bibliografia - edizioni ets · h. denziger – a. schönmetzer, barcinone-friburgi brisgoviae-romae...

23
369 BIBLIOGRAFIA a. Abbreviazioni e sigle AL = A. Riese (ed.), Anthologia Latina, 2 voll. , Lipsiae 1894 2 -1906 2 CIL = Corpus Inscriptionum Latinarum, Berolini 1863- CSEL = Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Vindobonae 1866 – DPAC = Dizionario Patristico e di Antichità Cristiane, a cura di A. Di Berardino, 3 voll., Casale Monferrato 1983-1988 DS = Enchiridion Symbolorum Definitionum et Declarationum de rebus fidei et morum, edd. H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995 DThC = Dictionnaire de Théologie Catholique, Paris 1903-1970 GCS = Die Griechischen Christlichen Schriftsteller der ersten (drei) Jahrhunderte, Leipzig 1887- GNLT = Grande Lessico del Nuovo Testamento, fondato da G. Kittel, continuato da G. Friedrich, ediz. it. a cura di R. Montagnini e G. Scarpat, Brescia 1965 ICUR = Inscriptiones Christianae Urbis Romae septimo saeculo antiquiores, I-II,1. Edidit I.B. De Rossi, Romae 1857-1888; Supplementum, I,1. Edidit I. Gatti, Romae 1915 MGH = Monumenta Germaniae Historica, Hannoverae (et al.) 1826 – PG = Patrologiae cursus completus…Series Graeca, Parisiis 1857-1866 PL = Patrologiae cursus completus…Series Latina, Parisiis 1844-1855 RE = Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumwissenschaft, Stuttgart-München 1893-1980

Upload: others

Post on 08-Feb-2020

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

369

BIBLIOGRAFIA

a. Abbreviazioni e sigle AL = A. Riese (ed.), Anthologia Latina, 2 voll. , Lipsiae 18942-19062 CIL = Corpus Inscriptionum Latinarum, Berolini 1863- CSEL = Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Vindobonae 1866 – DPAC = Dizionario Patristico e di Antichità Cristiane, a cura di A. Di Berardino, 3 voll., Casale Monferrato 1983-1988 DS = Enchiridion Symbolorum Definitionum et Declarationum de rebus fidei et morum, edd. H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 197636 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995 DThC = Dictionnaire de Théologie Catholique, Paris 1903-1970

GCS = Die Griechischen Christlichen Schriftsteller der ersten (drei) Jahrhunderte, Leipzig 1887- GNLT = Grande Lessico del Nuovo Testamento, fondato da G. Kittel, continuato da G. Friedrich, ediz. it. a cura di R. Montagnini e G. Scarpat, Brescia 1965 ICUR = Inscriptiones Christianae Urbis Romae septimo saeculo antiquiores, I-II,1. Edidit I.B. De Rossi, Romae 1857-1888; Supplementum, I,1. Edidit I. Gatti, Romae 1915 MGH = Monumenta Germaniae Historica, Hannoverae (et al.) 1826 – PG = Patrologiae cursus completus…Series Graeca, Parisiis 1857-1866 PL = Patrologiae cursus completus…Series Latina, Parisiis 1844-1855 RE = Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumwissenschaft, Stuttgart-München 1893-1980

Page 2: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

370

RLAC = Reallexikon für Antike und Christentum, Stuttgart 1950- SC = Sources Chrétiennes, Paris 1942- SVF = Stoicorum Veterum Fragmenta, edd. H. Von Arnim (voll. I-III), Stuttgart 1903-1905; M. Adler (vol. IV), Stuttgart 1924 ThlL = Thesaurus linguae Latinae, Lipsiae 1900- TRE = Theologische Realenzyklopädie, herausgegehen von G. Krause- G. Müller, Berlin-New York 1977 – b. Edizioni del Carmen De Providentia Dei

Gryphe 1539 (editio princeps) = S. Gryphe (a cura di), Divi Prosperi Aquitanici episcopi Regiensis opera, accurata vetustiorum exemplarium collatione per viros eruditos recognita [cum D. Prosperi vita a J.A. Flaminio contexta], Lugduni 1539 Soteaux 1565 = J. Soteaux (a cura di), Divi Prosperi Aquitanici episcopi Regiensis opera, accurata vetustorum exemplarium collatione per viros eruditos a mendis paene innumeris repurgata, Lovanii 1565 Olivier 1577 = J. Olivier (a cura di), Divi Prosperi Aquitanici episcopi Rhegiensis, opera, accurata vetustorum exemplarium collatione a mendis paene innumeris repurgata, Duaci 1577 Kempen 1630 = A. Kempen (a cura di ), Divi Prosperi Aquitanici episcopi Rhegiensis viri eruditissimi, opera accurata exemplarium vetustorum collatione a mendis paene innumeris repurgata, Coloniae Agrippinae 1630 Le Brun 1711 = Prosperi Aquitani Opera curantibus J. Le Brun des Marettes et L.U. Mangeant, Parisiis 1711 McHugh 1964 = M.P. McHugh, The Carmen de Providentia Dei attributed to Prosper of Aquitaine. A revised Text with an Introduction, Translation and Notes, Washington 1964 Marcovich 1989 = M. Marcovich, Prosper of Aquitaine, De providentia Dei. Text, translation and commentary by M. Marcovich, Leiden 1989 c. Riferimenti bibliografici Amand 1945 = D. Amand, Fatalisme et liberté dans l'Antiquité grecque, Louvain 1945 André 1949 = J. André, Étude sur les termes de couleur dans la langue latine, Paris 1949

Page 3: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

371

Annecchino 2004 = M. Annecchino, La nozione di impeccantia negli scritti pelagiani, in A.V. Nazzaro (a cura di), Giuliano d'Eclano e l'Hirpinia Christiana, Napoli 2004, pp. 73-86 Antelmy 1689 = J. Antelmy, De veris operibus SS. PP. Leonis Magni et Prosperi Aquitanici dissertationis criticae 9, Paris 1689 Argyle 1956 = A.W. Argyle, Ioseph the Patriarch in Patristic Teaching, «The Expository Times» 67, 1956, pp. 199-201 Axelson 1941 = B. Axelson, Quod idola und Lactanz, «Eranos» 39, 1941, pp. 67-74 Axelson 1945 = B. Axelson, Unpoetische Wörter. Ein Beitrage zur Kenntnis der lateinischen Dichtersprache, Lund 1945 Barabino 1973 = G. Barabino, Seneca e gli gnomologi greci sulla ricchezza, in AA.VV. Argentea aetas. In mem. E.V. Marmorale, Genova 1973, pp. 67-82 Barbàra 1998 = M.A. Barbàra, Prospero di Aquitania, La vocazione dei popoli. Introduzione, traduzione e note a cura di M.A. B., Roma 1998 Bartnik 1973 = C. Bartnik, L'universalisme de l'histoire du salut dans le De vocatione omnium gentium, «Revue d'Histoire Ecclésiastique» 68, 1973, pp. 731-758 Bastiaensen 1988 = A.A. Bastiaensen, Le praeceptum aureum dans la tradition épigraphique et littéraire, «Revue Bénédictine» 98, 1988, pp. 251-257 Beatrice 1978 = P.F. Beatrice, Tradux peccati. Alle fonti della dottrina agostiniana del peccato originale, Milano 1978 Benko 1980 = S. Benko, Virgil's Fourth Eclogue in Christian Interpretation, in «Aufstieg und Niedergang der römischen Welt» II, 31/1, 1980, pp. 646-705 Benveniste 1960 = E. Benveniste, Profanus et profanare, in AA.VV. Hommages à G. Dumézil, Bruxelles 1960, pp. 46-53 Berge 1950-1951 = D. Berge, Spiritus, «Humanitas» 3, 1950-1951, pp. 215-258 Bianco 1987 = M.G. Bianco, Il Commonitorium di Orienzio: un protrettico alla conversione nella Gallia del V secolo, «Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia dell'Università di Macerata» 20, 1987, pp. 33- 68 Bianco 1990 = M.G. Bianco, La vita alla luce della Sapienza. Il carme anonimo Sancte Deus, lucis lumen, concordia rerum, Roma 1990 Boismard 1958 = M.E. Boismard, De son ventre couleront des fleuves d'eau (Ioh. 7, 38), «Revue Biblique» 65, 1958, pp. 523-546 Bonelli 1984 = G. Bonelli, I motivi profondi della poesia lucreziana, Bruxelles 1984

