -C6H5 (trong vai trò nhóm hút e) > -C=R
-F> -Cl > -Br > -I
làm tăng độ mạnh lk H, tăng nhiệt độ sôi, tăng tính axit, giảm tính bazo
cùng 1 gốc thì càng gần nguyên tử H linh động, số lượng càng nhiều thì càng có tác dụng mạnh
Nhóm đẩy e:
làm giảm lk hidro, giảm nhiệt độ sôi, giảm tính axit, tăng tính bazo
gốc HCB càng phân nhánh, càng dài đẩy e càng mạnh
cùng 1 gốc thì càng gần nguyên tử H linh động, số lượng càng nhiều thì càng có tác dụng mạnh
Độ đẩy e:
-OH > -NH2 > -R (no)
(CH3)3C- > (CH3)2CH- > CH3CH2CH2- > C2H5 - > CH3- > H-
điểm đặc biệt của gốc phenyl C6H5-: sẽ là gốc đẩy e nếu nó lk với 1 gốc hút e & sẽ là gốc hút e nếu
nó lk với 1 gốc đẩy e
2.Độ phân cực
Thứ tự độ phân cực của các chức\chất không có lk hidro (cùng M):
-COO- >-CO- > -CHO > R-X > -0- > R-H
3.Cis & trans
cis {𝑡𝑛𝑐0 𝑡ℎấ𝑝
𝑡𝑠0 𝑐𝑎𝑜
trans {𝑡𝑛𝑐0 𝑐𝑎𝑜
𝑡𝑠0 𝑡ℎấ𝑝
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 22 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 22®
Part II: so sánh liên kết hidro
1.Liên kết hidro là gì?
Là lk tương tác tĩnh điện yếu giữa phần tử hidro mang điện tích dương với phần tử mang điện âm
2. Điều kiện có lk hidro là gì?
Trong hợp chất phải chứa H
H phải lk trực tiếp với nguyên tố: có độ âm điện lớn & có cặp e tự do
Ví dụ: F,Cl,N,O,…
3. Có những loại lk H nào & tác dụng của nó?
Lk H nội phân tử:
là lk hidro ngay trong pt đó
đk: đk cần: hợp chất có 2 nhóm chức trở lên
đk đủ: khi tạo lk hidro phải tạo được vòng 5\6 cạnh
Ví dụ 1 :
Ví dụ 2 : Chất nào có lk H nội phân tử?
Chỉ có (2) thỏa mãn đk:
Tác dụng: giảm nhiệt độ sôi
Lk H ngoại pt
là lk H giữa các pt cùng loại\khác loại với nhau
tác dụng: tăng nhiệt độ sôi, tăng độ tan/H2O (nếu có lk H với H2O)
4. So sánh độ mạnh lk H
theo nhóm chức: -COOH > phenol > -OH> -NH2
theo gốc hút e & đẩy e :(xem part I)
Part III: so sánh nhiệt độ sôi
Tổng quát Quy luật chung phổ biến: t0
s HCB <R-X, andehit, xeton < amin <ancol < axit cacboxylic < aminoaxit < muối ancolat , muốicacboxylat
Chủ đề [1]: [Các nguyên tắc so sánh nhiệt độ sôi]
(ưu tiên) lk ion
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 23 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 23®
lk H
khối lượng
độ phân cực
mạch cacbon
cis & trans
Nguyên tắc 1: nếu có lk ion
hợp chất liên kết ion sẽ có nhiệt độ sôi cao hơn.
Ví dụ :
So sánh nhiệt độ sôi của CH3COONa và CH3COOH.
-CH3COONa không có liên kết hiđro nhưng có liên kết ion giữa Na-O; CH3COOH có liên kết hiđro. Nhưng
nhiệt độ sôi của CH3COONa cao hơn.
Nguyên tắc 2: lk hidro
Hai hợp chất có cùng khối lượng hoặc khối lượng xấp xỉ nhau thì hợp chất nào có liên kết hiđro bền hơn sẽ có nhiệt độ sôi cao hơn.
Ví dụ 1:
So sánh nhiệt độ sôi của CH3COOH và C3H7OH.
- Cả hai đều có khối lượng phân tử bằng 60. Nhưng CH3COOH có liên kết hiđro bền hơn liên kết hiđro trong
C3H7OH. Nên nhiệt độ sôi của CH3COOH cao hơn nhiệt độ sôi của C3H7OH.
Ví dụ 2 :
So sánh nhiệt độ sôi của CH3OH và CH3CHO.
- CH3OH có M=32. CH3CHO có M=44.
CH3OH có liên kết hiđro, CH3CHO không có liên kết hiđro, nên CH3OH có nhiệt độ sôi cao hơn CH3CHO.
Nguyên tắc 3: khối lượng
Hai hợp chất cùng kiểu liên kết hiđro hoặc là đồng đẳng, hợp chất nào có khối lượng lớn hơn sẽ có nhiệt độ sôi cao hơn.
Ví dụ 1:
So sánh nhiệt độ sôi của CH3OH và C2H5OH.
- Cả hai đều có cùng kiểu liên kết hidro, nhưng m C2H5OH=46> m CH3OH=32 C2H5OH có nhiệt độ sôi
cao hơn CH3OH.
Ví dụ 2:
So sánh nhiệt độ sôi của C2H6 và C3H8.
- Cả hai đều không có liên kết hiđro, khối lượng của C3H8 lớn hơn khối lượng của C2H6 nên C3H8 có nhiệt độ
sôi lớn hơn.
Nguyên tắc 4: độ phân cực
Hai hợp chất hữu cơ đều không có liên kết hiđro, có khối lượng xấp xỉ nhau thì hợp chất nào có tính phân cực hơn sẽ có nhiệt độ sôi cao hơn
Chú ý: thứ tự độ phân cực của các chức\chất không có lk hidro (cùng M):
-COO- >-CO- > -CHO > R-X > -0- > R-H
Ví dụ:
So sánh nhiệt độ sôi của HCHO và C2H6.
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 24 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 24®
- Hai hợp chất trên đều không có liên kết hiddro và khối lượng bằng nhau, nhưng HCHO có tính phân cực hơn
nên có nhiệt độ sôi cao hơn.
Nguyên tắc 5: diện tích tiếp xúc (mạch cacbon)
Hai hợp chất là đồng phân của nhau thì hợp chất nào có diện tích tiếp xúc phân tử lớn hơn sẽ có nhiệt độ cao hơn hơn bậc càng cao, càng nhiều nhánh, nhánh càng gần nhóm chức nhiệt độ sôi càng
thấp
Ví dụ: So sánh nhiệt độ sôi:
- Cả hai đều có khối lượng bằng nhau, đều không có liên kết hiđro. B có diện tích tiếp xúc lớn hơn nên có
nhiệt độ sôi cao hơn A.
6 Nguyên tắc 6: cis > trans
Hai đồng phân hình học, nhiệt độ sôi cis>trans (do momen lưỡng cực cis>trans)
Ví dụ:
So sánh nhiệt độ sôi của cis but-2-en và trans but-2-en: cis>trans
Chủ đề [2]: [Các chú ý khi làm bài tập so sánh nhiệt độ sôi]
Bài tập thường gặp: sắp xếp nhiệt độ sôi theo chiều tăng dần \ giảm dần,…
Với hidrocacbon
Đi theo chiều tăng dần của dãy đồng đẳng ( ankan ,anken ,ankin , aren ...) thì nhiệt độ sôi tăng dần vì
khối lượng phân tử tăng .
Cùng khối lượng phân tử nhưng: ankan < anken < ankin < aren do tăng về số liên kết pi mất thêm
năng lượng để phá vỡ liên kết pi nhiệt độ sôi cao hơn.
Đồng phân nào có mạnh dài hơn thì có nhiệt độ sôi cao hơn
Với các dẫn xuất R-X ( R: hidrocabon như anken ,ankan …X : thường là halogen……)
Dẫn xuất halogen của anken sôi và nóng chảy ở nhiệt độ sôi thấp hơn dẫn xuất của ankan tương ứng .
Dẫn xuất của benzen : đưa 1 nhóm thế đơn giản vào vòng benzen sẽ làm tăng nhiệt độ sôi .
Với hợp chất chứa nhóm chức
2 chất cùng dãy đồng đẳng chất nào có khối lượng phân tử lớn hơn thì nhiệt độ sôi lớn hơn
Xét với các hợp chất có nhóm chức khác nhau, nhiệt độ sôi :
axit >ancol >amin > -COO- >-CO- > -CHO > R-X > -0- > R-H
Chú ý với Ancol và Axit :
-Các gốc dẩy e (không có lk pi: CH3,C2H5….) sẽ làm tăng nhiệt độ sôi do liên kết H bền hơn
-Các gốc hút e (có liên kết pi: Phenyl,…; halogenua: F-,Cl-,Br-,I-) sẽ làm giảm nhiệt độ sôi do liên kết H
kém bền hơn, gốc hút càng mạnh càng làm giảm nhiệt độ sôi và càng xa nhóm chức thì lực tương tác lại
càng yếu đi .
-Với ancol: đồng phân tert<sec<iso<n-ancol
nếu có H2O: t0s ancol có 4 C trở lên > H2O (1000C) > ancol có 3 C
Chú ý với các hợp chất thơm có chứa nhóm chức –OH ,-COOH ,-NH2
- Nhóm thế loại 1 ( không chứa lk pi :CH3 , C3H7 …) có tác dụng đẩy e vào nhân thơm làm liên kết H
trong nhóm chức kém bền hơn nên làm tăng nhiệt độ sôi .
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 25 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 25®
- Nhóm thế loại 2 ( chứa liên kết pi : NO2 ,C2H4 …) có tác dụng hút e của nhân thơm làm liên kết H
trong chức kém bền đi nên làm giảm nhiệt độ sôi .
- Nhóm thế loại 3 ( các halogen : -F ,-Cl ,-Br ,-I ) có tác dụng đẩy e tương tự như nhóm thế loại 1.
* Với phenol: t0s phenol > ancol có 7 C trở xuống & axit có 4 C trở xuống
Chủ đề [3]: [Nhiệt độ sôi & nc 1 số chất](tham khảo)
Chất 𝒕𝒏𝒄𝟎 𝒕𝒔
𝟎 Chất 𝒕𝒏𝒄𝟎 𝒕𝒔
𝟎 Ka
CH3OH - 97 64,5 HCOOH 8,4 101 3,77
C2H5OH - 115 78,3 CH3COOH 17 118 4,76
C3H7OH - 126 97 C2H5COOH - 22 141 4,88
C4H9OH - 90 118 n - C3H7COOH - 5 163 4,82
C5H11OH - 78,5 138 i – C3H7COOH - 47 154 4,85
C6H13OH - 52 156,5 n – C4H9COOH - 35 187 4,86
C7H15OH - 34,6 176 n- C5H11COOH - 2 205 4,85
H2O 0 100 CH2=CH- COOH 13 141 4,26
C6H5OH 43 182 (COOH)2 180 - 1,27
C6H5NH2 -6 184 C6H5COOH 122 249 4,2
CH3Cl -97 -24 CH3OCH3 - -24
C2H5Cl -139 12 CH3OC2H5 - 11
C3H7Cl -123 47 C2H5OC2H5 - 35
C4H9Cl -123 78 CH3OC4H9 - 71
CH3Br -93 4 HCHO -92 -21
C2H5Br -119 38 CH3CHO -123,5 21
C3H7Br -110 70,9 C2H5CHO -31 48,8
CH3COC3H7 -77,8 101,7 CH3COCH3 -95 56,5
C2H5COC2H5 -42 102,7 CH3COC2H5 -86,4 79,6
Part IV: so sánh nhiệt độ nóng chảy
cis {𝑡𝑛𝑐0 𝑡ℎấ𝑝
𝑡𝑠0 𝑐𝑎𝑜
trans {𝑡𝑛𝑐0 𝑐𝑎𝑜
𝑡𝑠0 𝑡ℎấ𝑝
Part V: so sánh tính axit, bazo
1 Cùng loại nhóm chức:
Theo gốc hút e, đẩy e (xem part I)
2 So sánh các chức khác nhau
tính axit:
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 26 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 26®
Độ mạnh của các axit :
AXIT mạnh 𝐻𝐼,𝐻𝐵𝑟,𝐻𝐶𝑙𝑂4, 𝐻𝐶𝑙, 𝐻𝑁𝑂3, 𝐻𝐶𝑙𝑂3, 𝐻2𝑆𝑂4 AXIT trung bình 𝐻𝐶𝑙𝑂2, 𝐻2𝑆𝑂3, 𝐻3𝑃𝑂4 AXIT yếu 𝐻𝐹 > 𝐻𝑁𝑂2 > 𝑅𝐶𝑂𝑂𝐻 AXIT rất yếu 𝐻2𝐶𝑂3 > 𝐻2𝑆 > 𝐻𝐶𝑙𝑂 > 𝐻𝐶𝑁 > 𝐻2𝑆𝑖𝑂3 > 𝐶6𝐻5𝑂𝐻(𝑝ℎ𝑒𝑛𝑜𝑙) (> 𝐻2𝑂 > 𝐶2𝐻5𝑂𝐻)
(bảng này mình tham khảo trên mạng và ko chắc chắn độ chính xác ^^ )
Cái này chắc chắn đúng:
Ancol < H2O < phenol <H2SiO3<H2CO3< RCOOH< axit vô cơ mạnh hơn H2CO3
𝐻𝐶𝑙𝑂 < 𝐻𝐶𝑙𝑂2 < 𝐻𝐶𝑙𝑂3 < 𝐻𝐶𝑙𝑂4
𝐻𝐹 < 𝐻𝐶𝑙 < 𝐻𝐵𝑟 < 𝐻𝐼
tính bazo
amin thơm < NH3 < amin không thơm
Chú ý: bazo càng mạnh axit liên hợp càng yếu & ngược lại
Để so sánh các bazo\axit mà không có quy luật ở trên thì ta so sánh axit liên hợp\bazo
liên hợp của chúng rồi suy ra thứ tự cần tìm
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 27 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 27®
[bi kip chemistry]
[Các khái niệm vô cơ khó nhớ]
nguồn tổng hợp & tham khảo:
ghi chú: ở phần này, những khái niêm về CN Silicat, Phân bón, gang thép được viết chi tiết ở phần ”Phân
bón HH, CN SILICAT & GANG THÉP”
Part I
Chú ý: phần này những khái niệm cần nhớ chỉ có ở phần đại cương KL, vì vậy mình tách
riêng ra chủ đề Đại cương KL. Các bạn đọc chủ đề đó sẽ đầy đủ hơn (mình vẫn giữ lại
phần này mà ko xóa đi để các bạn chắc chắn là ko còn khái niệm nào nữa. Thứ 2 là cách
kẻ bảng ngắn gọn hơn , bạn nào phù hợp cách học nào thì xem phần đó ^^ )
Tên Khái niệm
Nhóm halogen
Nhóm oxi
Nhóm Cacbon
Đại cương KL
KL & hợp
kim
Hợp kim Là vật liệu kim loại có chứa 1 kim lại cơ bản & 1 số KL\PK khác
Tc hợp kim:
Hợp kim: là vật liệu KL
chứa
1 kl cơ bản
1 số kl\pk
#
1 SỐ CHUYÊN ĐỀ QUAN TRONG CỦA
HÓA HỌC VÔ CƠ
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 28 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 28®
ứng dụng hk: (ko có gì cần nhớ)
Dãy
điện hóa
Cặp oxi hóa khử
dạng oxi hóa & dạng khử của cùng 1 ng tố kl tạo nên cặp oxi hóa khử
Pin & điện
phân
Cầu muối trong cầu muối, các cation (+) di chuyển sang cực (+), các anion (-) di chuyển sang cực (-)
Anot,catot anot: nơi xảy ra sự oxi hóa
catot: nơi xảy ra sự khử
trong pin : anot: (-), catot : (+)
trong đf : anot: (+), catot: (-)
Thế điện cực chuẩn
Là Epin tạo bởi điện cực hidro chuẩn & tấm KL nhúng vào dd muối của nó với [ion KL]=1M
Chiều PƯ OXHK (quy tắc 𝜶)
Kl của cặp OXH-K có E0 nhỏ hơn khử được cation KL của cặp OXH-K có E0 lớn hơn
Sự đf Là quá trình OXH-K xảy ra ở bề mặt các điện cực khi có dòng điện 1 chiều đi qua chất điện li nc \ dd chất điện li
Hiện tượng dương cực
tan
Xảy ra khi anot (cực âm) làm bằng kim loại trong dd đf
Ví dụ: đf dd CuSO4 với anot Cu
[ion kl] ko đổi trong qt đf
Thứ tự đf với ion KL: từ phải trái dãy điện hóa
với anion: 𝑆− → 𝐼− → 𝐵𝑟− → 𝐶𝑙− → 𝑅2𝐶𝑂𝑂−
(anion tính khử mạnh hơn bị đf trước) (𝑅𝐶𝑂𝑂− →1
2𝑅2 + 𝐶𝑂2 + 𝑒)
Ăn mòn KL
