REVISTË E BIBLIOTEKËS KOMBËTARE DHE UNIVERSITARE TË KOSOVËS VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

Biblio

HYRJE

Bibliotekat digjitale paraqesin zhvil-limet më të fundit bibliotekare nëfushën e konkurrencës sa të domos-doshme aq edhe të natyrshme të insti-tucioneve bibliotekare karshi trendëveelektronikë të informacionit të ofruara

përmes internetit. Si duket, zhvillimi iteknologjive të reja të informacionit ekrahas tyre edhe ndryshimi i sjelljes sëfaktorit njeri sesi e shfrytëzojnë infor-macionin, ndihmon në zhvillimin dheshpikjen e mënyrave të reja të ofrimittë shërbimeve të informacionit. Jorrallë jemi mësuar të dëgjojmë dhe t’ikonsiderojmë shërbimet elektronike tëbibliotekave, apo përpjekjet e tyre nëkëtë drejtim, si konkurrente me botën

e internetit. Ashtu edhe e filluam këtëpunim me shprehjen “konkurrencë enatyrshme” në kuptimin e asaj se sotështë krejtësisht e natyrshme të jemikonkurrentë në një botë të trendëveglobale ku mbizotëron tregtia, bollëkui njëllojshmërisë së ofruar nga tregtiamasive mes të cilës përpëlitet e veçanta,unikja, dhe e pazëvendësueshmja.

/VIJON NË FAQE 12/

B e s i m J a k u p K O K O L L A R I

ZHVILLIMI I KOLEKSIONEVE PËR BIBLIOTEKËN DIGJITALE KOMBËTARE TË KOSOVËS:

PRITSHMËRITË E PËRDORUESVE

2

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

REZOLUTË

Botues: BKUK • Kryeredaktor i botimeve: Prof. dr. Sali Bashota Kryeredaktor: Fazli GajrakuKëshilli redaktues: Bukurije Haliti, Izet Abdyli, Muharrem Halili, Bedrije Mekolli Fotograf: Bujar Mehmeti; Realizimi kompjuterik: Hekuran RexhepiAdresa: Sheshi “Hasan Prishtina”, p.n. PrishtinëTel: ++381 38 225-605, Fax: ++381 38 248-940 • e-mail: biblioteka@biblioteka-ks.orgwww.biblioteka-ks.org

Konferenca Kombëtare eBibli ote konomisë, si insti -tucion kulturor-shkencor i

për bashkët Shqipëri - Kosovë, mbajtimë 18 – 19 nëntor 2011, edicioninVI të saj nën temën “Perspektivatkombëtare në integrimet botërore”.

Konferenca u organizua në mjedisete Bibliotekës Kombëtare dhe Univer -sitare të Kosovës në Prishtinë. Ajo undoq nga menaxherë e specialistë tëshkencës së bibliotekonomisë të biblio -tekave kombëtare, universitare, publike,nga të dy vendet .

Bazuar në gjendjen konkrete tëbibliotekave dhe në problemet që utrajtuan në Konferencë, pjesëmarrësite miratuan rezolutën e mëposhtme:

Biblioteka Kombëtare e Shqipë risëdhe Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës i realizojnëdetyrat e tyre funksionale duke mbaj -tur parasysh ngaherë rolin për cak tuesqë ato kanë në epokën digjitale,mbësh tetur në legjislacionet përkatësepër bibliotekat në të dyja vendet, dukerespektuar dhe zbatuar standardetbiblio tekare ndërkombë tare. Në mje -disin e ri digjital, roli i të dy biblio -tekave kombëtare në zbatim të këtyredetyrave është që të mundësojnë qasjenë informacion për të gjithë përdoru -esit, kudo e në çdo kohë.

Konferenca u rekomandon të dybibliotekave partnere, BKUK dheBKSh, të theksojnë si përparësiintegrimin biblio-webografik të tyrenë portalet e përbashkëta europiane(EUROPEANA) dhe botërore(World Digital Library), si dhe t’ishmangen humbjes së energjisë dhepotencialeve në kinse integrime, që ulargohen këtyre përparësive.

Të vetëdijshëm se, të dy biblio -tekat kombëtare, ajo e Shqipërisë dheajo e Kosovës, kanë një rol të veçantënë ndërtimin dhe përditësimin e vijue -shëm të Portalit Albanologjik Shqipëri-Kosovë (www. portalialbanologjik.net),paraqitet nevoja e bashkëpunimit të tëdy institucioneve, në mënyrë që tërealizohet integrimi i informacionitmbi trashëgiminë e kulturës së shkruarmbarëshqiptare në rrjetin europiandhe botëror të informacionit.

Konferenca ka besim se BibliotekaKombëtare e Shqipërisë dhe Biblio -teka Kombëtare dhe Universitare eKosovës do të ngrenë në një nivel mëtë lartë angazhimin për plotësimin siduhet të detyrave funksionale në këtësipërmarrje të rëndësishme duke për -mbushur kështu misionin e tyre tëçmuar kombëtar dhe kulturor.

Prishtinë, 19 nëntor 2011

Në këtë numër

NGA BIBLIOGRAFIA TEWEBOGRAFIA: MUNDËSIAPO REALITETPËR BIBLIOTEKATSHQIPTARE .........................3

LIBRI DHE BIBLIOTEKAT.......................6

55 VJET TË LIBRIT SHQIPNË KOSOVË............................8

KUR LIGJI OBLIGON,PATJETËR DUHETZBATIM ...............................10

Click here:www.portalialbanologjik.net .......................................19

REFERENCABIBLIOGRAFIKE NË FORMËTË ARTIKULLIT ......................21

BIBLIOTEKAKOMBËTARE

DHE UNIVERSITAREE KSOVËS

THE NATIONALAND UNIVERSITYLIBRARYOF KOSOVA

PERSPEKTIVAT KOMBËTARE NË INTEGRIMET BOTËRORE(REZOLUTA E EDICIONIT VI TË KONFERENCËS KOMBËTARE TË BIBLIOTEKONOMISË)

3

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

WEBOGRAFIA

“So where is the agora for theglobal community?The answer has to be, on the net”

Brenda Laurel1

EPOKA DIGJITALEPunimet e kësaj konference po

zhvillohen në një kohë, kur si nëShqipëri, ashtu edhe në Kosovë, flitetgjithnjë e më shumë për procese integri -mesh e globalizimesh, kur disku tohetpër përqasje në burime digjitale osebibliografike, kur bëhen përpjekje përkrijime portalesh, kur mbarë bota ështëka ndërmarrë nga nisma e projekte përpërfshirje në rrjetin global jo vetëm tëbibliotekave, por edhe të muzeumevedhe të arkivave.

Panorama e impakteve (efekteve,ndikimeve) të globalizimit në instituci -onet bibliotekare sa vjen e bëhet më edukshme, më e prekshme, më e qartë.Transformimi i bibliotekave, të percep -tuara tradicionalisht si “fole” konserva -tore të kujtesës dhe trashëgimisë, nëqendra flexible informacioni në tëardhmen, do të mund të sigurohejvetëm, nëse procesi i globalizimit gjy -kohet, vlerësohet me mendjekthjelltësi.

Shtrirja e Internetit, - këtij rrjetkompjuterik gjigand, - në mbarë botën,po u ofron internetistëve një gamëgjithnjë e më të gjerë informacioni, çfarëpo mundësohet me krijimin e vijueshëmtë portaleve europiane dhe/ose globale,me weblinke dhe burimeve bibliografiketë pafundme. Revolucioni kompjuterik,- pjesë e pandashme e bibliotekave nëepokën digjitale, - zhvillimi marra -mendës i teknologjive të informacionit,kanë çuar tanimë në një kuptim të ri tërolit bashkëkohor të bibliotekës në

shoqërinë moderne.Është paradoksale që teknologjia e

informacionit, që i jep qasje shërbimevenë biblioteka, t’i çojë disa në pyetje tëtilla si: “A do të vijojnë që jenë tënevojshme bibliotekat për të përgatiturbibliografitë kombëtare?”, “ Si do të jetëe ardhmja e grafisë së librit përballëevolucionit virtual?”, “Si do të jetë eardhmja e bibliografëve?”, “A do tëthithen biblio grafët nga hypertekset?”etj. etj.

Dhe në këto kushte, bibliotekarët,si pjesëtarë në lëvizjen drejt njëinfrastrukture të informacionit digjital,duhet të kujtojnë Michael Gorman-in,i cili në ditët tona ka riformuar, 5 ligjete bibliotekonomisë të Ranganatan-it, tëformuluara prej tij në vitin 1932. Sipastij bibliotekat:

1. I shërbejnë njerëzimit;2. Respektojnë të gjitha format që

mundësojnë komunikimin edijes;

3. Përdorin teknologjitë në mënyrëinteligjente për të shtuar shërbimet;

4. Ruajnë qasjen e lirë në dije;5. Respektojnë të shkuarën dhe

krijojnë të ardhmen.

Prej nesh, komunitetit të biblio -grafëve, është mëse i njohur fakti, qëzgjerimi i rrjetit botëror të komuni -kimit, - World Wide Web-it, - që prejzanafillës së tij në vitin 1993, bëri që tëlindte nevoja e formave të reja për citi -met në bibliografi, në lista referimeshdhe tekste të ngjashme me to. Proble -met që shtrohen sot, nuk kanë të bëjnëvetëm me format e citimit, por edhe tëpërmbajtjes dhe teknikës së prodhimittë tyre.

II. BIBLIOGRAFIA KOMBËTAREMijëvjeçari i ri, parë në një

këndvështrim global, lajmëron fundine periudhës së zhvillimit shoqëror,identifikuar si shoqëri civile, dhe në të

njëjtën kohë shënon fillimin e njëepoke të re, atë të shoqërisë së infor -macionit. Kjo, nuk kushtëzohet vetëmnga zhvillimi intensiv teknologjik, poredhe nga rëndësia e qasjes së lirë në dijedhe informacion për të tërë qytetarët nëmbarë botën.

Është e rëndësishme të kuptohet qësot, bibliotekat kombëtare, që tradicio -nalisht kanë grumbulluar dhe ruajturinformacion, në shek. XXI, roli i tyremë i rëndësishëm është të prodhojnëinformacion, burimet e informacionit t’ibëjnë të përdorshme nga të gjithë përdo -ruesit, të ruajnë koleksionin universal tëdijes, përfshirë edhe atë digjital, edhepër brezat e ardhshëm. Në shekullin e21-të teknologjia e demo kratizoi infor -ma cionin.

Dhe bibliotekat kombëtare, sihambarë të dijes, ku si qytetari i thjeshtë,ashtu edhe intelektuali, vjen për të shuaretjen për dije, kanë një rol tërëndësishëm në orientimin e frekuentu -esve në labirintin e ndërlikuar të buri -meve digjitale. Teknologjitë e reja tëin for macionit nuk e zbehin aspak rëndë -sinë e misionit të bibliotekave. Si pjesë -tarë në rrjetin botëror të informacionit,bibliotekat po luajnë jo vetëm rolin emediatorëve teknikë, por dhe të dialo -guesit me përdoruesit.

Siç dihet tanimë nga të gjithë,Interneti po rritet me një shpejtësimarramendëse dhe website-t e tij poofrojnë gjithnjë e më shumë një mizëriinformacioni për gjithçka, qasje tëbarabartë për këdo, në çdo vend e në çdokohë. Historikisht, duke qenë burimikryesor i informacionit në shekuj,bibliotekat mund të konsiderohen si njëndër prototipet kryesore, ikona eInternetit modern, që ngjason (është paka shumë e ngjashme me idenë) mebibliotekën e Babilonit e tregimit tëfamshëm të Borgesit.

NGA BIBLIOGRAFIA TE WEBOGRAFIA: MUNDËSIAPO REALITET PËR BIBLIOTEKAT SHQIPTARE

1 Interval Research Cooperation, quoted in Leslie, 1993, p.34

D r . E t l e v a D O M I

4

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

WEBOGRAFIA

Në epokën e kibernetikës, biblio -grafia kombëtare, në formë tradicionale(letër) ose elektronike (nëlinjë/online),është një nga portat e hyrjes nëbibliotekën digjitale. Dhe janë pikërishtbibliografët, të cilët, pasi kanë listuar,përshkruar, regjistruar në vite shtyp -shkrime të llojeve të ndryshme, pasi iukanë mundësuar përdoruesve informimdhe orientim, pasi i kanë lehtësuarstudiuesit në kërkimet e tyre duke iuofruar aparatin e larmishëm të indek -seve, - që internetistët i quajnë tanimë“motorë kërkimi”, në mjedisin virtual,duhet me doemos të mundësojnë edheqasjen në to.

Për këtë arsye, në mjedisin einformacionit digjital, agjencitë kombë -tare bibliografike renditen si ndër mëkryesoret në vargun e pafundmë tëstruk tu rave, që ofrojnë informacion bib -lio grafik. Bibliografitë kombëtare janëkujtesa e një kombi; ato ngaherë kanëshërbyer për “të identifikuar, verifikuar,lokalizuar” kërkimin bibliografik. Në“superstradën” aktuale të informacionit,vetëm nëpërmjet ngritjes së sistemeve tëpërbashkëta të marrje - dhënies sëinformacionit nëpërmjet Internetit dhestrukturës kombëtare të informacionit,elementët e nevojshëm të një “bibliotekapa mure” (“library without walls”) do tëmund tanimë të vendoseshin.

Bibliografitë Kombëtare, si nëShqipëri, ashtu dhe në Kosovë, të cilatpërfshijnë botimet e shtypshkruara, sigu -ruar nëpërmjet ekzemplarit të detyruarsipas legjislacioneve përkatëse, ende bo -to hen vetëm në formën tradicionale (nëletër); ndërkohë, që në botën digjitale,bibliotekat kombëtare, bibliografitë etyre duhen t’i kenë të konsultueshmeedhe në websitet-et e tyre, duke mundë -suar kështu një informacion të saktë e tëshpejtë për botimet më të fundme tëvendeve të tyre. Madje, edhe Shtetet eBashkuara, ndonëse nuk kanë zyrtarishtnjë bibliografi kombëtare amerikane,duke vlerësuar rëndësinë e qasjes edhenëlinjë/online të informa cionit biblio -gra fik kombëtar, kanë autorizuar Libraryof Congress për përga titjen e katalogut

përmbledhës kombëtar, që të mund tëluajë këtë rol; katalogu daton që prej viti1876.

Bibliografia Kombëtare është dije eorganizuar, e cila ngahera i ka orientuarpërdoruesit e saj. Ajo jep informacionbibliografik të lokalizuar (të një vendi tëcaktuar), në një kohë të caktuar (brendanjë periudhe të caktuar), të përimtuar(me mori indeksesh, që ndihmojnë tëmos humbasësh duke kërkuar nëpër sitetë pafundme), çfarë ndikojnë ndjeshëmnë efikasitetin e proceseve kërkimore-shkencore. Një kthim i shpejtë nëshpikjen e Gutenbergut është ndriçues.Shtypshkronja nuk përhapi vetëmshumë njohuri/dije, por ajo solli gjith -ashtu edhe shpikjen e pasqyrës së lëndësdhe indekseve të emrave të perso nave,vendeve dhe tematike: progres thelbësornë krahasim me çfarë ofronin më parëdorëshkrimet.

Vlen të përmendim faktin që,ndonëse sot, në botën virtuale, referimetbibliografike, realizuar nga webografët,janë të panumërta në tregun oqeanikbibliografik, kur materiali i kërkuar nukmund të gjendet, sidomos ai jokorrent,çdokush është i detyruar t’i drejtohetbibliografive kombëtare. Avantazhi i tyreështë që ato listojnë gjithçka që ështëbotuar, botimet i kanë të renditura dhetë mirëorganizuara; përshkrimi biblio -grafik mbështetet në standarde; ndih -mojnë në verifikimin e infor macionitbibliografik; ofrojnë indekse të llojeve tëndryshme etj. Edhe në raport mekatalogët e bibliotekave, manualë osenëlinjë/online, të cilët pasqyrojnë tërë -sinë e dokumenteve që gjenden në njëbibliotekë, ose libraritë virtuale, që lis -tojnë botimet e tyre, bibliografitë kom -bë tare ngahera do të shërbejnë siudhërrëfyes të saktë, të shpejtë, efikas nëkohë në shërbim të përdoruesve dhe/oseinternetistëve.

Edhe me zhvillimin e bazës së të dhë -nave dhe burimeve referuese në Internet,përdorimin gjithnjë e më shumë tëteknologjive të reja, bibliografia do tëvijojë të jetë, pavarësisht nga teknika eprodhimit (në letër, CD, mikrofilm,

nëlinjë/online etj.) një ndër burimet mëtë rëndësishme të informacionit përproduktin intelektual të një kombi. Ajoçfarë justifikon vijimin e botimit tëbibliografive kombëtare, është përjetësiae informacionit që ajo përmban. Edhenë epokën virtuale, ajo nuk duhet të jetëvetëm misionare e ruajtjes së trashë -gimisë, që e ka kryer që prej krijimit, pordhe misionare e shërbimit në distancë tëpërdoruesve, të pritur prej vitesh.

III. WEBOGRAFIATani, gjashtë shekuj larg nga shpikja e

Gutenbergut, në epokën e kibernetikësdhe internetit, ndeshemi jo rrallë meterma e koncepte të reja, - ende të panjo -hura e të papërdorura në jetën e përdit -shme, - një pjesë e të cilave të papërfshiranë fjalorët dhe/ose enciklopeditë botërore.

Që prej marsit të vitit 1989, kurfizikani anglez Tim Berners-Lee, para -shtroi çfarë do të ishte (become) WorldWide Web-i, i ndjekur më pas, ngaspecialisti i kompjuterëve belgu RobertCailliau, kohë, kur së toku, në vitin1990, arritën në përfundimin që ai ështënjë “HiperText [...] që lidh dhe mundë -son qasjen në informacion të larmishëmsi një web nyjesh, në të cilin përdoruesimund të navigojë duke “kullotur” plotendje, një numër i madh njerëzish prejtë gjithë kon tinenteve dhe të gjithëhorizonteve kulturore, vijojnë të deba -tojnë për përkufizimet e termave tëlindura në epokën digjital. Ka edhe ngaata, që ende debatojnë për terma si:“Internet” dhe “Word Wide Web”, kurështë konsoliduar tanimë përkufizimi i“Internetit” si “sistem i përbotshëm irrjeteve të ndërlidhura kompjuterikë”dhe “Web-i, si një ndër shërbimet qëfunksionon në Internet, por është vetëmnjë pjesë e vogël e tij”.

Ndërkohë që, sa herë komuniteti ibibliografëve mblidhet nëpër konfe renca,seminare, forume profesionale etj., nëkumtimet e diskutimet e tyre nuk lenë papërmendur personalitete si: GabrielNaudé (i pari që përdori terminbibliografi në botimin e tij: Bibliographiapolitica, 1633), P. Jacob (themeluesi i

5

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

WEBOGRAFIA

bibliografisë kombëtare moderne), të cilëtdo të mbeten gurët e themelit të shkencëssë bibliografisë, kur çdokush prej tyre e ditashmë si etimologjinë ashtu edhe rrugëne gjatë të konsolidimit të përkufizimit“bibliografi”, në mjaft vende, jo shumënga po i njëjti komu nitet, kuptojnë,diskutojnë, përdorin në masë termin“webografi” dhe “webograf”.

Historia e librit dhe e bibliografisë namëson që termi “bibliografi” vjen ngagreqishtja “Biblion” = livre dhe“graphein” = écrire; që në formë tështypshkruar bibliografia u shfaq në vitin1494, pak vite pas zbulimit të tipografisë,ndërkohë që në formë dorëshkrimishumë kohë më parë; që terminologjia esaj ka kaluar një udhë të gjatë: nga “listëveprash” (mjeku grek Claude Galien,shek II) në “repertor titujsh” (1494), përtë vijuar më tej te: bibliotheca, catalogus,repertorium, inventarium, index; që udesh kohë që të bibliografia të konsi -derohej si disiplinë më vete; që u deshënvite që përpjekjet e historianëve, biblio -grafëve, arkivistëve, paleografëve si:Charles Mortet (1896), Charles-VictorLangois (1863-1929), Georg Schneider(1926) etj. për të përkufizuar terminbibliografi, të finalizoheshin me mirati -min nga UNESCO- ja në nëntor të1950, vit që ka standardizuar përkufi -zimin e termit si në fjalorë, enciklopedi,tekste ashtu edhe në burimet nëlinjë/online si: “një listë e strukturuar doku -mentesh, sidomos artikujsh, që kanëkarakteristika të përbashkëta, për njëobjekt të caktuar” dhe nga bibliotekarët si“ tërësia e teknikave të përshkrimit tëdokumentit dhe kërkimit dokumentar”.

Ekzistenca e suporteve të tjerë tëkomunikimit, mbështetur në të njëjtinmodel, ka sjellë edhe lindjen e termave tëtillë si: filmografi, diskografi, webografi.

Ndërsa historia e Internetit dhe ebotës digjitale na mëson që vendlindja etermit “webografi” ose “webliography”(1995) është po Amerika, që ështëvendlindja e botës digjitale. Shpjegimi itij gjendet për herë të parë në OxfordEnglish Dictionary (Fjalorin e Oxfordit)në vitin 1995. Ashtu si për “Bibliotekën

digjitale”, edhe për “webografinë”, nëpunën tonë të përditshme, ndeshemi mepërkufizime të ndryshme si: “listëwebsite-sh që lidhet me një çështje(problematikë) të caktuar; është tepër engjashme me bibliografinë, porkufizohet më shumë në një koleksion tëburimeve në linjë/online sesa librat dherevistat akademike; studiuesit e drejtojnëkrahasimin me bibliografinë tradici -onale” (Wikipedia), “listë buri meshdigjitale për një çështje apo subjektspecifik” (Online Dictionnary for libraryand Information Science), “listë puni -mesh ose dokumentesh elektronike,sidomos website me linke hypertekstesh,që lidhen sidomos me një çështje tëcaktuar” (American website).

Le të na shërbejë webografia, ky po -ten cial që na ofron sot bota elektronike,si shtysë për të ideuar mundësi përkrijime portalesh a rrjetesh të për -bashkëta bibliografike, “autostradash”informatike, zhvillime spektakolare tëwebsite-ve tona.

E ARDHMJA: RRJETI SHQIPTAR BIBLIOGRAFIK NË LINJË/ONLINE

Në një kohë kur, autostrada Durrës-Kukës-Morinë, mundësoi integrimin eShqipërisë në sistemin europian tëkomunikacionit, bibliotekave tona i ështëhapur një rruge, me anë të të cilës, najepet mundësia për t’u lidhur meautostradat tona virtuale të komunikimit.

Në epokën e konkurrencës tekno -logjike, kur përditë flitet e shpresohet përintegrime në rrjedhat europiane ebotërore, a nuk duhet që edhe biblio -tekat tona kombëtare të shtyhen për tëngritur rrjete të përbashkëta informa -cioni bibliografik? Them se po. Kaardhur koha që të përpilojmë strategjitëtona për një rrjet shqiptar bibliografiknëlinjë/online.

Integrimi dhe globalizimi provojnëbindshëm që e ardhmja e bibliotekavedo të jetë frytdhënëse, vetëm nëse atobëhen pjesë e rrjetit global bibliotekar.Nëse një bibliotekë vendos nëlinjë/online katalogët elektronikë, biblio -grafitë, bazat e ndryshme të të dhënave

etj., atëherë ajo mundëson qasje nëburimet e saj, i bën ato të shfrytëzu -eshëm nga çdo kompjuter, nga çdokush,nga kudo.

Kujtojmë thënien e filozofit grekDemosten që ”Mundësitë e vogla janëshpesh fillimi i nismave të mëdha”. Tani,në shekullin XXI, 2000 vjet më vonë, neende përpiqemi të shfrytëzojmë “mun -dë sitë e vogla” për të ndërtuar ndër -marrjen e madhe të përdorimit të dijessë përbashkët të njerëzimit. Prandaj, këtëpërpjekje, do ta konsideroja si fillimin enismës së madhe për të përdorur gjithnjëe më shumë teknologjitë e reja në tëgjithë sistemin bibliotekar, në mënyrëqë, të ndërtojmë fillimisht ndërmarrjene madhe - që është rrjeti shqiptarbibliografik nëlinjë/online dhe, më vonë,themelet e bibliotekës digjitale shqiptare.

Një projekt i tillë ambicioz ështëplotësisht në përputhje si me politikat eqeverisjeve aktuale, me programet përintegrime të Shqipërisë dhe Kosovës nërrjetet globale të informacionit, përdori -min e teknologjive të reja në dobi tëindividëve dhe gjithë shoqërisë shqip -tare, ashtu edhe me rekomandimet eBashkimit Europian.

Shpreh bindjen, se komuniteti ibibliografëve në Kosovë dhe Shqipëri,gjatë këtyre dy ditëve të punimeve, mereferimet dhe diskutime e tyre, do tëideojnë në këtë Konferencë strategjinë qështron sot epoka digjitale, dhe nëpërmbyllje të saj, të gjithë së toku, do tëpropozojmë hartimin e një platformemodel për krijimin i një rrjeti tëpërbashkët bibliografik shqiptar online.

