bible in chinantec, sochiapam

611
JÚ¹ CHÚ³² QUIOH²¹ JESÚS TSÁ² LƗ ́ N³ CRISTO El Nuevo Testamento en el chinanteco de Sochiapan La Liga Bíblica Las Sagradas Escrituras para Todos

Upload: holybibles

Post on 14-Jun-2015

103 views

Category:

Documents


9 download

TRANSCRIPT

  • 1. J CH QUIOH JESS TS LN CRISTO El Nuevo Testamento en el chinanteco de Sochiapan La Liga Bblica Las Sagradas Escrituras para Todos

2. El Nuevo Testamento en el chinanteco de Sochiapan La Liga Bblica primera edicin 1986 [cso] La Liga Bblica versin electrnica 2009 Publicado por La Liga Bblica 1986 Se permite copiar, distribuir y comunicar pblicamente esta obra bajo las siguientes condiciones: Reconocimiento. Reconozca a la Liga Bblica los derechos que tiene en la impresin o distribucin de esta obra, deslindndola de responsabilidad alguna por cualquier uso que se le de a la presente publicacin. No comercial. No puede utilizar esta obra para fines lucrativos. Sin obras modificadas. No se puede alterar, transformar o generar una obra a partir de sta. 3. Aclaraciones Sobre el Alfabeto Chinanteco Las letras del alfabeto chinanteco son: a b c ch d e g h i j l m n ng o p q r s t u y z Hay tres niveles de tonos en el idioma chinanteco: tono alto [1], tono mediano [2] y tono bajo [3]. Ejemplos: lo burro lo nopal lo (ts) piel (de l) Algunas palabras llevan dos nmeros para indicar que el tono pasa de un nivel a otro. Ejemplos: ta trabajo ta escalera tiau (jnoh) podremos (nosotros) tiau (jnoh) podemos (nosotros) Las slabas que llevan acento escrito ( ) se pronuncian con ms fuerza que las slabas sin acento. Ejemplos: gau (jnoh) (nosotros) dos gu (jnoh) (nosotros) tres 4. lau (ts) comprar (l) [una cosa usada] lu (ts) bigote (de l) hia brota [una planta] hi brotar [una planta] jah tenate jh mosca Aunque en espaol la h no se pronuncia, en chinanteco la letra h reprsenta un corte de voz o pausa glotal. Ejemplos: ja araa jah puo to metate toh abeja lu piel hlu pea ma (ts) alimento (de l) hma pescado seco hmah plaza o mercado mah cesto [hecho de la cscara de un tipo de calabaza no comestible] Cuando la letra j vaya seguida de la letra l, se deja salir el aire por la boca antes de pronunciar la letra l, y cuando la letra j vaya seguida de las letras m, n, , y ng, se deja salir el aire por la nariz antes de pronuniarlas. Ejemplos: jliu torcido ji frijol jmah tomate jngh (ts) matar (l) jnie nube 5. La letra n al final de la palabra o slaba representa la nasalizacin de la vocal; es decir, que se deja salir el aire por la nariz al mismo tiempo que se pronuncia la vocal. Ejemplos: ja araa to metate jan hielo ton espina Pero las slabas que empiezan con una consonante nasal, como la m, n, , y ng, no necesitan una n final, porque con estas letras ya se est indicando que la slaba est nasalizada. La letra b se pronuncia como la b de labio, nunca como la b de bien. La letra d se pronuncia como la d de lado, nunca como la d de dolor. La letra g se pronuncia como la g de lago, nunca como la g de gota. Cuando las consonantes l, n, s, y t vayan seguidas de dos vocales, y la primera de ellas sea la vocal i, no se pronuncia esta letra i, sino que se presiona ms con la punta de la lengua el paladar de la boca y luego se pasa a la siguiente vocal. La combinacin de s con i se pronuncia como la ch del espaol, aunque mucho ms suave. Ejemplos: l elote se (jn) echame (a m) li trampa sie yuca n yo tu pltano Ni Ignacio tiu blanco La letra z se pronuncia como en el castellano de Espaa. Ejemplos: zo subida zh musgo zn coco 6. La letra r se pronuncia en forma diferente a la del espaol. Ejemplos: Mri Mara Re Lorenzo ru dulce rh verde La combinacin de letras ng representa un sonido diferente al de la misma combinacin en espaol. Ejemplos: ng carne ngo loco ngau (ts) se fue [a un lugar ajeno] ng chayote Las letras y representan vocales que no se encuentran en el espaol. Ejemplos: hn chile s fuego hh(ts) (su) ua que dinero j (ts) (su) mensaje m medicina jh barranca zn brillante Tambin se utiliza las letras f y v en el chinanteco. Pero no se consideran como miembros del alfabeto chinanteco, porque se las utiliza slo para escribir algunos nombres derivados del castellano. Por ejemplo: F (Felix), Fie (Alfredo) y Vt (Victoriano). 7. ndice MATEO...............................................................................................1 MARCOS..........................................................................................77 LUCAS...........................................................................................125 JUAN..............................................................................................206 LOS HECHOS DE LOS APSTOLES..........................................266 ROMANOS....................................................................................339 1 CORINTIOS................................................................................372 2 CORINTIOS................................................................................406 GLATAS.......................................................................................427 EFESIOS.........................................................................................440 FILIPENSES...................................................................................451 COLOSENSES...............................................................................460 TESALONICENSES......................................................................468 2 TESALONICENSES...................................................................475 1 TIMOTEO....................................................................................479 2 TIMOTEO....................................................................................488 TITO...............................................................................................494 FILEMON.......................................................................................498 HEBREOS......................................................................................500 SANTIAGO....................................................................................525 1 PEDRO........................................................................................534 2 PEDRO........................................................................................544 1 JUAN...........................................................................................550 2 JUAN...........................................................................................559 3 JUAN...........................................................................................561 JUDAS............................................................................................563 APOCALIPSIS...............................................................................566 8. 1 Tshaun jmi dhio deh Jess (Lucas 3:23-38) 1 Hi l bh cun s hi cha j hi catn Jess Ts ln Cristo, jan Ts jnzh jncho hla Hbran quionh hla re Dvi. Jun n, l mjatoh hi jm tshaun dhio deh ts. 2Hbran h jm ln jmi Isaac, ts ln jmi Jacob, ts ln jmi Jud la mquionh j ts ranh n sih. 3Jud h quionh Tamar cuo jm ln jmi mzi Fares quionh Zara. Jun Fares h ln jmi Esrom ts ln jmi Aram. 4Aram h ln jmi Aminadab ts ln jmi Naasn, ts ln sih jmi Salmn. 5Salmn h quionh Rahab cuo jm ln jmi mzi Booz, hi jun Booz h n quionh Rut cuo jm ln jmi mzi Obed. Obed h n ln jmi Isa. 6Isa h ln jmi hla re Dvi, jun re Dvi la mquionh tsm ts jm cuo Uras ln jmi mzi Salomn. 7Salomn h ln jmi Roboam ts ln h jmi Abas, hi h n ln jmi Asa. 8Jun Asa h n ln jmi Josafat ts ln jmi Joram, ts ln h jmi Uzas. 9Jun Uzas ln jmi Jotam ts ln jmi Acaz, Acaz h n ln jmi Ezequas. 10Jun Ezequas ln jmi Manass ts ln h jmi Amn; Amn h n ln jmi Josas. 11Hi jun Josas ln jmi Jeconas la mquionh ts ranh, jm hi cajataunh jun ts Israel hi tson t hu Babilonia. 12Jm ml jun n, Jeconas h sih calzian Salatiel jon, ts ln h jmi Zorobabel. 13Jun Zorobabel ln jmi Abiud ts ln h jmi Eliaquim, ts ln jmi Azor. 14Hi Azor h n ln jmi Sadoc ts ln jmi Aquim, ts ln h jmi Eliud. 15Jun Eliud ln jmi Eleazar ts ln h jmi Matn, ts ln jmi Jacob. 16Jun n, Jacob ln jmi S cuo Mri; Mri n ln mzi Jess Ts caln Cristo. 17Hi jun la n bh l hi quiaquin ni jnzh jncho hla Hbran tn cala t jm hi zian hla Dvi, hi hla Dvi cala t cch jm hi cahun ts Israel hi jataunh J Ch Hi Cajm Mth 9. 2 hi tson t Babilonia tn sih quiaquin ni jnzh jncho ts, hi cnh quiaquin ni jnzh jncho ts tn la t jm calzian jun Cristo. Jm hi calzian Jess Ts ln Cristo (Lucas 1:26-38, 2:1-7; Juan 1:14) 18La l bh l hi calzian Jess Ts ln Cristo: Mri jm mnl j hi jenh cuo quionh S; tla eh bh hi jenh cuo ts mn, cal lin Mri hi quian jon, cun hi l cunquionh p quioh Jmch Chun. 19Jun S ts nih ts h j quionh n, calhni tsunh j quionh Mri. Caln ts hi jmu la jun ta ti hin i, quhli ts h jan ts chun bh hi jun ti jm hni yh ts chin huaheih Mri. 20Tla tla ln ts jun la n n, jan tscu tsta Juo d cajnia jinh ts ju qui zi, hi cajuh la l: Hn S, ts jnzh jncho hla Dvi, ha l jm junh n hi hen n Mri hi ln cuoh n, qu dn hi quian ts cacan ts cunquionh p quioh Jmch Chun bh. 21Hi jun n mcalzian dn h, hniuh teh n Jess. La n bh l jm ts, quhli lin ts ts joh hi cat tso. 22La n bh cal hi jun calt la cun hi cajuh Juo d cunquionh jan t j Di, hi cajuh la l: 23Jan tsm, ts ti hin mcacuh, can jon, hi jun n mcalzian dn h, l jm Emanuel, (hi hni juh Di zenh quinh jnoh). 24Jm i jun hi rcuun S, cajm bh la cun hi mljuh jun tscu tsta Juo d, hi cahen Mri hi l cuo. 25Tla cun ti catinh bh ts cutsa ta eh b hi lzian jon; jun S n cateh Jess dn h. Ts quialn jm ts tsjen Jess 2 Jun n, Jess h calzian j ju Beln, hu Judea, jm hi jm culn Herodes re hu jun. Jm lcn jun n, cachatunh ma jan tsuh j ju Jerusaln, ts jtaunh t ju hia hi, ts quialn jm ts hi ch ih chjma. 2Hi jun ts h n cang: Ha jinh rn Ts mcalzian, Ts ln Re Juo ts judos? Qu t hia hi mcaneh jnoh chjma hi catn ts, hi jun jau jnoh l hi jamats majonh jnoh ts. 3Jm cal i re Herodes j n n, cala l ti i he jmu bh l, j lajn ts zian j ju Jerusaln n sih. 4Jmjun cateh re h lajn ts nln mijm j ts nln t liei n, jun cangh d ts h ha jinh cat hi lzian Ts ln Cristo. 5Jun ts h cajuh: J ju Beln hn t hu Judea bh lzian; qu jan hla t j Di cajuh la l: MATEO1,2 10. 3 6Hn ju Beln hn t hu Jud, ti huen yh hn ja ts nho ta hu n; qu con hn bh cuahan jan Ts chn, Ts jmu huah ts Israel tionh joun jn. 7Jun tamh bh cateh Herodes ts quialn jm ts h, hi jun cangh d hi hn jmh titsh cajnia chjma jun. 8Jun cazen d ts t j ju Beln hi cazh d la l: Cutunh nh zio, hi cuhniah nh re ln dn h; hi jun n mcachanh nh, juah nh con jn, hi jun jab jn sih uja e hi mats majonh. 