Ăn mòn Kl Là sự phá hủy KL\Hợp kim do tác dụng của các chất trong môi trường
Ăn mòn hh Là qt OXH-K , trong đo các e của KL đưuọc chuyển trực tiếp đến các chất trong
môi trường
Ăn mòn điên hóa
Là qt OXH-K, trong đo KL bị ăn mòn do tác dụng của dd chất điện li & tạo
nên dòng e chuyển từ cực (-) cực (+)
đk xảy ra :{
1. các điện cực khác nhau về bản chất
2. các điện cực phải tiếp xúc trực tiếp\gián tiếp qua dây dẫn
3. các điện cực cùng tiếp xúc với dd chất điện li
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 29 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 29®
[bi kip chemistry]
[Các tên gọi vô cơ khó nhớ]
nguồn tổng hợp & tham khảo: SGK
Part I: Nhóm Halogen
Quặng chứa clo: Cacnalit: KCl.MgCl2.6H2O
Xinvinit:KCl.NaCl
Axit có oxi của clo:
Axit hipocloro (HClO)
Axit cloro (HClO2)
Axit cloric (HClO3)
Axit pecloric (HClO4)
Quặng chứa flo:
- Florit (CaF2)
- Criolit (Na3AlF6)
Khác:
Nước Javen (NaCl + NaClO)
Clorua Vôi (CaOCl2)
Kali Clorat (KClO3)
Part II: Nhóm oxi
Natri thriosunfat: 𝑁𝑎2𝑆2𝑂3
Các dạng thù hình của lưu huỳnh
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 30 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 30®
Lưu huỳnh tà phương (𝑺𝜶) Lưu huỳnh đơn tà (𝑺𝜷)
Cấu tạo tinh thể
D 2,07 g/cm3 1,96 g/cm3
𝒕𝟎𝒏𝒄 1130C 1100C
𝒕𝟎𝒃ề𝒏 <95,50C Từ 95,51190C
Part III: Nitơ - Photpho
Phân bón (xem chi tiết ở box phân bón):
Phân đạm: Ure: (NH2)2CO
Phân Supephotphat đơn (14 – 20% P2O5): Ca(H2PO4)2+ CaSO4
Phân Supephotphat kép (40 – 50% P2O5): Ca(H2PO4)2
Phân lân nóng chảy (12 – 14% P2O5): Hỗn hợp photphat, silicat với Ca, Mg
Phân kali:
Phân hỗn hợp Nitrophotka: (𝑵𝑯𝟒)𝟐𝑯𝑷𝑶𝟒 + 𝑲𝑵𝑶𝟑
Phân phức hợp Amophot: (𝑵𝑯𝟒)𝟐𝑯𝑷𝑶𝟒 +𝑵𝑯𝟒𝑯𝟐𝑷𝑶𝟒
Phân vi lượng: B, Mn, Mo, Cu, Zn
Quặng chứa photpho:
Apatit: 3𝐶𝑎3(𝑃𝑂4)2. 𝐶𝑎𝐹2
Photphorit: 𝐶𝑎3(𝑃𝑂4)2
Quặng chứa Nito
Natri Nitrat (Diêm tiêu) (NaNO3)
Các thù hình của P (chương trình nâng cao)
P trắng P đỏ
Mạng tt phân tử : ở các nút mạng là các phân tử
hình tứ diện P4. Các P4 lk với nhau bằng lực tương
tác yếu
Cấu trúc polime
Mềm, dễ nc Bền trong kk ở 𝑡0𝑡ℎườ𝑛𝑔
Ko tan trong nước, dễ tan trong 1 số dung môi HC Ko tan trong dung môi HC, dễ hút ẩm & chảy rữa
Độc: gây bỏng nặng khi rơi vào da
𝑡0𝑡ℎườ𝑛𝑔, phát quang màu lục trong bóng tối
Ko phát quang
Bốc cháy trong kk ở 𝑡0 > 400𝐶 bảo quản: ngâm
trong nước
Bôc cháy ở 𝑡0 > 2500𝐶
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 31 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 31®
Part IV: Nhóm cacbon
Quặng\khoáng vật Hc khác
Cacbon - Canxit : CaCO3
- Magiezit : MgCO3
- Dolomit : CaCO3.MgCO3
Nước đá khô: 𝐶𝑂2 rắn
Sođa: 𝑁𝑎2𝐶𝑂3
Photgen: 𝐶𝑂𝐶𝑙2 (𝐶𝑂 + 𝐶𝑙2𝑥𝑡 𝑡ℎ𝑎𝑛 ℎ𝑜ạ𝑡 𝑡í𝑛ℎ→ 𝐶𝑂𝐶𝑙2)
Silic - Cát (SiO2)
- Cao lanh (Al2O3.2SiO2.2H2O)
- Xecpentin (3MgO.2SiO2.2H2O)
- Fenspat (Na2O.Al2O3.6SiO2)
Các dạng thù hình của cacbon:
Kim cương Than chì Cacbon vô định hình Fuleren (nâng cao)
Tinh thể nguyên tử không màu, trong suốt, không dẫn điện, dẫn nhiệt kém, cứng nhất
Tinh thể cấu trúc lớp màu xám đen, ánh kim, dẫn điện kém kim loại, mềm
Bao gồm than gỗ, than xương, than muội… cấu tạo xốp, có khả năng hấp phụ khí & chất tan
Cấu trúc hình cầu rỗng, gồm C70, C60
Khí than khô & khí tan ướt
Khí than ướt Khí than khô\khí lò gas
Hỗn hợp khí từ PƯ đc CO khi cho hơi nước đi qua than nung nóng:
𝐶 + 𝐻2𝑂~10500𝐶→ 𝐶𝑂 + 𝐻2
Hỗn hợp khí thu được khi sx CO trong lò gas:
𝐶𝑂2 + 𝐶𝑡0
→2𝐶𝑂
~44%𝐶𝑂, 𝑐ò𝑛 𝑙ạ𝑖 ∶ 𝐶𝑂2, 𝐻2, 𝑁2, … ~25%𝐶𝑂, 𝑐ò𝑛 𝑙ạ𝑖 ∶ 𝑁2, 𝐶𝑂2, …
Dùng làm nhiên liệu khí
Công nghiệp Silicat (xem chi tiết ở box CN SILICAT)
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 32 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 32®
Part V: KL
1. Các quặng\hợp chất kim loại
Quặng\khoáng vật Bổ sung
KLK ,KLKT
Cacnalit: KCl.MgCl2.6H20
Xinvinit: NaCl.KCl
Thạch cao khan: CaSO4
Thạch cao sống:CaSO4. 2H2O
Thạch cao nung: CaSO4. H2O or CaSO4. 0,5H2O
Nhôm
Anotit: CaO.Al2O3.2SiO2
Boxit : Al2O3. 2H2O
Berin : Al2O3. 3BeO. 6SiO2
Mika: K2O.Al2O3. 6SiO2. 2H2O
Cao lanh: Al2O3. 2SiO2. 2H2O
Fenspat: Na2O. Al2O3. 6SiO2
Emeri: nhôm oxit trong tự nhiên dạng khan, có độ cứng cao, làm đá mài
Corinđon tinh khiết: Al2O3 khan, là ngọc thạch rất cứng, cấu tạo tinh thể trong suốt, không màu
Corinđon lẫn 𝐂𝐫𝟐𝐎𝟑: ngọc rubi (màu đỏ)
Corinđon lẫn 𝐓𝐢𝐎𝟐 & 𝐹𝐞𝟑𝐎𝟒: ngọc saphia (màu xanh)
Rubi & saphia nhân tạo được chế tạo bằng cách nung nóng hỗn hợp 𝐀𝐥𝟐𝐎𝟑 𝐯ớ𝐢 𝐂𝐫𝟐𝐎𝟑 \𝐓𝐢𝐎𝟐 & 𝐅𝐞𝟑𝐎𝟒
Phèn chua: K2SO4. Al2(SO3)3. 24H2O hay KAl(SO4)2. 12H2O
phèn nhôm: nếu thay K+ = Li+, Na+hay NH4+
được muối kép khác có tên chung là phèn nhôm
Tecmit : hh bột Al & Fe2O3 để hàn gắn đường ray
Crom
Cromit: FeO. Cr2O3
(thường lẫn Al2O3 & 𝑆𝑖O2)
Phèn crom-kali : K2SO4. Cr2(SO4)3. 24H2O hay KCr(SO4)2. 12H2O
Có màu xanh tím, dùng để thuộc da, làm chất cầm màu trong nhuộm vải ( ƯD tương tự phèn chua)
Sắt
Pirit :FeS2 (pirit sắt)
Xementit: Fe3C
Xiderit : FeCO3
Hematit : Fe2O3
Hematit nâu: Fe2O3.nH2O
Manhetit: Fe3O4
Sắt từ oxit: Fe3O4
Đồng
Cancopirit (Pirit đồng) : CuFeS2
(hay CuS.FeS)
Cancozin : Cu2S
Cuprit: Cu2O
Cacbonat bazo của đồng: CuCO3. Cu(OH)2
Kẽm Thuốc thử Lucas: HCl/ZnCl2 (dùng để phân biệt các ancol bậc khác nhau)
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 33 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 33®
2. Hợp kim
phân biệt theo tính chất
Hợp kim không bị ăn mòn: Fe-Cr-Mn (inox), đồng bạch (Cu-Ni)
HK đồng bạch có tính bền vữ g cao, không bị ăn mòn dù trong môi trường nước biển , dùng chế tạo chân vịt tàu biển, tuabin cho động cơ máy bay phản lực
Hợp kim siêu cứng: W-Co,Co-Cr-W-Fe,…
Hợp kim có nhiệt độ nóng chảy thấp: Sn-Pb (thiếc hàn nóng chảy ở 2100C), Bi-Pb-Sn (nc 650C)
Hợp kim nhẹ, cững & bền: Al-Si, Al-Cu-Mn-Mg
Hợp kim không giãn nở theo nhiệt
độ
Inva (Ni-Fe)
Dùng trong kĩ thuật vô tuyến
phân biệt theo tên
Tên Thành phần ct, tc, ứng dụng Ghi chú
Inox Fe-Cr-Mn
Thiếc hàn Sn-Pb
có 𝑡0𝑛𝑐 thấp (2100C)
Inva Ni-Fe
dùng trong kĩ thuật vô tuyến
Đồng thau Cu-Zn (45%Zn)
cứng & bền hơn đồng
chế tạo các chi tiết máy , thiết bị dùng trong cn đóng tàu
biển
Phần này có thể đã bị giảm tải, mình ko rõ nên các bạn đừng đọc phần này vội ^^
Đồng bạch Cu-Ni (25%Ni)
bền đẹp, ko bị ăn mòn trong nước biển
dùng trong cn tàu thủy (chế tạo chân vịt tàu biển,…), tuabin cho động cơ máy bay phản lực, đúc tiền, …
Đồng thanh Cu-Sn
chế tạo máy móc, thiết bị
Vàng 9 cara Cu-Au (2/3: Cu, 1/3: Au)
dùng để đúc tiền vàng, vật trang trí
Bổ sung nhỏ: Pb được dùng để chế tạo các hợp kim không mài mòn các trục quay được dùng làm ổ trục.
3 Gang thép
(xem box gang thép)
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 34 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 34®
[bi kip chemistry]
[PHÂN BÓN HH, CN SILICAT & GANG THÉP]
nguồn tổng hợp & tham khảo: sgk
Part I: PHÂN BÓN HH
Phân bón hóa học là gì?
Phân bón hóa học là những hóa chất có chứa các nguyên tố dinh dưỡng, được bón cho cây nhằm nâng cao năng suất cây trồng
Tại sao phải bón phân bón hh cho cây?
Cây đồng hóa được C,O,H từ kk & nước, còn đối với các nguyên tố khác (N,P,K,…), cây hấp thụ từ đất. Đất
trồng trọt bị nghèo dần các nguyên tố dd cần bón phân! ^^
Sơ lược phân bón hh
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 35 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 35®
1. Chú ý về Phân đạm
Đạm amoni Đạm nitrat Urê
Thành phần hóa học chính
NH4Cl
(NH4)2SO4 21%N
NH4NO3 35%N
NaNO3 16%N
Ca(NO3)2 17%N
Urê
(NH2)2CO 46%N
Điều chế Axit + NH3 Muối cacbonat + HNO3
Dạng ion \
hợp chất cây đồng hoá
NH4+ NO3
- NH4+
trong đất, dưới td
của VSV, bị phân hủy NH3 or td H2O:
(NH2)2CO+2H2O(N
H4)2CO3
Đặc điểm khi tan trong nước, thủy phân mt axit
bón cho các loại đất ít
chua\đất đã được khử chua trước bằng CaO (vôi)
Dễ hút ẩm. Không bón
cùng tro hoặc vôi.
dễ hút nước trong kk
& chảy rữa
tan nhiều trong nước
tác dụng nhanh với
cây nhưng dễ bị nước
mưa rửa trôi
ở trạng thái rắn kị lửa.
Bón được cho mọi loại
đất.
màu trắng
tan good trong nước
Hàm lượng đạm cao, bón
cho mọi loại đất.
2. Chú ý về phân lân
Supephotphat đơn Supephotphat kép Phân lân nung chảy
Thành phần hóa
học chính và hàm lượng
%P2O5
Ca(H2PO4)2 và CaSO4
14 – 20%
Ca(H2PO4)2
40 – 50%
Hỗn hợp photphat và
silicat của Ca và Mg 12 – 14%
Phương pháp điều chế
Nung quặng apatit\photphorit + đá xà
vân (magie silicat) + than
cốc ở trên 10000C trong lò đứng và làm nguội
nhanh sp bằng nước
Dạng ion mà cây
đồng hoá
H2PO4− H2PO4
− Ion photphat
Đặc điểm CaSO4 không tan trong
nước, làm rắn đất
Không tan trong nước
thích hợp cho đất chua
3. Phân hỗn hợp & phức hợp
Là lọai phân bón chứa đồng thời 2\3 nguyên tố dinh dưỡng cơ bản
Phân hỗn hợp chứa cả 3 ng tố N,P,K “phân NPK”, là sp khi được trộn từ các phân đơn chứa N, P,
K theo tỉ lệ N:P:K khác nhau tuỳ theo loại đất và cây trồng . Ví dụ : Nitrophotka là hỗn hợp
(NH4)2HPO4 và KNO3.
Phân phức hợp là hỗn hợp các chất được tạo ra đồng thời bằng tương tác hoá học của các chất. Ví dụ: NH3 + H3PO4 hỗn hợp NH4H2PO4 và (NH4)2HPO4 (“amophot” )
0180 200
2 3 200
2 2 2
2
( )
C
atmCO NH
NH CO H O
3 4 2 2 4( )
2 4 2 4
( ) 2
( ) 2
dacCa PO H SO
Ca H PO CaSO
3 4 2 2 4( )
3 4 4
3 4 2 3 4
2 4 2
( ) 3
3
( )
3 ( )
dacCa PO H SO
H PO CaSO
Ca PO H PO
Ca H PO
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 36 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 36®
4. Phân vi lượng
Cung cấp cho cây các ng tố như B, Zn, Mn, Cu, Mo,… ở dạng đơn chất
cây trồng chỉ cần 1 lượng rất nhỏ để tăng khả năng kt qt st & TĐC, tăng hiệu lực quang hợp,…
đưa vào đất cùng phân bón vô cơ\hữu cơ & chỉ có hiệu quả cho từng loại cây & từng loại đất
dùng quá nhiều có hại cho cây
Part II: CN SILICAT (nâng cao)
1.THỦY TINH
Thành phần hh & tc
Thủy tinh thường được dùng làm cửa kính, chai lọ,…: là hỗn hợp 𝑵𝒂𝟐𝑺𝒊𝑶𝟐, 𝑪𝒂𝑺𝒊𝑶𝟐 & 𝑆𝑖𝑶𝟐, viết gần
đúng : 𝑵𝒂𝟐𝑶. 𝑪𝒂𝑶. 𝟔𝑺𝒊𝑶𝟐
sx: nấu chảy 1 hh cát trắng, đá vôi & sođa (14000𝐶):
6𝑆𝑖𝑂2 + 𝐶𝑎𝐶𝑂3 +𝑁𝑎2𝐶𝑂3 → 𝑁𝑎2𝑂. 𝐶𝑎𝑂. 6𝑆𝑖𝑂2 + 2𝐶𝑂2
không có cấu trúc tinh thể, là chất vô định hình không có nhiệt độ nc xác định.
1 số loại khác
Thủy tinh lỏng Thủy tinh kali Thủy tinh
pha lê
Thủy tinh thạch
anh
Khác
Là Dd đậm đặc của
Na2SiO3 & K2SiO3
K2O.CaO.6SiO2 Chứa PbO2 Silic tinh khiết
Đặc
điểm
t0nc & t0 hóa mềm
cao hơn
Nhiều PbO2 dễ nóng chảy
& trong suốt
t0hóa mềm cao,
hệ số nở nhiệt rất
nhỏ không bị
nứt khi nóng lạnh
đột ngột
Cho thêm oxit
1 của số kl
được TT có
màu khác
nhau
Vd: 𝐂𝐫𝟐𝐎𝟑
thủy tinh
màu lục,
𝐂𝐨𝐎 TT
xanh nước
biển
Sx khi nấu thủy tinh,
thay
Na2CO3=K2CO3
Nấu chảy SiO2 tinh
khiết
Dùng
làm
Chế tạo keo dán
thủy tinh & sứ, sx xi
măng chịu axit, chất
Dụng cụ thí
nghiệm, lăng kính,
CN Silicat
đồ gốm
thủy tinh
xi măng
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 37 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 37®
kết dính trong xây
dựng
thấu kính
2. Đồ gốm
là vật liệu được chế tạo chủ yếu từ đất sét & cao lanh.