Preferoj ta përfundoj me: “Nuk kaasgjë të përhershme përveçse ndryshi -mit” (Heraclitius). I gjithë komuniteti ibibliotekarëve e di që ndryshimet evijueshme janë karakteristike për kohënnë të cilën ne jetojmë. Sfida të paprituramund të shfaqen përpara nesh në tëardhmen. Por, unë jam optimiste sepseefektet e punës së kryer nga bibliote -karët, në mbarë botën, janë afatgjate,duan kohë që të duken. Nuk është edheaq e lehtë të maten sukseset. Historiavijon.

6

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

LIBRI

Sipas burimeve të ndryshme, historiku ibibliotekave në Kosovë daton ngaperiudha të hershme, madje që nga

shekujt XIV-XV. Funksioni i këtyrebibliotekave ndërlidhet kryesisht memisionin e bashkësive të kultit. Por, nga anatjetër, veprimtaria botuese në Kosovëdëshmohet në një kohë krejt të re,megjithëqë është për të besuar se bashkësitëe kultit, paralelisht me përdorimin e librit,do ta kenë kultivuar edhe prodhimin e tij.

VEPRIMTARIA BOTUESEVeprimtaria botuese në gjuhën

shqipe në Kosovë ka filluar në vitet ‘40të shekullit XX. Që nga viti 1943 fillojnëtë botohen broshura të ndryshme nëgjuhën shqipe. Libri i parë i leximitbotohet në vitin 1945, ndërsa Abetarja eparë në vitin 1946. Në vitin 1950themelohet Shtëpia Botuese MustafaBakija, e cila në fillim të veprimtarisë sësaj botonte vepra të përkthyera e pastajedhe vepra origjinale. Në këtë periudhëfillojnë të botohen vepra të autorëve tëKosovës, ndërsa nxitja, përkrahja dheafirmimi i krijuesve përqendrohet sido -mos pas themelimit të revistës letrare Jetae re në vitin 1949. Kjo revistë kishte rol tërëndësishëm në përkrahjen e krijuesvedhe në zhvillimin e përgjithshëm tëletërsisë dhe kulturës në Kosovë.

Aktiviteti i Shtëpisë Botuese MustafaBakija integrohet në vitin 1956 nëkuadër të shtypshkronjës Miladin Popo -viqi, ndërsa në vitin 1958 NdërmarrjaBotuese Grafike Rilindja, me veprim -tarinë e saj të gjithanshme në shumëfusha bëhet botuesi kryesor i veprave tëpërkthyera dhe i veprave origjinale.

Veprimtaria botuese e teksteveshkollore zhvillohej fillimisht nga Entipër Botimin e Teksteve Shkollore i RS tëSerbisë, reparti në Kosovë, pastaj upërqendrua tek Enti i Teksteve dhe iMjeteve Mësimore, që është themeluarnë vitin 1970, përkatësisht Shtëpia Botu -ese e tanishme Libri shkollor. Prej vitit

1962 deri në vitin 1969, si paralele endarë e Entit të Teksteve dhe MjeteveMësimore të Serbisë, ishin botuar 464tituj të teksteve shkollore, ndërsa nëedicionin e këtij botuesi në periudhënndërmjet viteve 1970 - 1979 u botuan492 tituj të teksteve shkollore. Në periu -dhën e viteve 1980-1989 ishin botuar831 tituj të teksteve shkollore për arsi -mim fillor dhe të mesëm. Prej vitit 1992deri në vitin 2001 u botuan 370 tituj tëteksteve shkollore. Enti i Teksteve dhe iMjeteve Mësimore, përkatësisht Librishkollor që nga viti 1992 deri në vitin2006 i ka botuar rreth 500 tituj tëteksteve mësimore të të gjitha niveleve,duke përfshirë edhe lektyrën shkollore.

Në vitin 1943 broshurat e para ubotuan në tirazh 200 ekzemplarë, ndërsaAbetarja e parë u botua me një tirazh66.500 ekzemplarë. Vetëm në vitin 1955u botuan 64 tituj veprash të reja.

Redaksia e botimeve Rilindja, e cilabotoi mbi 2000 vepra të autorëveshqiptarë, i ka afirmuar vlerat kultu rore,shkencore e letrare jo vetëm në Kosovë,por edhe më gjerë. Shifra dhe fakte dësh -mojnë se deri në vitin 1974 u botuan1073 tituj, ndërsa deri në vitin 1984 ubotuan 3200 tituj. Para ndërhyrjes sëmasave të dhunshme deri vitin 1989,Rilindja i kishte botuar mbi 3800 titujveprash të ndryshme.

Në aktivitetin botues të Rilindjes, ecila çdo vit botoi nga 120 tituj të rinj,është mbështetur krijimtaria origjinale eautorëve bashkëkohorë, botimi i vepravekomplete, botimi i veprave të autorëve tëtraditës, si dhe veprat e përkthyera.Rilindja u bë njëri ndër botuesit më tëmëdhenj në rajon, madje edhe metirazhin e veprave të botuara, duke eafirmuar kulturën dhe letërsinë shqipe nëpanairet kombëtare dhe ndërkombëtare.Nga vëllimi i madh i botimeve në këtëperiudhë, në vitin 1985 Kosova kishtenjë libër për kokë të banorit.

Në vitin 1989 Rilindja botoi 80 tituj,ndërsa në periudhën e viteve 1990-1999çdo vit u botuan mesatarisht nga 30-40tituj. Këtë periudhë e karakterizon

deinstitucio na lizimi i kulturës shqiptare,dome thënë rrënimi dhe okupimi i saj, sidhe paralizimi i botimeve në gjuhënshqipe nga pushteti i Serbisë në Kosovë.

Veprimtarinë botuese me karakterhulumtues dhe shkencor e kanë zhvilluardhe e zhvillojnë edhe Aka demia e Shken -cave dhe e Arteve e Kosovës, e cila ngaviti 1976 deri në vitin 2008 ka botuarmbi 200 tituj veprash të ndryshme ngafusha e gjuhësisë, letërsisë, shkencaveshoqë rore, shkencave të natyrës, arteve,duke përfshirë edhe botime kolektive dherevista të përkohshme. Instituti Alba no -logjik i Prishtinës, ndërkaq, prej fillimittë veprimtarisë botuese e deri në vitin2008 ka nxjerrë 400 botime nga fushat ealbanologjisë: gjuhësi, letërsi, folklor,histori dhe etnologji.

Edhe institucionet e tjera arsimore,shkencore, kulturore, siç janë: Univer -siteti i Prishtinës, Arkivi i Kosovës,Instituti i Historisë, Biblioteka Kombë -tare dhe Universitare e Koso vës e kanëzhvilluar dhe vazh dojnë me veprimtarinëbotuese në fushat e tyre hulumtuese,shkencore dhe profesionale.

Në Kosovë, pos Rilindjes, e cilandodhej në situatë të pafavorshme për tëushtruar funksionin e saj, në vitin 1990veprimtarinë e pavarur botuese e fillonshtëpia botuese private Buzuku, ndërsanë vitin 1994 Dukagjini. Pas viteve 1999edhe shtëpitë botuese Faik Konica,Rozafa, Shpresa dhe botues të tjerë eushtrojnë veprimtarinë e tyre në fushën eboti meve. Shtëpia botuese Dukagjini, pasviteve 1999 fillon të botojë edhe litera -turë shkollore.

Veprimtaria botuese në Kosovë ështëzhvilluar edhe në institucione të tjerashoqërore dhe private në shumë komunatë Kosovës.

Gjatë periudhës së RSFJ-së në Koso -vë ka pasur botime në gjuhën serbo -kroate, për çka është kujdesur shtëpiabotuese Jedinstvo, dhe në gjuhën turke,për çka është kujdesur Tan-i.

VEPRIMTARIA BIBLIOTEKARENë Kosovë funksionon rrjeti

bibliotekar i këtyre bibliotekave: Biblio -teka Kombëtare dhe Universitare e

P r o f . d r . S a l i B A S H O T A

LIBRI DHE BIBLIOTEKAT

7

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

LIBRI

Koso vës, bibliotekat ndërkomunale,komu nale, universitare, speciale dheshkollore.

Në vitin 1944 në Prizren ështëthemeluar institucioni i parë biblio tekarnë Kosovë. Prandaj, themelimi dhe zhvi -lli mi i bibliotekave në Kosovë e ka pikëreferimi Bibliotekën Ko mbë tare dheUniversitare të Kosovës, e cila ka kaluarnëpër disa faza, madje duke marrë emër -time të ndryshme: Biblioteka Regjionalee Krahinës Autonome të Kosovës eMetohisë (1944-1952), Qendra Bibliote -kare e Krahinës Autonome të Kosovës eMetohisë (1956-1961), Biblioteka Popu -llore Krahinore (1961-1970), BibliotekaPopullore dhe Universitare e Kosovës(1970-1990), Biblioteka Popullore dheUniversitare e Kosovës e Metohisë (1990-1999), ndërsa nga viti 1999 – BibliotekaKombëtare dhe Universitare e Kosovës.

Ndërtesa e tanishme e BibliotekësKombëtare dhe Universitare të Koso vësu inaugurua më 25 nëntor 1982. Hapë -sira e saj përfshin 16.500 metra katrorë.Është e përbërë me dritare zenitale, megjithsej 99 kupola, të cilat e kanësimbolikën e vet të ve çantë arkitekturale.

Biblioteka Kombëtare dhe Univer -sitare e Kosovës është institu cioni biblio -tekar qendror i Kosovës dhe qendër einformacionit biblio tekar në nivelkombëtar. Aktiviteti i Bibliotekës Kom -bë tare dhe Universitare të Koso vës ështëi ngjashëm me bibliote kat e tjera kombë -tare në shtete të ndryshme të botës dheajo është anëtare në aso ciacione të ndry -shme ndërkombëtare.

Me rrënimin e pozitës kushtetuese tëKosovës në vitin 1989, veprimtaria bib -lio tekare, sikundër edhe në sferat e tjeranë kulturë, arsim e shkencë, u diskri -minua nga pushteti serb.

Periudha e viteve 1998-1999 ështëperiudha e okupimit dhe e inkuizi cionit,pra e shkatërrimit, zhdukjes dhe e djegiessë koleksioneve biblio tekare në shumëbiblioteka publike dhe private në Kosovë.

Nga viti 1990 e deri në vitin 1999 nëBibliotekën Kombëtare dhe Universitaretë Kosovës pushteti serb aplikoi masat edhunshme duke u mohuar lexuesveshqiptarë të drejtën për shërbime. Pos qëishte mbushur me refugjatë serbë ngaKroacia dhe Bosnja, në periudhën mars-maj 1999, gjatë ndërhyrjes së NATO-s,

ndërtesa e Bibliotekës Kombëtare dheUniversi tare të Kosovës ishte edhe bazë eushtrisë serbe.

Në periudhën e administrimit serbBibliotekës Kombëtare dhe Universitaretë Kosovës i janë shtuar 22.000 libra, tëgjitha në gjuhën serbe dhe asnjë nëgjuhën shqipe, ndërsa po në këtë peri -udhë 100.000 libra në gjuhën shqipe, tëcilat kanë qenë të destinuara përshkëmbim dhe dhurim janë zhdukur ngaadministrata e dhunshme e këtij institu -cioni. Po kështu, në këtë institucion ështëbërë edhe një spastrim i madh i koleksio -neve me vlerë nacionale, sidomos janëasgjësuar veprat e autorëve të traditësshqiptare.

Sipas të dhënave nga revizioni ikoleksioneve bibliotekare në vitin 2004,koleksionet e Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës numërojnë1.890.194 njësi bibliotekare, me 475.324tituj, nga të cilat: libër: 382.806 njësi;revista: 281.591 njësi; gazeta: 984.022njësi dhe botime të tjera: 241.775 njësi.Nga viti 2004-2008 pasurimi i fondevebibliotekare në Bibliotekën Kombëtaredhe Universitare të Kosovës, përmesekzemplarit të detyrueshëm, blerjes dhedhuratave, është rritur edhe për mbi30.000 tituj të rinj.

Libri më i vjetër në BibliotekënKombëtare dhe Universitare të Kosovëështë Historia e jetës dhe bëmave të Skën -der beut, Princit të Epirotëve, i autoritMarin Barleti, përshkruar në gjuhënlatine, i cili është përkthyer gjermanishtnga Johan Piniciani, botuar në Augsburgnë vitin 1533.

Nga viti 2005 Biblioteka Kombëtaredhe Universitare e Kosovës e ka nëfunksion sistemin e automatizuar biblio -tekar Aleph 500 dhe deri në fillim të vitit2009 katalogimi elektronik u është bërë54.921 njësive bibliografike, apo 79.319njësive fizike.

Biblioteka Kombëtare dhe Univer -sitare e Kosovës përmes Konsorciumit tëBibliotekave Elektronike ka qasje nërevistat më të njohura elektronike nëbotë.

Veprimtaria bibliotekare zhvillohetedhe në bibliotekat ndërkomunale nëKosovë, të cilat konsiderohen si biblio -teka të nivelit të dytë. Këto bibliotekafunksionojnë në qendrat më të mëdha të

Kosovës: në Prishtinë, në Prizren, në Pejë,në Mitrovicë, në Gjakovë, në Gjilan, nëFerizaj, në Leposaviq, ndërsa bibliotekatkomunale në qytete më të vogla tëKosovës konsiderohen si bibliotekapublike të nivelit të tretë.

Në vitet 1998-1999 në bibliotekatpublike dhe private në Kosovë janëzhdukur dhe djegur me mijëra koleksi -one bibliotekare. Sipas burimeve vendoredhe ndërkombëtare, vetëm në 183biblioteka në Kosovë ndërmjet viteve1990-1999 kanë humbur afër 1.000 000ekzemplarë të botimeve të ndryshme.

Në vitin 1989 në Kosovë kishte 328biblioteka shkollore, ndërsa në vitin 1992mbetën vetëm 146 biblioteka të tilla. Nëvitin 1989 kishte 176 biblioteka publike,ndërsa në vitin 1995 mbetën vetëm 59.Para vitit 1990 në bibliotekat publike nëKosovë kishte 2.014.628 ekzemplarë,ndërsa pas vitit 1999 mbetën vetëm1.114.060 ekzemplarë librash. Të dhënatstatistikore dëshmojnë për një zhdukjemasive të koleksioneve bibliotekare nëgjuhën shqipe në shumicën e biblio -tekave të Kosovës.

Në vitin 2005 në Kosovë kishte 498biblioteka të të gjitha llojeve. Fondi ipërgjithshëm i këtyre bibliotekave përbë -hej nga 1.396 121 tituj dhe 3.465 372njësi bibliotekare.

Veprimtaria bibliotekare në Kosovëzhvillohet edhe në institucione të tjerashkencore, arsimore, siç janë: Bibliotekae Akademisë së Shkencave dhe Arteve eKosovës, Biblioteka e Institutit Albano -logjik, bibliotekat e fakulteteve tëUniversitetit të Prishtinës, pastaj biblio -tekat shkollore etj.

Libri dhe bibliotekat në Kosovë kanëkaluar nëpër periudha të ndryshme tëzhvillimit dhe të ndërprerjes. Faktet dhedëshmitë tregojnë për fazat e zhvillimitdhe të afirmimit normal të veprimtarisëbotuese dhe bibliotekare, por edhe përfazat e diskriminimit dhe të okupimit,duke filluar sidomos nga vitet e 80-ta tëshekullit XX e deri në vitin 1999.

Zhvillimet e reja në sisteminbibliotekar në Kosovë kanë të bëjnëkryesisht me modernizimin e shërbimevepërmes teknologjisë së re të komunikimitdhe të qasjes së lirë në burimet einformacionit.

8

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

BIBLIOGRAFI

Bibliografët, ashtu sikurse bi-ografitë, të cilat çdo ditë e mëpak janë duke u pakësuar, edhe

ata çdo ditë e më shumë janë duke upakuar. Ky mosinteresim për të moshartuar bibliografi është duke ardhurpër shkak të zhvillimeve të shpejtateknologjike dhe ofrimit të shpejtë të in-formacionit nëpërmjet kërkimit elek-tronik, në të cilat, përpos të dhënavebibliografike, në të shumtën e rastevemund të merren edhe të dhëna më tëdetajuara për disa kategori të fushave tëstudimeve e kategori të ndryshme tëshkrimeve/teksteve sesa që ofrojnë bib-liografitë klasike. Një mundësi të tillë,të marrjes së këtyre informacioneve, naofron edhe programi elektronik“Aleph500”, të cilin e përdor BibliotekaKombëtare dhe Universitare e Kosovëspër të kataloguar ose ofruar të dhënaelektronike për libra e autorë kudo qëgjendet kërkuesi/shfletuesi.

Shikuar në këtë kontekst fushën ebibliografisë e këtë program elek-tronik mjaft të avancuar, në këtënumër të revistës “Biblioletra”, jo qëdo të bëjmë ndonjë krahasim e nxjer-rim në shesh përparësitë e njërit ndajtjetrit, por do themi disa fjalë për bib-liografinë, pasi, me një hartim tëhatashëm të “Bibliografia: Libri shqip1944-1999”, të cilën janë duke e për-gatitur e janë në përfundim të tijpunonjësit e Departamentit të Bibli-ografisë, edhe është duke përfunduarmetoda e vjetër e punës së saj, ajo eskedarëve manualë alfabetikë e dukedalë në dritë një punë e vjetër, pormjaft e vyeshme dhe e ndritshme: li-brat shqip që 55 vjet, e cila punë nukdo të ofrohet vetëm në formën

klasike, libër fizik, por kemi menduarta bëjmë edhe moderne. Atë do tëfusim edhe në portalin albanologjikShqipëri - Kosovë, gjithashtu edhe nëueb-faqen e bibliotekës, që d.m.th. dot’ua ofrojmë edhe lexuesve virtualë.

“Bibliografia: Libri shqip 1944-1999” është projekt i Departamentittë Bibliografisë të Bibliotekës Kom-bëtare dhe Universitare të Kosovës, icili ka filluar të hartohet pak mëshumë se dy dekada, kurse botimi tijpritet të dalë së shpejti në treg. Pra, kjobibliografi ka filluar të hartohet ngapunonjësit e saj, disa prej të cilëvetashmë kanë ndërruar jetë, disa të tjerëkanë dalë në pension, kurse disa tëtjerë, të vjetër e të rinj, janë duke vazh-duar ende të punojnë në këtë projekt.

Ky projekt i BKUK-së, për har-timin e kësaj bibliografie retrospektivekombëtare 55-vjeçare të librit shqip,përpos që ka futur të dhënat bibli-ografike të botimeve të librit shqip nëKosovë dhe në pjesët e dikurshme për-

bërëse të Federatës së ish-Jugosllavisëe ka pasur mundësi të marrë përmodel të punës biografi të ndryshme,duke filluar nga ajo e vitit 1946, kursupozohet se është hartuar bibliografiae parë, por e formës artikull, duke vi-juar pastaj edhe me bibliografinë kro-nologjike të bibliografit Ali Rexha, metitull “Bibliografi publikimesh nëgjuhën shqipe në Kosovë e Metohi1944-1958”, botuar në trembëdhjetëvazhdime në revistën shkencore “Për-parimi” gjatë viteve 1959-1961 e derinë bibliografitë e sotme, (një të tillë,mjaft të rëndësishme, vitin e kaluar eka botuar edhe Biblioteka eShqipërisë), është punuar me përkush-tim të madh. Ndërsa, të kujtojmë se,interesimi për të hartuar bibliografitematike e kronologjike, speciale epërzgjedhëse (selektive), por për t’ubotuar në formë të librit, ka nisur pasvitit 1957 e nuk është ndalur deri mësot, qoftë individualisht (bibliografi tëhartuar nga një, dy e tre autorë), qoftëpunë në grupe, sikurse, ta zëmë, ështëky projekt i BKUK-së për hartimin e“Librit shqip 1944-1999”, e cila bib-liografi është e ndarë në tri vëllime,1944-1974, 1975-1984, 1985-1999,dhe në të cilët janë futur - në të parën- 4 070 njësi bibliografike, në të dytën- 3 943, në të tretën mbi - 2 000 njësi,të dhënat e të cilave, në mbi 2 100faqe tekst, i kanë futur në MicrosoftWord ish-shefi i Departamentit tëBibliografisë, Tahir Foniqi, shefja etashme e këtij Departamenti, RrusheBehluli-Sadiku, dhe punonjësit: Al-banë Mehmetaj, Flamur Maloku, AdilOlluri, Sanije Kelmendi dhe autori ikëtij shkrimi. E, dizajnimin e saj e kabërë disenjatori Liridon Zekaj, i ciliështë zyrtar i Teknologjisë Informativenë BKUK.

B e r a t A R M A G E D O N I

55 VJET TË LIBRIT SHQIP NË KOSOVË

9BIBLIOGRAFI

VITI 8 • NUMRI 1 • 2011

Gjatë hartimit të kësaj bibliografie,sikurse thoshte redaktori përgjegjës isaj shpeshherë në mbledhje, TahirFoniqi, ka pasur sfida të shumta dhetë ndryshme, mirëpo ato, falë tij, falëshefes Rrushe Behluli-Sadiku, poredhe interesimit të punonjësve osepjesëmarrësve - hartues të saj - janëtejkaluar edhe shpejt, edhe shumëmirë, pa kërkuar ndihmë të jashtmee as futur në projekt ndonjë bibliografjashtë institucionit të Bibliotekës, ecila na ka ofruar e dhënë mundësinëedhe për ndihmë të tillë. Por, ashtusikurse e nisëm ne zbardhjen e saj (nëWord), këta gjashtë-shtatë veta, ashtuedhe donim t’i jepnim fund, të vetëm.

Natyrisht se është bërë përpjekjeje,gjatë gjithë hartimit, të kihet kujdesnë fushat përshkruese të librave të cilati ofron bibliografia dhe të cilat i shtonbibliografi me kllapa katrore [...],duke filluar nga ato më të shpeshtat:mbiemri (me shkronja kapitale) e emrii autorit, titulli i librit, kategoria(p.sh., novelë), bashkautorësia ose për-piluesit e hartuesit, ribotimet, vendi,botuesi, viti i botimit e shtypshkronja,faqet, ilustrimet, fotografitë, faqet sht-esë e hartat, centimetrat, bibliotekat,parathëniet, pasthëniet, literatura,vërejtjet, fjalori e fjalorthi, tirazhi,shënimet për autorin e ndonjë shënimtjetër. Përpos këtyre fushave, për tëcilat janë përkujdesur veçmas Foniqi eBehluli-Sadiku, rëndësi i është kush-tuar edhe alfabetizimit të materialitbibliografik, i ndarë në vite, kur edhefillon skeda e parë e vitit 1944, e cilaka këtë radhitje bibliografike:

GJILAS, Milovan 1. Thelbi dhe randsija e politikës

s’onë të vllaznimit të popujve / Milo-van Gjilas.- Prishtinë : KomitetiKrahinuer i PKJ për Kosmet, 1944(Shapt. teknika e FPNÇ të Kos-metit).- 12 f. ; 20 cm

Tirazhi 500

Ndërkaq, te botimet e formës an-tologji, simpoziume, kongrese e bo-time të tjera të ngjashme ështëshënuar edhe përmbajtja e lëndës, ecila ka qenë mjaft e vështirë për t’udaktilografuar për shkak se skedatkanë qenë të punuara nga shumë duartë punonjësve të BKUK-së, shkrimi itë cilëve ka qenë i vështirë ku e ku tëlexohet. Por, edhe kur janë hasurprobleme të tilla, edhe kur shkrimi kaqenë i lexueshëm, nuk është lëshuarkurrë nga dora burimi kryesor: libri.

Së këndejmi, bibliografia është har-tuar me organizim kronologjik, dukerespektuar të gjitha zonat e përshkrimitbibliografik të librit. Brenda viteveështë bërë alfabetizimi, germë përgermë, i njësive bibliografike. Ndërsa,sikurse bën me dije redaktoripërgjegjës i saj në hyrje të bibliografisësë vëllimit të parë, Tahir Foniqi: “Përhartimin e kësaj Bibliografie jemimbështetur kryesisht në kopjen e de-tyruar të librit që merrte BibliotekaKombëtare e Kosovës nga ish-RSFJ.Janë konsultuar edhe koleksionetshqipe në Bibliotekën Popullore të Ser-bisë, Bibliotekën Popullore dhe Uni-versitare ‘Kliment Ohridski’ në Shkup,Bibliotekën e Institutit Albanologjik tëPrishtinës, Bibliotekën e Fakultetit tëStudimeve Islame në Prishtinë, Bib-liotekën Ndërkomunale “Hivzi Sulej-

mani” në Prishtinë, BibliotekënNdërkomunale ‘Anton Çetta’ në Fer-izaj, Bibliotekën Ndërkomunale nëPrizren, Bibliotekën Ndërkomunale‘Azem Shkreli’ në Pejë, Bibliotekën eish-Shkollës Normale në Prishtinë,bibliotekat legatë: të Krist Malokit eFehmi Aganit në BKUK, koleksionete bibliotekës personale të poetit AzemShkreli etj.”. Ndërkaq, “në vjeljen elëndës së kësaj Bibliografie, gjatë peri-udhave të caktuara, kanë ndihmuaredhe Sevdie Ahmeti, Musa Gërguri,Bujar Shehu, Afijete Mulliqi, ShkëlzenMaliqi, Nexhbedie Rizaj, MuharremZejnullahu”. (Përshkrim më të deta-juar, për punën rreth hartimit të kësajbibliografie do të mund të lexoni nëparathënien e saj në vëllimin e parë).

