AB Birleşmiş Ağlar veHizmetler Direktörü, BilgiToplumu Genel MüdürüJoao da Silva

Vatandaşların ihtiyaçlarınaodaklanmalısınız

E-Dünyaya Hazırlık (e-Readiness) 2009 Raporu hakkında özet değerlendirme • Elevate projesiyle KOBİ’ler yazılımlarını uzaktan öğretecek • Bu ne perhiz bu ne lahana turşusu • SEE-GRID-SCI projesi ile bilim insanları için e-altyapı • Üçüncü endüstriyel devrimin neresindeyiz?

CEMİL ARIKAN, LEYLA ARSAN, TULU GÜMÜŞTEKİN, SELÇUK KARAATA, SEMİH AKÇOMAK

Koç Üniv. Uluslararasıİlişkiler Bölümü ÖğretimÜyesi Prof. Dr. Ahmet İçduygu

Türkiye’de bilgiyi saklamakültürü çok yaygın

Türkiye Odalar ve BorsalarBirliği Türkiye BilgisayarYazılımı Meclisi BaşkanıMehmet Akyelli

Bilgi Toplumu Ajansı, yapısıitibariyle demokratik değil

Kadir Has Üniv. HukukFakültesi Ticaret Hukuku,Anabilim Dalı Başkanı Doç.Dr. Tekin MEMİŞ

Biyonik ve camdan insanlar çağında hukuk

bilgicag›ekim 09y›l 5say› 62

e-leflmeye çal›fl›yoruze-leflmeye çal›fl›yoruze-leflmeye çal›fl›yoruze-leflmeye çal›fl›yoruz

TTürkiye giderek x-gibi yap-mak konusunda uzman birülke haline geliyor. F›rsateflitli¤i, bas›n özgürlü¤ü, elefl-tiri özgürlü¤ü varm›fl gibi ya-p›yoruz, demokratikmifl gibidavran›yoruz. Bunun son ör-ne¤ini ise IMF ve Dünya Ban-kas› toplant›lar›nda verdik.Türkiye’de yasakl›, yani en-gelleri aflabilecek teknolojibilgisi olmayan bir vatandafl›ngiremedi¤i tüm sansürlü site-leri yabanc› ziyaretçilerimizinve özellikle gazetecilerin kul-lan›m›na aç›k bilgisayarlardaönceden girilebilir yaparak,sanki internet özgürlü¤ü var-m›fl gibi yapt›k. Demek ki siteyasaklar› Türkiye’de yay›nyapmaya de¤il, vatandaflay-m›fl, yabanc› bir yönetici Tür-kiye’de her istedi¤i siteye gire-bilirmifl. Böylece Türkiye -miflgibi yapmaya devam edebilirama uluslararas› araflt›rmalarbaflka türlüsünü söylüyor.

Türkiye’de yöneticilerin art›kmakyaj yaparak, üstünü örte-rek, geçifltirerek Türkiye’ningeri kalm›fll›¤›n› gizlemelerineimkan yok.

The Economist IntelligenceUnit taraf›ndan haz›rlanan e-readiness 2009 raporunda

Türkiye 43. s›rada yer ald›.Ülkelerin bilgi ve iletiflim tek-nolojilerini kapasitesini kul-lanma yeteneklerini ölçen de-¤erlendirmeye 70 ülke kat›ld›.Listede Danimarka ilk s›rada,‹sveç 2., Hollanda 3., Ameri-ka 5., ‹ngiltere 13. s›rada yerbuldu. Norveç ise çok büyükat›l›m gösterdi. 2009’da genels›ralamada 10 üzerinden 5,34puan alan Türkiye, Ba¤lan-t›’da 4,85, ‹fl Ortam›’nda5,94, Sosyal ve Kültürel Or-tam’da 5,93, Yasal Ortam’da5,45, Kamu Politikalar› veVizyonu’nda 5,35, Tüketici ve‹fl Dünyas›n›n B‹T Kullan›-m›’nda 4,98 puan alarak ge-çen y›lki s›ras›nda yer alarakyerinde sayd›.

Türkiye 2005’te de 43. s›ra-dayd›.

Türkiye’deki ilk e-leflme1998’de Kamunet projesi ilebafllan›ld› denebilir. 2001’ekadar herhangi bir yol katedilmeyen projenin 2001 son-ras› hedefleri ise flu flekilde:“Kamu-Net Teknik Kuru-lu’nda öncelikli olarak olufltu-rulan Kamu-Vatandafl Elek-tronik Etkileflim HizmetleriYap›s›, Ana portal içeri¤i, Ka-mu-net iletiflim altyap›s›, e¤i-

tim ve seminerler, e-kurumçal›flmalar› çal›flma gruplar›Kamu-Net hedeflerini olufltur-mak üzere çal›flmalar yürütü-yor. Kamu-net’in hedefi 2003y›l› ortas›na kadar her bölge-de bir pilot il belirleyerek sis-temin kullan›lmaya bafllan-mas› ve 2004 sonuna kadarsistemin bütün ülkede yay-g › n l a fl t › r › l m a s › .

Kamu-Net vizyonu: Bilgi toplu-muna geçifl sürecinde bilgi veiletiflim teknolojilerinin getirdi-¤i olanaklardan yararlanarakdevletin etkin, fleffaf, güvenli,h›zl› ve kesintisiz hizmet suna-cak eKurumlar›n oluflturulma-s›n› sa¤lamak, devlet ve vatan-dafl aras›ndaki iliflkileri elek-tronik ortama tafl›mak içindevlet eKap›s›n› (portal›n›)oluflturmak ve gerekli di¤erçal›flmalar› yapmak/yapt›r-mak, bilgi toplumuna geçiflpolitika ve stratejileri belirle-mek, önermek ve gerçekleflti-rilmesine yönelik gerekli koor-dinasyonu sa¤lamak.”

Size de bu laflar tan›d›k geli-yor mu? Yoksa yerimizde say-d›¤›m›z› hatta internet hak veözgürlükleri alan›nda geriledi-¤imizi düflünen sadece bizmiyiz?

e-gibi yapmak

e d i t ö r d e n

Ersu Ablak

Türkiye Bilişim Vakfı Adına İmtiyaz Sahibi

Faruk Eczacıbaşıfaruk.eczacibasi@bilgicagi.com

Genel Yayın YönetmeniCem Tecimen

cem.tecimen@bilgicagi.comSorumlu Yazı İşleri Müdürü

Ersu Ablak ersu.ablak@bilgicagi.comYayın Koordinatörü

Nida Öğütveren nida.ogutveren@konakmedya.comYayın Editörü

Gülizar Büyükkara gulizar.buyukkara@konakmedya.comYayın ve Danışma Kurulu

Leyla Arsan, Edip Emil Öymen, Behçet EnvarlıCemil Arıkan, Kemal CılızHaber Merkezi Sorumlusu

Demet Şeker AkgüneşYönetim

Türkiye Bilişim VakfıHalk Sokak No: 35 Golden Plaza

F Blok, Kat: 2 Daire: 6 SahrayıceditKadıköy / İstanbul

Tel: 0216 467 04 99 – 216 467 08 45Faks: 216 360 33 56

Epostainfo@tbv.org.trİletişim Adresi

Konak Bilişim Teknolojileri veKültürel Ürünler Tic. A.Ş.

Abbasağa Mah. Yıldız Cd. No: 21Beşiktaş / İstanbul Tel:

0212 236 23 10www.bilgicagi.com

Grafik TasarımEmre Alptekin

FotoğrafMuhsin Ergün, Barış Hasan Bedir

Reklam RezervasyonBurçin Yıkılmaz burcin.yikilmaz@konakmedya.com

Gökşen Kılıç goksen.kilic@konakmedya.comTel: 0212 236 23 10

BaskıSCALA, Basım, Yayım, Tanıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.

Tel: 0212 281 62 00 Faks: 0212 269 07 34

Aylık süreli yayın olup ücretsiz dağıtılmaktadır.

www.konakmedya.com

Bilgi Çağı dergisinin içeriği ve tasarımı Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.

tarafından hazırlanmakta olup Basın Kanunu ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’ndan kaynaklanan tüm hakları

Konak Bilişim Teknolojileri Kültürel Ürünler ve Medya TanıtımHizmetleri A.Ş.’ye aittir. Dergi içeriğinde yer alan yazılar,fotoğraflar ve görsel tasarım Konak Bilişim Teknolojileri

Kültürel Ürünler ve Medya Tanıtım Hizmetleri A.Ş.’nin yazılı izni olmadan kısmen veya tamamen kullanılmaz.

1 Editörden

4 Makro Bak›fl

6 Ay›n Sorusu

8 Dünyadan Haberler

1 0 Türkiye’den Haberler

1 2 Vizyon / Avrupa Birli¤i Birleflmifl A¤lar ve Hizmetler Direktörü,

Bilgi Toplumu Genel Müdürü Joao da Silva

1 6 Dosya / xxxxxxxxxxxxx

2 2 Haber / Bilgi Toplumu Ajans›, yap›s› itibariyle demokratik de¤il

2 6 26 U‹G’den Notlar / E-Dünyaya Haz›rl›k (e-Readiness)

2009 Raporu hakk›nda özet de¤erlendirme

3 0 Baflar› Öyküsü / Elevate projesiyle KOB‹’ler yaz›l›mlar›n›

uzaktan ö¤retecek

3 4 Baflar› Öyküsü / SEE-GRID-SCI projesi ile bilim insanlar›

için e-altyap›

3 8 Görüfl / Üçüncü endüstriyel devrimin neresindeyiz?

4 0 Baflar› Öyküsü / Cybersoft ile e-Devlet ça¤ atl›yor

4 4 Ne yap›yoruz, Ne yapmal›y›z / Bu ne perhiz bu

ne lahana turflusu

4 8 Röportaj / Koç Üniversitesi Uluslararas› ‹liflkiler Bölümü

Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. Ahmet ‹çduygu

5 2 Bilgi Ça¤› Hukuku / Biyonik ve camdan insanlar ça¤›nda hukuk

5 6 Perspektif / E-dönüflüm ile küresel bilgi toplumuna dahil olmak…

6 0 Bak›fl aç›s› / Türkiye için Fikrini Söyle!

6 2 F › r s a t l a r

Ana sponsorlar

i ç i n d e k i l e r

D

“B‹T, ekonomiyi büyütmeye yarar” iddias›, küresel boyutta, hem de konuya geliflmekte olanülkeler aç›s›ndan bak›larak do¤ruland›. Pek çokaraflt›rma B‹T’in, ekonomiye olumlu etkisiniaç›kça gösteriyor. Bundan 10 y›l önce ülkeler içinhedef e-teknolojiydi. K›sa süre içinde m-teknolojideki geliflmeler daha fazla h›zkazand›. Bu tür teknolojilerin neler getirece¤initahmin etmek çok zor, ama geliflmeleri izlemek debir o kadar zevkli.

Makro Bak›fl

Dünya Bankas› taraf›ndan haz›rlanan bir ra-por, Türkiye Biliflim Vakf› olarak yaklafl›k 15y›ld›r savunduklar›m›z› küresel boyutta sa¤lamverilerle do¤rulad›. “Kalk›nma için Bilgi ve ‹leti-flim 2009: Eriflimde Geniflleme ve Etkisinde Ar-t›fl”1 bafll›kl› 340 sayfal›k raporun en can al›c›verisi flu:

“120 ülkede sabit hatl› telefonlarla mobil tele-fonlar›n, çevirmeli sistemlerle internete geniflbantla ba¤lanman›n etkileri incelendi¤inde, ge-liflmekte olan ülkelerde sadece mobil telefonkullan›m›yla, kifli bafl›na milli gelirde ortalamayüzde 0,8 art›fl görülmektedir.”

Bu veriyi, London Business School’dan Leo-nard Wawerman’›n 2005’teki benzer araflt›rma-s›nda aç›klad›¤› veri flöyle destekliyordu:“Geliflmekte olan bir ülkede her 100 kifli için,fazladan her 10 cep telefonu, kifli bafl›na düflenmilli geliri yüzde 0,6 art›r›yor.”2

Bilgi ve iletiflim teknolojilerinin, bir ülkeninekonomik verimlili¤ini art›rd›¤›na dair eskidenberi biriken araflt›rmalar› do¤rulayan DünyaBankas› Raporu’nun 2009 verileri, TBV olarak“B‹T, genel ekonomik refah› art›rmada katmade¤eri en yüksek araçt›r, bunu var gücümüzletoplumsal boyutta kullanmal›y›z” tezimizde nekadar hakl› oldu¤umuzu bir kez daha gösterdi.

Buna ek olarak, B‹T içinde hele özellikle mobililetiflimin, daha önce tasavvur edilmeyen bam-baflka bir özelli¤ini de ortaya ç›kartt›: Daha ön-ce akla gelmeyen yepyeni ifl modelleri kurarak,cep telefonunu ekonomik faaliyeti h›zland›ranbir araca dönüfltürmek. ‹ngiliz The Economist

dergisi, mobil iletiflimdeki bu kuantum s›çra-mas›n› 26 Eylül 2009 say›s›nda 16 sayfal›közel bir ekle inceleme gere¤i duydu.3

Cep telefonunun art›k, sadece sosyalleflme vegevezelik ayg›t› de¤il, bilgiye (malumat anla-m›nda “information”a ve bilgi anlam›nda“knowledge”e) internet veya bilgi bankalar› üze-rinden ulaflmaya yarayan yepyeni bir “bilgiedinme cihaz›”na dönüfltü¤ünü görüyoruz. Öy-le bir araç ki, ülkelerin milli gelir art›fl›ndakipay› hesap edilebilir hale gelmifl durumda.