Page 4: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

372

Boyancé 1960 = P. Boyancé, Sur le discours d'Anchise (Énéide VI 724-751), in AA.VV. Hommage à G. Dumezil, Bruxelles 1960, pp. 60-64 Boyancé 1963 = P. Boyancé, La religion de Virgile, Paris 1963 Braidotti 1993 = C. Braidotti, Prefazioni in distici elegiaci, in G. Catanzaro- F. Cantucci (a cura di), La poesia cristiana in distici elegiaci. Atti Convegno internazionale Assisi 20-22 marzo 1992, Assisi 1993, pp. 57-83 Braun 1962 = R. Braun, Deus Christianorum. Recherches sur le vocabulaire doctrinal de Tertullien, Paris 1962 Brock 1980 = S.P. Brock, Die altlateinischen Übersetzungen des Alten Testaments, in Bibelübersetzungen I, TRE 6, Berlin- New York 1980 Brugnoli 1957 = G. Brugnoli, L'oltretomba di Orienzio, «Orpheus» 4, 1957, pp. 131-137 Brunhölzl 1991 = F. Brunhölzl, Histoire de la littérature latine du Moyen Âge, I/2 : L'epoque carolingienne, Louvain 1991 Campbell 1982 = J.S. Campbell, The ambiguity of Progress, Georgics 1, 118-159, «Latomus» 41, 1982, pp. 566-576 Cannone = G. Cannone, Il Sermo de excidio urbis Romae di S. Agostino, «Vetera Christianorum» 12, 1975, pp. 325-346 Cantalamessa 1971 = R. Cantalamessa, La Pasqua nella nostra salvezza, Torino 1971 Cappuyns 1927 = M. Cappuyns, L'auteur du De vocatione omnium gentium, «Revue Bénédictine» 39, 1927, pp. 198-226 Cappuyns 1929a = M. Cappuyns, Le premier représentant de l'augustinisme médiéval: Prosper d'Aquitaine, «Recherches de Théologie ancienne et médiévale» 1, 1929, pp. 309-337 Cappuyns 1929b = M. Cappuyns, L'origine des Capitula PseudoCélestiniens contre le semipélagianisme, «Revue Bénédictine» 41, 1929, pp. 156-170 Carcopino 1928 = J. Carcopino, À propos du poème de Rutilius Namatianus, «Revue des Études Latines» 6, 1928, pp. 180-200 Casula 2000 = L. Casula, La cristologia di San Leone Magno, Milano 2000 Ceccarelli 2005 = L. Ceccarelli, L'esametro di Ausonio fra classico e tardoantico, in I. Gualandri, F. Conca, R. Passarella (a cura di), Nuovo e antico nella cultura greco-latina di IV-VI secolo, a cura di, Milano 2005, pp. 103-137

Page 5: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

373

Ceccarelli 2008 = L. Ceccarelli, Contributi per la storia dell’esametro latino, 2 voll., Roma 2008 Cesa 2003 = M. Cesa, Le Historiae adversus paganos di Orosio nel contesto della storiografia tardoantica, in F.E. Consolino (a cura di), Forme letterarie nella produzione latina di IV-V secolo, Roma 2003, pp. 19-31 Chadwick 1945 = O. Chadwick, Euladius of Arles, «Journal of Theological Studies» 46, 1945, pp. 200-205 Chadwick 1950 = O. Chadwick, John Cassian, Cambridge 1950 Charlet 2003 = J.L. Charlet, Signification de la preface à la Psychomachia de Prudence, «Revue des Études Latines» 81, 2003, pp. 232-251 Chéné 1948 = J. Chéné, Que significait initium fidei et affectus credulitatis pour les Sémipélagiens?, «Recherches des Sciences religieuses» 35, 1948, pp. 566-588 Chéné 1955 = J. Chéné, Le semipélagianisme du midi de la Gaule d'après les lettres de Prosper d'Aquitaine et d'Hilaire à saint Augustin, «Recherches de sciences religieuses» 43, 1955, pp. 321-341 Cipriani 1981 = N. Cipriani, Echi apollinaristici e aristotelismo nella polemica di Giuliano di Eclano, «Augustinianum» 21, 1981, pp. 371-386 Cocchini 1992 = F. Cocchini, La quaestio del libero arbitrio e l'interpretazione origeniana di Rm. 9 nel Commento alla Lettera ai Romani, in L. Perrone (a cura di), Il cuore indurito del Faraone. Origene e il problema del libero arbitrio, Genova 1992, pp. 105-118 Colish 1985 = M.L. Colish, The Stoic Tradition from Antiquity to the Early Middle Ages, 2 voll., Leiden 1985 Conington - Nettleship 1979 = J. Conington- H. Nettleship, The Works of Virgil, 3 voll., Hildesheim 1979 [rist. anast.] Consolino 2003 = F.E. Consolino, Metri, temi e forme letterarie nella poesia di Ausonio, in Ead. (a cura di), Forme letterarie…, pp. 147-194 Cordier 1939 = A. Cordier, Études sur le vocabulaire épique dans l'Énéide, Paris 1939 Corsano 2003 = M. Corsano- R. Palla (a cura di), Ps.- Paolino Nolano, <Poema ultimum>, Pisa 2003 Costanza 1988 = S. Costanza, Catechesi e poesia nei Carmi XXII, XXV e XXXI di Paolino di Nola, in AA.VV., Crescita dell’uomo nella catechesi dei Padri (Età Postnicena), Roma 1988, pp. 237-256

Page 6: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

374

Cottineau 1935 = L.H. Cottineau, Repertoire topo-bibliographique des abbayes et prieurés, 2 voll., Mâcon 1935 Courcelle 1944 = P. Courcelle, Quelques symboles funéraires du néoplatonisme latin, «Revue des Études Anciennes» 46, 1944, pp. 65-93 Courcelle 1955 = P. Courcelle, Interprétations néoplatonisantes du livre VI de l'Énéide, in AA. VV., Recherches sur la tradition platonicienne, Vandoeuvres-Genève 1955, pp. 95-136 Courcelle 1957 = P. Courcelle, Les exégèges chrétiennes de la quatrième Éclogue, «Revue des Études Anciennes» 59, 1957, pp. 294-319 Courcelle 1960 = P. Courcelle, Escae malorum (Timée 69d), «Latomus» 44, 1960, pp. 244-252 Courcelle 19643 = P. Courcelle, Histoire littéraire des grands invasions germaniques, Paris 19643 Courcelle 1969 = P. Courcelle, Nouveaux aspects de la culture lérinienne, «Revue des Études Latines» 47, 1969, pp. 379-409. Coussin 1929 = P. Coussin, L'origine et l'évolution de l'epoché, «Revue des Études Grecques» 42, 1929, pp. 373-397 Cupaiuolo 1967 = F. Cupaiuolo, Un capitolo sull'esametro latino, Napoli 1967 Cupaiuolo 1990 = F. Cupaiuolo, Cicerone e il problema della conoscenza, in G. Scarpat (a cura di), Scritti in onore di Alberto Grilli, Brescia 1990, pp. 51-92 Cutino 1997a = M. Cutino, La laus cerei agostiniana ed il cosiddetto De anima (AL 489 Riese2), «Orpheus» N.S. 18, 1997, pp. 396-419 Cutino 1997b = M. Cutino, Perlegi totum intentissime atque cautissime (c. Acad. 2, 2, 5), «Helmantica» 48, 1997b, pp. 367-374 Cutino 1998 = M. Cutino, Per una interpretazione di Cic., Hort. fr. 59a Grilli, «Giornale Italiano di Filologia» 50, 1998, pp. 74-85 Cutino 2000 = M. Cutino (a cura di), Licentii, Carmen ad Augustinum, Catania 2000 Cutino 2001 = M. Cutino, Per una interpretazione del Poema ultimum (CSEL 30 Hartel), «Bollettino di Studi Latini» 31, 2001, pp. 73-102 Cutino 2004 = M. Cutino, Paolino di Nola, epist. 8: un'epistola protrettica in versi di contenuto apologetico, in AA.VV., Comunicazione e ricezione del documento cristiano in epoca tardoantica. XXXII Incontro di studiosi dell'Antichità cristiana , Roma 2004, pp. 329-349