Phân loại theo công dụng
dạng mindmap
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 38 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 38®
Dạng table
Phối liệu sx Sx Đặc điểm Ứng dụng
Gạch & ngói đất sét loại thường &
1 ít cát
nhào với nước
khối dẻo, tạo hình
sấy khô & nung
900 − 10000C
gạch & ngói
thuộc loại gốm
xây dựng
sau khi nung,
gạch & ngói
thường có màu
đỏ do oxit trong
đất sét
Gạch
chịu
lửa
Gạch đinat
93-96% SiO2
4-7% CaO & đất sét
Nung 1300 −
14000C
Chịu được nhiệt
1690 − 17200C
lót là cao, lò
luyện thép, lò nấu
thủy tinh
Gạch
samốt
Bột samốt trộn đất sét
& H2O
Bột samốt là đất sét
được nung ở nhiệt độ rất cao rồi
nghiền nhỏ
Sau khi đóng khuôn
& sấy khô, nung
1300 − 14000C
Sành
Sứ
Men
Sành Đất sét Đất sét nung
t0cao =
1200~13000C
Cứng, gõ kêu,
màu nâu or xám
để có độ bóng &
lớp bảo vệ ko thấm
nước, tạo 1lớp
men mỏng ở mặt
ngoài của đồ sành
Sứ Cao lanh
Fanspat
1 số oxit KL
nung lần 1:
10000C, rồi tráng
men & trang trí
nung lần 2:
t0cao hơn (1400-
1450 độ C)
Cứng
Xốp
Màu trắng
Gõ kêu
gồm sứ dân dụng
& sứ kĩ thuật
sứ kĩ thuật
chế tạo: vật liệu
cách điện, tụ điện,
buzi đánh lửa,
dụng cụ TN
Men Tp chính giống sứ Men phủ lên bề
mặt sp
dễ nc hơn sứ Men phủ lên bề
mặt sp, sau đó
nung lên ở t0 thích
hợp men biến
thành lớp thủy tinh
che kín bề mặt sp
3. Xi măng
là loại vật liệu kết dính dùng trong xây dựng
quan trong nhất: xi măng Pooclăng
.Đặc điểm & tphh xi măng Pooclăng
chất bột min. màu lục xám
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 39 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 39®
tp chính : canxi silicat & canxi aluminat: 𝐶𝑎3𝑆𝑖𝑂2 (ℎ𝑎𝑦 3. 𝐶𝑎𝑂. 𝑆𝑖𝑂2)
𝐶𝑎2𝑆𝑖𝑂4 (ℎ𝑎𝑦 2𝐶𝑎𝑂. 𝑆𝑖𝑂2)
𝐶𝑎3(𝐴𝑙𝑂3) (ℎ𝑎𝑦 3𝐶𝑎𝑂. 𝐴𝑙2𝑂3)
Sản xuất
Quá trình đông cứng ximăng
Trong xây dựng, xi măng được trộn với nước thành khối nhão, sau vài giờ sẽ bắt đầu đông cứng lại.
Quá trình đông cứng của xi măng chủ yếu là sự kết hợp của các hợp chất có trong xi măng với nước, tạo
nên những tinh thể hiđrat đan xen vào nhau thành khối cứng và bền:
3CaO.SiO2+5H2O→Ca2SiO4.4H2O+Ca(OH)2
2CaO.SiO2+4H2O→Ca2SiO4.4H2O
3CaO.Al2O3+6H2O→Ca3(AlO3)2.6H2O
Hiện nay, người ta còn sản xuất các loại xi măng có những tính năng khác nhau: xi măng chịu axit, xi
măng chịu nước biển,...
Ở nước ta có nhiều nhà máy xi măng lớn như nhà máy xi măng: Hải Phòng, Hoàng Thạch, Bỉm Sơn...
Part III: GANG THÉP
1 So sánh Gang & thép
nghiền nhỏ đã vôi
trộn với đất sét nhiều 𝑆𝑖𝑂2 & ít
quặng sắt= pp khô\ướt
nung hỗn hợp trong lò
quay\lò đứng
(1400 −16000𝐶)
clanhke
để nguội, nghiền
clanhke với 1 số chất phụ gia -> bột min
XI MĂNG
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 40 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 40®
2. Sx
Sx gang Sx thép
Nguyên
liệu
quặng sắt sx gang có 30-95% oxit sắt, ko
chứa\rất ít P,S
than cốc (ko có sẵn trong tn, phải đc từ than
mỡ), vai trò cung cấp nhiệt khi cháy, tạo CO & tạo thành
gang
chất chảy 𝐶𝑎𝐶𝑂3 𝒕𝟎𝑐𝑎𝑜→ CaO hóa hợp 𝑺𝒊𝑶𝟐 là chất
khó nc ở trong quặng sắt xỉ silicat dễ nc, có
𝑫 𝒏𝒉ỏ (= 𝟐, 𝟓 𝒈/𝒄𝒎𝟑) nổi lên trên gang (𝑫 =
𝟔, 𝟗 𝒈/𝒄𝒎𝟑)
gang trắng\xám
sắt thép phế liệu
chất chảy : CaO
nhiên liệu: dầu ma zút \ khí đốt
oxi
Gang Thép
ĐN
Là hợp kim của Fe với C
có 2-5% khối lượng C
ngoài ra có 1 ít Si,Mn,S,…
là hợp kim của Fe với C
khối lượng C ≤ 2%
ngoài ra có Si,Mn,Cr,Ni
Gang trắng Gang xám Thép thường(thép
cacbon)
Thép đặc biệt
Tp
Ít C
Rất ít Si
Nhiều xementit
𝐹𝑒3𝐶
Nhiều C
Nhiều Si
Ít C
Ít Si, Mn
Rất ít S,P
Là thép có thêm các ng tố khác (Si, Mn, Cr, Ni, W, V,…)
TC
Rất cứng & giòn Kém cứng & kém
giòn hơn
khi nc chất lỏng
linh động (ít nhớt)
khi hóa rắn tăng V
Độ cứng phụ thuộc
%C
thép cứng ≥ 0,9%
C
thép mềm ≤ 0,1%C
Có những tc cơ học rất quý:
thép Cr-Ni rất cứng chế
tạo vòng bi, vỏ xe bọc
thép,…
thép ko gỉ (74% Fe, 18%
Cr, 8% Ni) chế tạo dụng
cụ y tế, nhà bếp
thép W-Mo-Cr rất cứng dù
ở 𝑡0 rất cao chế tạo lưỡi
dao cắt gọt kim loại cho máy
tiện, máy phay
thép silic tính đàn hồi tốt
chế tạo lò xo, nhíp oto
thép mangan rất bền, chịu
va đập mạnh chế tạo
đưuòng ray xe lửa, máy
nghiền đá
ƯD
Luyện thép Đúc các bộ phân của
máy, ông dẫn nước, cánh cửa,…
Xây dựng nhà cửa, chế tạo các vật dụng
trong đs
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 41 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 41®
PƯ xảy
ra
Miệng lò 2000𝐶 Có cửa thoát ra khí lò cao
O2 oxi hóa phi kim trong gang oxit
C+O2CO2↑
S+O2SO2↑
𝑆𝑖 + 𝑂2 → 𝑆𝑖𝑂2
4𝑃 + 5𝑂2 → 2𝑃2𝑂5
𝑆𝑖𝑂2& 𝑃2𝑂5 khó bay hơi, hóa hợp
với chất chảy CaO xỉ nổi trên bề mặt
thép lỏng:
3𝐶𝑎𝑂 + 𝑃2𝑂5 → 𝐶𝑎3(𝑃𝑂4)2
𝐶𝑎𝑂 + 𝑆𝑖𝑂2 → 𝐶𝑎𝑆𝑖𝑂3
Thân lò
4000C
500-6000C
700-8000C
Pư CO khử oxit sắt
3𝐹𝑒2𝑂3 + 𝐶𝑂 → 2𝐹𝑒3𝑂4 + 𝐶𝑂2
𝐹𝑒3𝑂4 + 𝐶𝑂 → 𝐹𝑒𝑂
𝐹𝑒𝑂 + 𝐶𝑂 → 𝐹𝑒 + 𝐶𝑂2
Bụng lò
10000C
13000C
15000C
Pư tạo xỉ
𝐶𝑎𝐶𝑂3 → 𝐶𝑎𝑂 + 𝐶𝑂2
𝐶𝑎𝑂 + 𝑆𝑖𝑂2 → 𝐶𝑎𝑆𝑖𝑂3
Phễu lò
18000C
Pư tạo CO
𝐶 + 𝑂2 → 𝐶𝑂2
𝐶𝑂2 + 𝐶 → 2𝐶𝑂
Nồi lò Chứa xỉ Kk nóng được thổi vào
Cửa tháo
xỉ
Tháo xỉ ra khỏi lò
Cửa tháo
gang
Tháo gang ra khỏi lò
Sự tạo
thành
gang
Ở bụng lò (phần 15000C) Fe nc hòa tan 1 phần C & 1
lượng nhỏ Mn,Si,… ”gang”.
Gang nc tích tụ ở nồi lò
Sau 1 thời gian nhất định, ngta tháo gang & xỉ ra khỏi
lò.
Các pp
luyện
thép
3 lò luyện thép này thuộc chương trình nâng cao
pp Bet xơ me (lò thổi
oxi)
pp Mac tanh (lò bằng)
pp lò điện (lò hồ quang
điện)
Hình
vẽ
Nhiên
liệu or
pp
Oxi nén dưới áp suất
10atm được thổi trên bề
mặt & trong lòng gang nc
Khí đốt\dầu+kk +O2 phun
vào lò oxi hóa các tạp
chất trong gang
Trong lò điện, thanh than
chì & gang là các điện cực
Ưu
điểm
Pư trong khối gang toả
nhiều nhiệt, short time
Kiểm soát được các tỉ lệ
các ng tố & bổ sung ngt
khác thép chất lượng cao
Luyện thép đặc biệt có KL
khó nc: W, Cr,… & loại hầu
hết các ngt có hại cho thép
N.suất Max=300 tấn thép/45min 1 mẻ 300 tấn/5-8h Ko lớn (do dung tích nhỏ)
Thống
kê
80% thép sx theo pp này 12-15%
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 42 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 42®
[bi kip chemistry]
[Đại cương KL]
nguồn tổng hợp & tham khảo: SGK
Part I: KL & Hợp kim
I Tính chất vật lí của KL
Tính chất chung: do e tự do
tính chất riêng: phụ thuộc độ bền lk Kl, M, kiểu mạng tinh thể,… của KL
II Hợp kim:
Định nghĩa: là vật liệu kim loại có chứa 1 kl cơ bản & 1 số kl \ pk khác
Tính chất
Ứng dụng
•tính dẻo: KL có tính dẻo cao: Au, Ag, Al, Cu, Sn,...
•tính dẫn diện: Ag>Cu>Au>Al>Fe .Tăng nhiệt độ -> tính dẫn điện giảm (do sự dao động các ion KL tăng lên -> cản trở sự chuyển động của e tự do).
•Tính dẫn nhiệt: Ag>Cu>Al>Fe. Kl nào dẫn điện tốt -> dẫn nhiệt tốt
•Ánh kim
Tính chất chung
•KL riêng: max: Os, min: Li. Kl nhẹ: D < 5 g/cm3, Kl nặng: D > 5 g/cm3
•Nhiệt độ nc: max: W, min: Hg (chất lỏng ở đkt)
•tính cứng: Cr > W > Fe > Cu & AlTính chất riêng
Hợp kim: là vật liệu KL
chứa
1 kl cơ bản
1 số kl\pk
#
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 43 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 43®
(ko có gì cần nhớ)
Các hợp kim:
phân biệt theo tính chất
Hợp kim không bị ăn mòn: Fe-Cr-Mn (inox), đồng bạch (Cu-Ni)
HK đồng bạch có tính bền vững cao, không bị ăn mòn dù trong môi trường nước biển , dùng chế tạo chân vịt tàu biển, tuabin cho động cơ máy bay phản lực
Hợp kim siêu cứng: W-Co,Co-Cr-W-Fe,…
Hợp kim có nhiệt độ nóng chảy thấp: Sn-Pb (thiếc hàn nóng chảy ở 2100C), Bi-Pb-Sn (nc 650C)
Hợp kim nhẹ, cững & bền: Al-Si, Al-Cu-Mn-Mg
Hợp kim không giãn nở theo nhiệt độ
Inva (Ni-Fe)
Dùng trong kĩ thuật vô tuyến
phân biệt theo tên
Tên Thành phần ct, tc, ứng dụng Ghi chú
Inox Fe-Cr-Mn
Thiếc hàn Sn-Pb
có 𝑡0𝑛𝑐 thấp (2100C)
Inva Ni-Fe
dùng trong kĩ thuật vô tuyến
Đồng thau Cu-Zn (45%Zn)
cứng & bền hơn đồng
chế tạo các chi tiết máy , thiết bị dùng trong cn đóng tàu biển
Phần này có thể đã bị giảm tải, các bạn chú ý đừng đọc phần này vội ^^ Đồng bạch Cu-Ni (25%Ni)
bền đẹp, ko bị ăn mòn trong nước biển
dùng trong cn tàu thủy (chế tạo chân vịt tàu biển,…), tuabin cho động
cơ máy bay phản lực, đúc tiền, …
Đồng thanh Cu-Sn
chế tạo máy móc, thiết bị
Vàng 9 cara Cu-Au (2/3: Cu, 1/3: Au)
dùng để đúc tiền vàng, vật trang trí
Part II: Dãy điện hóa KL & pin điện hóa
I. Cặp OXH-K
dạng OXH & dạng khử của cùng 1 ng tố kl tạo nên cặp OXH-K
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 44 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 44®
II. Pin điện hóa
trong cầu muối, các cation (+) di chuyển sang cực (+), các anion (-) di chuyển sang cực (-)
Anot, catot:
anot: nơi xảy ra sự oxi hóa
catot: nơi xảy ra sự khử
trong pin : anot: (-), catot : (+)
trong đf : anot: (+), catot: (-)
III Thế điện cực chuẩn & dãy điện hóa của KL
Là Epin tạo bởi điện cực hidro chuẩn & tấm KL nhúng vào dd muối của nó với [ion KL]=1M
Quy tắc : Kl của cặp OXH-K có E0 nhỏ hơn khử được cation KL của cặp OXH-K có E0 lớn hơn
Part III: Sự điện phân
KN
Là quá trình OXH-K xảy ra ở bề mặt các điện cực khi có dòng điện 1 chiều đi qua chất
điện li nc \ dd chất điện li
Hiện tượng dương cực tan
Xảy ra khi anot (cực âm) làm bằng kim loại trong dd đf
Ví dụ: đf dd CuSO4 với anot Cu
[ion kl] ko đổi trong qt đf
Thứ tự đf
với ion KL: từ phải trái dãy điện hóa
với anion: 𝑆− → 𝐼− → 𝐵𝑟− → 𝐶𝑙− → 𝑅 𝐶𝑂𝑂− → 𝑂𝐻− → 𝐻2𝑂 → 𝑆𝑂4
2− → 𝑃𝑂42−
(anion tính khử mạnh hơn bị đf trước) (𝑹𝑪𝑶𝑶− →𝟏
𝟐𝑹𝟐 + 𝑪𝑶𝟐 + 𝒆)
Ứng dụng của đf
Ứn
g d
ụn
g đ
f
đc KL, 1 số PK,1 số HC H2,O2,F2,Cl2,KMnO4,NaOH,H2O2, Giaven,...
tinh chế 1 số kl tinh chế Au
anot tan: vàng thô
ở catot thu được vàng ròng 99,99%
mạ điện
anot: vật để mạ: Cu,Ag,..
