,

ZAGREB

2017.

Bil TEN

- SUMARSKI FAKULTET ZAGREB Z AV OD ZA I STRAZI VAN J A U DR V N OJ I N D U ST R I J I

~umarskl fakultet Zagreb, Zavod za istra!lvanja u drvnoj lndustrifl: 41001 Zagreb, ~lmunsktJ 25, pp 178.

Tehnickl urednlk:

IVAN MICUDA

Dr STANKO BADJUN Mr BORIS LJULJKA

Redaktori:

1. Mr.Ing. Vladimir Brucl: TEHNICKO SVEUCILISTE HELSINKI TEHNICAL UNIVERSITY OF HELSINKI - DRZAVNI INSTITVT ZA TEHNICKA

ISTRAZIVANJA (STATE INSTVTVTE FOR TEHNICAL RESEARCH) Otaniemf, Finska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . • . . . • 1 - 5

2. Dr.Ing. Bozidar Petrit: lABORATORIJ ZA ISTRAZIVANJE SUMARSKIH PRO- IZVODA, Princes Risborough, Vet. Brltanija (FOREST PRODUCTS RESEARCH LABORATORY) .... • .. -~~·............................... 6 - 8

3. Prof .dring. Stevo Bojanin: INSTITYT ZA SUMARSKA ISTRAZIVANJA HEL- SINKI, FINSKA (METSANTVTKIMUSlAITOS) . . . . . . . . . . . . . • . • • . . . . . . . 9 -11

4. Mr Ing. Boris Ljuljka: INSTITUT ZA ISTRAZIVAN.IA DRVA I DRVNE TE- HNIKE U MtJNCHENU (INSTITVT FtJR HOLZFORSCHUNG UNO HOLZTECHNIK) Ml:JNCHEN; SR Njemocka • . . .. . . . . . . . . . . • . . • . • • • • • 12 -19

5. Doc.dr Ing. Stanko Badjun: DRZAVNI DRVARSKI ISTRAZIVACKI INSTITUT BRATISlAVA, CSSR (STATNY DREVARSKY, ~6Kl!JMNY 1JSTAV)........ 20-23

6. Mr Ing. Boris Lfuljka: TEHNICKI UNIVERZITET DREZDEN (rECHNISHE UNIVER- SITAT, Dresden DOR) . . . . . • • . . . . • . . . . . . . • . . . . . . • . . . . . . . . . • . . . . . . • . 14-27

7. Prof.dr ing. Marijan Breznjak: NORVESKI DRVNOINDUSTRIJSKI INSTITVT (NORSK TRETEKNISK INSTITUTT, Oslo, Norge)..................... 25 -30

Sadrzaf

Za rnternu upotrebu I

BROJ 3. ZAGREB 1972. GOD. 2.

Asls.Mr Ing. 8. LJulfka: TehnJckl Unfverzftet Dresden, DR Nfemacka (4-mfesecnl sudtfskl o-

rovak 1970 god • ) •

Dr Ing. J. Seifert, Munchen: Posjet, predavanje l razmlena mlllJenfa u Zavodu za lstrail-

vanja u drvnoj tndustrlfl, Zagreb 1971 god.).

Dipl. Ing. G. Btshner, MUnchen: Posjet, predavanje t razmfena mHI fenfo u Zovodu za lstro-

f tvanja u drunc] lndustrtlf, Zagreb 1971 god.).

Doc. dr Ing. S. Bad jun: Driavnl drvarskl lstrof lvackl lnstltut, CSSR (vllednevnl studlfskl pos-

Jet 1968, 1972. god.).

Dlelatnost ZAVODA ZA ISTRAZIVANJA U DRVNOJ INDUSTRIJI obuhveec cktlv-

nostt no pol] u znonstvenog roda, rodova no un~redfenlu prolzvodnfe, lzrade ekspertlzo, deve-

nja mUljenja I savjeta, lzrade lnvesticione tehnlcke dokumentaclje za drvnu lndustrlfu, odria-

vanjo tecajeva, semlnara Isl. zo uzdlzanje kodrova, objavlfivonja znanstvenlh I strucnlh redo-

va I sudjelovanja u nastavl.

U ostvarlvanju ovih zadataka Zavod suradjuje s ostallm Jedlntcomo Fakulteta, s

I druglm znanstvenim institutimo I ustonovamo u zemlji I inostranstvu, kao I ostallm drultvenim, pravnim I fiz!ckim osoboma koje se bove odgovorojufom djelotnoJfu.

U BILTENU Zovodo ze istrafivonjo u drvnoj industriji 2 (1972) broj 2, sir. 1 - 30

prikazona je surodnjo Zovoda s nekim institutimo i ustonovama u zemlji. U ovom broju prikazot

fe se suradnja Zavoda s nekim institutlma u lnozemstvu. Ta se surodn]e odvijala koo vi!emjesec-

ni studijski boravok, studijski posjet I sudjelovanje u radu no temama lstrafivackih programa tih

institucija, pojedinih clanova znanstvenog kolektiva Zavodo. lsto se tako ta suradnjo ostvarrla

I u studljskim posjetbma, razmjeni milljenja i odriavanja predavanja clanova lnozemnlh institu-

ta u Zavodu za lstroiivanja u drvnoj industrifl. u Zogrebu.

U sadrfaju ovog broja iznosl se pregled ove suradnje Zavoda s lnozemnim imtituti-

ma. Ta se suradnja odvljala kako slifedi:

Asis. Mr ing. V. Brucl: Tehnlcko Sveuci IJ!te Helsinki, Driavnt tnstitut za tehntcka istraiiva-

nja, Ftnska (4 mjesecni studljski borovak 1971. god.).

Doc. dr tng. B. Petrif: Loboratorij za lstraiivanja lumskih prolzvoda, Vel .Brftonija (12"11'1Je-

secnl studijskt boravak I rad no temt· tz istraitvackog progruma FPRL

1967 /68.god .) .

Asls.Mr ing. B. Ljuljka: lnstltut za istroflvanja drva I drvne tehnlke, SR NJemacka (10-mje-

secni studijski boravak j. rad no teml lz lstroifvackog programa Institu-

te 1967. god.).

PREDGOVOR

Redakclia. ··

· I <,

Ing. H. Sl<Jelmerud, Os.lo: Pos_jeto, razmJ~na mHIJenfa u Zavod~ za lstraffvanfo u drvnof .fndu- . . . .

. . strt;t, Zagreb 1967 god.) • . Prof. dr Ing. M.Brefnjak: NorveskJ _drvnotnclustrlfskl lnstltut'·(JO~fesefnl st~dljski boravak 1

rad RO temf fz (S_trafl~a~kog'progrOfflO fristftuta 1968 god• I 1-mje- . . . . 'ie~nt bo.ravcJ r~df organl~~,j~ ' ~da :lia himama lz fstrail~ack~ pre- i.

-~rama t111tltuta 1_cno, 1971 g~.). · ...

O~tvar,vanfe ov~ su.~dnie u '!'ldu ~~zna~enth .boravak~ :omoguf~no je stJpendlia~a ., ' . , . .

zemalfa u koflma se navede~ lnstltuclje n~laze, stfpendfjama Savjeta za nauent _rad SR Hrvatske,. . . - - .

pozlvfma I snQse~jem tro!kov~ odnosnih tnstttuta. .

II

Razvoj industrije za mehonlcku preradu drva proeen je tehnickim lstroi:iva-

njima i nastavnim rodom u toj groni industrije. lstraiivonja i rozvoj u tndustriji, le nostavo no

sveuciliJnoj rozinl tljesno su povezoni toko da ih mofemo promotrotl zajedno. Nastova no podrucju mehcnleke tehnologije drva pocela je u Odjelu za

strojorstvo Tehnickog Sveucililta u Helslnkiju /raniji engleski naziv Institute of Technology/ ve~

1920-te godine. Kotedro lz tog predmeta formirana je 1930. godlne. Prvf laboratorij za mehani-

cku tehnologiju drva izgradjen je 1932. godine u okviru postojeceg laboratorija za strojerstvo

Tehnickog Sveucilista. Taj moderni laboratorij lmoo je Drvno-tehnicki lnstitut kojei<J je finan-

cirala Fondacija za istrazlvanje sumskih proizvoda. 1942. godine osnovan je somostalan Odjel

zo sumske proizvode no Tehnlekom Sveucillltu s tri 1Sekcije: mehanicka preroda drvo, papir f

kemijsko prerado drvo. 1:ite 1942. godine osnovan je I Driovnf lnstitut za tehnicko lstrcdfvanja, On

je ukljucio u svoj rad i Drvnotehnldki laboratorij kojl je nesrevle svo] rod u okviru Driavnog In-

stitute za tehntcka istraiivanja zapocet joi 1930. godfne. U isto vrijeme Laborotonj zc. meho-

nicku tehnologiju drva Tehnickog Sveucilnta bio je preseljen u nove zgrode Driavnog Institute.

Oba laboratorija - drvnotehnlekl i laboratorlj za mehanicku tehnologiju drva - rodill su t.ojeJ;-o

preko 20 godina u zaje~nicklm prostorijama 1963. godine sekctja za zaltltu drva •odiojUa se ed.

Drvnotehnickog laboratorija i postala poseban Laboratorij za zamtu drva, a sekel]e za c..,b,odu drva postala je Laborotorij za obrodu drva. 1954. godine pocela fe prva foza preselfenja Tehni~-

kog Sveucililta I Driovnog Institute lz Helsinkija, u nove I dobro opremljene prostorlje, u Otar,ie-

mi (10 km udaljen od Helsinkija) lzgradnjom Laboratorljo za pllonorstvo Tehnickog Sveucilalta.

To fe bfla prva zgroda Tehni~kog Sveucllllta u Otanlemlu. 1966. godlnt11 zovr!ene :u zgmde Miu

loborotorffa za drvo Driavnog lnstftuta I Laboratorlfa za mehantcku tehnolCJQflu drva Tehnltkog

Sveucllllta, pokroj lnboratorljo za pJlanor,1vc. Spomenute zgratle prcJektlroo I• Alvar Alto, i.-r··

fovnf lnstltut Ima ovdfe 16 400 m3, a fehnfcko SveucJltlte 300 m3 prostortfa. Orvnotehntckl

laboratorff OriaMnog lnstttuta za tehnlcka tatraUvanja Ima povrlOrn 3 515 m2, Lcbo~!'orll i::e.i

ISTRAZIVACKI I NASTAVNI RAD NA PODRUCJU MEHANICKE PRERADE DRVA U FINSKOJ

TEHNICKO SVEUCILl~TE HELSINKI

( TECHNICAL UNIVERSITY OF HELSINKI)

DRZAVNI INSTITUT ZA TEHNICKA ISTRAZIVANJA

(STATE INSTITUTE FOR TECHNICAL RESEARCH)

Otanleml, Hnske

Laboratorlf obuhvcta 1Ufedet~ sekctfe:

1. OpEu ookcTfu ~drvnl matorlfal, drvnl protzvodt I probleml protzvodnJe)

.. vezanog drva, Jverlca,. vlakriatle~, montaznih drvenlh kuee, raznlh drvnlh konstrukclja I stolar- srva. Glavnim djelom lstraflvacki rad se vnf u iaboratorlju a dlfelom iJ u tvorntcama.

Uz to, aktlvnost·Laboratortfa l!polfava se u srai.m;erno cpsez.nom radu na ltontroli kvaUtete, i~pltfvonJu materljala, konzul~cf_fama I organlzlranfu tecajeva, ta sudjelova- nju u radovtma na stnnclardlzacijl. . .