Page 7: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

375

Cutino 2005a = M. Cutino, Per una lettura del De Ioseph di Ambrogio di Milano, «Annali di Scienze Religiose» 10, 2005, pp. 53-101 Cutino 2005b = M. Cutino, L'epopea taumaturgica di S. Felice nei carmi 19 e 26 di Paolino di Nola, «Auctores Nostri» 2, 2005, pp. 47-80 Cutino 2006a = M. Cutino, Continuità e innovazione nella poesia latina cristiana del V secolo: il protrettico in versi, «Auctores Nostri» 4, 2006, pp. 341-380 Cutino 2006b = M. Cutino, L'anima e le sue adfectiones nel lessico filosofico di Ambrogio, in F. Gasti (a cura di), Il Latino dei filosofi a Roma antica. V Giornata ghisleriana di Filologia classica, Pavia 2006, pp. 171-207 Cutino 2009a = M. Cutino, L’Alethia di Claudio Mario Vittorio. La parafrasi biblica come forma di espressione teologica, Roma 2009 Cutino 2009b = M. Cutino, Le Liber epigrammatum de Prosper d’Aquitaine: l’évolution du genre épigrammatique dans la Latinité tardive, «Revue des Études Latines» 87, 2009, pp. 190-206 Cutino 2010 = M. Cutino, Les phases du combat spirituel dans la Psychomachia de Prudence, «Revue des Études Anciennes» 112, 2010, pp. 37-53 Daniélou 1958 = J. Daniélou, Le symbolisme de l'eau vive, «Revue des Sciences religieuses» 32, 1958, pp. 335-346 Daniélou 1975 = J. Daniélou, Messaggio evangelico e cultura ellenistica, trad. it. a cura di C. Prandi, Bologna 1975 D’Anna 1980 = G. D’Anna, La recusatio in Virgilio, Orazio e Properzio, «Cultura e Scuola» 73, 1980, pp. 52-61 D’Anna 1988 = G. D’Anna, La genesi dell’excusatio, in AA.VV., Studi di Filologia classica in onore di G. Monaco, I, Palermo 1988, pp. 133-145 De Beer 1964 = F. De Beer, Une tessère d'orthodoxie: le Libellus emendationis (vers 418-421), «Revue des Études Augustiniennes» 10, 1964, pp. 145-185 De Plinval 1943 = G. De Plinval, Pélage. Ses écrits, sa vie et sa reforme, Lausanne 1943 De Plinval 1958 = G. De Plinval, Prosper d'Aquitaine interprète de Saint Augustin, «Recherches Augustiniennes» 1, 1958, pp. 339-355 Deproost 1998 = P.A. Deproost, Ficta et facta. La condamnation du "mensonge des poètes" dans la poésie latine chrétienne, «Revue des Études Augustiniennes» 44, 1998, pp. 101-121 Desmulliez 1985 = J. Desmulliez, Paulin de Nole. Étude chronologique (393-397), «Recherches Augustiniennes» 20, 1985, pp. 35-64

Page 8: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

376

De Veer 1972 = A.C. De Veer, Rom. 14, 23 dans l'oeuvre de saint Augustin (Omne quod non est ex fide, peccatum est), «Recherches Augustiniennes» 8, 1972, pp. 149-185 Devisse 1975 = J. Devisse, Hincmar Archevêque de Reims 845-882, 2 voll., Genève 1975. Di Berardino 1978 = Carmen De providentia Dei, in Id. (a cura di), Patrologia, vol. III, Casale Monferrato 1978, pp. 318-319. Dodaro 2000 = R. Dodaro, Note on the Carthaginian Debite over Sinlessness, A.D. 411.412, «Augustinianum» 40, 2000, pp. 187-202 Dodaro 2004 = R. Dodaro, Ego miser homo. Augustine, the Pelagian controversy and the Paul of Romans 7, 7-25, «Augustinianum» 44, 2004, pp. 135-153 Doignon 1972 = J. Doignon, Un récit de miracles dans les carmina de Paulin de Nole. Poétique virgilienne et léçon apologétique, «Revue d'Histoire de la Spiritualité» 48, 1972, pp. 129-144 Doignon 1984-1985 = J. Doignon, Les "nobles disciplines" et le "visage de la verité" dans les premiers dialogues d'Augustin. Un commentaire de Soliloques 2, 20, 35, «Jahrbuch für Antike und Christentum» 27-28, 1984-1985, pp. 116-123 Drexler 1956 = H. Drexler, Maiestas, «Aevum» 30, 1956, pp. 195-212. Duckworth 1967 = G.E. Duckworth, Five Centuries of Latin Hexameter Poetry: Silver Age and Late Empire, «Transactions and Proceedings of American Philological Association» 98, 1967, pp. 77-150 Dulaey 2004 = M. Dulaey, Augustin en Provence dans les premiers décennies du Ve siècle: le temoignage des Formulae d'Eucher, in AA.VV., Comunicazione e ricezione …, pp. 121-146 Duval 1968 = Y.M. Duval, Recherches sur la langue et la littérature latine: Bellerophon et les ascètes chrétiens. "Melancholia" ou "otium"?, «Caesarodunum» 2, 1968, pp. 183-190 Duval 1973 = Y.M. Duval, Le livre de Ionas dans la littérature chrétienne grecque et latine. Sources et influence du Commentaire sur Ionas de saint Jérôme, Paris 1973 Duval 1990 = Y.M. Duval, La date du De natura de Pélage. Les premières étapes de la controverse sur la nature de la grâce, «Revue des Études Augustiniennes» 36, 1990, pp. 257-283 Ebert 18892 = A. Ebert, Allgemeine Geschichte der Literatur des Mittelalters im Abendlande bis zum Beginne des XI Jahrhunderts, 2 voll., Leipzig 18892 Effe 1971 = D. Effe, Labor improbus. Ein Grundgedanke der Georgica in der Sicht des Manilius, ‘Gymnasium’ 78, 1971, pp. 393-399

Page 9: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

377

Elberti 1999 = A. Elberti, Prospero di Aquitania. Teologo e discepolo, Roma 1999 Ernout – Meillet 19674 = A. Ernout – A. Meillet, Dictionnaire étymologique de la langue latine, Paris 19674