catot: vật cần mạ
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 45 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 45®
Part IV: Sự ăn mòn KL
I. KN
Là sự phá hủy KL\Hợp kim do tác dụng của các chất trong môi trường
II. Ăn mòn hóa học & ăn mòn điện hóa
Ăn mòn hóa học Ăn mòn điện hóa
Là qt OXH-K , trong đo các e
của KL đưuọc chuyển trực tiếp
đến các chất trong môi trường
Là qt OXH-K, trong đo KL bị ăn mòn do tác dụng của dd chất
điện li & tạo nên dòng e chuyển từ cực (-) cực (+)
đk xảy ra:
{
1. các điện cực khác nhau về bản chất
2. các điện cực phải tiếp xúc trực tiếp\gián tiếp qua dây dẫn3. các điện cực cùng tiếp xúc với dd chất điện li
Giống Bản chất: sự OXH-K
Khác Không hình thành dòng điện Có dòng e từ cực (-) (+) tạo pin điện hóa
III. Chống ăn mòn KL
PP bảo vệ bề mặt
PP điện hóa
Part V: Điều chế KL
pp Đc
Pp thủy
luyện\pp ướt
Dùng dd thích hợp (H2SO4, NaOH, NaCN,…) hoà tan KL\hc KL &
tách ra khỏi phần ko tan trong quặng
KL yếu: Cu, Ag, Hg, Au
Pp nhiệt
luyện
Dùng chất khử mạnh (CO, CO, H2, Al, KLK, KLKT,… ) khử ion KL
trong các HC ở 𝑡0𝑐𝑎𝑜
KL trung bình:
Zn,Fe,Sn,Pb
Pp điện phân Dùng dòng điện 1 chiều khử các ion KL Hầu hết các KL
Chú ý: Đ/c Ag bằng pp thủy luyện:
Nghiền nhỏ quặng Ag2S xử lí bằng dd NaCN 𝑙ọ𝑐→ dd muối phức bạc
𝑍𝑛→ Ag
𝐴𝑔2𝑆 + 4𝑁𝑎𝐶𝑁 → 2𝑁𝑎[𝐴𝑔(𝐶𝑁)2] + 𝑁𝑎2𝑆
2𝑁𝑎[𝐴𝑔(𝐶𝑁)2] + 𝑍𝑛 → 𝑁𝑎2[𝑍𝑛(𝐶𝑁)4] + 2𝐴𝑔
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 46 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 46®
Hóa học hữu cơ
[bi kip chemistry]
[CÁC khái niệm Hữu cơ khó nhớ]
nguồn tổng hợp & tham khảo: SGK
Mục đích: trả lời những câu hỏi khái niệm
Part I:
Tên Khái niệm
ĐẠI CƯƠNG
HCHC Là HC của C (trừ CO,CO2, muối cacbonat, xianua, cacbua,…)
Hóa học HC Là ngành hh chuyên nghiên cứu các HCHC
HCB Là những hch được tạo thành từ 2 nguyên tố C & H
Dẫn xuất Là những HC mà trong phân tử ngoài C,H còn có nguyên tử nguyên tố khác
Nhóm chức Là nhóm nguyên tử \ nguyên tử gây ra những PƯHH đặc trưng của phân tử
HCHC
Đồng đẳng Những HC có thành phần phân tử hơn kém nhau 1\nhiều nhóm CH2 nwhng cso tc HH tương tự nhau
Đồng phân Hợp chất khác nhau nhưng cùng CT phân tử
Công thức phối cảnh
Là một loại CT lập thể
PƯ HC Phân cắt
đồng li
trong phân cắt đồng li, đôi e dùng chung được chia đều cho 2 nguyên tử lk
tạo ra các tiểu phân mang e độc thân gọi là gốc tự do
gốc tự do mà e độc thân ở nguyên tử C : “gốc cacbo tự do”
gốc tự do thường được hình thành nhờ as\nhiệt & là những tiểu phân có khả
năng pư cao
Phân cắt dị li trong phân cắt dị li, nguyên tử có 𝜒 lớn hơn chiếm cả cặp e dùng chung
anion, nguyên tử có 𝜒 nhỏ hơn bị mất 1 e cation
Cation mà điện tích (+) ở C “cacbocation”
cacbocation thường được hình thành do tác dụng của dung môi phân cực
1 SỐ CHUYÊN ĐỀ QUAN TRONG CỦA
HÓA HỌC HỮU CƠ
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 47 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 47®
1 số quy tắc
pư
Quy tắc thế ở vòng benzen
Khi vòng benzen đã có sẵn nhóm ankyl (hay -OH, -NH2, -OCH3,…) PƯ thế
vào vòng dễ dàng hơn & ưu tiên xảy ra ở vị trí ortho & para
khi vòng benzen có sẵn nhóm -NO2 (hay -COOH, -SO3H,…) PƯ thế vào vòng
khó hơn & ưu tiên xảy ra ở vị trí meta
Quy tắc cộng Macopnhicop
Quy tắc Zaixep’
Khi tách HX ra khỏi dx halogen, X ưu tiên tách ra cùng H ở nguyên tử C bậc cao hơn bên cạnh
HCB
HCB Là những hch được tạo thành từ 2 nguyên tố C & H
HCB
thơm
Tính thơm Tính dễ thế, khó cộng của các HCB thơm
Nguồn HCB
thiên nhiên
Bài nguồn HCB thiên nhiên được tách riêng ra thành 1 chủ đề. Xem chi tiết ở đó.
Rifominh Là quá trình dùng xúc tác & nhiệt biến đổi cấu trúc của HCB từ ko phân nhánh
phân nhánh, từ ko thơm thơm
Trong qt rifominh xảy ra 3 loại pư chủ yếu sau:
chuyển ankan mạch thẳng nhánh & xicloankan:
Tách hidro chuyển xicloankan aren:
Tách hidro chuyển ankan aren:
Crackinh Là quá trình bẻ gãy phân tử HCB mạch dài các phân tử HCB mạch ngắn nhờ td của nhiệt (crackinh nhiệt) \ của xúc tác & nhiệt (crackinh xúc tác)
DẪN XUẤT HALOGEN, ALCOL, PHENOL
Dẫn xuất halogen
Khi thay thế 1\nhiề ằng 1\nhiều nguyên tử halogen dx halogen
Ancol Là những HCHC mà phân tử có nhóm hidroxyl (OH) lk trực tiếp với nguyên tử C no
ANDEHIT-XETON-AXIT HC
Andehit Là những hchc mà pt có nhóm CH=O lk trực tiếp với ngt C \ H
Xeton Là những HCHC mà pt có nhóm C=O lk trực tiếp với 2 ng tử C
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 48 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 48®
ESTE-LIPT
Este Khi thay nhóm cacboxyl của axit cacboxylic bằng nhóm OR thì được este
Lipit Là hchc trong tb sống, ko hòa tan trong nước nhưng tan trong các dung môi hữu cơ ko phân cực: ete, clorofom, xăng dầu,…
Phân loại lipit
Chất béo Là trieste của glixerol với các axit béo Tên chung: triglixerit \ triaxylglixerol
Sáp Là este của monoancol cao (≥ 𝐶16) với axit
béo (≥ 𝐶16)
Steorit Gồm
sterol: Monoancol có gốc HCB gồm 4
vòng chung cạnh (vòng giáp nhau)
este của sterol với axit béo
Sterol có trong cơ thể người & đv. Ở ng: máu, mỡ, não,… ở đó
nó chuyển hóa thành: homon giới tính, vitamin D hay tham gia
cấu tạo màng TB
Vd: cholesterol
Photpholipit Là este của glixerol chứa 2 gốc axit béo & 1
gốc photphat hữu cơ
Là tp quan trọng của màng TB.
Nhờ cấu tạo “đầu” phân cực ghép đuôi ko phân cực, nó giúp
kiểm soát sự TĐC qua màng TB
Axit béo - Là axit monocacboxylic
- có số chẵn ng tử C (12-24C)
- ko phân nhánh
Xà phòng Muối Na\K của các axit béo
CACBOHIDRAT
Cacbohidrat Là những hợp chất hữu cơ tạo chức thường có công thức chung là Cn(H2O)m
Phân thành 3
nhóm chính
monosacarit
đisaccarit
polisacarit
Đường phèn Là đường mía kết tinh ở nhiệt độ thường (300C) đưuói dạng tinh thể lớn
Đường cát Là đường mía kết tinh có lẫn tạp chất màu vàng
Đường phên Là đường mía được ép thành phên, còn chứa nhiều tạp chất, màu nâu sẫm
Đường kính Là sacarozo ở dạng tinh thể nhỏ
AMIN-AMINO AXIT-PR
Amino
axit
Amino axit Là loại hchc tạp chức mà phân tử chứa đồng thời nhóm amino (NH2) & nhóm
cacboxyl (COOH)
Peptit LK peptit “LK giữa nhóm CO với nhóm NH giữa 2 đơn vị 𝛼 − 𝑎𝑚𝑖𝑛𝑜 𝑎𝑥𝑖𝑡 được gọi là LK
peptit”
Peptit Là những hợp chất chứa từ 2 50 gốc 𝛼 − 𝑎𝑚𝑖𝑛𝑜 𝑎𝑥𝑖𝑡 lk với nhau bằng các lk
peptit
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 49 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 49®
Peptit có vai trò quan trọng trong đs: một số peptit là homon điều hòa nội tiết, 1 số là kháng sinh của VSV. Vậy polipeptit là cơ sơ tạo nên protein
Peptit phân thành 2 loại:
oligopeptit: các peptit có từ 210 gốc 𝛼 − 𝑎𝑚𝑖𝑛𝑜 𝑎𝑥𝑖𝑡
polipeptit: các peptit có từ 1150 gốc 𝛼 − 𝑎𝑚𝑖𝑛𝑜 𝑎𝑥𝑖𝑡. Là cơ sở tạo nên
Protein
Protein Protein Là những polipeptit cao phân tử có M = vài chục nghìn vài triệu
Chia 2 loại Pr đơn giản: những Pr được tạo thành chỉ từ các gốc 𝛼 − 𝑎𝑚𝑖𝑛𝑜 𝑎𝑥𝑖𝑡
Pr phức tạp: những Pr đưuọc tạo thành từ pr đơn giản cộng với thành phần
“phi protein”, như axit nucleic, lipit, cacbohidrat
Có 4 bậc cấu trúc pt Pr
Bậc I là trình tự sắp xếp các đơn vị 𝛼 −𝑎𝑚𝑖𝑛𝑜 𝑎𝑥𝑖𝑡 trong mạch Pr
Giữ vững chủ yếu nhờ lk peptit.
Bậc II là hình dạng các chuỗi polipeptit. LK CO-NH. 2 dạng chính: gấp 𝛽
& xoắn 𝛼
bậc III Là hình dạng thực của đại phân tử Pr trong ko gian 3 chiều. Do bậc II cuộn xếp thành
những khối cầu
Lk đisunfua, sự tạo muối giữa COOH & NH2,… lk hidro cùng
lực hút Van Đe Van
bậc IV Gồm 2\nhiều polipeptit hình cầu (bậc III) kết hợp với nhau
Bằng nhiều lk & lực tương tác
Enzim Enzim Là những chất hầu hết có bản chất Pr, có khả năng xúc tác cho các qt hh, đặc
biệt trong cơ thể sv.
có trong mọi tế bào sống
Có 2 đặc điểm
tính chọn lọc cao
Tốc độ PƯ với xúc tác enzim rất lớn, gấp 109 − 1011 lần tốc độ của cùng pư
với xúc tác hh.
POLIME
Đại
cương
Polime Là những hợp chất có M rất lớn do nhiều đơn vị nhỏ (mắt xích) lk với nhau tạo
nên
Monome Pt tạo nên từng mắt xích
Hệ số polime hóa \ độ
polime hóa
n
Phân loại
Trùng hợp Là quá trình kết nối nhiều phân tử nhỏ (monome), giống nhau , tương tự nhau
pt rất lớn
ĐK: có lk bội\vòng kém bền
Trùng ngưng Là qt kết hợp nhiều phân tử nhỏ (monome), giống nhau , tương tự nhau
pt rất lớn , đồng thời giải phóng những pt
ĐK: có ít nhất 2 nhóm chức có khả
năng pư để tạo lk với nhau
theo nguồn gốc
polime thiên nhiên
polime tổng hợp
polime nhân tạo\bán tổng hợp
theo cách tổng hợp
polime trùng hợp
polime trùng ngung
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 50 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 50®
nhỏ khác (H2O,…)
Vật liệu polime
Chất dẻo & tính dẻo
Là vật liệu polime có tính dẻo
Tính dẻo là tính bị biến dạng khi chịu tác dụng của nhiệt, áp lực bên goài & vẫn giữ nguyên sự biến dạng đó khi vật thôi tác dụng
Vật lệu compozit
Là vật liệu gồm polime làm nhựa nền tổ hợp với các vật liệu vô cơ & hữu khác
Thành phần: gồm chất nền là polime & chất độn, ngoài ra, có chất phụ gia khác. Chất độn phân tán vào chất nền nhưng ko hòa tan vào nhau.
Các chất nền: nhựa nhiệt dẻo\nhựa nhiệt rắn
Các chât độn: chất sợi (bông, đay,…)\chất bột (silicat, bột nhẹ(CaCO3), bột “tan”(3MgO.4SiO2.2H2O)
Tơ Là vật liệu polime hình sợi dài & mảnh với độ bền nhất định
Phân 2 loại : tơ thiên nhiên & tơ hóa học (gồm tơ tổng hợp & bán tổng hợp\nhân tạo)
Cao su & tính đàn hồi
Là vật liệu polime có tính đàn hồi
Gồm cao su thiên nhiên & cao su tổng hợp
tính đàn hồi là tính biến dạng khi chịu lực tác dụng bên ngoài & trở lại dạng
ban đầu khi lực đó thôi td
Keo dán Là loại vật liệu có khả năng kết dính 2 mảnh vạt liệu giống nhau \ khác nhau mà ko làm biến đổi bản chất các vật liệu đưuọc kết dính
Bản chất là có thể tạo ra 2 mảng hết sức mỏng , bền vững (kết dính nội) & bám
chắc vào 2 mảnh vật liệu đưuọc dán (kết dính ngoại)
Phân loại keo dán
theo bản
chất hóa học
Keo dán hữu cơ Hồ tinh bột, keo epoxi
Keo dán vô cơ Thủy tinh lỏng, matit vô cơ (hỗn hợp dẻo của thủy tinh lỏng với các oxit kim loại ZnO, MnO, Sb2O3,…)
theo dạng keo
Keo lỏng Dd hồ tinh bột trong nước nóng, dd cao su trong xăng
Keo nhựa dẻo Matit vô cơ, matit hữu cơ, bitum
Keo dạng bột\bản mỏng (chảy ra ở nhiệt độ thích hợp & gắn kết 2 mảnh vật liệu khi để nguội)
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 51 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 51®
[bi kip chemistry]
[Các tên gọi hữu cơ khó nhớ]
nguồn tổng hợp & tham khảo: SGK
Part I: HCB, RX, ancol-phenol, andehit,axit HC & anhiđrit
Loại CTCT Tên gọi
HCB 𝐶2𝐻4
𝐶2𝐻2
𝐻2𝐶 = 𝐶𝐻 − 𝐶𝐻 = 𝐶𝐻2
Etilen
Axetilen
Butadien
𝐶𝐻2 = 𝐶𝐻 − 𝐶𝐻2 − 𝐶𝐻3
𝐶𝐻3 − 𝐶𝐻 = 𝐶𝐻 − 𝐶𝐻3
𝛼 − 𝑏𝑢𝑡𝑖𝑙𝑒𝑛
𝛽 − 𝑏𝑢𝑡𝑖𝑙𝑒𝑛
𝐶2𝐻4𝑂 (mạch vòng )
Etilen oxit (𝑒𝑡𝑖𝑙𝑒𝑛 + 𝐻2𝐴𝑔,𝑡0
→ )
Propylen oxit
(2 cái chất này dễ PƯ trùng hợp này^^)
𝐶6𝐻5 − 𝐶2𝐻3
𝐶10𝐻18 (2 vòng benzen liền cạnh)
𝐶10𝐻12 (1 vòng bezen liền cạnh 1 vòng no)
𝐶10𝐻18 (2 vòng no liền cạnh)
Stiren
Naphtalen (chương trình nâng cao)
Tetralin
Đecalin
𝐶6𝐻4(𝐶𝐻3)2
𝐶6𝐻5𝐶𝐻3
𝐶6𝐻5 − 𝐶𝐻(𝐶𝐻3)2
Xilen
Toluen
Cumen
Ankadien 𝐶𝐻2 = 𝐶 = 𝐶𝐻2 anlen
Dẫn xuất
halogen
𝑪𝑯𝑪𝒍𝟑 Clorofom
Chủ yếu là 𝑪𝑭𝑪𝒍𝟑 , 𝑪𝑭𝟐𝑪𝒍𝟐 Freon
Ancol-phenol 𝐻𝑂 − 𝐶6𝐻4 − 𝐶𝐻3 Crezol
o-𝐶6𝐻4(𝑂𝐻)2
p-𝐶6𝐻4(𝑂𝐻)2
Catechol (benzen-1,2-điol)
Hidroquinone (bezen-1,4-điol)
(2 chất này nếu có cho thì chắc sẽ cho dưới