Suradnja s odgovarafutlm ·tstrailvc:l!~lm orga"lzdclfama u druglm zemljama, kao I sudfelovanfe u radovtma medjunarodnlh organltacll~ na tam podruf fu, predstavlJa takodjer akth·noor Lcborotorl fa.

Savf1&todavnl kcmltet·djelufe kao spona lzmedfu Drvnotehntckog laboratorl- ia J mehanlc:kf) preeesne drvne lndustrlfe. Oslm toga Laborotorff tlfesno suraclJuJe I raznfm lndustrfr

ddm udruienf Ima.

. nja drva t nfegove prlmjene, te unapredjenfe pr~izvodnje. Oslm toga, o~dfEt se vr!e lstrazivanja za potrebe mehanfck~ tehnologlfe u drvno] industrtfr, _kao u tehnologfft plljenog d~a, proizvodnil

Os mo. Drvnotehnfcki laboratorlf - ief l..aboratorlJa je D r t n g. Lt f r t

DRZAVNI INSTITUT ZA TEHNICKA ISTRAZIVANJA

• I

DltZAVNI 11\!STITUT ZA TEHNICKA ISi'RAZIVANJA - Drvnotehnicki laboratorlj, - labo~tori j za z~!titu drva I - L.oboratorlj zci obradu d,.;.,a.

~ \ I I l I

I I I I

. . Zadatak [e Drvnotehnickog laboratortja vr!enfe · ~undamentalnih fstrbilva-

l . 2 zamtu drva 736 m , LaboratorfJ za obrodu drva 135 m , l<atedra ::r.:a mehanH:ku tehnologlfu dr· va 1 017 m2• Tlocrtna povnlna Laboratorlfa za pllanarstvo Teh~U:kog Sveucflllta fe 360 m2• Oslm 2 . , . toga lzgraclfeno Je 750 m zajednfckog skladHnog prostora. Kod-profekttranfa tlh zgrada nastoja- lo se posttft makslmalno korHfenje prostora I opreme uz no manJI utro!ak sredstava. lz gornleg prtkaza lzlazl da za nastavu I Jstrazivanja ,,.rpodrucfu mehanlcke: prerade drva post(!fe. sll Jedete organfzacffe: TEHNICKO SVEUCILISTE:

- Katedra za mehanfcku tehnologlju drva, - L.oboratorlj za mehanicku tehnologlf u drva

-2 -

TEHNICKO SVl:UC!Ll~Tc HELSINKI Laboratorff zo mehaniHu tehnologfru drva .. ~ef Loboratorfja I predstojnlk Katedre xo mehanlcku

t&hnologlfu drva je Prof. Ee r o K I v t ma a, o aslstent je dfpl.

Ing. Arto Usenlus.

Glovna a' tlvnott Labcrc,torlia %0 mehanlcku tehnologtJu drva sastofl se od praktrlnlh ,3:fova studenata, koll zapo~lnfu u lfetnom semestru drugo godlne studlfa. Zodnflh ne•

koflk~ gcdln<! broj 1tudenata koll ~lsufu 1tudlf smfera mehanlfke prerode drva ble I• 10 - 15 go-

dHr,f • L....boratorll1kl rod 1tl.denato odnotl II r.a struktun.: I 1vo1stva drva, sulenf• drva, obradu r

Labaratortj za obrodu drva - Sef Laboratorija fe Mag ts tar R ts to J u v one n

Leberetcrl] za obrodu drva proucova osnovne probleme mehanicke ebrede

drvC" kao npr. stlu rezanfa, formfronfe ivera prf lJkom strojne obrode drva i kvalitot rezne povrll-

r.e, konstrukciju r lzredu olata f njegovu U!)Otrebu na strojevima za obradu drvo. Laboratorij je

rezredle metodu m(erenjo sf lo rezanja na raznim strofevima za obradu drvo i novt nacin stlacenja

dubl kofl Je vaf naJao siroku prlmjenu u praksi. U Loboratorf ju [e razrodjen novi nacin piljenja

l-:oji omogufL"Je ve kvalftatlvno lskorfl~enfe drva, n rfeienf su i mnogf zadaci po narudzbi od

koJi!, su neke bile za irozemne narucfoce. Personal Laboratorija je malobrojan, no tijesna surodnfa

s Laboratorljom za mehanlcku tehnologtju drva Tehnlckog Sveuciltsta bitno [e smanjrla taj nodos-

totac.

Loboratorff za zaltftu drva - Dtrektor laboratorlfa i• ,d Ip I. I n g. 8 r or Sor I a.

Loborotorfi za zaltltu drva bavi &e fstraif vanJlma uzroka relevantnlh za

bioloiku razgrodnJu drva I materljal'1 na bazl drva (trulfenle,modrenfe, pliJesnl I itete od lnse- I kata). U vrlenlu fundamentalnih I razvojnlh lstraifvanja, Loboratorlj nastofi stvoritl osnov za pro-

v II nu upotrebu zaitftnlh sredstava Jsto tako kao I impregnlranog dnia f drvnlh materijala.

Labaratoril vrit fnspekcijski rad, loboratorifska i terenska latroilvanja u

avrhu provjere kavalltete impregnfranog drva, effkosnosti I kvolitete zoititnih sreclstavo I povr-

Jtnske zolttte. Laboratorij tijesno surodfufe 'I 'Udruzenfam za zaitltu drva koje predstavlja tu gf'OI\

nu industrtje. lnter-Skandinavska surodnja izmedju Udruzenja za zaititu drva t Laborotorija sve

vile nq>redfuje od 1952 .g.

2. aekclJu aulenJa drva 3. sekclju ltjeplfenfa I povrffnske obrade

4. sekcfju za drvne ploce.

.... 3 -

rade drva bio fe samo 0,03%.

Na k~(u 1967 .- godtne ukupnl braf osoblja Drzavnog hutttuta u Or....notehnJ- clloirn laboratorlfu , laboratorlfu za zaJtrtu drva t Lcboratorlfu za obradu drvo blo fe 39, od toga .

12 Je lmal,> akademsku naobrazbu. Plate z~ to osoblfe stafale !IU dria11u 490 000 FM, a clriavnt

fondovt oo ukupno 1koro 200 000 FM upotreblfenl su za itroJeva, fmtrumonts I druge tro~kove ovlh - '

.. 1.··

U odn~u ~a: ~rtj~d~pi~roj~odnie ta pomc~ le btl~ nc kraju 1930~ godt-

. ~e 0,053% za industrfju veianog drva. Qd~~.~fu~I iznos bi~ je 1966. g~ine 100 000 FM za pilane J 140 000 FM.za lndustrljiJ vezanog drva. 1_942 .• ·godine Drv~otehnlcki laboratorif D:IQV- . . . . , . . . . , ~ . - nog fnsttfuta preu~O je fstr¥1vackl rad .Jjondac:l(o J ·dlrektna "pom~t; od industrije s~anjila SS :bm, n~ nulu. U posljednjlh nekellke' god.fna _tndustrllci .vetanog drvaJ fodustrija ploco lverlee financl:..

. . . role SU neke radove na Driavnoin lnstltutu. Sm~rifanfe lz.datak.a ztt lstrazlvanJs ·~ podiucju mebo-

· .. nicke pre;add drve mo!e ss tQkodfer vidJ~tl lz: 0lz~Jelt~f

a Ftnsko Akcd~mlfe tehnickih .znano!tf koja i - se odnosi na .1strazivanf~ u p~~cJu_·tehnicklh znanostt u Ftmkof u razdoblfu od 1962 - 1964. oGdr- ~ :ne. Ukupnl ~zdac1 za.tstrazlvanjc:i u"lndustrlft Fiiuke_u 1964. godl~I bllt SU o,~3% od ukupna vrr- :: .. fednostf profzvodnj& I U fndusfrJJt· pa~Jrci bJO ,~ QOtO~O :tstf odnOS 0,2~A,I no U gronf r.'l3hanfckc, pr&- . . . .

dine 1938.

Drzavna pom_o~ za drvno-tehnleko Jstrazlvanja btla je uvi jek ·znacajna. . .. 1930. godine tj. prve godine·svoit3 aktfvnostf F~ndaclja za lstrozf:;inje lumskih prolzvode Fin-. .. . . - ske primila [e 300 000 FM od drzave. Ta godisnfa p·omoc narasla je ria 500 000 FM i ostala nc toj visini do 1964. godl~. Ostall Izvor! Fondaclje s~ rifene. prilic~~ visoke takse za pris;up i

~lanarine kao i direk!na.pomof tndustrll~· Posl:(edrije spomenure raste ,vrlo brzo. 1937 - 1939.

godine pomoedoblvena od·pflans~~ lnd~trlfe ·btia fe 283 000 FM godBnje. U iste trt godine,

Odjel vezan·og dn:a Centralrio~.~druzenia iin~i lndustrife. za prerad~ drva~ davao je godisnju

subvenciju od' 236 000 FM"; Budzet :Fondac'tfa dcritt~i:lo le ~~i·rekord od ukupn~ 1,4 mll , FM gow . .. . .

FINANCIRANJE ISTRAZIVANJA I NASTAVE •

. . boratorija, razvijen [e intemi istrazivackl rad.lstrozivacki rad stud.enota na post-diplomskom sttr

diju vrsi se takodfer u tJm laboratorijlma ..

ltfepljenje kao I na najvainlje tehnologije u m19hantckoj preradl drva tj. tehnologifu pilanske

prerade, proizvodnju uslojenog drva, ploca iverlca I ploca vlaknatica. Dio prakticnih radova

izvode studenti u laboratoriflma Driavnog lnstitutd z.a t~ihnicka isfrozivanja u surodnji s perso-

nalom tih laboratorlfa. Ve6ina diplomskih radova i~radjena je .u sernom Ioborctorlju za mehanickt.:

tehnol~glju drva Iii u lci~or.atorifi~a DrzavnQg Institute. Osim go~e _;pomenutog, n~ inicijativu Le-

-· 4-

1967. godlne brio fe uposleno ukupno 7 osoba u LaboratorfJu za mehanfc•

ku tehnologfju drva. Ont au uglavnom zaposlenf u n~tavf I lstroifvanJfma u vezf I nastavom.

Zbog pomanjkanJa I mfntmalnth sredstava za lstraitvanJa I razvof u rneha·

nlckoj preradi drva, nekoliko vatnthilstrazivaaklh projekata nlJe bllo uklfuceno u f1trailvackt program. Cak f u reprezentatlvnim podrucjlma, neoprostlvo veltko kollctna vremeno, nekollko

lskl>snih istraflvaco, fzgubljena je na sekundamt rutinskt rad. Sad kad postoje novt laborotorfJI

s odllcnlm mogutnostima taf nedostotak je jol ocitll(. lndustrija paplra i pulpe naprotfv izgradfla fe svoiu vlostltu tstraftvocku 01'-

ganizaciju (Oy Keskusloboratorfo} Centralnt laborotorlf, bez fkokve pomotf drfave, Broj osoblfo je 242 i krajem 1967. godfne njezln budiet blo Je 5,7 mtl. FM.

Neovtsno od nedovolfnog dcprfnosa fndustrfJe premalo Je ucinfeno u pogle-

du reklamiranja I prodaje drva I prolzvoda od drva, te #ehnlcklh savjeta u vut mogutnottl upotn,-

be tlh proizvoda. Taj n~ostatak Je lako rezumljlv, U Flnskof se dugo vrernena drtalo lspravno

koriltenje drva kao gotovu ctnfenfcu. No danalnie ffnslco drultvo tako fe tndustrfiallzfrano I to-

liko se odmaklo od perioda naturalne prlvrede da takvo 1hvafanle donas vile nema osnove. To se sve vile potvrdjuje kako novl mateftlalt kofl konkurlraju drvu postaiu ave sposobnlft u konkuront-

skoi borbi na triiJtu.

trlju loborotorlfa. Oslm toga treba 1pomenutl da su ovl modernf laboratorfff gradJenJ llkfJucfvo na racun driave.