9Jm mlzih jun re ts h j n n, jataunh bh ts h ju hi tiunh; hi jun chjma hi caje ts jun t hia hi cutsau chjn ta ts cala cch jm hi cah tie tchi rn dn. 10Hi jun jm caje ts quialn h jm ts hi mhe tie, jun jlnh cal hin ln ts; 11hi jun jm taunh ts jun ih n, cajen dn quionh Mri mzi. Jmjun cadij d tiunh hi camatsu majnh dn h. Jm l jun cania ts cu quioh, hi cahuh cmniau, zin, j no hi l quionh h mr jm mirra n sih, hi l cacuh d dn. 12Jm mlnii ts jun ju qui zi hi tiu hniuh tsatnh t ju cu Herodes, hi jun ju sih bh jatanh ts cjueh t juco. Jm cacuun ts t hu Egipto 13Jm mjtanh jun ts quialn h jm ts n, jun jan tscu tsta Di Juo d cajnia jinh S ju qui zi hi cajuh la l: Nu, jan dn n quionh mzi, cuun t hu Egipto, cala cjuh jn hi cuhan n sih hu jun; qu nb jahniah Herodes dn hi jngh. 14Jmjun canu S hi cajan dn quionh mzi hi jataunh ta jnii t hu Egipto; 15jun jun bh catinh ts cala t jun Herodes. La n cal hi jun calt la cun hi mcajuh Juo d jmtin cunquionh jan hla t j Di: T hu Egipto bh cateh jn Jn. Herodes jmu hih hi jngh ts tsmh 16Jm caltsn jun Herodes hi ts quialn h jm ts l mlcuh cnga bh, jun camh ln ts ts; hi jun cajm d hih hi matsan ts lajn tsmh ts jm mtiunh tun mieh t la hu jm zian j ju Beln j ju la cu la jin jun n, la cun t jm hi cahe jun ts quialn h jm ts. 17La jun bh calt la cun hi cajuh jun hla Jeremas t j Di: 18ja cun mah t ju Ram, MATEO2 11. 4 hi ho ln ts hi h qu h jngh ts; Raquel bh h ts cuho hi catn jnzh. Cun ti calhni bh ts hi niau re ts, qu cun hi jlnh mcahi ctsan jnzh. 19Hi jun n, jm mjn jun Herodes cajnia jan tscu tsta Di Juo d jinh S ju qui zi tla cu jun hu Egipto, hi cajuh la l: 20Nu, jon dn quionh mzi hi cunh t hu Israel, qu mctsan bh ts jm hni jngh dn. 21Jun S canu hi cajn dn la mquionh mzi hi jaunh t hu Israel. 22Tla jm cal i S hi Arquelao mcuho sih ta t Judea cha hla Herodes jmi, jun cal ch ts hi tsnh t jun; tla jm mlhi ts jun hih ju qui zi n, jaunh bh t hu Galilea. 23Jm cchnh ts hu jun n, ngau hi cacu j ju Nazaret. La n cal hi jun calt la cun hi cajuh jun ts jm nln h t j Di jmtin hi Jess th ts hn ts Nazaret. Juan ts ziau jm hleh j quioh Di hu quiin (Marcos 1:1-8; Lucas 3:1-20; Juan 1:6-8,15-34) 3 Jmjun cuan Juan ts ziau jm t hu quiin l t hu Judea, hi hleh j quioh Di, 2hi juh la l: Za nh jm honh, qu mjaquin majnia bh Di Ts mcuhiun hi ln Re! 3Hi catn Juan n bh j hi cahlh jun hla Isaas t j Di, jm cajuh jun la l: T hu quiin niih cun ho tsu, hi juah: Jmu nh huajan ju j Juo d; jmu nh cun ju ctso. 4Jun ha Juan h n jm l j jh cnh th ts camello, l hih ts jm l lu, hi m quioh ts n jm ln nh la mquionh jmtoh hi zia ja n. 5Hi jun ts zian Jerusaln jm jatunh hi n j ts, la mquionh lajn ts hn t Judea j ts zian hu can cua Jordn n sih; 6hi jun njuh n mlton ts tso quioh, ml jun t ziau Juan jm cua Jordn jun. 7Jun cach cun jm hi cuataunh ts th ts ts fariseos j ts saduceos, [ts tun ni hn cuh quioh ts judos]. Jun n, jm caje Juan hi juun ln bh ts h jato jaln hi hni zn jm, jun cazh d la l: Hnoh d jnzh jncho jh hlnh bh! Hin d tsnh caz hnoh hi hniuh cuunh nh cat uumts hi mja mjanh? 8Jmu nh lin hi tson mcaza jm honh nh, 9ha lu l cu ln nh hi l liun nh cun hihli hnoh jnzh jncho hla Hbran; qu jn juanh hi h cala t qun l yh l jmu Di hi ln jnzh jncho hla Hbran. 10Qu mrl bh huajan mch hi quih ts laj hm ti m MATEO2,3 12. 5 chu h, hi jun tsatoh ja s. 11Qu tson bh jn ziau jm hnoh cunquionh jm jma, cun li hi lin hi tson mlz ts jm ts; tla nb j yh jan Ts t jlnh bh quien la cun b jn, qu cun ti cu ti ren bh jn quinh n Ts h, cala hjuh ti catn yh jn hi mcon n ts hi cue n ch lu ts ta. Jun Ts h bh ziau hnoh jm cunquionh Jmch Chun j cunquionh s n sih. 12Mzianh bh Ts h cuah quioh hi ch cumiih, hi jun tsacu mqu. Ch ts cul cumiih mj jun ih hucu quioh; hi jun mqu jun n, tsatoh ja s bh, cun s hi ti tn jm yi. Jm cun Jess jm (Marcos 1:9-11; Lucas 3:21-22) 13Jmjun cuahan Jess t Galilea, hi cach can cua Jordn jm dzion Juan tsu jm, hi hni ziau Juan jm. 14Tla ti jm hei yh Juan, hi jun cazh d Jess: Jn bh t hniuh zn jm hi ziau hn; he l sa hn bh t eih con jn? 15Tla Jess n cajuh: Cu l tn la n tan; qu cata bh d jm laj la cun hi hni Di. Jmjun n, camat Juan hi cazion jm Jess. 16Jm cun jun Jess jm n, cuahan chu jm. Jmjun n cani humcu, hi jun cajen ts Jmch Chun joh Di hi mcuson quioh d, hi jni lajm jni jan j. 17Jmjun ja cun mah t humcu hi juah la l: Ts n bh Jn jn, Ts hno ln n, Ts jlnh lhin tsn jn hi catn. Satans c lan Jess (Marcos 1:12-13; Lucas 4:1-13) 4 Jm l jun cajan Jmch Chun Jess t hu quiin, hi jun jun l ca lau ts hlnh quioh ts. 2 jun camahen ts tunl jm j tunl nie, jm l jun n l cuunh. 3Jun ts c lau h camajanh con Jess hi cajuh la l: Njuh tson bh hn Jon Di, jmu neh hi qun l jeinh h cumiih. 4Tla Jess cang: S quioh Di rjuh: Junjuh jmhla cunquionh h yh l zian tsmcuun, qu jab cunquionh cala j j hi hleh Di bh sih. 5Hi jun ts hlnh h cajau t Jerusaln ju hen, jun cadichin d Jess tsh cuh chn, 6hi cazh d la l: Njuh tson cut hi hn Jon Di, tanh la t hu neh; qu S quioh Di rjuh: Di zen tscu tsta hi jmu huah hn; hi ziau ts hn cunquionh cuo hmu, qu n l cacuh tanh hn cunquionh qun. 7Tla Jess n cang: MATEO3,4 13. 6 Jab S jun sih rjuh: Ha l c l lan hn Di Juuh. 8Sih sih cu jin cajau ts hlnh cun ts mh e ln, hi jun jun caheh d Jess laj ju nhu cuo ts nho ta t cun hngmh j laj hi zia quioh ts h n sih; 9hi jun cazh d sih la l: Jn ch laj hi jni n jocuonh hn njuh hi djih hn ta i jn, j hi mts mjauh n jn. 10Jmjun cazh Jess ts hlnh la l: Cunh quin Satans, qu S quioh Di rjuh: Mats majonh Di Juuh, hi jla jan tn h bh mc mhan n. 11Jmjun canu ts hlnh t c con Jess, hi jun cuataunh tscu tsta Di hi cuamacn Jess. Jess mliu t hu Galilea (Marcos 1:14-15; Lucas 4:14-15) 12Jm can Jess hi Juan ts ziau jm mcuhn hum, jun ngah d t hu Galilea. 13Tla tiu cacu yh ts j ju Nazaret mn, qu j ju Capernaum bh ngau ts cjueh hi cacu, cun ju nio can jm l nho, mcan hu ju Zabuln quionh ju Neftal. 14Hi jun calt la cun hi cajuh hla Isaas t j Di jm cajuh jun la l: 15Ts hu Zabuln quionh ts hu Neftal, ts zian hu nio h ju t can jmmiih, ts zian jo cua Jordn, ju hia hi, la mquionh ts zian hu Galilea mtionh tscjo, 16lajn ts n, ts qui tionh n jnii caje cun joh zn ln; hi jun ts n, ts tionh quian heinh quioh hm, mcatn cun joh hi l lajm l joh quioh cun jm hma hi cajni sih. 17Hi jun n, la cun jm jun bh camaliu Jess hi hleh j quioh Di hi juh: Za nh jm honh, qu mcamajnia bh Di Ts mcuhiun hi ln Re. Jess th quiun ts zanh jh jm (Marcos 1:16-20; Lucas 5:1-11) 18Jun jmjun jm cung Jess can jm l nho hu Galilea; jun n cajen gon ts mtn ranh, jan ts jm jm Smu ts cal jm sih P, hi ts jan n jm Tre. Ts h jm ln ts zanh juo, hi jun jm ntn hm quioh chu jm. 19Hi jun Jess cazh ts h la l: tunh nh cuhna jn, hi jun lajm jun nh n juo janh nh sih tsmcuun hi tnh joun jn. 20Hi jun la cun jmjun bh cach ts h t c hm jun quioh hi jataunh cuhna h d. MATEO4 14. 7 21T chjn jun cal cajen sih Jess cnh gon ts mtn ranh: Jacobo jon Zebedeo quionh Juan djon. Ts h jm tiunh hu mu quionh jmi, hi nrauh hm quioh. Hi jun Jess cateh sih ts h, 22hi jun la cun jmjun bh caqui ts mu quioh hi cachan ts sih jmi, hi jun jataunh cuhna Jess. Jmah Jess juun ts tsun (Marcos 3:7-12; Lucas 6:17-19) 23Hi jun jmjun jm cut cung Jess t cun hu Galilea hi mtn tsu hu cuh quioh ts judos hi tun ma quin ma caun ju, hi hleh j ch cat hi Di mcuhinh tsu jocuo, j hi jm jmah sih tsu cala jh d mu hi nzian ts. 24Cal i bh tsu t cun hu Siria la cun ta hi jmu Jess, hi jun cacuajan ts lajn ts jm nmtso ts lajh dh hi hlah, mu, hi ch hi uu; ts tiunh jmch hlnh hu ts, ts njau mu ts l jn j ts hma n sih. Hi jun lajn bh ts h cajmah Jess. 25Hi jun juun ln bh tsu jataunh cuhna ts, ts zian Galilea, ts zian lacun tioh jun t quia ju mh ti cutsa, ts Jerusaln, j ts hn t Judea n, j ts zian t jo cua Jordn t ju hia hi n sih. J hi camata Jess ts mh 5 Jm cajen jun Jess lajn ts h n, cau ts mh hi jun cacu jun. Jun ts han h t con ts catinh la cu la jin cu; 2hi jun Jess camaliu hi mtn ts h j l: Ts l zian re tn (Lucas 6:20-23) 3Jlnh jm ren ts mcaltsn hi tiamii jmch quioh con Di, qu ts la h bh tnh jocuo ts. 4Jlnh jm ren ts nio hlah ts, qu Di bh Ts ch re ts ts. 5Jlnh jm ren ts tsju, qu h bh tsatinh cun mcu mcajm Di j hi cu. 6Jlnh jm ren ts dquian hi mazian la cun hi t ts Di, lajuah dh hi cuunh j hi hquiin ts, qu Di bh jmu hi conh hu jm hu ts ts. 7Jlnh jm ren njuh ts ja mi ts con ts sinh, qu jab Di j sih mi ts con ts la h. 8Jlnh jm ren njuh ts j hu ts, qu ts la h bh l jen Di. 9Jlnh jm ren ts jmu hi niau tie ja quioh tsu, qu ts la h bh l juh Di hi jon. 10Jlnh jm ren ts mtso ts la cun hi jmoh tsu cun hi hni jmu la cun hi hni Di, qu ts la h bh tnh jocuo Di. 11Jlnh jm ren hnoh njuh jm qui jm je tsu, hi cala hi h tsa ts hnoh, j njuh jm hleh ts lajh dh MATEO4,5 15. 8 j tj quin hnoh cun hi catn jn. 12Mahin nh honh, tsnh nh jmu, qu humcu hin nh cun hi jlnh bh quien; qu la n bh cajmh ts uja ts ln h t j Di, ts calzian jmtin la cnh bh hnoh. , j joh s hi catn hngmh (Marcos 4:21-23; 9:50; Lucas 8:16-17; 14:34-35) 13Hnoh bh ln con ts zian hu l. Tla njuh la cal mh bh n, lnh yh rn l jmuh ts hi jun l eh sih? Tiu lin jmu ta h cun yh; cun mcu bh ts, hi jun jun ha zh tsu. 14Hnoh bh ln joh s con ts zian hu l. Jun n, jm j: Cun ju nio l tsh mh, ti l yh hnh. 15Sajun hinh yh ts cun s hi jun zih t eh cun ts cu; tla e bh dch ts, hi jun tan joh lajn ts tionh ih. 16Jab la jun hnoh uja, jmu nh hi ta joh quin nh con tsu, hi jun n mcaje tsu laj hi chu hi jmuh hnoh jun, hi jun maquien ts eh hnoh Ts cu humcu. Jess mta lnh l hih quioh hla Moiss 17Ha l cu ln hnoh hi jn cuan hi mtauh n hih quioh hla Moiss, sajun hi jamatauh jn j hi camata jun ts caln h t j Di yh; qu junjuh hi jamatauh yh jn j jun, qu t jamatson jn la cun hi hni juh bh. 18Qu j tson juanh jn con hnoh, hi u cun mjhn laj hi jni chicu la mquionh hngmh l, ti l yh tsahn h cun huh quioh liei, sajun h cun m pih quioh huh jun, cala t cch jm hi lt la cun hi cat l. 19Cun hi jun bh, njuh ts ti ta hah lua cun hih hi rl jun, ujinh cun hi ti lin nga quien, hi zh ts sih tsu hi ti hniuh tnh ta, hi jun mln bh ts jan ts ti lin quien ja quioh lajn ts tnh jocuo Di. Tla njuh ts mt hih jun n, j hi heh sih ts sinh hi jmu la jun, ts la h bh ln jan ts quien ja quioh lajn ts tnh jocuo Di. 20Qu juah jn con hnoh, hi njuh ti t jlnh b re jmh nh hi t ts Di la cnh bh t liei j ts fariseos, hi jun jmlh bh ti l tonh nh jocuo Di. Jess he j hi catn ts mh ts (Lucas 12:57-59) 21Hnoh mcaniih hi hiauh ts haun dhio deh d hih hi l la l: Ha l jngh tsu, qu lua jan ts jngh tsu catn ttsn hih. 22Tla jn juah, hi lua jan ts jmu hian con ranh, cun ttsn bh ts la h hih. Njuh ts MATEO5 16. 9 t hin ranh, jun con ts nho ta hi chn bh ttsn ts hih; hi njuh ts zah ranh ts ln ja jun, hnh ts ja s quiujuu bh ts. 23Hi jun n, njuh jm zia hi cucnh hn hi hi cucuh n Di, hi tla mzenh n jun n tsau honh hn hi zian jan renh hn hi hau n, 24ch tn hi quinh jun c hi jun, hi cunh tn hi cujmuh n hi niau tie ja quin n quinh renh. Mjun meih hn sih hi hi majnia n hi quinh jun. 25Njuh zian ts cahna hn ta, hi jun jau ts hn ta tstan, mar nh j tla hcuatunh nh jun h ju quinh ts, hi jun ti tsajau ts ta ts ln jue; qu n l cacue hn jue h ts tj hi tsatiaunh ts hn hum. 26Juanh jn hi ti cun l liun yh hn, cala t n mcamahmah hn jl mh. Jess he j hi catn ts jun 27Hnoh mcaniih hi cajuh ts la l: Ha l l jm l cu. 28Tla jn juanh hi lua jan ts jen tsm hi hu hlah ts, mljm bh ts tso hu ts quionh tsm h. 29Njuh mmh t cu chu n mljm hi catnh n tso, ch cjueh hi jun tiun uunh; qu t re bh hi tsahn c m mmh n la cnh bh hi tsahn n t jan quiujuu. 30Hi njuh cu chu quin n jmu sih hi tanh hn tso, hn cjueh, hi jun tiun uunh; qu t re bh hi tsah cun cuonh hn la cnh bh hi cuh hn t jan quiujuu. Jess he j hi catn ts hni tun cuo (Mateo 19:3-11; Marcos 10:2-12; Lucas 16:18; 1 Corintios 7:10-16) 31Jab j l sih juh tsu la cun jmtin: Lua jan ts hni tsun quionh tsm cuo, hniuh bh cuh ts cuo cun s hi lin hi catsun ts. 32Tla jn juanh con hnoh hi lua jan ts hni tun tsm cuo ta ti lin zia j he tso ljm quionh tsuh sinh, cunquionh la jun mcueh ts ts j hi jmu jun bh; hi njuh ts jinh cuo quionh tsm ts mcatsun quionh cuo n, jun ts la h mln jan ts jun bh sih. Jess he catn ts l hen Di 33Jab mcaniih hnoh hi tshaun hiauh hih l jmtin: Ha l tsunh j hi mljmuh con Di, la cun j hi mlmatson n jun con ts. 34Tla jn juanh hi h cun bh hi ti hniuh heh nh. Ha l l matson j quin cunquionh hi heh nh humcu, qu jun bh cuquien Di; 35sajun hniuh mtson nh j quin cunquionh hi heh nh hngmh l, qu hu l d MATEO5 17. 