Këtu, në këtë përfundim, dua të ku-jtoj se bibliografisë i është nxjerr edheindeksi i autorëve, kurse po në këtëbibliografi trevëllimesh janë lëshuaredhe gabime teknike, që do të thotë se,pavarësisht rëndësisë që i është kush-tuar e kohës mjaft të gjatë derisa ështëhartuar, nuk është bërë një punë eshkëlqyeshme. Megjithatë, më mirë ekëtij lloji sesa i gjithë ky informacionbibliografik të lihej i shpërndarë nëpërskedarët alfabetikë në BKUK. Tash lib-rin shqip, që nga 1944 deri në të ’99-n, mund ta keni në duar, në dashi edhenë kompjuter!

10

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

LIGJI

Muajin e kaluar u miratuan,kurse po muajin e kaluarpër njërin filloi debati në

Teatër Kombëtar, për tjetrin ka filluarqë sa kohë edhe në dy ministritë, nëatë të Kulturës dhe të Arsimit, nëRektorat dhe në Bibliotekën Kom-bëtare dhe Universitare të Kosovës. Eato që u miratuan janë: Projektligjipër Teatrot dhe ai për Bibliotekat.Pasi i përkas njërës fushë, kësaj tëfundit, pasi punoj në BibliotekënKombëtare dhe Universitare tëKosovës në Departamentin e Kata-logimit e katalogoj ekzemplarin e de-tyrueshëm të të gjithë librave qëbotohen në Kosovë, qoftë ata meISBN, qoftë të tjerët pa të, e pasi kampritur deri tash miratimin e këtij pro-jektligji, desha, për disa drejtues tështëpive botuese, por edhe për opin-ionin, për lexuesit e “Biblioletrës” epër punonjësit e bibliotekave, t’i shkë-pus në këtë shkrim disa nene të Pro-jektligjit për Bibliotekat, gjithashtuedhe të njoftoj për një neglizhencë tëdisa shtëpive botuese, dhe të disa tëtjerave që as sot nuk i respektojnë asligjin, as bibliotekat, as lexuesit, dukemos i sjell pesë ekzemplarët e një bo-timi në bibliotekë, për të cilët i dety-ron ligji.

Projektligji për Bibliotekat në Re-publikën e Kosovës, në nenin 11, IIDispozitat e tjera, Botimet, obligon:“1. Çdo person ose subjekt që nxjerrbotime në Kosovë, të cilat i dedikohenpërdorimit publik, obligohet që pesë(5) ekzemplarë të çdo botimi t’ia dër-

gojë Bibliotekës Kombëtare të Koso -vës në afat prej 30 ditësh nga dita ebotimit. Nëse botuesi nuk është iidentifikuar ose është i identifikuarrrejshëm, i panjohur, përkatësisht nukka vendqëndrim ose seli në Kosovë,këtë obligim do ta kryej shtypshkro-nja, përkatësisht subjekti që ka bërëbotimin. 2. Botime konsiderohen li-brat e shtypura dhe elektronike,materiali jo libër që nënkupton fo no -do kumentet, fotodokumentet, materi-ali i imët bibliotekar, broshurat,se pa ratet, revistat, gazetat, riprodhimetartistike, veprat muzikore të shkruaranë partitura, hartat gjeografike, atlaset,globuset e të gjitha llojeve, planet ur-banistike, pllakatat, katalogët, pro-gramet, materialet braile, diapozitivatsi dhe pjesët e tyre përbërëse a shoqë -ruese të riprodhuara në mënyrëgrafike, CD-Rom-ët, DVD-të, disqete gramafonit dhe kompakt-disqet,kasetat audio dhe vizuale të regjistru-ara, disketat kompjuterike të regjistru-ara dhe veprat e tjera që riprodhohen

me shtypshkrim ose në një mënyrëtjetër të ngjashme.

Ndërkaq, në nenin 19, Materialetbibliotekare me rëndësi të veçantë,thuhet: “1. Çdo person në Kosovë qëposedon material bibliotekar merëndësi të veçantë për kulturën duhet:

“1.1. Të informojë BibliotekënKombëtare të Kosovës për eviden-timin e materialit;

1.2. T’i mundësojë BibliotekësKom bë tare të Kosovës qasje në atomateriale dhe sipas nevojës të ndër-marrë masa për konservimin dherestaurimin e tyre sipas marrëveshjesme poseduesin;

1.3. T’i ofrojë paraprakisht Bib-liotekës Kombëtare të Kosovës blerjene materialit të tillë, nëse ka për synimtjetërsimin e tij brenda apo jashtëvendit.

2. Nxjerrja e këtyre materialevejashtë vendit për kohë të pacaktuarbëhet sipas legjislacionit në fuqi”.

E nëse këto nene nuk zbatohen,atëherë ky ligj ka paraparë edhe masa

KUR LIGJI OBLIGON, PATJETËR DUHET ZBATIM

F l a m u r M A L O K U

11

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

LIGJI

ndëshkimore sikurse janë përshkruarnë nenin 20, te Dispozitat ndëshki-more:

“1. Me gjobë prej 100 - 1000 dënohet për kundërvajtje përdoruesiqë nuk e kthen, e dëmton, tjetërsonose e asgjëson materialin bibliotekarose në ndonjë mënyrë tjetër shkelrregullat e përdorimit të materialitbibliotekar.

2. Me gjobë prej 200 - 500 dëno-het për kundërvajtje drejtuesi ibibliotekës nëse nuk ia dërgon Bib li -o tekës Kombëtare të Kosovës të dhë-nat e duhura.

3. Me gjobë prej 500 - 1000 dënohet për kundërvajtje botuesi,përkatësisht subjekti që nuk kryenobligimin e dërgimit të ekzemplarittë detyrueshëm në Bibliotekën Kom-bëtare të Kosovës.

4. Me gjobë prej 200 - 1200 dënohet për kundërvajtje personipërgjegjës i bibliotekës së sektoritpublik i cili nuk ia dërgon Bib-liotekës Kombëtare të Kosovës listëne koleksioneve të bibliotekës të cilatjanë nxjerrë nga përdorimi apo listëne koleksioneve të bibliotekës që kapushuar së funksionuari.

5. Me gjobë prej 500-5000 dëno-hen për kundërvajtje personat që pose-dojnë materiale bibliotekare me rëndësipër trashëgiminë kulturore të cilët nuke njoftojnë Bibliotekën Kombëtare tëKosovës për tjetërsimin e tyre”.

Edhe pse kaherë ka ekzistuar njërregull i shkruar ligjor, jo i fjalëpërf-jalshëm sikurse tash i Republikës sëQeverisë së Kosovës, se “çdo personose subjekt që nxjerr botime nëKosovë, të cilat i dedikohen për-dorimit publik, obligohet që pesë (5)ekzemplarë të çdo botimi t’ia dërgojëBibliotekës Kombëtare të Kosovës nëafat prej 30 ditësh nga dita e botimit”,ai rregull, shikuar në 12 vjetët e fun-dit, është respektuar nga disa botuesfare pak, nga disa plotësisht.

Pas një hulumtimi që kam bërë nëBibliotekën Kombëtare dhe Univer-sitare të Kosovës, pra në institucioninnë të cilin punoj, kam vënë re se disanga shtëpitë botuese nuk e kanë sjellëasnjë ekzemplar në BKUK; disa prejtyre nuk kanë marrë numër të ISBN-së dhe as që kanë kryer katalogimin nëbotim (CIP). Kjo papërgjegjësi biendesh me Ligjin për Bibliotekat. Sipasdispozitave ligjore të Ligjit për Bib-liotekat, botuesit e tillë, ndëshkohen,me gjobë prej 500 - 1000 , pasi nukjanë duke e kryer obligimin e dërgimittë ekzemplarit të detyrueshëm në Bib-liotekën Kombëtare të Kosovës.

Të kujtojmë, në këtë kontekst, sederi në dy vjetët e fundit as InstitutiAlbanologjik i Prishtinës, i cili botonlibra, nuk e ka sjellë me kohë në

BKUK ekzemplarin e detyrueshëm.E, respektim të ligjit e të lexuesit, e tëkujdesshme për dorëzimin e ekzem-plarit të detyrueshëm janë treguarshtëpitë botuese: “Faik Konica”,“Rozafa”, “Libri shkollor”, Akademiae Shkencave dhe e Arteve e Kosovës,Universiteti i Prishtinës, ShtëpiaBotu ese “Koha” e ndonjë tjetër, qëkanë numër të kufizuar të botimeve.

Kur Ligji për Bibliotekat përcaktondispozita ligjore të obligueshme, atoduhet zbatuar, sepse moszbatimi i tyrecenon konceptet bazë mbi të cilatmbështet grumbullimi dhe ruajtja ematerialeve kulturore, historike e shken-core të një kombi, duke privuar, në këtëkontekst, edhe të drejtën e përdoruesitpër qasje në botimet të cilat një bib-liotekë nacionale do të duhej t’i kishte.

12

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

KOLEKSIONET DIGJITALE

/VIJON NGA BALLINA/

Mbase ka ardhur koha të rimendo-het dhe të rivlerësohet pozicioni i bib-liotekave të çfarëdolloji apo shërbimiqë ofrojnë në raport me internetindhe shërbimet elektronike komercialeqë ofrohen, duke mos i konsideruar sirival, pasi edhe ashtu nuk kanë qenëasnjëherë, duke mos i konsideruar sishërbime më të mira të njërës sesa tëtjetrës, kur dihet se secila në vetveteofron shërbime unike dhe plotësuesenë të njëjtën kohë, duke mos i kon-sideruar zëvendësues pasi njëra prod-hon, grumbullon, shet e shërben,tjetra më shumë grumbullon, organi-zon e ofron.

Po të reflektojmë me naivitet përbibliotekat disa dhjetëra e qindra vjetmë parë, natyrisht se do të themi sesarehat dhe jashtë rrezikut të konkur-rencës kanë qenë ato institucione(qoftë pronë individuale apo publike)meqë kanë pasur primatin e ofrimittë informacionit. A kemi të drejtë tëbëjmë një gjykim të këtillë? Mendojqë jo, sepse edhe në atë kohë ka pasurkasnec lajmesh në mos agjenci la-jmesh, sepse edhe në atë kohë kapasur botues e distribues në mos ama-zoogëll, e-botues, e e-distribues. Pra,mendoj se ajo që i mbajti bibliotekatnë trend atëherë e gjithë ditën ështëafërsia e tyre me sjelljen e njeriut, memënyrën sesi ai dëshironte ta kishteinformacionin, me mënyrën se çka iofronte njeriut si mjedis e si shërbim,me qasjen elitiste e skolastike e pastajmë vonë edhe praktike, të hapur ndajtë gjithëve. Pra rreziku i bibliotekave,nëse e lejojmë ta quajmë këtë rrezik,vjen nga reagimi i tyre ndaj trendëve

aktualë, pra ndaj ndryshimit të sjelljessë njerëzve, sesi dëshirojnë që t’u shër-behet informacioni, sesi e konsidero-jnë bibliotekën, se ç’vlerë u japimshërbimeve dhe informacioneve tëbibliotekës, etj. Pra, mund të themi seështë rrezikim raporti mes bib-liotekave dhe përdoruesve të saj, embase aspak një rrezikim raporteshmes bibliotekës dhe shërbimeve tëtjerat të llojit të vet tashmë të trans-formuara dhe të përshtatura me sjell-jet e ndryshuara të njerëzve.

Bibliotekat tona janë në rrugë drejtkëtyre transformimeve me përpjekjete bëra në këtë dhjetëvjetëshin e fun-dit, duke u përpjekur t’i shndërrojnëshërbimet e tyre tradicionale në elek-tronike, duke u përpjekur t’i ofrojnëmaterialet e tyre fizike në mënyrë elek-tronike, duke u përpjekur të jenë tëpranishme gjithandej ku janë e kus’janë përdoruesit e tyre. Megjithatë,duket se këto përpjekje nuk janëgjithëpërfshirëse, pra lënë një varg bib-liotekash të tjera të papërfshira, osejanë gjysmake pasi nuk mund tëplotënohen për shkak të mungesës sëinvestimeve të nevojshme dhe të do-mosdoshme. Sidoqoftë, bibliotekatmund të reagojnë, së paku, me atëpjesë që u takon, pra të zhvillimit tëplaneve e strategjive për një trans-formim të tillë, të caktimit epërvetësimit të standardeve të zhvil-limit, të projektimit e të kërkimit tëfondeve. Pra, të hedhim hapin e parëqë të bëjmë natyrshëm hapin e dytë ekështu me radhë. Pra, të mos hedhimhapin e parë të dytin, që do të na de-tyronte rishikim dhe korrigjim. Nëkëtë drejtim, jemi përpjekur që të hed-

him themelet, mbase jo të plota, tëkoleksioneve të një biblioteke digjitalekombëtare përmes një hulumtimi tëbërë kohë më parë.

Hulumtimi kishte për qëllim tëpërcaktonte, apo më mirë të themi, tëniste diskutimet lidhur me kriteret epërzgjedhjes së koleksioneve që do tëbëheshin pjesë e një biblioteke digji-tale kombëtare sipas preferencave tëshfrytëzuesve të saj. Me gjithë ku-fizimet që kishte, hulumtimi kishtepër synim arritjen e dy objektivave:

- Hulumtimi i pritshmërive tëekspertëve dhe të përdoruesve lid-hur me përmbajtjen e një bib-lioteke digjitale kombëtare, dhe;

- Identifikimi i kanaleve të mund-shme të bashkëpunimit të bib-liotekës me institucionet e tjerabrenda dhe jashtë Kosovës

Metoda e përdorur kuantitative-kualitative e natyrës eksploruese, embështetur në analiza të thella përmesbashkëbisedimeve me ekspertë, anke-tave me përdorues aktualë e potencialë,analizës së dokumenteve parë sore edytësore, mundësoi në arritjen e disarezultateve të cilat mendojmë se i japinnjë kuptim të rëndësishëm qenies sënjë biblioteke digjitale kombëtare. Hu-lumtimi u zhvillua brenda një peri-udhe kohore prej katër muajsh, ku upërfshin në biseda e anketa grupi iekspertëve që përbëhej nga një ekspertënga fusha e historisë, bibliotekarisë,letërsisë shqipe, etnomuzikologjisë,etnografisë dhe të arsimit; pastaj anke-tat u bënë me 188 persona, prej tëcilëve 45.2% ishin përdorues aktual tëBibliotekës Kombëtare dhe Univer-sitare të Kosovës, gjersa 50% nuk ishin

ZHVILLIMI I KOLEKSIONEVE PËR BIBLIOTEKËNDIGJITALE KOMBËTARE TË KOSOVËS:

PRITSHMËRITË E PËRDORUESVE*

* Ky punim është pjesë e shkëputur nga punimi i magjistraturës së bërë nga autori me pak ndryshime nga version origjinal për të paraqitur opin-ionet dhe reflektimet e tanishme mbi çështjet e diskutuara, meqë ka kaluar një periudhë që prej kryerjes së hulumtimit original.Versionin e plotë të hulumtimit original mund ta gjeni vetëm në gjuhën anglese në: http://dspace-unipr.cilea.it/bitstream/1889/1137/1/Kokollari_Besim_Master_Thesis_DILL.pdf

13

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

KOLEKSIONET DIGJITALE

shfrytëzues, dhe afër 5% të tjerë nuk eidentifikuan veten në ndonjërën prejkëtyre dy kategorive. Shumica e të an-ketuarve vinin prej shkencave shoqë -rore - afër 67%, ndërsa rreth 25% ngashkencat ekzakte dhe 8% e tyre nuk udeklaruan.

Mbledhja e të dhënave u bë në dyfaza. Në fazën e parë u bënë intervistatme ekspertë që është në vijë me natyrëne këtyre hulumtimeve. Fill pas tyre, uhartuan dhe u zhvilluan anketat që ubënë në formë elektronike dhe fizike.Të dhënat u analizuan po ashtu në dyfaza: në fazën e parë u analizuan inter-vistat, duke i ndjekur të gjithë hapat edëshmuar në hulumtimet kualitative, epastaj edhe u bënë analizat e të dhënavekuantitative me softuer të përshtat-shëm. Një hap tjetër analitik dhe sinte-tizues ishte edhe ndërthurja e këtyre dylloj analizash për të plotësuar e përfor-cuar njëra-tjetrën. Gjersa, në njërënanë, bashkëbisedat me ekspertët ishintë strukturuara me rreth 17 pyetje,megjithatë biseda gjithmonë zgjerohejdhe shpeshherë rridhte lirshëm, duketrajtuar çështje e tema të ndryshme meinteres për natyrën e hulumtimit, e nëanën tjetër, anketat me përdorues ak-tual dhe potencial përbëhej gjithsej prej8 pyetjeve me opsione të ndryshme. Sëkëndejmi, po i paraqesim në vijimrezultatet e hulumtimit në fjalë, tëklasifikuara nën dy kategori kryesore:1. Sugjerimet e ekspertëve, të dala ngabashkëbisedat me ta, dhe nën 2. “Prit-shmëritë e përdoruesve aktualë dhe po-tencialë të bibliotekës” të dala kryesishtnga anketat me ta.

REZULTATET

1. Sugjerimet e ekspertëve

Në vijim janë paraqitur sugjerimetapo interpretimet e ekspertëve lidhurme zhvillimin e koleksioneve digjitalepër një bibliotekë kombëtare pas anal-izimit të bashkëbisedave me ta, të cilatkryesisht përbëheshin prej shtatë pyet-jeve të strukturuara. Sugjerimet e tyre

janë grupuar, në formë të përmbledhur,në kuadër të temave të mëposhtme:

FUSHËVEPRIMI GJEOGRAFIKBashkëbisedat nxorën se fushë -

veprimi apo mbulueshmëria territori-ale e bibliotekës digjitale kombëtareduhet të përqendrohet, në radhë tëparë, në atë që sot e quajmë Kosovë.Pa dyshim se nuk mund t’i largo-heshim domethënies së termit“Kosovë” dhe të territorit që e nënkup-tonte kjo fjalë në kuadrin historik, e qënatyrshëm e zgjeronte edhe më tejfushëveprimin territorial apo gjeo -grafik. Për shembull, kjo nënkuptonterritorin e vilajetit të Kosovës nënpushtimin osman, apo tërësi të tjeraterritoriale nëpër periudha të ndry -shme. Mbase, një riformulim më isaktë i fushëveprimit territorial do tëishte që koleksionet e një biblioteke tëkëtillë të përfshinin materialet eçmueshme të botuara për Kosovënbrenda dhe jashtë vendit.

PËRMBAJTJE ME ORIENTIM HISTORIKProcesi i bashkëbisedave nxori në

pah se biblioteka digjitale kombëtaree Kosovës duhet të përfshijë në vetvetevepra që paraqesin periudhat më tëhershme historike e deri më tani. Kjonënkupton periudhat që nga an-tikiteti, ilirët në shekujt II deri XI ederi te deklarata e pavarësisë sëKosovës në vitin 2008 e më tutje.Përfshirja e veprave historike në formëdigjitale do ta ndihmonte shtjellimin errëfimit për Kosovës nëpër periudha tëndryshme të zhvillimit historik.

PERIUDHAT HISTORIKEPeriudhat historike në vijim janë

sugjeruar që të përfshihen në bib-liotekën digjitale së bashku me disaveçori të tyre. Ato janë:

- Origjina e shqiptarëve që ngailirët, si dhe vazhdimësia Ilire-Ar-bënore nga shekulli II-XI. Njëri prej tëintervistuarve përmendi se kjo vazhdi -mësi do të mund të paraqitej mjaftmirë përmes veprave të Gustav Mayer,Norber Jokl, Eqrem Çabej, dhe të

tjerëve. Ndërsa, një tjetër e theksoi lid-hjen e territorit të Kosovës me atë tëDardanisë antike, e cila duhet tëpasqyrohet patjetër në një bibliotekëdigjitale të natyrës kombëtare.

- Periudha e hershme e mesjetës,duke përfshirë Betejën e Kosovës dhetë gjithë të vërtetën rreth saj.

- Periudha e Skënderbeut e shekul-lit XV, e cila është një ndër periudhatmë të rëndësishme të historisë sëshqiptarëve. Kjo periudhë “shënonperiudhën e shtetësisë Arbënore meqëemri ‘shqiptar’ rrjedh mu prej kësajperiudhe”, u shpreh një nga të inter-vistuarit. Andaj kjo periudhë edheështë e lidhur me figurën e GjergjKastriot Skënderbeut, e edhe me për-pjekjet e shtetësisë së parë shqiptarenë kuptimin modern të fjalës. Kjoperiudhë mund të paraqitet mjaftmirë përmes veprave të Marin Bar-letit, Marin Bicikemit etj., që ka njëvarg versionesh për historinë e Skën-derbeut, si dhe vepra të autorëve tëhuaj të cilët kanë shkruar gjerë e gjatëpër këtë figurë madhështore dhe peri-udhën e tij.

- Pushtimi i Perandorisë Osmane iterritoreve shqiptare nga shekulli XVderi XX paraqet një periudhë tjetër tërëndësishme të historisë. Një theks iveçantë duhet t’i kushtohet digjital-izimit të regjistrave kadastral të vila-jeteve shqiptare, e në veçanti tëvilajetit të Kosovës. “Këta regjistrajanë krijuar t’u shërbejnë nevojave tëPerandorisë Osmane, por ato edhepërmbajnë informacione lidhur meshpërndarjen e popullsisë që ekzis-tonte në atë kohë. Ato janë origjinaledhe mund të shërbejnë si materiale edëshmi të dorës së parë të vazhdimë-sisë iliro-shqiptare”, u shpreh njëringa të intervistuarit.

- Periudha e Rilindjes (e njohuredhe si periudha e zgjimit kombëtar)është një periudhë tjetër që nis ngashekulli XIX deri në fillim shekullin eXX. Në të vërtetë kjo periudhë paraqetperiudhën e dytë më të rëndësishme tëhistorisë shqiptare pas epokës së Skën-derbeut. U theksua se në këtë periudhë

14

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

KOLEKSIONET DIGJITALE

janë të rëndësishme letërkëmbimet eveprimtarëve të Rilin djes. Ato korre-spondenca janë dëshmi e prejardhjesIlire-shqiptare, si dhe janë shkruar disaprej veprave më të rëndësishme tëletërsisë shqiptare mu në atë periudhë.Kjo periudhë është njohur edhe përLidhjen e Prizrenit, e cila i mblodhi tëgjithë shqiptarët në mbrojtje të kombitdhe të pavarësisë.

- Periudha e Deklaratës së Pavarë-sisë së Shqipërisë në vitin 1912, e cilau shoqërua më luftëra e trazira pasiKosova u nda mes shteteve të Ballka-nit. Ekzistojnë shumë dokumentedhe raporte të konsullatave të kohës.Dokumentet e atëhershme shërbejnësi dëshmi e masakrave më makabrendaj shqiptarëve në kohën kur terri-tori u pretendua nga bullgarët, serbëtdhe malazezët. Janë shumë të rëndë-sishme për t’u digjitalizuar dhe për t’uparaqitur në bibliotekën digjitale ra-portet e shkruara nga Lazer Mjeda,peshkop i rajonit të Prizrenit dheShkupit, rreth gjendjes së asaj kohe.“Ai ishte shqiptari i vetëm që i rapor-tonte Vjenës dhe Vatikanit lidhur mengjarjet e kohës. Andaj, të gjithashkrimet, artikujt në gazetat pres-tigjioze të kohës, si në Times, pastajnë ato gjermane e britanike, bazo-heshin në këto raporte”, na tha njëriprej të intervistuarve.

- Lufta e Parë dhe Lufta e DytëBotërore janë të rëndësisë së vet. Nëtë parën, Kosova u pushtua ngambretëria serbo-kroate-sllovene. Ndërsa në të dytën, ajo u aneksua ngaJugosllavia. Ekzistojnë dokumente mebollëk që dëshmojnë azil kërkimin eshqiptarëve në vende të tjera jashtëterritoreve amë të tyre, dhe se atogjinden në Arkivin e Kosovës.

- Periudha pas Luftës së DytëBotërore deri në vitet e 60-ta paraqetpakënaqësitë e shqiptarëve të Kosovëspërmes lëvizjeve të shumta ilegale, siçquheshin nga regjimi i atëhershëm Ju-gosllav. Kjo periudhë mund tëparaqitet shumë mirë përmes figuravetë Shaban Polluzhës, Nuh Prelleshit,e shumë të tjerëve.

- Periudha e viteve 1960-1970 ështëperiudhë e shprehjes së ndjenjavekombëtare të shqiptarëve. Demon-stratat e vitit 1968 kishin ndikim poz-itiv në mirëqenien e shqiptarëve tëKosovës nën Jugosllavinë e atëher-shme. Ato demonstrata, në veçanti,sollën më shumë të drejta për shqip-tarët në Kosovë, si dhe në themelimine institucioneve të larta shkollore,d.m.th të Universitetit të Prishtinës.Themelimi i Universitetit paraqiste njëprej arritjeve më të mëdha të kohësmeqë më vonë prodhoi prijës të cilët eudhëhoqën Kosovë në realitetin esotëm. Kështu që dy të intervistuar ushprehën se dokumentet që shërbejnëedhe si dëshmi të ngjarjeve që rrodhënnë atë kohë, si dhe dokumente që tre-gojnë historinë e themelimit të Univer-sitetit të Prishtinës, si vendime,procesverbale takimesh, janë të gjithatë rëndësishme që të përfshihen në bib-liotekën digjitale.