Bu noktaya nas›l geldik? Konunun, birbiriyleba¤lant›l› iki boyutu var:

• Cep telefonu, yeni teknoloji sayesinde lap-top/notebook halini al›yor. Örne¤in 3G gibiteknolojiler sayesinde hem telefonun kapasitesiart›yor, hem internete ba¤lanma sorunlar› aza-l›yor. Her an, her yerden, ucuza internete ba¤-lanmak (teorik olarak) mümkün hale geliyor.Bunun anlam› aç›k: Bilgiye eriflimde mazeretkalmayacak (yine teorik olarak).

• Cep telefonu küresel boyutta yayg›nlafl›yor.Kullan›c› say›s› 4 milyara ulaflt›. Bu say› tümbireysel kullan›c› say›s› de¤ilse de yine de dün-ya tarihinde görülmemifl bir iletiflim ba¤lant›-s›yla karfl› karfl›yay›z. 2013’te dünyada cep te-lefonu say›s›n›n 6 milyara varaca¤› hesaplan›-yor. Bunun en az üçte ikisi geliflmekte olan ül-kelerde kullan›lacak.

Dünya Bankas› Raporu’nun bafll›¤›ndaki “Eri-flimde Geniflleme” ve “Etkisinde Art›fl” sözcük-lerini kan›tlayan veriler...

Yeni “e-” = m-yaflam

4

Faruk Eczac›bafl›

Mobil iletiflim, bizi yepyeni bir bilgi yönetimi kav-ram›yla tan›flt›r›yor. Bu yeni kavram, iletiflimin“m” (mobil) hali. 1999’da Avrupa Birli¤i taraf›n-dan dile getirilen “her an, her yerden, ucuza in-ternet ba¤lant›s›” emeli gerçekleflme yolunda.Böylece, cep telefonuyla ulafl›lan bilgi, ekonomi-nin daha h›zl›, verimli, etkin ifllemesi için dahakolay kullan›labilecek. PC, laptop, notebook gibiboyutu sürekli küçülmekte olan bilgisayarlar, ne-ticede bilgiyi cebimize kadar sokmufl durumda.

Bu geliflmenin do¤al ve flimdiye kadar düflü-nülmedik uygulamalar›na birkaç örnek, ilerle-yece¤imiz yol hakk›nda fikir veriyor. Örneklerayr›ca, her zaman vurgulad›¤›m›z Ar-Ge ve ino-vasyonun flirketler için ne kadar yaflamsalönemde oldu¤unu da gösteriyor:

*Yerleflik iletiflim a¤lar›ndan hala yoksunüçüncü dünya ülkelerinde, cep telefonu saye-sinde mobil bankac›l›k ald› yürüdü. Banka he-sab›na ihtiyaç olmaks›z›n insanlar, telefon üze-rinden k›sa mesaj (sms) atarak havale yaparoldular. 2013’e kadar cep telefonuyla 600 mil-yar dolarl›k havale yap›laca¤› hesaplan›yor.4

Klasik bankac›l›¤›n en önemli kurumlar› bu ge-liflmeyi fark ederek mobil bankac›l›k hizmetivermeye bafllad›lar.

*ABD’de AT&T ve ‹ndiana Üniversitesi, yükseklisans ö¤rencileri ve ö¤retim üyelerinin üniver-sitenin ç›kt›lar›na Blackberry üzerinden ulafl-malar›n› sa¤lamak üzere ortakl›k yapt›lar.5

*CourseSmart adl› bir Amerikan e-kitapç›s›, derskitaplar›n›n iPhone ve iPod Touch’larda da okun-mas›n› sa¤layacak yeni bir yaz›l›m gelifltirdi.6

*Digital Millenial adl› e¤itim materyali üreticisi,ortaö¤renimde 9 ve 10. s›n›f ö¤rencilerine ma-tematik e¤itimini Microsoft Windows Mobile ya-z›l›m›yla cep telefonu üzerinden sa¤lamayabafllad›.7

Örnekleri ço¤altmak mümkün. Michigan Üni-versitesi’nden Prof. Dr. Elliot Soloway’in flu sö-zü, konuyu özetlemeye yeterli: “Gelecekte, mo-bil cihazlar›n hepsi birbirine ba¤lanm›fl olacak.Bunlar yeni kalem ve yeni ka¤›tt›r.”8

Bütün bu yeniliklerin temelinde, cep telefonu-nun kulland›¤› band›n geniflli¤i elbette can al›c›nokta. Geniflbant olmadan, cep telefonu iner-neti “çekmiyor.” Nitekim, “ekonomik büyüme” ile“mobil iletiflim” aras›ndaki iliflkide can al›c› ö¤e:G e n i fl b a n t .

Dünya Bankas› Raporu, sonucu rakamlarlaçok güzel aç›kl›yor: “Yüksek h›zl› internet erifli-minde her yüzde 10’luk art›fl, ekonomik büyü-meyi yüzde 1.3 büyütmektedir.”9

Bugüne kadar dar kapsaml› araflt›rma ve he-saplarla var›lan “B‹T, ekonomiyi büyütmeye ya-rar” iddias›, flimdi küresel boyutta, hem de ko-nuya geliflmekte olan ülkeler aç›s›ndan bak›la-rak do¤ruland›.

Bundan 10 y›l önce hedef e-teknolojiydi. K›sasüre içinde m-teknolojideki geliflmeler dahafazla h›z kazand›. ‹nternete eriflimin kolaylafl-mas›, ulafl›m band›n›n genifllemesi, haberleflmegereçlerindeki fonksiyonlar›n ço¤almas› küreselbilgiye eriflimi art›rd› ve görünen o ki, çok dahayüksek boyutlara getirecek.

Teknolojik boyutlardaki geliflmeler bizi sevindi-rebilir, hoflumuza gidebilir. Ama as›l etkileyenve küresel dengeleri yerinden oynatan sonuçla-r› görebilmek ve anlayabilmek gerçekten çokzor. Demokratik dengelerin tekrar yerine otur-mas›, kat›l›mc›l›¤›n ve paylafl›mc›l›¤›n artmas›gibi sonuçlar›n ön geliflmelerini ‹ran’daki sonbaflkald›r›fltaki “Twitter” sitesinin etkisinde gör-dük. Bu sonuçlar› kimse öngöremezdi. Bakal›mbundan sonra ne gibi sürprizler bekliyor. Bençok heyecanl› olaca¤›n› tahmin ediyorum.

5

K a y n a k ç a1 Information and Communications for Development 2009: Extending Reach and Increasing Impact. World Bank Report. 20092 The Economist, 26 Eylül 2009. “Mobile Marvels” eki. Sayfa 3 ve 6.3 i b i d4 Juniper Research Mobile Payments Study. http://www.intomobile.com/2008/09/09/juniper-research-total-mobile-payments-to-grow-nearly-t e n - f o l d - b y - 2 0 1 3 . h t m l5 h t t p : / / w w w . e x a m i n e r . c o m / x - 1 0 3 2 3 - R i c h m o n d - D i s t a n c e - L e a r n i n g - E x a m i n e r ~ y 2 0 0 9 m 5 d 2 3 - A T T - a n d - I n d i a n a - U n i v e r s i t y - p a r t n e r - t o - b r i n g -B l a c k B e r r y - t e c h n o l o g y - t o - t h e - c l a s s r o o m .6 h t t p : / / o n l i n e . w s j . c o m / a r t i c l e / S B 1 2 4 9 8 5 4 2 3 1 0 1 2 1 7 8 1 7 . h t m l7 h t t p : / / w w w . n y t i m e s . c o m / 2 0 0 9 / 0 2 / 1 6 / t e c h n o l o g y / 1 6 p h o n e . h t m l ? _ r = 18 h t t p : / / t h e j o u r n a l . c o m / a r t i c l e s / 2 0 0 9 / 0 2 / 1 7 / c e l l - p h o n e s - g e t t i n g - p u s h - i n - e d u c a t i o n - b u t - n o t - w i t h o u t - r e s i s t a n c e . a s p x9 Broadband, mobile key to economic growth: World Bank. Agence France Presse, 30 June 2009

Tasar›yla “Ajans” hukuki statüsünde Baflbakanl›kmakam›yla ilgili bir kuruluflun ihdas edilmesi özellik-le e-devlet ifllemlerinin koordinasyonu bak›m›ndanyaflanan sorunlar›n çözümünde bir yeniliktir. Baflba-kanl›k makam›n›n siyasi lider pozisyonu ile e-devletve bilgi toplumuna yönelik konularda yasal olarak gö-rev al›yor olmas› da ayr›ca önemlidir.

Tasar›n›n “e-devlet”e iliflkin önemli bir kurumsal ya-p›lanma ve yo¤un bir süreç tasar›m› varken, tasar›yaismini veren “bilgi toplumu” aç›s›ndan ise somut bir

tasarruf, rasyonel bir yöntem önerisi gözlemlenemi-yor. “Bilgi toplumu” olgusunun çok boyutlu ve çok ta-rafl› yap›s› nedeniyle, konunun sadece bir kamu ku-rumunun yetkisi dahilinde sahiplenilerek gelifltirile-meyece¤i aç›kt›r. Nitekim tasar›ya örnek al›nan ülke-lerdeki Ajans’a muadil yap›lar, “bilgi toplumuna geçi-flin” koordinasyonundan de¤il “e-devlet hizmetlerinin”ortaya konulmas› ve sunulmas›n›n koordinasyonun-dan sorumludur. “E-devlet”, “bilgi toplumu” olgusu-nun uygulama baz›nda sadece bir boyutudur. Bununötesinde e-devlete farkl› anlamlar ve misyonlar yükle-mek; onu “bilgi toplumuna geçiflin” en önemli arac›olarak tan›mlamak meseleye do¤ru taraftan yaklafl-mamak anlam›na gelmektedir.

Tasar›da eksik olan bu yön kanaatimizce statüsü yasayla tan›mlanm›fl kamu-özel kesimden temsilcile-rin ayn› masa etraf›nda toplan›p müflterek karar ald›-¤› bir kurumsal karar alma yap›s› oluflturularak çö-züme kavuflturulabilir. Tasar›da “e-devlet” ifllemlerin-de koordinasyonu sa¤lamak ad›na Ajans’a çok önemliyetkiler tan›nm›flt›r. Tasar›da Ajans›n “e-devlet” ve“bilgi toplumu” alan›nda kural koyma, koydu¤u kura-l› uygulama, kural›n uygulanmas›n› denetleme fonksiyonlar› yan›nda kural›n konusu olan ifli bedelikarfl›l›¤›nda yapma, kural›n konusu olan iflin finans-man›n› sa¤lama fonksiyonlar›n›n da var oldu¤unugörmekteyiz.

Ajans›n faaliyetleri bak›m›ndan neredeyse denetlene-mez olmas›, mali ve hukuki aç›lardan önemli ba¤›fl›k-l›klara sahip olmas› da ayr›ca düflünülmesi gereken;idare hukuku bak›m›ndan da al›fl›lagelmiflin d›fl›ndabir durumdur. Tasar›da Ajans›n önemli ve birçok aç›-dan münhas›r yetkisi bulunan ortak e-devlet hizmet-leri, e-devlet strateji ve politikalar› konular›n›n dünyaörneklerinde oldu¤u gibi kat›l›mc› bir çerçevede belir-lenmesi gerekmektedir.

Bilgi Toplumu bir tek kuruma b›rak›lamayacak kadar çok boyutlu bir olgu

06

E-teknoloji ve uygulamalarda ileri gidebilmemiz için BilgiToplumu Ajans› nas›l bir yap›ya sahip olmal›?

Ay›n Sorusu

Türkiye Biliflim Vakf› Genel Sekreteri Behçet Envarl›

U

Dünyadan Haberler

University College Lon-don'dan bilim adamlar›, birproteinin üretilmesini dur-durmak üzere yap›lan gene-tik müdahaleyle difli farelerinömrünün yüzde 20 uzamas›-n› sa¤lad›. Araflt›rmaya imzaatanlardan Dominic Withers,insanlarda da bulunan S6Kinase 1 (S6K1) ad› verilenproteinin etkilerinin durdu-rulmas›n›n difli farelerde yafl-l›l›kla ba¤lant›l› birçok sa¤l›ksorununun engellenmesinekatk›da bulundu¤unu vurgu-lad›. S6K1 proteinini üretme-mesi için genleriyle oynanandifli fareler ortalama 950 günyaflad›. Bu da bu farelerinkontrol grubundaki fareler-den 160 gün daha fazla yafla-d›¤› anlam›na geliyor. Wit-hers, proteini üretmeyen diflifarelerin daha uzun süre ya-flamas›n›n yan› s›ra bu hay-

vanlar›n daha zay›f, daha ha-reketli ve daha sa¤l›kl› oldu-¤una dikkati çekti. Araflt›r-mada, bu proteini üreteme-yen erkek farelerin ömrününuzamad›¤› ancak S6K1'i üre-ten di¤er erkek farelere göredaha zay›f, daha sa¤l›kl› ol-du¤u ve ba¤›fl›kl›k sistemiiçin önem tafl›yan lenfosithücrelerinin bulundu¤u be-lirtildi. Proteinin engellendi¤ierkek farelerde ömrün nedenuzamad›¤›na aç›klama getiri-l e m e d i .

Bilim, gençlik iksirinin peflinde

OOyunlardaki flu anda kullan›-lan üç boyutlu modellemelerinyerine, gerçek üç boyut geliyor.Oyun dünya-s›nda at›k de-vir üç boyutdevri. Fakatne yaz›k kipek çok oyun-daki üç boyut-lu modelleme-ler oyuncular›tatmin edebi-lecek kalitede de¤il. Özellikle deyüz modellemeleri genellikle birinsan yüzünden çok bir robotyüzünü and›r›yor. Abdul Sat-tar, Nicolas Stoiber, RenaudSeguier ve Gaspard Breton adl›dört Frans›z araflt›rmac› yenigelifltirdikleri bir teknikle,oyuncular›n yüz ifadelerini ger-

çek zamanl› ve oldukça baflar›l›bir flekilde oyundaki karakter-lere aktarabilmek için u¤rafl ve-

riyorlar. Yapmayaçal›flt›klar› fley; tele-vizyon ve bilgisayarmonitörünüzün ikikenar›na yerlefltiri-len kameralar saye-sinde yüzünüzü ta-rayarak, özel bir ya-z›l›m sayesinde yüzifadelerinizi ay›rt

ederek, gerçek zamanl› olarakoyundaki karaktere aktarabil-mek. Araflt›rmac›lar flu andakadar büyük bir baflar›yla de-vam eden projenin sadece oyunsektöründe de¤il, video konfe-rans ve sinemada da çok ilginçaç›l›mlar› da mümkün k›laca¤›-n› söylüyorlar.