Evans 1968 = R.F. Evans, Pelagius. Inquiries and Reappraisals, London 1968

Fabre 1948 = P. Fabre, Essai sur la chronologie de l’oeuvre de saint Paulin de Nole, Paris 1948 Feder 1927 = A. Feder, Studien zum Schriftstellerkatalog des heiligen Hieronymus, Freiburg i. Br. 1927 Felgentreu 1999 = F. Felgentreu, Claudians praefationes. Bedingungen, Beschreibungen und Wirkungen einer poetischen Kleinform, Stuttgart und Leipzig 1999 Field 1964 = F. Field, Origenis Hexapla, 2 voll., Hildesheim 1964 Fo 1999 = A. Fo, Il cosiddetto Epigramma Paulini attribuito a Paolino di Béziers: testo criticamente riveduto, traduzione e studio introduttivo, «Romanobarbarica» 16, 1999, pp. 97-167 Fontaine 1967-1969 = J. Fontaine (a cura di), Sulpice Sévère, Vie de Saint Martin, SC 133-135, Paris 1967-1969 Fontaine 1975 = J. Fontaine, Le mélange des genres dans la poésie de Prudence, in AA. VV. Forma futuri. Studi in onore del Card. M. Pellegrino, Torino 1975, pp. 755-777 Fontaine 1978 = J. Fontaine, La conversion du christianisme à la culture antique: la lecture chrétienne de l'univers bucolique de Virgile, «Lettres d'humanité» 1, 1978, pp. 50-75 Fontaine 1979 = J. Fontaine, L'aristocratie occidentale devant le monachisme aux IVe et Ve

siècle, «Rivista di Storia e Letteratura religiosa» 15, 1979, pp. 28-53 Fontaine 1981 = J. Fontaine, Naissance de la poésie dans l'Occident chrétien, Paris 1981 Fontaine 1982 = J. Fontaine, Un cliché de la spiritualité antique tardive: stetit immobilis, in AA.VV., Romanitas et Christianitas. Untersuchungen zur Geschichte und Literatur der römischen Kaiserzeit J. Straub gewidmet, Berlin 1982, pp. 528-552 Frank 1964 = K.S. Frank, jAggeliko;" bivo". Begriffsanalytische und begriffsgeschichtliche Untersuchung zum "engelgleichen leben" im frühen Mönchtum, Münster 1964 Friedrich 1956 = W.H. Friedrich, Episches Unwetter, in AA.VV., Festschrift B. Snell, München 1956, pp. 77-87

Page 10: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

378

Fugier 1963 = H. Fugier, Recherches sur l'expression du sacré dans la langue latine, Paris 1963 Gagé 1933 = J. Gagé, La théologie de la victoire impériale, «Revue d'Histoire» 171, 1933, pp. 1-43 Gagliardi 1980 = D. Gagliardi, Uno stilema virgiliano, «Orpheus» N.S. 1, 1980, pp. 123-125 Gaidioz 1949 = J. Gaidioz, Saint Prosper d'Aquitaine et le tome à Flavien, «Recherches des Sciences religieuses» 23, 1949, pp. 271-301 Gallico 1982 = A. Gallico, Note per una nuova edizione dell'Epigramma Paulini, «Studi Storico Religiosi» 6, 1982, pp. 163-172 Gallo 1977 = G. Gallo, Uno scritto filo-pelagiano attribuibile a Ilario di Arles, «Aevum» 51, 1977, pp. 333-348 Galot 1965 = J. Galot, La rédemption, mystère d'alliance, Paris-Bruges 1965 Gernentz 1918 = W. Gernentz, Laudes Romae , diss. Rostock 1918 Gisinger 1937 = F. Gisinger, Oceanus, in RE XVII/2, 1937, cc. 2308-2349 Gloire 1967-1968 = F. Gloire, Sources de s. Jerôme et de s. Augustin, «Sacris Erudiri» 18, 1967-1968, pp. 452-457 Goldschmidt 1978 = V. Goldschmidt, Remarques sur l'origine épicurienne de la prénotion, in AA.VV., Les Stoïciens et leur logique. Actes du colloque de Chantilly, 18-22 septembre 1976, Paris 1978, pp. 155-169 Gori 1991 = F. Gori, La pericope cristologica del De trinitate X pseudoatanasiano nel Libellus emendationis di Leporio, «Augustinianum» 31, 1991, pp. 361-386 Gori 1999 = F. Gori, Il Praedestinatus di Arnobio il giovane. L'eresiologia contro l'agostinismo, Roma 1999 Gougad 1934 = L. Gougad, Les critiques formulées contre les premiers moines d'Occident, «Revue Mabillon» 24, 1934, pp. 145-163 Graeser 1975 = A. Graeser, Zenon von Kition. Positionen und Probleme, Berlin-New York 1975 Griffe 1956 = E. Griffe, L’epigramma Paulini, poème gallo-romain du V siècle, «Revue des Études Augustiniennes» 2, 1956, pp. 187-194 Griffe 1957 = E. Griffe, La Gaule chrétienne à l'époque romaine, 2 voll., Paris-Toulouse 1957

Page 11: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

379

Griffe 1961 = E. Griffe, Pro Vincentio Lirinensi, «Bulletin de Littérature Ecclésiastique» 62, 1961, pp. 26-32 Grossi 1979 = V. Grossi, La crisi antropologica nel monastero di Adrumeto, «Augustinianum» 19, 1979, pp. 103-133 Grossi 1980 = V. Grossi, L'antropologia cristiana negli scritti di S. Agostino (De gratia et libero arbitrio, De correptione et gratia), «Studi Storico-Religiosi» 4, 1980, pp. 89-113 Grossi 1985 = V. Grossi, Il termine praedestinatio tra il 420 e il 435. Dalla linea agostiniana dei salvati a quella dei salvati e dei dannati, «Augustinianum» 25, 1985, pp. 33-41 Grossi 1994 = V. Grossi, La ricezione "sentenziale" di Agostino in Prospero di Aquitania. Alle origini delle fonti sentenziali attribuite ad Agostino, in AA. VV., Traditio Augustiniana. Studien über Augustinus und seine Rezeption. Festgabe W. Eckermann, Würzburg 1994, pp. 123-140 Grossi 2006 = V. Grossi, L'origenismo latino negli scritti agostiniani: dagli origenisti agli origeniani, «Augustinianum» 46, 2006, pp. 51-89 Grotjahn 1979 = R. Grotjahn, Linguistische und statistische Methoden in Metrik und Textwissenschaft, Bochum 1979 Guazzoni Foà = V. Guazzoni Foà, La terminologia filosofica ciceroniana, «Giornale di Metafisica» 13, 1958, pp. 225-242 Gunermann 1973 = H. Gunermann, Literarische und philosophische Tradition im ersten Tagesgespräch von Augustinus' De ordine, «Recherches Augustiniennes» 9, 1973, pp. 183-226 Guttilla 1989 = G. Guttilla, San Paolino e i barbari nei Natalicia, «Koinonía» 13, 1989, pp. 5-26 Guttilla 2000 = G. Guttilla, Meritis et nomine Felix: i Wortspiele con i nomi propri negli scritti di Paolino di Nola, «Scholia» 9, 2000, pp. 96-109 Guttilla 2004 = G. Guttilla, Dottrina e retorica cristiana nel carm. 31 di Paolino di Nola, «Augustinianum» 44, 2004, pp. 51-90 Hauser 1950 = M. Hauser, Der römische Begriff Cura, diss. Basel 1950 Heim 1974 = F. HEIM, Le thème de la "victoire sans combat", in Y.M. Duval (a cura di), Ambroise de Milan. XVI Centenaire de son élection épiscopale, Paris 1974, pp. 267-281 Helm 1957 = R. Helm, Prosper Tyro, in RE XXIII, 1957, pp. 884-887 Herzog 1966 = R. Herzog, Die allegoriche Dichtkunst des Prudentius, München 1966