-5-

V. Br~l

t

ct za strukturu drvo, entomologlju, mtkologifu, zaltrtu drva, kemtju drva I pulpu.

ODSJEK ZA STRUKTURU DRVA bavf se fstraiivonjtma mikroskopske i submt-

kroskppske gradje drva, mikroskopskom I mokroskopskom fdentiflkocijom drvo l utjecojem strukture

na kvalftetu drvo. Odsjek posjeduje jednu od najve~lh kstloteka na svtjetu, s oko 30.000 uzoroko

t gotovo fsto tollko hlstoloikih preparato. Da bl mogoo uspfelno obavljoti svoje zadatke, loborato-

rtft odsjeka posfeduju, uz svu standardnu opremu, elmtskop, skonelmlskop i uredfof za odredivanje

volumne tet1ne drvo pomoeu apsorpclje zracenfa radioaktivnlh lzotopo.

Osnovnt zodotok ODSJEKA ZA MIKOLOGIJU fe identlfikaclja I proucava-

"je btologije gljlva uzrocnlka promfene prirodne boje drva f gljfva razaraco drva. U tu svrhu od- 1ek posfeduje preko 500 clstih kultura glf iva. Odsjek se nadalje bavl t tspltfvanfem efikasnostt

zaltftnth sredstava za drvo i prof zvoda I z drva u laboratorf jsktm uvfetlma, t na otvorenom. Loboro-

torljf odsjeka posjedufu svu potrebnu opremu, u~ffucujuft kllma-prostortju t pokusno polje ,

ENTOMOLOSKI ODSJEK • bavt ldentfftkacf jom I proucavonfe!'" btologtje

fnsekata napadaca drva t loboratortfskim fspttfvanfem effkasnostJ lnsekttctda. Uz svu potrebnu op-

remu za vr!enju svojih ~odatako, odsjek posfeduje I kulture veltkog brofa lnsekata napadafa drva,

uklj"1tufuft I kolonlfu tennfto.

ODSJEK 'Z.A 'Z.A~TITU DRVA bovl se lsplttvanf tma permeobllnottli raznth vnta

drva I lstraftvo jlmo mogutnostl nfenog pobolflanfo. Oqsfek se, nadalje, bavl lspltlvonfem prfrod-

no trafnostl nelmpregnlranog drva, protupoiarnom zaltrtom dfvo I tspltlvanfem nafpovolfnfflh metoda

zmtJ 9 drva 1:0 rozliflt uvfete upotrebe. U tu svrhu posfedufe svu potrebnu opremu, ukl iufuJutl t

velfkf lcrboratorliskl uredJof za lmpregnaclfu drva tl~nlm postupctma.

Jedan od glavnlh zadatako ODSJEKA 'Z.A KEMIJU DRVA I• lstratlvonJ• ke:.

O D J E l socinjovoju odsja- NAUCNO-ISTRAtlVACK I

-lstrcz lveekl .

Forest Products Research Laboratory nalazt se u Prrnces Rtsborough-u, mjes-

tancu nedaleko od Oxforda u Velikoj Britanifl. lnstitut je osnovan jo! 1927. godlne, a do danas

se u svtfetu Uroko proeuo kao Tlmberlcb , lnstitut se bovi studijem raznih problema vezanfh uz

nauku t tehnologtf u drva. lnstitut se u organlzaclonoj shemf difeli u dva odjelo - tehnololk! I noucno-

Princes Rlsborough Vel. Brltanlfa

(FOREST PRODUCTS RESEARCH LABORATORY}

LABORATORIJ ZA ISTRAilVANJE SUMSKIH PROIZVODA

-6-

ODSJEK ZA OBRADU DRVA bavi se lspitlvanjem obrodljivosti raznih vrsta

drva piljenfem, blanjanfem, brulenJem, ljultenjem, rezanjem, glodanjem i tokarenjem, obzirom

no reftm obrade i fzbor oblfka alata za obrodu drva. Odsjek se bavi i ispftivonjem naprezanja

elere prl obradi drva, njegovim trolenjem I brulenfem. U odsjeku se fspftuje i utro!ak energije pri

obrodl drve obzlrom na vrstu drva, oblrk i zah.plfenost alata. U svom sklopu laboratorfj odsjeka,

uz sve potrebne 1trojeve I mjerne in1trumente, Ima mehanicku radlonu i pokusnu pilanu u kojoj ,

lspituju tehnololkf procesl prerade raznih vrsta drvo.

ODSJEK ZA MEHANIO<A SVOJSTVA DRVA bavi se ispitlvanjem mehanfc-

klh 1voj1tava drva, utfecajem strukture, volumne teiine t grelako strukture drva no njegova me-

han(l:ka svojstva. Odsjek se uz to bavi I fspftivanjem konstrukcfja I ~vrstote drvenih vezova,

drvenlh krovnfh konstrukcija, te konstrukcija i cvrsto~ prozora I vrota. U odsjeku je konstruirano

nekoltko uredjaja za vizuelnu procjenu f registraclfu ~vrstote drventh greda, no bazi modulo ela-

stl!noJtf I proglbo (Stress grading machine). Laboratorljf odsjeko posjeduju najmodemfju opremu I

f nstrumente za rfolavonfe svof fh zadataka.

ODSJEK ZA ISPITIVANJE PLOCA bavf se lspftlvanfem mogufnosti upotre-

be novth vrata drva u prolzvodnji plofa, lspftfvanfem njihove cvrstofe I trajnostf l fspitivonfem

p~tojanostr plo~a pod raznfm uvjetlma upotrebe. Odsjek se nadalJe bavf fspftlvanjem ljeptlo za

plooe f dlmenztonalnom stablllzacfjom plo~o. Da bl uspfelno rjelavao postavlfene zadatke, lo-

boratorfj! odsjeka posfedufu, uz sve potrebne mfeme lnstrumente, I kompletne llnffe za protzvod~

nfu lperplofa, plofa fverlea I vlaknatfea.

mijskog sastava drva no njegova svojstva f nacfn fskorH~fvanla, Odsjek se bavf f JstraifvanJem

djelovanja sunceve svfjetlostf na postojanost prirodne boje f bollle u drvu, dfmenzfonalnom sta-

bilizacljom drva, lakovfma i ispitivanjem odnosa lak - drvo, te fstrazlvanjlma utjecaja flzlckfh

f kemijskih svojstavo drvnih vlakanaca na karakterfstike pap Ira i pulpe. laboratorf [l odsjeka oprem-

I jeni su potrebnom opremom i nojmoderntjim lnstrumentarijem.

T E H N O L O S K I O D J E L saclnjavaju odsjeci za hidrotermlcku

obredu drva, mel,anicka svolstve drva, obrodu drva i odsjek za isplth,anje ploca.

U fundamentalna istraifvanja ·ooSJEKA ZA HIDROTERMICKU OBRADU

DRVA spada ispitivanje bubrenja i utezonjo roznih vrsto drva, te problemi vezonl 11z hidrotermi-

cku obrodu drva. U odsjeku se, nadolje, ispituju refimi, mogu~nostl i pobolj3onjo saviionja roz-

nih vrsta drva, koo i svojstva savijenog drva. Osim toga odsjek se bovi I ispltivanjem drvenih lo-

meltranih lucnih nosecc . Uz sve potrebne lnstrumente, laboratoriji odsjeka posjeduju i nekoliko

eksperimentalnih su!aro, no kojtma se tspituje automatska kontrola sulenja,

-7-

B. Petrie

Pred godf nu dona lnstitut se f ntegrf rao sa poznotfm f nstftutlma Fire Research Station f Building Research Station u velrkf driavnf instftut B U I L D I NG R E S EA RC H E S T A B L I S H M E N T. Dfelokrug rada f nstttuta, koff se ddnas nazfva PRINCES RISBORO- UG H LABORATORY, ostao fe, za soda, u dosadalnffm okvfrlma.

• lnstltut redovJto odrfava tecafeve fz tehnologffe, zaltfte f upotrebe drva u

grodjevfnorstvu, brodogradnjf I sllcno. Svoke 3. godfne fnstftut fe kroz nekolfko dano otvoren w javnost (open day).

lnstftut posfedufe velfku brblfoteku u kofof ae nalazf nekolfko tfaufa stru~- nfh knffga, velrkf brof strucnfh cosopfsa f 1eparata. Publfcfstlcka dfefatnost lnstftuta f• veoma

velfka. Ona uklfucufe udibenfke, strucne knffge, separatne brolure, tehnfcke fzvfeltafe I bH· tene, kofl lzlaze svaka 3 mfeseca.

U lnstrtutu rode bfolozf, ff zl earl, kemf carr, strofarskf f elektrof nfenferf, velfkr bro] tehnfcara, pomoeno f odmtnfstratfvno osoblfe. Ucupnl brof osoblfa u fnstftutu cfne oko 380 zaposlenfh.

-8-

. 1967. godlne osnovana su fa! 2 nova odsfeka, odsfak za prfmlienj&nu mtiiG-

mattku I cd11fek za !umarnk:u 0ntomofcellu,

. . . Kod osnlvanja. 1.nstltuf. ~e fotmlrao 3 odJela I to Odjel zo uzgoj §urn!!_, Odje~

:z.a dendrometrfju,. Qdfel za .pecfolasrlu· Rukovodiocl ovfh od[ela fmalr !U nezlv profosor~, a bm su doktori nauka. Direktor fa bio jedan od iafova odfela.

Pocetkom druge decenlJe postofanja ln!tituta, broj lstrailva~kog =blja u

lnltitutu se enormno po~e6ao. Osnovnl SU odsfocr ZCI lumarsku problemattku tresetl!ta, lumarsku

ekonomlku t Jumarsku tehnoiogi.Ju. PrJ. krafu dn,ge decanije ed 011nivanJa lnstftut<:!, oinovtin ;e ed- 1jek za lumarsku bfologiju.

Prvl dlrektor lnstituta ie bto O. .H e I k I n h e r m o, lef oo::jcka ze1 uzgoi luma, kofl Je duznost dlrektoro uz r&dovlti posao u odsJeku, vrl!tc akoro 40 godir;G.

1962. godlne krelrano [e pesebne rn)e:to genoralnog dlrektora lnstHln'o. 1953. godlne krelrcm [e Odbor za odrtavanje VHCi :ic ~umc:u,kcm op0rottvO{lt •

I

Ptvr. korek za osnfvanj~ lnstltuta za Iomerske fstraffvanje u Ffnskof ucfnjan

je Joi 1877 godfne od strene Suma1skog druftva Ffnske, medjutlm_ pokulaf nlje usplo.

Tek 1~06 godlne Drzavnl senat je d_ao odobrenje !Suvenom lumarskom struc- 1' njaku, .A .. 'K,; .C·. a/f :a·., n.= d-.e: 11 u ... do.t.dnozemstvu (Nremacka, Francuska, Austrougor-

ska, Svlcarska, Danska l Svedska) prostudlta organfzaclju iumarskih lnstituta. Nokon ,povratka,

Cajander [e 1909 godine' objavlo rezultate putovanja i prljedlog za organizaciju §umarskih lstru-

itvanja u Finskoj • . Drze2vnl senat Je 1909. godfne lmenovao speciJalnu komislJu za osnivanfe

lumarskog lnstltuta. Kornisija fe izradrla p~IJedlog za osnfvanJe tnstftuta, no prvi svjetski rat [e onemogu~lo da se zamisao·sprovede u djelo •.

lnsitut Je esneven pod l,:nenQin 11 ;f k s p e r 1. m e n t a I n i ! u m a rs - . .