Oyunlar art›k gerçekten 3 boyutlu olacak

8

Uzaydaki çöptehlikesi

BM Uzay‹flleri Bü-rosu Di-r e k t ö r üM a z l a nO t h m a ny a y › m l a d ›-¤› bir ra-porda, uzay çöpü olarak ad-land›r›lan cisimlerin s›n›r-land›r›lmas› için acil önlem-lerin uygulanmas› gerekti¤i-n i belirtti. Yörüngede uzunsüre bulunan kullan›lmayanuydular ve di¤er cisimlerin,uzay›, kullan›mda olan uy-dular, uzay araçlar› ve astro-notlar için daha tehlikeli birhale getirdi¤i kaydedildi.Space Security Index ensti-tüsünün geçen y›l yapt›¤› biraraflt›rmaya göre, dünyaçevresinde yer alan bir ila onsantimetre boyunda yaklafl›k300 bin cisim bulunuyor.

Ar-Ge harcamalar›artmad›

A v r u p aB i r l i ¤ i ,2007 y›-l›nda Ar-Ge için229 mil-yon Euro

harcam›flt›. Bu oran Euros-tat’›n raporlar›na göre gayri-safi yurtiçi has›lan›n yüzde1,85’ine denk geliyordu.AB’nin hedefi ise 2010 y›l›n-da bu oran› yüzde 3 ç›kar-makt›. Bununla birlikte arafl-t›rmalar› gösteriyor ki harca-ma oran› son 5 y›ld›r yüzde1,85 oran›nda sabit kald›.Avrupa bu oranla rakipleriABD ve Japonya’n›n oldukçagerisinde.

G

H

Türkiye’den Haberler

Türkiye yaflamak için iyi bir seçim de¤il

Genifl a¤ (broadband) konu-sunda Cisco ad›na yap›lanküresel bir araflt›rmada Tür-kiye genifl a¤ kalitesi bak›-m›ndan 66 ülke aras›nda 37.s›rada yer ald›. Araflt›rmadaküresel genifl a¤›n durumu

k a p s a m l ›bir flekil-de ince-l e n d i .A r a fl t › r-m a d aL e t o n y a

ve Bulgaristan gibi ül-kelerin gelecekteki uygulama-

lar bak›m›ndan Türkiye’dendaha haz›r halde olduklar› or-taya ç›kt›. Kore ve Japonyah›zl› a¤ sistemi konusundakiçal›flmalar› sayesinde s›rala-man›n bafl›n› çeken ülkeleroldular. Gelecekteki uygula-malara haz›r olmamas›na kar-fl›n araflt›rmada Türkiye’ningünümüzün a¤ gereksinimle-rini rahatça yerine getirecekdurumda oldu¤u da ortayaç›kt›. Araflt›rma Oxford Uni-versity, Said Business Schoolve University of Oviedo tara-f›ndan ortak olarak yap›ld›.

Her y›l 10 bine yak›n kat›l›mc›ve izleyiciyi buluflturan biliflimetkinli¤i B‹L‹fi‹M ‘09 Kas›may›nda Ankara’da gerçeklefltiri-lecek. B‹L‹fi‹M‘09 etkinli¤ininbu y›lki ana temas› teknolojipolitikalar›. Türkiye BiliflimDerne¤i Baflkan› Turhan Men-tefl, kurultay kapsam›nda buy›l ilk kez teknoloji politikalar›-

n›n tart›fl›laca¤›n› ve Türki-ye’nin art›k teknoloji politikala-r› konu-s u n d abir yolh a r i t a s ›ç i z m e s ig e r e k t i ¤ i-ni söylü-yor.

Geniflbant’ta gelece¤e haz›r de¤iliz

Biliflim kurultay› Kas›m'da

10

‹lk LEED GoldSiemens’in oldu

Siemens, Gebze’de infla edi-len çevreci tesisleri ile bir il-ke imza att›. Türkiye’de ilkdefa LEED GOLD Sertifika-s›’n› almaya hak kazananGebze Tesisleri Siemens’ingurur kayna¤› oldu. Yakla-fl›k 16 ay süren bir çal›flma-n›n ürünü olan tesisler Ni-san 2009’da faaliyete girdi.Bundan sonraki tüm yap›la-r›nda LEED’i hedefleyece¤ibildirilen Siemens’in, Gebzetesisleri için ald›¤› sertifika28 Eylül 2009 tarihindeonayland›.

Sabit telefonlar dat a fl › n a b i l e c e kfiehir içi sabittelefon hizmet-lerinin reka-bete aç›l-mas› vesabit te-l e f o n l a r d an u m a r at a fl › n a b i-lirli¤i uygu-lamas› geçti¤imiz ay bafllad›.Co¤rafi alan kodlu numara-lar için numara tafl›nabilirli-¤i ayn› il içinde yap›labile-cek. ‹l s›n›rlamas› olmaks›-z›n konumdan ba¤›ms›z birnumara isteyen aboneye"850" alan kodundan numa-ra tahsis edilecek ve bu abo-neler numaralar›n› il s›n›r›olmaks›z›n istedi¤i yere tafl›-y a b i l e c e k .

BBirleflmifl Milletler Kalk›nmaProgram›'n›n (UNDP) "2009‹nsani Geliflme Endeksi" ya-y›mland›. Buna göre, Norveç,"dünyan›n ya-flamak için eniyi ülke" kate-gorisini ko-rurken, Nijer-ya, 182 ülkearas›nda "enkötüsü" ola-rak belirlendi.Türkiye ise 79. s›rada bulu-nuyor. ‹nsani Geliflim Endek-si, Türkiye'nin, yüksek gelirdüzeyine ra¤men hala e¤itimve sa¤l›k hizmetleri alanla-

r›nda yapmas› gerekenler ol-du¤unu iflaret ediyor. "Yük-sek ‹nsani Geliflim" kategori-sinde yer alan Bulgaristan,

Romanya veM a k e d o n y agibi 18 ülke,daha düflükgelir seviyele-rine ra¤menT ü r k i y e ' d e nüst s›ralardab u l u n u y o r .

Bunun, Türkiye'nin yüksekgelir düzeyini insani geliflimedönüfltürmek için daha fazlaçaba harcamas› gerekti¤inedikkat çekti¤i ifade ediliyor.

AAvrupa Birli¤i, ekonomik kal-k›nma için bilgi ve iletiflim tek-nolojilerinin önemini y›llard›rresmi olarak kabul ediyor vebu alanda uzun vadeli strateji-ler belirliyor. B‹T alan›ndaaraflt›rma faaliyetleriyle ilgiliolarak, Mart ay›nda AvrupaKomisyonu taraf›ndan öneri-len yeni stratejinin hedefi, Av-rupa’y› B‹T alan›nda dünya li-deri yapmak. Avrupa, flu andaglobal B‹T piyasas›n›n yüzde34’üne sahip, bu oran y›ll›kolarak yüzde 4 oran›nda art›-yor. Ancak Avrupa Birli¤i Bir-leflmifl A¤lar ve Hizmetler Di-rektörü, Bilgi Toplumu GenelMüdürü Joao da Silva, bualandaki pay›n daha da art-mas› için çal›flt›klar›n› ifadeediyor. Silva Türkiye’nin sonzamanlarda yapt›¤› e-devletçal›flmalar›n› ise son dereceolumlu buluyor. Silva “Capge-mini taraf›ndan AB üye devlet-leri aras›nda yap›lan karfl›lafl-t›rmada Türkiye’nin elde etti¤iskorlar, AB üyesi 27 devletinortalama de¤erlerine oldukçayak›n, ancak vatandafla hiz-metler alan›nda puan düflük,yine e-devlette son dönemlerdeyap›lan çal›flmalar Avrupadevletleri düzeyinde” diyor.Silva, Türkiye’nin bu alandaçal›flma yaparken merkezi, sü-

rekli, güvenli ve çok-kanall›yaklafl›m› benimsemesini vedaha vatandafl odakl› olmas›n›sal›k veriyor.

Avrupa’n›n B‹T alanlar›nda-ki Ar-Ge faaliyetlerine ilifl-kin stratejisi hakk›nda bilgiverebilir misiniz?Avrupa Komisyonu’nun mev-cut B‹T stratejisi olan i2010,2005 y›l›ndan beri yürürlükteancak yak›nda sona erecek.Bu stratejinin üç hedefi var-d›r: Tekil Avrupa Bilgi Uzay›n›yaratmak, B‹T araflt›rmalar›n-daki inovasyon ve yat›r›mlaradestek olmak ve internetinkapsama alan›n›, kamu hiz-

metlerini ve yaflam kalitesiniiyilefltirmek. Tekil bir Avrupabilgi uzay›n›n yarat›lmas›n›namac›, bilgi toplumu ve med-ya hizmetlerinin herhangi birülke s›n›rlar› içerisinde oldu-¤u gibi, Avrupa Birli¤i’nin ta-mam›nda serbestçe verilmesi-ni ve kullan›lmas›n› sa¤la-makt›r. Bu amaç için yap›la-cak faaliyetler, yüksek kapasi-teli geniflbant iletiflim uygula-malar›n› düflük maliyetli vegüvenli bir flekilde hayata ge-çiren, kapsaml› ve de¤iflik içe-rikler ile dijital hizmetler su-nan do¤ru bir düzenleyici çer-çevenin oluflturulmas›naodaklanm›flt›r. ‹novasyon fa-aliyetleri ile yat›r›mlara destekvermek, yeni teknolojilerin va-tandafllar›n ihtiyaçlar›na ce-vap vermesini ve Avrupa’dakiflirketlerin küresel bazda re-kabetçi olmaya devam etmele-rini sa¤lamak anlam›na gel-mektedir. Bu strateji, ayn› za-manda, araflt›rma faaliyetleri-ne yat›r›m yapman›n ve ino-vasyon çal›flmalar›na destekolman›n önemini ortaya koy-maktad›r. Son olarak, interne-tin kapsama alan›n›n, kamuhizmetlerinin ve yaflam kalite-sinin iyilefltirilmesinde i2010stratejisi, yafl› veya e¤itim du-rumu ne olursa olsun veya

Avrupa Birli¤i Birleflmifl A¤lar ve Hizmetler Direktörü, Bilgi Toplumu Genel Müdürü Joao daSilva, Türkiye’nin, son y›llarda yapt›¤› at›l›mlar sayesinde e-teknolojiler alan›nda Avrupadevletleri ortalamas›na yaklaflt›¤›n› ifade ediyor. Silva, “Türkiye, flirketlere sunulanhizmetlerde iyi ancak, vatandafllara sunulan hizmetlerde AB ortalamas›n›n alt›nda, bunedenle bu alanda çal›flma yaparken vatandafllar›n ve flirketlerin ihtiyaçlar›na iyi odaklanmal›” diyor.

V i z y o n

e-u y g u l amalarda v a t a n d a fl l a r › nihtiyaçlar›na odaklanmal›s › n › z

12

AB’nin hangi bölgesinde yafl›-yor olursa olsun herkesin, bil-gi toplumundan faydalanmas›gerekti¤i gerçe¤i üzerine odak-lanm›flt›r. Bu hedef do¤rultu-sunda, B‹T’nin yard›m›yla, ka-mu hizmetleri (e-Devlet, e-Sa¤l›k) ile vatandafllar›n ya-flam kalitesini (dijital kütüp-haneler, yafll›lar için bilgi veiletiflim teknolojileri) iyilefltir-meye yönelik giriflimler de sözkonusudur.

Bu hedeflere ulaflmak içinne tür çal›flmalar yap›l›yor?Bu hedefler, her y›l, i2010 Y›l-l›k Bilgi Toplumu Raporu’ndalistelenen ve göz-den geçirilen çeflitlipolitika inisiyatifle-ri ile gerçeklefltiril-mifltir. i2010 Y›ll›kRaporu’nun, Avru-pa’n›n Dijital Reka-betçilik Raporu ola-rak da an›lan 2009y›l› say›s›nda,i2010 stratejisindeelde edilen baflar›-lar›n bir de¤erlen-dirmesi yap›lmak-tad›r. i2010 strate-jisi gelecek y›l sona erecek.2010 y›l› sonras› gündem içinçal›flmalar halihaz›rda sürü-yor. Söz konusu gündemin 9tema çevresinde oluflturulma-s› beklenmektedir:1. Ekonomik toparlanman›nöncü faktörü olarak bilgi veiletiflim teknolojileri2. Daha sürdürülebilir ve da-ha düflük karbon sal›n›ml› birekonomiye geçiflte bilgi ve ile-tiflim teknolojilerinin önemi3. Herkes için yüksek h›zdailetiflim a¤lar› ve aç›k internet4. Bilgi ve iletiflim teknolojileriaraflt›rmalar› ve inovasyonu5. Ekonomik avantajlar eldeetmek ve tüketicilere faydasa¤lamak için tekil çevrimiçi

piyasan›n oluflturulmas›6. Kullan›c›lar›n web 2.0 gibiyeni nesil çevrimiçi araçlarakat›l›m›n› sa¤lamak ve gerekliiçerik ve hizmetlerin olufltu-rulmas›7. Tüm vatandafllara modernve verimli kamu hizmetlerininsunulmas›8. Vatandafllar›n yaflam kali-tesini yükseltmek için bilgi veiletiflim teknolojilerinin kulla-n›m›9. Avrupa Birli¤i’nin uluslara-ras› bilgi ve iletiflim teknoloji-leri platformundaki rolü

i2010 web sitesinde (ec.euro-

pa.eu/i2010), yeni bir B‹T stra-tejisi gelifltirmeye yönelik politi-ka önceliklerine iliflkin halkaaç›k olarak bir anket yap›lmak-ta olup, bu anket 9 Ekim 2009tarihinde sona erecektir. Ayr›-ca, bu konuyla ilgili olarak, ‹s-veç AB Dönem Baflkanl›¤› s›ra-s›nda, Kas›m ay›nda bir konfe-rans düzenlenmifltir. AB’nin ye-ni B‹T stratejisi, muhtemelen2010 y›l›n›n ilk yar›s›nda yü-rürlü¤e sokulacakt›r.