Page 12: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

380

Homey 1972 = H.H. Homey, Studien zur Alethia des Claudius Marius Victorius, diss. Bonn 1972 Hübner 1970 = W. Hübner, Dirae in römischen Epos, Hildesheim 1970 Huegelmeyer 1962 = C.T. Huegelmeyer, Carmen de ingratis S. Prosperi Aquitani. A translation with an Introduction and a Commentary, Washington 1962 Hwang 2009 = A.Y. Hwang, Intrepid Lover of perfect Grace: the Life and Thought of Prosper of Aquitaine, Washington 2009 Ioppolo 1984 = A.M. Ioppolo, "Doxa" ed "epoché" in Arcesilao, «Elenchos» 5, 1984, pp. 317-363 Isola 2003-2005 = A. Isola, In margine ad una lettura dell'Epigramma Paulini, «Romanobarbarica» 18, 2003-2005, pp. 315-333 Jacquin 1906 = M. Jacquin, La question de la prédestination aux Ve-VIe siècles: saint Prosper d'Aquitaine, Vincent de Lérins, Cassien, «Revue d'Histoire Ecclésiastique» 7, 1906, pp. 269-299 Jacquin 1907 = M. Jacquin, A quelle date apparaît le terme "Semipélagien"?, «Revue des Sciences Philosophiques et Théologiques» 1, 1907, pp. 506-508 Jeremias 2000 = J. Jeremias [a cura di], Amos. Traduzione e commento a cura di J.J., trad. it. a cura di F. Ronchi, Brescia 2000 Jossua 1968 = J.P. Jossua, Le salut, incarnation ou mystère pascal chez les Pères de l'Église de saint Irénée à saint Léon le Grand, Paris 1968 Kadar 1967 = Z. Kádár, Le rôle de la soie dans la vie économique et sociale de l'empire romain d'après les documents écrits, «Acta Classica Universitatis Scientiarum Debreceniensis» 3, 1967, pp. 89-98 Kambylis 1965 = A. Kambylis, Die Dichterweihe und ihre Symbolik. Untersuchungen zu Hesiodos, Kallimachos, Properz und Ennius, Heidelberg 1965 Kent 1948 = R.G. Kent, A Problem of Latin Prosody, in AA.VV., Mélanges J. Marouzeau, Paris 1948, pp. 303-308 Knauer 1957 = G.N. Knauer, Peregrinatio animae, «Hermes» 85, 1957, pp. 216-248 Koch 1907 = H. Koch, Vincenz von Lerins und Gennadius, in ‘Text und Untersuchungen’ 31/2, Leipzig 1907 Kriel 1991 = D.M. Kriel, Sodoma in fifth Century Biblical Epic, «Acta Classica» 34, 1991, pp. 7-20

Page 13: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

381

Kroll 1978 = W. Kroll, Studien zum Verständnis der römischen Literatur, New York-London 1978 (rist. anast. = Stuttgart 1924) Kühner 1966 = R. Kühner, Ausfürliche Grammatik der lateinischen Sprache, 2 voll., Hannover 1966 La Bua 1999 = G. La Bua, L'inno nella letteratura poetica latina, San Severo [Fg] 1999 Lagarrigue 1980 = G. Lagarrigue, Orientius et les poètes aquitains de son temps, «Revue des Études Latines» 58, 1980, pp. 19-22 Lagarrigue 1983 = G. Lagarrigue, Le Carmen de Providentia Dei. Optimisme religieux et espoir patriotique, in AA.VV., Hommage à R. Schilling, Paris 1983, pp. 137-145 Lau 1975 = D. Lau, Der lateinischen Begriff Labor, München 1975 Lausberg 19732 = H. Lausberg, Handbuch der literarischen Rhetorik, München 19732 Lavarenne 1933 = M. Laverenne, Étude sur la langue du poète Prudence, Paris 1933 Le Boeuffle 1977 = A. Le Boeuffle, Les noms latins d'astres et de constellations, Paris 1977 Le Boeuffle 1987 = A. Le Boeuffle, Astronomie. Astrologie. Lexique latin, Paris 1987 Lehmann 1998 = T. Lehmann, Zu Alarichs Beutezug in Campanien: Ein neu entdecktes Gedicht des Paulinus Nolanus, «Römische Quartalschrift» 93, 1998, pp. 181-199 Leonardi 1977 = C. Leonardi, Alle origini della cristianità medievale: Giovanni Cassiano e Salviano di Marsiglia, «Studi Medievali» 18, 1977, pp. 491-608 Leumann – Hofmann – Szantyr 19772 = Lateinische Laut- und Formen-Lehre von M- Leuman; Lateinische Syntax und Stilistik von J.B. Hofmann. Neubearbeitet von A. Szantyr, 2 voll., München 19722-19772 [1926/1928 - 1965] Levy 1978 = C. Lévy, Scepticisme de Arcésilas, «Revue des Études Latines» 56, 1978, pp. 335-348 Levy 1992 = C. Lévy, Cicero Academicus. Recherches sur les Académiques et sur la philosophie cicéronienne, Roma 1992 Lienhard 1977 = J.T. Lienhard, The Earliest Florilegia of Augustine, «Augustinian Studies» 8, 1977, pp. 21-31 Lissberger 1934 = E. Lissberger, Das Fortleben der römischen Elegiker in den Carmina epigraphica, diss. Tübingen 1934 Loi 1970 = V. Loi, Lattanzio nella storia del linguaggio e del pensiero teologico preniceno, Zürich 1970

Page 14: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

382

Longpré 1978 = A. Longpré, Le De Providentia divina de Prosper d'Aquitaine et la question de son authenticité, «Revue des Études Anciennes» 80, 1978, pp. 108-113 Lorenz 1962 = R. Lorenz, Der Augustinismus Prospers von Aquitanien, «Zeitschrift für Kirchengeschichte» 73, 1962, pp. 217-253 Lössl 2001 = J. Lössl, Julian von Aeclanum. Studien zu seinem Leben, seinem Werk, seiner Lehre und ihrer Überlieferung, Leiden 2001 Lot 1935 = F. Lot, Les invasions germaniques, Paris 1935 Lumpe 1966 = A. Lumpe, Exemplum, in RLAC 6, Stuttgart 1966, cc. 1229-1257 Luongo 1992 = G. Luongo, Lo specchio dell'agiografo. S. Felice nei carmi XV e XVI di Paolino di Nola, Napoli 1992 Lyonnet 1963 = S. Lyonnet, Rom 5, 12 chez saint Augustin, in AA.VV., Mélange Henri de Lubac, I, Aubier 1963, pp. 327-339 McHugh 1968 = M.P. McHugh, Observations on the text of the Carmen de providentia Dei, «Manuscripta» 12, 1968, pp. 3-9 Maier 1965 = J. L. Maier, La date de la rétractation de Leporius et celle du "Sermon 396" de saint Augustin, «Revue des Études Augustiniennes» 11, 1965, pp. 39-42 Manitius 1888 = M. Manitius, Über das Gedicht de providentia divina, «Zeitschrift für die österreichischen Gymnasien» 39, 1888, pp. 580-584 Manitius 1889 = M. Manitius, Beiträge zur Geschichte früchristlicher Dichter im Mittelalter, «Sitzungberichte der Akademie Wien» 117, 1889, pp. 18-23 Manitius 1890 = M. Manitius, Beiträge zur Geschichte früchristlicher Dichter im Mittelalter, «Sitzungberichte der Akademie Wien» 121, 1890, pp. 12-19 Manitius 1891a = M. Manitius, Geschichte der christlich-lateinischen Poesie bis zur Mitte des 8. Jahrunderts, Stuttgart 1891. Manitius 1891b = M. Manitius, Über Hexametersaugsgänge in der lateinischen Poesie, «Rheinischen Museum» 46, 1891, pp. 622-626 Mara 1980 = M.G. Mara, Agostino d'Ippona: massa peccatorum, massa sanctorum, «Studi Storico-Religiosi» 4, 1980, pp. 77-87 Marcovich 1983 = M. Marcovich, The Text of St. Prosper's De Providentia Dei, «Illinois Classical Studies» 8, 1983, pp. 108-121