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 52 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 52®
dạng IUPAC ^^)
Axit picric (2,4,6 trinitrophenol)
Andehit HCHO
(−𝐶𝐻2𝑂 −)𝑛
Fomandehit
Dung dịch 37-40% HCHO/H2O: fomalin
(hay fomon) ngâm xác đv, thuộc da,
tẩy uế, tiệt trùng
Polioximetylen\Parafom
ở các lọ đựng 40% HCHO, sau 1 thời gian
bảo quản thường thấy xuất hiện 1 lớp
bột màu trắng lắng xuống đáy bình. Đó
là sản phẩm tự trùng hợp của HCHO
𝐶𝐻3𝐶𝐻 = 𝑂
𝐶𝐻2 = 𝐶𝐻 − 𝐶𝐻𝑂
𝐶𝐻3𝐶𝐻2𝐶𝐻 = 𝑂
𝐶𝐻3𝐶𝐻 = 𝐶𝐻𝐶𝐻 = 𝑂
(𝐶𝐻3)2𝐶𝐻𝐶𝐻2𝐶𝐻 = 𝑂
Axetanđehit\anđehit axetic
Propenal\Acrolein
Proponanđehit \anđehit propionic
Crotonanđehit\anđehit crotonic
Isovaleranđehit\anđehit isovaleric
Axit
cacboxylic
𝐻𝐶𝑂𝑂𝐻
𝐶𝐻3𝐶𝑂𝑂𝐻
𝐶2𝐻5 − 𝐶𝑂𝑂𝐻
𝐶𝐻2 − [𝐶𝐻]2 − 𝐶𝑂𝑂𝐻
(𝐶𝐻3)2𝐶𝐻 − 𝐶𝑂𝑂𝐻
𝐶𝐻3[𝐶𝐻2]3 − 𝐶𝑂𝑂𝐻
𝐶2𝐻3 − 𝐶𝑂𝑂𝐻
𝐶𝐻2 = 𝐶(𝐶𝐻3) − 𝐶𝑂𝑂𝐻
Axit fomic hay Axit metanoic
Axit axetic
Axit propionic
Axit butyltric
Axit isobutylric
Axit valeric
Axit acrylic
Axit metacrylic
𝐻𝑂𝑂𝐶 − 𝐶𝑂𝑂𝐻
𝐻𝑂𝑂𝐶 − 𝐶𝐻2 − 𝐶𝑂𝑂𝐻
𝐻𝑂𝑂𝐶 − [𝐶𝐻2]3 − 𝐶𝑂𝑂𝐻
𝐻𝑂𝑂𝐶 − [𝐶𝐻2]4 − 𝐶𝑂𝑂𝐻
Axit oxalic (vị chua me)
Axit malonic
Axit glutaric (chú ý ko phải axit glutamic)
Axit ađipic
𝐶6𝐻5 − 𝐶𝑂𝑂𝐻 Axit benzoic
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 53 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 53®
1,4 𝐻𝑂𝑂𝐶 − 𝐶6𝐻4 − 𝐶𝑂𝑂𝐻 Axit terephtalic
AXIT BÉO:
𝐶15𝐻31𝐶𝑂𝑂𝐻 (256) Axit panmitic
𝐶17𝐻35𝐶𝑂𝑂𝐻 (284) Axit stearic
𝐶17𝐻33𝐶𝑂𝑂𝐻 (282) Axit oleic
𝐶17𝐻31𝐶𝑂𝑂𝐻 (280) Axit liloneic
Axit khác
Axit picric (2,4,6 trinitrophenol)
𝐻𝑂𝑂𝐶 − 𝐶𝐻(𝑂𝐻) − 𝐶𝐻(𝑂𝐻) − 𝐶𝑂𝑂𝐻
𝐶𝐻3 − 𝐶𝐻(𝑂𝐻) − 𝐶𝑂𝑂𝐻
𝐻𝑂𝑂𝐶 − (𝐻𝑂𝑂𝐶)𝐶(𝑂𝐻) − 𝐶𝑂𝑂𝐻
Axit nho\Axit tactric
Axit lactic (trong sữa chua)
Axit chanh\axit xictric
1,2 𝐻𝑂 − 𝐶6𝐻4 − 𝐶𝑂𝑂𝐻
Axit salixylic
Anhidrit
Anhiđrit phtalic
(𝐶𝐻3𝐶𝑂)2𝑂 Anhiđrit axetic
Bổ sung Axit béo
-axit panmitic: 𝐶𝐻3[𝐶𝐻2]14𝐶𝑂𝑂𝐻 𝐶15𝐻31𝐶𝑂𝑂𝐻 256
-axit stearic 𝐶𝐻3[𝐶𝐻2]16𝐶𝑂𝑂𝐻 𝐶17𝐻35𝐶𝑂𝑂𝐻 284
-axit oleic 𝐶𝐻3[𝐶𝐻2]7𝐶𝐻 = 𝐶𝐻[𝐶𝐻2]7𝐶𝑂𝑂𝐻 𝐶17𝐻33𝐶𝑂𝑂𝐻 282
-axit liloneic 𝐶17𝐻31𝐶𝑂𝑂𝐻 280
Part II: Este-lipit, cacbohidrat, amin amino axit-pr & polime
Este
etyl metanoat: HCOOC2H5
este mùi chuối chín: isoamyl axetat
este mùi dứa: etyl butirat
este mùi táo: etyl isovalerat
cacbohidrat
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 54 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 54®
glucôzơ\fructozo: 𝐶6𝐻12𝑂6 : 180
*glucozo
*frutozo:
sacarôzơ\mantôzơ : C12H22O11 : 342
*saccarozo: có lk 1,2-glicozit
*mantozo
tinh bột\xenlulôzơ : (C6H10O5)n : 162n
*tinh bột:
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 55 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 55®
*xenlulozo:
Amin
Pirolidin:
Amino axit
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 56 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 56®
POLIME
CHẤT DẺO
Tên CTCT M
PE (−CH2 − CH2 −)n 28n
PVC (−CH2 − CH(Cl) −)n 62,5n
PP (polipropylen)
PS (polistiren) CH CH2
C6H5
CH CH2
C6H5
xt, to, p
nn
PVA (polivinylaxetat)
CH2 CH OCOCH3xt, to, p
CH CH2
OCOCH3
nn
Polivinylancol (−CH2 − CH(OH) −)n
PMM\Poli(metyl metacrylat) nCH2 CH COOCH3
CH3
xt, to, p
metyl metacrylat poli(metyl metacrylat) (PMM)
CH CH2
CH3
COOCH3
n
Poli(phenol-fomanđehit) (PFF)
Có 3 dạng:
nhựa novolac: đun nóng hỗn hợp fomanđehit và phenol lấy dư với xúc tác axit nhựa novolac (mạch không phân nhánh):
OH OH
CH2 n+ nHCHOH+, to + nH2On
nhựa rezol: đun nóng hỗn hợp phenol và fomanđehit theo tỉ lệ 1:1,2 (xt là kiềm) nhựa rezol (mạch không phân nhánh)
nhựa rezit: khi đun nóng nựa rezol (t0=1500C) nhựa rezit\bakelit (có cấu trúc mạng không gian)
Teflon: (−CF2 − CF2 −)n
Tơ:
Tên CTCT M Ghi chú
Nilon –6 (Tơ Capron) (−NH[CH2]5CO −)n poliamit
Nilon – 7 (tơ enang) (−NH[CH2]6CO −)n poliamit
Nilon-6,6 (−NH[CH2]6NH − CO[CH2]4CO − )n 226n poliamit
Tơ lapsan
hay poli (etilen-terephtalat)
(−CO − C6H4 − CO − O − C2H4 − O −)n 192n polieste
Tơ nitron (olon\poliacrlonitrin)
(−CH2 − CH(CN) −)n hay (C2H3CN)n 53n
Tơ clorin Tạo thành khi clo hóa PVC
Bổ sung:
Caprolactam:
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 57 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 57®
Tơ axetat: Xenlulozo triaxetat: [C6H7O2(COCCH3)3]n, là tơ bán tổng hợp là sản phẩm khi cho Xenlulozo tác
dụng anhidrit axetic (CH3CO)2O
Tơ visco: là tơ bán tổng hợp. Sản phẩm của pư giữa Xenlulozo với CS2 (cacbon đisunfua) và NaOH là 1
dung dịch rất nhớt gọi là visco. Khi bơm dung dịch này qua những lỗ rất nhỏ (đường kính 0,1mm) ngâm trong dung dịch H2SO4 loãng, xenlulozo được giải phóng ra dưới dạng những sợi dài và mảnh, óng mượt như tơ, gọi
là tơ visco.
Cao su
Tên CTCT M
Cao su buna
nCH2=CHCH=CH2 0Na,t 2CH CH CH 2 n
CH 54
Cao su bunaS
nCH2 CH CH CH2 + nCH CH2
C6H5
to, p, xtCH2 CH CH CH2 CH CH2
C6H5
n
Cao su bunaN
nCH2 CH CH CH2 + nCH CH2
CN
to, p, xtCH2 CH CH CH2 CH CH2
CN
n
cao su isopren
(−CH2 − C(CH3) = CH − CH2 −)n hay (C5H8)n 68
Cao su clopren
CH2 CH C CH2nto, p, xt
CH2 CH C CH2
Cl Cln
Keo dán
Keo dán epoxi:…
urê fomanđêhit: (−𝑁𝐻 − 𝐶𝑂 − 𝑁𝐻 − 𝐶𝐻2 −)𝑛 = 72
CTGN
(𝐶4𝐻6)𝑥(𝐶6𝐻5𝐶2𝐻3)𝑦 = 54x + 104y
(𝐶2𝐻3𝐶𝑙)𝑘 → 𝐶2𝑘𝐻3𝑘−1𝐶𝑙𝑘+1 : %Cl=35,5(𝑘+1)
62,5𝑘+34,5 {
= 73,2%: 𝑘 = 1= 66,7%~67% ∶ 𝑘 = 2
= 64% ∶ 𝑘 = 3
(𝐶5𝐻8)𝑘 → 𝐶5𝑘𝐻8𝑘−2𝑆2 : %S=64
68𝑘+62
(𝐶5𝐻8)𝑘 → 𝐶5𝑘𝐻8𝑘+1𝐶𝑙 : %Cl=35,5
68𝐾+36,5
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 58 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 58®
Part III: Bổ sung (lấp đầy kiến thức)
Thuốc nổ TNT (2,3,5-trinitotoluen)
Xianuahidrin:
Vài dẫn xuất khác của axit cacboxylic
Ngoài este, axitcacboxylic còn có các dẫn
xuất:
Anhiđrit axit: 𝑅 − 𝐶(= 𝑂) − 𝑂 − 𝐶(= 𝑂) − 𝑅′
Halogenua axit: 𝑅 − 𝐶(= 𝑂) − 𝑋
Amit : 𝑅 − 𝐶(= 𝑂) − 𝑁𝑅2′
Nomex:
Kođel:
2,4-D ( 2,4-điclophenolxiaxetic) :
2,4,5-T ( 2,4,5-triclophenolxiaxetic) :
Đioxin:
(tất cả các chất này đều có trong SGK nhưng chắc ko thi vào đâu ^^)
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 59 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 59®
[bi kip chemistry]
[Nguồn HCB thiên nhiên]
nguồn tổng hợp & tham khảo: SGK, hoctainha.vn
thuộc chương trình NÂNG CAO
Lí do tạo chủ đề: 1 bài nhiều lý thuyết quan trọng dễ trở thành câu hỏi khó nêu ko biết ^^
ở chủ đề này, chúng ta đề cập những vấn đề sau:
Part I: DẦU MỎ
I . Trạng thái tự nhiên , tc vl & tp hh ______________________________________________
* Tp hóa học
là 1 hh phức tạp gồm hàng trăm HCB thuộc các loại ankan, xicloankan, aren
ngoài ra có 1 lượng nhỏ CHC chứa O, N, S & vết các Chất vô cơ
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 60 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 60®
Dầu ở các mỏ khác nhau
thường có tp các loại HCB & tạp chất rất khác nhau
nhưng tp nguyên tố thường như nhau: chủ yếu : C (83-87%) H(11-14%) 1 lựơng nhỏ S,O,N
kim loại nặng (1 phần triệu\ phần vạn)
Lưu huỳnh có trong nhiên liệu sẽ gây hại cho động cơ
* Chế biến dầu mỏ bao gồm chưng cất dầu mỏ & chế hóa dầu mỏ
II CHƯNG CẤT DẦU MỎ ________________________________________________________
(phần này chắc ko thi vào đâu ^^). Nhưng cần nhớ các ý chính:
1. Chưng cất dưới p thường
Chưng cất phân đoạn trong phòng TN
Để phân tách các chất có nhiệt độ sôi khác nhau không nhiều, người ta dùng phương pháp chưng cất phân đoạn.
Ở cột phân đoạn, hỗn hợp hơi càng lên cao càng giàu hợp
phần có nhiệt độ sôi thấp, vì hợp phần có nhiệt độ sôi cao đã bị
ngưng đọng dần từ dưới lên
Chưng cất phân đoạn dầu mỏ
Dầu khai thác từ mỏ lên gọi là dầu thô.
Dầu thô sau khi sơ chế loại bỏ nước, muối, được chưng cất
ở áp suất thường trong các tháp chưng cất phân đoạn liên tục
cao vài chục mét. Nhờ vậy, người ta tách được những phân đoạn dầu có nhiệt độ sôi khác nhau. Các
phân đoạn đó được đưa đi sử dụng hoặc được chế biến tiếp
2. Chưng cất dưới p cao
3. Chưng cất dưới p thấp
Phần còn lại sau khi chưng cất ở áp suất thường (có thể chiếm tới 40% dầu thô) là một hỗn hợp nhớt
đặc, màu đen, gọi là cặn mazut.
Khi chưng cất cặn mazut dưới áp suất thấp, ngoài phân đoạn linh động hơn dùng crackinh người ta
thu được dầu nhờn (để bôi trơn máy), vazơlin và parafin (dùng trong y dược, dùng làm nến,...). Cặn
đen còn lại được gọi là atphan dùng để rải đường.
Tất cả quá trình chưng cất dầu mỏ để tách lấy các sản phẩm như trình bày ở trên được gọi là tinh cất,
hoặc thông thường còn gọi là " lọc dầu ".
Dầu mỏ: 1 hh phức tạp
hàng trăm HCB: ankan, xicloankan,
aren
1 ít CHC chứa
O, N, S
vết các chất vô cơ
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 61 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 61®
III CHẾ BIẾN DẦU MỎ BẰNG PP HÓA HỌC _________________________________________
Nói gọn là chế hóa dầu mỏ, là biến đổi cấu tạo hóa học các HCB của dầu mỏ. Nhằm 2 mục đích:
đáp ứng nhu cầu về số lượng , chất lượng xăng làm nhiên liệu. Chất lượng xăng đo bằng chỉ số octan
Chỉ số octan càng cao xăng càng good
thực nghiệm: chỉ số octan giảm theo thứ tự:
Aren > anken có nhánh > ankan có nhánh > xicloankan có nhánh > anken ko nhánh > xicloankan ko
nhánh > ankan ko nhánh
isooctan (2,2,4-trimetylpentan ) có chỉ số octan = 10 (khả năng chống kích nổ
rất tốt)
heptan có khả năng chống kích nổ kém nhất chỉ số octan=0
1 mẫu xăng chỉ số octan=a% tức là có a%isooctan & (100-a)% heptan về V
đáp ứng cho nhu cầu về nguyên liệu cho Cn hóa chất
Cn hóa chất cần nhiều anken, aren để tổng hợp ra polime & các hóa phẩm khác mà trong thành phần
của dầu mỏ ko có anken, thường có rất ít aren nhẹ
2 pp chủ yếu : RIFOMINH & CRACKINH
1 Rifominh
Tại sao phải Rifominh?
Vì xăng thu được từ chưng cất dầu mỏ có chỉ số octan thấp (vì chứa chủ yếu các ankan ko phân nhánh)
Thế nào là Rifominh?
Là quá trình dùng xúc tác & nhiệt biến đổi cấu trúc của HCB từ ko phân nhánh phân nhánh , từ ko thơm
thơm
Trong qt Rifominh xảy ra 3 loại pư chủ yếu sau:
chuyển ankan mạch thẳng nhánh & xicloankan:
Tách hidro chuyển xicloankan aren:
Tách hidro chuyển ankan aren:
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 62 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 62®
2 Crackinh
Là qt bẻ gãy phân tử HCB mạch dài các phân tử HCB mạch ngắn hơn nhờ td nhiệt (crackinh nhiệt) \
của xúc tác & nhiệt (crackinh xúc tác)
Crackinh nhiệt
𝑡0 = 700~9000𝐶, chủ yếu nhằm tạo ra eten, propen, buten & penten dùng làm monome sx polime
Cracking xúc tác
chủ yếu nhằm chuyển HCB mạch dài của các phân tử đoạn có 𝑡0𝑠ô𝑖 𝑐𝑎𝑜 xăng nhiên liệu
Part II: KHÍ MỎ DẦU & KHÍ TN
Khí mỏ dầu còn gọi là khí đồng hành, có trong các mỏ dầu
khí TN là các khí chứa trong các mỏ khi riêng biệt
I. Tp
Tp % V
Khi mỏ dầu Khí TN
Metan 50-70 70-95
Etan ~20 2-8
Propan ~11 ~2
Butan ~4 ~1
Pentan (khí) ~2 ~1
N2, H2, H2S, He, CO2 ~12 ~4-20
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 63 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 63®
II. CHẾ BIẾN - ỨNG DỤNG
Part III: THAN MỎ
trong các loại than mỏ (than gầy, than béo, than bùn,…) hiện nay chỉ có than béo (than mỡ) đưuọc dùng
để chế than cốc & cc 1 lượng nhỏ HCB
Chưng khô than béo
Chưng cất nhựa than đá
Nhựa than đá đem chưng cất sẽ thu được các hiđrocacbon thơm, dị vòng thơm và các dẫn xuất của
chúng. Thí dụ, ở các khoảng nhiệt độ tăng dần sẽ thu được các phân đoạn sau:
Phân đoạn sôi ở 80−1700C, gọi là dầu nhẹ, chứa benzen, toluen, xilen,...