B‹T Alan›nda araflt›rma veinovasyon hedefleri için ya-p›lan çal›flmalar neler?Araflt›rma faaliyetleriyle ilgiliolarak, Mart ay›nda AvrupaKomisyonu taraf›ndan öneri-

len yeni stratejinin hedefi, Av-rupa’y› B‹T alan›nda dünya li-deri yapmakt›r. Mevcut veriler›fl›¤›nda Avrupa, günümüz iti-bariyle, global B‹T piyasas›n›nyüzde 34’üne sahip olup, buoran y›ll›k olarak yüzde 4 ora-n›nda artmaktad›r. Ancak, ABB‹T sektörü taraf›ndan üreti-len katma de¤er, global katmade¤erin sadece yüzde 34’üdürçünkü Avrupa B‹T piyasas› ileAvrupa’daki araflt›rma faali-yetleri parçal› bir yap› arz et-mektedir. Bunun bir sonucuolarak Avrupa, B‹T araflt›rma-lar›nda ve B‹T-tabanl›, yenilik-çi ürün ve hizmetlerin üreti-

minde global rakip-lerinin gerisindekalmaktad›r. Komis-yon’un önerdi¤istrateji, Avrupa Bir-li¤i ülkelerini ve B‹Tsektörünü, kaynak-lar›n› ve faaliyetleri-ni B‹T araflt›rmalar›ve inovasyon alan›n-da bir araya getir-meye ça¤›rmaktad›r.

Türkiye’deki, e-devlet, e-sa¤l›k

v.b. e-teknolojileri gözlemle-me f›rsat›n›z oldu mu? Dü-flünceleriniz nedir?Türkiye’de, e-Yönetim, e-Dev-let v.b. e-Teknolojilerin ilerle-di¤ini görüyoruz. Her türlü e-devlet hizmetini www.turki-ye.gov.tr adresindeki tek birportal üzerinden sunmak içinçaba harcand›¤›n› biliyoruz.Tarihte ilk kez, Türkiye’de ya-flanan iki baflar› hikayesi, Ka-s›m ay›nda, Malmö’de düzen-lenecek olan e-Devlet Bakan-lar Konferans›’nda verilecekolan Avrupa e-Devlet ödülleriiçin baflka ülkelerden gelen 48farkl› projeyle yar›flacakt›r.Son derece önem arz eden e-Devlet Ödülleri için yar›fl›yor

13

olmas›, Türkiye’nin art›k ABÜye Devletleri ile eflit seviyeyegeldi¤ini gösterir. Bu durum,e-Devlet hizmetlerinin çevrimi-çi sunulmas› alan›nda ÜyeDevletler aras›nda yap›lankarfl›laflt›rmada da ortayakonmufltur (Capgemini tara-f›ndan yap›lan 2007 karfl›lafl-t›rmas›). Türkiye’nin elde etti¤iskorlar, AB üyesi 27 devletinortalama de¤erlerine oldukçayak›nd›r. E-sa¤l›k alan›nda,Türkiye’de hayata geçirilenUlusal Sa¤l›k Bilgi Sistemi(USBS), 2009 y›l›n›n bafl›ndanberi tüm kamu/özel sa¤l›kkurumlar›ndan ElektronikHasta Kay›tlar›n› aktif olaraktoplamaktad›r. Türkiye’ninnüfusu dikkate al›nd›¤›ndaUSBS, Avrupa’daki en geniflkapsaml› e-sa¤l›k altyap›lar›n-dan biri olup, HL7 v3 gibi ge-nel kabul gören standartlaradayan›r. Devlet Planlama Tefl-

kilat›’n›n bilgi toplumu de-partman› taraf›ndan yürütü-len “Türkiye’nin e-Dönüflümü”bafll›kl› proje, bilgi toplumuuygulamas› ve iflleyiflini izle-mede ve i2010, e-Content ve-ya IDA gibi veya Rekabetçilikve ‹novasyon Program›’n›n B‹Tbafll›kl› uygulamas› gibi Avru-pa’daki bilgi toplumu stratejisive giriflimleri ile uyumlu halegetirmede önemli bir araç ol-mufltur. Söz konusu Rekabet-çilik ve ‹novasyon Program›çerçevesinde, bu y›l›n May›say›nda Türkiye ve AB aras›n-daki bilgi ve iletiflim teknoloji-leri alan›ndaki iflbirli¤ini güç-lendirmek için bir MutabakatAnlaflmas›n›n imzalanm›fl ol-mas›ndan çok mutluyuz.

Türkiye ile Avrupa aras›ndak›yaslama yapabilir misiniz? ‹nternet hizmetleri ile ilgiliolarak Camgemini taraf›ndan

yap›lan y›ll›k çal›flmada Türki-ye, flirketlere sunulan hizmet-lerde makul bir skor elde et-mesine ra¤men, vatandafllarasunulan hizmetlerde AB orta-lamas›n›n alt›nda bir puan al-m›flt›r. Türkiye’deki geniflbantinternet hizmetine eriflim ora-n›, AB’nin 27 üye ülkesininortalama de¤eri olan yüzde22,9’un yaklafl›k 8 puan alt›n-da kalm›flt›r. Türkiye, sa-bit/genifl bant internet eriflimipiyasas›nda, ekonomisininbüyümesini ve rekabetçili¤inisa¤lamak üzere dijital hizmetpotansiyelini a盤a ç›karmakiçin serbestlefltirme faaliyetle-rini h›zland›rmal›d›r.

Türkiye, e-yönetim, e-altya-p›, e-sa¤l›k v.b. uygulamala-r›n› gelifltirmek için neleryapabilir?Capgemini taraf›ndan yap›lan2007 y›l› karfl›laflt›rmas›nda

V i z y o n

14

Türkiye, kamu hizmetlerininyüzde 50’sini tamamen inter-net üzerinden sunmas› nede-niyle pozitif bir sonuç elde et-mifl olup bu oran, AB’ye üye27 ülkenin ortalama de¤erineyak›nd›r. Bununla birlikteTürkiye’de vatandafllara veri-len hizmetlerin yüzde 68’i in-ternet üzerinden sa¤lanmaktaolup bu oran da, AB’ye üyeülkelerin ortalama de¤eri olanyüzde 75’e oldukça yak›nd›r.Türkiye’de flirketlere sunulanhizmetlerin internet üzerindenverilme oran›, AB’ye üye ülke-lerin ortalamas›ndan dahayüksektir. Türkiye’deki, kul-lan›c›-merkezli, ileriye etkilihizmet sunumu, Avrupa Birli-¤i üyesi ülkelerin ortalama de-¤erlerine paralel bir geliflimgöstermifltir. Kullan›c›-mer-kezlilik aç›s›ndan Türkiye, ABüyesi 27 ülkenin ortalama de-¤erinden biraz daha düflük bir

skor elde etmifltir. Türkiye’de,kamu hizmetlerinin büyük birk›sm› ulusal portaldan eriflile-bilir durumda, söz konusuportal›n tasar›m› gayet iyidir.Türkiye’nin ulusal portal›, ABüyesi 27 ülkenin ortalamas›nayak›n bir skor elde ediyor,portal›n kiflisellefltirme aç›s›n-dan gelifltirilmesi gerekir.

Türkiye bu alanda stratejisi-ni belirlerken nelere dikkatetmeli?Afla¤›da belirtilen öncelik veyaklafl›mlar› dikkate alarak,gerekli teknik, idari ve hukukiunsurlara sahip bir e-devletyap›s› oluflturmak olan Türki-ye’nin B‹T Stratejisi’nin anahedeflerini önemle vurgula-mak isteriz (Kaynak: e-DevletEylem Plan›’n›n önceliklerihakk›nda Anket):

• Merkezi, sürekli, güvenli veçok-kanall› yaklafl›m• Basitlefltirilmifl, tümleflik vemüflterek kullan›labilir e-dev-let uygulamalar›• Vatandafllar›n ve flirketlerinihtiyaçlar›na odaklanmak• Kamu harcamalar›ndan ta-sarruf sa¤lamaya ve h›zl›menfaat teminine öncelik ver-mek• Bilgi güvenli¤i ve kiflisel veri-lerin korunmas›• Kamusal bilgi ve iletiflim tek-nolojileri ile e-devlet projeleri-nin etkin yönetimi için kamukurumlar› aras›ndaki rekabet-çili¤in art›r›lmas›

Komisyon, standartlarauyum sa¤laman›n AvrupaBirli¤i düzeyinde ortak kulla-n›labilirlik için gerekli oldu-¤unun alt›n› çizer. Buna ekolarak, e-devlet hizmetlerinigelifltiren veya gelifltirme ni-yetinde olan Türkiye’deki ka-mu kurumlar›n›n deneyimle-

rini birbirleriyle paylaflmala-r›n› öneriyoruz. Türkiye’dekigeliflmelerden baz›lar› yurtd›-fl›nda yeterli düzeyde tan›t›l-mam›flt›r. Bu nedenle, B‹Tuzmanlar›n›n, konferans vegazetelerde daha fazla yeralarak, konferans ve çal›fltay-larda sunumlar yaparak veweb siteleri üzerinden güncelbilgileri paylaflarak faaliyetle-ri hakk›nda bilgilendirici ça-l›flmalar yapmalar›n› öneririz.Örne¤in, eChallenges Konfe-rans› son derece iyi bir f›r-satt›r. B‹T uzmanlar›n›n Av-rupa Komisyonu projelerinekat›lmaktan imtina etmeme-leri gerekir. Bilgi Toplumu veMedya Genel Müdürlü¤ü,çerçeve programlar gibi çeflit-li programlar vas›tas›ylauluslararas› iflbirli¤ini güç-lendirmeye çal›flmaktad›r.Böylece, hem Türkiye hem dedi¤er Avrupa ülkeleri, birbir-lerinden bir fleyler ö¤renmeksuretiyle güvenli ve standarte-devlet hizmetlerini h›zl› birflekilde gelifltirebileceklerdir.Son olarak, Türkiye’yi 2009y›l›nda hayata geçirdi¤i e-Dö-nüflüm projesinde ortayakoydu¤u stratejik öncelikleriizlemesi ve bu öncelikleri, ABdüzeyinde tart›fl›lan i2010sonras› politika inisiyatifi ileuyumlu hale getirmesi konu-sunda cesaretlendirmek isti-yoruz. Türkiye, ayr›ca, bilgitoplumu ve medya alan›nda-ki yönetmeliklerini AB çerçe-vesiyle uyumlu hale getirmeve daha da önemlisi, inovas-yon ve rekabetçili¤in önünüaçmak amac›yla tüm opera-törlere eflit bir hareket alan›yaratmak için sabit ses ileti-flimi, geniflbant internet vemobil iletiflim piyasalar›ndakirekabetçi önlemlerini hayatageçirme çabalar›na devam et-m e l i d i r .

15

Dosya - Gülizar Büyükkara

Türkiye “e”- dünyaya hala uzak

Türkiye “e”- dünyaya hala uzak

Türkiye “e”- dünyaya hala uzak

Türkiye “e”- dünyaya hala uzak

‹stanbul 21-23 Ekim tarihleri aras›nda eChallenges Konferanslar›’n›n19’uncusuna ev sahipli¤i yapacak. B‹T alan›nda faaliyet gösteren kifli,kurum ve ilgili projeleri bir araya getirecek olan konferans, de¤iflik iflbirlikleri ve bilgi birikimi paylafl›mlar›na imkan sa¤layacak.Konferansta, e-teknolojiler ile ilgili pek çok konu ele al›nacak. Peki,Türkiye bu alanda gerçekten ne kadar söz sahibi? Türkiye 1990’lardanbu yana e-dönüflüm için çal›flsa da e-teknolojiler kullanma ve bu alandaproje üretme konusunda henüz arzu etti¤i noktay› yakalayamad›. Türkiyee-Devlette ilerlemek yerine gerileme gösteriyor. Özel sektörde baflar›l›uygulamalardan söz edilse de, genel anlamda e-teknolojilerden faydalanma al›flkanl›¤› özellikle KOB‹’ler aras›nda yayg›n de¤il. Oysa gerçek bir “bilgi toplumu” olmak için e-teknolojilerden yararlanmas›n› bilmek gerekiyor.