Page 15: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

383

Marin 1981 = M. Marin, Ricerche sull'esegesi agostiniana della parabola delle dieci vergini [Matth. 25, 1-3], Bari 1981 Mariotti 1962 = S. Mariotti, Epigrammata Bobiensia, in RE suppl. IX, 1962, pp. 37-65 Marouzeau 1956 = J. Marouzeau, Quelque trace de l'aspiration initiale, in AA.VV. Hommages à M. Neidermann, Bruxelles 1956, pp. 238-243 Martinetto 1971 = G. Martinetto, Les premières reactions antiaugustiniennes de Pélage, «Revue des Études Augustiniennes» 17, 1971, pp. 83-117 Martorelli 2008 = U. Martorelli, Redeat verum. Studi sulla tecnica poetica di Mario Claudio Vittorio, Stuttgart 2008 Mattiacci 1990 = S. Mattiacci, I carmi e i frammenti di Tiberiano. Introduzione, edizione critica, traduzione e commento, Firenze 1990 Mazzera 1996 = M. Mazzera, Sedulius, Carmen paschale Buch III, hrsg., übers. und kommentiert von M.Mazzera, Basel 1996 Menna 1962 = P. Menna, Illud carmen quod Ad coniugem inscribitur, divi Paulini Nolani sitne an divi Prosperi Aquitani, «Latinitas» 10, 1962, pp. 208-214 Minunco 1991-1992 = G. Micunco, Chaos ingruit horridum (Prud. cath. 5, 3), «Invigilata Lucernis» 13-14, 1991-1992, pp. 219-243 Mohrmann 1932 = Ch. Mohrmann, Die altchristliche Sondersprache in den Sermones des heiligen Augustin I, Nijmegen 1932 Mohrmann 1953 = Ch. Mohrmann, Statio, «Vigiliae Christianae» 7, 1953, pp. 221-245 Mohrmann 1965 = Ch. Mohrmann, Études sur le latin des chrétiens, III: Latin chrétien et latin liturgique, Roma 1965 Molinier 1890 = A. Molinier, Catalogue des manuscripts de la Bibliothèque Mazarine, 3 voll., Paris 1890 Moreau 1971 = J. Moreau, L'âme du monde de Platon aux Stoiciens, Hildesheim – New York 1971 (rist. anast.) Moreschini 1979 = C. Moreschini, Osservazioni sul lessico filosofico di Cicerone, «Annali della Scuola Normale di Pisa» 9, 1979, pp. 99-178 Moreschini 1983 = C. Moreschini, Il contributo di Gerolamo alla polemica pelagiana, «Cristianesimo nella storia» 3, 1983, pp. 61-71 Moreschini 2004 = C. Moreschini, Natura e peccatum in Giuliano d'Eclano, in A.V. Nazzaro (a cura di), Giuliano d'Eclano … , pp. 56-72

Page 16: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

384

Moricca 1932 = U. Moricca, Storia della letteratura latina cristiana, 3 voll., Torino 1932 Morin 1895 = G. Morin, Saint Prosper de Reggio, «Revue Bénédictine» 12, 1895, pp. 241-257 Moussy 1974 = C. Moussy, Paulin de Pella, Poème d'action de grace et prière. Introduction, texte critique, traduction, notes et index par C. M., Paris 1974 Müller 1894 = L. Müller, De re metrica poetarum Latinorum praeter Plautum et Terentium libri septem, Petropoli et Lipsiae 1894 Myoshi 1974 = M. Myoshi, Der Anfang des Reiseberichts Lk. 9, 51-10, 24. Eine redaktiongeschichtliche Untersuchung, Roma 1974 Nazzaro 1991 = A.V. Nazzaro, Giuliano d'Eclano polemista negli ad Turbantium libri IV, in S. Pricoco - F. Rizzo - T. Sardella (a cura di), Sicilia e Italia suburbicaria tra IV e VIII secolo, Soveria Mannelli 1991, pp. 297-326 Nazzaro 1998 = A.V. Nazzaro, Paolino, in Enciclopedia Oraziana, III, Roma 1998, pp. 77-78 Nazzaro 2001 = A.V. Nazzaro, Poesia biblica come espressione teologica: fra tardoantico e altomedioevo, in F. Stella (a cura di), La scrittura infinita. Bibbia e poesia in età medievale e umanistica, Firenze 2001, pp. 119-153 Nazzaro 2004 = A.V. Nazzaro, Il proemio della Laus sancti Iohannis (carm. VI) di Paolino di Nola, in AA.VV., Ad contemplandam sapientiam. Studi di Filologia Letteratura e Storia in memoria di Sandro Leanza, Soveria Mannelli 2004, pp. 475-490 Nodes 1993 = D.J. Nodes, Doctrine and Exegesis in Biblical Latin Poetry, Leeds 1993 Norden 1926 = E. Norden, Publius Vergilius Maro. Aeneis Buch VI, Leipzig 1926 Noris 1673 = E. Noris, Dissertatio de Synodo V oecumenica in qua Origenis ac Theodori Mopsuesteni Pelagiani erroris auctorum iusta damnatio exponitur, Paduae 1673 Nougaret 1948 = L. Nougaret, Traité de métrique latine, Paris 1948 Nuvolone 1980 = F. Nuvolone, Les premières réactions antiaugustiniennes de Pélage, «Revue des Études Augustiniennes» 26, 1980, pp. 105-117 O' Connor 1963 = W. O' Connor, Saint Vincent of Lerins and Saint Augustin. Was the Commonitorium of saint Vincent of Lerins intended as a polemic treatise against saint Augustine and his doctrine on predestination?, «Doctor communis» 16, 1963, pp. 123-257 Oroz Reta 1968 = J. Oroz Reta, En torno a una metafora agostiniana. El "puerto de la- filosofia", «La Ciudad de Dios» 181, 1968, pp. 823-844

Page 17: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

385

Palla 1981 = Prudenzio, Hamartigenia. Introduzione, traduzione e commento a cura di R. Palla, Pisa 1981 Palla 1983 = R. Palla, Appunti sul makarismòs e sulla fortuna di un verso virgiliano, «Studi Classici e Orientali» 33, 1983, pp. 171-192 Palla 1991 = R. Palla, Aspetti e momenti della poesia cristiana latina del quarto secolo, in AA. VV., La poesia. Origine e sviluppo delle forme poetiche nella letteratura occidentale, I, Pisa 1991, pp. 97-116 Palla 1998 = R. Palla, Rivisitando il Poema ultimum: l'editio princeps di Ludovico Antonio Muratori, in G. Luongo (a cura di), Anchora vitae. Atti del II Convegno paoliniano nel XVI centenario del ritiro di Paolino a Nola, Napoli-Roma 1998, pp. 407-430

Palla 2003 = cfr. Corsano 2003 Pease 1967 = A.S. Pease (a cura di), Publi Vergili Maronis, Aeneidos liber IV, Darmstadt 1967 (rist. anast.) Pease 1968 = A.S. Pease, (a cura di), M. Tulli Ciceronis, De natura deorum, 2 voll., Darmstadt 1968 (rist. anast.) Pecere 1971 = O. Pecere, In margine a un nuovo commento della VI satira di Persio, «Rivista di Filologia e di Istruzione Classica» 99, 1971, pp. 217-242 Pelland 1936 = L. Pelland, Sancti Prosperi Aquilani doctrina de praedestinatione et voluntate salvifica, Montréal 1936 Pellegrin 1961 = E. Pellegrin, Manuscripts de Pétrarque dans les bibliothèques de France, «Italia medievale e umanistica» 4, 1961, pp. 341-431 Pellegrino 1964 = M. Pellegrino, Il topos dello status erectus nel contesto filosofico e biblico. A proposito di Ad Diognetum 10, 1-2, in AA.VV. Mullus. Festschrift Th. Klauser, Münster 1964, pp. 273-280 Pétré 1948 = H. Pétré, Caritas. Étude sur le vocabulaire latin de la Charité chrétienne, Louvain 1948 Piscitelli Carpino 1998 = T. Piscitelli Carpino, La teologia della croce in Paolino di Nola, in G. Luongo (a cura di) , Anchora vitae…, pp. 263-294