Phân đoạn sôi ở 170−2300C, gọi là dầu trung, chứa naphtalen, phenol, piriđin,...
Phân đoạn sôi ở 230−2700C, gọi là dầu nặng, chứa crezol, xilenol, quiolin,...
Cặn còn lại gọi là hắc ín dùng để rải đường
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 64 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 64®
[bi kip chemistry]
[Danh pháp hữu cơ]
nguồn tổng hợp & tham khảo: SGK, moon.vn
Part I: Điều cần biết
1. Tên các nhóm chức
STT Tên gọi CT
1 Nhóm Hidroxyl -OH
2 Nhóm Oxi -O-
3 Nhóm Fomyl -CHO
4 Nhóm cacbonyl >C=O
5 Nhóm Cacboxyl -COOH
6 Nhóm Oxi cacbonyl -COO-
7 Amin bậc I
Amin bậc II
Amin bậc III
-NH2
-NH-
-N<
2 tên 1 số gốc HCB
Loại CT Tên gọi
Gốc hóa trị I
No ko nhánh 𝑅(𝑛𝑜) − Ankyl
Ví dụ: metyl, etyl,…
No có nhánh
(𝐶𝐻3)2𝐶𝐻 − Iso propyl \ 1-metyletyl
(𝐶𝐻3)2𝐶𝐻 − 𝐶𝐻2 −
𝐶𝐻3 − 𝐶𝐻2 − 𝐶𝐻(𝐶𝐻3) −
𝐶𝐻3 − 𝐶(𝐶𝐻3)2
Iso butyl \ 2-metylpropyl
Sec butyl \...
Tert butyl \...
𝐶𝐻3 − 𝐶𝐻(𝐶𝐻3) − 𝐶𝐻2 − 𝐶𝐻2 −
𝐶𝐻3 − 𝐶(𝐶𝐻3)2 − 𝐶𝐻2 −
𝐶𝐻3 − 𝐶𝐻2 − 𝐶(𝐶𝐻3)2 −
Iso pentyl \ Isoamyl \...
Neo pentyl \...
Tert pentyl \ tertamyl \...
sec: gốc ở vị trí C bậc II
tert: gốc ở vị trí C bậc III
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 65 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 65®
1 nối đôi 𝐶𝐻2 = 𝐶𝐻 −
𝐶𝐻2 = 𝐶𝐻 − 𝐶𝐻2 −
𝐶𝐻2 = 𝐶𝐻(𝐶𝐻3) −
Vinyl \etenyl
Anlyl \propen-3-yl
Isopropenyl \1-metylvinyl
mạch chính là mạch ko no đánh số bắt
đầu từ nguyên tử C có hóa trị tự do
Thơm 𝐶6𝐻5 −
𝐶6𝐻5 − 𝐶𝐻2 −
Phenyl
Benzyl
3. Tên số đếm & tên mạch cacbon chính
Số đếm Mạch C chính
1 mono 𝐶 met
Không xuất
phát từ số đếm
2 đi 𝐶 − 𝐶 et
3 tri 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 prop
4 tetra 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 but
5 penta 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 pent
Xuất phát từ số đếm
6 hexa 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 hex
7 hepta 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 hept
8 octa 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 oct
9 nona 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 non
10 đeca 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 − 𝐶 đec
(Ghi chú: số đếm hay còn gọi là tiền tố về độ bội)
Part II: Danh pháp IUPAC & gốc chức từng loại HCHC
Loại Quy tắc Ví dụ
HCB
Ankan Ko phân nhánh:
Tên mạch chính “an” Metan,….
Phân nhánh:
số chỉ vị trí-tên nhánh tên mạch chính ”an”
Mạch chính : mạch dài nhất, nhiều nhánh nhất. Đánh số C bđ từ
phía phân nhánh sớm hơn.khi có 2 nhánh ở vị trí cân đối thì C1 ở
đầu gần nhánh đơn giản hơn
gọi tên mạch nhánh theo thứ tự ABC
Xicloankan Số chỉ vị trí-tên nhánh Xiclo+Tên mạch chính “an”
mạch chính: mạch vòng
đánh số sao cho tổng các số chỉ vị trí các mạch nhánh là min
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 66 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 66®
Anken Số chỉ vị trí-tên nhánh Tên mạch chính -vị trí-“en”
mạch chính: mạch chứa nhiều lk đôi nhất , dài nhất & nhiều
nhánh nhất
đánh C mạch chính: bđ từ phía gần lk đôi hơn
số chỉ vị trí lk đôi : khi mạch chính chỉ có 2\3 C ko cần ghi
Ankin (Tương tự anken)
chú ý: ưu tiên nối đôi hơn nối ba
Dẫn xuất halogen, ancol, phenol
Dx
Halogen
Tên gốc chức=
Tên gốc HCB + halogenua 𝐶𝐻2 = 𝐶𝐻 − 𝐹: vinyl clorua
Tên thay thế: 𝐶𝑙𝐶𝐻2𝐶𝐻2𝐶𝑙: 1,2-đicloetan
Ancol Tên thông thường
Ancol+tên gốc HCB+”ic”
CH3OH: ancol metylic
Tên thay thế:
Tên HCB tương ứng theo mạch chính-số chỉ vị trí-”ol”
mạch chính: mạch C dài nhất có chứa nhiều OH nhất
đánh số bđ từ phía gần OH hơn
Butan-2-ol;
2-metylpropan-1-ol;
3,7-đimetyloct-6en-1-ol,…
ANĐEHIT-XETON-AXIT CACBOXYLIC
Anđehit IUPAC:
mạch chính chứa CH=O
đánh số 1 từ nhóm đó
Tên HCB theo mạch chính “al” Metanal, etanal,…
Xeton IUPAC:
mạch chính chứa nhóm C=O
đánh số 1 từ nhóm đó
Tên HCB theo mạch chính “on” But-3-en-2-ol
Gốc chức: gồm tên 2 gốc HCB đính với C=O & “xeton” Metyl vinyl xeton
ESTE (RCOOR’,…)
Este
Tên gốc HCB R’ + tên anion gốc axit(đuôi “at”) Metyl axetat,…
AMIN, AMINO AXIT, PROTEIN
amin
Tên gọi 1 số amin
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 67 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 67®
Amino
axit
Tên 1 số 𝜶 − 𝒂𝒎𝒊𝒏𝒐 𝒂𝒙𝒊𝒕
Cách đánh số Hi Lạp của vị trí nhóm NH2 :
Mạch 𝑪 − 𝑪 − 𝑪 − 𝑪 − 𝑪 − 𝑪 − 𝑪𝑶𝑶𝑯
Vị trí 7 6 5 4 3 2 1
Số Hi Lạp ω 휀 𝛿 𝛾 𝛽 𝛼
Part III: Tạp chức (All)
Trình tự gọi tên IUPAC:
Locant - nhóm thế \ nhóm chức ko chính Mạch chính - Locant - độ chưa bão hòa - Locant - Nhóm chức chính
ở dạng tiền tố, thứ tự ABC, có thể có tiền
tố độ bội (ko ảnh hưởng thứ tự ABC)
ở dạng hậu tố en\in\an
ở dạng hậu tố, có thể có
tiền tố số đếm
Locant: là chỉ số về vị trí các nhóm thế & nhóm chức. là chữ số Ả Rập (1,2,3,…) hoặc chữ cái Hi Lạp
(𝛼, 𝛽,…). Được đặt ngay trước bộ phận liên quan
Dấu phẩy : phân cách các locant viết cạnh nhau
gạch nối dùng vào các mục đích:
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 68 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 68®
phân cách locant với phần còn lại liền kề
phân cách các locant ở gần nhau mà thuộc về các phần khác nhau của tên gọi (thường thêm dấu () )
Ví dụ:
phân cách các tiền tố cấu tạo (sec-, tert-, cis-, trans-,…) & các tiền tố vị trí (ortho-,…) với các phân còn
lại. Các tiền tố này ko được viết hoa dù ở đầu câu.
Ví dụ: sec-butyl clorua
khoảng trống : dùng để phân cách các từ trong danh pháp gốc chức)
móc () dùng để:
tách riêng cho rõ một gốc phức tạp mà tiếp tục có nhánh riêng
Ví dụ:
bao bọc tên monome có nhánh + locant của nó, tên monome gồm 2 thành phần
Ví dụ: poli(vinyl clorua)
móc []: chỉ sự lặp lại nhiều lần các nhóm kéo dài mạch
Tiền tố & hậu tố
Loại CT Tiền tố Hậu tố
Chỉ có tiền tố F- Flo-
Cl- Clo-
Br- Brom-
I- Iot-
-NO2 Nitro-
-OR (R)oxi-
Có cả tiền tố &
hậu tố
-(C)OOH Axit ∎-oic
-COOH Cacboxi- Axit ∎-cacboxylic
-(C)HO Oxo- ∎-al
-CHO Fomyl- ∎-cacbanđehit
>C=O Oxo- ∎-on
-OH Hiđroxi- ∎-ol
-NH2 Amino- ∎-amin
(chú ý: C trong -(C)OOH & -(C)HO là C được tính trong mạch chính, không tính trong nhóm thế)
Nhóm chức chính:
tạp chức: thứ tự ưu tiên: axit (-COOH) anhidrit axit Este (-COO-)halogenua axitamitanđehit
(CHO) xeton(>C=O)ancol (-OH) & phenol amin ete (-O-)
với HCB: nối đôi nối 3
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 69 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 69®
Mạch chính:
Có thể là mạch hở \ vòng.
Cách chọn mạch chính nếu ko có vòng :
Nếu có vòng:
khi mạch thẳng có nhiều C hơn mạch vòng thì chọn mạch thẳng là mạch chính
khi mạch thẳng có ít C hơn vòng và ko chứa nhóm chức thì chọn mạch vòng làm mạch chính
mạch thẳng mà có nhóm chức thì ưu tiên chọn mạch thẳng là mạch chính
nhiều vòng rời rạc chọn mạch thẳng là chính
Đánh số:
Chú ý: đánh sao cho tổng vị trí các nhánh là min
với HCB khi có 2 nhánh ở vị trí cân đối thì C1 ở đầu gần nhánh đơn giản hơn
Ví dụ:
còn 1 số quy tắc khác trong chọn mạch chính, đánh số, … nhưng chắc ko cần thiết cho thi ĐH nên thui
mình ko đưa vào ^^
chứa nhóm chức chính dài nhất max lk đôi, ba ( ưu tiên lk đôi) nhiều nhánh nhất
B1: chọn C1 • đầu mạch gần nhóm chức chính nhất
B2: chọn C2,C3,…: • ưu tiên: nối đôi --> nối ba --> nhóm chức ko chính--> nhánh HCB
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 70 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 70®
[bi kip chemistry]
[CÁC LOẠI CHỈ SỐ CỦA CHẤT BÉO]
nguồn tổng hợp & tham khảo:
Chú ý: mấy cái chỉ số này thuộc chương trình NC
Chỉ số axit: số mg KOH trung hòa axit béo tự do trong 1 g chất béo
Chỉ số este: số mg KOH td este trong 1 g chất béo
Chỉ số xà phòng = +
Chỉ số iot: số g I2 có thể cộng vào 100 g chất béo ko no
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 71 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 71®
MORE
[bi kip chemistry]
[Quy luật tan]
nguồn tổng hợp & tham khảo: SGK , tài liệu của Ths Võ Hồng Thái
Part I: Vô cơ
Phần I. Đơn chất
halogen: F2 ko tan trong nước vì phân hủy nước mạnh.
Cl2,I2,Br2 tan tương đối ít trong nước & tan nhiều trong dung môi hữu cơ (nhất là hexan &
CCl4)
Phần II. Khí vô cơ
NH3 tan rất nhiều trong nước. Thí nghiệm nước chảy ngược đã chứng minh tính tan đó
Tương tự HCl cũng vậy, đặc biệt:
dd HCl đặc: chất lỏng ko màu, mùi xốc, “bốc khói: trong kk ẩm.
𝟐𝟎𝟎𝑪, dd HCl đặc nhất : 37%, D>H2O. Khi đun nóng, đầu tiên HCl bay ra cùng với lượng nhỏ hơi
nước. Đến khi CddHCl=20,2 HCl & H2O tạo thành 1 hh đẳng phí , sôi ở 𝟏𝟏𝟎𝟎𝑪
CO2 tan nhiều trong nước (đkt, 1 lít H2O hào tan 1 lít CO2)
Phần III. Axit vô cơ & hc khác
H2SiO3 ko tan /H2O
H2O2 : lỏng ko màu, nặng hơn nước, tan trong nước bất kì tỉ lệ nào.
Phần III. Muối & M(OH)n
Phần này các bạn đọc bảng tính tan rùi suy ra cách nhớ cũng được. ^^
Tất cả các muối nitrat (NO3-), ClO3-, 𝑯𝑪𝑶𝟑𝟐−, 𝑯𝑺𝑶𝟑
𝟐−, 𝑨𝒍𝑶𝟐𝟐−, 𝒁𝒏𝑶𝟐
𝟐− đều tan
ngoại lệ: 𝑁𝑎2𝐶𝑂3 hơi ít tan
Tất cả các muối Na+, K+, NH4+ tan
Muối halogen
MORE
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 72 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 72®
với Cl-,Br-,I-: trừ 𝑨𝒈𝑿,𝑷𝒃𝑿𝟐, 𝑪𝒖𝑿,𝑯𝒈𝟐𝑿𝟐 không tan, còn lại tan
với 𝐹−: khác với các halogenua trên, AgF tan
Hầu hết các muối 𝑺𝑶𝟒𝟐− tan, trừ:
𝑩𝒂𝑺𝑶𝟒, 𝑷𝒃𝑺𝑶𝟒, 𝑺𝒓𝑺𝑶𝟒 không tan
𝐶𝒂𝑺𝑶𝟒, 𝑨𝒈𝑺𝑶𝟒, 𝑯𝒈𝟐𝑺𝑶𝟒 ít tan
Hầu hết các muối 𝑺𝟐− không tan, nhưng :
muối sunfua của KLK, KLKT tan
muối sunfua của kim loại hóa trị III như 𝐴𝑙2𝑆3, 𝐹𝑒2𝑆3, 𝐶𝑟2𝑆3 không tồn tại trong nước. Trong nước
chúng bị thuy phân tạo hidroxit kết tủa & 𝐻2𝑆 ↑
Hầu hết các muối Cacbonat(𝑪𝑶𝟑𝟐−), sunfit(𝑺𝑶𝟑
𝟐−) , Silicat (𝑺𝒊𝑶𝟑𝟐−), Photphat (𝑷𝑶𝟒
𝟐−) không tan ,
nhưng:
muối với 𝑁𝑎+, 𝐾+, 𝑅𝑏+, 𝐶𝑠+, 𝑁𝐻4+ tan
𝐿𝑖2𝐶𝑂3, 𝐿𝑖3𝑃𝑂4 ít tan
các muối cacbonat của KL hóa trị III như 𝐴𝑙2(𝐶𝑂3)3, 𝐹𝑒2(𝐶𝑂3)3, 𝐶𝑟2(𝐶𝑂3)3 không tồn tại trong
nước, Chúng bị thủy phân hoàn toàn trong nước tạo hidroxit kết tủa & CO2↑
Hầu hết các hidroxit dạng M(OH)n của KL không tan nhưng:
với KLK: MOH, 𝑩𝒂(𝑶𝑯)𝟐, 𝑵𝑯𝟒𝑶𝑯 tan
𝑪𝒂(𝑶𝑯)𝟐, 𝑺𝒓(𝑶𝑯)𝟐 ít tan
𝑨𝒈𝑶𝑯,𝑪𝒖𝑶𝑯,𝑯𝒈𝑶𝑯 bị phân tích trong nước tạo oxit KL & H2O
Part II: Hữu cơ
ở đây đề cập đến tính tan, nhẹ \ nặng hơn nước, tính tan trong dung môi HC & tính hòa tan của các
loại HCHC
1Sắp xếp theo loại:
Loại Tính tan, hòa tan trong nước & dung môi HC, nhẹ\nặng hơn nước
Không tan\ rất ít tan trong nước
HCB không tan hoặc rất ít tan /H2O, tan trong các dung môi hữu cơ như benzen, rượu, ete...
tất cả các akan đều không tan /H2O (chúng thể hiện tính kị nước), khi trộn với nước tách
lớp & nổi lên trên
Đặc biệt Benzen có thể hòa tan brom, iot, lưu huỳnh, cao su, chất béo,…
striren nhẹ hơn nước
Nâng cao:
Dx halogen
(Nâng cao)
cũng hầu như ko tan /H2O, tan good trong các dung mỗi ko phân cực (HCB, ete,…)
trích sgk: ở đk thường, các dx monohalogen có M nhỏ như 𝐶𝐻3𝐹, 𝐶𝐻3𝐶𝑙, 𝐶𝐻3𝐵𝑟 là những
chất khí. Các dx halogen có M lớn hơn thường ở thể lỏng & nặng hơn nước. Ví dụ:
𝐶𝐻3𝐼, 𝐶𝐻2𝐶𝑙2, 𝐶𝐻𝐶𝑙3. 𝐶𝐶𝑙4, 𝐶2𝐻4𝐶𝑙2, 𝐶6𝐻5𝐵𝑟,…
Este nhẹ hơn nước, rất ít tan trong nước
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 73 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 73®
hòa tan được nhiều CHC khác nhau
Lipit nhẹ hơn nước, hoàn toàn ko tan /H2O, tan tốt trong dung môi HC
Polime Đa số ko tan trong nước cũng như các dung môi thông thường, một số tan trong dung mội
thích hợp tạo dung dịch nhớt (ví dụ cao su tan trong benzen, toluen,…)
Dễ tan trong nước
Ancol các ancol C1 C3 tan vô hạn trong nước
số C tăng độ tan giảm dần
Anđehit &
xeton
HCHO & CH3CHO tan rất tốt /H2O & trong các dung môi HC
Axeton (𝐶𝐻3 − 𝐶𝑂 − 𝐶𝐻3) tan vô hạn /H2O & hòa tan nhiều CHC khác
Axit
cacboxylic
dễ tan, quy luật có vẻ giống ancol:
Axit fomic, axit axetic, axit propionic (tức C1C3 no) tan vô hạn trong nước
số C tăng độ tan giảm dần
Amino axit dễ tan /H2O vì chúng tồn tại ở dạng lưỡng cực (muối nội phân tử)
Vừa dễ tan, vừa khó tan trong nước
Phenol tan ít trong nước lạnh nhưng tan vô hạn ở 660𝐶
dễ tan trong etanol, ete, axeton
Cacbohidrat Glucozo, frutozo , saccarozơ mantozơ dễ tan /H2O
Tinh bột ko tan trong nước nguội. Trong nước nóng 650 trở lên , tinh bột dd keo nhớt
“hồ tinh bột”
Xenlulozơ ko tan trong nước cả khi đun nóng, ko tan trong dung mỗi HC thông thường như
ete, benzen,…
Amin Metyl-. Đimetyl-, trimetyl amin là những chất khí dễ tan /H2O
các amin đồng đẳng cao hơn : M tăng chất lỏng\rắn độ tan /H2O giảm dần
anilin : chất lỏng, ít tan /H2O, tan trong ancol, benzen
Protein Protein hình sợi hoàn toàn ko tan /H2O
Proetein hình cầu tan /H2O tạo dd keo như abumin, hemoglobin (máu)
2 More
Tất cả các muối axetat(CH3COO-) tan.