- Periudha prej viteve 1980 deri nëditën e Shpalljes së Pavarësisë sëKosovës përbën një periudhë në vete.Në këtë periudhë kanë ndodhurshumë ngjarje, duke përfshirë demon-stratat e vitit 1981, ku u kërkua re-publika; pastaj rezistenca paqësore nëvitet e 90-ta; deklarata e kushtetutësnë vitin 1990, deklarata e Republikëssë Kosovës në vitin 1992; themelimi iinstitucioneve paralele; lufta e vitit1998/1999, duke përfshirë rezistencënushtarake të UÇK-së dhe bom-bardimet e NATO-s; administrimin eKosovës nga Kombet e Bashkuara; Sh-palljen e Pavarësisë së Kosovës në vitin2008. Ekzistojnë përplot dokumentetë shkruara, elektronike, filma për tëgjitha këto ngjarje të cilat janë merëndësi të digjitalizohen dhe tëparaqiten përmes bibliotekës digjitalekombëtare. Megjithatë, njëri prej his-torianëve e tërhoqi vëmendjen se njëvëmendje e veçantë në mesin e këtyrengjarjeve duhet t’i kushtohet periud-hës së UÇK-së.

Historia e Kosovës është e lidhurme historinë e Shqipërisë dhe të terri-toreve të tjera shqiptare në gadishullin

ballkanik. Megjithatë, tregimi i rrë-fimit për Kosovën përmes doku-menteve të llojllojshme duhet tëshkojë deri në rrënjët ilire përmesshekujsh e tek më vonë të përqendro-hemi më shumë në territorin eKosovës, kur kjo është më e mundur,sidomos pas vitit 1912, periudhës nënJugosllavi e deri te Shpallja e Pavarë-sisë në vitin 2008, që gjithsesi paraqetnjë histori unike në zhvillim e sipër,një histori në vete e veçuar paksa ngaterritoret e tjera shqiptare, por natyr-isht se me ndikim në to.

NGJARJE TË VEÇANTA HISTORIKENgjarjet historike të cilat e krijuan

identitetin kombëtar dhe shtetëror tëKosovës lidhen me vetë periudhat ehistorisë shqiptare. Megjithatë, të in-tervistuarit i dalluan disa ngjarje tëcilat i shohin si më të rëndësishmedhe të nevojshme të përfshihen nëbibliotekën digjitale kombëtare, pasie paraqesin argumentin e Kosovës dhetë shqiptarëve dhe të identitetit të tyresi komb.

Këto ngjarje përfshijnë: luftërat eSkënderbeut; Lidhjen e Prizrenit;Konferencën e Londrës; Shpalljen ePavarësisë së vitit 1912; Konferencëne Paqes së Versajës; Konferencën e Bu-janit; Lutën e Dytë Botërore dheaneksimin e Kosovës; lëvizjet ilegalepas Luftës së Dytë Botërore, posaçër-isht ato me unifikimin e territoreveshqiptare; aktin e Ministrisë së Ar-simit të Shqipërisë për dërgimin emësimdhënësve në Kosovë për tambështetur arsimin në këtë territorpas Luftës së Dytë; demonstratat evitit 1968, themelimi i Universitetittë Prishtinës; themelimi i Akademisësë Shkencave të Kosovës; Kushtetuta evitit 1974; demonstratat e vitit 1981;periudha e heqjes së autonomisë sëKosovës në vitin 1989; grevat e mina-torëve në vitin 1989; ngjarjet e 90-tave kur të gjitha institucionet uokupuan nga regjimi serb; lëvizjet epara për pavarësinë e Kosovës, dukepërfshirë themelimin e partive poli-tike në Kosovë, si LDK-ja, si dhe kri-

15

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

KOLEKSIONET DIGJITALE

jimi i institucioneve paralele tëKosovës; demonstratat e studentëve tëvitit 1997; akti i daljes publike tëUÇK-së dhe lufta e saj; bombardimete NATO-s; eksodi i shqiptarëve tëKosovës në Bllacë dhe vendet e tjeranë vitin 1999, të cilin njëri prej të in-tervistuarve e quajti vit biblik të lid-hur me eksodin e hebrenjve gjatëLuftës së Dytë; Shpalljen e Pavarësisësë Kosovës më 17 shkurt 2008.

FIGURAT E SHQUARA HISTORIKEGjatë intervistave u spikatën tri

figura kryesore dhe të shquara his-torike që duhet të dallohen në mesine të tjerëve, si përfaqësuesit më tëfuqishëm të identitetit tonë kombë-tar, historik dhe humanitar. Ato janëSkënderbeu, Nënë Tereza dhe AdemJashari.

DOKUMENTE HISTORIKEShumica e dokumenteve të për-

mendura lidhen me periudhat dhengjarjet e ndryshme historike të për-mendura më lartë. Megjithatë, nëkërkesën për të përmendur disa prejdokumenteve që të intervistuarit ishohin si më të veçanta në aspektinhistorik dhe kombëtar për t’i paraqi-tur në bibliotekën digjitale u identi-fikuan disa lloje:

- Dokumente në lidhje me vendetarkeologjike në Kosovë të cilat e dësh-mojnë antikitetin e kombit tonë;

- Illyricum Sacrum, me theks tëveçantë pjesa VIII pasi ka dëshmi tejettë rëndësishme për Kosovën e lashtë(Dardaninë);

- Dokumente në lidhje me regjis-trat kadastrale të periudhës Osmaneqë kanë të bëjnë me vilajetin eKosovës;

- Dokumente në lidhje me Lidhjene Prizrenit, të cilat kanë rëndësiposaçërisht me identitetin kombëtar;

- Dokumente lidhur me Kongresine Berlinit;

- Dokumente lidhur me Konfer-encën e Paqes së Versajës;

- Dokumente lidhur me Konfer-encën e Londrës;

- Dokumente lidhur me Shpalljene Pavarësisë së Shqipërisë;

- Raportet e Lazer Mjedës gjatëviteve 1912, të cilat e pasqyroningjendjen në atë kohë;

- Dokumente lidhur me Konfer-encën e Bujanës, gati në fund tëLuftës së Dytë Botërore;

- Procesverbalet e Parlamentit tëShqipërisë gjatë viteve të 1920-ta, metheks të veçantë diskutimet lidhur meKosovën;

- Kushtetuta e vitit 1974;- Deklarata Kushtetuese e vitit

1990;- Dokumente lidhur me Shpalljen

e Pavarësisë së Kosovës në vitin 1992;- Kushtetuta e Kosovës në vitin

2008.Gjithashtu u përmendën edhe

shumë dokumente, revista, letërkëm-bime të personave të shquar të cilatsjellin fakte lidhur me zhvillimet his-torike në trevat shqiptare, por edhe nëKosovë në veçanti.

PËRMBAJTJE ME ORIENTIM LETRARLetërsia zë një vend të veçantë në

kulturën, historinë dhe zhvillimet egjithmbarshme të një kombi. Të sh-peshtën e herëve, historia dhe kulturae një kombi njihet vetëm në saje tëveprave letrare. E kjo spikatet më sëtepërmi në shkrimet e para në histor-inë e një kombi, të cilat paraqesinfakte e dëshmi të rëndësishme his-torike, letrare dhe kulturore. Edhekombi ynë nuk përjashtohet nga këtozhvillime, dhe letërsia si e tillë duhettë ketë një vend të posaçëm në bib-liotekën digjitale kombëtare. Procesii intervistave nxori disa periudha edokumente letrare me rëndësi të për-faqësohen në një mënyrë a tjetër nëbibliotekën digjitale.

PERIUDHAT E LETËRSISËPeriudhat letrare me rëndësi të

përfshirjes:- Letërsia e vjetër shqiptare (1555-

1762). Viti 1555 paraqet botimin eveprës së parë në shqim “Meshari”,ndërsa viti 1762 paraqet fundin e

kësaj periudhe me botimin e veprës“Gjella e Shën Mërisë Virgjër” nëRomë.

- Letërsia e romantizmit shqiptar(1844-1900). Kjo periudhë shquhetme veprën e Naum Veqilhargjit “Evë-tar”, ndërsa viti 1900 paraqet për-fundimin e kësaj periudhe me vdekjene shkrimtarit të madh Naim Frashëri.

- Letërsia moderne shqiptare(1900-1945). fillon me GjergjFishtën dhe mbaron në vitin 1945 meinstalimin e ideologjisë komuniste.

Siç mund të shihet edhe periudhatletrare janë të ndërthurura ngushtëme letërsinë shqiptare në përgjithësi,dhe se nuk mund të bëhet ndonjëndarje e logjikshme e një letërsievetëm ‘kosovare’, ashtu siç nuk ndodhas me një histori vetëm ‘kosovare’.Andaj bashkëpunimi gjithëshqiptar, esidomos i Prishtinës dhe Tiranës,është i domosdoshëm në integrimin eburimeve të ndryshme në ndonjë por-tal të bibliotekave digjitale të dyvendeve, siç është nisma e fundit mePortalin Albanologjik.

DOKUMENTE LETRAREDisa dokumente letrare dhe gjuhë-

sore u përmendën nga të intervistu-arit si dokumente me rëndësi tëveçantë për trashëgimin e shkruar:

- Formula e pagëzimit (1462)- Fjalori i Arnold Von Harfit

(1497). - Ungjilli i Pashkëve (shekulli XV).- Historia e jetës dhe e veprave të

Skënderbeut nga Marin Barleti.- Meshari i Gjon Buzukut: - Çeta e profetëve e Pjetër Bogdani.- Kanuni i Lekë Dukagjinit nga

Shtjefën Gjeqovi.

SHKRIMTARËTMegjithëse intervistat nxorën në

pah se pothuaj është më së miri që se-cila periudhë letrare të përfaqësohetme autorët më të shquar dhe veprat etyre, prapë se prapë u përmenden disashkrimtarë në suaza të përgjithshmeme rëndësi që të përfshihen në bib-liotekën digjitale. Ata janë: Marin

16

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

KOLEKSIONET DIGJITALE

Barleti, Gjon Buzuku, Pjetër Budi,Frang Bardhi, Pjetër Bogdani, Jul Var-boba, Pjetër Zarishi, Nazim Berati,Hasan Zyko Kamberi, MuhamedKyçyku, Naum Veqilhargji, JeronimDe Rada, Konstandin Kristoforidhi,Naim Frashëri, Zef Serembe, ZefSkiroi, Sami Frashëri, Gjergj Fishta,Faik Konica, Mithat Frashëri, Fan S.Noli, Ali Asllani, Lasgush Poradeci,Etëhem Haxhiademi, Ernest Koliqi,Mitrush Kuteli, Millosh GjergjNikolla (Migjeni), Atë Zef Pllumi,Esat Mekuli, Hivzi Sulejmani, Mar-tin Camaj, Anton Pashku, IsmailKadare, Bilal Xhaferri, KasëmTrebeshina, etj.

TRASHËGIMIA KULTURORE Trashëgimia kulturore si koncept

mjaft i gjerë u kategorizua në dy klasëkryesore, në trashëgimi të prekshme(fizike), si vende historike, artefakte,etj., si dhe në vlera të paprekshme(jofizike), siç janë traditat, zakonet,këngët tradicionale, tradita gojore, etj.

TRASHËGIMIA E PREKSHME KULTUROREKy lloj i trashëgimisë me interes të

përfaqësimit në bibliotekën digjitalepër audiencën e brendshme dhe tëjashtme përfshinë:

Vendet arkeologjike. Me theks tëveçantë Ulpiana, Halilaqi, NovoBërda,Trepça, Radac. Ekzistojnë edhe njënumër dokumentesh lidhur me këtovende të rëndësishme që meritojnëpërfshirjen.

Monumentet. Duke përfshirëxhami, kisha, kulla. Pastaj, Kështjella ePrizrenit, e cila i përket periudhës para-romake dhe osmane. Në anën tjetër,kulla zë vend të veçantë po ashtu pasiparaqet zhvillimin gradual dhe të mirë-filltë të shtëpive shqiptare të banimit.Ato gjenden edhe sot e kësaj dite, krye-sisht në rajonin e Deçanit, Isniq, poredhe në vende të tjera, sidomos në ra-jonin e Dukagjinit.

Instrumentet muzikore. Përfshirja einstrumente muzikore paraqet poashtu një trashëgimi të pasur pasiKosova shquhet për llojshmërinë e tyre

në mbarë territorin, duke përfshirë ngainstrumentet idiofone (zilet në djepine fëmijëve); kordofonet, si çiftelia,sharkia e lahuta; membranofone, si tu-pani, dhe; aerofone, si fyelli, kavalli,popëza, burazana, bizhnica, etj.

Veshjet. Veshjet kombëtare para -qesin një pasuri tjetër zhvillimore ekulturore, e që janë karakteristikë e ra-joneve të ndryshme të Kosovës. Andajdallojmë disa sosh, si veshja e Ru-govës, plisi, veshjet e grave të rajonittë Hasit, Opojës dhe Zhurit. Andaj tëgjitha këto duhet të përfaqësohen nëforma të ndryshme në bibliotekëndigjitale, e mbase më së miri përmesfotografive dhe përshkrimeve dhe in-formacionit të funksionit të tyre në ra-jonin përkatës. Prania e tyre do tëmundësonte shkëmbimin e kulturëstonë me kulturat e tjera duke arriturnë një kuptim më të madh ndërkul-turor.

TRASHËGIMIA E PAPREKSHME KULTURORETerritori i Kosovës është i pasur me

trashëgimi të tillë kulturore, ku mundtë përfshihet, për shembull, muzikatradicionale, këngët e vallet tradi-cionale, zakonet kombëtare, ushqimi,tradita e dasmave, besëtytnitë, ritualet.

Këngët tradicionale. Në bib-liotekën digjitale mbase mund tëparaqiten së paku tri lloj të këngëvetradicionale, si ato të dhembjes apikëllimit, të zisë dhe ato të dasmave.Këto lloj këngësh janë të veçanta dhelidhen me rajone të ndryshme.Këngët e pikëllimit më së tepërmikëndohen nga burrat dhe janë shumëtë rralla; ato të zisë këndohen ngagratë dhe gjinden kudo në Kosovë.Ndërsa këngët e dasmave zhvillohennë faza të ndryshme të procesit tëmartesës – pra ka këngë të posaçmeqë këndohen dy tri ditë para ditës sëdasmës në shtëpinë e nuses, dhe njëvarg këngësh prej dy javësh para ditëssë dasmës në shtëpinë e dhëndrit.

Pastaj, kemi një varg këngësh epikeqë shoqërohen me sharki e çifteli. Poashtu janë karakteristike edhe këngëtmalësorçe dhe ato me gisht në fyt. Të

gjitha kanë një vlerë të jashtëzakon-shme për kulturën tonë nëse paraqitennë një format ose në një tjetër, si dhetë organizuara dhe të sistemuara në njëmënyrë që të kenë kuptim në bib-liotekën digjitale – natyrisht tëshoqëruara me ndonjë shpjegim tëpërshtatshme për natyrën e tyre.

Vallet. Në traditën tonë kulturoreekzistojnë një varg vallesh të cilat janëbartur nga një brez në tjetrin, u shprehetnomuzikologu gjatë intervistës.Është me rëndësi që të pasqyrohen nëbibliotekën digjitale filma dokumen-tar lidhur me vallet e Opojës, pastajato të Rugovës që u ngjasojnë vallevetë luftës të shoqëruara me shpata dhearmë të ftohta, më pas vallet e gravenga Rrafshi i Kosovës dhe ato të ra-jonit të Dukagjinit e të Karadakut.

Ritualet. Kosova është po ashtu epasur me traditën e ritualeve. Ky lloj itrashëgimisë së paprekshme ka të bëjme ritualet si Shën Gjergji, Shmitëri,Buzmi, ritualet e korrje-shirjeve, nd-jellja e shiut, gjatë gatimit të bukës nëçerep, etj. Ritualet zakonisht shoqëro-hen me këngë. “Ritualet nuk janëshumë aktive sot siç mund të mendo-het, porse ishin aktive në kohërat emëhershme”, theksoi etnomuzikologui intervistuar. Andaj, biblioteka digji-tale do të luaj një rol të rëndësishëmjo vetëm në paraqitjen e këtyre vler-ave, por edhe në ruajtjen e saj, e cilapo mos të ruhet në një formë a në njëtjetër nga institucionet bibliotekare,muzetë, arkivat, etj., mund të zhduketpa lënë gjurmë të mëdha u shpreh et-nomuzikologu i intervistuar.

GJURMËT E JETESËS QË NGA KOHËRAT E LASHTANë Kosovë ende mund të shihen

gjurmët e mënyrës së jetesës që ështëzhvilluar që në kohët e lashta. Etno-grafi i intervistuar na solli dy shembujsesi njerëzit e organizojnë jetën dhebesimet e tyre.

Njëra mënyrë e organizimit të jetësështë përmes kalendarit. Sipas etno-grafit, shqiptarët e kanë ruajtur në ku-

17

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

KOLEKSIONET DIGJITALE

jtesën e tyre atë qe e quan “kalendarii punës”, i cili është po aq i lashtë saBabilonia dhe Egjipti. Kalendari,sipas tij, përfshinte 365 ditë, të ndarënë dy stinë (Pranverë dhe Dimër), se-cili prej tyre nga 8 muaj me nga 45ditës plus 2-3 ditë në “krye të vitit”.Ky kalendar e ka terminologjinë e vet,si “Lagshsi,” “brymsi” (për vjeshtën),“djegaguri” (për gushtin), etj.

Një element tjetër i këtyre gjurmëvetë lashta në aspektin e asaj që besojnëështë mënyra e të bërit të beve dhe tëmallkimeve te shqiptarët. Sipas etno-grafit, malësorët, edhe sot e kësaj dite,kur bëjnë be do të thonë “Për tokë epër qiell” ose “Pasha diell e pashahanë”. Kur mallkojnë, për shembull,ata thonë “T’u rrezoftë hana”, ose “T’ufiktë dielli”. Pra, këtu është me rëndësitë theksohet se fjala “zot” nuk për-mendet, i cili paraqet një element tëmonoteizmit. Sipas etnografit, këto el-emente të para-paganizmit kur njeriubesonte në elementet e natyrës ruhenedhe sot në Kosovë.

Këto janë disa elemente etno-grafike të cilat mund ta identifikojnëKosovën si një territor unik meskombeve e shteteve të tjera. Këtovlera duhet të mblidhen dhe tëparaqiten në ndonjë formë përmesbibliotekës digjitale. E kjo mbledhjemund të bëhet, sipas etnografit, nëformë të organizimit të grupeve tëekspertëve në bashkëpunim me insti-tutin Albanologjik, për shembull, dhetë dilet në ekspeditë në terren pasigjurmët e këtyre elementeve janë endetë gjalla. Sipas tij mënyra më e mirëpër t’i kapur këto elemente dhe tëtjerat që u diskutuan më lartë ështëpërmes incizimeve me video, e cilamund të kapë mimikat, emocionet,ndjenjat, ngjyrat, etj. “Po ta intervis-tojmë, për shembull, një pak se si janëargëtuar gjatë mbrëmjeve në kohën etyre, dhe nëse ai i ka përjetuar ato netargëtuese vetë, atëherë në ato mo-mente ai do ta ngrit tonin e zërit, etj.Video kamera është mbase mjeti i

vetëm që do t’i kapte këto nuance”, ushpreh etnografi gjatë intervistës.

Siç shihet, biblioteka(t) mund të lu-ajnë një rol të rëndësishëm në kapjen ekëtyre elementeve kulturor-etnike dhet’i paraqesin para botës. Megjithatë,këto aktivitetet, sidomos në mbledhjene tyre, duhet të organizohen shumëmirë dhe me shumë kujdes me institu-cionet e tjera në Kosovë përmes ndonjëprojekti bashkëpunues, në mënyrë qëhistoria gojore, mënyrat e jetesës, tradi-tat e lashta të cilat mund t’ia gjejmëedhe sot gjurmët të ruhen në formëdigjitale përmes rrëfimeve, video-inciz-imeve dhe mënyrave të tjera të përsh-tatshme. Është me rëndësi të ceket sebiblioteka nuk mund të veprojë evetme në këtë përpjekje pasi nukmund të arrihen rezultate të dëshi -rueshme pa ekspertizën dhe përvojënnga jashtë.

JETA RELIGJIOZEJeta religjioze në Kosovë konsidero-

het në përgjithësi më tolerantja. Fe tëndryshme kanë jetuar dhe jetojnëpranë njëra-tjetrës pa ndonjë problem,përfshirë myslimanët, katolikët dheortodoksët. Prandaj kjo tolerancëduhet të paraqitet përmes bibliotekësdigjitale. Në mesin e figurave religjiozetë përmendura nga të intervistuaritdhe që meritojnë të zënë vend në njëbibliotekë të tillë ishin: Flori dheLauri, shenjtët e parë shqiptar; NënëTereza, e njohur botërisht për human-itetin e saj; Fan Noli, si fetar ashtuedhe kombëtar; Gjon Buzuku, autor i“Mesharit; Don Nikollë Kazazi, i cili ezbuloi veprën e parë shqiptare tëshkruar, pra “Mesharin”; LazërMjedën; Gjergj Fishtën, figurë fetaredhe shkrimtar i shquar; HoxhTahsinin dhe Ymer Prizrenin që të dyfigura fetare dhe kombëtare, etj.

GJUHA E MATERIALIT Intervistat nxorën në dritë dy pikë-

pamje të paraqitjes së materialeve nëbibliotekën digjitale në aspektin

gjuhësor – në ata që materiali tëparaqitej në gjuhën angleze nëmënyrë që bota të njoh më mirë kul-turën tonë të pasur, dhe në ata qëkërkonin që materiali të jetë si nëshqip ashtu edhe në anglisht. Poashtu, sipas të intervistuarve një morimaterialesh janë të krijuara në latin-isht e greqishte të vjetër, dokumenteqë dëshmojnë edhe vetë emrin shqip-tar “Albanoi” që datojnë që ngashekulli II e që janë në greqishte.Edhe gjuhët e tjera janë të pranishmenë dokumentimin e shqiptarëve, sibullgarishtja e vjetër, serbishtja evjetër, osmanishtja e vjetër, arabishtjadhe turqishtja. Këto janë gjuhë me tëcilët dijetarët shqiptarë shpreheshinnë periudha të ndryshme. Andaj ështëme rëndësi të ruhet origjinaliteti ityre, natyrisht të shoqëruara mendonjë transkribim në gjuhët mod-erne në mënyrë që të interesuarit tëdinë se për çka bëhet fjalë.

Pra, edhe nga aspekti gjuhësor dheaspekte të përmendura më lart si tëmbledhjes së materialeve, komplek-siteti i bibliotekës digjitale është tejeti madh dhe kërkon bashkëpunim tëgjerë dhe ekspertizë të kombinuar tëinstitucioneve e individëve të ndry -shëm. Biblioteka digjitale e kara kteritkombëtar duhet të mbledh materialetë gjuhëve të ndryshme pasi ky terri-tor ishte në komunikim me rajone,gjuhë, kultura e tradita të ndryshmeose përmes luftërave, pushtimeve, aponë paqe me shumë qytetërime, përf-shirë perandorinë romake, osmane,mbretërinë serbo-kroate-sllovene, etj.Gjuhët, si frëngjishtja, anglishtja,gjermanishtja, spanjisht dhe gjuhët esotme moderne nuk duhet të lihenanash, e sidomos në lidhje me histor-inë e kohëve të fundit. Meqë ka njëvarg gjuhësh të cilat lidhen e ndërlid-hen me shkrime që kanë të bëjnë mekulturën, historinë, traditat, zhvil-limet shoqërore, shkëmbimet tregtare,luftërat, etj., atëherë mbetet detyrë einstitucioneve bibliotekare të para -

18

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

KOLEKSIONET DIGJITALE

qesin prioritetet gjuhësore mbi bazëne së cilave do ta mblidhen materialet,sidomos të atyre të krijuara në gjuhëte tjera. Natyrisht se duhet pasurparasysh se natyra dhe rëndësia endonjë materiali shkon përtej kufijvegjuhësor, territorial, e aspekteve tëtjera që mund ta rregullojnë njëçështje të caktuar.

FORMATI DHE LLOJI I MATERIALITFormatet e përmendura që të për-

doren në bibliotekën digjitale përfshi-jnë: fotografi, audio, video, doku mentetë skanuara, etj. Po ashtu, edhe formatee lloje të ndryshme të dokumenteveduhet të përfshihen, si: dorëshkrime,dokumente origjinale, dokumentezyrtare, letërkëmbime, pjesë të përzg-jedhura të periodikut të vjetër; doku-mente të botuara, si: libra, gazeta dhelloje të tjera të botimeve me rëndësikombëtare. Formatet duhet të përcak-tohen edhe në përputhje me zhvillimetteknologjike si dhe me mënyrën endryshimit të sjelljes së përdoruesve.

BASHKËPUNIMI ME INSTITUCIONET E TJERAEkspertët e intervistuar sugjeruan

bashkëpunim të dyanshëm: bashkë -punimin i bibliotekës me institucionebrenda Kosovës, dhe bashkëpunimime institucione jashtë Kosovës.