10 l lajm l cun ntsn ta bh Di; hi sajun hniuh mtson nh j quin cunquionh hi heh nh ju Jerusaln, qu jun d catn Re Ts chn bh. 36Ha l l matson j quin cunquionh hi heh hn chinh, qu h c mh yh j chinh hn ti l tiu ho lih hi jmh n huen. 37 jla ti hniuh juh hn: Jn, hold: Jhan bh; qu laj j hi l mntsn ts j n ja con ts hlnh bh. Jess he cat hi jeinh ts (Lucas 6:29-30) 38Hnoh mcaniih nh j hi qui juh ts jun la cun jmtin: Hniuh jinh ts la cun rn l hi caquinh, ula cun m ts, njuh cahliah ts m ranh, jab la jun hi cat jn ts uja. 39Tla jn juanh con hnoh: Ha l jinh nh con ts hian ts; tla njuh zian ts p c jo mh nh, t cuh ts sih t c jo cun cu p. 40Njuh zian ts hni hna hn ta, hi hni ts quin hanh n, cuh ts la j hmh chu quin. 41Njuh zian ts dquiaun hn jm hi cnh hn lio t c mei quin ta ts, t re quin t tenh cu jun. 42Lua jan ts zia hi m con hn, cuh ts, hi ha l mazian sih con ts zia hi ch con n. Hniuh hnio ts ts hau (Lucas 6:27-36) 43Jab mcaniih hnoh hi juh ts la cun jmtin: Mahno ts re junh quinh, tla hon n jmu njuh ts hau n. 44Tla jn juah: Mahno nh ts jmu hian ts con nh, [hi chu jinh nh con ts ch juu, jmu nh hi ch con ts hau,] Di lienh quioh [ts qui je j] ts jmu hian ts con n. 45Jun la n bh l lin hi tson ln hnoh jon Di eh nh, Ts cu humcu; qu h d jmu hi tan hi ts chun la j ts hlh n sih, hi zen ts sih jm con ts zian la cun hi t ts d, la j con ts zian cun tn ts hmu n sih. 46Suu l ln nh hi zia hi hin cun hi hno nh jmhla ts hniau nh hmu. Qu h la t ts chi hmah yh jmu la jun. 47Hi njuh cuen hnoh Di jmhla ts junh nh re quinh, he d hi chu jmuh nh njuh la jun? Qu h la t ts ti cuun Di yh njmu la jun. 48Jmu nh chun lajm chun eh nh Ts cu humcu. Jess he he lnh l ta chu 6 Ha l l mati nh cuh jmhla je tsu cun hi hni nh hi je tsu lnh jmuh nh. Qu h cun yh tiu hi hin nh con eh Ts cu humcu, njuh la jun la jmuh nh. 2Cun hi jun bh, njuh jm mahon hn ts lhniauh con, ha l jmu hn chja con cala jnh d tsu, ts zian ja h j ts tiunh hu MATEO5,6 18. 11 cuh n lajm jmu ts ln la c la jinh, cun hi hni hi hlh tsu re quioh. J tson juanh jn, hi jla j chu hi hlh jun tsu bh ji hiuh ts, ha tiu hi sih zia yh. 3Tla njuh n mcamahon hn ts lhniauh con, jmu la cun l l hi h jan ti hin l i, ujinh ts jlnh re junh nh quinh. 4Tamh bh hniuh jmh hn, hi jun hin n la cun hi cu eh n, Ts je la cun hi jmuh n jun. Jess mta he lnh liinh ts Di (Mateo 7:7-11; Lucas 11:2-4) 5Njuh n mcalienh hnoh Di, ha l jm nh lajm jmu ts ln la c la jinh, hi zan liinh Di ta ntun l hu cuh qui d j l cuoh ja h n sih, hi jun je tsu. J tson juanh jn hi jla j chu hi hlh jun tsu bh ji hiuh ts, ha tiu hi sih zia yh. 6Tla n mcalienh hn Di n, hen ih quin hi jn hoh, hi jun zenh n jun huen lienh eh. Hi jun la jun zia hi hin n con eh, Ts je hi jmuh hn jun ta conh. 7N mcalienh n Di, ha l hlh chi ccuh j ti lin jmu ta lajm jmu ts ti Di mcuun, qu ts h l ln hi cunquionh hi hleh jun hliun j l ne Di. 8L jm nh lajm jmu ts h; qu eh b hi mh nh mi bh eh nh njuh he lhniauh con nh. 9Hi jun n, lienh nh Di la l: Hn Tia, Ts h n humcu, c hi chu cu nchan hi jm hn. 10Cu chau bh jm hi lajn tsu tnh jocuonh hn. Cu l bh hu l la cun hi hnuh hn jmh, lajm l humcu. 11Cu ti m hi hniuh con jnoh n, la cun hi qui hniuh qui jnoh cun jm cun jnia. 12Chin ti honh cat hi mcahliuh jnoh, lajm chin jnoh ts la cun hi mcahlinh tsu con jnoh. 13Mahau ti jnoh hi ti ca ti lau jnoh ts hlnh, liau ti jnoh con p quioh ts. [Qu hn bh Ts hauh n j con cala jl, Ts pin cun tn cun hin, Ts cuquien la cun jmhinio. Tson bh la jun]. 14Jun n, njuh hnoh chh honh tsu ts jmu hlah con nh, jun eh nh Ts cu humcu ch uja ts tsuh hnoh; 15tla njuh ti chin yh hnoh honh tsu tsu, jun sajun eh yh hnoh chin ts tsuh hnoh. Jess he cat hi mhen ts 16N mcamahen hnoh, ha l h nh hlah mh lajm MATEO6 19. 12 jmu ts ln la c la jinh; qu ts jmu h la jun d hni je tsu hi h d nmhen. J tson juanh jn hi cun n bh mcatuh la cun hi hiuh ts la h njuh la jun. 17Tla hn mna, n mcamahen n, rn mh hi siu sih re chinh, 18hi jun ti llieih tsu hi hn imahen n. Jla eh hn, Ts zenh quinh hn ta ti jni jun bh l i; hi jun h bh zia hi cu cat la cun hi jmuh hn jun tamh. Ts mnih hi quioh humcu (Lucas 12:33-34) 19Ha l jm dquiaunh honh hi l zian nh hliun hu l, l tsahn hi quin cunquionh hi cuh mchu j hi hi juuh n, j l h hn hi han. 20T re jmu nh p hi l zian nh hliun humcu, ti l h mchu hi cuh, sajun hi juuh sih, hi sajun hn l tnh sih hi han. 21Qu njuh nio hi quin nh, jun bh uja cua jmch quin nh. M ts cue joh quioh t jan (Lucas 11:34-36) 22M ts l lajm l cun s quioh t jan ts; jun n njuh chu mmh hn, jun con t jan bh n zia joh; 23tla njuh jlnh la hlh mmh n n, jun t jan bh n zenh jnii. Hi njuh cha jm l joh quin n cun jnii bh la l, cnh bh ti la l cun jnii hmh njuh la jun! Di j que n (Lucas 16:13) 24H jan tsu ti l mat con gon juo, qu ti t yh ts ts ts jan, hi ts jan n, t ln bh ts ts; re ln bh mat ts hih quioh jan, hi ts jan n, ti ta tanh yh ts. Jun n, cnh ti l bh hno nh Di cutsa quionh hi hni nh hi zia hu l. Di nih huah ts nln jon (Lucas 12:22-31) 25Juo jn hnoh: Ha l cu hi honh nh ha lnh rn l zian nh, cat ha jinh j m hi ch nh ho jm hi hh nh, j ha jinh j hmh hi quh nh sih. H junjuh jmch quioh bh ts t jlnh bh quien la cnh b m dh; hi ng quioh bh ts sih t jlnh bh quien la cnh bh ha ts? 26Sn je ha lnh zian quiuh tan, jh ti lin hi ji h cun, sajun zia bh cun hi lau quioh jh, hi sajun zeh bh sih hucu quioh, tla cun jun zia bh m hi cue eh nh hi ch jh. Tla hnoh mn, t jlnh bh quien nh la cnh bh tan! 27Hin yh hnoh tn jmh hi cuun cnh c l, ujinh hen ln honh nh hi cuun nh? 28Hi he lh h honh nh cat hmh hi quh nh? Sn je nh ha lnh rn cuun l MATEO6 20. 13 hi ts n, l jun ti lin ju zeh yh, hi sajun ta sih t; 29tla cun jun ta bh hla re Salomn yh ti ch jm jni lajm jni l n, ujinh jm zioh ln ts. 30Hi jun n, njuh Di jmu hi cala ch ln jni n, cun hi ts n n, hi jun tsahu mjn bh ts t eh cun peh n mcal quiin, jun njuh ta b n yh jmu Di hi ch jni, cnh bh ti jmu Di hi zia hanh hnoh, hnoh ts cun l h honh nh! 31Hi jun ha l cu hi honh nh, hi juh nh: He d ch d?, hi: He d hnh d? ho hi: He d quh d? 32Qu lajn ts ti Di mcuun nh ts cat laj hi n; tla hnoh mn, zian bh jan eh hnoh, Ts cu humcu, Ts cui laj hi lhniauh quin nh. 33 jla ti chan nh hmu jocuo Di bh hi mtih nh re con ts, j hi mzin nh re la cun hi t ts ts, hi jun bh hin nh cala jl hi jun. 34Ha l jm nh h honh cat he l tsahu, qu zia bh jm tsahu hi l h honh hnoh cat hi quioh tsahu. Qu ma quin ma c jm bh mzia uumts quioh. Ha l ch l ih nh tsu (Lucas 6:37-42) 7 Ha l ch l ih nh tsu hi jun ti ratsa nh Di hih la jun. 2Qu la jun bh rats ts hih con hnoh, lajm rtsh hnoh jun hih con tsu bh. La cun rn l hih hi chah nh hi cueh nh con tsu, hih la jun bh sih ch Di hi cu con hnoh. 3Ha b lnh rn l jeh hn mqu pih hi hu m renh, njuh ti ltsn yh hn hi hu cun pa hn hm mmh huen? 4Ha lnh rn h honh hn hi juoh n renh: Cu ch n mqu hu mmh hn!, hi njuh cun pa hn hm bh la hu quin hn huen ml jun? 5Hn ts ln n la c la jinh!, la tn ch hn hm pa hi hu mmh huen, hi jun mjun l jeh hn re hi chh n mqu pih hi hu m renh. 6Ha l l cu hi hen con ts zian lajm zian ts, qu n l caqui cajme ts hi chau nh ts cti cjh h. Ha l l majnia hi quien quin con ts zian lajm zian m, qu n l caha cazauh ts. M nh, hniauh, hi hlh sih hoh (Lucas 11:9-13) 7M nh con Di hi jun hian nh, hniauh nh hi jun chanh nh, hlh nh hoh hi jun ni ts. 8Qu njuh ts m con ts, hiuh bh ts; njuh ts hnauh, choh bh; hi njuh ts hleh hoh n, ni bh. 9Qu hin yh tsnh hnoh ti honh hi cueh c m qun MATEO6,7 21. 14 jnh njuh hmiih bh la cum? 10Ho njuh cum jan juo, h ti honh nh hi cuen jan jh hlnh? 11Hi jun n, njuh tu b hnoh yh ts ti chun nh, tn bh nh cuh hi chu con jnh, ti bh ti eh nh Ts cu humcu ti cu hi chu con ts hi m! 12Jun jmu nh laj jm con tsu njuh he lnh hnuh nh jmu ts con nh hmu; qu la jun bh l hih hi jmu jun liei quioh hla Moiss j S quioh ts caln h t j Di n uja. Hojn j (Lucas 13:24) 13Tinh nh t ju hojn ts. H bh hojn, hi cala hi ju ln bh ju hi chau l tsahn ts, hi juun ln bh tsu tstunh ju jaun; 14tla hojn j ju hi chau l zian ts n, j ln bh hi ti l t l jenh, hi jun cpih tsu bh ts choh ju jaun. Lin bh he hm cunquionh m hi h (Mateo 12:34-35; Lucas 6:43-45) 15Huahn nh con ts l juh hi ln t j Di. Ts h d jatunh con hnoh hi nln lajm ln jzih, tla t eh mn nln ts lajm ln ts n jnh. 16Hnoh l l cuun nh ts cunquionh ha lnh jmu bh ts; qu ti cun yh ts m uunjeh ja tan mjuh, hi sajun cun yh ts m s co ts hm ton. 17La n bh l hi laj hm chu h m chu, hi laj hm hlah n, h m hlah. 18Njuh hm chu, ti l yh hi ha m hlah, sajun hm hlah l ha m chu. 19Laj hm ti m chu h, quiih bh ts hm jun, hi jun jn ts. 20Hi jun la jun bh l cuun hnoh tsu cunquionh lnh jmu ts. Ti lajn tsu l yh tnh jocuo Di (Lucas 13:25-27) 21Junjuh lajn yh ts z jn: Hn bh ln Juu jn! l tnh jocuo Di; tla jla ts jmu la cun hi t ts uh jn Ts cu humcu bh l tnh. 22N mcch jm jun, juun ln tsu z jn: Hn Juo jnoh, jnoh cahlh cun hi catn hn j hi cahi hu ts jnoh, hi cun hi catn hn bh cahuen jnoh jmch hlnh hu ts tsu, hi cun hi catn hn sih cajm jnoh hliun huajueh. 23Tla jn n nga la l mjun, hi juo n: H cnh yh ti cal cuu jn hnoh. T c quin nh con jn, hnoh ts jmuh nh hi hlah hi h! Jmh hiah pin, j hi ti pin (Marcos 1:22; Lucas 6:47-49) 24Hi jun n, lua jan ts mt la cun j hi juah jn, ts la h ln lajm ln jan ts quialn jm ts, ts cazh h cun ts hlu. 25Hi jun ujinh MATEO7 22. 15 tsau jm, hi cal hliun bh sih cua, hi ja bh sih ch ti hi jm hni quh h jun, tla ti cquh yh, qu hlu bh jm chhliaun jmh hiah. 26Tla lua jan ts ti mt la cun j hi juah jn mn, ts la h ln lajm ln jan tsuh cun bh, ts cazh h z th. 27Hi jun jm tsau jm, hi cal hliun bh jm cua, hi ja bh sih ch hi hni quh h jun, jun h jun n, caqu ccuon bh. 28Jm mcatuh hi hleh jun Jess, l cajacun ts bh ts jm nn h cat j hi mta ts jun; 29quhli jm cuheh ts tsu lajuah dh jan ts ho j, junjuh lajm jmu ts nln t liei yh. Jess jmah jan ts ln mho pin (Marcos 1:40-45; Lucas 5:12-16) 8 Jm cason jun Jess ts mh, juun ln tsu jataunh cuhna. 2Hi jun cuan jan tsuh ln mu mho pin, hi cadij ta Jess, hi cajuh: Hn T, njuh hnuh hn, tn bh hn jmh hi l jn jn. 3Jun n, Jess cat cuo quioh ts h, hi cajuh la l: Hn jn. Hi jun cu lan hn! Jm mljuh ts jun la n n, laju cahin bh mu jun quioh ts h. 4Hi jun cajuh Jess hi cazh ts h: Sn je, ha l hin juouh h jan ha lnh rn l hi mlan n; jla ti cunh hi cumajnia con mtsu bh, hi cucuen sih jh con Di la cun hi qui cajuh jun hla Moiss, hi jun la jun l i tsu hi mlan n. Jess jmah ts quian hliu ts chn (Lucas 7:1-10) 5Jm l jun n, ngah sih Jess j ju Capernaum. Jun jan hliu ts chn ts romano ja con ts hi cahiu cam, 6hi juh la l: T, ts ln quian jn rn rtsun hi hma, j hi mtso ts hi c uu. 7Jun Jess cajuh: e bh jn hi jmah n ts. 8Tla hliu ts chn h n cang: T, jun lin tsu yh jn hi juh hi hn cuh hu n; jla ti jmh hn hih bh hi jun ts quian jn lan. 9Qu jab jn sih zian juu, hi jab ln jn sih hi chn con hliu. Jun n mcjm jn hih con lua jan ts h hi ts, jun tsau bh; hi njuh juo jn jan: a! jun ja; hi njuh juo jn ts ln quian n: Jmu hi l! jun jmu bh ts. 10Jm mlnii Jess j n n, l cajacun bh ts, hi jun cazh ts jm hjtunh h cuhna la l: MATEO7,8 23. 