Hầu hết các muối Oxalat (−𝑂𝑂𝐶 − 𝐶𝑂𝑂 − ℎ𝑎𝑦 𝐶2𝑂42−) không tan trừ muối với KLK, amoni
3. (đang bổ sung)
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 74 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 74®
[bi kip chemistry]
[Quy luật phân tích, nhiệt phân]
nguồn tổng hợp & tham khảo: tài liệu của Ths Võ Hồng Thái
Part I: Vô cơ
Chú ý: Ở đây đề cập đến PƯ nhiệt phân và PƯ tự phân tích (không cần đk 𝒕𝟎 cao)
sự nhiệt phân các muối không xảy ra ngay trong dung dịch , nghĩa là khi đun nóng dung dịch thì cũng
không có sự nhiệt phân . PƯ chỉ xảy ra khi đã cô cạn dd mà vẫn tiếp tục đun nóng tiếp
Phần [1]: Pư nhiệt phân
1. Muối cacbonat trung hòa
Muối cacbonat trung hòa của KLK 𝑀2𝐶𝑂3 bền với nhiệt
Muối cacbonat trung hòa của KL khác bị nhiệt phân hủy:
𝑴𝒈𝑪𝑶𝟑𝒕𝟎
→ 𝑴𝒈𝑶 + 𝑪𝑶𝟐
…
2. Muối hidrocacbonat: bị nhiệt phân tạo muối trung hòa, phản ứng rất dễ xảy ra, ngay cả khi đun nóng
dung dịch.
Ví dụ: 2NaHCO3t0
→ Na2CO3 ++H2O + CO2
3. Muối nitrat:
Muối nitrat của các KL hoạt động mạnh (KL đứng trước Mg) bị nhiệt phân thành muối nitrit & oxi:
Ví dụ: 𝟐𝑲𝑵𝑶𝟑 𝒕𝟎
→ 𝟐𝑲𝑵𝑶𝟐 +𝑶𝟐
Muối nitrat của KL từ Mg Cu bị nhiệt phân thành oxit KL + 𝑁𝑂2 + 𝑂2:
Ví dụ: 𝟐𝑴𝒈(𝑵𝑶𝟑)𝟐 𝒕𝟎
→ 𝟐𝑴𝒈𝑶 + 𝟒𝑵𝑶𝟐 + 𝑶𝟐
Muối nitrat của Ag, Au, Hg,…(sau Cu) bị phân hủy thành KL + 𝑁𝑂2 + 𝑂2:
Ví dụ: 𝟐𝑨𝒈𝑵𝑶𝟑 𝒕𝟎
→ 𝟐𝑨𝒈 + 𝟐𝑵𝑶𝟐 + 𝑶𝟐
4. Các muối\hợp chất khác của nitơ:
𝐻𝑁𝑂3 𝑡0
→ 𝐻𝑁𝑂2 + 𝑂2
𝑁𝐻4𝐶𝑙(𝑟) 𝑡0
→𝑁𝐻3(𝑘) + 𝐻𝐶𝑙(𝑘)
𝑁𝐻4𝑁𝑂2𝑡0
→𝑁2 + 2𝐻2𝑂 (PƯ đ/c Nito trong phòng TN)
𝑁𝐻4𝑁𝑂32100
→ 𝑁2𝑂 + 2𝐻2𝑂
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 75 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 75®
𝑁𝐻4𝑁𝑂33000
→ 𝑁2 +1
2𝑂2 + 2𝐻2𝑂
𝑁2𝑂 𝑡0𝑐𝑎𝑜(5000𝐶)→ 𝑁2 +
1
2𝑂2 + 2𝐻2𝑂
5 2𝐻3𝑃𝑂4200−2500𝐶→ 𝐻4𝑃2𝑂7 + 𝐻2𝑂
𝐻4𝑃2𝑂7400−5000𝐶→ 2𝐻𝑃𝑂3 + 𝐻2𝑂
6 Các muối chứa nhiều oxi trong phân tử
Cần chú ý là KClO3 nếu có xt là MnO2 thì sẽ nhiệt phân tạo ra KCl và O2, còn không thì sẽ pư theo cả 2
hướng là :
KClO3 → KCl +3
2O2
4KClO3 → KCl + 3KClO4
7 Amoni đicromat:
8 3𝐹𝑒2𝑂3𝑡0𝑐𝑎𝑜→ 2𝐹𝑒3𝑂4 +
1
2𝑂2
9 PƯ nhiệt phân hidroxit như 𝐹𝑒(𝑂𝐻)3, 𝐹𝑒(𝑂𝐻)2, 𝑀𝑔(𝑂𝐻)2, 𝐴𝑙(𝑂𝐻)3, …
Phần [2]: Pư tự phân tích
1.Các chất dễ phân tích tạo khí + H2O (không cần nhiệt độ cao):
𝐻2𝐶𝑂3, 𝐻2𝑆𝑂3, 𝑁𝐻4𝑂𝐻
các chất này chỉ tồn tại trong các dung dịch rất loãng. Không có ở dạng nguyên chất
2.Muối amoni cacbonat & amoni hidrocacnonat bị thủy phân chậm ngay ở nhiệt độ thường:
(𝑁𝐻4)2𝐶𝑂3 → 𝑁𝐻3 + 𝑁𝐻4𝐻𝐶𝑂3
𝑁𝐻4𝐻𝐶𝑂3 → 𝑁𝐻3 + 𝐶𝑂2 +𝐻2𝑂
⇒ (𝑵𝑯𝟒)𝟐𝑪𝑶𝟑 → 𝟐𝑵𝑯𝟑 + 𝑪𝑶𝟐 +𝑯𝟐𝑶
3.Các muối cacbonat của KL hóa trị III như 𝑨𝒍𝟐(𝑪𝑶𝟑)𝟑, 𝑭𝒆𝟐(𝑪𝑶𝟑)𝟑, 𝑪𝒓𝟐(𝑪𝑶𝟑)𝟑 không tồn tại trong nước,
Chúng bị thủy phân hoàn toàn trong nước tạo hidroxit kết tủa & CO2↑
4.muối sunfua của kim loại hóa trị III như 𝑨𝒍𝟐𝑺𝟑, 𝑭𝒆𝟐𝑺𝟑, 𝑪𝒓𝟐𝑺𝟑 không tồn tại trong nước. Trong nước chúng
bị thuy phân tạo hidroxit kết tủa & 𝐻2𝑆 ↑
5. 𝑨𝒈𝑶𝑯, 𝑪𝒖𝑶𝑯,𝑯𝒈𝑶𝑯 bị phân tích trong nước tạo oxit KL + H2O
6. 3HNO2 2NO + HNO3 + H2O
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 76 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 76®
7. Bổ sung
AgX bị phân tích ngoài as (X: Cl, Br, I)
Vd: 𝐴𝑔𝐶𝑙𝑎𝑠→𝐴𝑔 +
1
2𝐶𝑙2
Part II: hữu cơ
…
[bi kip chemistry]
[Làm khô khí ẩm]
nguồn tổng hợp & tham khảo: tài liệu của tác giả TQS (không rõ tên chính xác)
[bảng tổng hợp ]
𝑵𝑶 𝑪𝑶 𝑵𝑯𝟑 𝑵𝟐 𝑪𝒙𝑯𝒚 𝑯𝟐 𝑶𝟐 𝑪𝑶𝟐 𝑺𝑶𝟐 𝑵𝑶𝟐 𝑯𝟐𝑺 𝑪𝒍𝟐
NaOH
H2SO4
CaO
CaCl2
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 77 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 77®
[bi kip chemistry]
[Chất độc\nguy hiểm]
nguồn tổng hợp & tham khảo: SgK
ko chứa chương Hóa học & xh-kt-mt
chất được mình full màu hồng nhạt (vd: 𝑯𝟐𝑺𝑶𝟒, 𝑪𝑶𝟐, 𝑪𝟐𝑯𝟐, …) là những chất ko phải chất độc, chỉ
mang tính chất nguy hiểm, khi thí nghiệm\làm gì đó thì phải cẩn thận ^^
Part I: Vô cơ
Chất Tác hại
Nhóm Halogen
Khí Clo Phá hoại niêm mạc đường hô hấp cần phải cẩn thận khi tiếp xúc với clo
Muối florua Đều độc
𝑶𝑭𝟐 Khí ko màu, mùi đặc biệt, rất độc
Brom Rất độc, rơi vào da gây bỏng nặng
Nhóm Oxi
Ozon (𝑶𝟑) (KK chứa 1 lượng nhỏ ozon (< 10−6% về V) làm kk trong lành)
lượng ozon lớn hơn gây độc cho con người
Theo phần tư liệu SGK:
trên tầng đối lưu , tầng ozon là lá chắn bảo vệ cho sự sống trên bề mắt Trái Đất, cả
tia cực tím (UV)
trên mặt đất (ở tầng thấp) , 𝑂3 là chất ô nhiễm, cùng với oxit nitơ gây mù quang hóa
bao phỉ bầu trời thành phố trong những ngày hè ko gió. Mù quang hóa gây đau cơ
bắp, mũi, cuống họng nguồn gốc bệnh khí thở.
Giống 𝐶𝑂2, gây hiệu ứng nhà kính: [𝑂3] tăng 2 lần 𝑡0 mặt đất tăng 10𝐶
(Hợp chất CFC (cloflocacbon) như: 𝐶𝐶𝑙2𝐹2. 𝐶𝐶𝑙3𝐹,… tên chung: Freon, là chất sinh
hàn, dùng trong máy lạnh, máy điều hòa,… Nói chung gây phá hủy tầng ozon.)
𝑺𝑶𝟐 Độc: viêm nhiễm đường hô hấp (viêm phổi), mắt, da
Gây ngạt & mưa axit
𝑯𝟐𝑺𝑶𝟒 đặc Bỏng nặng hết sức thận trọng
𝑯𝟐𝑺 Độc
Nhóm Nitơ
Photpho P trắng rất độc, gây bỏng nặng
𝑵𝑶𝟐 Nặng hơn kk, màu nâu đỏ, độc
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 78 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 78®
Nhóm Cacbon
CO Rất độc (đương nhiên ^^)
CO2 Ko độc (với nồng độ như trong kk trong lành) nhưng gây hiệu ứng nhà kính (dễ ^^)
(nồng độ cao thì đương nhiên là gây ô nhiễm và nguy hiểm :D)
Kim loại
…(đang cập nhật)…
Part I: Hữu cơ
Chất Tác hại
HCB
𝑪𝟐𝑯𝟐 Sử dụng phải cẩn trọng vì nồng độ trong kk ≥ 2,5% dễ gây cháy nổ
Benzen &
toluen
(Mùi thơm nhẹ) nhưng có hại cho sức khỏe độc
Dẫn xuất HCB, ancol,phenol
𝑪𝟔𝑯𝟔𝑪𝒍𝟔 Thuốc trừ sâu, tác hại lâu dài với môi trường độc, uống là toi^^
Đioxin Very độc : Ung thư, quái thai, dị tật,…
Metanol
(𝑪𝑯𝟑𝑶𝑯)
Rất độc. 1 lượng nhỏ mù lòa, lượng lớn hơn tử vong
Phenol Độc
gây bỏng
Axit cacboxylic, anđehit, xeton
Este, lipit
Cacbonhidrat
Amin, amionoaxit, protein
Axit glutamic Tham gia pư thải NH3 chất độc với hệ thần kinh
Bột ngọt (muối mononatri glutamat) tuy dùng làm gia vị nhưng làm tăng ion 𝑁𝑎+ trong cơ thể
làm hại các nơron thần kinh khuyến cáo ko nên lạm dụng
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 79 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 79®
[bi kip chemistry]
[Màu sắc khó nhớ]
nguồn tổng hợp & tham khảo: SGK, hoahocngaynay.com
Part I: Vô cơ
I Màu sắc hợp chất\ion KL
Loại Chất rắn\ion KL\ ↓
Đơn chất Chất rắn Ion(dd) Kết tủa (cũng là chất rắn)
Kali Trắng bạc
KMnO4 tím
K2MnO4 lục thẫm
Natri Trắng bạc
NaCl khan : không màu, muối ăn thường có màu trắng do lẫn MgCl2, CaCl2
Canxi Xám bạc CaC2O4 ↓ trắng
CaCO3 ↓ trắng
CaSO3 ↓ trắng
Bari Trắng bạc
BaCrO4 ↓ vàng tươi
BaSO4 ↓ trắng
BaSO3 ↓ trắng
BaCO3 ↓ trắng
Ba3(PO4)2↓ trắng
Ba(HPO4)2 ↓ trắng
Mg Trắng bạc
Mg(OH)2 ↓ trắng
Nhôm Trắng bạc
AlCl3 khan màu trắng dd AlCl3 ko màu Al(OH)3 ↓ keo trắng
Kẽm Xám nhạt ánh lam
ZnCl2khan màu trắng
Zn3P2 nâu xám
dd ZnSO4 ko màu Zn(OH)2 ↓ trắng
Crom Trắng bạc
Cr2O3 lục
CrO3 đỏ thẫm
Phèn crom-kali (𝐾2𝑆𝑂4. 𝐶𝑟2(𝑆𝑂4)3. 24𝐻2𝑂) màu xanh tím
𝐶𝑟𝑂42− 𝑣à𝑛𝑔
𝐶𝑟2𝑂72− 𝑑𝑎 𝑐𝑎𝑚
CrCl2 lục sẫm
Cr(OH)2 ↓ vàng
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 80 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 80®
Sắt Trắng xám
FeO, Fe3O4 đen
Fe2O3 đỏ
FeSO4. 7H2O xanh lục
dd Fe(SCN)3 đỏ máu
dd FeCl2 lục nhạt
dd FeCl3 vàng
FeS↓ đen
Fe(OH)2 ↓ trắng xanh
(hóa nâu ngoài kk)
Fe(OH)3 ↓ đỏ nâu
Đồng Đỏ CuO đen
Cu2O đỏ gạch
CuCl2 khan màu trắng
CuSO4 khan màu trắng
CuSO4.5H2O xanh
dd Cu(NO3)2 xanh
dd CuCl2 xanh
dd CuSO4 màu xanh lam Phức Cu2+luôn xanh lam
Cu(OH)2↓ xanh lam
CuS ↓ đen
Bạc Bạc
AgCl ↓ trắng
AgBr ↓ vàng nhạt AgI ↓ vàng đậm
Ag3PO4 ↓ vàng
Ag2CrO4 ↓ đỏ gạch
Ag2S ↓ đen
Vàng Vàng Hỗn hống (Hg-Au) trắng
Niken Trắng bạc
Phức [𝑁𝑖(𝑁𝐻3)6]2+
xanh lục
Ni+ lục nhạt
Ni(OH)2 ↓ xanh lục
NiS ↓ đen
Thiếc Trắng bạc
Chì Hơi xanh PbI2 vàng tươi (tan nhiều trong nước nóng)
Mangan MnO2 đen
MnCl2 khan đỏ nhạt
𝑑𝑑 𝑀𝑛𝑂4− tím hồng
Dd 𝑀𝑛𝐶𝑙2 xanh lục
MnS ↓ hồng nhạt
Cd CdS ↓ vàng
Co 𝐶𝑜2+ hồng
Hg HgS ↓ đỏ
HgI2 ↓ đỏ
tại sao mình lại tách chất rắn & kết tủa riêng? Vì ↓ thì là chất rắn nhưng chất rắn vẫn có thể tan trong
nước. Ví dụ CuCl2 khan & CuCl2 dung dịch,…
bảng này có thể còn thiếu\thừa(vì ko có trong sgk), nếu phát hiện sai sót thì các bạn tự sửa nha, có thể pm
cho mình thì càng tốt ^^
II Màu sắc ngọn lửa
Chất\Ion Thao tác\PƯ Màu ngọn lửa
Ni+ Đốt cháy trên ngọn lửa vô sắc Ngọn lửa màu đỏ thẫm Na+ Ngọn lửa màu vàng tươi K+ Ngọn lửa màu tím hồng Ca2+ Ngọn lửa màu đỏ da cam
Ba2+ Ngọn lửa màu lục (hơi vàng) CO cháy trong kk 2CO+O22CO2 Ngọn lửa màu lam nhạt
II Màu sắc ↓ sắp xếp theo anion phi kim:
Ion HC Màu 𝑆2− CuS ,FeS ,Fe2S3 ,Ag2S ,PbS ,HgS, CdS Đen
ZnS Trắng CdS Vàng
𝑆𝑂42− Hầu hết đều màu trắng (BaSO4, SrSO4, CaSO4, PbSO4,…)
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 81 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 81®