Bashkëpunimi i bibliotekës me in-stitucionet e brendshme përfshin: in-stitucionet zyrtare dhe publike, qëmund të jenë biblioteka, media, sitelevizionet publike, institute Al-banologjik, Institutin e Historisë,Akademinë e Shkencave, Qeverinë eKosovës, Institutin për Mbrojtjen eMonumenteve, etj; pastaj arkivat,muzetë, si Arkivi i Kosovës, MuzeuKombëtar; institucionet fetare, dukepërfshirë kishat, xhamitë, institu-cionet e tjera myslimane e katolike,etj.

Po ashtu procesi i intervistave nxorinë pah se nuk duhet të mungojë edhebashkëpunimi me individë e institu-cione private, të cilët kanë dhe ruajnë

dokumente të rëndësishme. Janë për-mendur individë nga qytetet, si:Prizreni, Gjakova dhe Peja, të cilët janënë posedim të dorëshkrimeve dhedokumenteve me vlera të mëdha. In-dividët dhe një mori dokumentesh tëtilla janë identifikuar përmes një grantitë dhënë nga Ambasada e SHBA-ve nëKosovë për Bashkësinë Islame në vitin2001 dhe 2003, i cili kishte për qëlliminventarizimin e këtij thesari nëmënyrë që mos të kontrabandohet osetë mos shitet jashtë vendit, meqë njëgjë e tillë edhe rregullohet me ligjetpërkatëse të Kosovës.

Ekspertët e intervistuar sugjeruanedhe një varg institucionesh të huajame të cilat biblioteka duhet tëbashkëpunoj në lidhje me vjeljen edokumenteve të rëndësishme për his-torinë, identitetin dhe kulturën tonë.Ato përfshijnë:

- Arkivin e Vatikanit, posaçërishtlidhur me dokumentet e periudhës sëmesjetës. Edhe arkivat e tjera italiane,si ai i Romës, paraqesin rëndësi tërëndësishme për kulturën dhe histor-inë shqiptare.

- Arkivin e Raguzës (Dubrovniku isotëm në Kroaci), i cili përmban doku-mente me vlerë për lidhjet e qytetevetë Kosovës, dhe atyre shqiptare, meRaguzën duke shkuar gjer në kohën eSkënderbeut.

- Arkivat e Rumanisë dhe Bullgar-isë, Zvicrës, pastaj të Evropës ku kakoloni shqiptare, e më parë edhe tëEgjiptit, të Stambollit, kjo e funditme rëndësi të madhe sidomos përperiudhën osmane deri në vitin 1912.

- Pastaj Arkivat e Gjermanisë(Berlinit), Anglisë (Londrës), Austrisë(Vjenës), Francës (Parisit), të cilatmbajnë një pjesë të madhe të doku-menteve për historinë e shqiptarëve enë veçanti edhe të Kosovës, pasishumë herë fati i shqiptarëve nëshekujt 19 dhe 20 u përcaktua nëpërkëto qendra të mëdha botërore.

- Arkivat dhe bibliotekat eShqipërisë (Tiranë), të cilat janë

shumë të pasura në burime dhe mate-riale të ndryshme.

- Pastaj arkivat e Serbisë (Beograd),me të cilat duhet të kihet kujdes ngakëndvështrimi i besueshmërisë, pasimund të ketë falsifikim dhe mbi -shkrim të dokumenteve origjinale.

- Institucionet publike të Shtetevetë Bashkuara të Amerikës, të cilatkanë luajtur rol të rëndësishëm në tëkaluarën lidhur me fatin e shqip-tarëve, e në veçanti me zhvillimet efundit të shekullit të kaluar dhe fil-limit të këtij shekulli në raport meKosovën.

Biblioteka digjitale kombëtare do tëjetë e suksesshme nëse do të mund tëlidhte bashkëpunime me këto institu-cione. Bashkëpunimi i këtillë ështëmëse i domosdoshëm për shkak të his-torisë së Kosovës nëpër periudha tëndryshme dhe të historisë dhe kulturësshqiptare në përgjithësi. MeqëShqipëria dhe shqiptarët në përgjithësi,e pastaj edhe Kosova, sidomos, pasLuftës së Dytë Botërore, nëse do tëmund t’i bënim një veçim të këtillë,kanë kaluar dhe bashkëjetuar mepopuj të tjerë nëpër shekuj tëndryshëm vjen natyrshëm në kohët esotme edhe bashkëpunimi që institu-cionet tona kulturore të bashkëpuno-jnë me institucionet e tjera botëroreme qëllim të ofrimit të një pasqyre samë objektive të historisë, kulturës,identitetit, zhvillimeve të gjithm-barshme shqiptare dhe në veçantilidhur me Kosovën. Pra, një bashkë -punim i tillë mund të themi se nukështë opsional, por i nevojshëm dhe idomosdoshëm me qendrat e ish-peran-dorisë romake, osmane, pastaj Versajë,Paris, Berlin, Londër, Rambuje, eshumë e shumë qendra të tjera.

Në punimin vijues, që do të boto-het në numrin e ardhshëm të revistës,do të sjellim informacione, shtjellimedhe interpretime më të shumta të ana -lizave të bëra në lidhje me prit-shmërinë e përdoruesve aktualë dhepotencialë të bibliotekave në Kosovë.

19

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

PORTALI

Click here:www.portalialbanologjik.net

Në numrin e kaluar të revistës sëBibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës, “Bib-

lioletra”, derisa disenjoja portalin al-banologjik Shqipëri - Kosovë, dikur, nëorët e vona të një mbrëmjeje, patashkruar për bibliotekën digjitale, për tëardhmen e bibliotekës si dhe për sfidat etashme dhe të ardhme të saj, të cilatpresin t’i godasin edhe më tutje disa de-partamente të BKUK-së. Mirëpo, edheatëherë, edhe sot, falë aftësimit të stafit tëbibliotekës dhe angazhimit të drejtorittë saj, dr. Sali Bashota, është nisur t’udilet ballë disa prej sfidave të ardhshmetë saj, të cilat janë duke u realizuar mepunë konkrete dhe në hap me bib-liotekat e shteteve fqinje në disa depar-tamente të saj, në të cilët ka qenë idomosdoshëm edhe intervenimi “elek-tronik”.

Ndoshta për ndokënd mund tëduket punë e vogël, por edhe nëShqipëri, gjithashtu edhe në Kosovë,portali albanologjik Shqipëri - Kosovëështë pritur jashtëzakonisht mirë.Është konsideruar edhe dritare, edhederë, edhe rrugë, edhe autostradë eshkëmbimeve kulturore, të cilën vazh -di misht po përpiqemi jo ta res tau -rojmë, por ta stolisim me tabela einformacione të reja (degëzime), fushae nënfusha; ta bëjmë edhe atë njërrugë elektronike të kombit.

Kur u përurua portali, e të cilin epëruruam, pas Kosovës, edhe në Shqi -përi, bashkë me një delegacion ngaBKUK-ja, nuk di cili televizion ngaShqipëria mungonte atë ditë aty e i cili

nuk i kushtoi mbi pesë minuta kronikëasaj ngjarjeje kulturore, të cilën tash,po e quaj me fjalët e disa medieve tëShqipërisë, titrat e temave të të cilave ilexoja poshtë në ekran derisa dreko -nim, ne një pjesë e stafit të BKUK-sëdhe BKSH-së, në një resto rant nëDurrës: Përurimi i portalit albanolo -gjik, ngjarje e madhe kulturore. Dhe,dorën në zemër, sido që t’i marrim atofjalë miradije e sido që ta presim, edhesot, një muaj e sa pas përurimit, atë ng-jarje kulturore, portali albanologjik kashtuar bashkëpunimin edhe bib-liotekar edhe kulturor ndërmjet dybibliotekave, të cilat janë partnere nëkëtë portal.

Megjithatë, kjo ngjarje, edheshumë të tjera sikurse kjo, mbesin nëndërgjegjen e medieve të shkruara eelektronike të përcillen e të shkruhenpër to. Kurse unë në këtë rast, si dis-enjator i asaj faqe, do ta përshkruajpunën e portalit albanologjik qysh nëfillim të tij.

Para se t’ia filloja disenjimit të këtijportali, në muajin mars të 2011-s,prof. dr. Aurel Plasari, drejtor i Bib-liotekës Kombëtare të Shqipërisë dheprof. dr. Sali Bashota, drejtor i Bib-liotekës Kombëtare dhe Universitare tëKosovës, në Tiranë patën nënshkruarmarrëveshjen për krijimin e portalit al-banologjik Shqipëri - Kosovë, i cili,

L i r i d o n Z E K A J

20

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

PORTALI

pra, m’u besua mua ta disenjoja e t’iajepja këtë formë, e cila duket se ngja-son me ato të uebfaqeve të gazetave osetë shtëpive mediale por, jo sikurse ato,s’i ka ato rubrika të informacioneve.

Portali albanologjik Shqipëri -Kosovë, sikundër edhe është paraKosovës emri i Shqipërisë, edhe nëportal logoja e Bibliotekës Kombëtaretë Shqipërisë, bashkë me flamurinkombëtar, është vendosur në anën emajtë, kurse logoja e Bibliotekës Kom-bëtare dhe Universitare të Kosovës,bashkë me flamurin shtetëror, ështëvendosur në anën e djathtë, ndërsa mestyre janë mbishkrimi dhe linku i por-talit albanologjik.

Në uebfaqen e portalit janë shtatëfusha: Rreth portalit, Hyrje të reja, Bib-lioteka digjitale, Këndi i albanologëve,Botime, Ngjarje dhe Kontakte. Brendakëtyre fushave ka edhe nënfusha. Fushae parë, Rreth portalit, ka katër nën-fusha: historiku, misioni, partnerë,dokumente. E dyta, Hyrje të reja, kapesë nënfusha: libra, harta,dorëshkrime, artikuj, periodikë. E treta,Biblioteka digjitale, ka pesë nënfusha:e-Albanica, antikuarë, dorë shkrime,harta, periodikë. E katërta, Këndi i al-banologëve, nuk ka asnjë nënfushë,mirëpo në të ardhmen pritet të degëzo-het me nënfusha, kurse ka mjaft tëdhëna për albanologë të huaj. E pesta,Botime, ka një nënfushë, e quajtur bib-liografi, në të cilën në të ardhmen do tëfutet materiali bibliografik “BibliografiaLibri shqip 1944-1999”, por edhe tek-ste të tjera bibliografike të hartuara ngapunonjësit e institucioneve partnere. Egjashta, Ngjarje, nuk ka asnjë nënfushë,mirëpo janë futur e do të futen infor-macione nga aktivitetet e ndryshmevjetore që organizojnë bibliotekat. E,në fushën e fundit, të shtatën, Kon-takte, përpos që lexuesit ose shfletuesite këtij uebi mund të njihen me portalinalbanologjik, mund edhe të dërgojnë ekërkojnë ndihmë për librat që ka bib-

lioteka në fondin e vet, gjithashtu edhepër projektet e bibliotekës rreth këtijportali, në e-mailin: mbeshtesni -@portalialbanologjik.net.

Së këndejmi, sado që do të avanco-het e të mbushet ky portal me materi-ale të ndryshme, portali albanologjikështë shërbim pa pagesë, që ofron in-formacion të larmishëm për shqip-tarët, ku vend të veçantë zënë burimetbibliografike dhe koleksionet e digji-tuara të trashëgimisë kulturore kom-bëtare. Nëpërmjet tij mundësohetkërkimi dhe qasja në vlerat e rralla tëtrashëgimisë kombëtare në çdo kohë,nga kudo dhe nga kushdo. Pra, ueb-

sajti ofron shërbime, si: të dhëna rrethhistorikut të krijimit të portalit; infor-macion për botime albanologjike, al-banologë, hyrje të reja (libra, artikuj,periodikë) në të dy bibliotekatgjegjëse; qasje në burime të kombin-uara digjitale dhe jodigjitale, burimebibliografike e informacione të tjera.Portali albanologjik do të zgjerohetshumë, ndërsa që ne do të jemi dësh-mitarë të një zgjerimi dinamik të in-formacionit në këtë portal, qënënkupton pasurimin në forma të sis-temimit e të shenjimit dhe ‘afrimin’ ekulturës albanologjike te një rreth igjerë përdoruesish kulturor.

21

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

REFERENCA

Pjesë e këtij punimi janë një numër ireferencave bibliografike të formëssë artikujve, të vjela në Kosovë,

Shqi përi e Maqedoni, me të cilat dëshi-rojmë t’u vijmë në ndihmë përdoruesveqë kanë interesime për kërkim në fushë tëbibliografive të modifikuara për autorë efusha të caktuara.

Bibliografia (e veprës letrare tëMirko Gashit) 1972-1988.- Hartuarnga T. Foniqi. Botohet në “Rilindja”,05.11.1988, f. 12. Ka 6 tituj të librave:botime, ribotime e përkthime. Fillonme titullin poetik “Në vorbullën e ujit”dhe përfundon me titullin “Libreto zagenitiv vode” në përkthim të autorit tëlibrit, Mirko Gashit. Hartohet mbibaza kronologjike.

Bibliografia. - Hartuar nga IbrahimRugova. Ndahet në tri pjesë: I. Bibli-ografi përshkruese e librit 1861-1944; II.Bibliografi komentuese e kritikës nështypin shqiptar 1883-1944, III. Lista eorganeve të shtypit 1848-1944. Nëpjesën e parë jepen informacione përletërsinë tonë të traditës të botuar gjatëperiudhës 1861-1944. Fillon me librin:“Girolamo De Rada, Principii di estet-ica”, Napoli, 1861 e përfundon me tit-ullin: Ibrahim Rugova, Sabri Hamiti“Kritika letrare”, Prishtinë, 1979. Kjopjesë përfshin 18 tituj të librave, bashkëme ribotime. Ndërsa në pjesën e dytëgjejmë shënime të kritikës në shtypin etraditës, që nga “Fiamuri Arbërit”, 1883deri te “Revista letrare”, 1944. Pjesa etretë jep listën e organeve të shtypit, tëtraditës sonë, gjatë viteve 1848-1944.Teksti i përket bibliografisë së kryqëzuar.

Bibliografia. - Hartuar nga YmerJaka. Botohet në librin “Lidhjet letrareshqiptaro-frënge”, Prishtinë, 1979, f.

181-185. Ka 76 njësi bibliografike. Fil-lon me njësinë “Bardha de Témal.Scènes de la vie albanaise” e përfundonme shkrimin “Le grand Castriottod’Albanie. Histoire”. Teksti është har-tuar mbi bazën në autor dhe i përketbibliografisë elementare.

Bibliografia. - Hartuar nga SefedinFetiu. Është botuar në librin “Vepra eMigjenit dhe kritika e saj” të SefedinFetiut, Prishtinë, 1984, f. 149-[160].Përfshin 327 njësi bibliografike: botimee ribotime. Teksti është ndarë në tripjesë: a) Përmbledhjet (11 njësi); b) Ar-tikuj, studime dhe shkrime të ndryshmepër Migjenin (200); c) Literatura epërgjithshme (96). Teksti fillon me njës-inë ‘Migjeni-Vargjet e lira” e përfundonme shkrimin “Književno stvaralaštvo ipovijest društva”. Bibliografia është har-tuar mbi bazën në autor.

Bibliografia. - Hartuar nga RexhepQosja. Botohet në studimin “Asdreni,Jeta dhe vepra” të R. Qosjes, Prishtinë,1972, f. 338-[341]. Përfshin 118 njësitë ndara në gjashtë pjesë: Përmbledhjet(7 njësi), Vjersha të botuara në revistadhe gazeta (të përfshira në përmbled-hjet) (25), Vjersha të pabotuara (50),Artikuj dhe proza të botuara (29), Ar-tikuj dhe proza të pabotuara (4) dheProza të përkthyera (3). Teksti bibli-ografik fillon me njësinë “Reze Djelli.Vjersha lirike” e përfundon me “Gjyqipër hijen e gomarit”. Teksti i përketbibliografisë elementare.

Bibliografia: Vëllimet me tregimehumoristiko-satirike.- Hartuar ngaRamiz Kelmendi. Botohet në librin etij “Tregimi ynë humoristiko-satirik(1944-1974)”, Prishtinë, 1975, f. 121-[124]. Përfshin 51 njësi, të botuara nëTiranë e Prishtinë. Teksti fillon me“Stuhi në sirtarë: Tregime humoristike”të Tasim S. Aliajt e përfundon me librin“Talush Efendia” të Ramë Zukës (Zek-

eria Rexhës). Teksti i përket bibli-ografisë elementare.

Bibliografia. - Hartuar nga AgimDeva. Është botuar në librin “Poezia përfëmijë (1872-1980)”, Prishtinë, 1982,f. 523-548. Përmban 589 njësi bibli-ografike , libra, të botuara në Tiranë,Sofje, Athinë, Shkup, Ferizaj etj. Fillonme njësinë: “Abavetar Arbëror”, “Zër iArbërisë”, Athinë, 1882 e përfundonme njësinë e Gjergj Zhejit “Përralla eprinceshës së dhjetë”, në librin: “Çupa etrëndafilave”, NSHB, Tiranë, 1957, f.25-41. Librat janë botuar nga shtëpitëbotuese: “Naim Frashëri”, “Fatosi”,Drejtoria e Botimeve Shkollore etj. tëTiranës, Rilindja e “Mustafa Bakija” tëPrishtinës, “Zër i Arbërisë” të Athinës,“Vitosha” të Sofjes, “Flaka e vël-lazërimit” e “Nova Makedonija” tëShkupit etj. Ky tekst është hartuar mbibazën alfabetike të autorëve. I përketbibliografisë elementare.

Bibliografia e veprave letrare tëAnton Pashkut 1961-1986. - Hartuarnga Tahir Foniqi më 1986. Është botuarnë ”Rilindja”, 31.10.1987, f. 13. Përm-ban 14 njësi bibliografike për të rritur,bashkë me ribotime, përmbledhje-zgjed-hje veprash, përkthime e kompleteveprash. Fillon me vëllimin “Tregime”,botuar në revistën letrare “Jeta e re”, Pr-ishtinë, 1961 e përfundon me kompletine veprave, titulluar “Vepra”, botuar ngaRilindja, Redaksia e botimeve e Prisht-inës më 1986. Kompleti ka tre tituj: ro-manin “Oh”,“Tregime fantastike” dhedramat “Tragjedi moderne”. Bibliografiaështë hartuar mbi bazën kronologjisë,përkatësisht renditjes alfabetike brendaviteve dhe i përket bibliografisë primare.

Bibliografia e punimeve të botuaranë revistën “Gjurmime albanologjike-Folklor dhe etnologji” I-X (1971-1980). - Hartuar nga Emine Fetahu.Botohet më 1982. Materiali bibli-

REFERENCA BIBLIOGRAFIKENË FORMË TË ARTIKULLIT

M r . S c . T a h i r F O N I Q I

22

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

REFERENCA

ografik përfshin 211 zëra bibliografikëdhe ndahet në gjashtë njësi tematike: I.Studime dhe artikuj (Etudes et articles),II. Materiale (Materiaux), III. Kritikadhe recensione (Critiques et comptes-rendus), IV. Bibliografi (Bibliographie),V. Kronika shkencore (Chronique sci-entifique), VI. Artikuj përkujtimorë.

Teksti fillon me njësinë e Lorenc An-tonit “Trajtat polifonike të muzikës pop-ullore vokale në Jugosllavi” e përfundonme artikullin e Hasan Kaleshit “ProfesorDr. Alois Schmaus (1901-1970). Tekstii përket bibliografisë elementare.

Bibliografia e Lidhjes së Prizrenit nëperiodikun e Shqipërisë 1948-1977. -Hartuar nga Shkëlzen Raça. Botohet

në revistën “Përparimi”, Prishtinë,1978, 4, f. [564]-570. Përmban 60njësi bibliografike. Fillon me tekstin“Burime të reja vendase mbi periudhëne Lidhjes së Prizrenit” e përfundon meshkrimin “Naim Frashëri mendimtar ishquar shqiptar”. Teksti është ndërtuarmbi bazën në autor dhe i përket bibli-ografisë elementare.

Bibliografia e punimeve të KadriHalimit. - Hartuar nga Drita Halimi-Statovci. Teksti ka 146 njësi bibliografiketë ndara në 13 tërësi: I. Studime (tra-jtesa) e artikuj, II. Vështrime shkencore,III. Përmbledhje këngësh popullore, IV.Artikuj shkencorë-popullarizues, V. Ar-tikuj e ndihmesa profesionale, VI. Kon-tribute shkencore dhe materiale, VII.Shënime shkencore, VIII. Lëndë etno-grafike, IX. Lëndë dialektologjike, X.Diskutime (polemikë) shkencore, XI.Nekrologji (In memoriam), XII. Kritikadhe recensione, XIII. Kontribute bibli-ografike. Teksti bibliografik fillon mestudimin “O savremenoj narodnoj poez-iji Kosova” e përfundon me shkrimin“Etnološka gradja u asopisu “Për-parimi”. Teksti i përket bibliografisë sëanotuar.

Bibliografia e Shtjefën Gjeçovit-Kryeziut. - Hartuar nga Ramiz Kel-mendi. Është botuar në kompletin eveprave të Shtjefën Gjeçovit, Libri 3,Prishtinë, 1985, f. 257-277. Teksti ka201 njësi bibliografike, të ndara nëkatër kaptina: I. Veprat origjinale të

Shtjefën Gjeçovit: A. Veprat e botuara,B. Dorëshkrime të Shtjefën Gjeçovit(67 njësi), II. Përkthimet e ShtjefënGjeçovit: A. Veprat e botuara, B. Mbe-tur në dorëshkrim (6), III. Literaturapër Shtjefën Gjeçovin (112), IV. Ngaletërkëmbimi i Shtjefën Gjeçovit (16).Teksti fillon me njësinë bibliografike“Kanuni i Lék Dukagjinit ner Malcinat’Mdhaa” e përfundon me njësinë“Letra të shumta”. Teksti i përket bibli-ografisë kronologjike.

Bibliografia e poezisë së sotmeshqipe 29.XI.1944-1980. - Hartuarnga Agim Vinca. Është botuar në librin”Struktura e zhvillimit të poezisë sësotme shqipe (1945-1980)”, Prishtinë,1985, f. 435-471. Përfshin 748 njësibibliografike, bashkë me titujt: zgjedhjepoezish, panorama e antologji. Tekstibibliografik fillon me titullin “Epopejae Ballit Kombëtar” të Shefqet Musarajt(Buburicka), Tiranë 1944 e përfundonme librin poetik të Moikom Zeqos“Brenda vetes”, Prishtinë, 1974. Njësitëbibliografike janë regjistruar mbi bazënalfabetike të autorëve. Teksti i përketbibliografisë elementare.

Bibliografia kronologjike e shkri -meve mbi krijimtarinë e tij [NaimFrashërit]. - Hartuar nga RexhepQosja. Botohet në “Porosia e madhe” tëkëtij autori më 1986, f. 579-[593]. Fil-lon me njësinë “Istori e Skënderbeut.(Shënim i shkurtër)” e përfundon meshkrimin e Jorgo Bulos “Një takim irrallë me Abdyl Frashërin. Një fakt mevlerë për Naim Frashërin në vitet e Lid-hjes Shqiptare të Prizrenit”. Teksti i për-ket bibliografisë elementare.

Bibliografia e veprave letrare tëAdem Gajtanit 1961-1985. - HartuarTahir Foniqi më 1985. Është botuar në“Rilindja”, 12.09.1987, f. 13. Ka 27zëra bibliografikë, bashkë me përm-bledhje-zgjedhje poezish, kompleteveprash e përkthime. Fillon me vëllimine poezive për të rritur “Drita në zemër”,botuar në Prishtinë më 1961 e përfun-don me njësinë e përkthyer në maqe-donishte “Lebedovata pesna”, botuarnga “Kultura” e Shkupit më 1982.Njësitë bibliografike janë regjistruar

mbi baza kronologjike, përkatësisht al-fabetike brenda viteve. Teksti i përketbibliografisë primare.

Bibliografia e veprave letrare tëJosip Relës 1962-1983.- Hartuar ngaTahir Foniqi. Botohet në “Rilindja”,14.05.1988, f. 12-13. Përmban 13 njësibibliografike, bashkë me ribotime,përmbledhje veprash e përkthime. Fil-lon me njësinë teatrore “Lundërza eJozhës”, botuar nga “Jeta e re” më 1962e përfundon me dramën “Nita”, botuarmë 1968 nga “Bagdala” e Krushevcit.Njësitë bibliografike janë hartuar mbibazën kronologjike. Teksti anon kahbibliografia e kryqëzuar.

Bibliografia e veprave letrare të HivziSulejmanit 1958-1984. - Hartuar ngaTahir Foniqi më 1984. Botohet në“Rilindja”, 24.01.1987, f. 14. Ka 22njësi bibliografike, bashkë me ribotimete përkthimet. Fillon me pjesën teatrore“Miu në xhep”, botuar nga revista “Jetae re” më 1958 e përfundon me njësinë“Deca moje reke”, në përkthim të au-torit, botuar nga “Narodna Knjiga” eBeogradit më 1976. Njësitë janëregjistruar mbi bazën kronologjike,përkatësisht alfabetike brenda viteve.Teksti anon kah bibliografia e kryqëzuar.