‹‹stanbul ekim ay›nda çokönemli bir organizasyona evsahipli¤i yapmaya haz›rlan›-yor. Avrupa Komisyonu’nundeste¤iyle düzenlenen eChal-lenges Konferanslar›’n›n19’uncusu bu y›l 21-23Ekim aras›nda ‹stanbul’dadüzenleniyor. Bilgi ve ileti-flim teknolojileri alan›nda fa-aliyet gösteren kifli ve ku-rumlar› bir araya getirenkonferans, bu alandaki enönemli etkinliklerden biri.eChallenges 2009 Konferan-s›’n›n amac› sanayide, özel-likle de KOB‹’ler aras›ndaaraflt›rma ve teknoloji gelifli-minin h›zlanmas›n› sa¤la-mak, ayr›ca Avrupa Araflt›r-ma Alan›’n›n (European Re-search Area - ERA) dünya-n›n geri kalan›na aç›lmas›nayard›mc› olmak. AB’nin bi-limsel kaynaklar›n› bütün-lefltirmeyi öngören bir bilim-sel araflt›rma program› siste-mi olan Avrupa Araflt›rmaAlan›’n›n amac› ise t›p, çev-re, sanayi ve sosyo-ekono-mik araflt›rma alanlar›ndaçokuluslu iflbirliklerini gelifl-tirmek. 2000’den bu yanakullan›lan sistem, kat›l›mc›-lar aras›nda bilgi al›flverifli

ve üye ülkeler aras›ndakiaraflt›rmalarda çok yönlü ifl-birli¤i sa¤lamay› amaçl›yor.

eChallenges Konferans›, tümdünyadan önde gelen 650’denfazla ticari, devlet ve araflt›r-ma organizasyonunu bir arayagetirerek bilgi ve tecrübelerin,al›nan derslerin ve en iyi uy-gulamalar›n paylafl›lmas›n›sa¤layacak. The MarmaraOteli’de gerçeklefltirilecek et-kinlikte sosyal ve ekonomikgüçlüklerin giderilmesi içinB‹T uygulamalar› konusu çokyönlü olarak ele al›nacak. Ay-r›ca sergi ve stantlar arac›l›-¤›yla mevcut çal›flmalar›n›nsonuçlar› da sergilenecek.‘Çerçeve Programlar› ICT Ala-n›’ özelinde bilgi günü, projepazar› gibi bir tak›m özel faali-yetler de etkinlik boyunca de-vam edecek. Dünyan›n her ye-rinden üst düzey araflt›rmac›-lar ile gerek çerçeve program-lar› özelinde gerekse uzun va-deli bilimsel iflbirlikleri olufltu-rulmas› konusunda f›rsatlarsunulacak. eChallenges kap-sam›nda ayr›ca Türk kurulufl-lar›n›n Ar-Ge çal›flmalar›n›sergileyebilecekleri bir stantalan› da yer alacak.

Konferans B‹T’le ilgili herkesi bir araya getiriyor

eChallenges konferanslar›n›nönemi, B‹T alan›na getirdi¤iuluslararas› perspektiften, sa¤-lad›¤› network’ten ve ele ald›¤›konulardan kaynaklan›yor.Konferans boyunca politikac›-lar, sanayiciler ve araflt›rmaalan›nda çal›flan insanlar de-neyimlerini, birikimlerini ve ile-riye yönelik hedeflerini payla-flacaklar. Kat›l›mc›lar interaktifçal›fltaylara kat›labilecekler. Busayede hem 7. Çerçeve Progra-m› çerçevesinde, hem AvrupaAraflt›rma Alan› çerçevesindeyeni iflbirliklerinin oluflturul-mas› amaçlan›yor.

Konferans boyunca B‹T alan›n-da pek çok konu ele al›nacak.Bu konu bafll›klar› içinde Bir-likte Çal›flabilirlik (NetworkedEnterprises), e-Devlet, e-De-mokrasi, e-Sa¤l›k, E¤itim içinkullan›lan Teknolojiler, Ak›ll›‹çerik, Sanal ‹flbirli¤i Çal›flma-lar›, Yaflayan Laboratuarlar, e-Altyap›, Yüksek Performansl›‹fllem Uygulamalar›, Ak›ll› veSanal Organizasyonlar, Tafl›na-bilirlik - Güvenlik ve KimlikYönetimi konular› var.

Konferansa Türkiye’den yakla-fl›k 30 proje kat›lacak. E-Dev-letten e-sa¤l›¤a, uzaktan e¤i-timden e-altyap›ya kadar pekçok farkl› alanda gerçeklefltiri-len projeler, Türk araflt›rmac›-lar taraf›ndan konferanstapaylafl›lacak.

Türkiye e-tekolojileri verimli kullanm›yor

Peki, böyle önemli bir etkinli¤eev sahipli¤i yapacak olan Tür-kiye’nin e-teknoloji ve uygula-malar konusunda genel resminas›l? Türkiye’nin uzun y›llar-d›r, çok ciddiye ald›¤› bir amac›var: Bilgi Toplumu’na dönüfl-mek. Bilgi Toplumu’nun temelyap› tafllar›n› ise bilgi ve ileti-flim teknolojileri ve e-teknoloji-

ler oluflturuyor. Bu iki temelaraç ise pek çok uygulama vefarkl› konuyu bar›nd›r›yor.

Bu araçlar›n en temelleri bilgi-sayar, cep telefonu ve internet.2009 y›l› Nisan ay› içerisindeTÜ‹K taraf›ndan gerçeklefltiri-len Hanehalk› Biliflim Teknolo-jileri Kullan›m Araflt›rmas› so-nuçlar›na göre hanelerin yüz-de 30’u, internet eriflimine sa-hip. ADSL yüzde 85,6 ile Tür-kiye’de kullan›lan en yayg›ninternet ba¤lant› türü. Araflt›r-ma sonuçlar›na göre 16-74yafl grubundaki bireylerde bil-gisayar kullan›m oranlar› er-

keklerde yüzde 50,5 ve yüzde48,6 ve internet kullan›m ora-n› ise kad›nlarda yüzde 30 veyüzde 28. Araflt›rman›n yap›la-d›¤› aylar olan Ocak –Mart ay-lar› içerisinde internet kulla-nan bireylerin yüzde 72,4’ü e-posta göndermek almak, yüz-de 70’i gazete ya da dergi oku-mak, yüzde 57,8’i sohbet oda-lar›na mesaj ve anl›k ileti gön-dermek, yüzde 56,3’ü oyun,müzik, film, görüntü indirmekya da oynatmak için internetikullanm›fl. Araflt›rma flirketiIpsos KMG ‹letiflim Paneli’nin2009 Haziran ay› sonuçlar›nagöre, ortalama ayl›k internetharcamas›, 34-35 lira düzeyin-de seyrediyor. ‹nternet sahipli-¤indeki art›fl, en çok AkdenizBölgesi’nde, Ankara ve ‹zmir

kentlerinde, ayr›ca 3-4 kiflilikhanelerde görülüyor. ‹nterneteen s›k 15-17 yafl grubu giriflyap›yor, 25-34 yafl grubundaise internete girifl s›kl›¤› düflüflgösteriyor. Bilgi Teknolojilerive Yenilikçilik Vakf›’n›n (ITIF),de¤iflik kaynak ve istatistiklerikullanarak haz›rlad›¤› “2008ITIF Genifl Bant S›ralama Ra-poru”na göre, dünyadaki enpahal› ikinci internet Türki-ye’de. 30 OECD ülkesini kap-sayan genifl bant raporunda,sat›n alma gücü paritesine gö-re dolar üzerinden ayl›k en pa-hal› ücret s›ralamas›nda Mek-sika 18,41 ile ilk s›rada bulu-

nurken Türkiye 15,75 dolar ileikinci s›rada yer ald›. ÇekCumhuriyeti ise 9,7 dolar ileüçüncü s›rada yer buldu. Üc-ret s›ralamas›nda 0,13 dolarile Japonya en ucuz ülke olur-ken, bu ülkeyi 0,33 dolar ileFransa ve 0,35 dolar ile ‹sveçtakip ediyor. 30 ülkenin orta-lamas› 3,77 dolar düzeyinde.

Cep telefonu penetrasyonu iseAvrupa’n›n geliflmifl ülkelerikadar olmasa da gayet iyi.2009 y›l› Haziran ay› sonu iti-bar›yla Türkiye’de yüzde 89penetrasyon oran›na tekabüleden 63,6 milyon mobil abonebulunuyor. Cepten interneteba¤lanma oran›n›n, geçti¤imizaylarda uygulamaya giren 3Gile h›zla artmas› bekleniyor.Webrazzi taraf›ndan Mobil ‹n-ternet Kullan›m› Araflt›rmas›ile üçüncü nesil (3N) cep tele-fonu teknolojisine geçifl önce-sinde mobil internet kullan›m›ve 3N’nin bilinirli¤ini ölçmeküzere yapt›¤› araflt›rma, kulla-n›c›lar›n yüzde 92.2’sinin3N’nin ne oldu¤unu bildi¤ini,yüzde 57.49’unun ise cep tele-fonunda h›zl› internet ba¤lan-t›s› sa¤lanmas› halinde mobilinternet kullan›m›n› art›rmakistedi¤ini gösterdi.

e-Devlet en önemli e-uygulama

Bilgi toplumuna dönüflümde e-teknoloji uygulamalar›n›n enönemlisi e-Devlet çal›flmalar›.E-Devlet çal›flmalar› uzun y›l-lard›r sürdürülüyor. Özellikletüm e-Devlet altyap›s›n›n bü-tünleflmesi, kurum içi ve ku-rumlar aras› bilgi paylafl›m›n›nsa¤lanmas› böylece kaynak is-raf›n›n da önüne geçilmesiyleilgili önemli giriflimler var. Mer-kezi Nüfus ‹daresi Sistemi(MERN‹S), Kimlik Paylafl›mSistemi, Vergi Daireleri Oto-

18

D o s y a

masyonu Projesi (VEDOP I-II),Ulusal Yarg› A¤› Projesi(UYAP), Gümrük ‹daresininModernizasyonu Projesi (G‹-MOP), Polis Bilgi A¤› (POLNET),Saymanl›k Otomasyon Sistemi(Say2000i), e-Bildirge ve Bafl-bakanl›k Mevzuat Bilgi Sistemiyayg›n olarak hizmet verenbafll›ca e-Devlet uygulamalar›aras›nda yer al›yor. Ancak ge-çen y›l›n bafl›nda yay›nlananBirleflmifl Milletler e-Devlet’eBak›fl 2008 (UN e-GovernmentSurvey 2008) adl› raporuna gö-re, Türkiye e-Devlet’e haz›r ol-ma kriterleri bak›m›ndan 76.s›rada bulunuyor. Rapora göree-Devlete en haz›r ülke ‹sveçolurken, Danimarka, Norveç veABD onu izliyor. 2005’te yay›n-lanan raporda Türkiye 60. s›-rada yer al›rken, ABD ilk s›ra-dayd›. ABD s›ralamada üç ba-samak düflerek, dördüncü

olurken, Türkiye s›ralamada16 basamak birden düfltü.

Raporda Türkiye’nin içerisindegösterildi¤i Bat› Asya Bölge-si’nde s›ralamada, Türkiye an-cak 10. olabildi. ‹srail, Birle-flik Arap Emirlikleri, K›br›s,Bahreyn, Ürdün, Katar, Ku-veyt, Suudi Arabistan ve Lüb-nan s›ralamada Türkiye’yi geride b›rakt›. Türkiye kendi böl-gesinde ancak Umman, Azer-baycan, Gürcistan, Ermenis-tan, Suriye, Irak ve Yemen’inönüne geçmesine ra¤men sa-hip oldu¤u puan ile bölge or-talamas›n›n alt›nda kald›.

E-dönüflüm 19 y›l önce bafllad›

Türkiye’nin e-dönüflüm mace-ras› 1990’lar›n özellikle ikinciyar›s›ndan itibaren bafllad›.

Bu dönemde, bilgi toplumunageçifl amac›na yönelik olarakön plana ç›kan rapor ve arafl-t›rmalar›n yan› s›ra bilgi top-lumunun belli unsurlar›n›nkoordinasyonuna yönelik ça-l›flmalar ön planda oldu. Tür-kiye ile Dünya Bankas› iflbirli-¤inde haz›rlanarak 1993’te ya-y›nlanan Biliflim ve EkonomikModernizasyon Raporu, Türki-ye’de bilgi toplumuna yönelikbilgisayar kullan›m›, yaz›l›mpazar›, bilgi ekonomisinde in-san kayna¤›, iletiflim a¤lar› veyasal altyap› alan›nda tespitle-re yer verilerek bir eylem plan›önerisi getirildi. Ancak DünyaBankas› ile kredi anlaflmas›tamamlanamad› ve rapor öne-rileri uygulanmad›.

2001’de rekabetçi, dinamik vebilgiye dayal› ekonomiye sahipolunmas›, bilgi toplumuna dö-

19

S›ra No Temel Gösterge 2007 Y›l›H e d e fD e ¤ e r i

2007 Y›l›G e r ç e k-l e fl m e ( * )

2008 Y›l›H e d e fD e ¤ e r i

2008 Y›l›G e r ç e k-l e fl m e ( * * )

3 0 Bilgisayar› olan giriflimlerin oran› 6 4 8 8 , 7 6 7 9 0 , 6

3 2 Geniflbant internet eriflimine sahipgiriflimlerin oran› (DSL ba¤lant› (ADSL,SHDSL vb.))

2 3 8 0 , 4 2 6 8 5

4 1 e-Ticaret sat›fllar›n›n toplam ciroya oran› 2 Ö l ç ü l m e d i 3 Ö l ç ü l m e d i

5 0 Kurumsal kaynak planlamas› kullan›langiriflimlerin oran›

2 7 , 8 3 1 0 , 8

5 1 Tedarik zinciri yönetimi kullanan girim-lerin oran›

1 5 , 6 1 6 , 6

5 2 Müflteri iliflkileri yönetimi kullanangiriflimlerin oran›

0 , 4 8 , 6 0 , 5 1 2 , 4

6 3 Elektronik kanallardan sunulan kamuhizmetlerinden bilgi alma amac›yla yarar-lanan giriflimlerin oran›

- 7 8 , 4 - 8 3 , 6

6 3 Elektronik kanallardan sunulan kamuhizmetlerinden form indirme amac›ylayararlananan giriflimlerin oran›

- 7 2 , 3 - 7 7 , 1

6 3 Elektronik kanallardan sunulan kamuhizmetlerinden çevirimiçi form doldurmaamac›yla yararlanan giriflimlerin oran›

- 5 9 , 5 - 6 4 , 1

6 3 Elektronik kanallar üstünden ifllemlerinitamamlayan giriflimlerin oran›

- Ö l ç ü l m e d i - Ö l ç ü l m e d i

B‹T’in ‹fl Dünyas›na Nüfuzuna ‹liflkin Temel Göstergelerde Geliflme

nüflümün sa¤lanmas› ve eAv-rupa + Eylem Plan›n›n ülke-mize uyarlanmas› hedefleriningerçeklefltirilmesine yönelikolarak bafllat›lan e-Türkiye Gi-riflimi, siyasi ve ekonomik is-tikrars›zl›k nedeniyle uygulan-ma imkan› bulamad›. EylemPlan›, e-Dönüflüm TürkiyeProjesinin ilan› ile son buldu.