16 J tson juo jn hnoh, hi h jan yh tsu ti mcachanh jn ja ts Israel l, ts nio cun tn ts lajm nio cun ts tsuh tscjo l. 11Jn juanh con hnoh, hi juun ln tsu jatunh t ju hia hi j t ju tts hi n sih, hi tsacu tsahnh cul quionh hla Hbran, hla Isaac j hla Jacob n humcu cuquien Di; 12tla ts jm catn hi tsatinh cuquien Di n, ts h d chu huen bh ts hi ziu cun ts l jnii t cheih, jun tsat tsahoh hi mzian hi chi hi uu. 13Jmjun cajuh Jess con hliu ts chn h: Cunh huh, cu l la cun hi tunh hn n ta. Hi jun la cun jmjun bh lan ts quian ts. Jess jmah mzi P (Marcos 1:29-31; Lucas 4:38-39) 14Jm l jun n, ngau Jess h P, hi jun jun cajen ts mzi P hi rtsn jen hi rtsun hi chin. 15Jun cat d cuo cuo tsm h, jun laju caquin hi jm chin ts; jmjun canu tsm h, hi cajm m hi cuh ts. Jess jmah juun ts tsun (Marcos 1:32-34; Lucas 4:40-41) 16Jm canii jun n, cuajan ts juun ln ts tiunh jmch hlnh hu ts con Jess; jun cunquionh c jon j bh cahuen ts lajn jmch hlnh hu ts tsu, jab cajmah ts sih ts jm ntsun mu sih sih. 17Cunquionh la jun calt la cun hi cajuh hla Isaas t j Di, jm cajuh jun la l: H bh cacaun hi jm ln jnoh jun, j hi cacaun ts sih mu qui d. Ts jm hni tsatunh quionh Jess (Lucas 9:57-62) 18Jm caje jun Jess hi juun ln bh tsu tionh cu jin quioh, jun cajm d hih hi hn ts cjueh t jo jm l nho jun. 19Jmjun jan ts ln t liei ja hi cualienh Jess, hi cajuh la l: Hn T, e bh jn quinh hn lua cun cuh hn. 20Jun Jess cazh ts h la l: Jh zia t hlu quioh bh cuo, hi zia bh sih z quioh tan; tla Jon tsmcuun mn, ti zia yh l jnioh. 21Sih sih jan ts mhen t con ts cajuh: T, cu tn j hi hn jn uh [n mjun]. 22Tla Jess n, cazh ts h: a cuhna jn, hi jun ts njn [con Di] cu chahn hla ranh. Jess jmu hi niau tie jm j ch (Marcos 4:35-41; Lucas 8:22-25) 23Jmjun cahi Jess cun mu, hi jun ts han h t con MATEO8 24. 17 ts jtaunh sih quionh. 24Hi jun h ju jun n, cudijan caja cun ch ti ln hi h cala t jm mhconh yh jm hu mu, hi jm mjl sih mu ma quin ma cu tsn jmmiih. Tla Jess mn, jm mrcuun bh. 25Jun cai ts Jess, hi cazh d la l: T, liau jnoh! Hnh mh mtshanh d hu jm! 26Jun h n cang: He lh jal njuenh nh? Jlnh ti cun la nio honh nh! Hi jun canu Jess hi cajin ch j jmmiih n; hi jun jmjun cahn ch hi catano tie pih. 27Hi jun ts jm tiunh h hu mu quionh Jess n, l cajacun ts bh, hi cajunh la l: Hin d tsnh ts n hi h la t ch j jmmiih mh taunh ta? Tsuh tiunh juun ln jmch hlnh hu ts (Marcos 5:1-20; Lucas 8:26-39) 28Jm cch jun Jess jo jm l nho n, ml hu quioh ts Gadara, jun cahun gon tsuh tun jin lo nhn hla, hi jun cajataunh zenh Jess. T gon bh ts jm tiunh jmch hlnh hu ts; ts h jm hian ln ts hi cala h jan ti hin jm l ng h ju jun. 29Jmjun camaliu hh ti ln hi juh: He catn hn quinh jnoh, hn Jess Jon Di? H eh hn l hi ajmuh n hi mtso jnoh ts ta eh bh hi chau jm? 30 mjanh jun jm itunh juun m hi ich hu; 31hi jun jmch hlnh h n, cahiu cam con Jess, hi cajuh: Njuh hi hue n jnoh, cu ti j hi tstauh jnoh hu ts m . 32Jun Jess cajuh: Huen nh! Cutinh nh! Hi jun cahun jmch hlnh hu ts tsuh h hi catinh hu ts m; la cun jmjun bh cacuun m h t ju dj hlah, hi jun casunh chu jm l nho jun, hi catsan. 33Ts jm njmu huah m h n, cacuun bh hi cach j ju la cun hi ml, j laj hi ml jun con tsuh ts jm tiunh h jmch hlnh hu ts n sih. 34Jmjun cahun lajn ts ju hi camajinh Jess; jm cajen d jun n, cahiu cam d con ts hi cuahan ts hu jun quioh d. Jess jmah jan ts hma (Marcos 2:1-12; Lucas 5:17-26) 9 Jm l jun n cahi Jess hu mu, hi cahan t jo jm l nho jun hi cachnh t juco. 2 jun cajan tsu jan tsuh ts hma, hi rtsn cun jmu. Jm caltsn jun Jess hi cun tn bh ntioh ts ts cachatunh h, hi jun cazh d ts tsun h la l: MATEO8,9 25. 18 Hn jn, ti ch honh; mchin bh tso quin hn. 3Jmjun ma jan ts nln t liei caln la l hu ts: Tsuh n cun l ch l ln Di cunquionh j quioh. 4Tla Jess jm i bh he lnh nln ts h, hi jun cazh d: He lh hlah ln ntioh honh hnoh? 5Hn j hi tun l hi jlnh hun ts l lin hi zia p quioh ts hleh, h cunquionh hi juh ts: Tso quin hn mchin! ho hi juh ts: Nu, ng!? 6Re bh, cu mjnia jn con hnoh hi jn Jon tsmcuun ho n j hu l hi hin n tsu tsu. Hi jun cazh d sih ts hma h: Nu, quiaun jmu quin, cunh huh! 7Jmjun canu ts jm hma h hi ngah h. 8Jm mlje tsu hi l la jun, l cajacun bh ts, hi jun camaquien ts Di Ts cacu p la jun con tsmcuun. Jess th Mth (Marcos 2:13-17; Lucas 5:27-32) 9Jm l jun n, cuahan Jess jun hi ngau sih, jun cajen ts jan tsuh jm Mth, hi jm cutn cuca hmah [cha ts romanos], hi jun cazh d: a cuhna jn. Jmjun canu Mth hi ngau cuhna Jess. 10Jm l jun n, Jess jm cujmu m h Mth h, la mquionh ts han h t con. Jab catinh sih juun ln ts ca hmah mesa jun quionh ts, la mquionh ts juh tsu hi ti chun. 11Jun jm caje ts cu ni th ts fariseos hi jun n, jun cazh d ts han h t con ts: Ha b lnh rn sa t juuh hnoh cun cu hnh cul quionh ts ca hmah j ts ren tso n? 12Jm can Jess j n n, cajuh: Ha ti t m hniah yh con ts chun, tla con ts tsun bh hniah. 13Cutnh nh, hi cumatn nh la cun hi hni juh S tioh j quioh Di, rjuh la l: Jn hn hi j mi honh bh nh, junjuh hi hn jn hi jngh nh jh yh con jn. La n bh rjuh, qu ti ja yh jn hi jate n ts chun, qu hi jate ts nren tso bh jn ja. Nga tsu con Jess cat hi mhen ts (Marcos 2:18-22; Lucas 5:33-39) 14Jmjun cuataunh ts han t con Juan ts ziau h jm zenh Jess, hi cang: He lh mahen ln jnoh, j ts fariseos n sih, tla ts han n t con hn n, sa ti mhen yh? 15Jun Jess cajuh la l: H l hi ts ntn jmu ts jm hi jenh cuo tsu tinh hi nha hlah ts tla mnmhin ts ts quionh tsuh ts jenh h cuo dh? MATEO9 26. 19 Tla chau bh jm hi quin t c tsuh jenh h cuo; hi jun mjun mh mmahen ts h. 16H jan yh ti hin taun cun hmh tseh quionh c cuonh hmh hma; qu tsuh bh hn hmh hma jun, hi jun c bh hmh mtseh, hi jun t jlnh bh jueh mc ml jun. 17Hi sajun tah ts sih mu ru cun djaun hu ch lu mtseh; qu njuh hi jmu ts la jun, mc bh ch lu tseh jun l, hi jun tsahn bh mu ru la mquionh ch lu tseh jun. Hi jun bh hniuh th ts mu ru cun djaun hu ch lu hma, hi jun ti hi lh t tun hi jun. Jess jajmah jon Jairo; hi h ju jun n, lan sih jan tsm tsun (Marcos 5:21-43; Lucas 8:40-56) 18Tla jm cujuh Jess j n n, jan ts chn con ts judos cuan, hi jun cadij hi cajm cuhin la t hu ta d, hi cajuh: Mmh jn jn cun jun; tla njuh hn eih hi ratsh cuonh quioh ts, jenh bh ts. 19Jm mljuh jun ts h la n, canu Jess hi ngau quionh ts h, la mquionh ts han h t con. 20Hi jun h ju jun n ja jan tsm tsun mjanh cuhna Jess hi cat cuo zi ha ts. Tsm h n mt cun quiatn mii hi jm mtso ts hi zian jmhn. 21Jun tsm h n caln hu ts la l: Njuh jla ti t jn un zi ha bh ts, cun jun bh mlan jn. 22Tla Jess cajinh t cuhna hi caje t cuja tsm h, hi jun cazh d: Jn, ti ch honh; mlan n quhli lchh cun honh. Hi jun d la cun jmjun bh lan ts. 23Jm cch Jess h ts chn h n, caje hi mtionh t ts hanh [hi mtiunh huajan hi tsahn hla], hi tsu n mtiunh ti siaun cala cti cjan nio. 24Jun cazh d ts h la l: Huen nh l! Qu mmh l ti rjn yh, qu rcuun bh ts. Tla ts h n, l caju cang bh quioh Jess. 25Jm mlhuen Jess ts h n, cahi ih rn mmh h hi cazanh d cuo hla mmh h, hi jun canu. 26Hi jun la tn la cu la jin jun cal i tsu la cun hi l jun. Jess jmah gon ts ten 27Jm l jun n cuahan Jess jun, jun h ju jataunh gon ts ten cuhna ts hi hhh, hi hjuh: Hn Ts jnzh joncho hla Dvi, cu j mi honh hn qui jnoh! 28Jm hi jun Jess ih, jun ts ten h taunh sih ih, jun cazh Jess ts h: Ni cun honh hnoh hi l jmu jn la cun hi mh nh n? MATEO9 27. 20 Jun ts h cang: Jn, T. 29Jmjun cat Jess cuo m ts h, hi cazh d: La cun hi tunh hnoh n ta cu l con nh. 30Jun la cun jmjun cani m ts h. Jm l jun n, jlnh cajm Jess hih con ts h hi cajuh: Jmu nh tion hi h jan tsu l cu l i hi n. 31Tla cun rn nhuen bh ts jun, laju cach bh ts con ts ju la tn la cu la jin jun la cun hi mljm jun Jess. Jess jmah jan ts ti hleh 32Tla hhuen jun ts h cuataunh ma jan tsu con Jess hi njn jan tsuh ts ti hleh hi jm hn jan jmch hlnh hu ts. 33La cun jm cachin jun Jess jmch hlnh hu ts ts, camaliu hleh. Jun tsu n, l cajacun ts bh, hi jun cajuh la l: H cnh yh ti mcaneh d hu Israel l la cun hi ml n. 34Tla ts fariseos mn, jm njuh: Tsuh n d huen jmch hlnh hu ts tsu cunquionh hih quioh ts hlnh juo jmch hlnh bh. Jess ja mi ts con tsu 35Jm l jun n, cat cang Jess laj ju, j ju mh ju sin hi mtn tsu hu cuh quioh ts judos hi tun ma quin ma caun ju, hi ihleh j ch cat ha lnh rn l tnh tsu jocuo Di, j hi jmah tsu jl mu hi zian ts, j hi c hi uu n sih. 36Jm cajen ts ts juun ln h n, caja mi ts quioh ts h, quhli jm nha hlah ts ts j hi nln ts ts ti hin zian hi l mahau, lajm itunh jzih ti juo zian. 37Jmjun cazh d ts han h t con la l: Hliun cut bh hi mcalu, tla pih ln bh ts jmu ta zian! 38Hi jun n, hi m nh con Ts quioh hi mcalu jun, hi cu zen ts ts jaquiaun hi mcalu jun quioh. Jess th ts quiantun hi tsahlh j ch (Marcos 3:13-19; Lucas 6:12-16) 10 Jm l jun n cateh Jess tn quiantun ts han h t con, hi cacuh d p hi l huen ts jmch hlnh hu ts tsu, j hi jmah ts ts ntsun laj mu j hi c hi uu n sih. 2Hi l bh hi jm tn quiantun t ts quian j Di: la Smu ts cal jm sih P, j Tre djon ts n; Jacobo jon Zebedeo la mquionh Juan djon; 3Plii, Bartolom, Tma j Mth n, ts jm ln h ts ca hmah; Jacobo jon Alfeo; j Tadeo; 4Smu ts cal quionh ts cu ni Cananista n, j Judas ts zian ju Queriot, ts cajenh h Jess. MATEO9,10 28. 21 Jess zen ts quiantun hi tsahlh j ch (Marcos 6:7-13; Lucas 9:1-6) 5Jess cazen ts quiantun h cunquionh hih l: Ha l cuatunh nh hu tscjo, sajun cutinh nh ju hn t Samaria; 6tla hniuh cutunh nh con ts Israel l bh, ts nln lajm ln jzih mjcun. 7Cutunh nh, cuzih nh ts hi Di mcuhinh tsu jocuo. 8Jmah nh ts nln mu mho pin j ts nln mu sih sih; jmu nh hi jenh ts mjn; huen nh sih jmch hlnh hu ts tsu. Qu hnoh l mhian b nh p n ta ti hmah quien, jun jmuh nh ta, tla ha l cn nh hmah mn. 9Ha l iquin nh h cpih que, u hi cmniau, u hi ctiu, h cun cdn yh. 10Sajun hniuh cnh nh tuh hi tioh hi hniuh h ju. Ha l cn nh tun hanh, sajun tuh tioh tanh, hi sajun cnh nh sih hmhu; qu ts jmu ta cun catn bh hiuh laj la cun hi l hniuh quioh. 11N mcachatunh nh cun ju hold lua cun n, hniah nh jan ts ch ts jun hi jun tianh nh h ts h cala cch jm hi huen nh jun. 12N mcatinh nh h jun, zih ts tionh jun hi cu tionh ts cun hi re hi tn. 13Njuh hi catn ts h hi tinh cun hi re hi tn, l quien bh hi mlzih nh ts h, tla njuh ti catn ts h hi tinh cun hi re hi tn, jun j hi mlzih nh ts jun juh bh sih con nh hmu. 14Hi njuh lua cun h ho ju cachatunh nh ti cahe nh ts, hi sajun hni ts ne j quin nh, hi jun n, sh nh hliu quian tanh n mt huen nh h jun ho ju jun. 15J tson juo jn hnoh, hi n mcch jm hi rats Di hih, t jlnh bh huh ts hi matson Di ts ju la h la cnh bh hi caquinh jun ts jm zian ju Sodoma j Gomorra. Ts tanh ta Di zian ja hnii 16Sn je! Jn zei hnoh hi nln nh lajm ln jzih tionh ja ts n. Tla jmu nh jan ln lajm ln jh hlnh; tla tla jun n, jmu nh hi ch honh nh mn lajm ln chi j. 17Huahn nh, qu hnoh jenh ts jocuo tstan, j hi quiu po ts hnoh la t hu cuh qui d. 18Hi h cala t con ts nho ta j ts nln re yh tsajau ts hnoh cun hi catn jn; mjun bh ml cuh hnoh j tson hi catn jn con ts h j con tscjo n sih. 19Tla n mcazeh ts hnoh ta tstan n, ha l jm nh h honh njuh he juh nh ho njuh he lnh rn hlh nh; qu njuh n mcat hlh nh, Di bh cu j hi MATEO10 29. 22 cuhlh nh. 20Qu junjuh hnoh yh ts cuhlh nh, qu Jmch joh eh bh nh Ts hlh cunquionh honh nh. 21H la t ts jan jmi mzi quionh yh ts jenh hi jngah tsu, j ts mlieih sih jenh jon; jon tsu jmu hnii quionh jmi mzi, hi h cala t jenh yh ts ts mlieih hi jngah tsu. 22Ts zian t cun hngmh bh l hau hnoh cun hi catn jn; tla njuh ts cation ts cala t ctuh jm quioh hi zian hu l n, ts la h bh liun. 23Njuh cah catsa ts hnoh cun ju, huen nh jun hi cutunh nh cun ju sih; qu j tson juah jn hi jn Jon tsmcuun junh n eh bh hi tunh hnoh laj juco juh ts Israel. 