~ I I n s l I tut II 19~1 ~ godlne, po§to fe Ftndca stekla nezavisnost. lnstitut je _lza ~nivonia

dvaput mljenjao lme I to 1928. g~lne u It j, n st ft u t z a ! um a rs k u z n On O 'I, ~u,

a1953.godfne.dobiojekoria~noime 11INS.TITUT ZA SUMARSKA ISTRA- ZIVANJA".

IN~TITUT ZA ~UMARSKA ISTRAZIVANJA HELSINKI, FINSKA

(METSANTlrrKIMUSLAITOS)

- 9 - - r

SIJ~no d] citlvju 1 os,tolt odsJecl lnstltutci. f<adai' lnsHh,1a • vfsoldm znaristvenhn t stru!ntm kvallflkaclJama cd bltnog fc

=tfc~of" 11c 9tban)a u ~umatotvu Flneke. Niki profe1orf lnstrtuta predaiu kc:o honoraml nmtavnlcl na St1rnarskom fokultetu u Helslnklf u r na tof nae In povozufu nftl zndnetveno latro!lvoikog Ynastav- n~ r~a u iumarotvu Flndce.

Cvtij lnstitut ui;ko suradfufe 3 fnsHtucrfom 11Metsttteho11 (Sekclfom za proucavanje rooa, centrcilncg udruisiljo Hnako tndu:strile ZQ pterai.lu drva) r moie se reft do Jof dale smfemtce rada.

braze".

govo strucno dielovanJe je veoma]irokog opsega. 1935. godlne on [e odbronio disertaclfu: 11111-

trazlvanf~ 0 iJtji!tcOjU prsnog r mJh1moi'rl09 'prdmfer~ ,nd i.c-;;'11~,nU. Up~':°~~ drv~11 •

. Zatim Je prbv~c:> izvl~rio v"r·lf~·me kod p r b L ·H i I f ~ , u Eberswalau, no specijaJt~~c-iji lzj>roucavchja rJa u. ~ma;stv.i.i, poiebno u· oliJasti e'tai,l~~fii~ij~ Jurtia. 'Mecliutim steceno zn'i:lnle ~ije mogao:pri!filfenm $ve do iz~::d;~~og s~l~ts~~l ~o;&,-kacia je haukd O rocfu U

L • ·, - .. "' Ill •

sumarstvu prfhvaeena u.FfnskoJ; . ' .. Moie te reei ·da ·re ovaJ cid$-f8k p~~ao centcir ·zii··pr-o~'~ci.;~rile tcida u elcspladta-

cij! iumc u Fi~~.:of. T oke SU pod. rtikovo&tvorri ·~r~i. Aro-a :;;;,~,h dt~rf~drju sadmhfl profesor . tehnc!ogife ~r:c ri~ ~t..1narskotn f6k1:rftet~ u lit!·lsfnihtu1 prof. Putkis~d';: 111~raitvcinJa uporrebe trak- h:,ra tock~1 :i:o trcititport d rvo., T~~h i i~~kon6trl~i~ cihal tzcin •

. D r. o. M l'l k 'k o n h h ·pd;natl r.trucniak i~ podriicia eksploata~IJe l1J- ma takod[~r ii:1- pod hslcovoditviim :pr8t Aro-d tx1~'~riio Hlllirtactju: ii lzvltr~ents drva .konfskom spr8-

·I • • • ' •

gom". u ovof radhfr r.aJvtizhffo ko.'Tlpt>-~~ntd t~ prohaav'~nfe radci. . , P. ·Ha k_ft i l ~ iO: tcltodj~r.pod r~kovodst~om pr~f.: Aro~ 1966. gocltne od-

bmnio dl,srtaclju iz obla,~l tt!hnoiceije drva: i; lsfr&itvanfa o gusto~f drva obicric,a bora, sm~ke I ~ ~ ;

,· ... , J ••

c) proucavanj~ roda u ekiplodtac'rli luma. "r , .•: I 1 ,~ ~ J •. • _ ,.. ~ 1,.'4 ., , •·

SM ovczj odsjeka ie do. krata 1 ?66·:· ijoclrne 'bio '.p r O f e I O r pa a v Cl A r o, za koga se maze reel da [e u Flnskc] pio.~fr proucdv~nfa rada u eksploatacijfluma. Nje-

• >

Potptsanf,fe proveo u ovome lnstltuh.i.na atudllllkom boravku cetJr.1 mleseca (od 1.11 1966. do 31. V 1966.), u odsJeku za tehnologlJu drva. Stoga ~use u kratkfm crtama os~ vrnutl n~ rad ovog~ odsjekd.

Djelovanle odsfeka za tehnoitigftu 'drva moze se'podfJeirtr u trf komi:tonente: I • , .

a) t~hnologrja d~v«S (:svojst~1:1 drva), b) eksplo·atacna' il.irrid,

... 10 -

s. Bofanfn

·~~ . I

' 1 - 4 p~ta g~flnfe_ I 2) f o I I a ·fore st a I I a, kojl se godtlnje pofavlfu(e I do 20·puta.

" . , Za vHieme atudfl1kog ~oravka u lnstltutu poseb'no ·•an sa 'koc:l 1tucHf~ .roda fn-

t~;~;lrao ·~ ~ai"rnu-~redJivahfa,p~osJe~n~.tJ~lnka I ~redffvanfa dodatnog vremena, Dalie IGl'n

', p:~vetlo pat~iu proble~u'uvocften(a n'a(~ovlfe'm~~anlzaclJe kod lzvl~!enfa drv~' r~,;enata ru ~i~f~) p~~·oi~ zgl.obni~ ~raktora, Ufedno ~ctm itudlrao problem gulfe.n(a kore ria 1fe~in1 Ill mfes•

- tu prerode; pomofu fl~skth st~ofeva za gulf enJe kore. Ove] .fe problem kod nOI tefe rlie~I, ob~ . . . . _zi~' da 18, za ralrku od Ftnske, deblfJ' komacil. prostomog drva cifepaJu. flNkl 1trofevl za guffenfe ,, r, • • .

. . kore upotrebfflvf SU Samo ia oblc;,vfnu. . . . . .

1: lnstltut Tzdafe sllJedefe l:asoplse: 1) Met I ant u t k 1 mu.·, a it Ok I en ,, i f u I k a Is u I a 4COMMUNICATIONES INSTITUTI FOR6STALIS FENNIAE), koff se P.of~lfufe

.,. ... '.\·. -.1-1 -

-

' '

rf fa I eenrere kao:

lzbor grada MUnchena kao sjedlsta instituta za drvna istrazlvanfa bro je

pogodan iz nizo razloga. Prvo institut bf bro smjesten u sredistu podrucja gdfe se dobiva velrka

drvna mesa. Nadalje loci ran je u podrucju niza industrl [sklh pogonc za prercdu drva, u grodu g,Jf~

je postojoo Sumorski fakultet I Tehnlek! unlverzftet , Sve su. to bile pogodnosti, kofe su uz esfve-

rivanje potrebna suradnfe prtlrv mladlh kadrova f rijesavanje kompleksnih zodatoka predskezlvele usp jesan rezvltek fostttuta. Kao osnovna d fef atnost Institute postavljeno je lstrazivonja tehnof ogije

drva kao temeljne znenest] o drvu i drvno] tehnlcl, obrazovanje kadrovo Su~arskog falcuiteta f

Fokulteta pogonskih ekonomtsta,. fe studenete storijih gocliito fckulteta procesne tehniko stro!::tl":.{vo

i gradjevinarstva. Zo r1esavanfe ovih czcdataka bilo je potrebno izgrcdrtl moc:!erno opreml[s~ in-

stitut. lnstitut je najprile bro smjeste·n u staroj adapttranoj zgradi, a 4. VI. 19,m. zavrieoo ie izgradnja nave zgrade 1 tado su presel_jenJ svf odJeli, osim kemfje drva" I anatomoje drvo. Ukupr:a

2 1 korisna povrsina novog Institute je 2 .018 m . lnstitu se sastojl Jz slijedefih odJelc.u

- biologlja,. patologifa i an~tomija drva,

- kemf ja drva,

- flzlka drva,

- tehnologlja drva t drvnth materljala, Jspltfvanfe vatrootpomcntl,

- mehanfka I lsprtfvcnje drva 1 drvnlh materlfala.

Rad ovfh odjelo omoguc!ule I fs!Joma!e foi nekellke zaJadnicldh lobor<ito ..

U periodu peslljerctne izgrodnje u Bavorskoj, koja Je najbogatila lumom od svih pokrojrna S.R. Niemacke, pojovrla se teznfo zo osnivanjem.jednog drvnog institute.

Potreba za institutom proisticala [e iz zehtjevc za studlcznlm rfeJavanfem plta- I nja rocionallzocije, povecanja produktivnosti, pobol;fonja kvalitete i nekih drugfh pitonja kojo

se nisu dala rijemi bez nepristronog znanstvenog istrozivanja.

1. listopada 1954. prihvotio se poziva, do preuzme mjesto predstojniko stollce

drvnu tehnologiju, Univ. Muncher,., 0.' r , i n g. D r , h. c , F. K o I I m a n n , Prf [e toga

.. : on je bio direktor Saveznog drvnc-Iumcrskoq institute u Reinbeku kod Hamburg~ kao r direktor in-

stitute u Eberswalde-u.

.. MUNCHEN, SR Njemacka

.. U MUNCHENU

(INSTITUT FUR HOLZFORSCHUNG UNO HOLZTECHNIK)

INSTITUT -zA ISTRA21VANJA DRVA I DRVNE TEHNIKE

- 12·-

Ovdfe se fstrafufu nafcelte drvnl plocastf produktl kao I samo drvo, te

nflhova otpornost na atmosferske utfecafe, utfecafe ekstremnlh kltma, te otpornost na votru. Zo

ovalco opsefna lstraflvanJa q,remlfen I• laboratorll I uredlallma potrebnlm zo prolzvodnfu roznlh

vrsta plofa, uredfaJlma za lmpregnaclfu, uredfallma za llpltlvanJe otpornostl na vatru I neklm dru-

Naf celta tema koja se lstroiufe u ovom odfelu feat odnos lzmedfu vode t

drva. Higroskopnost drva zasluiufe poinju, fer nlz nedostataka ugradjenog drvo prolstlce lz nedo-

voljnog poznavanfo Iii posttvanja ove pojave. Odjel [e opremlfen uredjajtma za sulenfe drva i

to zrekem, pregrtfanom parom I smjesom. Postoji oprema zo lspttlvonje prenosa, topltne kod brzog

strujon[o zrako lz sapnico kao lfo f• sluca[ kod su!tonice fumlra.

llh'cffvonje pofave sorpctje vrll se no speclfalno.osjetlflvof aparaturl. Zo-

'hvalfujuCt moguCnostf i to~ne regula<:ije temperature, vlafnostl zroka I konstantnfm konttnulra-

nlm mferenjem teiine. mogu se dobltt htgrolzoterme s veltkom tocnoltu.

U novlfe vrijeme nebevljen je ifvln,'porozimetor I preclzna elektronska va-

ga. Uz laboratort[e nalazf le f klfma komora za posttzonfe ekstremnlh kllma. Ucupna povrltna ovog ~jela fe 328 m2.

Odjel tehnologtfe

E:tzika drva

Zadaci ovog odfela preteino su analtze drva I drvnlh materifalo koo i ke -

mi[ski procesi kod susenja, lmpregnaci je, lljepl jenja i povriinske obrade. Kod neklh procesa oso-

bito je interesantna analtza prom[ene sadr!afa celuloze, pentozana i lignina.