2003’te 58. Hükümet taraf›n-dan haz›rlanan Acil EylemPlan›’nda e-Dönüflüm TürkiyeProjesi’ne yer verildi. Projeninkoordinasyonu, izlenmesi, de-¤erlendirilmesi ve yönlendiril-mesi ile ilgili olarak DPT Müs-teflarl›¤› görevlendirildi. e-Dö-nüflüm Türkiye Projesi’nin ko-ordinasyonunu yürütmek, ka-mu kurumlar›n›n bilgi ve ileti-flim teknolojisi yat›r›mlar› ara-

s›nda eflgüdüm sa¤lamak vebilgi toplumu olma yolundaat›lmas› gereken ad›mlara ilifl-kin stratejileri belirlemek üze-re 2003 y›l› Mart ay›nda DPTbünyesinde Bilgi Toplumu Da-iresi (BTD) kuruldu.

e-Dönüflüm Türkiye Proje-si’nin bafll›ca hedefi; daha ka-liteli ve h›zl› kamu hizmeti su-nabilmek amac›yla; kat›l›mc›,fleffaf, etkin ve basit ifl süreç-lerine sahip olmay› ilke edin-mifl bir devlet yap›s› olufltura-cak koflullar›n haz›rlanmas›y-d›. e-Dönüflüm Türkiye Proje-si’yle e-Türkiye Giriflimi kap-sam›nda oluflturulan çal›flmagruplar› yeniden düzenlendi.Bu dönemde yeniden düzenle-nen çal›flma gruplar› ve koor-dinasyonundan sorumlu ku-

rulufllar flöyle belirlendi:• E¤itim ve ‹nsan Kaynaklar›Çal›flma Grubu: Milli E¤itimBakanl›¤›• Teknik Altyap› ve Bilgi Gü-venli¤i Çal›flma Grubu: Ulafl-t›rma Bakanl›¤›• Hukuki Altyap› Çal›flmaGrubu: Adalet Bakanl›¤›• e-Devlet Çal›flma Grubu:Devlet Planlama Teflkilat›• e-Ticaret Çal›flma Grubu:D›fl Ticaret Müsteflarl›¤›• Standartlar Çal›flma Grubu:Türk Standartlar› EnstitüsüBaflkanl›¤›• e-Sa¤l›k Çal›flma Grubu:Sa¤l›k Bakanl›¤›• ‹zleme Çal›flma Grubu: Tür-kiye Biliflim Derne¤i

Ayr›ca Baflbakanl›k Genelge-si’yle e-Dönüflüm Türkiye Pro-jesi K›sa Dönem Eylem Plan›uygulamaya kondu. Ayr›ca sözkonusu Genelge’yle e-Dönü-flüm Türkiye ‹cra Kuruluoluflturuldu.

E-Teknoloji kullan›m al›flkanl›¤› yayg›n de¤il

K›sa Dönem Eylem Plan›n›nuygulamas›n›n tamamlanma-s›ndan sonra, çal›flma grupla-r›n›n kat›l›m› ile orta vadeliBilgi Toplumu Stratejisininhaz›rlanmas›na kadar uygu-lanmak üzere bir y›l süreli2005 Eylem Plan› haz›rland›ve uyguland›. 2005 Eylem Pla-

D o s y a

20

2 0 0 7 2 0 0 8

Bilgi teknolojileri alan›nda faaliyet gösteren giriflim say›s› 107 2985

Bilgi teknolojileri alan›nda faaliyet gösteren yerli giriflim say›s› 106 2772

Bilgi teknolojileri alan›nda yeni kurulan giriflim say›s› 1 296

Bilgi teknolojileri sektöründe Ar-Ge yapan giriflim say›s› 391 293

Bilgi teknolojileri alan›nda ihracat yapan giriflim say›s› 12 103

Bilgi teknolojileri sektöründe ihracat yapan giriflim oran› (yüzde) 1 1 , 2 1 8,95

Bilgi teknolojileri alan›nda faaliyet gösteren giriflimlerde çal›flan say›s› 2 0 , 9 6 2 6,722

Bilgi Teknolojileri Alan›nda Faaliyet Gösteren Giriflimlere ‹liflkin Göstergeler

n›n›n uygulanmas› sonras›nda2005-2006 y›llar›nda BilgiToplumu Stratejisi ve EylemPlan› haz›rlanarak 2006-2010döneminde uygulanmak üzere2006 y›l› Temmuz ay›nda yü-rürlü¤e kondu.

Türkiye’de özel sektörde e-Devlet uygulamalar› ile ilgilisomut veri çok fazla yok. Amauygulama örneklerine bak›ld›-¤›nda baflar›l› örnekler görülü-yor, yine de baflta KOB‹’ler ol-mak üzere firmalar›n e-tekno-lojilerden çok iyi yararland›¤›-n› söyleyemiyoruz. Kimi za-man küçük bir firman›n, araçtakip sistemini uygulad›¤›n›,kimi zaman restoranlar›nCRM sistemlerini çok iyi kul-land›klar›n› görebiliyoruz. An-cak kullan›m al›flkanl›¤› taba-na yay›lm›fl de¤il, iyi örnekler,genel olarak olumlu bir yarg›-ya varmak için yetersiz.

May›s 2009 Bilgi toplumu ‹s-tatistikleri Raporu baz al›nd›-¤›nda, temel göstergelerde degörüldü¤ü gibi, Türkiye halakurumsal kaynak planlamas›kullanan flirketleri art›rmayaçal›fl›yor. Tedarik zinciri yöne-timi kullan›m› da çok büyükflirketlerin ötesine geçemedi.Bu nedenle, birçok B‹T flirketi

hala bu alanda çal›fl›yor.Farkl› sektörlerden ve sanayi-den daha fazla talep gelmedi¤iiçin, sunulan çözümler de ta-leplerle s›n›rl› kal›yor. Ancak,AB’deki B‹T Ar-Ge çal›flmalar›-na kat›l›m sa¤lad›¤›m›zda,AB’deki farkl› sektörlere ulafl-mak da olas›. Ar-Ge yat›r›mla-r› fonlanaca¤›ndan, Türki-ye’deki farkl› sektörlere talepoluflturma maliyeti de düflmüflolacak.

Türkiye’de henüz hiç geliflme-yen e-teknoloji ve uygulamalarda var. Örne¤in engelliler,yafll›lar ve hastalar için e-tek-noloji ve uygulamalardan sözetmek çok güç.

eChallenge konferans›nda eleal›nacak olan yaflayan labora-tuar gibi, birey ve kurumlar›nbirlikte çal›flabilece¤i iflbirlikçisanal yap›larla ilgili de yete-rince çal›flma yok. Say›sal kü-tüphane ve içerikte yeni tek-

nolojiler, etkileflimli ve farkl›teknolojileri entegre oldu¤usistemler, Türkiye’de firmalar›taraf›ndan henüz kullan›lm›-yor. Wireless, RFID, sensor gi-bi uygulamalarla entegre e-çö-zümler de son derece az görü-len uygulamalar.

eChallenge Konferans› kapsa-m›nda Türkiye’den 30’e yak›nproje olsa da, alanlar son de-rece k›s›tl›. Konferans kapsa-m›nda ele al›nacak pek çokkonu ile ilgili bir proje veya gi-riflim yok. Konferans duyuru-su da çok iyi yap›lmad›¤› için,belli bafll› firma ve kifliler d›-fl›nda çok fazla kat›l›m bek-lenmiyor. Yani çok önemli ifl-birlikleri ve bilgi transferineolanak sa¤layacak, e-teknolo-jiler konusunda yepyeni ufuk-lar açacak böyle bir konferan-sa kat›l›m düflük olaca¤› içinTürkiye’nin alaca¤› verimdeyüksek olmayacak. Oysa Tür-kiye’nin e-dönüflümünü ta-mamlamas› ve bilgi toplumu-na dönüflmesi için e-teknoloji-leri hem kullanmas› hem debu alanda aktif olarak projeleryapmas› gerekiyor. Ayr›ca buteknolojilerin hem kurumlarhem bireyler aras›nda kulla-n›m al›flkanl›¤›n›n artmas› içinde ayr›ca çal›flmalar gerekiyor.

21

eChallenges 2009 Konferans› boyunca afla¤›daki konu bafll›klar› alt›ndakonuflmalar yap›lacak, projeler paylafl›lacak • ‹flbirli¤i içinde çal›flan KOB‹’ler için B‹T ve RFID• e-Devlet ve e-Demokrasi • e-Sa¤l›k, Vatandafla Hizmetler • Sanal ‹flbirli¤i Çal›flmalar› • Yaflayan Laboratuvarlar • Dijital Kütüphaneler ve Kültürel Miras • Ak›ll› ‹çerik ve Semantik • Yüksek Performansl› ‹fllem• e-Altyap›• Ak›ll› ve Sanal Organizasyon A¤lar› • Tafl›nabilirlik • Güvenlik ve Kimlik Yönetimi • E¤itim için Gelifltirilen Teknolojiler ve B‹T Becerileri

BBirleflmifl Milletler taraf›ndanhaz›rlanan 2008 y›l› E-DevletAraflt›rmas› raporuna göreTürkiye, a¤ hizmetleri endek-si, telekomünikasyon altyap›-s› endeksi ve insan kaynakla-r› endeksleri ile oluflturulane-devlet haz›rl›k endeksi ba-z›nda 182 ülke aras›nda 76.s›rada yer al›yor. Yani e-uy-gulamalar ve teknolojiler ala-n›nda Türkiye’nin durumupek de iyi de¤il, üstelik ilerle-mek yerine dünya s›ralama-s›nda gerilemeye bafllad›k.Bu durumu gören Baflbakan-l›k da konuya acil çözüm bul-mak için Bilgi Toplumu Ajan-s›’n› kurmaya karar verdi.

Bu konuda Baflbakanl›k, e-devlet hizmetlerinin yürütül-mesine iliflkin usul ve esasla-r› belirlemek üzere Bilgi Top-lumu Ajans›’n›n kurulmas›ile Devlet ve Bilgi ToplumuKanun Tasar›s› Tasla¤›’n›web sitesinde kamuoyunungörüflüne sundu. Ajans›namac› bilgi toplumuna dönü-flüm sürecini h›zland›rmakve bu dönüflüm süreciniplanlay›p koordine etmek. ‹lkbak›flta uygulamalar› h›zlan-d›racak gibi görünen bu

ajansa özellikle STK’lardanyo¤un bir itiraz bombard›ma-n› geldi.

4 Eylül 2009, E-Devlet ve Bil-gi Toplumu Kanun Tasar›s›Tasla¤›’n› de¤erlendirmeküzere bir araya gelen STK’lar-dan biri de Türkiye Odalar ve

Borsalar Birli¤i’ydi (TOBB).TOBB kapsaml› bir flekildeBilgi Toplumu Ajans› konu-sundaki görüfllerini bu top-lant›da dile getirdi. TOBBTürkiye Bilgisayar Yaz›l›m›Meclisi Baflkan› Mehmet Ak-yelli, birli¤in bu konudaki gö-rüfllerini dergimizle paylaflt›.

E-devlet konusunda uygulamalara yeterince h›z kazand›r›lamay›nca Baflbakanl›k duruma el atarak bir Bilgi Toplumu Ajans› kurmaya karar verdi ve tasar›y› sitesindeyay›nland›. Ancak ajans›n yap›s›n› çok da demokratik bulmayan STK’lar, projeyi pek çokaç›dan elefltiriyor. Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i Türkiye Bilgisayar Yaz›l›m› MeclisiBaflkan› Mehmet Akyelli kanun tasar›s›na getirdikleri elefltirileri ayr›nt›l› olarak aç›klad›.

H a b e r

Bilgi Toplumu Ajans›, yap›s› itibariyle kat›l›mc› de¤il

22

Kanun tasar›s›nda elefltirdi-¤iniz noktalar nedir?Ülkemizde e-devlet yap›lan-mas›; e-Dönüflüm Türkiye ‹c-ra Kurulu taraf›ndan kabuledilen ve Temmuz 2006’dayürürlü¤e giren “Bilgi Toplu-mu Stratejisi (2006-2010) ve“Bilgi Toplumu Stratejisi Ey-lem Plan› (2006-2010) çerçe-vesinde, Devlet PlanlamaTeflkilat› Bilgi Toplumu Da-iresi koordinasyonunda yü-rütülüyor. Mart 2009 De¤er-lendirme Raporu’na göre, sonüç senede Eylem Plan›ndayer alan 111 eylemden ancakyedi tanesi tamamland›. Buaç›dan haz›rlanan E-Devletve Bilgi Toplumu Kanun Ta-sar›s› tasla¤›n›n “‹lkeler” ve“e-devlet hizmetlerine iliflkingenel hükümler” kapsam›ndayer alan;• Proje teklifleri için fizibiliteraporu haz›rlanmas›, • E-devlet hizmet ve projele-rinin standart, yönerge, reh-ber gibi düzenlemelerinin ha-z›rlanmas› ve bunlar›n uygu-lanmas›na iliflkin düzenleme-ler yap›lmas›,• Elektronik ortamda kamukurumlar›n›n paylafl›m›naaç›k olan verilerin kiflilerden

ayr›ca talep edilmemesi, • Bilgi ve iletiflim teknolojilerikullan›m›nda çevreci yaklafl›-m›n oluflturulmas›, • Uzaktan çal›flma kolayl›¤›-n›n sa¤lanmas›, • Kamu kurum ve kuruluflla-r›n›n hizmet envanteri olufl-turarak taahhüt alt›nda hiz-metlerini öncelik s›ras›na gö-re elektronik ortama tafl›-malar›, • Gelenek-sel kamuh i z m e t l e-r i n i ne l e k t r o-nik or-t a m d as u n u l-m a s ›d u r u-munda üc-retlerin kullan›-c› lehine yenidenbelirlenmesi gibi yak-lafl›mlar ülkemiz içinönem arz ediyor.