24H jan yh ts mtn ti l ltn t hliun la cnh bh t joh, hi h jan yh ts ln quian ti t jlnh bh quien la cnh bh ts ln juo ts. 25Ts cumtn h d catn mahin ts cun jla ti hi chau jm hi ln lajm ln t joh bh, hi ts ln quian n catn mahin ts hi ln lajm ln juo. Qu njuh tab ts chn cun h yh cajuh tsu hi ln Beelzeb [ts chn juo jmch hlnh], cnh bh ti tu hin ts ts h ts hn n! Hin con hniuh jm d junh (Lucas 12:4-7) 26Hi jun n, ti hniuh yh jmh nh junh con tsu. Qu lua cun hi jl ts, chau bh jm hi jih, hi lua cun hi nhm n, chau bh jm hi ljnia sih. 27Laj hi juo jn hnoh ta hu nii, majnia nh j jun ta jma; hi lua cun hi juah jn con hnoh nconh n, cut cuhoh nh cala t tsh h hi chh nh hi jun. 28Ha l juenh nh ts jngh jmhla ng, hi ml jun n, ti tn yh ts jngh jmch quin nh; t re juenh nh con Ts l jngah nh, hi ml jun n l zen ts jmch quin nh quiujuu. 29H ti cuen ts gon tan pih la cun c hih que dh? Tla cun jun h jan yh jh pih la h ti jn tla ti mlcu eh nh j. 30Hi h cala t j chinh yh hnoh nh sih ma quin ma c mh. 31Jun n, ha l juenh nh, qu t jlnh bh quien hnoh la cnh bh tan njuun. Ts ton hi han t con Jess (Lucas 12:8-9) 32Hi jun n, lajn ts mquien jn ta tsu, jab jn sih mquien ts la h ta uh n, Ts cu humcu; 33tla lua jan ts ti hni mquien jn con tsu n, jab jn sih ti mquien ts la h con uh Ts cu humcu. Jess jmu hi tiu tiunh tsu chon (Lucas 12:51-53) 34Suu l cu ln hnoh hi jn jajm hi niau tie hu MATEO10 30. 23 l; qu junjuh hi jach jn tie yh, tla jn d ja hi ch n hnii qu bh. 35Ja jn hi jajm hi tsuh nhun quionh jmi, tsm nhun quionh mzi, hi l ts nhun sih quionh mzi; 36jun la jun bh l hi ma quin ma jan ts nhniei quionh mtn ts h. 37Njuh ts jal hnio jmi j mzi cha jm mahniau ts jn, ts la h ti catn hen t con jn. Hi njuh ts jal hnio tsm tsuh jon cha jm mahniau ts jn, ts la h sih ti catn yh hen t con jn. 38Jab ti l han ts t con jn njuh ts ti hni cn crei hi mazian ts lajm zian jn l. 39Njuh ts hni liu jmch quioh, ts la h t tsahn bh; tla njuh ts tsahn jmch quioh cun hi catn jn n, ts la h bh t liun. La cun hi joh ts con Di (Marcos 9:41) 40Lua jan ts he hnoh, jab mlhe j jn bh ts jaun; hi lua jan ts cahe jn n, jab la jun mlhen ts la j Ts caze b jn. 41Lua jan ts hen jan t j Di qu cun hi ja ts hi jahlh j Di, jab ts h hiuh la cun hi hiuh jan t j Di; hi njuh ts hen jan ts zian la cun hi t ts Di cun hi zian ts la jun, jab h d hiuh la cun hi hiuh ts zian h la cun hi t ts Di. 42Lua jan ts cu ujinh cun vaso jm jma cuuh con lua jan ts han t con jn, ujinh jan ts tsju, tla cun hi hen ts t con jn bh, jab ts h uja hiuh cun hi chu la cun hi catn hiuh. Juan ts jm zion tsu jm zen tsu con Jess (Lucas 7:18-35) 11 Jm ctsan j hi cazh jun Jess tn quiantun ts han h t con n, cuahan jun hi caheh d ts tiunh ju la cu la jin jun, hi cahlh j ch. 2Tla jm cuhn jun Juan ts ziau h jm hum cal i la cun hi jmu Cristo. Jun cazen d gon ts han h t con hi tsajen Jess, 3hi tsang ts la l: H hn u Ts catn j, ho hniuh u jan jnoh jan ts sinh? 4Jun Jess cang: Cutnh nh, cuzih nh Juan la cun hi njeh nh j hi nnah nh. 5Cuzih nh ts hi ts ten mjni , ts hma mitunh, hi mlan sih ts jm nln mu mho pin, hi ts jm te cu n mn bh, mcajenh bh ts jm mnjn, hi ts tiamii n, mnn bh j ch cat ha lnh rn l liun. 6Jlnh jm ren ts ti l cha hliun ih ts hi catn jn! 7Jm jtanh jun ts h camaliu Jess hleh con MATEO10,11 31. 24 ts tionh h la cu la jin zenh hi catn Juan ts ziau h jm, hi juh la l: He d jaun cajeh hnoh l hu quiin? H cajeh hnoh cun hm t n hi l qu l jeh cunquionh ch juh? 8Hi njuh ti la jun n, he bh cajeh nh? H cajen nh jan tsuh quih hmh jlnh b hu? Sn d je nh, ts nquih hmh hi jlnh b hu tionh re tn ih h ts nln re bh. 9Hi jun n, he bh cajeh nh? H cajen nh jan t j Di? Qu tson bh cut, tla ts h mn, t jlnh bh quien la cnh bh lua jan t j Di. 10Qu S quioh Di rja j hi catn Juan ts ziau h jm, hi juh la l: Sn je, jn zein jan ts tsacan j ta tin la cun bh hn, ts h bh jmu huajan ju cuh hn. 11Jm mlch Jess j n n, cazh sih ts h la l: J tson juo jn hnoh, hi ti hin zian h jan yh ts jlnh bh quien ja lajn ts calzian hu l la cnh bh Juan ts ziau h jm; tla cun jun ts ti lin quien ja quioh ts mtionh jocuo Di, ts la h bh t jlnh quien la cnh bh Juan. 12Hi jun cala cun jm cuan Juan ts ziau h jm hi la t tan, hih quioh Di cun cuz cuts bh ja hnii hi t lm tslquien, hi ts jlnh ncueh p n, mncah bh jm hi l tnh jocuo Di. 13Jm t quien bh laj hi rjuh S quioh ts ln h t j Di, j liei quioh hla Moiss sih, cala t cch jm hi cuan Juan ts ziau h jm; 14jun Juan h bh ln Lh, ts jm ln h t j Di, ts catn hi j njuh hi hnuh hnoh tunh ta. 15Njuh ts ts cu, cu nie. 16He tsu l cunh jn quionh ts zian jm hi ziun d l? L juh la l: Jmu ts lajm jmu tsmh ico ja hmah. Nhh ts hi jinh hlah, hi zah ranh la l: 17Sa ti cal hnuh yh hnoh tsan jm ljii jnoh jun hm t le; hi sajun luoh yh hnoh jm ljm jnoh sih sun cat jm hi nio hlah ts ts. 18Juanh jn la n, qu cuan Juan ts ti c ti hnh, hi jun tsu n juh: Ts hn jmch hlnh hu ts bh h. 19Jun n, cuan sih jn Jon tsmcuun, ts c ts ah n, tla ml jun n juh sih tsu: Ts jlin bh n, hi hnh sih jm, ts junh re quionh ts ren tso j ts chi hmah n sih! Tla cunquionh laj hi nl bh l lin hi Di jan Ts quialn jm ts. Ts ju ti nieh (Lucas 10:13-15) 20Jmjun camaliu Jess j hi catn ts ju mcajm MATEO11 32. 25 ts hliun huajueh, qu cun hi ts h ti mcaza yh jm ts. Hi cajuh: 21Jlnh juon hnoh ts ju Corazn! Jlnh juon sih hnoh ts ju Betsaida! Qu sjm hi cal laj huajueh j ts jm zian ju Tiro j ju Sidn dh, lajm ml n ja quin hnoh, hi jun mhia jun mh jm mcaza ts jm ts, hi jm mcajm ts lin cunquionh hi jm quh ts jun tcho, j hi jm sn ts sih ju hmu. 22Hi jun t jlnh bh huh ts hi mtsoh hnoh honh mt rats Di hih, la cnh bh ts jm zian jun jmtin j ju Tiro quionh ju Sidn. 23Hi hnoh sih ts ju Capernaum, h nln hnoh hi cutnh nh humcu? Hnoh d cutnh la t quiujuu bh. Qu sjm hi cal huajueh la n j ju Sodoma jmtin lajm l n ja quin hnoh, hi jun jm nio bh ju jun la t tan dh sjm hi l la jun. 24Hi jun jn n juanh, hi t jlnh bh huh ts hi mtsoh hnoh honh jm hi rats Di hih la cnh bh ts jm zian jun ju Sodoma jmtin. tunh nh con jn, jun tianh nh tie (Lucas 10:21-22) 25Jm jun cajuh Jess la l: Hn Tia, Ts ln n Juo ts zian humcu j ts zian hu l n sih, cu jn tihmah quhli cahmh hn j tson hi jun ti l h ng ts quialn jm ts, j ts ts lieih n sih; tla con ts ts ts ju bh caniah hn j tson jun. 26Jn, qu la jun jlnh re t honh hn Tia. 27Sn je nh, joun jn mcach uh jn cala jl. Hnga bh Di cuun re Jon, hi hnga bh sih Jon Di cuun re Jmi; hi lua jan ts hni d majnia Jmi con sih, l cuun bh ts Jmi d. 28tunh nh con jn, lajn nh ts mchuon nh hi njmuh nh ta j hi nquinh nh lio, hi jun jn chau tie. 29Hen nh hi tunh nh ncunh quinh jn lajm itunh cuju quih hu, hi jun cu l tn nh la cun hi tn jn, qu jn jan ts juenh ts bh, jan ts ti jmu quien hnga, hi jun la jun bh l niau tie jm honh nh. 30Qu la cun ta hi jmh nh ta ncunh nh quinh jn l cun ta hu bh, hi sajun hi yh lio hi cu jn sih. Ts han t con Jess cun cumiih jm nio tie (Marcos 2:23-28; Lucas 6:1-5) 12 Jmjun n jm cung Jess ja zia hi jn quioh tsu cun jm nio tie. Jun ts han h t con ts cal cuunh, hi jun camaliu ts hi ca ch hieh cumiih hi jn jun, hi jun hch d m jun. 2Jm caje ts fariseos hi jun n, jun cazh ts Jess la l: MATEO11,12 33. 26 Sn je, ts han n t con hn jmu ta hi ti cat jmu ts jm nio tie. 3Tla h mn, cajuh: Ti mcahh hnoh S quioh Di, rjuh hi he cajm hla re Dvi cu jin jm l cuunh quionh ts quionh? 4Ts h d cahi ih hu cuh l hmh hi cach h cumiih hen quionh ts quionh, cun hi ti jm catn cuh, qu h jun d jm nchan hi cuh jmhla ts nln mtsu bh. 5Ho ti mcahh hnoh liei quioh hla Moiss rjuh hi mtsu ts jmu ta hu cuh chn ti tianh yh tie njuh jm nio tie, tla cun jun ti tso yh hi jun? 6Tla jn juanh hi l zia cun hi t jlnh bh quien la cnh bh cuh chn. 7Ti la mcang mh hnoh la cun hi rjuh jun S quioh Di, hi juh jun la l: Jn d hn hi j mi honh bh hnoh, junjuh hi jngh nh jh con jn yh. Sjm hi mcang nh j n dh, jun ti cun l jm cueh yh nh tso ts ti hi ljm h cun. 8Qu u hi jm nio tie, cun jun cun ho bh Jon tsmcuun j. Jess jmah jan ts mcan cun cuo (Marcos 3:1-6; Lucas 6:6-11) 9Jmjun cuahan Jess jun, hi jun cahi hu cuh quioh ts judos zeh j ju jun. 10 jun jm cu jan tsuh jm mcan cun cuo; tla ts tionh jun mn, jm hni choh ha lnh rn l ch d tsu ts, hi jun cangh d: H l jmah ts jan ts tsun njuh jm nio tie juh? 11Jun Jess cang con ts h: Hin d lua jan hnoh, njuh hi catnh jan jzih joh nh cun hlah, h ti cuchin nh jh h joh ujinh jm nio tie? 12Tla t jlnh bh quien jan tsu la cnh bh jan jzih! Jun n, zia bh j hi jmu ts hi chu jm nio tie. 13Jmjun cazh d ts l h cuo la l: ih cuonh. Jm jun caeh ts h cuo, hi jun la bh la cun rn l cu cun. 14Jmjun cahun ts fariseos t cheih, hi cajuu cahlnh ha lnh rn l jngh d Jess. J hi cajuh jan t j Di jmtin hi catn Jess 15Jm cal i Jess j jun n, cuahan bh cjueh jun; jmjun jataunh juun ln tsu cuhna ts. Jess cajmah lajn ts jm ntsun, 16hi jun jmu d hih hi h jan ti hin zh tsu hi hin tsnh h d. 17La n l, hi jun calt la cun hi cajuh hla Isaas t j Di, jm cajuh jun la l: 18Ts l bh Ts ln quian jn, MATEO12 34. 27 Ts mcquinh jn, Ts jlnh hno jn j hi jlnh tsah jn hi catn ts. Cuen jn Jmch joh con ts, jun ng ts con ts zian t cun hngmh j he lnh rn rts jn hih. 19Ti hnii jmu yh ts, sajun t hh ts, hi h jan yh ti hin ne hi jmu ts ti siaun ja h. 20Hjuh cun hm t mcajh yh ti jau ts, sajun ye ts cun s jmcau pih hi tion chhn, cala t cch jm hi jmu ts hi j tson cah jm la tn. 21Hi jun ts zian t cun hngmh ha ts con Ts h. Juh tsu hi Jess quian p quioh ts hlnh (Marcos 3:20-30; Lucas 11:14-23; 12:10) 22Jmjun cajan ts con Jess jan tsuh ten j hi ti hleh sih, hi jm hn jmch hlnh hu ts. Jun Jess cajmah ts h, hi jun tsuh h cajnia j hi cal sih hlh. 23Jun lajn tsu cajacun ts, hi jun cajuh: H h d jnzh jncho hla Dvi ts n juh, [ts qui njan d h]? 24Tla jm mlnii jun ts fariseos j jun n, cajuh la l: Tsuh n d huen jmch hlnh hu ts tsu cunquionh p quioh Beelzeb ts hlnh ts chn bh. 25Tla Jess jm di bh ha lnh jm nln ts h, hi jun cazh d la l: Njuh zia hnii ja cu ni mtn hmu ts nln ta, jun lajn bh ts tsahn; jab la jun njuh cun ju, hold ts mtn cun h tionh l ntsoh ja mtn hmu hi nqui ntn, ha ti l un yh ts la h. 26Jun jab la jun bh sih l uja njuh Satans la chin cheih hnga, jun con hnga bh ts mjmu hnii; jun n ha ya lnh rn l mahe p quioh ts? 27Hnoh junh nh hi jn huen n jmch hlnh cunquionh p quioh Beelzeb; jun njuh la n n, hin cunquionh p quioh huen ts han t con hnoh jmch hlnh tiunh hu ts tsu? Hi jun n, cunquionh ta hi jmu n ts han n t con b nh mllin hi l ntscon b nh. 28Tla jn mn, huen n jmch hlnh cunquionh Jmch joh Di bh; hi jun la n n mllin hi jn bh ts cahiu Di hi ln n Re, Ts qui njan hnoh h. 29N n, lnh bh rn l h jan tsu h jan ts pin ln hi quin ts laj hi nio h ts, njuh ti la he yh ts tn ts h h? Qu jla la jun bh l quin ts hi quioh ts. MATEO12 35. 28 30Hi jun n, lua jan ts ti hen t con jn, ts la h ti hn yh chon quinh jn; hi lua jan ts ti cha cul quinh jn, ts la h t toh ti jh bh. 31Hi jun bh juanh jn hi zia bh uuitso quioh laj tso hi jmu tsmcuun, j laj j hlah hi hleh ts n sih; tla njuh ts t hin Jmch Chun mn, ha tiu uuitso zia yh quioh. 