Bibliografia e veprave letrare të Rex-hai Surroit 1959-1986. - Hartuar ngaTahir Foniqi. Botohet në “Jeta e Re”,1989. nr. 2, f. 183-184. Përmban 8njësi bibliografike, bashkë me ribo-timet. Fillon me romanin “Besniku”,botuar në Prishtinë më 1959 e përfun-don me romanin “Orteku”, botuar ngashtëpia botuese “Naim Frashëri” eTiranës më 1986. Teksti është hartuarmbi baza kronologjike të viteve dhe ipërket bibliografisë primare.

Bibliografi. - Hartuar nga FloreshaDado, si shtojcë të librit të saj “A.Z. Ça-jupi - Jeta dhe vepra”, Prishtinë, 1986,f. 255-259. Përmban 69 njësi bibli-ografike të ndara në tri tërësi: I. Bibli-ografi e veprave të Çajupit, II.Literatura kryesore, III. Studime mbiÇajupin. Teksti bibliografik fillon menjësinë “Baba Tomorri, Vjersha prej A.Z. Chajup”, Ndë Kairo, 1902 dhe për-fundon me njësinë e Gj. Zhejit: “ A.

23

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

REFERENCA

Zako Çajupi -“Jeta dhe vepra”, T. 1986,f. 95. Teksti i përket bibliografisë in-dikative.

Bibliografi. - Hartuar nga RexhepIsmajli. Botohet në librin “Gjuhashqipe e Kuvendit të Arbërit (1706)”,Prishtinë, 1985, f. 257- [265]. Fillonme njësinë “Disa veçori fonetike që kae folmja e Gjakovës” të Hilmi Aganit epërfundon me njësinë “Weinrich, Har-ald, Le temps”. Teksti është hartuarmbi bazën në autor.

Bibliografi (I. Veprat origjinale tëShtjefën Gjeçovit). - Hartuar RuzhdiMata. Është botuar në librin e këtij au-tori me titull “Gjeçovi nderi i kombit”,Tiranë, 2000, f. 191-198. Teksti anonkah bibliografia e anotuar.

Bibliografi e botimeve të letërsisëbotërore në gjuhën shqipe në Jugosllavi1948-1982. - Hartuar nga EngjëllSedaj. Botohet në “Rilindja” të datës26.03.1983, f. 14. Përfshin 120 librazhanresh të ndryshme. Teksti është ndarënë gjashtë njësi: I. Letërsia antike greko-romake, II. Letërsia frënge, III. Letërsiaruse, IV. Letërsia angleze, V. Letërsiagjermane, VI. Letërsia italiane, spanjolledhe letërsitë tjera. Fillon me njësinë“Bretkocat” të Aristofanit, Prishtinë1968 e përfundon me librin “Njeriu ikohës sime” të Salvatore Kuasimodo.Teksti i përket bibliografisë elementare.

Bibliografi e fragmenteve tëstudimit Rimbaud në Jugosllavi, të bo-tuar në periodik. - Hartuar nga MensurRaifi. Botohet në librin “Polemika le-trare”, Prishtinë, 1981, f. 129-130.Përmban 20 njësi bibliografike. Fillonme njësinë “Receptiviteti dhe situimiletrar i një poeti” e përfundon mepunimin “Nuk mund të mohohetkoekzistenca e metodave të ndryshmenë kritikën letrare”. Teksti i përket bib-liografisë elementare.

Bibliografi e krijimeve të NdreMjedës e për Ndre Mjedën në Kosovë1948-dhjetor 2007. – Hartuar ngaTahir Foniqi më 2007. Botohet në lib-rin: Tahir Foniqi, Kërkime bibli-ografike”, Prishtinë, 2008, f. 26-37.Teksti bibliografik është ndarë në tripjesë: I. Veprat, II. Poezia dhe III. Tëtjerët për Ndre Mjedën. Pjesa e parë

përfshin njëmbëdhjetë vepra letrare tëMjedës e një të Mark Gurakuqit, të bo-tuara në Kosovë, mes viteve 1962-2005. Pjesa e dytë përfshin 72 poezi tëMjedës, të botuara në botimet peri-odike e në tekstet shkollore, mes viteve1948-1986, ndërkaq pjesën e tretëngërthen 33 punime për Mjedën eveprën e tij letrare, të botuara mesviteve 1959-2007. Bibliografia ështëhartuar mbi bazën alfabetike të au-torëve dhe i përket bibliografisë selek-tive. Kjo është bibliografia e parë përNdre Mjedën në Kosovë.

Bibliografi e leksikografisë shqiptare(1947-1983). - Hartuar nga IbrahimGoçi. Është botuar më 1984 në revistën“Gjuha shqipe”, Prishtinë, 1984, nr. 1,f. [50]-57. Përmban 52 njësi bibli-ografike. Teksti bibliografik fillon menjësinë “Fjalor serbokroatisht-shqip :srpskohrvatsko-albanski jezik”, Tiranë,1947 e përfundon me fjalorin e FrangBardhit “Fjalor latinisht-shqip, Prisht-inë 1983. Teksti i përket bibliografisëkronologjike.

Bibliografi e materialeve të botuaranë revistën “Gjurmime albanologjke -Folklor dhe etnologji” I-X.- Hartuarnga Emine Fetahu. Është botuar nëGjurmime albanologjike -Folklor dhe et-nologji, XII-1982, Prishtinë, 1982, f.[251]-278. Përmban 574 zëra bibli-ografikë. Fillon me njësinë: ”Ca të dhënambi ritet e motmotit në fshatin Arangjelltë Kërçovës”, të autorit Shaziman Adilie përfundon me krijimin gojor “Zha-balina zhaba”, kënduar prej ShefkiBehlulit e shënuar nga Kadri Kadriu.Teksti i përket bibliografisë elementare.

Bibliografi e plotë e veprave të A.Martinesë. - Hartuar nga Rexhep Is-majli. Botohet në librin “Elemente tëgjuhësisë së përgjithshme” të A. Marti-nesë, Prishtinë, 1983, f. 281-[300].Teksti përmban 302 njësi dhe ndahetnë tri pjesë: Libra - 19 njësi; Artikuj -166 njësi; dhe Recensione, parathënie,intervista, vërejtje 117 njësi. Fillon menjësinë “La geminacion consonnan-tique d’origine exprissive fans leslangues germanique” e përfundon menjësinë “Intervistë dhënë J.P. Gibiat”.

Teksti është hartuar mbi bazën kro-nologjike dhe anon kah bibliografia an-otuese.

Bibliografi e romanit bashkëkohorshqiptar 1949-1986. - Hartuar ngaIbrahim Rugova. Botohet më 1987.Përmban 321 zëra bibliografikë ro-manesh, të botuar në Shqipëri, Kosovë,Maqedoni e në diasporën shqiptare. Fil-lon me titullin “Çlirimtarët I” të Dhim-itër S. Shuteriqit, Tiranë, 1952 epërfundon me librin “Shija e bukësmrume” të Martin Camajt, Romë,1958. Teksti i përket bibliografisë kro-nologjike.

Bibliografi e romanit shqiptar përfëmijë në Jugosllavi 1959-1982. –Hartuar nga Anton Berisha. Është bo-tuar më 1983 në gazetën “Rilindja”.Përfshin 32 romane, bashkë me dy ro-manet, botuar në vazhdime në“Rilindja” 1981-1982: “Cuci” të AvdiShalës e “Mysafiri i nënstrehës sime” tëRagip Ramës. Teksti fillon me romanin“Lugjet e verdha” të Rexhep Hoxhës,Prishtinë 1959 e përfundon me ro-manin e Ragip Ramës “Mysafiri i nën-strehës sime”, Prishtinë 1982. Këtupërfshihen romanet për fëmijë të Rex-hep Hoxhës, Sinan Hasanit, RifatKukajt, Maksut Shehut, Vehbi Kikajt,Qamil Batallit, Agim Devës, IbrahimKadriut, Rushit Ramabajës, AbdylBunjakut, Ymer Shkrelit, Lutfi Rusit,Avdi Shalës e Ragip Ramës. Ky tekst ipërket bibliografisë elementare.

Bibliografi e shkrimeve kritike përromanet e shkrimtarit Nazmi Rrah-mani. - Hartuar nga Sabri Hamiti.Botohet në librin “A-ZH Romanet eNazmi Rrahmanit, Prishtinë, 1982, f.144-[147]. Përmban 29 njësi bibli-ografike. Fillon me shkrimin e Isak Ah-metit “Toka e përgjakur” dhe “Tërësia ejetës” e përfundon me shkrimin e AgimVincës “Drejt romanit social-psikologjik”. Teksti i përket bibli-ografisë elementare.

Bibliografi e veprave të shkrimtaritNazmi Rrahmani. - Hartuar nga SabriHamiti. Botohet në librin “A-ZH Ro-manet e Nazmi Rrahmanit, Prishtinë,1982, f. 139-[143]. Përmban 46 njësi

24

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

REFERENCA

të ndara në dy grupe: a). Romanet (15njësi, bashkë me ribotimet e një përk-thim në gjuhën serbokroatishte), b).Tregime, Fragmente (31). Teksti fillonme njësinë “Malësorja” e përfundonme fragmentin “Bija e lëshueme”. Tek-sti i përket bibliografisë elementare.

Bibliografi e veprave letrare tëAzem Shkrelit 1960 - 1986. - Hartuarnga Tahir Foniqi më 1986. Është bo-tuar në gazetën “Rilindja” të Prishtinësmë 20.08.1988, f. 13. Përmban 24njësi bibliografike për të rritur, bashkëme ribotimet, përmbledhje-zgjedhjepoezish dhe përkthimet. Fillon mepërmbledhjen e poezive “Bulzat”, bo-tuar në Prishtinë më 1960 e përfundonme librin “Ljudze i cini”, botuar nëNovi Sad më 1985. Njësitë bibli-ografike janë regjistruar mbi bazën kro-nologjike dhe i përket bibliografisëprimare.

Bibliografi e veprave të EqremÇabejt 1929-1976. - Botohet më 1988,në Studime gjuhësore. Libri 5, f. 349-358. Fillon me njësinë “Poezia e LasgushPoradecit”, Gazeta e Re, nr. 22.2 e për-fundon me titullin “Disa aspekte të kul-turës popullore shqiptare në vështrimgjuhësor”, “Studime filologjike” XXXI(XIV), nr. 2, f. 11-12. Hartohet mbibazën kronologjike.

Bibliografi e veprës letrare të MarkKrasniqit. - Hartuar nga Tahir Foniqi.Botohet në librin: Tahir Foniqi,“Kërkime bibliografike”, Prishtinë,2008, f. 40-46. Përmban 29 njësi bib-liografike: botime, ribotime e përm-bledhje-zgjedhje poezish. Fillon menjësinë ‘Prrallat e gjyshit’, Prishtinë,1953 e përfundon me titullin “Vjershatë zgjedhura për fëmijë”, Prishtinë.2003. Bibliografia është hartuar mbibazën alfabetike dhe i përket bibli-ografisë retrospektive.

Bibliografi e veprës letrare të MusaRamadanit 1969-2000. - Hartuar ngaTahir Foniqi. Botuar në librin“Kërkime bibliografike”, Prishtinë,2008, f. 75-80. Bibliografia ka 19 tituj:botime, ribotime e përmbledhje-zgjed-hje veprash. Fillon me titullin “Mëkatete Adamit” e përfundon me njësinë“Nostalgji antike”. Bibliografia është

hartuar mbi bazën alfabetike dhe i për-ket bibliografisë kronologjike.

Bibliografi kronologjike eshkrimeve mbi Fan S. Nolin dhe rev-olucionin e vitit 1924. - Hartuar ngaMensur Raifi. Botohet në librin “Las-gushi, Noli, Migjeni”, Prishtinë, 1986,f. 137-145. Përmban 147 njësi të botu-ara në Prishtinë, Tiranë, Shkup,Palermo, Zhenevë, Londër etj. Tekstifillon me njësinë Papas Gaetano Petr-rota, “Popolo Lingua e letteratura al-banese” e përfundon me studimin eRexhep Qosjes “Fan Noli dhe modelikritik i kulturës shqiptare”. Bibliografiaështë hartuar mbi bazën kronologjikedhe i përket bibliografisë elementare.

Bibliografi kronologjike eshkrimeve mbi Lasgush Poradecin. -Hartuar nga Mensur Raifi. Botohet nëlibrin “Lasgushi, Noli, Migjeni”, Prisht-inë, 1986, f. 133-135. Përmban 47njësi. Fillon me njësinë “Dy fjalë mbivjershëtorin Lasgush Poradecin”(Anonim) e përfundon me shkrimin“Testamenti poetik i Lasgushit” ngaSabri Hamiti. Teksti i përket bibli-ografisë kronologjike.

Bibliografi kronologjike e shkrimevembi Migjenin dhe vitet letrare të 30-ta.– Hartuar nga Mensur Raifi. Botohet nëlibrin “Lasgushi, Noli, Migjeni”, Prisht-inë, 1986, f. 147-159. Përmban 226njësi të botuara në Tiranë, Korçë, Vlorë,

Prishtinë, Shkup, Milano, Romë,Beograd, Shkodër, Mynhen e Lenin -grad. Teksti fillon me njësinë “Hori-zonte të reja për letërsinë kombëtare” tëautorit Nonda Bulka e përfundon mepunimin “Poezia e Migjenit, realitetidhe krijimtaria e viteve “30” nga Ra-mazan Vozga. Bibliografia është hartuarmbi bazën kronologjike dhe i përketbibliografisë elementare.

Bibliografi kronologjike selektive edramës pas Luftës së Dytë Botërore(1948-2008).- Hartuar nga Besim Rex-haj. Botohet në librin “Drama Shqiptarepas Luftës së Dytë Botërore, 1948-2008, vëllimi i dytë, f. 337-340. Përf-shin 92 drama apo vëllime dramash.Fillon me dramën “Prefekti” të BesimLevonjës, Tiranë, 1948 e përfundon mevëllimin “Drama”, Pejë, 2008. Tekstiështë hartuar mbi bazën kronologjike.

Bibliografi publikimesh në gjuhënshqipe në Kosovë e Metohi 1944-1958[I-XIII]. -Hartuar nga Ali Rexha. Ështëbotuar, në vazhdime, mes viteve 1959-1961, në revistën shkencore “Për-parimi” të Prishtinës. Teksti i përketbibliografisë kronologjike.

Bibliografi retrospektive e shtypitperiodik shqiptar e mbi Shqipërinë evjetëve 1848-1944 [pesë vazhdime]. -Hartuar nga Palok Daka. Është botuarnë revistën shkencore “Përparimi”të Pr-ishtinës gjatë viteve 1972 e 1973. Përf-

25

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

REFERENCA

shin 345 njësi bibliografike. Fillon menjësinë “L’Albanese d’Italia [Shqiptari iItalisë] e përfundon me “Bisedimet eParlamentit”. Ky periodik është botuarnë Napol, Prizren, Prishtinë, Palermo,Bukuresht, Shkodër, Kozencë, Londër,Sofje, Romë, Bruksel, Kajro, Beograd,Gjenevë, Boston, Trieshtë, Selanik,Stamboll, Korçë, Durrës, Vlorë, Vjenë,Tiranë, Gjirokastër etj. Teksti i përketbibliografisë kronologjike.

Bibliografija Kosovsko MetohijskeOblasti. - Hartuar nga T. P. Vukanoviq.Është botuar në revistën “Glasnik MuzejaKosova i Metohije” në shtatë vazhdime1956-1965. Botohet në Prishtinë më1961. Teksti është mbi bazën në autordhe i përket bibliografisë analitike.

Bibliografik bilgiler. - Hartuar ngaIbrahim Rugova. Është botuar në librin“Yugoslavya çagdas arnavut siiri antalo-jisi”, Prishtinë, 1979, f. 251-253. Tekstijep shënime për jetën dhe veprën letraretë 18 poetëve tanë, nisur nga EsadMekuli deri te Sabri Hamiti. I përketbibliografisë elementare.

Botime për Skënderbeun në shek.XV, XVI, I. – Hartuar nga Jup Kas-trati. Është botuar në Shkodër në bo-timin serik “Buletin Shkencor”, 1967,nr. 6, f. [71]-88. Përfshin punime të au-torëve shqiptarë e të huaj. Mbështetetnë 96 referenca dhe i përket bibli-ografisë analitike.

“Çevren” dergisinin on yillik Bibli-ografiyasi. - Hartuar nga Enver Baki.Është botuar më 1984. Përfshin rreth1122 njësi bibliografike: poezi, prozë,kritikë letrare, studime të ndryshme etj.Teksti anon kah bibliografia indikative.

Etnologija u asopisu “Përparimi”. -Hartuar nga Nahire Kabashi. Është bo-tuar në “Glasnik Muzeja Kosova iMetohija”, Libri I, Prishtinë, 1956, f.[447]-448. Përfshin lëndën etnologjiketë revistës “Përparimi”, botuar gjatëvitit 1955. Teksti është hartuar mbibazën në autor dhe anon kah bibli-ografia e anotuar.

Etnološka gradja u asopisu “Jeta ere”. - Hartuar nga Kadri Halimi. Boto-het në “Glasnik Etnografskog muzeja uBeogradu”, Libri XVIII, Beograd, 1955,

f. 265-270. Përfshin 42 njësi bibli-ografike. Teksti fillon me njësinë: “Folk-lori muzikuer në Kosovë e Metohi” tëLorenc Antonit e përfundon me “Kashe lasha”, shënuar nga Ndue Nekaj. Tek-sti i përket bibliografisë analitike.

Etnološka gradja u asopisu “Për-parimi”.- Hartuar nga Kadri Halimi.Botohet në “Glasnik Muzeja Kosova iMetohije”, II, Prishtinë, 1957, f. 331-[337]. Titujt e njësive bibliografikejanë dhënë në gjuhën shqipe. Teksti ipërket bibliografisë analitike.

Hivzi Sulejmani - bibliografi eveprave dhe e kritikës. - Hartuar ngaIbrahim Rugova. Botuar në “Jeta e re”,1975, f. 565-578. Bibliografia përmban114 njësi dhe ndahet në dy pjesë. Pjesae parë fillon me romanin “Njerëzit”, Pr-ishtinë, 1966 e përfundon me artikullin“Vjershënimi sipas modës dhe trillit”.Ndërsa pjesa e dytë fillon me njësinë“Rrjedha dhe gjenerata në prozën tonë”të Ali Aliut dhe përfundon me poezinëe Ymer Shkrelit “Vdekja u ngjit deri nëShkronjën H.”. Teksti ka parathëniedhe është hartuar me bazë alfabetike.

Kolana e veprës letrare të SabriHamitit.- Hartuar Tahir Foniqi. Boto-het në librin: Tahir Foniqi: “Kërkimebibliografike”, Prishtinë, 2008, f. 100-101. Ka dhjetë njësi bibliografike. Fil-lon me njësinë “Poezi” e përfundon melibrin: “Letësia bashkëkohore”. I përketbibliografike së kryqëzuar.

Kolana letrare e Ibrahim Rugovës. -Hartuar nga T. Foniqi. Botohet në

librin: Tahir Foniqi, “Kërkime bib lio -grafike”, Prishtinë, 2008, f. 99-100. Katetë njësi bibliografike. Fillon me njës-inë “Prekje lirike” e përfundon me tit-ullin “Refuzimi estetik”. I përketbibliografisë së kryqëzuar.

Kolana letrare e Sterjo Spasses.– Hartuar nga T. Foniqi. Botohet nëlibrin: Tahir Foniqi, “Kërkime bibli-ografike”, Prishtinë, 2008, f. 99. Ka tetënjësi bibliografike. Fillon me romanin“Pse?” e përfundon me njësinë “Sokole-sha e tregime të tjera”. I përket bibli-ografisë së kryqëzuar.

Kolana romaneske e Nazmi Rrah-manit. - Hartuar nga T. Foniqi. Boto-

het në librin: Tahir Foniqi, “Kërkimebibliografike”, Prishtinë, 2008, f. 100.Ka gjashtë njësi bibliografike. Fillon meromanin “Malësorja” dhe përfundonme njësinë: Sabri Hamiti, “A-ZH Ro-manet e Nazmi Rrahmanit. I përketbibliografisë së kryqëzuar.

Kronologjia e romanit për fëmijë. -Hartuar nga Agim Deva. Është botuarmë 1977 në Prishtinë, në librin “Ro-mani ynë për fëmijë”, f. 523-548.Përmban 20 njësi bibliografike. Fillonme romanin “Lugjet e verdha” të Rex-hep Hoxhës, Prishtinë 1959 e përfun-don me titullin “Rrasa e zogut” të RifatKukajt, Prishtinë, 1975. Teksti i përketbibliografisë elementare.

Kronologji e poezisë shqipe në Ju-gosllavi (1945-1979) : (Bibliografi eplotë). – Hartuar nga Ibrahim Rugova.Është botuar në librin “Strategjia e kup-timit”, Prishtinë, 1980, f. 274-286.Përfshin 232 njësi bibliografike, bashkëme ribotimet e titujt: përmbledhje-zg-jedhje poezish. Bibliografia fillon melibrin “Nji fyell ndër male” të MartinCamajt, Prishtinë 1953 e përfundonme titullin “Pengu i dashurisë” të EnverGjerqekut, Prishtinë 1978. Teksti ështëhartuar mbi bazën kronologjike.

Kronologji e romaneve të NazmiRrahmanit 1965-1986. - Hartuar ngaTahir Foniqi. Është botuar në gazetën“Rilindja”, 11.04.1987, f. 13. Përmban20 njësi bibliografike, bashkë me ribo-timet e përkthimet. Fillon me romanin“Malësorja’, botuar nga Rilindja e Pr-ishtinës më 1965 e përfundon me ro-manin “Posle smrti’, botuar ngaJedinstvo e Prishtinës më 1980 në përk-thim të Ratomir Markoviqit. I përketbibliografisë kronologjike.

Kronologji e veprave letrare të EnverGjerqekut 1957-1984. - Hartuar ngaTahir Foniqi. Është botuar në“Rilindja”, më 23.05.1987, f. 13. Ka 20zëra bibliografikë, bashkë me ribotimetnë gjuhën serbokroatishte e sllovenishte.Fillon me vëllimin poetik “Gjurmat ejetës”, Prishtinë 1957 e përfundon melibrin “Pjesme”, Sarajevë 1984, në për-gatitje të Iso Kolaçit, në përkthim të au-torit. Librat janë përkthyer nga: Esad

26

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

REFERENCA

Mekuli, Enver Gjerqeku, HasanMekulit, Tone Pavqek etj. Bibliografiaështë hartuar mbi bazën kronologjike.

Kronologji e veprave letrare të EsadMekulit 1955-1985. - Hartuar ngaTahir Foniqi Botohet në “Rilindja”,10.01.1987, f. 14-15. Përmban 17 njësibibliografike, bashkë me ribotimet epërkthimet në gjuhën serbokroatishte eturqishte. Teksti fillon me vëllimin po-etik “Për ty”, botuar nga “Mustafa Bak-ija” e Prishtinës më 1955 e mbaron melibrin “Brigjet”, botimi i dytë, botuarnë Prishtinë më 1985. Teksti i përketbibliografisë kronologjike.

Kronologji e veprave letrare tëRrahman Dedajt 1962-1986. - Har-tuar nga Tahir Foniqi. Është botuar në“Rilindja”, 08.08.1987, f. 12. Përmban31 njësi të veprave letrare për fëmijë etë rritur, bashkë me ribotimet, përm-bledhjet-zgjedhje letrare dhe përk-thimet. Fillon me vëllimin e poezive përtë rritur “Me sy kange”, botuar nga”Jeta e re” në Prishtinë më 1962 e për-fundon me librin e përkthyer në gjuhënturqishte “Sali günü=e martë, botuarmë 1984 nga “Milliyet” e Stambollit nëpërkthim të Hasan Merxhanit. Teksti ipërket bibliografisë kronologjike.

Kronologji e veprave letrare të TajarHatipit 1962-1985. - Hartuar nga TahirFoniqi. Është botuar në “Rilindja”,21.03.1987, f. 13. Përmban 16 tituj tëveprave për fëmijë e të rritur, bashkë meribotimet e një përkthim. Fillon me vël-limin e tregimeve për fëmijë “Rrethimi”,Prishtinë 1962 e përfundon me librinturqisht “Hikâyeler”, botuar nga “NovaMakedonija” e Shkupit më 1969 nëpërkthim të Hasan Merxhanit. I përketbibliografisë kronologjike.

Kronologji e veprave të Vehbi Kikajt1963-1984. - Hartuar nga Tahir Foniqi.Botohet në “Rilindja”, 04.07.1987, f.13. Përfshin 18 tituj të veprave letrarepër fëmijë: poezi e prozë, bashkë me ri-botimet e përkthimet. Fillon me librin epoezive “Gurrat”, Prishtinë 1963 e për-fundon me “Prodavnica rosa”, botuarnga Jedinstvo e Prishtinës më 1984 nëpërkthim të Serbolub Tasiqit. Librat ikanë botuar Rilindja, Enti i Teksteve

dhe i Mjeteve Mësimore të Kosovës,Jedinstvo dhe Lidhja e të Verbërve tëKosovës, “Nasha Knjiga” e “Detska Ra-dost” (Shkup) dhe “Zmajeve deçje” eNovi Sadit. Teksti anon kah bibliografiaprimare.