Kemija drvo

Anotomijo I potologf ja drva

Ovaj odjel bavl se uz povremena blololka lspttlvonja, afatematlkl anaro ~

mijom drva. Postojl veliko zbtrka uzoraka vrsto drva I mlkroskopskih preporota. Od opreme je ln-

terestano spomenutl suvremene mlkroskope, mikrotome i elektronskl mlkroskop. Gotovo svakodnev-

no radi se no detennlnaclji domatih I lmportiranih vrsta drva (egzota).

- fotolaboratorll I uredlaltma za koptranle I umnofavanJe, - racunskl centar s e4ektronsktm racunarom,

- btblroteka,

- radlontca za obradu drva ,

- mehenlekc radlontco.

- 13 -

Kod sorpcf je vodene pare od strone drva dobfvamo o ovfanostl od relatlv~

tloka pare I vlainostf moterffola uz fatu temperaturv karakterfatlcne fzoterrne "S" obHka.

ISTRAilVANJE SORPCIJE DRVA

Skreeenl prlkaz predavanfo

Or J. Selfort, MUnchen

1970. goc:Hne dva predstavnfka lnstftuta lz MUnchena do!la su no pozlv

Zavoda z.a lstroff v nfa u drvnoj lndustrfli u Zagreb I no fakultetu odrialf predovanfo I to Dr • ing. J. Seifert - "lstraffvon'je sorpcfJe drvo" I Dfpl. Ing. IS. Bt:,hner-Osnovl tehnlckog mferenfa

temperature".

grebu ovaf f nstltut.

1965/66. godlne boravio je u tom lnstltutu Mr. Ing. Boris ljuljka po stl-

pendfjl Deutscher akademfscher Austanschdlenst-a f radio no problemu utjecajo svlJetla na slstem

lok-drvo.

1970. godlne posJetili ,u nekl clanovi DI odjela iumarskog fakulteta u 'Lr

Odjel mehanlke f lspltrvonja materljala U li!laslcnom lstraflvanfu drvo lmafu mehanlcka lspltlvanfo vedeeu ulogu.

Ovdje opet dolazl do lzrafaja promfena tfh svojstava u vezl sa sadrtajem vode, starenlem mote-

rljola i pod utfecajem nlza ogreslvnlh medljo u kojlmo se nalazi drvo u upotrebf. U ovom odjelu

osobltl je lnteres pesveeen lspltlvarju mehanicklh svolstava drva pod trajnim opteretenjem, ut-

jecoj vfbraclfa I prltlska no deformaclju drva. U odfelu se nalazl modernl stroj INSTRON, laboro-

torlj zo optlcko mferenje unutrosnjlh noprezonlo (fotostress) velikl uredjaj za ispitlvonfe mehanickih

svofstavo koji le zasebno temeljen, te klima komore I niz manjlh uredjoja. Povrslna ovog odjela

iznosl 552 m2• Cltava zgrada spojena [e peterostrvklm mjemlm vodovfma koflma se n~ajbf,u, po-

jedlnf strojevf I uredfajf uz mogutnost medfulaboratorifskfh ,v.e;zlvanja ltd,

Laboratorlji su spoJenl no centrolno snobdfevanje destillranom vodom I

kO"l)rlmtranlm zrakom i klfmatlzlrant su no 20/65 I 23/50 (t/g).

~umarskl fakultet u Zagrebu lmao le nlz kontakata s ovtm instltutom. Tako

je f'l)r. Prof. dr Ing. Juraj Krpon sudjelovoo no Slmpozlfu o sorpcljl, kojf je organizlran u tom

Jmti tutu 1964. god I ne.

glm uredjajlma. Ukupna povrslna ovog odlela lznosl 572 m2•

- 14 -

nJa na mfestrrra mallh molekularnfh ,Ila u mtcelamof grodf I I tamo uprovo dolad do nafveteg ugu-

iten(a. Usporedfmo II krlvulJe ko(e pokazufu dlferenct(alnu topltnu bubrenfa, u ovf1nostt,, odsorbf-

rc:nof vlt?fnostl tvurl, 1 krlvulfama za porcl(alnu gustotu odsorblrone vode u ovlsnostl o vlafnostl

'

Zbtvanja kod sorpcife su vrlo kompltclrana I mogu se obfasnltl samo u ovf-

anostl o kemlfskoj konstltuclji }varl (drva) I fizikalnof strukturl. Dosadalnfa lstrailvonla dovela su

do spoznoje, kofa je jol danas na snazt, da sorpcllo Ima vlJe faza koje se pofovljuf u latovremeno

tll sllfede jedno 20 drugom. Pokulaj da se sorpctja drvo u sve]e] kompleksnosti objasnt samo s jed-

nog stanovlfto ne moie zavrlftl s usp fehom.

Koo prllog za objalnfenje veze u pofedfnfm fozamo sorpctfe bfJa [e lstraie-

r,o kontrokclfa volumeno lzmedf u vode I drvo u pcx!rucJu molenog relatfvnog tloko pore. Kontrokcf-

fa volumena moie bltl lzroiena koa mjera zo velfcfnu povritnskfh sfla. U podrucju vfsokog rela-

tfvnog tlako pore, Jto potvrdjuju lstraUvanja o kq:,ilornof strukturl, kapilorno je kondenzacijo

nojznacofnljf oblik sorpclje ,

Kontrakcljo volumena moie biti odredfena iz zojednicke gusto~ uzorka I

adsorbirone vodene pore. U aparuturf kojo J• fuodfeno posebno za tu svrhu lzvrJeno su mjerenjo

gusto~ no besl ozgona (Arhtmedov zalcon). lzrocunovanfe kontrakclfe volumeno, fz krlvul jo zo

:tajednilku gustofu U%orka u ovisnostf o nfegovom sodriaju vlage, tzvrleno je no dva noclna kofo

Sl• ooznato u teorlJama rnehantzma odsorpcfJe vodene pore.

Nojvlle zastupana teortjo objaln(ova oc:lsOff)cfju vode kao proces viieslojne

odsorpclje prema kinetickof teorfji S. Brun au er a, P. Emmet a i e:i Te I I er a.

Kao rozlog za kontrakcif u slstema drvo-voda moie se prfhvatttJ samo pove~

tanje gustoee monomolekulorno adsorbtrane vode. Na temel f u nevjerofatno vtsokog tlaka odsorp-

cfje, koll se no temelJu ove pretpOltavke moze tzracunatl (do 104 kp/cm2) pokulava se objasnfti

razfog kontrakcffe uz pomoe teorfje 11krute otoptne" (feste llstung). Kontrolcctja volumena od-

t nosJ se onda na ukupnt ,istem drvo-vodc , l:ziacunata gu:tota odsorblrane vode, prema obtm teorljama, gotovo fe u

[edneke] ovlsnostf od vla!nostf drvne tvarf. U pofetku samo sorpcffe kod odsorpctfe molekula vo-

de na suhu probu, l:zratuncne su maksfmalne vrJjednostt gustoee odsorptiva (oko 1,4 g/cm3)

ParcJJalna gusto~a opoda zatlm noglo J postlfe tzmedju 10 t 15% vloinostl tvarl normolnu gustotu

vode. Ova( rezultat poklapa se I prMlodzbom po koiof molekule vode lmaf u nollafu snagu veza-

Krlvulfe desorpclje su lznod krlvulfe odsorpcffe. Dolazf do pofave hfste- teze I krlvulfe odsorpclfe i desofl)clje poklapCJiu se samo kod relatlvnog tlaka pare 'f = 0 I

'I =>1.

- 15 -

Sorpctfa kapflarnom kondenzacljom mob prema tim rezultatfma bttl pr.;do•

tena u oblrku krfvulfe kumulatlvne dlstrlbuclfe cfjl parametrl apl1up, dl1trlbuclfu rodfuta kgp1lar'1 stanrcne stf fenke·.

•

Koci izracunovonjo premo teori]] "krute otopine" izmedju drvo i vode pro-

izlozi do osim ugus6enjo vode, dolozi do ugus6enjo odsorbento. Ovo ugus6enje roste s porostom

vloinostl i tezi osimptotski k odredjenoj konceno] vrijednosti. Time se mogu objosnlt] dosodo

neobjasnjen~ rozlike gustoce odredjene u vodi i sredstvimo koji ne izozivaju bubrenje (xylol).

Vl!o gustoco u vodi, u odnosu no gusto6u inertnim medijimo, moze se

objasniti uguscenjem odsorblrone vode (BET teorije). No ipok su rezhke u gustoct doblvenoj pc

ovim metodomo prevellke. Morose zbog toga pretpostovttl, do [e viio gustoco u vodl prouzrokovan<1

sposobnoscu omorfnih dljelovo gradfe drva do tvore I vodom dlsperziju. Disperzlone sile lzmedju

hidroksilnih grupo uzrokuju ve6u vrijednost modulo elosticiteto. Tako moksimolno cvrstota no

vlak, koji leii izmedju 6 I 10% dobivo jedno novo znacenje.

lz dosadolnjih istrafivanf o proizlozi dose pomoev povriinskih odnosno di-

sperzionih silo uguiceni dio vode znatno razltkufe od vode koja se nakon toga adsorbiro.

RaznolJkost silo, kofe prate pojavu sorpclje, omogucuju zakljucitl da se u-

kupna izotermo sorpclfe u svim podrucjlma moie matematski obuhvatiti samo kao adttfvni proces ..

Uzmemo Ii prema F. K o I I ma n n u do fe pocetni tok tzotermi u pod-

rucjuOl f~300A> relotivnog tlaka pare wjetovan samo povrlinskom sorpcljom, koia se mole prl:..a::~

ti izotermom po Freundlich-u u=o,f-J. t ako slffedlmo t zakljucujemo nadalje do u podru~fu vmh

relotivnih tlakova pare dolazf do odstupanfa od Freundllchove tzoterme punjenjem kaptlara zbog kapilarne kondenzocfle, onda ovaj poslljednjt dlo krlvulfe predstavlja neku mjeru a ucestalosH

(distrlbuclju) kapilara. Ovfsnost izmedfu relotlvnog tlaka pare I radlusa kapilare predstavlfa nam

T h o m p s o n o v zakon. Analfza lzoterme ,orpclf•, no oplsanl nae In, pokazufe dlstrlbucth• ka•· pilora. Ona I• jednakog redo vellcrno I feclnake dlstrtbucrfe kao Ito se dobtva kod lstraitvc~ia ~ -

rozimetrom sa ifvom.

tvorl, ustonovitl eemo do i jedne i druge Imclu podjednok tok. Zo obje pojove kod sorpclje mje-

rodovne su lste sile.

- 16 -

Termoelektrtcnt termometrl tll termoelementt su zhog lYofth malenth dtma~

zlfo kofl uvfetufu neznatnu tromost t fednoatavnu aparaturu cestl kao temperotumt osjetljlvact.

Nflhovo mferno podrucfe krete se od - 200° cio 25J0°C. Termonapon kojl nastoLe no spojevlma

Te.rmometrt no rastezanf! kortste za mfemo pofcazlvanf promfenu vclumena

krutih iii tekutih tv<irt uslJjed promfene temperature.

Osobito termometrl s tekutlnom (Hg fir organske tekuttne) omogutufu fed,l06 stavno 1 tocno mjerenfe temperature od -200° do 1200°C. Treba osobttu pafnfu poklonltl na to ... r.u

dubfnu uranjanja termometra (korektura nltl}. Utfecaf vanfskog prttlska I utlecaf elastfcnostt p:.w-

de treba dobro oclfenltl.