III Màu sắc đơn chất\hợp chất toàn phi kim
Loại Đơn chất\hợp chất Màu 𝐶𝑙𝑜 Khí Cl2 Vàng lục
Nước Clo Vàng nhạt
Part II: Hữu cơ
(phần này ko cần thiết lắm vì cơ bản các chất này đều quen thuộc ^^)
Màu sắc
KẾT TỦA
↓ trắng
↓ trắng
↓ vàng
phenol ↓ keo trắng
R-C=C-Ag or Ag-C=C-Ag ↓ vàng
…
HCB
Tất cả các HCB đều ko màu
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 82 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 82®
[bi kip chemistry]
[Nhận biết & phân biệt khó nhớ]
nguồn tổng hợp & tham khảo: SGK, “NHẬN BIẾT CÁC CHẤT HỮU CƠ” (giaoan.violet.vn)
Mục đích :
giúp tạo ấn tượng trí nhớ
các dạng bt như “Có thể phân biệt bằng thuốc thử nào sau đây:…”, “Nêu hiện tượng…”,… PƯ nhận biết\phân biệt chẳng qua chỉ là TCHH,TCVL của các chất\ion, nếu nắm rõ các TC đó như lòng bàn CHÂN thì khỏi cần đọc phần này nữa ^^ Vậy ở đây chỉ đề cập đến những nhận biết khó nhớ. 1 số pư quen thuốc ví dụ như nhận biết 𝑨𝒍𝟑+ bằng NaOH thì có thể sẽ ko đưa vào đây để đỡ rối ^^
Hiện tượng nhận biết: là những gì có thể thấy bằng giác quan như màu sắc dd, màu ↓ , màu khí , bọt
khí,…
Vì vậy những Pư mà có sp đặc trưng thì đều là Pư nhận biết
Part I: Phân biệt & nhận biết vô cơ
I. Nhận biết ion
Ion Thuốc thử Hiện tượng Pư ION KL Li+ Đốt cháy trên ngọn
lửa vô sắc Ngọn lửa màu đỏ thẫm
Na+ Ngọn lửa màu vàng tươi K+ Ngọn lửa màu tím hồng Ca2+ Ngọn lửa màu đỏ da cam Ba2+ Ngọn lửa màu lục (hơi
vàng)
CrO42−\Cr2O7
2− ↓ vàng tươi Ba2+ + CrO42− → BaCrO4 ↓
Ba2+ + Cr2O72− + H2O → BaCrO4 ↓
+2H+ Mg2+ Dd Na2HPO4 có NH3 ↓ tinh thể màu trắng Mg2+ + HPO4
− +NH3 → MgNH4PO4 Al3+ NH3 dư ↓ trắng nhưng ko tan
Zn2+ ↓ trắng tan
Cr3+ ↓ trắng ko tan
Fe3+ Ion thioxianat SCN− Phức đỏ máu Fe3+ + nSCN− → Fe(SCN)n3−n (n: 1 →
4) Cu2+ Ag+ HF
HCl HBr HI H2S H3PO4
AgF tan ko có PƯ AgCl ↓ trắng AgBr ↓ vàng nhạt AgI ↓ vàng đậm Ag2S ↓ đen Ag3PO4 ↓ vàng
Dd NH3 ↓ trắng tan trong NH3 dư AgOH + 2NH3 → [Ag(NH3)2]OH Pb2+ Dd KI PbI2↓vàng
Dd Na2S, H2S PbS ↓ đen
Dd kiềm ↓ trắng tan trong kiềm dư
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 83 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 83®
Hg2+ Dd KI HgI2 ↓ đỏ
Dd Na2S, H2S HgS ↓ đỏ
Cd2+ ANION OH− NO3
− SO4
2− Cl− Br− I− S2−
PO43−
CO32−
SO32− Dd I2 Dd mất màu
SiO3− HCl, CO2 ↓ keo H2SiO3
CrO42 − H+ Dd từ màu vàng cam 2𝐶𝑟𝑂4
2− + 2𝐻+ ⇌ 𝐶𝑟2𝑂72− +𝐻2𝑂
Cr2O72− 𝑂𝐻− Dd từ màu cam vàng
II Phân biệt chất
Chất Thuốc thử HIện tượng PƯ Chất rắn BaSO4 Axit Ko tan
BaCO3,.. Khí
AgCl NH3 AgCl tan AgBr chỉ tan trong NH3 dư AgI ko tan cả trong NH3 đặc (chỉ tan trong KCN & Na2S2O3 vì tạo phức)
AgBr AgI
… Chất khí CO2 (ko màu, ko mùi)
Nước brom, KMnO4, cánh hoa hồng
Ko mất màu
SO2 (ko màu, mùi hắc,độc)
Mất \nhạt màu thuốc thử
Cl2 (vàng lục, hắc, độc)
KI & hồ tinh bột Làm xanh hồ tinh bột Cl2 + 2KI → 2KCl + I2
Tinh bột I2→ màu xanh
Nước brom Dd nhạt\mất màu 5Cl2 + Br2 + 6H2O → 10HCl + HBrO3
NO2 (nâu đỏ, độc)
Làm lạnh Khí màu nâu nhạt dần sang ko màu
2NO2(nâu) ⇌ N2O4 (ko màu)
H2S (mùi trứng thối)
SO2, H2SO4, ….(Chất OXH mạnh)
𝐶𝑢2+, …
NH3 (ko màu, khai)
NO (ko màu)
FeSO4 20% Phức đỏ thẫm FeSO4 + NO → Fe(NO)SO4
CO(ko màu)
Dd PdCl2 ↓ đỏ, sủi bọt khí ↑ CO + PdCl2 + H2O → Pd ↓ +2HCl +CO2 ↑
H2 O2 HCl
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 84 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 84®
Part II: Phân biệt & nhận biết hữu cơ
Các chất thử thường được sử dụng là dd Br2, Br2 khan, Br2/CCl4, Cu(OH)2, Cu(OH)2 & NaOH (𝑡0), vôi sữa,
CuO, AgNO3/NH3, KMnO4, thuốc tử Lucas (ZnCl2/HCl), HNO2, dd iot, quì tím\phenolphtalein,
𝑚𝑢ố𝑖 𝐶𝑂32− 𝑡𝑎𝑛, CuCl trong NH3
Chú ý lk C=C ở đây là các chất như 𝐶𝐻2 = 𝐶𝐻2, 𝑠𝑡𝑖𝑟𝑒𝑛….(ko phải lk C=C trong benzen)
1.Sắp xếp theo thuốc thử
Bảng chi tiết
Thuốc thử Nhận biêt được
Hiện tượng PƯ
Br2 khan xt Fe
Bezen Bezen chỉ pư chậm với Br2 khan xt Fe
Toluen pư nhanh hơn tạo 2 đf o,p
Nước Br2
Phenol, anilin
↓ trắng
OH
2+ 3Br
OHBr Br
Br
+ 3HBr
(keát tuûa traéng)
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 85 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 85®
−𝐶 = 𝐶 − −𝐶 ≡ 𝐶 − −𝐶𝐻𝑂
Dd phai\mất màu
RCHO + Br2 + H2O RCOOH + 2HBr
Br2//CCl4 −𝐶 = 𝐶 − −𝐶 ≡ 𝐶 −
Dd phai màu
-CHO Ko pư Vì ko có H2O HNO3 đặc Protein (vd:
abumin,..) ↓ vàng Nhóm −C6H4 − OH của 1 số gốc amino axit trong pr đã
pư với HNO3 :
(↓ vàng)
Cu(OH)2 (có thể có thêm NaOH)
Tripeptit trở lên
Phức chất màu tím đặc trưng (pư màu biure)
Cu(OH)2 ở đây được đc từ pư CuSO4+NaOH
Ancol ít nhất 2 (-OH) kề nhau (glixerol, etilenglicol, glucozo,…)
Dd xanh lơ trong suốt
C12H22O11 + Cu(OH)2 (C12H22O11)2Cu + 2H2O glucozo, frutozo, mantozo pư tương tự
Tinh bột & saccarozo
Ko pư Vì ko tan trong nước
Cu(OH)2, 𝒕𝟎 (có thể có thêm NaOH)
-CHO ↓ Cu2O đỏ gạch R − CHO + 2Cu(OH)2
t0
→ RCOOH+ Cu2O ↓ +2H2O
R − CHO + 2Cu(OH)2 +NaOHt0
→RCOONa + Cu2O ↓+3H2O
CuO Ancol bậc I Tạo Cu đỏ, sp cho
pư tráng gương R CH2 OH + CuO
0t
R CH = O + Cu + H2O
Ancol bậc II Tạo Cu đỏ, sp ko tráng gương
R CH2OH R + CuO 0t
R CO R + Cu + H2O
Ancol bậc III Ko pư Thuốc thử Lucas (ZnCl2/HCl)
Ancol bậc I Ko hiện tượng Ancol bậc II Tạo ↓ sau 5’ R − CH2(OH) − R
′ + HClZnCl→ R − CHCl − R′ ↓ +H2O
Ancol bậc III Tạo ↓ ngay R3C − OH + HClZnCl2→ R3C − Cl ↓ +H2O
Axit nitro HNO2 (=NaNO2+HCl)
Amin bậc I, 𝑡0𝑡ℎườ𝑛𝑔
Thoát khí N2 C2H5NH2 + HONO → C2H5OH+ N2 ↑ +H2O
Amin thơm bậc I, 𝑡0 𝑡ℎấ𝑝 (0 −50𝐶)
Tạo muối điazoni C6H5NH2 + HONO + HCl
0−50C→ C6H5N2
+Cl− + 2H2O
AgNO3/NH3 R-C≡H ↓ vàng HC CH + 2[Ag(NH3)2]OH Ag C C Ag + 2H2O + 4NH3
RC CH + [Ag(NH3)2]OH RC CAg + H2O + 2NH3
2 2
2 2
O
2
CH OH HO CH
CH H + Cu(OH) + HO CH
CH OH HO CH
2 2
2
2 2
O
CH OH HO CH
CH O CH + 2H O
CH OH HO CH
Cu
2NH
2+ 3Br
Br Br
Br
+ 3HBr
(keát tuûa traéng)
2NH
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 86 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 86®
-CHO ↓ trắng
Dd KMnO4, mt trung tính
−𝐶 = 𝐶 − −𝐶 ≡ 𝐶 −
Pư ko cần 𝑡0𝑐𝑎𝑜, dd phai màu tím, ↓ đen
3CH2 = CH2 + 2KMnO4 + 4H2O 3HOCH2CH2OH + 2MnO2 + 2KOH 3CHCH+8KMnO4 3HOOCCOOH + MnO4+8KOH
Toluen Pư cần 𝑡0𝑐𝑎𝑜(80 −1000𝐶), dd phai màu tím, ↓ đen
Dd KMnO4, mt 𝐇+(thường là H2SO4)
(COOH)2, (COOK)2, stiren,…
↓ đen, có CO2↑
Dd NaHSO3 -CHO Có ↓ kết tinh R CHO + NaHSO3 R CHOH NaSO3 Dd iot Tinh bột Tạo dd xanh tím,
khi đun nóng, màu xanh tím biến mất, để nguội,màu lại xuất hiện
Tinh bột có khả năng hấp phụ iot Khi đun nóng, iot bị giả phóng ra khỏ phân tử tinh bột là mất màu tím đó Để nguội, iot bị hấp phụ trở lại làm dd có màu xanh tím
Chú ý: Muối iot ko làm đổi màu tinh bột
CuCl trong NH3
R-C≡C-H ↓ đỏ CH CH + 2CuCl + 2NH3 Cu C C Cu + 2NH4Cl
R C C H + CuCl + NH3 R C C Cu + NH4Cl Quì (cái này
dễ rùi^^) (NH2)xR(COOH)y x>y đỏ x<y xanh x=y tím -COOH đỏ amin xanh RNH3Cl đỏ Phenol & anilin
Ko đổi màu quì
… (còn nhiều )
Vôi sữa sacarozo DD trong suốt, khi thổi CO2 vào thì vẩn đục
C12H22O11 + Ca(OH)2 C12H22O11.CaO.2H2O C12H22O11.CaO.2H2O +CO2 C12H22O11+CaCO3↓+2H2O
…
Bổ sung:
Phân biệt các loại dẫn xuất Halogen (thuộc chương trình NC):
Ankyl halogenua ko pư H2O (cả 𝑡0𝑡ℎườ𝑛𝑔 𝑙ẫ𝑛 𝑠ô𝑖) , bị thủy phân khi đun nóng với dd kiềm:
𝐶𝐻3𝐶𝐻2𝐶𝐻2𝑂𝐻 + 𝑁𝑎𝑂𝐻𝑡0
→𝐶𝐻3𝐶𝐻2𝐶𝐻2𝑂𝐻 + 𝑁𝑎𝐶𝑙
Dx loại anlyl halogenua bị thủy phân ngay khi đun sôi với nước:
𝑅𝐶𝐻 = 𝐶𝐻𝐶𝐻2 − 𝑋 + 𝐻2𝑂𝑠ô𝑖→ 𝑅𝐶𝐻 = 𝐶𝐻𝐶𝐻2 − 𝑂𝐻 + 𝐻𝑋
| 𝐏𝐡𝐞𝐧𝐲𝐥 𝐡𝐚𝐥𝐨𝐠𝐞𝐧𝐮𝐚 (halogen đính trực tiếp vòng benzen)
𝐑 − 𝐂𝐇 = 𝐂 − 𝐗 𝐑 − 𝐂 ≡ 𝐂 − 𝐗
ko pư dd kiềm ở 𝑡0thường cũng như khi đun sôi. Chúng chỉ PƯ dd kiềm ở 𝒕𝟎 thấp & p cao:
𝐶6𝐻5𝐶𝑙 + 2𝑁𝑎𝑂𝐻3000𝐶,200𝑎𝑡𝑚→ 𝐶6𝐻5𝑂𝑁𝑎 + 𝑁𝑎𝐶𝑙 + 𝐻2𝑂
Phân biệt Aren với anken & xicloankan : có thể dùng 𝐇𝟐𝐒𝐎𝟒 đặ𝐜: aren tan được
3CH
2
0
H O
4 80-100 C+ 2KMnO
COOK
2 2+ 2MnO +KOH+H O
2 2+ 2MnO +2H O
2CH= CH
4 2
+ 2KMnO 4H O
2CHOH= CH OH
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 87 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 87®
Ngoài cách dùng thuốc thử có thể dùng tính chất vật lí: ví dụ: benzen tạo phân lớp với nước,…
2.Sắp xếp theo chất nhận biết
…(đang cập nhật)
[text] ∥ bi kip Chemistry focus ∎ by Kaitorkid
Page 88 of 88| Kiến thức bị lãng quên By Kaitorkid|Page 88®
Kết
Kaitorkid ,cựu thành viên của lớp 12A1 THPT Lương Lài 1- Bắc Ninh,
Xin chân thành cảm ơn các thầy cô và các bạn đã đọc cuốn bí kíp này.
Xin gửi lời cảm ơn tới ba mẹ, gia đình đã sinh ra tôi và nuôi nấng tôi nên người!
Xin cảm ơn tất cả những người cha mẹ thứ hai - các thầy cô giáo đã cho tôi kiến thức
và còn nhiều hơn thế!
Xin cảm ơn các bạn bè của tôi đã khích lệ, động viên tôi hoàn thành cuốn bí kíp này.
Chúc tất cả các bạn, và cả tôi nữa, sẽ vượt qua cánh cửa sắp tới^^. Goodluck!
Bắc Ninh, 18:43 5/6/2013
Ks2N