Lingvistika i etnologija u asopisu“Jeta e re”. - Hartuar nga Kadri Halimi.Botohet në “Glasnik Muzeja Kosova iMetohije”, Libri I, Prishtinë, 1956, f.[339]-445. Ky tekst bibliografik ështëndarë në dy pjesë: I. Lingvistika dhe II.Etnologija. Në pjesën e parë janë përf-shirë punimet gjuhësore të Zekeria Rex-hës, Hasan Kaleshit, Kasim Domit, etj.Ndërkaq, në pjesën e dytë, botohenpunime etnologjike të Lorenc Antonit,Kadri Halimit, Ndue Lekajt, Xhafer Ba-tushës, Haxhi Krasniqit, etj. Teksti fil-lon me njësinë: “Dy fjalë mbi prishjen egjuhës” të Zekeria Rexhës e përfundonme punimin e Vehap Shitës: “Mbiletërsinë gojore të shqiptarëve tëKosovës e Metohisë”. Njësitë bibli-ografike janë dhënë paralel: në gjuhënshqipe e serbokroatishte. Teksti i përketbibliografisë analitike.

Rimbaud në gjuhën shqipe (Bibli-ografi). - Hartuar nga Mensur Raifi.Është botuar në librin “Polemika le-trare”, Prishtinë, 1981, f. 118-[120].Përfshin 24 njësi bibliografike: Artikuj(8), Përkthime (15), Në një botim tëveçantë (1). Fillon me njësinë “ArtyrRembo (shënim)” të Mensur Raifit epërfundon me shkrimin “Mbi letërsinëe kulturën (kapitulli) Pol Verleni dhedekadentët”. Teksti i përket bibli-ografisë elementare.

Romani shqiptar në Jugo slla vi (Biblio -grafi). - Hartuar nga Ibrahim Rugova.Botohet në gazetën “Rilindja”, më28.08.1982, f. 14. Ka 61 tituj ro-manesh për të rritur: Hivzi Sulejmani,Sinan Hasani, Rexhai Surroi, AzemShkreli, Rexhep Zogaj, Nazmi Rrah-mani, etj. Bibliografia fillon me ro-manin “Njerzit” të Hivzi Sulejmanit,botuar në revistën letrare “Jeta e re”,botim në vazhdime gjatë vitit 1951 epërfundon me romanin “I treti” tëHalil Kajtazit, Prishtinë, 1979. Teksti ipërket bibliografisë elementare.

Shënime bibliografike. - Botohet nëlibrin: Ibrahim Rugova, Sabri Hamiti,“Kritika Letrare”, Prishtinë, 1979, f.471-[485]. Teksti bibliografik jep shën-ime për 16 shkrimtarë e gjuhëtarë tanë:Jeronim De Rada, Naim Halit Frashëri,Faik Konica, Luigj Gurakuqi, NdreMjeda, Asdreni, Fan Noli, Krist Mal-oki, Eqrem Çabej, Aleksandër Xhuvani,Kostaq Cipo, Skënder Luarasi, MitrushKuteli, Lasgush Poradeci, Dhimitër S.Shuteriqi, Migjeni. Teksti i përket bib-liografisë deskriptive (përshkruese).

Shkrime mbi Fan S. Nolin dhe Rev-olucionin e 1924. - Hartuar nga Men-sur Raifi. Është botuar në librin “Fan S.Noli dhe Migjeni”, Prishtinë, 1979, f.118-[121]. Ka 28 njësi. Fillon me njës-inë “Ndikimi i Revolucionit të Qer-shorit në veprën e Fan S. Nolit” tëAdriatik Kalullit e përfundon meshkrimin e Xhevat Lloshit “Përpunimigjuhësor i “Historisë së Skënderbeut”nga Fan S. Noli”. Teksti është hartuarmbi bazën e kriterit alfabetik dhe i për-ket bibliografisë elementare.

Shkrime mbi Migjenin. - Hartuarnga Mensur Raifi. Është botuar në lib-rin “Fan S. Noli dhe Migjeni”, Prisht-inë, 1979, f. 176-[179]. Ka [53] njësibibliografike. Fillon me njësinë “Poetisi frymëzim artistik : mbi dramën e TonShoshit, Migjeni” e përfundon mepoezinë e Rrahman Dedajt kushtuarMigjenit me titull “Migjenit in baladë efshehur”. Teksti i përket bibliografisë el-ementare.

“Tan yayinlari”. - Botohet nëgazetën turke “Tan” të Prishtinës, më1984. Përfshin 42 njësi bibliografike.Fillon me titullin “Yaliznik Merdiveni”të poetit Bajram Ibrahim e përfundonme librin “Sevil” të Iskender Musbeg.Teksti i përket bibliografisë elementare.

Vepra letrare e Ali Podrimjes : Bib-liografia 1961-1988. - Hartuar ngaTahir Foniqi. Botohet në “Fjala”, 1989,nr. 5-6, f. 5. Përfshin 35 tituj: botime,ribotime, përmbledhje-zgjedhje e përk-thime. Fillon me librin: Thirrje, 1961e përfundon me titullin e përkthyer:Ngugtalan k , 1987. Teksti është har-tuar mbi bazën kronologjike.

27

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

BIBLIOTEKA

Biblioteka “Fan S. Noli” nëGjilan, në historinë e saj tëzhvillimit, është zhvendosur

disa herë nga një vend në tjetrin,ashtu siç edhe është ndërruar statusidhe titulli i saj në kohë e kontekstetë ndryshme.

Me kalimin e kohës kjo bibliotekëka pasur rëniet dhe ngritjet, sa ipërket zhvillimit të veprimtarisë bib -lio tekare.

Sipas të dhënave të mëhershme,sallat e leximit ekzistonin që nga viti1909. Këto salla të hapura, kishinfunksion të shumëfishtë, duke uorganizuar edhe aktivitetet me kara -kter kulturor e arsimor.

Sipas disa shënimeve, në fillim tëshek. XX, në Kozanë të Gjilanit,ekzistonin mini-biblioteka të insti tuci -oneve fetare, shkollore ose bibli otekaprivate të personave kultu rë dashës.

Fondet librare në këto bibliotekapasqyronin nivelin intelektual tëkohës, dëshirat dhe prirjet e tyre.Mund të pohohet lirisht se këto fondeishin bërthamat e para të burimeve tëinformacionit edhe për bibliotekënpublike në Gjilan.

Për bibliotekën e Gjilanit, si dhepër bibliotekat e tjera në Anamoravëka shumë pak të dhëna. Me funksio -nimin e ihtadijeve, ruzhdieve si dhemedresesë, për herë të dytë në vitin1937 kemi biblioteka me një fond tëlibrave islame, në rend të parë: Kur’an,hadithe dhe filozofi islame.

Një bibliotekë të tillë ka pasurteqeja Sadi në Gjilan (muhaxhir-mahallë).

Për themelimin e bibliotekës nëGjilan, më 30 gusht 1938, kontributkanë dhënë edhe pjesëtarët e“Shoqatës së gjilanasve”, anëtarë të sëcilës ishin edhe: Ramush Osmani,Ramiz Ahmeti, Kamber Ferati, AlushAhmeti, Nexhip Bejtullahu etj.

Kushtet për punë normale në fillimishin tejet të vështira dhe të kufizuara.Furnizimin me libra në biblioteka ebënin shoqëritë patriotike shqiptare, singa brenda, ashtu edhe jashtë vendit.Klubi “Bashkimi” i Manastirit, atëbotëishte ndër bazat më të rëndësishmeprej nga furnizoheshin qytetet eVilajetit të Kosovës, me tekste shko -llore dhe me literaturë të nevoj shme nëgjuhën shqipe.

Pas Luftës së Dytë Botërore, bib -lio teka ka vepruar në kuadër të Shtë -pisë së Kulturës. Gjerë në vitin 1955,

për shkak të rrethanave diskri minuesenë dëm të shqiptarëve, në fondin ebibliotekës kishte një numër të vogëltë librave në gjuhën shqipe dhe në atëturke. Librat kryesisht ishin në gjuhënserbe, arabe dhe osmane.

Biblioteka “Fan S. Noli” paraluftës (1999) kishte 183000 vëllimelibrash të ndryshëm. Gjatë luftës ështëshkatërruar, është djegur e asgjësuar1/3 e fondit të kësaj biblioteke.

Që nga viti 1990 regjimi serbshkatërroi çdo institucion në Kosovë.Edhe biblioteka e qytetit, tani ndërko -munale, si: “Fan S. Noli”, në Gjilan, ekishte të njëjtin fat. Ajo një kohë tëgjatë nuk u pasurua me fonde libraredhe nuk u mirëmbajt. Përkundrazibiblioteka ishte varfëruar, sepse fondibibliotekar, inventari e pajisjet e tjeraishin plaçkitur.

Në këtë kohë, si edhe në të gjithasferat e tjera të jetës, edhe në kuadër të

BIBLIOTEKA NDËRKOMUNALE“FAN S. NOLI”

(NJË HISTORIK I SHKURT)

S h e f k i O S M A N I ,Drejtor i bibliotekës “Fan S. Noli” në Gjilan

Biblioteka “Fan S. Noli” në Gjilan

28 BIBLIOTEKA

zhvillimit të bibliotekave, situata ishtee rëndë. Ushtrohej presion sistematikqë shqiptarët t’i braktisnin vendet epunës, dhe kur këto masa presioni nukdhanë rezultate, u ndërmorën masapër largim nga puna të bibliotekarëveshqiptarë me arsyetimin banal të“tepricës teknologjike” , kurse në vendtë tyre pushteti i dhunshëm merrte nëkëto vende të punës, pjesëtarë tënacionaliteti serb pa kurrfarë kriteri.Më e rëndësishmja për atë kohë ishtetë zbatohej politika diskriminuese nëdëm të kuadrove shqiptare, qëudhëhiqej nga pushteti serb.

Po të vështrohen me kujdesstatistikat mbi gjendjen e kuadrit, sidhe pajisjen e bibliotekës me litera -turë nga fusha të ndryshme të dijespër kohën në fjalë - vërehet qartazi sesa diskriminuese ishin këto masa përpopullin shqiptar.

Dëmtim të madh pësuan edhebibliotekat e fshatrave Përlepnicë,Zhegër, Cërrnicë, Malishevë, Dobër -qan, Shurdhan, kurse ajo e fshatitLlashticë ishte djegur deri në themel.

Me angazhimin e të gjithë puno -një sve të bibliotekës për një kohë tëshkurtër, pas luftës, u arrit të rihapenbiblioteka e reja në fshatin Llashticëdhe Miresh (ish-Dobëqan). Pastaj urihapën edhe bibliotekat në Zhegër,Përlepnicë, Bresalc, Pasjan, Budrikë eUlët, Partesh, dhe Koretishtë.

Edhe Biblioteka qendrore nëGjilan nisi të realizojë shumë projektetë rëndësishme. Në kuadër të biblio -tekës qendrore, në vitin 2000 u hapSektori shkencor, ndër të parët nëKosovë. Ndërsa në vitin 2002 u hapSektori i Krijuesve të Vendlindjes, kujanë vendosur veprat e krijueseve tëkomunave: Gjilan, Dardanë, Viti,Artanë, Bujanoc, Preshevë dheKumanovë.

Biblioteka u ndihmua në forma tëndryshme nga shumë qytetarë, institu -cione shoqërore e private, shtëpibotuese, por edhe nga projekte e prog -ra me të institucione ndërkombë tare qëveprojnë në Kosovë.

Lista e donatorëve të bibliotekësështë e gjatë. Në shenjë mirënjohje e

motivimi, për dhurues e përkrahës tëlibrit e të bibliotekave, që nga viti2001, biblioteka qendrore themeloishpërblimin “Miku i librit”.

Biblioteka “Fan S. Noli”, organi -zon Panairin e Librit, tani më tradi -cional. Sivjet organizohet panairi ilibrit i 39-ti me radhë.

Në bibliotekën e qytetit dhe nëdegë e saja, numri i të punësuarveishte pothuajse minimal, ndërsa tanijanë të inkuadruar 21 bibliotekarë elibrarë me kualifikime përkatëse.

Në fund të vitit 2010, BibliotekaNdërkomunale “Fan S. Noli”, kishte59414 tituj të librave apo 169546ekzemplarë, prej tyre në gjuhënshqipe 101.694 ekzemplarë; nëgjuhën angleze 3329; në gjuhën serbe57.592; në gjuhën turke 3603; nëgjuhë të tjera 3328 ekzemplarë.

Numri i lexuesve, i të gjithamoshave, është në rritje. Sa përilustrim, nëse u referohemi të dhënavenga viti që e lamë pas (2010), kurbiblioteka kishte gjithsej 4521anëtarë,prej tyre nxënës ishin 3971 anëtarë;studentë – 382; punëtorë - 135anëtarë; bujq - 9 anëtarë, si dhe amvise- 24 anëtarë.

Numri i aktiviteteve kulturore poashtu është në rritje të vazhdueshme.Në Bibliotekë Ndërkomunale “Fan S.Noli”, organizohen ekspozita të librit,promovime të veprave të autorëve,takime me shkrimtarë, si dhe këshilli -me profesionale, vizita me karakternjohjeje e shkëmbim përvojash.

Meqenëse objekti i tanishëm ështëi pamjaftueshëm që t’i pranojë gjithëpërdoruesit, me përkrahje të Komunëssë Gjilanit, do të fillojë të ndërtohetbiblioteka e re me një hapësirë prej

4000 m2. Shpresojmë se ky objekt dotë mund të përmbushë kërkesat eshtuara të përdoruesve të të gjithaprofileve, duke mundësuar shërbimemoderne në përputhje me standardetbashkëkohore të bibliotekarisë.

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

Maketi i objektit të ri të Bibliotekës së Gjilanit

29

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

KONFERENCA

18-19 nëntor 2011, Prishtinë

Biblioteka Kombëtare dhe Uni -versitare e Kosovës dhe Biblio -teka Kombëtare e Shqipërisë

organizuan, më 18 - 19 nëntor 2011,organizuan në Prishtinë Edicionin VItë Konferencës Kombëtare të Biblio -tekonomisë me temën “Perspektivatkombëtare në integrimet botërore“.

Kjo konferencë, e cila tashmëështë tradicionale, është organizim ipërbashkët i këtyre dy institucionevemë të rëndësishme të bibliote -konomisë - të Kosovës dhe të Shqipë -risë, i mbështetur nga Ministria eArsimit, Shkencës dhe Teknologjisë eKosovës dhe Ministria e Kulturës,Turizmit, Rinisë dhe Sporteve eShqipërisë.

Dr. Sali Bashota, drejtori i BKUK-së, hapi zyrtarisht këtë konferencë,duke theksuar që dy bibliotekat kom-bëtare po e çelin portën e in-formacionit dhe komunikimit mebotën dhe po ofrojnë shërbim cilësorpër përdoruesit në në thesarin e tyre tëçmuar kulturor. Ai tha se se Edicioni igjashtë i Konferencës Kombëtare tëBibliotekonomisë, ka për synim kry-esor trajtimin e perspektivës kom-bëtare të bibliotekave tona nëintegrimet botërore dhe uroi që gjatëkësaj konference të inicohen ide, temae projekte, që hapin rrugë në rrjedhatdhe në zhvillimet që përkojnë metrendet më bashkëkohore të zhvillmittë bibliotekave.

Dr. Aurel Plasari, duke numëruarprurjet e reja të Bibliotekës Kombë taretë Shqipërisë, zuri në gojë edhePortalin Albanologjik Shqipëri-Kosovë, si një sprovë promovuese qëka të bëj me prekjen e të gjitha

strukturave të dokumentimit dhe tëinformimit të caktuara për tëpërmbushur nevojat e përdoruesve meinteresim në fushën albanologjike. Aipastaj, duke u lidhur me perspektivat edy bibliotekave, të Shqipërisë e tëKosovës, foli për konceptin e ri të“bibliotekave hibride”, si integrim iharmonishëm i dokumenteve letër meato elektronike, në një bazë gjithnjëmë të gjerë. Dr. Plasari theksoi se përnevojat e ngutshme të ndryshimeve nëstrukturën e shërbimeve të ofruara ngabibliotekat tona dhe këto ndryshimemund t’i kryejmë vetëm nëse identifi -kojmë, paraprakisht, barrierat që napengojnë për zhvillimin e një“biblioteke hibride”: barriera kultu -rore, organizative, strategjike, teknikedhe – afërmendsh – financiare.

Gjatë dy ditëve të konferencës, patinjë sërë kumtesash e diskutimesh tërëndësishme rreth problemeve qëlidhen me perspektivat e bibliotekavetona në integrimet botërore, si kum -te sat e Etleva Domit “Aftësimi nëinformacion në mjedisin digjital: sfidënë mijëvjeçarin e ri”; Fazli Gajraku“Kosova: kujtesa, informacioni dherelevanca”; Mimoza Shkodrani “Kër -ke sat funksionale për regjistrimetbibliografike”; Bukurije Haliti “Mena -xhimi i i koleksioneve digjitale në

katalogët e bibliotekave”; Izet Abdyli“Integrimi i kulturës kombëtarepërmes bibliotekave dhe arkivave”;Ederina Demo “Trendet e shërbimittë referencave në përballje mezhvillimin e teknologjisë së informa -cionit”; Behije Luga & Enilda Kola“Digjitimi i koleksioneve të hartave tërralla”; Ramize Bajraktari “Librishqipe në Kosovë midis integrimitkombëtar dhe globalizimit” dheRamush Zeka “Arsimimi në fushën einformacionit”.

Me këtë Konferencë, eksperti ngaShqipëria - Ramazan Vozga, u paraqitme temën “ Një paraqitje e PortalitAlbanologjik Shqipëri - Kosovë”, dukedhënë konceptet dhe përmbajtjet bazëtë Portalit Albanologjik – projekt ky ipërbashkët i dy bibliotekave kombë -tare, ndërsa Liridon Zekaj, disenjator ikëtij portali, bëri një prezantim të ueb-portalit, disenjit dhe navigimit të tij.

Në këtë konferencë, të gjashtënme radhë, u nxor një rezolutë ngaBKUK dhe BKSH, ku u shprehetvullneti i të dy bibliotekave përintensifikim të bashkëpunimit dherealizim të projekteve të përbashkëta,që janë në funksion të perspektivavekombëtare në integrimet dhe trendetbotërore të bibliotekonomisë.

Bukurije HALITI

PERSPEKTIVAT KOMBËTARE NËINTEGRIMET BOTËRORE

(EDICIONI VI I KONFERENCËS KOMBËTARE TË BIBLIOTEKONOMISË)

30

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

AKTUALITETE

Biblioteka “Hivzi Sulejmani“ ePrishtinës, përmes OJQ-së“Miqtë e Librit dhe Bib-

liotekës”, në fund të muajit shtatorka fituar një donacion nga AmbasadaAmerikane në Kosovë në vlerë29,913.25 dollarë amerikan për real-izimin e projektit Koleksionet e bib-liotekës në ekranin tuaj (LibraryCollections@ Your Screen).

Përmes këtij projekti, përdoruesit ebibliotekës dhe të gjithë banorët e Pr-ishtinës do të informohen më shpejt,më mirë dhe do të kenë qasje onlinenë të gjitha materialet që posedon bib-lioteka. Duke siguruar shërbime on-line, katalog online, rezervime të libritonline, regjistrimin online, si dheqarkullimin më të shpejtë dhe mëefektiv të shërbimeve. Si rrjedhojë, dotë rritet interesimi për shfrytëzimin ekoleksioneve të bibliotekës dheshkëmbimit të informacionit.

Qëllimi i projektit Koleksionet ebibliotekës në ekranin tuaj, është:

- Aktivizimi i Modulit të qarkul-limit të Programit Aleph në Bib-liotekën “Hivzi Sulejmani”;

- Përmirësimi i infrastrukturës sëProgramit Aleph 500 që funksiononnë bibliotekë: Moduli i katalogimit;zbatimi i Modulit të qarkullimit dheUeb OPAC;

- Pajisja e shfrytëzuesve dhe e stafitnë 5 degët e bibliotekës me Modulin ekatalogimit dhe qarkullimit të kolek-sioneve për ta shpejtuar marrjen e in-formacioneve, huazimit dhe kthimittë tyre;

- Dhënia e kontributit për krijimine katalogut unik të Kosovës që mena -xhohet nga Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës.

Për realizimin këtij projekti para -shihen 3 licenca të programit Aleph500, 10 kompjuterë dhe 10 tavolinapër 5 degët e bibliotekës për staf dhepër lexues, shërbimet dhe konsultimetpër konfigurimin dhe modifikimin eModulit të katalogimit dhe qarkul-limit, krijimi i një udhëzuesi në gju -hën shqipe dhe trajnime intensive tëstafit dhe të përdoruesve për përdori -min e shërbimeve të reja elektronike.

Projektin e ka përkrahur edhe Bib-lioteka Kombëtare dhe Universitare eKosovës, duke ofruar ndihmë profe-sionale, sallat për trajnime dhe nevojatë tjera.

Drejtoria për Kulturë, Rini dheSport e Komunës së Prishtinës, embështet realizimin këtij projektishumë të rëndësishëm të iniciuar nga“Biblioteka “Hivzi Sulejmani”përmo de r nizimin e shërbimeve për ba -no rët e Prishtinës, duke premtuarmirëmbajtjen vjetore të licencave tësistemit bibliotekar.

Ndërsa, Biblioteka “Hivzi Sulej-mani” do të bëjë maksimumin, duke

vënë në dispozicion stafin, sallat përtrajnime dhe mjetet të tjera teknikeqë projekti të realizohet ashtu siçështë paraparë. Gjithashtu, drejtori ibibliotekës “Hivzi Sulejmani”, Mun-ish Hyseni, falënderon AmbasadënAmerikane në Kosovë për financimine këtij projekti shumë të rëndësishëmpër përdoruesit e bibliotekës.

Në organizimin e përvitshëm tëtakimit tradicional të fundvitit përndarjen e shpërblimeve për lexuesitmë të dalluar, mirënjohjeve për ata qëkanë ndihmuar bibliotekën, si dhe sh-palljes së librave më të lexuara përvitin 2011, Biblioteka “Hivzi Sulej-mani” e Prishtinës i ndau mirënjohjez. Paul Engelstad - zyrtar për çështjepublike në Ambasadën e Shteteve tëBashkuara të Amerikës në Kosovë -për avancimin e shërbimeve elektron-ike të Bibliotekës.

Realizimi i projektit “Koleksionete Bibliotekës në ekranin tuaj” udhë -hiqet dhe menaxhohet nga OJQ-ja“Miqtë e Librit dhe Bibliotekës” nëbashkëpunim me personelin udhëhe-qës të Bibliotekës ”Hivzi Sulejmani”të Prishtinës. Projekti realizohet nëperiudhën shtator 2011 - prill 2012.

KOLEKSIONET E BIBLIOTEKËSNË EKRANIN TUAJ

(PROJEKT I FINANCUAR NGA AMBASADA AMERIKANE NË KOSOVË)

F a t i m e M E H M E T A J , Biblioteka “Hivzi Sulejmani” në Prishtinë

Pamje nga promovimi i projektit të financuar nga Ambasada Amerikane në Kosovë

31

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

AKTUALITETE

Biblioteka Kombëtare dhe Uni-versitare e Kosovës është për-fituese sivjet e një projekti të

financuar nga Komisioni Evropian nëkuadër të programit TEMPUS IV. Siinstitucioni më i lartë bibliotekar nëvend, BKUK-ja bën përpjekje të vazh-dueshme për bashkëpunim të gjerëndërkombëtar me institucione bib-liotekare të niveleve të ndryshme, poredhe me agjenci e organizata tëndryshme financiare. Në këtë kontekst,BKUK-ja iu bashkua një nisme prejtrembëdhjetë partnerësh të udhëhequrnga Instituti për Teknologji të qytetitLimerick të Irlandës për të aplikuar nëprogramin ambicioz dhe konkurrues tëTEMPUS-it me projektin “Zhvillimi injë programi arsimor të informacionitpër mësim gjatë gjithë jetës dheekonomi të dijes në vendet e Ballkanitperëndimor”. Ky projekt u cilësua ikompletuar, përmbajtjesor dhe i qën-drueshëm nga Komisioni Evropian dhesi i tillë u shpërblye me një financim prejafro një milion a dyqind mijë eurosh, tëcilat ndahen proporcionalisht mes part-nerëve të projektit.

Projekti përfshin trembëdhjetë part-nerë nga tetë vende evropiane, dukepërfshirë Irlandën, Rumaninë, Gre-qinë, Shqipërinë, Kosovën, Bosnjëndhe Hercegovinën, Malin e Zi dhe Bri-taninë e Madhe.

Qëllimi akademik kryesor i projek-tit është krijimi i disa programeve arsi-more të informacionit, duke përfshirëkurse, si: vlerësimi i informacionit,burimet e informacionit, strategjitë përkërkimin e informacionit, pastaj si tëparashtrohet pyetja kërkimore, refer-encat, plagjiatura dhe e drejta e autorit.

Projekti ofron përvoja të rëndë-sishme edhe në këto fusha, siç janë:bërja e hulumtimit, analiza e informa-

cioneve, etika e kërkimit, planifikiminë karrierë, shkathtësitë informative,etj. Gjithashtu, ky projekt mëton që t’ipërzgjedhë disa prej tyre dhe t’i zyrta-rizojë përmes zhvillimit të programevetë plota dhe integrimit të tyre në kur-rikulën mësimore të universitetevepërkatëse, ose programet të licencohennga ministritë përkatëse dhe të ofrohensi të tilla për kategori të ndryshme tëstudentëve e të qytetarëve.