32Lua jan ts t hiu jn Jon tsmcuun, zia bh uuitso quioh ts; tla njuh ts catu cahin Jmch Chun n, tiu uuitso zia yh quioh ts la h, sajun mcu l hi sajun mcu cun. Cunquionh m hi h bh hm llin (Mateo 7:17-20; Lucas 6:43-45) 33N n, m chu bh h njuh hm chu; jun njuh hm hlah n, m hlah bh h. Qu cunquionh m hi h bh hm l l cuoh ts. 34Hnoh d jnzh jncho jh hlnh bh! Ha bh lnh rn l hlh hnoh j chu njuh chnd hmu bh hnoh ti chun nh? Qu lua cun hi ncanh hu jm hu ts ts, hi jun bh hue ho ts. 35Ts chun hleh j chu quhli hi chu zia hu ts; tla ts hlh ts hon mn, hleh hi hlah quhli hi jun bh zia hu ts ts. 36Hi jun jn juanh con hnoh hi n mcch jm hi rats Di hih, lajn tsu bh tsajenh j tson quioh cat laj j ti tsta hi mlt lh ts. 37Qu la cun l j quin bh n ttsn n hih, mjun l lin njuh tcan n tso ho ti tso hauh n. Ts hlh m cun li hi l huajueh (Marcos 8:12; Lucas 11:29-32) 38Jun n, ma jan ts fariseos quionh ts nln t liei cajuh con Jess la l: T, hnu jnoh neh hi jmh hn cun li hi l huajueh. 39Tla Jess n cang: Ts hlh hon, ts ti mt j m cun li hi l huajueh; tla tiu li sih hiuh yh ts, jla li hi caje jun tsu hi catn hla Jons bh, ts jm ln h t j Di. 40Qu lajm cahi jun hla Jons hn jm hn nie hu hin jan jh jm pan ln, jab la jun hniuh tsahi sih Jon tsmcuun hn jm hn nie hu hu. 41Jun n mcch jm hi cn Di j tson con lajn tsu, mjun nu tinh ts jm zian ju Nnive hi ch tso hi catn ts zian n, qu h d cajaconh bh ts tso quioh jm can j quioh hla Jons. Jn, ch ts h tsu ts zian n, qu l zenh jan ts t jlnh bh quien la cnh bh hla Jons h. 42Jab hla tsm ts jm chn hu t la quin n n mcch jm hi cn Di j tson, hi jun tsm h ch tsu ts zian n; qu hla tsm h ja cun hu jlnh bh MATEO12 36. 29 uunh hi cuanii j quioh hla re Salomn ts jlnh jm quialn h jm ts. Jn, tsm h ch tsu ts zian n, qu l zenh jan ts t jlnh bh quien la cnh bh hla re Salomn h. Jmch hlnh junh sih hu ts tsu (Lucas 11:24-26) 43Njuh mcuhan jmch hlnh hu ts tsu, jun tsng quiin, hi tshniauh l cu tie; hi jun njuh ti cachoh n, jun ln la l: 44Cu ih jn cjueh hu cuhan n. Jun n mcchnh ts jun n, chanh ts ts h hi mln lajm l cun h mju, hi mrhiah j hi mdl re tn ln ih. 45Mjun tsau hi tsquian cnh quiaun jmch hi t jlnh bh hlnh la cnh b hnga, hi jun lajn jun bh taunh hu ts ts h, hi jun t jlnh bh hlah ml quioh ts h n ml jun la cnh bh jmtin. La n bh l con ts hlh ts hon zian jm hi ziun d l. Mzi Jess mjje quionh ts ranh (Marcos 3:31-35; Lucas 8:19-21) 46Tla dliinh jun ts h bh Jess, cuan mzi la mquionh ts ranh d. Jun catatonh ts cheih hi jm hni liinh Jess. 47Jmjun cajuh tsu con Jess la l: Mzih hn quionh ts renh n tionh cheih n hi hni liih hn. 48Jun Jess cazh ts mlng h j: Hin d tsnh h mzia jn dh, hi hin d tsnh h renh jn? 49Jun n cahen d ts han h t con, hi cajuh la l: Ts l bh nln mzia jn j jon renh jn n sih. 50Qu lua jan ts jmu la cun hi hni uh jn Ts cu humcu, ts la h bh ln tsm tsuh renh jn, j mzia jn n sih. Jess jmu cun j catn jan ts sh jn (Marcos 4:1-9; Lucas 8:4-8) 13 Jm jun cuahan Jess h jun hi cacu can jm l nho. 2Tla juun ln bh tsu cacu cangh la cu la jin cu Jess, hi jun cahi ts cjueh cun hu mu, hi jun cacu ts t eh jun, hi jun lajn ts h catatonh can jm. 3Jmjun camatn d tsu hliun ln j cunquionh j hi jmu d, hi cajuh la l: Jm zian jan ts casuh jn n quioh. 4Tla jm hsh ts jun jn n, la cash cal h ju, hi jun cuataunh quiuh tan hi cach. 5Jab cash sih cal l ja qun, ti hliun cuh jm tn; hi jun tiaju ln bh cahi jn jun qu cun hi ti hliun cuh jm zia. 6Tla jm cchi hi n, cal quiin bh qu cun hi ti e jm tioh ch jmu MATEO12,13 37. 30 quioh. 7Jab cash sih cal la hiau ton, tiaju ln bh caqu ccuon ton jun, hi jun l cajun bh jn jun jm cahi. 8Tla laj jn hn jun n cash chu hu, hi jun re ln bh calu; ma c m jn jun cacu ma halu m, ma c m cacu ma hnah nio qui m, hi zia ma c m n, cacu ma quiuquia m. 9Njuh tson ts cuh nh, jun nii nh. Jess jmu na he lh hleh d cunquionh hi jmu d j (Marcos 4:10-12; Lucas 8:9-10) 10Jmjun camajanh ts han t con Jess cu jun, hi cangh d la l: He l sa c jmuh j bh hn n mt lienh hn tsu? 11Jun h n cang la l: Hnoh bh ts catn nh hi l h j hi jm nhm njn hi cat ha lnh rn l tnh tsu jocuo Di; tla ts hn n n, ti l yh hi h ng. 12Jun n, njuh ts zia quioh, t hiuh bh ts hn jun; hi jun l zia hliun quioh cala hi l mt mziun. Tla njuh ts ti zia quioh n, t quin bh la cun cpih hi zia quioh ts. 13Hi jun bh lienh jn tsu cunquionh j hi jmu n. Qu ts n d je bh, hi ml jun ttonh lajm l ti hi lje bh; n bh ts, tla ti ng yh, lajm l ti lnii bh ts l. 14La cun hi nl con ts n mlt la cun hi cajuh hla Isaas t j Di, jm cajuh jun la l: L d nh nh re ln, tla ti ng yh nh; L d jeh nh sih, tla ti ltsn yh nh he jaun njeh. 15Cntio bh mcjinh ts ts l, hi jun ti ng ts; mcajn bh ts cu, hi jun tiu ne; mcajn bh ts sih , hi jun ti l je; Cnh ti jeinh bh ts jm ts hi jm l jmah jn. 16Tla hi catn hnoh mn, jlnh jm ren hnoh, quhli jeh hnoh cunquionh mmh, j hi nah hnoh sih cunquionh cuh. 17Qu j tson juo jn hnoh, hi juun ts caln t j Di j ts jm nzian la cun hi t ts Di n sih jm hni je la cun hi jeh hnoh l, tla ti cal yh je ts, hi jm hni sih ne la cun hi nah hnoh la, tla ti cal yh ne ts. Jess jmu na j catn ts sh h jn (Marcos 4:13-20; Lucas 8:11-15) 18Sn nii hnoh he hni juh j hi mljm jn hi catn ts sh jn. 19Njuh ts n j cat ha lnh rn l tnh ts jocuo Di, hi njuh ti ng yh ts ml jun, jun ts la h ln lajm l h ju cash jun jn; jun ja ts hlnh hi quin j MATEO13 38. 31 ch hi mjn jun hu ts ts. 20Jun ts he j tiaju ln n, hi cala hi hin ln ts jmu, ts la h d ln lajm l ja qun csh jun jn; tiaju ln bh cahi jm cahi, 21tla cun hi ti hliun ch jmu ch yh, hi jun ti l un. Hi jun n mcal zia uumts, ho zian ts hni jmoh hian ts, jun t c bh nau ts cjueh. 22Jab zian ts n j quioh Di ln lajm l hu cahiau ton csh jun jn. Qu cun hi jlnh l qu l cha ts hliun ih ts cat hi zia hu l, j hi l lcan ts sih hi lhni hi l zioh hliun, hi jun tiu lquien yh j quioh Di hu ts ts, hi jun tiu hi lau yh con ts la h. 23Tla ts ng j quioh Di mcan n, ln lajm l hu chu csh jun jn, hi jun calu bh re. Ma jan tsu ln lajm l cacu ma halu m m la cun c m, ma jan ln lajm l cacu ma hnah nio qui m m, hi ma jan n ln lajm l cacu ma quiuquia m m la cun c m jn. J hi catn n hlah hi ts ja cumiih 24Jmjun cajm sih Jess cnh cun j hi l la l: Jm hi cn Di j tson quioh tsu l lajm l jm hi caj jan tsuh jn chu hu quioh, 25tla tla mncuun ts lajn n, cahi jan tsu n jun, ts hau ts quioh n jun, hi caj n hlah ja cumiih, hi jun jm l jun ngah. 26Cacuon bh cumiih jm ccuon, hi jun cahi mh, jab la jun cacuon sih n hlah ja jun. 27Jmjun n, ts quian cazeh ts quioh n: T, j jn chu bh cajh hn n quin, ha yh jinh ja n hlah hi mts ja jun? 28Jun ts quioh n cajuh: Cun zian ts hian ts caj bh n hlah jun. Jun ts quian h cang: Hnuh hn hi tsc jnoh n hlah jun? 29Tla ts quioh n cajuh: Ti jun yh, qu n l caquiih yh nh cudijan cumiih n mcaquiih nh n hlah jun. 30T re cun n cu cuun tn cutsa cala t calu m; mjun zein jn ts jmu ta hi tsaquii tn n hlah jun, hi jun he ts ma c tsu, hi jun tsatoh ja s hi c, hi jun ml jun n ti ts cumiih, jun caun ts hi th ih hucu quion jn. Ts tnh jocuo Di ln lajm l jn mostaza (Marcos 4:30-32; Lucas 13:18-19) 31Jess cajm sih cun j l: Ts tnh jocuo Di ln lajm l c m jn mostaza hi caj jan tsu n quioh. 32M jun bh m hi jlnh bh pih la cnh bh jl jn; tla n mccuon n, l MATEO13 39. 32 cun n mr t jlnh bh pa, hi lt la cun jm t cun hm, hi h cala t quiuh tan yh jatunh hi nts za ja ch cuoh hm jun. Ts tnh jocuo Di ln lajm l tie (Lucas 13:20-21) 33Jab cajm ts sih cun j la l: Ts tnh jocuo Di ln lajm l tie hi cajan jan tsm quia hm ju cumiih, hi jun t c penh bh cn cu. He cat jmh Jess ta j hi jmu (Marcos 4:33-34) 34Jun n, Jess camatn tsu jmhla cunquionh j hi jmu, h cun yh ti hi jm zah ts tsu ta ti quionh cun j hi jmu ts. 35Laj hi n cal, hi jun calt la cun hi cajuh hla t j Di jm cajuh jun la l: Cunquionh hi jmu j bh jn hlh n mt hlh; juo jn tsu laj la cun hi jm nhm cala cun jmtin, jm cajm Di hngmh l. Jess jmu na j hi catn n hlah hi ts ja cumiih 36Jm l jun cahah Jess j con ts h, hi jun ngau sih ih, hi jun jun jataunh ts han h t con ts hi cazeh d la l: Jmu ti na con jnoh j hi catn n hlah hi hia jun n. 37Jun Jess cazh ts h la l: Jn Jon tsmcuun bh ln ts ji jn chu jun, 38hngmh l bh d jaun niih j hi l n. Ts tionh jocuo Di bh h hi niih j jn chu, n hlah jun n niih j ts joh ts hlnh bh. 39Hi jun ts hian ts hi caj n hlah jun n, hnga bh ts hlnh h. Jm hi l jun m n niih j jm hi tsahn hngmh l bh, hi jun ts caun m hi l jun n, tscu tsta Di bh h. 40Jun lajm caun ts n hlah jun hi th ja s hi jun c, la jun bh l n mt tsahn hngmh l. 41Jn Jon tsmcuun zein n tscu tstn t cun hu un n hi quianh lajn ts jmu hi ts sinh jmu tso, j ts jmu hi hlah hi h. 42Jun tsationh d nio s chi ln, jun tsat tsahoh hi tsamazian cun hi chi hi uu. 43Tla ts zian la cun hi t ts Di mna, ts la h bh l jnia lajm jni joh hi cala ct cl cuquien Di Jmi ts. Njuh hnoh chi cuh, jun nii nh. J hi catn cmniau hi jm nhm 44Hi taunh ts jocuo Di l cun hi quien ln bh, lajm l con jan ts cachoh MATEO13 40. 33 cmniau hi tioh hu hu l n quioh tsu; hi jun t cajla bh ts sih tioh jun. Cala mhin ln ts ts ngah hi cahnh laj hi jm zia quioh, hi jun calau hu jun. J hi catn m zn hu hu cuh jh jm 45Jab hi taunh ts jocuo Di l cun hi quien ln, lajm l con jan tsuh ts cat cang t hl t n hi hnauh m zn hi th ts jun perla, m jlnh bh chu, njuh hin zia quioh; 46jun jm cachoh ts jun hi jlnh bh hmuh n, ngah h hi cahnh laj hi zia quioh, hi jun calau m zn jun. J hi catn hm 47Jab jm hi cn Di j tson quioh tsu l lajm l jm hi eih ts hm hu jmmiih, hi jun jun lajh dh jh jm. 48Jun n mcacanh jh hm jun n, ts zanh jh jm ch hm t can jm hi jun tinh hi quianh jh; jun jh chun tnh ts mt, hi jun cun bh ts jh ti chun. 49La n bh l tuh jm hu l; hi jatunh tscu tsta Di hi jaquianh ja ts hlh ts chun, 50hi jun ts hlh tnh ts ja s chi ln, hi jun jun ho jngh j hi l zian cun hi chi hi uu. Cun quien bh j tson u hi yeh u hi hma 51Jm l jun n cang Jess con ts h: Mcang hnoh laj j hi mljm jn n? Jun ts h cang: Jn T. 52Jmjun n cazh d sih ts la l: Lua jan t liei, ts mlh jocuo Di, ts h ln lajm ln jan ts hnh, hi tn huh hi quien ja hi quioh, u hi yeh u hi hma. Jess tsnh sih ju Nazaret ccuon (Marcos 6:1-6; Lucas 4:16-30) 53Jm mcatuh hi jmu Jess laj j n n, cuahan jun 54hi jun cachnh juco. jun n camaliu ts hi heh tsu hu cuh quioh ts judos hi zeh ju jun, hi jun tsu n jm ntscun ts hi juh la l: Ha d jinh camatn tsuh n, hi jun sa jlnh yh quih jm ts? Ha b lnh rn tn ts sih jmu huajueh? 55J jon hla t hm bh n, hi Mri bh mzi ts. H junjuh ranh Jacobo bh n quionh S, Smu n, j Judas n sih dh? 56Jab tsm ranh ts sih tionh j ju l. Jun n jinh d cazi liuh ts n j hi jlnh i n? 57Jun cun hi jun bh ti caqui cajin d ts. Tla Jess n cazh ts h: Jla ja quioh tsco j ja quioh ts jn ts ranh bh jan t j Di ti l quien. 58Hi jun ti hliun huajueh cajm yh Jess jun, qu MATEO13 41. 34 ti ta jm taunh yh ts h quioh ts. Jm jun Juan ts ziau jm (Marcos 6:14-29; Lucas 9:7-9) 14 Jm jun, Herodes ts culn ta hu Galilea cal i hi catn Jess, 2hi jun cazh ts tscu tsta la l: Juan ts t zion tsu jm bh n, hi mcajenh ja hla. Hi jun bh zia p jun quioh ts hi jmu huajueh. 