Fakat bu yaklafl›mlar›nicras›na yönelik olarak ta-sar›da sunulan yap›lanma;müeyyideler aç›s›ndan ek-sik, görev ve sorumluluklaraç›s›ndan do¤ru olmayan bir

yap›lanma. Kurulacak olanyap›n›n strateji, kriter vestandartlar› belirlemesi, pro-jeleri denetlemesi ve projeleraras› koordinasyonu sa¤la-mas› gerekiyor. Projelerin yü-rütülmesinde yönetim pozis-yonunda olmas› ve teknikdestek hizmeti sa¤lamas›do¤ru de¤il.

Yeni kanunda bu alan-da tamamen bir yedi-den yap›lanma sözkonusu, bu yeni ya-p›y› nas›l buldu-nuz? Bu oluflumlar genelolarak incelendi¤in-de ilk göze çarpandurum; tamam›n›nsadece devlet ku-rum ve kuruluflla-r›n›n kat›l›m› ya

da kurulacakajans taraf›n-

dan atana-cak kiflilert a r a f › n d a no l u fl m a s › d › r .Bu durum e-devlet proje-leri ile politi-kalar›n top-lumun her

23

kesiminin kat›l›m› ile olufltu-rulmas› ve yönlendirilmesiniengelleyecektir. Bu amaçlasadece Dan›flma Kurulu’ndade¤il tüm kurullarda mutla-ka özel sektör temsilcileri,sivil toplum örgütleri ile aka-demik kurumlar›n da yer al-mas› sa¤lanmal›d›r. Biliflimsektörünün ülkemizin loko-motif sektörlerinden birisi ol-mas› ve teknolojik geliflmele-rin içerisinde yer alarak ülkerekabet edebilirli¤ini sa¤la-mak amac›yla özel sektörün-de tüm kurullarda temsiledilmesi gerekiyor. Bu ne-denle özellikle baflta Yönlen-dirme Kurulu olmak üzereyap›land›r›lacak tüm kurul-larda TOBB’un daimi üyeolarak yer almas› laz›m. Ti-caret hacmi gün geçtikçe ar-tan bilgi ve iletiflim sektörü-nün sorunlar›n›n tespiti veçözüm önerilerinin gelifltiril-mesi için TOBB bünyesindeoluflturulan Sektör Meclislerisayesinde dinamik bir yap›oluflturuldu. Böylece önerive yeniliklerin e-devletprojeleri özelinde ince-

lenmesi ve hayata geçirilmesiiçin gerekli tart›flma ortam›sa¤land›.

Kurullar çok genifl bir kitleyi temsil etmeliydi

Bilgi Toplumu YönlendirmeKurulu, Bilgi Toplumu Da-n›flma Kurulu ve Bilgi Top-lumu Koordinasyon Kuru-lu’nun yap›lanmas› için ne-ler söyleyebilirsiniz?Bu kurul, Baflbakan Yard›m-c›s› baflkanl›¤›nda toplananE-Dönüflüm ‹cra Kurulununyerine yap›land›racakt›r.Baflbakan›n baflkanl›¤›ndaoluflturulmas› öngörülen ku-rulda yer alacak bakanl›lararas›nda yo¤un e-devlet pro-jeleri yürüten Sa¤l›k Bakanl›-¤›, Milli Savunma Bakanl›¤›ile baz› önemli müsteflarl›kla-r›n yer almamas› bir eksiklik.Bunun yan›nda ülkemizdebilgi toplumuna geçifl içinpolitikalar›n belirlenmesi vetoplumun her kesiminin sü-

rece kat›l›m›n›n sa¤lanmas›için genifl bir kesimi kapsa-mal›d›r. Özellikle Tasar›n›n3’ncu maddesinde belirlenenilkeler çerçevesinde çal›flma-lar›n yürütülmesi için özelsektör ve sivil toplum örgüt-lerinin kurulda kal›c› ve da-ha genifl temsil edilmesi ge-rekiyor. Bu nedenle TOBB’unYönlendirme Kurulu’nun dai-mi üyesi olmas› gerekti¤i gö-rüflündeyiz. Yönlendirme Ku-rulu’nun ald›¤› kararlar›n›nyapt›r›m gücü ile devlet iflle-yiflindeki mekanizmalar içer-sindeki yerinin net belirlen-mesi gerekir. Bunun yan›ndatasar›n›n 6’nc› maddesindeyer alan (c) ve (ç) f›kralar›ndabelirtilen görevlerin kurul ta-raf›ndan uygulanmas› pratik-te mümkün de¤ildir. Özellikleprojelerin kaynak tahsisi ileprojelere onay verme ve gö-revlendirme konular›n›n y›l-da üç defa toplanan bir ku-rula verilmesi kamu kurum-lar›n›n ihtiyaçlar›n› baflka

yollardan karfl›lamala-

H a b e r

24

r›na neden olacakt›r. Dan›flmaKurulunun oluflturulma ama-c›na bak›ld›¤›nda, bilgi toplu-muna dönüflüm çal›flmalar› ileuygulanacak politika ve stra-tejiler hakk›nda görüfl ve öne-riler gelifltirmesi bekleniyor.Ancak bu çal›flmalar›n yap›la-ca¤› kurulun oluflturulma vetemsilci seçme kriterlerinindaha aç›k belirlenmesi gere-kir. Bu durum kanunla yap›-lamaz ise ç›kar›lacak yönet-melik ile standarda ba¤lanma-l›d›r. Bunun yerine dan›flmakurulunun daimi üyeleri belir-lendikten sonra kat›lmak iste-yenlerin kurulda oylanmas›sa¤lanmal›d›r. Bu sayede ge-nifl bir kat›l›m ve daha de-mokratik bir oluflum sa¤lan-m›fl olur. Atanma yerine seçil-menin fikirleri daha özgürceifade edilmesine yol açaca¤›unutulmamal›d›r. Koordinas-yon Kurulu üye say›s›n›n be-lirsiz olmas› ise çal›flmalar›nh›zl› yürütülmesi aç›s›ndan s›-k›nt› yaratabilir. Bunun ya-n›nda kurumlar taraf›ndanyürütülen projelerin di¤erleritaraf›ndan bilinmesi ve katk›verilmesini sa¤lamak amac›ylabir kurul oluflturulmas› olum-ludur. Ancak Kurulda özelsektör temsilcileri ile sivil top-lum örgütlerinin de yer almas›sa¤lanmal›d›r.

Ajans›n yetkileri gere¤inden fazla genifl

Bilgi Toplumu Ajans›n›n ku-rulmas› neler getirecek?Gelifltirilen e-devlet projeleriaras›nda koordinasyonunsa¤lanmas› ve ülke kaynakla-r›n›n etkin kullan›m› amac›y-la bir oluflum ihtiyac› oldu¤uaç›kt›r. Ancak bu ihtiyac›n gi-derilmesi için düflünülen ya-p›lanma özellikle biliflim sek-töründe faaliyette bulunan

giriflimcilerin bilgi ve deneyi-mi at›l hale getirecektir. Ajan-s›n birimleri ve görev tan›m-lar›na bak›ld›¤›nda, ülkemizinen büyük biliflim firmalar›n-dan birisi gibi bir oluflumunkurguland›¤› görülüyor. De-netim mekanizmalar›ndan so-yutlanm›fl, proje onaylayan,ödenek tahsisi yapan, proje-leri istedi¤i gibi denetleyen,dan›flmanl›k hizmeti yan›ndaprojede aktif olarak uzmandeste¤i veren bir yap›da ol-mas› sektörün geliflimi veuluslararas› düzeyde rekabetedebilirli¤ini olumsuz etkile-yecektir. Bunun yerine ajan-s›n sadece politika ve stan-dartlar›n belirlenmesi ile ko-ordinasyon görevlerini üste-lenmesinde yarar vard›r.Planlanan yap›lanma ile birsüre sonra proje yükü alt›ndaezilen ve hantallaflan bir ku-rumun ortaya ç›kma olas›l›¤›yüksektir. Ayr›ca bilgi ve ile-

tiflim alan›ndaki geliflmelerintakip edilmesi ve gerekli arafl-t›rma ve gelifltirme faaliyetle-rinin yap›lmas› ile gerekli ye-nilikçilik çal›flmalar›n›n yap›-labilmesi için özel sektöründesteklenmesi ve mümkünoldu¤unca çok proje içerisin-de aktif olarak yer almas›sa¤lanmal›d›r. Oysa planla-nan yap›lanma sonucundaözel sektörün bu kabiliyetitörpülenme riski ile karfl›karfl›yad›r. Ajansa son derecegenifl, s›n›rlar› somut olarakbelirlenmemifl yetki ve görev-ler tan›nm›fl, kendi taraf›n-dan belirlenen politikalar çer-çevesinde uygulama alan›ndasonsuz takdir ve icra yetkisitan›nm›flt›r. Tüm yetki ve gö-revlerin tek bir yap›da olma-s›n›n sak›ncalar› sebebiyleajans›n sadece koordinasyon,standart belirleme ve denetimgörevini yürütmesi gerekti¤id ü fl ü n ü y o r u z .

25

Ajans, pek çok kurumun s›n›rlar›n› ihlal edecek

Türkiye Odalar ve Borsalar Birli¤i Türkiye Bilgisayar Yaz›l›m› Mecli-si Baflkan› Mehmet Akyelli Bilgi Toplumu Ajans›’n›n tasarland›¤› gi-bi kuruldu¤u takdirde hangi kurumlar›n yetki alanlar›na müdahaleedece¤ini afla¤›daki gibi s›ral›yor. • Kaynak tahsisi ile kredi, hibe ve benzeri d›fl kaynak kullanacakprojelerin onaylanmas› öncesinde Ajans›n uygun görüflünün al›n-mas› Devlet Planlama Teflkilat› Müsteflarl›¤›’n›n yetki alan›na• E-devlet kap›s›n›n iflleticisinin görev, yetki ve sorumluluklar›ajans taraf›ndan haz›rlanacak bir yönetmelikle düzenlenmesi Ulafl-t›rma Bakanl›¤›’n›n yetki alan›na• Belirlenen politika ve stratejilerin yerel yönetimler düzeyinde uy-gulanmas›na yönelik tedbirler al›nmas› ‹çiflleri Bakanl›¤›’n›n yetkialan›na • Biliflim suçlar› ve tehditler konusunda uluslar aras› alanda yürü-tülen adli ve idari süreçler için ilk temas noktas› olmak üzere ulu-sal irtibat noktalar› oluflturmak, Adalet Bakanl›¤› ve Emniyet GenelMüdürlü¤ü’nün yetki alan›na • Bilgi toplumu alan›nda, geliflme ve memnuniyet düzeyine ölçmeyeiliflkin temel göstergeleri belirlemek, toplamak, izlemek, de¤erlendir-mek, yay›nlamak, sonuçlara göre araflt›rmalar yapmak, ulusal ista-tistiklerin uluslararas› çal›flmalara yans›t›lmas›n› sa¤lamak, bualanda uluslararas› düzeyde yap›lan çal›flmalarda ülkeyi temsil et-mek ve benzeri çal›flmalar› yürütmek ise TÜ‹K’in yetki alan›na mü-dahaledir.

T

Araflt›rma kuruluflu The Economist Intelligence Unit’in hazrlad›¤› E-Dünyaya Haz›rl›k(e-Readiness) 2009 Raporu’nun sonuçlar›n› bu yaz›da sizinle paylaflaca¤›z. Rapor,100’den fazla kriteri göz önünde bulundurarak 6 kategoride ülkelerim “e” teknolo-jilere olan haz›rl›k durumunu ortaya koyuyor.

U‹G’den Notlar

The Economist Intelligence Unit, uygulad›¤›teknik ile 2000 y›l›ndan bu yana dünyan›nbüyük ekonomilerinin biliflim teknolojilerinibenimseme ve bu teknolojileri sosyal ve eko-nomik yarara dönüfltürebilme kapasiteleriniölçümlüyor. Ölçümleme ve de¤erlendirme so-nucunda ülkeleri, belirlenen 100’den fazlakriter temelinde s›ral›yor, bu s›ralamay› daelektronik dünyaya haz›rl›k anlam›na gelecekbiçimde ‘e-readiness’ ismiyle ortaya koyuyor.E-Readiness ismini biz bu yaz› için Türkçe’de‘e-haz›rl›k’ olarak kullanaca¤›z. 100’den fazlakriter 6 adet kategori çerçevesinde belirlen-mifltir. Bu kategoriler ve kategorilerin a¤›rl›k-lar› afla¤›daki tablodan izlenebilir.