Pizzolato 1978 = L.F. Pizzolato, La dottrina esegetica di Sant'Ambrogio, Milano 1978 Pizzolato 1995 = L.F. Pizzolato, L'"indurimento" del cuore del Faraone fra Gregorio di Nissa e Agostino, in AA.VV., Studi sul cristianesimo antico e moderno in onore di M.G. Mara, II, Roma 1995, pp. 511-525

Page 18: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

386

Plagnieux 1956 = J. Plagnieux, Le grief de complicité entre les erreurs nestorienne et pélagienne: d'Augustin à Cassien par Prosper d'Aquitaine?, «Recherches Augustiniennes» 2, 1956, pp. 391-403 Pligersdorffer 1965 = G. Pligersdorffer, Bemerkungen zu den Proömien von Augustins Contra Academicos I und De beata vita, in AA.VV., Speculum historiale. Geschichte im Spiegel von Geschichtsschreibung und Geschichtsdeutung, München 1965, pp. 18-33 Pohlenz 1967 = M. Pohlenz, La Stoà, trad. it., I, Firenze 1967 Pollastri 2000 = A. Pollastri, Zosimo, in Enciclopedia dei papi, I, Roma 2000, pp. 394-396 Pollmann 1992 = K. Pollmann, Das sogenannte Heptateuchdichter und die Alethia des Claudius Marius Victorius. Anmerkungen zur Datierungsfrage und zur Imitationsforschung, «Hermes» 120, 1992, pp. 490-501 Prete 1987 = S. Prete, La povertà in Paolino: estetismo letterario o sincerità di convertito?, in Id., Motivi ascetici e letterari in Paolino di Nola, Napoli 1987, pp. 117-137 Pricoco 1978 = S. Pricoco, L’isola dei santi. Il cenobio di Lerino e le origini del monachesimo gallico, Roma 1978 Pricoco 1984 = S. Pricoco, Sepositus monacw/' ejni; rure (Aus. Epist.6, 23 Prete), in S. Costanza (a cura di), La poesia tardoantica: tra retorica, teologia e politica, Messina 1984, pp. 289-307 Pricoco 1992 = S. Pricoco, Monaci filosofi e santi. Saggi di storia della cultura tardoantica, Soveria Mannelli 1992 Pricoco 1999 = S. Pricoco, Una nota sull'agostinismo, in G. Bentivegna- S. Bugio (a cura di), Filosofia scienza cultura. Studi in onore di C. Dollo, Soveria Mannelli 1999, pp. 751-766 Quacquarelli 1956 = A. Quacquarelli, La retorica antica al bivio, Roma 1956 Quacquarelli 1960 = A. Quacquarelli, Retorica e liturgia antenicena, Roma 1960 Rahner 1941 = H. Rahner, Flumina de ventre Christi (Ioh. 7, 37-38), «Biblica» 22, 1941, pp. 269-302 Rapisarda 1993 = C.A. Rapisarda, Linguaggio biblico e motivi elegiaci nel Commonitorium di Orienzio, in G. Catanzaro- F. Cantucci (a cura di), La poesia cristiana…, pp. 167-190 Rinaldi 1994 = G. Rinaldi, Obiezioni al monachesimo da parte dei pagani in area mediterranea (secoli IV e V), in AA.VV. Cristianesimo e specificità regionali nel Mediterraneo latino (saec. IV-VI). XII Incontro di studiosi dell'Antichità cristiana, Roma 1994, pp. 31-82

Page 19: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

387

Rivière 1952 = J. Rivière, Le dogme de la Rédemption après saint Augustin, Paris 1952 Roberts 1985 = M. Roberts, Biblical Epic and Rhetorical Paraphrase in Late Antiquity, Liverpool 1985 Roberts 2002 = M. Roberts, Creation in Ovid's "Metamorphoses" and the Latin poets of late antiquity, «Arethusa» 35, 2002, pp. 403-415 Ruggiero 1996 = Paolino di Nola. I carmi. Testo latino con introduzione, traduzione italiana, note e indici a cura di A. Ruggiero, 2 voll., Napoli 1996 Salemme 2000 = C. Salemme, Introduzione agli Astronomica di Manilio, Napoli 2000 Salvatore 1968 = Commodiano, Instructiones. Testo critico, traduzione e note esegetiche a cura di A. Salvatore, Napoli 1968 Salvatore 1977 = Commodiano, Carme apologetico. Introduzione, testo critico, traduzione, commento a cura di A. Salvatore, Torino 1977 Sandbach 1971 = F.H. Sandbach, Phantasía kataleptiké, in A.A. Long (a cura di), Problems in Stoicism, London 1971, pp. 7-21

Santelia 2009 = Prospero di Aquitania, Ad coniugem suam, a cura di S. Santelia, Napoli 2009 Sauvage 1975 = A. Sauvage, Le serpent dans la poésie latine, «Revue Belge de philologie, littérature et histoire anciennes» 49, 1975, pp. 241-254

Schilling 1971 = R. Schilling, Sacrum et profanum. Essai d'interprétation, «Latomus» 30, 1971, pp. 953-969 Schmid 1984 = W. Schmid, Epicuro e l'epicureismo cristiano, trad. it. a cura di I. Ronca, Brescia 1984 Schmidt 1835 = C.G. Schmidt, Das Weltall und die Weltseele in dem Gedanken der Alten, Leipzig 1835 Scholl 1960 = N. Scholl, Providentia. Untersuchungen zur Vorsehungslehre bei Plotin und Augustin, diss. Freiburg - i.- B. 1960 Schwartz 1971-1972 = J. Schwartz, Philon et l'apologétique chrétienne du second siècle, in AA.VV., Hommages à A. Dupont-Sommer, Paris 1971-1972, pp. 494-508 Sciuto 1959 = F. Sciuto, Nonnulla de codicibus Prosperi Aquitani, «Miscellanea di studi di letteratura cristiana antica» 9, 1959, pp. 19-24. Segal 1998 = C. Segal, Lucrezio. Angoscia e morte nel De rerum natura, trad. it. a cura di F. Citti, Bologna 1998

Page 20: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

388

Sfameni Gasparro 1987 = G. Sfameni Gasparro, Critica del sacrificio cruento e antropologia in Grecia: da Pitagora a Porfirio, in F. Vattioni (a cura di), Sangue e antropologia. Riti e culto, I, Roma 1987, pp. 107-155 Siniscalco 1974 = P. Siniscalco, Christum narrare et dilectionem monere. Osservazioni sulla narratio del De catechizandis rudibus di Sant'Agostino, «Augustinianum» 14, 1974, pp. 605-623 Smolak 1968 = K. Smolak, Exegetischer Kommentar zu Prudentius Apotheosis (Hymnus, Praefatio, Apotheosis 1-216), diss. Wien 1968 Smolak 1982 = K. Smolak, Unentdeckte Lucrezspuren, «Wiener Studien» 86, 1973, pp. 216-239 Solignac 1982 = A. Solignac, Orens, in DSp XI, Paris 1982, cc. 903-906 Solignac 1986 = A. Solignac, Prosper d'Aquitaine, in DSp XII, Paris 1986, cc. 2446-2456 Solignac 1989 = A. Solignac, Semipélagiens, in DSp XIV, Paris 1989, cc. 556-568 Solmsen 1894 = F. Solmsen, Studien zur lateinischen Lautgeschichte, Strassburg 1894 Soubiran 1959 = J. Soubiran, Intremere omnem et si bona norint. Recherches sur l'accent de mot dans la clausule de l'hexamètre latin, «Pallas» 8, 1959, pp. 23-56 Soubiran 1965 = J. Soubiran, Prosodie et métrique des Bella Parisiacae Urbis d'Abbon, «Journal des Savants» 1965, 204-331 Soubiran 1969 = J. Soubiran, Les hexamètres spondaïques à quadrisillabe finale. Problèmes de liaisons syllabiques, «Giornale Italiano di Filologia» 21, 1969, pp. 329-349 Stählin 1974 = G. Stählin, Das Bild der Witwe, «Jahrbuch für Antike und Christentum» 17, 1974, pp. 5-20 Stella 2001 = F. Stella, Poesia e teologia. L'Occidente latino tra IV e VIII secolo, Milano 2001 Stroh 1935 = M. Stroh, Der Begriff der natura vitiata bei Augustinus, «Theologische Quartalschrift» 135, 1935, pp. 184-203 Studer 1975a = B. Studer, Die Einflüsse der Exegese Augustins auf die Predigten Leos des Grossen, in AA. VV., Forma futuri. Studi in onore del Cardinale Michele Pellegrino, Torino 1975, pp. 915-930 Studer 1975b = B. Studer, Sacramentum et exemplum chez saint Augustin, «Recherches Augustiniennes» 10, 1975, pp. 87-147