3Quhli Herodes jm mcatanh Juan hum hi cutson, hi cuhei quionh cdenn cun hi tsu tsm Herodas, ts jm cuo Plii ranh ts ln ta h. 4Catanh ts Juan hum qu cun hi Juan h jlnh chi cajuh la l: Ti catn yh hn hi jn n tsm n. 5Herodes jm hni jngh Juan, tla cun hi lajn tsu bh jm njuh hi Juan ln jan t j Di, jun jm junh ts con lajn ts h. 6Tla jm cajm Herodes jm hi catsn mieh n, i tsm jon tsm Herodas h hi catsan ta jln ts ntn jm jun, hi jun Herodes n jlnh cat ln ts. 7Jmjun cajm d j cala hi hen Di hi cuh d m h lua cun hi m. 8Jun m h n, cun hi camacau tn mzi, hi jun cazeh Herodes la l: M ch Juan ts ziau h jm bh hn jn cuh n, hi nhu cun hu uon. 9Hlah ln bh catano ts re jmjun; tla Di yh mlhen ts, hi h cala t ts ntn yh mlnii j jun. 10Jun cajm d hih hi tsaquiih ts l Juan hum. 11Jun quiaun bh ts m ch Juan hi nhu cun uon hi cacuh d m h, hi jun cajenh ts mzi. 12Jun cuataunh ts jm han t con Juan hi cuaquin hla, hi jun cahn d; jm l jun jataunh d hi cazeh d Jess. Jess cue hi cuh h mei tsu (Marcos 6:30-44; Lucas 9:10-17; Juan 6:1-14) 13Jm cal i Jess hi l la jun, jun cuahan jun hi hi cun mu hi ngau t c l cu hnga. Tla cal i bh tsu hn juh ngau ts, hi jun ts zian ju la cu la jin jun cahun hi jtaunh ju ta t ngau ts. 14Cuahan bh Jess hu mu jm cuhan, tla jm caje ts hi sa juun ln bh tsu mtionh jun, hi jun caja mi ts d con ts h hi cajmah d ts tsun hi jm njan ts. 15Tla jm mcahlu bh, hi jun ts han h t con Jess camajanh zenh hi cajuh la l: J mcahlu bh la, hi h jan yh ti hin zian mjanh l. Jun ch juoh n ts n hi tsatnh, hi jun cu chalia m cuh tun h. 16Tla Jess cajuh: Ti lin l hniuh yh tsatnh ts; hnoh bh hniuh cueh ts hi cuh. MATEO13,14 42. 35 17Jun ts h n cajuh: Ti hi zia yh qui jnoh, jla h h cumiih quionh gon hma bh zia. 18Jun Jess cajuh: cn l. 19Jmjun cajm d hih hi chan ts tsu hu ja mi. Jmjun cazanh d t h h jun quionh t gon hma, hi jun caje ts t humcu hi cacuh tihmah Di, jm l jun caca ts h cumiih jun, hi jun cacuh d ts han t con, hi jun ts h sih catsh con ts tionh h. 20Lajn bh tsu cach cala lah m re; jm ml jun n cacnh quiatn mt ch juoh hi caziaun. 21La cun ts cach m jun n jm tn h mei jmhla tsuh, tla ti nhn yh tsm quionh tsmh. Jess cung jm (Marcos 6:45-52; Juan 6:16-21) 22Jm l jun n, cajm Jess hih hi tnh ts han h t con hu mu hi hn t jo jm l nho ta tin tla dhah d j con ts nngh h. 23Jm mlheh ts jun j quionh ts tionh h n, cau ts mh hi calienh Di hnga tn; jun jun bh jm cu ts c hnga pih la canii. 24Tla jun n mhtsau mu chu jo jm l nho jun. Jm hi ja ma cu tsn jun jm mhhlia mu t hl t n quhli jm ja ch t ju htstunh ts jun. 25Jm mjjnia jun n ngau Jess ju htstunh ts jun, hi chng jm. 26Jm caje ts han h t con ts hi cung d jm, jun cahihan ln bh ts, hi jun ta junh jun bh ts cahh hi cajuh la l: Jan ts le bh ! 27Tla Jess caliinh ts h hi cajuh la l: Ti ch nh honh; ha l juenh nh, qu jn bh la! 28Hi jun P n cazh Jess la l: T, njuh hn b n, jmu hih hi l ng jn uja jm hi e n la t heih hn n. 29Jun Jess cajuh: a jaun. Jun P cuahan hu mu hi camaliu hi cang jm hi ngau t ju cuja Jess. 30Tla jm callieih ts hi ti ln bh he ch, jmjun cajunh; hi jun cajahanh bh ts hu jm. Tla mhtshanh ts jun n, cahh hi cajuh: Liau ti T! 31La cun jmjun bh cazanh Jess cuo ts, hi cajuh: Jlnh ti re la nio cun honh hn! He lh lchh hn tun honh? 32Jm taunh ts jun hu mu n, cahn bh ch. 33Hi jun ts hn jm tiunh h hu mu n, camatsu majuh d, hi cajuh la l: Tson bh cut, hi la Jon Di bh hn! MATEO14 43. 36 Jess jmah ts ntsun hu Genesaret (Marcos 6:53-56) 34Jm l jun n, cahn bh ts t jo jm l nho jun, hi cachatunh hu Genesaret. 35Jm cal cuun ts zian hu jun Jess, canga ts j la t cun hu jun, hi jun cacuajan ts lajn ts ntsun jm zenh Jess. 36Hi jun cahiu cam ts con d hi cu d j hi hliih ts tsun cuo ujinh jmhla zi ha bh d; hi jun lajn ts cat h cuo ha ts n, lan bh. Hi jmu hi ti jn tsmcuun (Marcos 7:1-23) 15 Jmjun cuataunh ma jan ts fariseos con Jess quionh ts nln t liei; ts h mjtaunh j ju Jerusaln, hi jun cangh d Jess: 2He lh ti mt ts han n t con hn la cun hi nng tsdaun? Qu ti mt yh ts cat ha lnh rn hniuh s ren ts cuo la cun cat n mt jmu ts m. 3Tla Jess n cazh ts h: Hi he lh sa ti matih sih hnoh uja hih quioh Di? J matih b nh cun hi nhh chinh nh hmu. 4Qu Di cajuh la l: Tianh nh ta eh mzih. Hi juh sih: Lua jan ts ch juun jmi mzi, ts la h catn jn bh. 5Tla hnoh n junh hi l b nh hi zh tsu jmi mzi la l: Tiu l yh mhau jn hn, qu con Di bh mnchan laj hi zia quion jn. 6Hi jun njuh lua jan ts mljuh la n nh, tiu tion hniuh yh mahon ts jmi mzi. Jun cunquionh la n bh mnjmuh hnoh hi ti quien cut hih quioh Di, cunquionh hi njmuh nh quien la cun hi jlnh nhh chinh nh hmu. 7Hnoh ts ln nh la c la jinh! J tson cut bh cajuh hla Isaas t j Di hi catn hnoh jm cajuh jun la l: 8Ts n d mquien jn cunquionh jmhla ho bh, tla junjuh la jonh jm ts yh ts hniau jn. 9H cun ti lin quien yh hi mts mjuh ts jun jn, qu hih quioh tsmcuun bh jaun heh ts tsu lajuah dh hih quion jn. 10Jmjun cateh ts ts tionh h hi cazh d la l: Nii nh j l, j hi cu ng nh n sih: 11Junjuh hi tstoh ho yh ts jmu hi ti jn ts. Qu laj hi hue hu ts bh ts jmu hi hlinh. 12Jmjun camajanh ts han h t con Jess zenh hi cajuh la l: Cltsn hn hi jlnh camh ts ts fariseos jm lnii j hi ljuah hn jun? MATEO14,15 44. 37 13Tla h d n cajuh: Lua cun hm hi ti lj uh jn, hniuh tsaca bh cala t ch jmu. 14Ha l h cn he jmu ts n; qu ts ten bh n hi ln ts quian ju con te ranh. Qu njuh jan ts ten la heh ju jan ts ten ranh, jun n, chau jm hi tn gon bh ts sunh cutsa njuh h tu. 15Jun P cazh Jess: Hn T, jmu ti na j jun con jnoh. 16Jess cajuh: H chnd hnoh u ti la ng nh sih? 17Ti mh hnoh hi laj hi tstoh ho ts chau hu hin bh ts, n ml jun n hue t cheih? 18Tla hi hue ho ts mn, ja la t hu ts bh ts; hi jun bh jn tson jmu hi hlih jm ts ts. 19Qu hu ts bh ts ja laj hi hlah, ula cun hi l chin ts ch, hi jngh ts tsu, hi l jmu ts jun quionh ts hl ts n, hi jmu hi hlah hi h, hi ln ts ts hn sih, hi jmu ts j tj, j hi l t l hin ts tsu n sih. 20Hi n bh jmu hi ti jn ts ta Di. Tla njuh ts cach ta ti mlmat hi maj tn cuo la cun hi nng tsu n, junjuh hi jun yh jmu hi hlinh ts. Jan tsm tscjo tanh ta Jess (Marcos 7:24-30) 21Jm l jun n cuahan Jess jun hi ngau lacun ju Tiro j ju Sidn. 22Jun hu jun n jm cu jan tsm ts hu Canan. Ts h n, ja con Jess hi hhh hi juh la l: Hn T, jnzh jncho hla Dvi, cu j mi honh hn con jn! Mmh jn jn hn jan jmch hlnh hu ts, hi jun mtso ln ts. 23Tla Jess ti hi cang h cun yh. Hi jun ts han t con ts cuataunh hi cahiu cam hi cajuh: Chanh ts , qu jlnh ti jan hjmu cuhna d. 24Hi jun Jess cazh tsm h la l: Di caze jn jmhla con ts Israel bh, ts nln lajm ln jzih mjcun. 25Tla tsm h mn, ja la t ta ts hi cadij hi juh la l: T, mahau ti jn! 26Tla Jess cajuh: Ti re jni yh hi quin d m quioh tsmh hi cue d ts. 27Tla tsm h n, cajuh: Tson bh la jun T; tla cun jun ch bh ts ch juoh m hi suh mesa quioh juo. 28Jun Jess cajuh: Tsm, jlnh cun la nio honh hn! Cu l la cun hi hnuh hn! Hi jun la cun jmjun bh lan mmh jon ts. Jess jmah juun ln ts tsun 29Jm l jun n cuahan sih Jess jun, hi jun canga MATEO15 45. 38 can jm l nho hi th ts Galilea; hi jun cau cun ts mh, jun n cacu. 30Jun juun ln bh tsu cachatunh cu ts jun, hi njan ts hma, ts ten, ts cun, ts hlinh n sih, hi juun ln sih ts njau mu sih hn n. Jun cachan ts h Jess, hi jun h n cajmah ts h. 31Hi jun l caln bh tsu jm caje hi ts jm cun h mhleh bh, hi ts hlinh mlan, ts hma mitunh, hi jun ts ten n ml je. Hi jun jmjun camaquien ts Di Juo ts Israel. Jess cue hi cuh quin mei tsu (Marcos 8:1-10) 32Jm l jun n cateh Jess ts han h t con hi cazh d la l: Jlnh ja mi tsn jn con ts l, quhli hn jm mh mt hi tionh ts l quinh jn, hi h cpih yh hi cuh ts tiu zia. Ti hn yh jn chanh ts h ta ti hi mlcuh, qu n l cahun ts h ju. 33Jun ts han h t con ts cajuh: Tla ha bh jinh tscn jnoh m hi cuh ts juun ln l? J h jan yh ti hin zian l. 34Jun h n cangh ts h: Cnh bh h cumiih zia quin hnoh dh? Jun ts h n cajuh: Quiau h quionh gon gun juo pih bh zia. 35Jmjun cajm d hih hi tinh ts h hu, 36jun cazanh d t quiau h jun la mquionh juo pih h, hi cacuh d tihmah Di. Jm l jun caca ts h cumiih jun hi cacuh d ts han h t con, hi jun ts h n catsh con ts mtionh h. 37Jun lajn bh tsu cach cala lah m re ln. Cal mh cacnh quiau mt ch juoh hi ziau. 38Ts cajm h m n jm tn quin mei jmhla tsuh, ha ti nhn yh tsm quionh tsmh. 39Jm l jun cahah Jess j con ts jm tionh h, hi hi hu mu hi ngau t hu ju Magadn. Ts fariseos quionh ts saduceos m cun li hi l huajueh (Marcos 8:11-13; Lucas 12:54-56) 16 Hi jun n, cach sih cun jm hi tunh ts fariseos quionh ts saduceos hi cajen Jess; hi cun hi hni d ca lan ts n, jun cam d hi he Jess cun li hi l huajueh hi j t humcu. 2Tla h mn cang: N mcahlu junh hnoh la l: Jlnh re jniau hi, hi jun bh dn chicu. 3Hi jun t hnii n junh hnoh la l: N chau jm, qu jlnh dn jnie. [Hnoh ts ln nh la c la jinh!] J tn bh hnoh ch ih ha lnh jni chicu, tla MATEO15,16 46. 39 ti la tn yh hnoh ch ih jm hi ziun d l tan. 4Ts hlh hon, ts ti mt j m cun li; tla ti li sih hiuh yh ts, jla li hi caje jun tsu hi catn hla Jons bh. Jm l jun n ngah d; hi ts h n, l catatonh bh jun. Tie quioh ts fariseos (Marcos 8:14-21) 5Jm cahn ts jun t jo jm l nho jun n, sa la cajac bh ts ts han h t con ts hi jm cn cal m. 6Jmjun cazh Jess ts h: Sn je, huahn nh jmu cat tie quioh ts fariseos j ts saduceos n sih. 7Jun ts han h t con ts camaliu hi junh la l ja hmu: Cun hihli ti quin m bh d n, hi jun la n juah ts. 8Tla Jess caltsn bh hi jun, hi jun cajuh sih la l: He lh njunh nh hi ti quinh m? Jlnh ti re la nio cun honh nh! 9Ti mng mh hnoh, hi sajun chau sih honh nh cat h h cumiih hi catsh jn jun con h mei tsu, hi ha cnh mt caziau sih? 10H sajun chau sih honh nh cat quiau h cumiih jun hi catsh jn jun con quin mei tsu, j hi cnh mt caziau sih jm l jun? 11Lnh bh rn hi ti caltsn hnoh hi junjuh cat quioh m yh dhlh jn jm ljuh jn hi jmh nh huahn cat tie quioh ts fariseos quionh ts saduceos? 12Jmjun bh caltsn ts hi ti la cajuh yh Jess hi jmu ts huahn cat tie quioh cn hmiih, tla la cajuh ts hi jmu d huahn cat j hi he bh ts fariseos quionh ts saduceos. P juh hi Jess bh Ts ln Cristo (Marcos 8:27-30; Lucas 9:18-21) 13Jun jm cch Jess cu jin ju Cesarea quioh Plii, jun jun cangh d ts han h t con hi cazh d la l: Hin tsnh jn Jon tsmcuun juh tsu? 14Jun ts h cang: Zian ts juh hi hn bh nh hla Juan ts t ziau h jm; zian ts juh sih hi hn b nh Lh ts jm ln h t j Di jmtin, hi zian sih ts juh hi hn bh hla t j Di Jeremas, hold lua jan ts jm ln t j Di jmtin hn h. 15Jun cazh d sih: Hi hnoh n, hin tsnh jn junh hnoh? 16Jun Smu P n cajuh la l: Hn bh Ts ln Cristo Jon Di Ts jutsun. 17Jun Jess cajuh: Jlnh jm ren hn Smu, jon Jons, qu h jan yh tsu MATEO16 47. 40 ti mcahe hn j n, qu uh jn Ts cu humcu bh mcahe hi n. 18Hn bh jm n P (hi hni juh Qun). Jn n juanh hi qun l bh chan jn ts cu ni joh n; hi cala hjuh p quioh hm yh ti cah jm quionh ts h. 19Jun jn cu llaves, hi hauh hn j hi tonh hn tsu jocuo Di; lua cun hi heih hn hu l, mchhih bh sih humcu, hi lua cun hi zah hn hu l n, mzh bh sih humcu. 20Jm l jun n cajm Jess hih con ts h hi h jan ti hin zh ts hi h bh d Ts ln Cristo. Jess juh hi jn (Marcos 8:31-9:1; Lucas 9:22-27) 21La cun jm jun mh camaliu Jess hi heh j tna ts han h t con, hi hniuh ts d t Jerusaln; hi jun n, tsdaun ts n ju, j ts nln mijm quionh ts nln t liei n jmu hi matso ln d ts. Cajuh d sih hi h cala t jngah yh ts h, tla mchn jm mn, jenh bh d. 22Jmjun cajau P t c, hi jun camaliu d hi qui jin Jess, hi juh la l: Len jn cala hjuh ti hni yh Di hi l la n T! Ti catn yh hn hi quiunh la n! 23Tla Jess cajinh t zenh P, hi jun cazh d la l: T c quin con jn Satans! Hn d l chcu chjna bh con jn. Ti ln yh hn lajm ln Di, hn d ln la cun qui ln tsmcuun bh. 24Jm l jun cazh Jess ts han h t con la l: Njuh zian ts hni j cuhna jn, hniuh ch ts t c laj hi dquiaunh ts hnga, hi jun cu quin ts crei quioh, [la cun hi cuh ts jun ts ujinh cala cacn jmch quioh,] hi jun cu j cuhna jn. 25Qu njuh ts hni lin hnga, ts la h t tsahn bh; tla njuh ts tsahn cun hi catn jn mn, jun ts la h bh t liun. 26Qu ha d jinh quien njuh calh ts laj hi zia hu l, njuh la jahn bh jmch quioh ts ml jun? Qu he yh cunquionh l joh ts sih jmch quioh? 