Za dalftnska mferenja podesnt su termometrl s tekutinom I oprugom rlt termometrl kofl rode s prtttskom pare. Termometrl na prtnclpu lstezanfa llpke I blmetolnl termome~

rl prtmfenfuf u se pretefno u regulacfontm krugovtma,

ma.

Temperature je jedna od temeljnlh tennodlnamlcklh vellcfna. Deffnfcfju skole temperature, neovisno o radnom mediju, mozemo dobttt lz Carnot-ovog krufnog procesa.

iNajtocnljo mjerenja temperature moguto su s pllnskim termometrlmo.

I Zo prakticnu upotrebu su tpak odredJene I normlrane tlcao obavezne pofe-

dlne fiksne tocke temperature u lnternocfonalnoj praktlcnoj temperatumof skall od 1968.g. (IPTS -68) koje se dodu dobro reproduclrati. Osim fiksnih tocaka IPTS-68 postoJe I sekundama flksne tocke, koje daju jos finife rcupodjeljenu temperatumu skhlu. Za primfenfene supitance traze se

tocno odredjeni stupnjevl cfstote.

Svaka fizikalna velJcina kofa [e ovisna o temperaturl moie se prfmiJenitl

za mjElrenje temperature.

NajroHrenijl su tennometrl kofl rode na prfnclpu lstezanfa, otpora, termo-

elektricnom prlncipu i prtnclpu zracenfo. Osim toga u specijolnlm slu!afevlm~ moi• se prlmlfenttr

za mjerenje temperoturna ovlsnost brztne zvuka, magnetskih svoJstava kao t nekih svojstova ato-

OSNOVI TEHNltKOG MJERENJA TEMPERATURE Skratent prlkaz predovonfa

Oipl. Ing. G . Btshner, MUnchen

- 17 -

Zakonf kojl vrf!ede za crno ti)elo morafu se modtftctratt kod primjene no

brio kofu povrlfnu kofc zrocf. Premo Kirchhoff-ovom zakonu neko tfjelo zracf samo Jedan dio zrace-

nfa fdealno crnog tljelo. Ove] dto I• dan emftancffom £ koja fe fednaka ~sorpctft..t. Mjeren),

ovfaJ o toenom poznavanju ovth velfctna. Vet prema udfelu obuhvatenog cpektralnog podrucja pe-

1tofe razne vnto fnatrlln~nata ~frometrJ la uk~no zracenfe, za usko podrucfe zracenfa, za zroce-

nfo u 1pektru, u bof f, za dfatrfbucf Ju). Moguta fe I klasfflkacffa prema nacfnu mferenja zracenfa.

0.Jm velfclne mftll , mogu na mternt rezultat utfecatf strano zracenl• I nekontroltrano dodatno

Tak~fer f• mogu~ mferenfe pada nopona na mfemom otporu postupkom k~

penzacije. Grelke mferenja uvjetovane su ~hanfcklm prenaptnfanfem mjerne ifce loJfm namata,,.

nfem, vlastftlm zagrffavanfom usllted prevtsoke mjerne struje, dodatnfm prom!enam~ otpora u ukup-

nom mjenwm krugu, smanfentem ctfRora usllted sppfa so vfle vodova, kao I premalfm otporom lzo-

I clje. Mjerno podrucfe seie od -270° do 1000°C.

Otpornfcf s poluvodfcima obuhvatafu kao osfetl!fvact samo podrucfe od - 100° do 400°C. Mada trajnl stobtlftet poluvodica zadovolfava samo kod poluvodfca fzloienfh

umjetnom starenfu ovW se mfemf element moie usp!elno prlmljenlt] u mnogim tehntcktm sluca}e-

vlma naroclto ako se traif mala tromost u pokazivanju.

Ptrometrt (termometrf zrocenfa) korfste zo ustanovf ienfe temperature z,a ..

cenfo kojo emltfro svolco tlj lo f ko)e I•, prema zakonu M. Plancka, zovtsno samo o njegovof

temperoturf •

Otpornf tennometrf koriste temperoturnu ovfsnost onukog otpora metalnfh

vodica, prete!no pretpostovljene platlne, iii nekog pclovodlee . Promjene otpara u zavfsnoti o

temperaturt kod ohje yrste otpora su razllcite l, uvjetuju razllcltu mjernu tehniku. lznos otpora

kod otpomog termometra I metalnom Uc:om mferf 1e nofcelte pomotu nekog mosta pri cemu Je Ill

promfena u mostu flt potrebna promJena u otporu za ponovno podeJavante mosta mjera za promjenu

temperature.

Termonepon se mofe mjerftf galvanometrom, lnstrumentom 10 zakretnfm

avftkom Ill na prfncfpu kompenzoclle. Za baidarenle uzlma se temperotura ledllto vode, no bo- lfe Je trojna tocika vode tlf uzetl neku normalu s konstantnom temperoturom, kofa se postfie ele-

ktrlcnim zogrf Jovanjem. Konstantnost temperature usporedbene tocke kao I odgovaratute 1 lsprov-

ne veze vodova fzfednocenja, otpor vodfca I fzolaclje fmafu utfecaf no rezultot mJerenja.

dvaju vodtca (m'! - podru~je), ovlsan le o kornblnecl]! materftala I razllcl temperature. lzvfestan utfecal Ima f cfstota materl jala kao I otpor lzolacf [e ,

- 18 -

Po.ebnlm tehnlkoma mogu temperatuml osfetljlvocl raditf u mfemfm podruc-

f Ima redo vellclno od nekollko mtkr01ekUhdl.

Stoklenl termometrl • tekutlnom koft se cesto prfmjenjufu fmaju vrffeme rea"-

c:lfe c~to od rn.koliko sekundl, Ito se fol I znatno produfufe ugradnfom zoltftne effevl.

apsorpclfa lzmedfu povrllne kofa uacl I prlfemnllca zra~nfa. Termometrl zracenfa mfere temperohr ru bez kontakta I obfektom.

Dtgltallztranfe mfernfh rezultata elelctrlcnfh'termooafetlflvaca, oko podacl

moraJu bltl danf dlrektno u stupnjevf ma temperature, moguta f• samo uz pomot dodatnth mfera ,

mferne tehnfke spafanfa zbog nelfnearnostl karakterlstlka.

Ugrodnfa termoosjetlflvaca u tehnlcke uredjafe ponafcelte nlfe moguta bez zaititnih uredfaja (zoltitna ctfev). Ovt uredjall lmafu zadatak do osjetlf tvac zaltfte ad surovfh

uvfeta u pogonu (vtsokt tlak, strujanfe, kemlfskt ogreslvne supstance). Zaltftna c:tfev mora se ne

samo prllagodltl tlm uvfetfma pogono, nego mora I omogutftf egzaktno mferenfe. To se postlie do-

brim uvjetfmo prljefoza toplrne, malfm gubiclmo topllne provodfenjem t zracenjem, lcoo t dovolj- nom dd>lnom ugradnje.

Vremensko ponalanfe mfernog osfetljtvca Ima kod brzih promJena temperature

I kod proceso regulac:ffe veUkt utfecaf no mjernf rezultat. Na vremensko ponolanje mofe se povo-

ljno utjecatl prlmfenom odgovarafutlh dobrlh uvfeta prelaska topllne, a narocfto mafom tromoitu

fnstrumenta.

•

- 19 -

8. Ljulfka

•

- fundamentalna tstroitvanja drva,

- zalttta drva, hfarotermtcka obrada drva,

- prerado drvo t procesne tehnike,

- pomo~nl kemtJskt materfjoll l njlhovo primlena

- modiftkacifa drva,

- upotreba drva,

- mehonlzecl ja r automactjo u drvne] fndustrtf f,

- ekonomfka drvne tndustrfje.

Osf m navedenth podrucjo dfelatnostl ~DVU fe tmenovanf driavni laborc.tOi'ff

za atestfranfe svlh profzvoda drvne industrlfe. Nodolje fma organtztranu slufbu za tehnl~ke t eko-

nomske tnfonnactfe, ze potrebe drvne indu,trtfe. Dielatnost ~DVU obuhvata I Qktlvnost no poarv-

tfu 1tandordfzaclfe l ecjene potenata.

rucja:

lstrazlvacko aktrvnost SDVU organfzlrana fe tako da se nastoft prlstupnom

metodtkom, ekspertmentalnim radom I dobtvenfm rezultatlma kompleksno rjelavatt planlrane istra-

itvocke projekte. Danas su mogutnosti SDVU, obzhom no kadar, laboratorl I• I opremu tokove do

je to mogute I izvrittL SDVU u Bratislavt l dva spectfallztrana laboratorfja u Kolicama t Gottwal-

dovu zapoiljava oko 400 ljudt. To [e po laboratorffskim povrilnama, broju lfudl t istraflvackom

potencljalu, vjerovatno, donas nafvett insHtut u srednjof Evropf. <ftnt se do u zadnfe ~rffeme do-

biva I ulogu centralnog koordtnaclonog instituta za rjelavanje kompleksnth problema korl se odnoJO

na drvo i nfegove proizvode za sve zemlfe clantca SEY-a.

Osnovna znanstveno""' htraftvacka dfelatnost SOY obuhvata sllfedefo ~

Drzavnl drvarskt istraiivackt tnstitut (~DVU) u Bratfslavl osnovan je 27.

rufaa 1947 godine. Ove godine slevl obljetnicu 25 1 god Ina postofanfa. Kod osnlvanfa zacrto~ fe da to bude jedtnt lnstitut ovakve vrste u tSSR I da svojom djelatnolfu obuhvatf podmirenje po-

trebo fundamentolnth I prfmjenjenih istraztvanjo, unq,redfenja f razvofa drvne tndustrlje cfjele zemlje. SDVU ima vetlnu svojih loboratorijskih kapaciteto, istrailvockog potencfjala f ~ravu

u Bratislavi. Oslm toga SDVU ima dvo specijalizlrona laborotorlja, Jedan u Ko!lcomo a drugf u

Gottwaldovu.

DRZAVNI DRVARSKI ISTRAilVAtKI INSTITUT BRATISLAVA, csss

(~TATNY DREVARSKY VYSKUMNY USTA\1

- 20 -

du d r v a istraiuju se l studiraju fundamentalni I tehnoloikl problemt vezant uz za!tttu drva,

ukljucufuti Jmpregnlranfe l postupke w!enjo. No tom se polju mnogo rodt na istroifvanllma zalt{b

drva l moterijala no bozl drva protlv dfelovanja mikroorgantzma t protupofarne zaJttte drve , Pose~

na se painfa posve6uje drvu !Jvrdlh llstoca r nf ihovof zoltitf kao slrovlne za vrljeme prerade l u

gotovim prolzvodlmo. Novi laborotoriji koft su pred dovrlenjem tzgrodnfe, nove metocle isptivan(a

I posebna oprema, omogutitl ce daljnft rezvo] lstrazivanja no ovom podrucju. U laboratorljimo t pokusnlm su!arama kod hldrotermicke abrade drva, fstro-

iuju se neka pitanja vezona uz omjetno suiente l vlainost drva u-gotovim prolzvodima, narocito onim,

koji se izvoze u zemlje s razlrcitfm klfmatskfm uvjetlma.Metode neophodne za testlronf• kvalitete

osu!enth prolzvoclo u fazl su ocjonjlvanfo I daljnfeg pbboljiavanja. Oslm togo vrie se I ispitlvc~!a

sulenjo furnfra i iverjo u kompleksu tehnoloskih procesa dal}nje prerode. N.a podrucf u P r e r a d e d r v a t p r o e e s n i h t e h n i k a,

~DVU rfelava l tstraiuJe teoretske f prakticne probleme mehar.ifcke t kemijskc rrarode (O.Jtm

protzvodnje drvenface l paptra) kod cega se narocita vainost prldaJe kompleksnom lskori~nt~ ~rv~

kao strovtne. Kod ovlh se radova djelatnost odnosi no ispitivanfa l ocjene probleme kocl rezanf~. lµiitehfa, strojne obrode, lzrade spojeva, prolzvodnje furnlrskfl, plocc, lverlee, vloknottca (suhl

I mokrt postupak), JskorlJ6enfe kore t ploca od ntsko kvalitetne strovlne, otprescl fz usltnfenoa er-

va, Bfelomfcna I totolna hldroliza drva uklfucivli i procese daljnje prerade hidrolrzcta.