Page 21: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

389

Studer 1985 = B. Studer, Una persona in Christo. Ein augustinisches Thema bei Leo dem Grossen, «Augustinianum» 25, 1985, pp. 453-487 Taranto 2003 = S. Taranto, Giovanni Cassiano e Agostino: la dottrina della grazia, in AA.VV., Jean Cassien entre l'Orient et l'Occident. Actes du colloque international organisé par le New Europe College en collaboration avec la L. Beltzmann Gesellschaft (Bucarest 27-28 septembre 2001), Paris 2003, pp. 67-132 Tartari Chersoni 1974 = M. Tartari Chersoni, La "navicella dell'ingegno" da Properzio a Dante, «Bollettino di Studi Latini» 4, 1974, pp. 219-228 Thanner 2004 = N. Thanner, Was bedeutet die "Anakephalaiosis" der gesamten Schöpfung in Eph. 1, 10, «Sapientia crucis» 5, 2004, pp. 5-67 Theiler 1982 = W. Theiler, Posidonios. Die Fragmente, 2 voll., Berlin-New York 1982 (rist. anast.) Tibiletti 1977 = C. Tibiletti, Giovanni Cassiano. Formazione e dottrina, «Augustinianum» 17, 1977, pp. 355-380 Tibiletti 1979 = C. Tibiletti, Libero arbitrio e grazia in Fausto di Riez, «Augustinianum» 19, 1979, pp. 259-285 Tibiletti 1980 = C. Tibiletti, La salvezza umana in Fausto di Riez, «Orpheus» N.S. 1, 1980, pp. 371-390 Tibiletti 1982 = C. Tibiletti, Valeriano di Cimiez e la teologia dei Maestri Provenzali, «Augustinianum» 22, 1982, pp. 513-532 Tibiletti 1985 = C. Tibiletti, Rassegna di studi sui "Semipelagiani", «Augustinianum» 25, 1985, pp. 507-522 Tibiletti 1990 = C. Tibiletti, Note sulla teologia del Carmen De Providentia Dei, «Augustinianum» 30, 1990, pp. 453-476 Tillemont 1711 = S. Le Nain de Tillemont, Mémoires pour servir à l'histoire ecclésiastique des six premiers siècles, Paris 1711 Todd 1977 = R.B. Todd, Monism and Immanence: the Foundations of Stoic Physics, in AA.VV. The Stoics, a cura di J.M. Rist, Berkeley 1977, pp. 137-160

Traina 1987 = A. Traina, Lo stile "drammatico" del filosofo Seneca, Bologna 1987 Tränkle 1960 = H. Tränkle, Die Sprachtkunst des Properz und die Tradition der lateinischen Dichtersprache, Wiesbaden 1960 Trapé 1959 = A. Trapé, La nozione del mutabile e dell'immutabile in s. Agostino, Tolentino 1959

Page 22: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

390

Trout 1999 = D. Trout, Paulinus of Nola. Life, Letters and Poems, Berkeley – Los Angeles – London 1999 Usener 1887 = H. Usener, Epicurea, Leipzig 1887 Valentin 1900 = P. Valentin, Saint Prosper d'Aquitaine. Étude sur la littérature latine ecclésiastique au V siècle en Gaule, Toulouse-Paris 1900 Van der Laan 1900 = P.W.A.Th. Van der Laan, Sedulius, Carmen paschale Boek 4, Oud-Beijerland 1990. Vermander 1982 = J.M. Vermander, La polémique des Apologistes latins contre les Dieux du paganisme, «Recherches Augustiniennes» 17, 1982, pp. 3-128. Villegas Marin 2003 = R.Villegas Marin, En polémica con Julián de Eclanum. Por una nueva lectura del Syllabus de gratia de Próspero de Aquitania , «Augustinianum» 43, 2003, pp. 81-124 Viller 1925 = M. Viller, Le martyr et l’ascèse, «Revue d’Ascétique et de Mystique» 6, 1925, pp. 105-142 Vinel 1995 = F. Vinel, Une étape vers l'affirmation du salut universel. Prosper d'Aquitaine, Lettre à Rufin sur la grâce et le libre arbitre. Introduction et traduction, «Revue d'Histoire Ecclésiastique» 90, 1995, pp. 377-395 Vollmer 1917 = F. Vollmer, Zur Geschichte des lateinischen Hexameters. Kurtze Endsilben in arsi, in «Sitzungsberichte der Akademie der Wissenschaften» X/3, München 1917 von Rad 1978 = G. von Rad, Traduzione e commento della Genesi, ediz. it. a cura delle Benedettine di Civitella San Paolo, Brescia 1978 Wang 1938 = J. Wang, Saint Augustin et les vertus des païens, Paris 1938 Weaver 1996 = R.H. Weaver, Divine grace and human agency. A study of the Semipelagian controversy, Macon 1996 Wells 2007 = P.S. Wells, La parola ai barbari. Come i popoli conquistati hanno disegnato l’Europa, trad. it., Milano 2007 Wermelinger 1975 = O. Wermelinger, Rom und Pelagius. Die theologische Position der römischen Bischöfe im pelagianischen Streit in den Jahren 411-432, Stuttgart 1975 Wermelinger 1989 = O. Wermelinger, Staatliche und kirchliche Zwangsmassnahmen in der Endphase des pelagianischen Streites, in AA.VV. Agostino d'Ippona. Quaestiones disputatae, Palermo 1989, pp. 75-100 Williams 1968 = G. Williams, Tradition and Originality in Roman Poetry, Oxford 1968

Page 23: Bibliografia - Edizioni ETS · H. Denziger – A. Schönmetzer, Barcinone-Friburgi Brisgoviae-Romae 1976 36 DSp = Dictionnaire de Spiritualité, Ascetique et Mystique, Paris 1933-1995

391

Wimmel 1960 = W. Wimmel, Kallimachos in Rom. Die Nachfolge seines apologetischen Dichtens in der Augusteerzeit, Wiesbaden 1960 Wolfram 19903 = H. Wolfram, Die Goten: von den Anfängen bis zur Mitte des 6. Jahrunderts, München 19903 Wright 2001 = D.F. Wright, Non posse peccare in this life (St. Augustine, De correptione et gratia 12, 33), «Studia Patristica» 38, 2001, pp. 348-356 Zarini 2007 = V. Zarini, Les préfaces dans la poésie panégyrique de la latinité tardive, in B. Bureau – Ch. Nicolas (edd.), Commencer et finir. Débuts et fins dans la littérature grecque, latine et néo-latine, Lyon 2007, p. 35-47 Zocca 1995 = E. Zocca, La senectus mundi. Significato, fonti e fortuna di un tema ciprianeo, «Augustinianum» 35, 1995, pp. 641-677 Zurli 1977 = L. Zurli, Dira fames (Verg. Aen. III, 256), «Giornale Italiano di Filologia» 8, 1977, pp. 176-180