27Qu Jon tsmcuun d junh hi lin hi quien lajm quien Jmi, la mquionh tscu tsta, hi jun mjun cu hmah con ma quin ma jan tsu la cun rn l ta hi ljm. 28J tson juo jn hnoh, hi zian ts ja tiauh d l ti mjn yh ta ti mlje hi jn Jon tsmcuun mcuho n j. Di jmu hi zan Jess (Marcos 9:2-13; Lucas 9:28-36) 17 Jm la mji jm jun n, Jess cajan P, Jacobo j Juan djon Jacobo n sih, hi jataunh cun ts MATEO16,17 48. 41 mh e l tinh hmu; 2hi jun jun caza ho ts ta ts h. Lajm jni joh hi jni ts l, hi jun ha ts n l tiu ln lajm jni joh. 3Hi jun cudijan jm cajen ts h Moiss quionh Lh, hi njunh quionh Jess. 4Jmjun cajuh P hi cazh Jess: Hn T, hnh ma ch mtiauh d l! Njuh hnuh hn, jmu jn hn hreh; cun quin hn, cun quioh Moiss hi cun sih quioh Lh. 5Tla jm dhleh jun bh P ja cun jnie zn ln hi catsnh ts jln; hi jun ja jnie jun cahlh jan tsu hi juah: Ts l bh Jn jn, jan Ts hno ln n, Ts jlnh lhin tsn jn hi catn. Nii nh la cun hi juh ts. 6Jm mlnii jun ts h j n n, cajunh ln bh, hi jun cadij cala hi cajm rhin. 7Hi jun Jess cajajanh tionh ts, hi cat cuo quioh ts, hi cazh d la l: N tianh nh; ha l juenh. 8Hi jun jm caje ts n, tiu hin zian h jan yh, jla hnga bh ji Jess zenh. 9Tla nson ts jun ts mh n, cajm Jess hih hi cajuh: Ha l hin juoh nh h jan la cun hi mljeh, cala t n mcajenh jn Jon tsmcuun ja hla mh. 10Jmjun cang ts han h t con Jess hi cajuh: He lh sa juh ts nln t liei hi Lh ts jm ln h t j Di b nh tn junh la? 11Jun h n cang: Tson bh cut hi Lh bh tn junh, hi jamare jl. 12Tla jn juanh hi mcun bh Lh, tla ti hin cal cuu yh, hi jun d cajmh bh ts ts la cun hi hni jmu. La jun bh sih matso Jon tsmcuun ts hi jmu ts h. 13Jmjun caltsn ts han h t con ts hi hla Juan ts t ziau jm bh la hhen ts. Jess jmah jan mh zian ts l jn (Marcos 9:14-29; Lucas 9:37-43) 14Jm cachatnh ts sih tionh jun ts juun ln h n, ja jan tsuh con Jess hi cadij h ts hi cajuh la l: 15T, cu j mi honh n quioh jn jn, quhli zian ts ts l jn hi jun mtso ln ts ts; qu hi cuh bh qunh ts chu s hold chu jm sih. 16Cuajan jn ts con ts han l t con hn, tla ti catioh yh ts hi jmah. 17Jun Jess cang: Hnoh ts ti ta tunh nh, ts cun l chunh chinh la sih! Jh jm mh hniuh hi ng jn quinh hnoh dh? Jh jm mh hniuh hi MATEO17 49. 42 tion jn tsn hi catn hnoh? jan mh t l. 18Jmjun cajin Jess jmch hlnh, hi cajm d hih hi cuahan hu ts mh h, hi jun la cun jmjun lan ts. 19Jm ml jun caliih ts han h t con Jess cun t c, hi cang j l: He lh sa ti catiau yh jnoh hi chin jmch hlnh h? 20Jun Jess cajuh: Cun hi ti re mnio cun honh bh hnoh. Qu j tson juanh jn con hnoh, sjm hi ntioh cun honh nh ujinh ma pih ln la cun t c m m mostaza, jm l bh juoh nh mh zeh n la l: Quin l, t cua!, hi jun mh n jm l quin. H cun yh ti hi juuh l njuh hi tson nio cun honh nh. 21[Tla jmch hlnh la n mn, jla cunquionh hi liinh ts Di j hi mhen bh ts l tioh hi chin.] Jess juh sih cnh hi nb jn (Marcos 9:30-32; Lucas 9:43-45) 22Jm l jun n, tla jm itunh ts cul hu Galilea, Jess cazh sih ts h la l: Jn, Jon tsmcuun jenh ts jocuo tsu, 23hi jun jngah ts, tla mchn jm jun n, jenh bh jn. Hlah ln bh catano ts ts h cunquionh j n. Mhmah ts hmah hi chi ts quioh cuh chn 24Jm cchnh Jess j ju Capernaum quionh ts han h t con n, jun ts chi hmah tiunh cuh chn cachatunh hi m tun ctiu, hi cazh P la l: Ti mahmah t juuh hnoh hmah hi catn cuh chn? 25Jun P cajuh: Jn. Hi jun n, jm hein P ih n, Jess tn cahlh la hi cajuh: He lnh ln hn Smu? Hin con ca ts nln re hu l hmah j laj que hi l hniuh: h tsco ts, ho ts sinh u? 26Jun P cajuh: Ts sinh bh. Hi jun Jess cajuh: Hi jun ti la mhmah yh tsco ts. 27Tla h jan yh tsu ti hniuh jm d hi mh ts, jun cua t nio jm l nho, hi cuhi mque; hi jun ho juo la hi janh n h bh hu cun que hu quin ctiu hi la cun mtsn hi mhmah n quioh hmah hi chi ts quion jn j hi quin n huen n sih; hi jun cumahmah n ml jun. Hin bh tsnh jlnh quien? (Marcos 9:33-37; Lucas 9:46-48) 18 Jm jun cajajanh ts han h t con Jess zenh hi cajuh la l: Hin bh tsnh ts mtionh jocuo Di jlnh l quien? 2Jmjun cateh Jess jan tsmh, hi cazinh d ja quioh ts h, 3hi cazh d la l: MATEO17,18 50. 43 J tson juanh jn hi njuh ti zan nh hi ln nh lajm ln jan tsmh, ti l yh huh hnoh j quinh jn. 4Hi jun la n bh l, hi lua jan ts jmu hi ti lin quien hnga, hi jmu ts lajm ln jan tsmh l, ts la h bh ts jlnh l quien ja quioh lajn ts mtionh jocuo Di. 5Hi lua jan ts hen jan tsmh la l ch jn, mlhe j jn bh ts jaun. Jess he j hi catn ts jmu hi tanh tsu tso (Marcos 9:42-48; Lucas 17:1-2) 6Jun n, lua jan ts jmu hi tnh tso tsmh ts taunh jn l ta, t jlnh bh re sjm hi tnh ts zi l ts la h hi chhih cun t qun pa ln, hi jun jm taun ts cala t eh jmmiih. 7Jlnh hlah quioh ts zian hngmh l cun hi jlnh hliun hi zia hi l jmu hi tnh ts tso! Ti nio bh l zia, tla jlnh bh juo ts jmu hi tnh tsu tso! 8Cun hi jun bh, njuh cuonh hn hold tanh n jmu hi tanh hn tso, t re hn hi jun tiun uunh; qu t re bh hi cunh n ta tinh cun cuonh ho hi tinh cun tanh l zian n cun jmhinio la cnh b hi cuh n ja s cun jmhinio quionh t tun cuonh ho t tun tanh. 9Hi njuh mmh n jmu sih hi tanh n tso, ch cjueh hi jun tiun uunh; qu t re bh cunh n cunquionh c m mmh l zian n cun jmhinio, la cnh bh hi cuh n quiujuu quionh t tun m mmh. J hi catn jzih mjhn (Lucas 15:3-7) 10Hi jun n, ha l jm nh hi ti jin nh lua jan ts ti mhn ts lajm ln tsmh l. Qu jn juanh hi tscu tsta uh jn, la cun ts tanh h ts la n, ts h bh tionh h uh jn jm cala j t humcu. 11[Qu jn d Jon tsmcuun ja n hi jahnh ts ncun bh.] 12Ha lnh ln hnoh? Njuh jan tsu tinh halun jzih, hi njuh la jahn jan jh h n, h ti chan ts jh quiinh nio qui ts quiau h mzenh jun, hi jun tsat tsang hi hnah jh jahn h? 13Hi njuh cachanh ts n, t jlnh bh tsah ts cun hi tsanh jh jan h la cnh bh hi catn jh quiinh nio qui ts quiau hi ti jcun h. 14Jab la jun eh hnoh Ts cu humcu ti hni yh hi l tsahn lua jan ts ln lajm ln tsmh l. Cata d ch ts tsu tsmcuun ranh d (Lucas 17:3-4) 15Njuh jan renh n jmu cun hi hlah con n, culienh tn hnga hi cuzih la cun hi ljm. Njuh cang ts j, jun mcajanh bh n MATEO18 51. 44 ts. 16Tla njuh ti j ng yh ts, jun n, tih conh jan ho gon tsu, hi jun ts h ln ts nau j njuh ha lnh cajuh ts. 17Hi njuh cun jun bh ti j cang ts, hi jun zih cjueh lajn ts cuh. Hi njuh cun jun bh ti j cang ts con ts ln cuh, jun jen ts cjueh lajm jen n jan ts ti Di mcuun, ho lajm jen n jan ts chi hmah. 18J tson juo jn hnoh, hi lua cun hi heih hnoh hu l, mchhih bh sih humcu, hi jun lua cun hi zah hnoh hu l n, jab humcu sih mzh bh. 19Jab juanh jn sih, njuh gon nh jmh nh chonh hu l hi lienh nh Di cat cun hi hnuh nh mh, jun cu bh uh jn Ts cu humcu. 20Qu njuh nngh ts gon gun cun hi catn jn, jun ja quioh ts h bh zenh jn. 21Jun P ngau hi cangah Jess: T, jh jin l chin jn tsn hi cat hi hlah hi jmu renh jn con n? H la t quiau jin? 22Jmjun cazh Jess P la l: Ti juanh yh jn quiau jin, tla la t hnah nio qui ts quia nio ma quiau mh. J hi cat hi hniuh jmu ts juenh ts 23Cun hi jun bh juanh jn, hi Di bh jan Ts juenh ln ts con ts mtionh jocuo; lajm cajm jan re hi calhni caun que hi jm nio jocuo ma quin ma jan ts joh. 24Tla mcuje ts njuh hin tsnh cadnh hi hin tsnh ti cadnh, jmjun cuajan ts jan ts jm la cadnh hliun myaun cut hih que. 25Tla ts h mn, ti jm zia yh he lnh rn chu que jun, jun re h n cajm hih hi hna ts cjueh ts h hi ln ts dhlnh la mquionh lajn ts h, j laj la cun hi zioh ts n sih, hi jun lhmh laj hi calren ts jun. 26Jmjun cadij ts h ta re h, hi jun cahiu cam hi juh: Hn juu jn, juenh ln jmu honh hi catn jn, mhmah bh jn jl. 27Jun re h n caja mi ts, hi jun cachin d cjueh ts cat laj hi cadnh ts h, hi jun calin bh d cjueh. 28Tla ts h n, la cun jm cuhan jun bh cajenh jan ts quian ranh, ts jm la ren halu ctiu quioh. Jun cacuh d l ts h hi cazh d la l: Mahmah la cun hi ren n quion n! 29Jun ts h sih cadij h d hi cahiu cam con ts, hi juh la l: Juenh jmu honh con jn, mhmah bh jn laj hi quin hn. 30Tla ts h mn, ti cajm yh juenh ts, hum bh catanh d cala camahmah jl hi jm ren. 31Jm caje ts quian MATEO18 52. 45 hn jun hi cajm ts h la jun, jun hlah ln bh cajeinh, hi jun jtanh hi cazeh juo laj la cun hi ml jun. 32Jmjun cajm juo ts hih hi catieh ts ts h, hi cazh d: Hn ts quian hlh! Jn lchn tsn laj hi jm ren n jun, quhli lhi lmh hn; 33jab hn sih jm hniuh jmh juenh honh hi catn renh n lajm ljm jn juenh tsn con hn. 34Jun juo ts h camh ln bh ts, hi jun cajm ts hih hi matson ts ts quian h cala camahmah ts laj hi ren. 35Jmjun camatuh Jess j, hi cajuh la l: Jab la n sih jmu uh jn Ts cu humcu con ma quin ma jan hnoh njuh ti chin nh honh cala jonh jm honh nh tsu renh nh. Jess he j hi catn ts hni tsun quionh cuo (Mateo 5:31-32; Marcos 10:1-12; Lucas 16:18; 1 Corintios 7:10-16) 19 Jm mljuh jun Jess laj j n n, cuahan hu Galilea hi ngau t hu Judea nio jo cua Jordn ju hia hi. 2Juun ln bh tsu jataunh cuhna ts, hi jun jun cajmah ts juun ln ts tsun. 3Jun ma jan ts fariseos camajanh zenh Jess hi caca calan d ts; hi cajuh la l: H l tun ts cuo cun hi cat lua cun uumts pih hi zia? 4Jun h d n cang la l: Ti mcahh hnoh S quioh Di?, rjuh jun hi Ts cajm la cu la juh mcu: Tsm tsuh bh cajm ts. 5Jab cajuh ts sih la l: Cun hi jun bh chan tsuh jmi mzi t c, hi jun mazian cul quionh tsm cuo, hi jun lajuah dh jan tsu bh mln ts t gon. 6Hi jun n, tiu l yh gon ts, qu jan tsu bh mln ts. Cun hi jun bh ti catn tsmcuun tson cun hi mlcunh Di. 7Jun jmjun cangh ts Jess: Njuh la n n, jun he lh cajm hla Moiss hih hi hniuh hiuh tsm cun s hi cat hi tsun quionh cuo, hi jun mjun ml tn ts? 8Jun Jess cajuh sih: Cun hi jlnh ti j ng hnoh bh jaun, hi jun b cacu hla Moiss j hi l tsun ts quionh tsm cuo; tla ti la n jm l yh jm cajm Di la cu la juh mcu. 9Jn juanh hi lua jan ts tun tsm cuo, hi jun jinh sih cuo quionh tsm sinh, cunquionh la jun mljm ts tso jun bh. Jla ti njuh hnga bh tsm cuo ts tn caliinh tsuh sinh, jun bh zia j tun ts tsm. [Jab mln jan ts l jm l tsau bh ts njuh hi cajinh cuo quionh jan tsm ts mlte tsu.] MATEO18,19 53. 46 10Jun jmjun cajuh ts han h t con ts: Njuh la n bh la l hi catn tsuh quionh tsm cuo, ti lin quien yh hi la jinh ts cuo. 11Jun Jess cajuh: Ti lajn tsu ng yh hi n, jla ts h bh ng ts mcahiauh j hi ng bh. 12Zia bh hliun cat he lh ti l jinh tsu cuo: qu zian tsuh ts mtih la cun n mcalzian mh, zian n ts tih hi cajm tsmcuun bh, hi zian n ts jmu hnga hi ln lajuah dh ts tih cun hi hni hi mazian tn hin cut con Di. Jun lua jan ts l ng j n, cu ng ts re. Jess mmiih tsmh (Marcos 10:13-16; Lucas 18:15-17) 13Jun n, jmjun cuajan tsu ma jan tsmh con Jess, hi hni ts hi rats Jess cuo quioh tsmh j hi liinh d sih Di; tla ts han h t con ts n, cajin bh ts njan h tsmh. 14Tla Jess n cazh ts h: Cuh nh tsmh n j, cu jatunh con jn, ha l jn nh ju quioh; qu ts ln lajm ln tsmh n bh l tnh jocuo Di. 15Jun carats ts cuo quioh tsmh; jm l jun n, cuahan ts jun hi ngah. Jan ts hnh liinh Jess (Marcos 10:17-31; Lucas 18:18-30) 16Jun n, cach cun jm hi i jan ts ts hi cajen Jess, hi cang hi juh la l: Hn T, he hi chu hniuh jmu jn hi jun l l zian jn la cun jmhinio? 17Jun Jess cang hi cajuh: He lh hngah hn cat hi chu? Qu jla jan tn bh Ts chun zian. Tla njuh hi hnuh hn hi l zian n la cun jmhinio, mati cala j hih quioh Di. 18Jun cajuh ts h la l: La cun he jaun n? Hi jun Jess cajuh: Ha l jngh nh tsu, ha l jmu nh jun, ha l hn, ha l l matson cun j tj, 19tianh ta eh mzih, hi mahno sih tsmcuun renh n lajm hno n huen. 20Jun ts ts h cajuh: Laj bh hi n mcamati jn; zia sih cun hi lhniauh hn n? 21J