Problemt vezant uz p o m o t n e k e m f f s k e m a t ~ r I I a I e

n I I h o v e p r t m i e n e predmet su teoretskih I prakticnfh studtja. Djelatnost ovog odjela

rfelava pitanjo koja se odnose no fieptla, tehnike ltjeplfenfa, povrllnsku obrodu I sredstovo za za~ ...

tttu. lstratlvacko aktlvnost usmjereria je uglavnom no razvoj l'l0vfh1naroclto termoreaktlvnth lj9Ff ..

la,no mogufnost prtmjene ljeprla za rozne potrebe, no pronalaienje I poboljlanja prlm(ene sredsto-

va za povrltnsku obrodu f zaltitu drva. Mod ff t k a c I j a d r v a, u svrhu poboljlarfa svofstava drva, wuhvofo

f1traf fvanfo u koflmo se fspftulu rozna sredstva f raznl kemfjskf I flztkalnJ proced kC!O I raz~I uvje- tl u kollma Ce se takovo drvo t.potrebl!avott. Aktfvnod ovog odfela tspolJavo se no ,U!edettm

hldrotermicku e b r o-

F v n d a m e n t a I n a I s t r a z I v a n f a d r v a vrle se u od-

govaraj uclm laboratorlflma SDVU I pored teoretsklh saznanja, rjelavaju se I tehnololkl problemi

kofl su vezant uz blologljv, kemizam t flziku drva. Ovdje se noroclto lstfcu rodovl: flzlologl!a kambija, formlronje drvne tvari, bioslnteza osnovnlh kemijsklh sostojaka, mlkro - l lnfrostrukturo

drva, dekompozicljo drva, tnterakcffa vode I drva, utJecaj radlocktivnog zracenja vlsoke energl-

fe no drvo t njegova svojstva. U od je Iv za Z a J t t t v d r v a

- 21 -

SDVU putem svog odJela zo Me ha n 1 z a c I I u I o u tom a c 1 J u I u d r v no j 1 n d us tr if I lzrodjuje l predloze koncepte mehonlzocije 1 outomocije zo po-

jedine radne strojeve zo drvo, pojedine faze u tehnolo!kom procesu profzvodnje koo i kompletno

rfelenJa za cf jell tehnoloikf proces. Ova su rjeienjo rezultot vlostitih istraf ivockih progromo. Ovqj

odjel djelufe 1 koo ,avjetodovni punkt za potrebe clfele drvne fndustrffe. Aktivnost se takodfer od-

nosl l na problem• vezane uz automatske slsteme kontrole prolzvodnlh procesa. Odfel razradjufe to-

kodjer koncepcije i osnovne tehnlcke uvfete za konstrukciju i proizvodnju, a za neke strofeve I ci-

jelu dokumentaclfu s Jzradom prototipa. U odfelu se konstruiraju i izradfufu specijalnf pristroji zo

strofeve l uredjafe, vrif se njihvovo tspltlvanfe t daje se atest. Takodjer se atestiraju i strojevi p:otz.veder-: od drogth protzvodfa!a.

T ehnicko-ekonom.sko ploniranje f koncepcijo kompleksnog iskorilcivanja si- .ovlne za podr.Jcje CSSR razradfuje se u odjelu za E k on om t k u d r v n e t n d us t -

r l J e , U odf91u se studiraju t ekcnomsko-tehnlcke mogu6nostt prerade odnosno iskortlcenja otpo-

aat-a u lumarskoJ i drvarskoj prf vredi, kao t studf f dinamike razvoja pojedi nih profzvodnji kao i drvne industrff u cfelf nl ,

Otole dfelatnosti kojlma se bovt ~DVU su: imenovani driovnt laboratorij z.a atestfranja poluprofzvoda I gotovih profzvoda cf fele drvne lndusttife t5SR, savjetodovnf rod i

predlaganfe •tandOf'.da za prolzvode drvne industrfje tSSR, odobrenfe patenata svlh vrsta rnamifenje- nth potrebama drvne inclustrfje.

Zna~ajan punkt SDVU u Brottslovf Je bogato knf ifnfca uz koju je vezana izdov~ka djelatnost publlkaclfa nomf jenfenih strucnjaclma u drvnoj inclustrljt, te razvfjena Info~

mac,ono-dokumentocffska sluzba (INDOK). Knfifofca rospolofe sa 16 000 prlmjeraka knjlga (1968

god.) 8 800 standarda, 13 000 potenata, kolekcijom kataloga1350 stranfh I domatth noslova stTuc•

no portocHke. lzdovacka djelatnost ~DVU obuhvato lzdovanfo casopisa DREVARSKY VYSKUM (-4

bro:a godlln!.,), OREVO (12 brofeva godJlnfe), PREHLAD LfSNICKEJ, DREVARSKEJ, CELULOZOVEJ

A PAPIRIENSKEJ UTERATURY ·oo brofeva godllnfe), ~DVU - povremene publfkacffe tematskt vezana

radovlma: stabtltzfranje obllka I dfmenzlJa drva· I materfjola no bozl drva, plostlfflt.acf Jo drvo, ugu- lffvanJo drva, toplrnska obrado drva.

Odfel Up o t re b a d r v a bovl se fundamentalnim i praktlcnim pro-

blemlma koji se odnose no prtmfenu l upotrebu drva I materi falo na bazl drva, koo Ito ,:u: sistemot-

sko ispitfvanfe svojstav~ raznlh vrsto drva I motrljolo no bazt drva, nove metode lspttlvanja drvo,

cvrstoto trofanja l storenje materifola, drvo u gradjevlnorstvu, konstrukctje prolzvoda lz drva, am- balofa, od drvo.

- 22 -

•

S. Bodjun

Povodom dvadesete oblje+nlce (1966 godlne) fzdano je BIBLIOGRAFIJA

SDVU, ko]o obuhvato svf'l publlclrone rodove ~lanovo ove instftuclfe. 819 naslovo tlskanih radovo

u taznim publik.oci1amo u CSSR i inozemstvu, najbolfe llustrfra aktlvnost, domet i uspjeh u dvode -

set gocUna postojanja I roda SDVU.

SDVU je clan raznlh medJunarodnlh udruzenfa· · s koflma f surodfufe. To st.e

International Academy of Wood Science, Austrfar Technlcal Association of Pulp and Paper Indus-

try (TA Pl I), USA I American Soc lety fof Testing and Materials (AST M), USA f lntematlonol Union

of Pure and Applfed Chemistry Commission of Pulp, paper and Board Division (IUPAC), Sweden,

Internacional Union of Forest Research Institutes (IUFRO), USA1 International Association of Wood

Anatomists, Switzarland1 American Chemical Society (ACS), USAt Timber Researdh and Develop-

mont Assodati01t (TRADA), England. Nadalje ~DVU proliruje I odrfava kontakte so svfm vodeflm

drvarsklm lnstttucljoma u svl[etu.

uz odredfenu problematlku (izallo 22 broja), SDVU - posebne publlkaclfe od kojth 1pomtnfemo

neke kao KlASIFIKACIJA STROJEVA U DRVNOJ INDUSTRIJI, VF - ZAGRIJAVANJE U DRV-

NOJ INDUSTRIJI, lAMELIRANI PROIZVODI IZ DRVA ltd. Ovako bogata knftintca I velJkf

brof naslova perlodtke baza Je za snabdJevanJe tehnlcktm I znanstvenlm fnformocijama lstraffva-

ca clanova ~DVU. Ono uJedno sluif I za publikaclle INDOK - sluzbe kao b:danJo doku- mentactJsklh kortfca sa sazetclmo, bibllogrofffo, a premo zahtjevu I prlfevoda orglnalnlh radova.

- 23 -

Procesna tehnika bavT se:

1. Mikroproceslma_,. makroproceslma ~ automatlzacJjom,

2. Postlzanjem optlmalnlh sfstema,

3. lzradom f optimlrarijem uredfaia, pogona l odriavarija.

Kadrovf koll rode u drvnof tndustrlft lkoluf~ se no Tehnl~kom unlvorzltetu

Orezden f na nokfm sradn] fm f vtifm ik<>lam~, To su fnienferl preradbene I preeesne tohnlko;

kasnl f Im usmJerenjem za drvnu·preradbeno-procesnu tehntku,

Za daljnjf rcizvoj l~dustrije, procesna, tehnika dobiva klju~nu pezlcl]«,

Proces':I° tehnlka je fnzenjerska znanost i obuhvaca razvof, planlranfe, uredjenle, pogonsko vo.a I dfenje 1 rekonstrukclju.

fz pogona.

- drvo treba preraditl u ploce, papfre i kemijske produkte,

- prhnjenu furnlre u proJzvodnji namjestafa zamijaniti primfencm foliio,

fer se te'k tako mogu procesl automatiZ:iratt. ·K~o· novi materijall predv~djaju se PU pjel'IO$H mcte-

rijali· J 11drvno analognf materljali11•

U samom i~trazivanju audjeluju nastavnici, studenti, a pomafu t kadrovl

Stipe~ljom Republfckog ·sekretarllata za prosvfetu I kulturu SRH-e blo

ml Je omQgu~en studljskf borovak u DDR-u u 1971. godlnl na Tehnfckom unlverzftetu CJ Drezckmu.

Za vrffeme studfjskog boravka upoznao sam se s nastavnlm radom, lstrazf ..

vackim radom I prolzvodnjom namfe!taja.

Tendenca je istrazivanja f prfvrede u DDR-o (veoma su povezanf) doet no .I svjetskl vrh no ne ponavlj1lju~l sve ono sto su drugi ve~ nopravllf, nego prest1!1 bez sustizan;a.

Ostvarltl. tu zamisao zefe putem prognoze, a to je prognosticlranje svlh kretanja, potreba, ilvot-

nog .standarda I tome sllcn~ u buduenostl i prilagodfavanJe cljele prlvrede, a u prvom redu istra-

iivanfa tlm rendenccme ,

Pravllno postavljena p_rognoza ukezule u k~~ smjeru trebe dalje Jstraiiva-

ti, koje t~hn.ike I tehnologlje nemaju buduenostl , p~ ih mozemo zenemerltl,' ~oje tehntke f tehno- logfje nemaju buduenestl; pa lh mozemo za-~ematlti ! neklm odtedjenl~ Iii neklm novfm, a znamo

Im samo pot~bna svojstva. U drvnoj lndustrifl DDR prema. nJfhovlm prognoz~an{Jma:

TEHNICKI UNIVERZITET DREZOEN (fechnlshe Unfversftat I Dresden, DOR)

.. 24 ..

5. Te me I j I t e h n f k e u red I a I a:

- uvod u procesnu tehntku,

- tehnlcko crtanje,

• 1tatfkt1 i cvrstoca,

- nauka o motertfallma,

- tehnf ka aparata,

- klbernetika,

- elektrotehnfka,

- pogonska mjerno tehniko,

- dlnamika sistema.

t e h n I c k t h s I s t e m a: 4. Te me I j I

3. Te me I J i pro c es n e t eh n i k e:

- tehnicka mehanika strujanfa,

- tehnicka termodinamlka,

- termodinamlka tehnlcklh ststema,

- termodinamlko prt>cesa mlje!anja,

- kemljske reakclfe.

p r I ho d n I h n a u k a: 2.Temeljf matematlke

- matematika,

- automatizirona obrada informocijo,

- fiziko tvarl,

- rodni I m jernl procesi fizl ke,

- opca kemija.