Projekti ka edhe objektivat e tij tëveçanta, që mund të përfshihen, sivijon: zhvillimin e programeve arsi-more të informacionit për mësim gjatëgjithë jetës dhe përdorimin e tyre nëplan programe, zhvillimin e moduleveelektronike dhe inovative të pro-grameve arsimore të informacionit,harmonizimin e programeve arsimoretë informacionit, forcimin e ka-paciteteve të institucioneve të arsimittë lartë për planifikim strategjik dhezbatim të programeve arsimore të in-formacionit në mënyrë që të formëso-hen shkathtësi të transferueshme përnjë ekonomi konkurruese, dinamikedhe të bazuar në dije, zhvillimin e rreg-ulloreve dhe udhëzimeve për pro-gramet arsimore të informacionit,përhapjen e metodave për zhvillimin eprogrameve arsimore të informacionitdhe sigurimi i qëndrueshmërisë së tyre.

Projekti është i ndarë në pesë pakotë ashtuquajtura pakoja e menaxhimit,e zhvillimit, e cilësisë, e përhapjes dhee eksploatimit. Për realizimin e këtyrepakove janë krijuar pesë grupe tëveçanta nga secili përfitues partnerë, tëcilat kujdesen për realizimin e aspek-teve të veçanta të projektit brenda se-cilës pako. Grupet u zyrtarizuan nëtakimin e parë që u realizua në qytetinLimerick të Irlandës prej 21-25 nëntor2011, ku morën pjesë rreth 100 pjesë-

marrës. Ekipi i BKUK-së u udhëhoqnga drejtori i Bibliotekës, i shoqëruarnga dhjetë përfaqësues të tjerë në për-bërje të bibliotekarë të profileve tëndryshme të BKUK-së dhe profe-sorëve të Universitetit të Prishtinës. Mekëtë përbërje mendohet se do tëbashkohet dija bibliotekare dheakademike në realizimin sa më të mirëtë projektit në fjalë. Në këtë takim udiskutuan çështje të ndryshme menax-heriale, organizative, administrativedhe akademike të projektit, pastajrrjedha e aktiviteteve, takimeve tëardhshme, mënyra e komunikimit,mënyra e punës së grupeve, menax-himi i grupeve punuese, rezultatet, ra-portet, programet e informacionit, etj.Projekti do të realizohet brenda njëperiudhe trevjeçare (2011-2014). Mezhvillimin e programeve dhe realizimine këtij projekti, BKUK-ja do të jetë in-stitucioni i parë bibliotekar në vend qëofron programe të strukturuara përmësim gjatë gjithë jetës.

Aktivitetet e deritanishme tëBKUK-së për ofrimin e informacionitsa më afër lexuesit, si dhe ky projekt,dëshmojnë për përkushtimin e këtijinstitucioni për avancimin dhe për -vetë simin e praktikave më të mirandër kombëtare në fushën e bib-liotekarisë. Ajo do të përpiqet që in-formacioni të përhapet sa më shumëte të gjithë qytetarët e Kosovës nëmënyrë që informacioni i shndërruarnë dije të udhëheqë të gjitha aspektetshoqërore dhe ekonomike në vend.

Në fund, BKUK është falënderuesendaj zyrës së TEMPUS-it në Kosovë, ecila ka ndihmuar BKUK-në në komu-nikim dhe lidhje me partnerë në këtëpërpjekje të mirëseardhur për sisteminbibliotekar të vendit.

Diana TOPALLI

BKUK PARTNERE NDËRKOMBËTARE PËRMES PROJEKTIT TEMPUS

32

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

AKTUALITETE

Pas prezantimit para një muajinë Prishtinë, Portali Albano -logjik Shqipëri – Kosovë, u

prezantua më 19 dhjetor edhe nëmjediset e Bibliotekës Kombëtare tëShqipërisë (BKSh).

Në prani të z. Aldo Bumçi, min-istër i Turizmit, Kulturës, Rinisë dheSpor teve, të anëtarëve të KëshillitShke ncor dhe të Këshillit Administra-tiv të BKSh-së, të drejtuesve dhe spe-cialistëve të Bibliotekës Kombëtaredhe Universitare të Kosovës (BKUK)paraqitjen e portalit e bëri Prof. Dr.Aurel Plasari, drejtor i BKSh-së. Aitheksoi se pas nënshkrimit të mar-rëveshjes për ngritjen e Portalit të për-bashkët Albanologjik Shqipëri -Kosovë, më në fund portali vihet nëfunksion. Ai falënderoi stafet e spe-cialistëve të të dyja bibliotekave, nëmënyrë të veçantë specialistët eTeknologjive të Reja në BKSh të drej-tuar nga znj. Behije Luga, ata të Al-bano-Balkanologjisë të drejtuar ngaznj. Afërdita Sharxhi, të BibliografisëKombëtare të drejtuar nga z. MaksGjinaj, si dhe vuri në dukje punën eDr. Etleva Domi, zv/drejtore e BKSh-së, për bashkërendimin me sukses tëpunës jo vetëm brenda kësaj bib-lioteke, por edhe midis të dyja palëvepartnere të angazhuara në këtë pro-jekt të madh e të rëndësishëm përshkencat albanologjike.

Z. Plasari bëri përshkrimin konkrettë Portalit duke u ndalur fillimisht nëhistorikun e përpjekjeve për ngritjen etij dhe në misionin e tij, si dhemënyrën e qasjes në rubrikat e tij. Aiu ndal në mënyrë të veçantë në bib-liotekën digjitale e-Albanica me nën-ndarjet e saj (antikuarë, dorëshkrime,periodikë dhe harta), rubrikë që, me

burimet e saj albanologjike të digjitu-ara, përbën thelbin e këtij zbatimi tërëndësishëm të teknologjisë së infor-macionit në bibliotekat shqiptare.

Në fjalën e tij Prof. Dr. Sali Bashota,drejtor i BKUK, u shpreh se ndihet inderuar dhe i lumtur që merr pjesë nëkëtë përurim të Portalit në Tiranë. Aivlerësoi lart bashkëpunimin institu-cional të të dyja bibliotekave tonakombëtare për ngritjen e Portalit Al-banologjik që do t’u shërbejë të gjithëpërdoruesve shqiptarë kudo që atajanë, si edhe të gjithë të interesuarvepër vlerat dhe përkatësisht, informa-cionet albanologjike. Ai e vlerësoi por-talin si arritje të përpjekjeve tëpërbashkëta për integrim në bib-liotekën europiane dhe atë botërore.

Duke marrë fjalën në këtë veprim-tari, z. Aldo Bumçi, ministër i Tur-

izmit, Kulturës, Rinisë dhe Sporteve,përgëzoi titullarët e të dyja bibliotekavepër këtë nismë të rëndësishme. Minis-tria, nënvizoi ai, do ta mbështesë Por-talin dhe çdo përpjekje tjetër tëBKSh-së për t’u përfshirë në imple-mentimin e teknologjisë digjitale nëshërbimet bibliotekare. “Vetë kryemi-nistri,- nënvizoi ai,- ka shpallur projek-tin e digjitimit. Ne do ta mbështesimPortalin sepse ai bashkon përdoruesite informacionit albanologjik, ashtu siInterneti bashkon komunitetin eshqiptarëve kudo”. Në fund u bënëpyetje që shprehnin interesimin e tëpranishmëve për këtë zhvillim të ri nëecurinë e bibliotekave shqiptare.

Marrë në ueb-faqen e BibliotekësKombëtare të Shqipërisë:

http://www.bksh.al/Te%20reja_ngjarje65.html

PREZANTOHET NË TIRANË PORTALIALBANOLOGJIK SHQIPËRI-KOSOVË

33

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

AKTUALITETE

Biblioteka Kombëtare dhe Univer-sitare e Kosovës, përveç pa-surimit të fondeve përmes

ekzemplarit të detyrueshëm dhe blerjes,muajt e fundit është pasuruar edhe menjë mori librash e revistash, si dhe ma-terialesh të tjera bibliotekare nga dona-torë të ndryshëm nga Britania e Madhe,Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Zvi-cra dhe Gjermania.

Një prej donacioneve më të rëndë-sishme vjen nga koleksionistja e njohure veprave të Skënderbeut, PatriciaNugee nga Anglia, e cila vite më parë ika dhuruar BKUK-së librin me titull,,Historia për jetën dhe bëmat e Skën-derbeut, Princit të Epirotëve“ ngaMarin Barleti, përkthim nga latinishtjanë gjermanishte i vitit 1533 qënjëherësh është edhe libri më i vjetër nëBKUK .

Koleksionistja e njohur znj. Nugee ika dhuruar BKUK-së edhe një libër tërrallë në gjuhën angleze, botim i vitit1656 me titull: ,,Nga jeta e fisnikëvegrekë dhe romakë”, i cili përmbledhë nëvete historinë, filozofinë dhe mendimete çmuara të personaliteteve të rëndë-sishme si filozofë, mendimtarë, shken -cë tarë dhe burrështetas të periudhësantike deri në mesjetë. Vlen të për-

mendet se në këtë libër nga një kaptinëe veçantë u kushtohet Mbretit të Epirit- Pirros dhe Princit të Epirotëve -Gjergj Kastriotit - Skënderbeut.

Një donacion tjetër që ka rëndësi tëveçantë, sidomos për zhvillimin e kole -ksi oneve të librit universitar vjen ngaBiblioteka Qendrore e Zvicrës (Zen-tralbibliothek Zürich), e cila ka dhu-ruar mbi 3000 tituj, ku përfshihenlibrat e 65 shtëpive botuese.

Librat dhe tekstet e tjera universitarejanë kryesisht në gjuhët: gjermane, an-gleze, italiane, frënge, spanjolle etj. Li-brat janë të fushave të ndryshme, si:libra enciklopedikë, historia, letërsia,filozofia, shkencat politike etj. Pra, shu-mica prej tyre janë tituj që përkojnë mekoleksionet universitare në fusha tëndryshme të shkencës.

Gjithashtu, të vlerës së veçantë janëedhe librat e dhuruar nga AnthonyMullings, Drejtor i Qendrës së Moralitdhe Mirëqenies së Ushtrisë Amerikanenë Bondsteel dhe Renne Favors, Pro-gramere në Bondsteel, të cilët i kanëdhuruar BKUK-së libra nga fushabeletristikës, kryesisht romane nëgjuhën angleze nga shkrimtarë të njo-hur anglezë dhe amerikanë. Një pjesë efondit të këtyre librave është ndarë edhe

për bibliotekën e Fakultetit të Filolo -gjisë të Universitetit të Prishtinës.

Po ashtu, përmes Iniciativës studen-tore shqiptaro-gjermane TASH, përka -të sisht studentëve shqiptarë nëFrank furt, BKUK-së i është dhuruar njëbibliotekë pedagogjike me mbi 4000libra, kryesisht në gjuhën gjermane. Nëceremoninë e dorëzimit, pos përfaqë-suesve të MASHT-it dhe BKUK-së,ishte prezent edhe z. Knoth, Leitnantii lartë i KFOR-it gjerman. Për realiz-imin e këtij projekti kanë kontribuarMuhamet Idrizi, kryetar i IniciativësStudentore Shqiptaro-Gjermane TASHdhe Mirlinda Mujezic, anëtare e kësajIniciative.

Duhet theksuar se ky donacion ështëmundësuar edhe me mbështetje të Am-basadës Gjermane në Prishtinë, si dhenga Divizioni X i Komandantit tëKFOR-it – Bühler, në Sigmaringen, icili e bëri transportin e librave nga Gjer-mania në Kosovë. Kontribut të veçantëka dhënë edhe komuniteti shqiptar iKishës Katolike në Stuttgart në emër tëViktor Spaqit.

Librat janë kryesisht nga fusha epedagogjisë, filozofisë dhe shkencaveshoqërore.

Diana TOPALLI

PASUROHEN KOLEKSIONET E BKUK-së

34

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

AKTUALITETE

5 dhjetor 2011, Budapest

Biblioteka Kombëtare e Hun-garisë dhe Biblioteka Kom-bëtare dhe Universitare e

Kosovës e nënshkroi marrëveshjen ebashkëpunimit me BibliotekënKombëtare të Hungarisë. Mar-rëveshja u nënshkrua nga Dr.SaliBashota dhe Dr. Andrea Sajo, dydrejtorët e institucioneve më të lartabibliotekare të dy shteteve.

Delegacioni nga Kosova gjatë qën-drimit në Budapest, fillimisht ështëpritur nga ambasadorja e Republikëssë Kosovës Shkëndije Sherifi dhebashkëpunëtorët e saj, të cilët kon-tribuan në realizimin së kësaj mar-rëveshjeje të bashkëpunimit.

Në ceremoninë e nënshkrimit tëmarrëveshjes në ambientet e Bib-liotekës Kombëtare të Hungarisë ishtee pranishme edhe Shkëndije Sherifi,ambasadore e Republikës së Kosovësnë Budapest, e cila në fjalën e saj për-shëndetëse e theksoi rëndësinë eveçantë të kësaj marrëveshjeje nënivelin kulturor, duke theksuar se kjoështë marrëveshja e parë që realizohetmidis dy institucioneve shtetërore tëKosovës dhe Hungarisë.

Drejtoresha e Bibliotekës Kom-bëtare të Hungarisë dr.Adrea Sajo, evlerësoi lart nënshkrimin e mar-rëveshjes së bashkëpunimit midis dybibliotekave kombëtare, duke idëshiruar mirëseardhje sa më të shpe-jtë BKUK-së në gjirin e asociacionevemë të rëndësishme europiane e mëgjerë dhe me këtë rast shpehu gatish-mërinë për përkrahje dhe mbështetjetë përhershme.

Ndërkaq drejtori i BibliotekësKombëtare dhe Universitare tëKosovës dr.Sali Bashota duke i vlerë-suar lidhjet miqësore shqiptaro-hun-

gareze, veçanërisht kontributin e al-banologëve hungarezë për gjuhën,kulturën dhe historinë e shqiptarëve,ndër të tjera, tha se kjo marrëveshjedo të hap një dritare të re në fushën ebashkëpunimit midis dy institucion-eve më të larta bibliotekare të të dyshteteve. Drejtori i BKUK-së e për-mendi faktin se Biblioteka Kombëtaree Hungarisë ka koleksione mjaft tëpasura, sidomos për jetën dhe veprëne Skënderbeut, si dhe mjaft materialetë tjera bibliotekare, të cilat objekttrajtimi i kanë periudhat historike tëshqiptarëve në Ballkan e më gjerë.

Marrëveshja e nënshkruar midis dypalëve parasheh bashkëpunimin e kë-tyre dy bibliotekave kombëtare nëkëto fusha: huazimet e koleksioneve ,organizimin e ekspozitave, shkëm-bimin reciprok të përvojave profesion-ale, të informacioneve dhe arritjeveshkencore në fushat e interesit tëveçantë, shkëmbimin e specialistëveme qëllim të trajnimeve dhe aftësimitprofesional, pastaj s hkëmbimin e për-vojave në fushën e teknologjisë së in-formacionit, si dhe digjitalizimin ematerialeve bibliotekare, ruajtjen dhe

restaurimin e teknologjisë, rrjeteveelektronike.

Në këtë marrëveshje parashihet edhepjesëmarrja e përbashkët në projektendërkombëtare, me qëllim të modern-izimit të shërbimeve dhe të arritjes sëcilësisë në informacionin global të bib-liotekave evropiane e më gjerë.

Gjatë vizitës dyditore ambasadorjaShkëndije Sherifi dhe drejtori SaliBashota u takuan me albanologunKrisztain Csaplar-Degovics, i cili idhuroi BKUK-së librin e tij nëgjuhën hungareze që për temë i ka ng-jarjet në periudhën e Rilindjes kom-bëtare shqiptare.

Gjithashtu, vlen të përmendet edhevizita në shtëpinë e albanologut të nd-jerë hungarez Istvan Schutz , i cili ishtenjëri ndër pjesëmarrësit më të rregulltnë Seminarin Ndërkombëtar përGjuhën, Letërsinë dhe KulturënShqip ta re që organizohet në Prishtinë.Në takimin me Gergely Schutz , ubisedua për koleksionin e librave të al-banologut të mirënjohur hungarez, sidhe për mundësinë e botimit të fjaloritvoluminoz shqip-hungarisht, i ciliështë në dorëshkrim.

Diana TOPALLI

MARRËVESHJE BASHKËPUNIMI MIDIS BKUK-së DHEBIBLIOTEKËS KOMBËTARE TË HUNGARISË

35

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011

PËRKUJTIM

Në këtë vjeshtë u nda herët,parakohshëm dhe papriturnga jeta punëtorja e

Bibliotekës Kombëtare dhe Univer -sitare e Kosovës Sanije Muqaj - Dajçi- njëra ndër punëtorët më të mira, qëdo të kujtohet përgjithmonë përpunën, vullnetin dhe sharmin e saj.

Lajmi për vdekjen e saj tëhershme, tronditi kolegët e saj, ndërsapër përdoruesit e në veçanti studentët,të cilëve u doli në ndihmë gjithherë -në kërkim të literaturës e tëinformacionit, ishte humbje e madhe.

U lind në Skenderaj më 08. 04.1955 në një familje arsimdashëse,fisnike e bujare. Pas mbarimit tëshkollimit fillor dhe të gjimnazit nëShkencat Natyrore, fillimisht do tëpunojë në Skenderaj, ndërsa nga viti1982, do të nisë punën në BibliotekënPopullore dhe Universitare të Kosovës(tash Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës) si librare nëshërbimin me përdorues.

Ajo, përveçse një punëtore shumëe vyeshme, ishte, gjithashtu edhe njënënë e mire, bashkëshorte e mire,gjyshe e mire.

Te ajo gjeje çuditërisht ndjesinëdhe rrugëtimin e ëmbël për jetën,ndër sa që nuk iu dha mundësia tajetojë të plotë jetën.

Sanija dha kontribut të jashtë -zakonshëm që nga fillimet e punës sësaj në Bibliotekën Kombëtare dheUniversitare të Kosovës. Përvoja epasur dhe e gjatë e dija në komunikimme përdorues, e bëri atë personin mëtë dashur dhe më të respektuar tëbibliotekës. Me mirësinë dhe dëlirë -sinë që rrezatonte, si dhe vullnetin

dhe dijen për punë, ajo u bë e dashurdhe e respektuar nga breza tëndryshëm studentësh e përdoruesish.

Ishte ndjenjë e këndshme të punojedhe të komunikoje me të. Atë enjihnin të gjithë se si i vihej punës megjithë shpirt e me hov, duke pasurpërkushtimin dhe qasjen miqësore nëkomunikim me të tjerët.

Ajo rendte gjithë kohën për tëjetuar për bukurinë e dashurinë e jetës,duke jetuar me adhurimin që kishtepër mikpritjen - shoqërinë dhe miqtë.Për këtë kanë kujtime të paharruarafamilja e saj, miqtë, kolegët dhestudentët.

Emri i saj do të kujtohet me njërespekt e përkushtim të veçantë, dukee ditur se gjithë energjinë e vet nuk ekurseu për t’u dalë në ndihmë përdo -ruesve shumë vjet me radhë, gjatëkohës sa punoi në bibliotekë.

Vdekja është gjithnjë e pranishme,por kur ajo është e parakohshme dhemerr njeriun e mirë e të hareshëm, tëngrohtë e miqësor - siç ishte Sanija,ajo është aq dhimbshme dhe e zymtë.

Të fuqishme dhe të vlefshme janëveprat dhe fjalët tuaja për ne.

Ti ke dhënë virtyte për të të thënë- faleminderit Sanije për të gjitha atoqë na ke lënë kujtim.

Izet ABDYLI

IN MEMORIAM SANIJE MUQAJ - DAJÇI

S A N I J E M U Q A J - D A J Ç I( 1 9 5 5 - 2 0 1 1 )

SYLEJMAN PIREVA, BIBLIOTEKA PUBLIKE “HIVZI SULEJMANI” E PRISHTINËS (1945 - 2010), PRISHTINË, BIBLIOTEKAPUBLIKE ”HIVZI SULEJMANI’, 2011, 314 F.

Biblioteka Publike ”Hivzi Sulejmani” e Prishtinës këtë vit nxori botimin monografik për këtëinstitucion, autor i së cilës është punonjësi dhe drejtuesi shumëvjeçar i kësaj biblioteke SylejmanPireva.

Libri përfshin katër periudha të zhvillimit të kësaj biblioteke dhe është shtjelluar kryesishtsipas një rendi kronologjik të zhvillimit të veprimtarisë bibliotekare dhe kulturore të këtij insti-tucioni në kohëzgjatje prej 65-vjetësh. Ndarja në periudha sa është logjike është edhe praktike,për faktin se vetë ngjarjet e ndodhura dhe rrethanat e krijuara i karakterizojnë dhe i bëjnë të dal-lueshme këto periudha.

Periudhat edhe pse përkojnë me emrat e udhëheqësve të këtij institucioni bibliotekar, janë tëshenjueshme sidomos me ndryshimet dhe rrethanat e krijuara politike dhe historike nëpër tëcilat ka kaluar Kosova dhe institucionet e saja kulturore.

Autori në këtë libër ka përfshirë fillimisht periudhën kur biblioteka ishte themeluar në vitin 1945, për të përfshirë më pas-taj zhvillimet vijuese të saj deri më 1977. Këtu jepen me një gjuhë të qartë e informacion të saktë, në formë kronologjike,zhvillimet dhe proceset më të rëndësishme nëpër të cilat ka kaluar kjo bibliotekë gjatë kësaj periudhe. Periudha e dytë përf-shin vitet 1977 – 1992, në të cilën autori vë në pah zhvillime pozitive dhe të hovshme të bibliotekës “Hivzi Sulejmani” nëfushë të pasurimit të koleksioneve, përpunimit të tyre, rritjes së numrit të përdoruesve, si dhe të aktiviteteve me domen tëgjerë kulturor e arsimor. Periudha e tretë që përfshin vitet 1992 – 1999, karakterizohet si etapë e përmbysjes së gjithë vler-ave të arritura më parë, me fokus të veçantë rrënimin dhe nëpërkëmbjen e vlerave kulturore shqiptare nga pushteti i dhun-shëm serb. Ndërsa periudhën e katërt - 1999 – 2010, autori e quan më të drejtë “rilindje të bibliotekës”, gjatë së cilës keminjë rikonstruktim institucional të bibliotekës, duke përfshirë këtu edhe sfidat dhe synimet e kësaj biblioteke për të arriturzhvillimet bashkëkohore në këtë fushë.

Kjo monografie, që është e bazuar në burime origjinale të shumta, është një kontribut i çmueshëm për t’u njohur më gjerë-sisht me veprimtarinë e kësaj biblioteke, por edhe një ndihmesë e mirë për të gjithë ata që mëtojnë të merren kurdoherë mehistorikun dhe zhvillimet e këtij institucioni.

Libri ka 315 faqe, në të cilin është përfshirë edhe albumi fotografik. Bukurije HALITI

MONOGRAFI ME HISTORIK: 65 VJET BIBLIOTEKARI, GJAKOVË, BIBLIOTEKA NDËRKOMUNALE ”IBRAHIM RUGOVA”, 2011, 223 F.

Biblioteka Ndërkomunale ,,Ibrahim Rugova” në Gjakovë botoi monografinë me tit-ull:,,Monografi me historik - 65 vjet bibliotekari”. Përmes kësaj monografie është pretenduar qëtë jepet një pasqyrë e punës dhe aktivitetit të Bibliotekës Ndërkomunale të Gjakovës mbi gjashtëdekada. Libri është ndarë në dhjetë kapituj dhe jep një informacion lidhur me zhvillimin e bib-liotekarisë në komunën e Gjakovës, e në veçanti bëhet përpjekje për të dhënë një kronologji tëzhvillimit të Bibliotekës Ndërkomunale të Gjakovës.

Vlen të përmendet se monografia pretendon të japë informacione më gjithëpërfshirëse për jetënkulturore e historike të Gjakovës, por edhe për zhvillimin e Bibliotekave në Gjakovë. Monografiasynon të ofrojë informacion për historikun e zhvillimit të bibliotekës - nga koha e formimit të saj- më 1947 e deri të viti 2010.

Jepen të dhëna të rëndësishme për aktivitetet kulturore në bibliotekë, pasurimin e fondit bib-liotekar nga donatorët, vënia e gurthemelit të bibliotekës së re, bashkëpunimin bibliotekar, shkol-limin e kuadrit, etj.

Monografia përmban shënime dhe të dhëna me shifra lidhur me punën e bibliotekës, ku është shoqëruar edhe me tabelapërkatëse të raporteve mbi gjendjen e bibliotekave shkollore të cilat janë nën administrimin e Bibliotekës Ndërkomunale.Monografia, gjithashtu, është e shoqëruar me fotografi nga ngjarje dhe aktivitete të ndryshme që janë realizuar në këtë bib-liotekë dhe në bibliotekat e tjera të rajonit të Gjakovës.

Në këtë monografi jepet informacion i rëndësishëm për aspekte dhe forma të ndryshme të bashkëpunimit dhe të përkrah-jes së kësaj biblioteke nga donatorë dhe institucione bibliotekare e në veçanti me Bibliotekën Kombëtare dhe Universitarete Kosovës.

Izet ABDYLI

36 BOTIME

VITI 8 • NUMRI 3 • 2011