- morksizam i lenjinlzom,

-sstreni jezicl,

- fizlcka kulturo. I

n auk e: opce 1.Drultvene

Pion osnovnog studifQllpreradbene i procesne tehnlke

Podrucje

U prve dvlfe godfne slula(u predmete po planu cpteg studfJa, a u trete>J

I ~etvrto( po plonu strucnog studljo.

- 25 -

OJJel drvne tehnfke Ima nokolfko laboratorfla:

- Laboratorrr u p , r n J 6>n,dgradle Drezclena) I gdle se bave fstraUvanfem armfronlh

4. SpecijalnJ strv~ni prodmetl:

3.2.1 Osnovi kemije,

3.2.2 Mokromolekularna kemija vlaknastih

materijala,

3 .2.3 Morfologija vlaknastih materijala,

3 ,2 .4 Metode ispitivanja u tehnici vlo-

knastfh materijala.

4.6.1 Nauka o materijalima drvne tehnlke

I tehnike vlaknastih materijala,

4.6.2 Temeljni procesi drvne tehnike, teh-

nike vlaknastlh materijala,

4.6.3 Tehnologija drvnfh I vlaknastih

materfjala.

3 . Strucni predmetf:

2. 1. 1 Osnovni procesi preradbene i

procesne tehnike,

2. 1.2 Sistem sredstcvq za proizvodnju u

preradbenoj i procesnoj tehnici,

2.1.3 Automatizacija,

2 . 1 . 4 Unutarn j i transport,

2. 1 . 5 Odrzavanje c isto6e u biosferi,

2. 1 • 6 Projekti ran je pogona,

2.2.1 lstraiivacki seminar.

2. Strucni predmetl sekclje:

1. 1. 1 Marksizom-lenjinizom,

1 . 2. 1 Sport,

1.3.1 Ekonomiko pogono u socijolizmu,

1 .3.2 Nauka o rodu,

1.4. l Motemotska stotistika,

1 .4.2 Obrada informacija.

1. Ope l strucni predmeti:

Predmet Grupa

Pion strucnog djela studija za podrucje Preradbene tehnike i Procesne tehnike

- 26 -

B. Ljulfko

slntetskfh matertfala cf la le 1vma da zomfJene dNo, zamte drvo tit dose pojavf koo moterfjol novl h svofstavo,

- l.aborotorff u Helnsbergu (predgradje Drezdeno}, gsfje je mala pokusna pflana I gdje

se lstrozuje sva problematfko .Yezano uz pllansku prerodu kao Iona kofo [e lnteresantno zo indust-

rl ju nom jeltaja a to [e pltanfe koko preradf tf pll fen Ice lio kod kosni jeg suienfo nastone Ito manje gresako, koje su nepoveljne zo namjestoj. Problematika kojom se taf laborotorlf bavi jest r izra-

do elemencta namfestojo lz poliuretonske pjene, kao i tzrada drvno analognih proUlo lz letvico.

I Sav ostolf fstrozivackl rod {nesto manje temeljnth, a vile primjenjenih is-

trozivanja) vr!i se u CENTRALNOM INSTITUTU DRVNE INDUSTRIJE, kojt je isto smjelten u

. Drezdenu. lnstltut je vrlo dobro opremljen I radl no strogo odredjenim temomo odnosno potentimo,

lndustrlf? namjestoja speclficna je zbog podjele rado {samo ~ tip finilo i

nekoliko konstrukcijo iii centrolno krojenje fumf ra zo niz pogona, centralno krojenje ploca za

niz pogona itd .) i nostojonjo sto bolje organizocfje I mehanizacije tehnololkog procesa.

-27 -

------------------------------

U lnstitutu radi stalno 11 visokokvalificiranih istrazivaco, 11 tehnickih

pomotnih radniko I 6 odministrotivnih osobc , Fluktuacija tehnickog osoblja je dosto veliko, ali

se to u lnstltutu smotro pozitivnim. Noime, mlodji tehnicari (drvne I drugih struko) poslije borav-

ko i rado u lnstitutu steknu dopunsko strucno soznonja i iskustva, kojo su im drogocijeno prilikom

odlaska no rad u razna drvno-industrijska poduze eo , Ovo je posebno znacajno ako se Imo u vldu

do u Norvesko] postoji somo jedno dvogodisnjo skolo za vise tehnlccre drvno-industrfjske struke ,

a da visokih skolo i fakulteta zo studij drvne lndustrije uopee nemo.

Osnovno je svrho lnstituto unopredjenje i pomoganje daljnjeg razvojo

drvne industrlje Ncrveske . Taj se cilj postize kroz pomogonje rjesovanja tehnickih problemo dr-

vno-industrijskih poduzeee, kroz projektantsku djelotnost, putem informacija o rezultotlmo vl~-

tltih i tudjih i/trozivanja no podrucju drvne lndustrije, putem razlicltih strucnih sastanoka itd.

lstrafivacka aktlvnost Institute manje je fundamentolnog, a vise primjenjenog karoktera. Sva

znacajnija istrozivanja vefo se uz konzultacije s ostalim istroiivackim institucifama u Skcndlna-

vijt, kako ne bi dolazilo do nepotrebnog prekloponjo u rodu i koko bi se !to brie i rcclonelm]«

dollo do rezultoto JstraiJvonja. lnstitut se mnogo bavf i pftonjem standardizocije, te kontrole pro-

lzvoda drvne tndustrije. U tom smislu djeluje lnstitut i koo sluzbeni organ zo kontrolu fverica,

namjeitoja, drvnih krovnih nosoca te kontrolu kvolitete impregniranjo i ljepljenja drve ,

lmajuti u vidu dd je u Norvesko] preko 70% kuee I izgradjeno lz drvetc

(9.5°k svlh oblteljskJh kuto), lnstltut se vrlo mnogo bovl pltonjem prolzvodnje pll1enog drva i nja··

govim korlltenjem u konstrukctjl I obloganju drvenlh kuec , Posljednjih se godina mnogo pafo1e r,o,- svetflo J lspltlvanJu svojstava I prlmjent roznlh tfpova covlanlh ploca zo spajonje drvnlh kon!huk-

ctfo u drvenlm kuecme , Vrlo se doleko otlllo I u studlju te lzradl progroma zo 'llektronsk,, obrcdu

NorveJkl drvoindustrijskl lnstitut u Oslu (Norsk treteknisk lnstftutt - NTI)

jedna je od viJe lstrazlvac?:kih organizocija Udruzenja lumorstvo i drvne lndustrije Norveske. ln-

stitut je organ drvne lndustrlje, tocnije drvnoindustrijskih poduze ec kojo su clanovi Udruienja.

lnstitutom rukovodl upravo no celu s predsjednlkom I direktorom. Clanovl uprove najc?:este su dl-

rektorl raznlh drvnoindustrijskih poduze ee iii drugi istoknuti strucnjoci iz podrucjo prerode drvo.

lnstitut se flnoncira putem specijolnih stolnih fondovo drzave, foncla Udru7enja sumorstva j drvne

lndustrije, prihodlmo od vlastite aktivnosti Institute (projekti, ekspertize itd.) te nekim drugim

prihodi:mo.

NORVE~KI DRVNOINDUSTRIJSKI INSTITUT (Norsk Treteknlsk lnstltutt, Oslo, Norge)

- 28 -

P I o c e i v e r I c e: korlltenje lverico zo podove, korfltenje lverica

za stropove kuta1kontrolo kvolitete iverico. lstrozivocko aktivnost Institute odvlja se u dobro opreml jenim laboratortjima

1 eksperfmentolnlm pogonrma (npr., pokusna pi Iona). lnstitut rospoloie I bogatom bibliotekom,

koja prtmo strucne CO!Opise t druge publlkeclje iz cijelog svijeta. U radu Institute sudjeluje skoro

svake godlne t koji gost - istrazivac lz koje druge zemlje, I iz Jugoslavlfe je u lnstitutu suradji-

volo vtle ,trucnjoka ~a ~uma rskog fokulteta u Zogrebu I Beogradu, to Institute za drvo u Zagre-

bu). U okvtru dugogodllnje uspfelne I prljoteljske suradnje lzmedfu Drvno-tndustrljskog odjela

!umarskog fakulteta u Zag re bu I Drvnolndustrf jskog lnstltuta u Oslu, posjetle fe godf ne 1967.

Pok u ts t v o: cvrstota materijala za tapeciranje, kontrola kvaltteta

pokutstva, spajanje uglova prozora raznim nacinimo. Z a. Lt i t a d· r v a: korozija metal a u dot~aju sa sredstvlma impregr.o-

cije, pona!anje lmpregnacionog drva u dotic:aju so zemljom, impregnirano drvo so I bez povn.n•

ske obrade.

S v o j st v a d r v o:svojstvo norvejke smreke, silo izvlacenja za male

vijke, identifikocijo vrsta drva. Primjeno drva u grad,jevinarstvu:grodnjakutatz

drveta, prefobrlcirani drsanl krovni nosaci, cavlane ploce za drvene spojeve, standardiziranje

piljene gradje za gradjevinarstvo, ljepilo za drvne konstrukcije, prstasto spajanje konstruktivoog

drva u gradjevlnarstvu,

kondenzaci jom.

Pro I z v o d n j a p I I j e n e b I a n j a n e g rad j e:

optimalni nacln prikrotfvonjo debola u trupce, izrado novih propisa za klasifikaciju pflansklh

trupaco, uredjaji i metode pripreme trupaca zo piljenje (izmjere, prikrativonje itd.), studij raz-

llfitih stojevo zo iveronje tropoco, prerodo trupaca kruznlm prlama so ,tldcenim zupclma, istro-

iivonja razlicitih uredjojo i alato zo stlacivanje i egalizlronje zuboco trocnih pilo i pila jarmo-

ca,vibrocfio listo tracne pile i njen utjecaj no rozne elemente u procesu piljenja.

S u s e n j e d r v a: jednostavne komorne susionice lz drveta, sulenje

podatoka zo optimal lzaciju I kompleksno iskoriltenje pllansklh trupaca. Rezultatlmo ovlh lstra-

ilvanja vet se korlste I prlane za programlranfe optlmalnog naclna plljenja trupaca razllcitlh

karakterlstika I u razltcltim okolnostima (no pr. uz razlicite odnose cljena piljenlca 1 tehnolol-

kog iverja). Vainija lstraflvacka aktivriost lnstituta odvljala se poslljednjih godina po nize nave-

denim pltanjima.

- 29 -

M. Breinfak

dlrektor lnstftuta clv. Ing. Ha Ivor Skfelmerud, ~umarskf fokultet I lnstltut za drvo u Zagrebu.

Autor ovog lnformatlvnog prlkaza le u toku svollh boravaka I rada u lnstltutu adrfao u Norvel-

koJ I predavanla o JugoslavtJI f nfenof drvnof lndustrlft te u strucnfm casopfsfma prlkazao spe-

clflcnostt, stanfe I razvof drvne tndustrlfe Jugoslavtfe. Pored toga odrfao Je vlle strucnlh preda-

venle I obfavfo u norve!klm f druglm casoplslmo nfz radova kao rezultat lstraflvonla u Norve!kom drvno-tndustrlfskom lnstftutu u Oslu.

- 30 -