E-haz›rl›k 2009 raporunun haz›rlanmas›ndaelde edilen gözlemlere göre, en temel geliflme-lerden biri, dünyay› etkisi alt›na alan ekono-mik kriz ve bu sürecin e-haz›rl›k endeksi üze-rindeki etkileri dikkat çekici boyutta bulunu-yor. Ekonomik kriz ortam›n›n varl›¤›na ra¤-men rapor biliflim teknolojilerine ve dijital ge-liflmeye dair olan güvenin de¤iflmedi¤ini belir-

tiyor Ekonomik kriz ve k›smen de olsa ifldünyas›n› çevreleyen koflullar bütünü üzerin-deki olumsuz yans›malar› sonucunda, 9 ülked›fl›nda toplam 70 ülkenin e-haz›rl›k karnenotunda 2009’da düflüfllerin oldu¤u kaydedi-liyor. Di¤er geliflmeler özetle flöyle:

1 . Geliflmekte olan ülkelerde bireylerin birbir-leriyle elektronik ortamda ba¤lanmalar› (con-nectivity) daha büyük ölçekli ilerlemeleri kay-dediyor. Ba¤lanabilirlik ve teknoloji altyap›s›konusunda özellikle Orta Do¤u ve Afrika’da,Do¤u Avrupa ve Latin Amerika’da dikkate de-¤er geliflmeler izleniyor. Ancak bu s›n›fa girenülkelerle geliflmifl ülkeler aras›ndaki farkl›l›khala büyük boyutlarda.

2 . Geliflmekte olan ülkelerin uygulad›klar› bi-liflim teknolojileri stratejileri meyvelerini veri-yor. Çok say›da ülkede e-devlet programlar›n-da ilerlemeler oldu¤u, hatta baz› geliflmekteolan ülkelerin bu alanda geliflmifl ülkelerlebafla bafl gittikleri, baz› koflullarda ise dahaiyi performans sergiledi¤i ortaya konuyor.

K a t e g o r i Kategorinin A¤›rl›¤›

Ba¤lanabilirlik ve teknoloji altyap›s› % 20

‹fl dünyas›n›n içinde bulundu¤u çevre koflullar› % 15

Sosyal ve kültürel ortam % 15

Hukuki ortam

Devlet politikalar› ve devletin vizyonu % 15

Tüketicilerin ve ifl dünyas›n›n oyuncular›n›n benimseme düzeyi % 25

e-Readiness 2009h a k k › n d a d e ¤ e r l e n d i r m e

26

Cemil Ar›kan, Selçuk Karaata

3 . Biliflim teknolojilerindeki geliflmelerin dur-gunluk döneminden yarar sa¤lama olas›l›¤›söz konusu olabilir. Çok say›da ülke ekono-mik krizin etkilerini tedavi etmek için uygula-maya koyduklar› programlar›n içinde biliflimteknolojileri altyap› yat›r›mlar›n› dikkate al›-yor. Demiryolu, enerji ve di¤er çok say›da alt-yap› yat›r›mlar›n›n biliflim teknolojilerine dairyat›r›mlar› da kapsad›¤› görülüyor.

4 . K›sa ve uzun vadede çeflitli politika karar-lar›na ihtiyaç dikkat çekiyor. Korumac›l›¤adair politikalar›n varl›¤› izleniyor; örne¤in e-haz›rl›k karnesinde 70 ülke aras›nda 56. s›-rada bulunan Çin’in biliflim teknolojileri ala-n›nda çal›flan sanayisini koruma alt›na ald›¤›görülüyor. Politika yap›c›lar ise, müflterilereait verilerin bütünlü¤ü ve gizlili¤i konusundabiliflim sanayinin yeteri kadar özen gösterme-

di¤ine dair görüfllere sahip oldu¤u ortaya ko-nuyor. Dijital aletler ve flebekeler-a¤yap›lar veçevreye iliflkin kayg›lar›n da var oldu¤u vur-gulan›yor. E-haz›rl›k konusunda geliflmelerinmutlaka ilerleme kaydedece¤i, ancak dijitalgeliflmelere dair ilerlemelerin mutlaka sosyal,ekonomik ve politik hedeflerle bir uyum için-de olmas› gerekti¤i; stratejik bir role sahipolan biliflim teknolojilerinin ilerleyebilmesiiçin ise bu gereksinime özel bir yaklafl›m ser-gilenmesi ihtiyac› ön plana ç›kar›l›yor.

Raporda alt› çizilen di¤er önemli geliflmeler-den örnekler verecek olursak; biliflim teknolo-jilerinin s›kl›kla çevre sorunlar›n›n çözümüneiliflkin yenilikçi teknikler gelifltirdi¤i, bunlaraörnek olarak da uzaktan görüntüleme cihaz-lar›n›n verilebilece¤i belirtiliyor.

Di¤er taraftan biliflim sanayinin tüketti¤ienerjiye de dikkat çekilmesi gerekti¤ine dairpolitika yap›c›lar›n görüfllerinin önemli oldu-

¤unun alt› çiziliyor. Uluslararas› Enerji Ajan-s› (IEA) taraf›ndan haz›rlanan bir rapora göre,tüm devletlerden bilgisayarlar›n ve mobil tele-fonlar›n enerji-etkin olabilmelerine dair ön-lemlerin al›nmas› gerekti¤i aktar›l›yor. Ulus-lararas› Enerji Ajans›’n›n tahminlerine göre2030’da biliflim teknolojilerinin ve elektronikayg›tlar›n 1700 terra watt (tw) enerji tükete-ce¤i, bu miktar›n bugünkü düzeyden üç katdaha yukar›da oldu¤u; hatta yaklafl›k ABD veJapon ekonomilerinin toplam enerji tüketimiile yaklafl›k olarak eflde¤er düzeyde olaca¤›tahmin edilmektedir. Dijital dünyada izlenenh›zl› geliflmelerin toplumlar üzerinde olumluve olumsuz yönde yans›malar› olaca¤›n›n alt›ç i z i l i y o r .

Endekse göre, ekonomik durgunlu¤a ra¤menüzerinde çal›flma yap›lan ülkelerin büyük bir

bölümünde ba¤lanma düzeylerinde (connecti-vity level) art›fllar kaydedildi¤i raporlan›yor.Mobil telefon ve geniflbant internet ba¤lant›s›özümsenme oranlar›nda (penetration), ayn›zamanda geniflbant internete ulafl›labilirlikiçin önemli bir k›stas olan sat›n alma gücünde neredeyse her yerde art›fllar›n oldu-¤u raporlan›yor. Ço¤u OECD üyesi ülkedenüfusun yüzde 20’sinden fazlas›n›n genifl-banta ulaflabildi¤i, Danimarka ve Hollandagibi baz› Avrupa ülkelerinde bu oran›n yüzde40’lara yaklaflt›¤› belirtiliyor. Bu geliflmelerera¤men internete h›zl› bir biçimde ulaflabil-menin çok say›da ülke için üzerinde çabasarf edilen bir alan olarak s›n›fland›r›labilece-¤i de aktar›l›yor.

Bu y›l›n e-haz›rl›k s›ralamas› sonuçlar›n›n,dünya ekonomisindeki geliflmelerle paralellikortaya koydu¤u belirtiliyor; ancak bu etkiyera¤men dijital geliflmenin de devam etti¤ininalt› çiziliyor. Bireylerin ve kurumlar›n birbiri-

27

E-haz›rl›k 2009 raporunun haz›rlanmas›nda elde edilen gözlemlere göre, en temelgeliflmelerden biri, dünyay› etkisi alt›na alan ekonomik kriz ve bu sürecin e-haz›rl›kendeksi üzerindeki etkileri dikkat çekici boyutta bulunuyor. Ekonomik kriz ortam›n›nvarl›¤›na ra¤men rapor biliflim teknolojilerine ve dijital geliflmeye dair olan güveninde¤iflmedi¤ini belirtiyor Ekonomik kriz ve k›smen de olsa ifl dünyas›n› çevreleyenkoflullar bütünü üzerindeki olumsuz yans›malar› sonucunda, 9 ülke d›fl›nda toplam70 ülkenin e-haz›rl›k karne notunda 2009’da düflüfllerin oldu¤u kaydediliyor.

ne ba¤lanabilirli¤i (connectivity) konusunune-haz›rl›k alan›nda en önemli kolaylaflt›r›c›unsur oldu¤u, bu konuda ilerlemelerin görül-dü¤ü rapor ediliyor. Çal›flma sonuçlar›na görekullan›labilirlik (usage) ba¤lanabilirliktensonra gelmekte, bir baflka ifadeyle do¤al ola-rak ba¤lanabilirlik kullan›labilirli¤i etkile-mektedir. Her ne kadar ba¤lanabilirli¤e dairyat›r›mlarla birlikte, hatta bu yat›r›mlara ra¤-men kullan›m düzeyleri emekleme aflamas›n-da olsa da, cesaret verici göstergelerin oldu¤ubelirtiliyor; e-kat›l›m (e-participation) çal›fl-malar›ndan efl zamanl› (on-line) kamu hiz-metlerine kadar bu alanlarda ilerlemelerin ol-du¤u gözleniyor.

Çok genel olarak Türkiye’nin bulundu¤u ko-numu afla¤›daki tabloda de¤erlendirmek

mümkün. Raporun sözel bölümünde 70 ülke-den söz edilse de, raporda bulunan s›ralamatablosunda toplam 69 ülke bulunuyor.

E-haz›rl›k konusunda en iyi performans Da-nimarka taraf›ndan sergileniyor, en kötü per-formans›n ise Azerbaycan’a ait oldu¤u görü-lüyor. 69 ülke içerisinde Türkiye 43. s›radabulunuyor. Çin (56) ve Hindistan (54)gibiekonomik büyüme flampiyonlar› e-haz›rl›kendeksi sonuçlar›na göre Türkiye’den dahakötü performans sergiliyor. 2009 sonuçlar›nagöre Türkiye’nin puan› 10 üzerinden 5.34iken, 2008 raporu sonuçlar›na göre gerilemekaydetti¤i görülüyor (2008’de puan› 5.64).Afla¤›daki tablo ise endeksi oluflturan katego-riler ve Türkiye beraberinde birkaç ülke hak-k›nda daha detayl› fikir vermektedir.

U‹G’den Notlar

28

K a y n a k ç aEconomist Intelligence Unit, E-Readiness Rankings 2009, The Usage Imperative, June 2009

Uluslararas› Enerji Ajans› (IEA) taraf›ndan haz›rlanan bir rapora göre, tüm devletlerden bilgisayarlar›n ve mobil telefonlar›n enerji-etkin olabilmelerine dairönlemlerin al›nmas› gerekti¤i aktar›l›yor. Uluslararas› Enerji Ajans›’n›n tahminlerinegöre 2030’da biliflim teknolojilerinin ve elektronik ayg›tlar›n 1700 terra watt (tw)enerji tüketece¤i, bu miktar›n bugünkü düzeyden üç kat daha yukar›da oldu¤u;hatta yaklafl›k ABD ve Japon ekonomilerinin toplam enerji tüketimi ile yaklafl›kolarak eflde¤er düzeyde olaca¤› tahmin edilmektedir.

Ü l k e G e n e lp u a n

B a ¤ l a n a b i l i r l i k% 20

‹ fld ü n y a s › n › n

i ç i n d eb u l u n d u ¤ u

ç e v r ek o fl u l l a r ›

% 25

Sosyal ve

k ü l t ü r e lo r t a m% 15

H u k u k io r t a m % 1 0

Devlet politikas›

ve vizyonu% 1 5

T ü k e t i c i l e r i nve ifl

d ü n y a s › n › no y u n c u l a r › n › n

b e n i m s e m ed ü z e y i% 25

D a n i m a r k a 8 . 8 7 9 . 5 0 8 . 0 3 8 . 5 3 8 . 1 0 9 . 6 5 8 . 9 0

T ü r k i y e 5 . 3 4 4 . 8 5 5 . 9 4 5 . 9 3 5 . 4 5 5 . 3 5 3 . 9 8

Y u n a n i s t a n 6 . 3 3 5 . 7 0 5 . 9 0 7 . 1 3 7 . 4 0 5 . 8 9 6 . 5 0

‹ s p a n y a 7 . 2 4 6 . 9 0 7 . 0 7 7 . 7 7 8 7 . 0 5 7 . 1 3

E n d o n e z y a 3 . 5 1 2 . 5 5 5 . 6 3 3 . 7 3 4 . 1 0 3 . 6 5 2 . 5 5

‹ r a n 3 . 4 3 3 . 5 0 4 . 2 2 5 . 2 3 3 . 0 0 2 . 6 5 2 . 4 8

E

Enocta’n›n orta¤› oldu¤u Avrupa Birli¤i 7. Çerçeve Program› kapsam›nda fonlananElevate projesi, yaz›l›m gelifltiren KOB‹’lerin müflterilerinin ve ifl ortaklar›n›n ürünlerhakk›nda daha verimli ve h›zl› bilgi almas› amac›yla hayata geçirildi. Projeliderli¤ini Almanya’dan bir CRM firmas› olan CAS Software’in yapt›¤› proje, uzaktan e¤itimle, KOB‹’lerin hayat›n› büyük oranda kolaylaflt›racak.

Baflar› Öyküsü

E-teknolojiler sayesinde hayat›-m›za giren uzaktan e¤itim (e-e¤itim), ifl dünyas›nda giderekyayg›nlafl›yor. E-ö¤renme vee¤itim alan›nda hizmet ve ürün-ler sunan Enocta da bu alanda-ki uygulamalar› zenginlefltirmekamac›yla bir Avrupa Birli¤i 7.Çerçeve Program› projesinde yeral›yor. 2008 ekim ay›nda baflla-yan projenin ad› ‘Elevate.’ Projeile Avrupa’daki KOB‹’lerinürünlerini ve hizmetlerini dahayayg›n kitlelere sunmalar› içine-ö¤renme teknolojilerini kul-lanmalar› amaçlan›yor. Enoc-ta’n›n proje orta¤› ise Alman-ya’dan bir CRM (Müflteri ‹liflki-leri Yönetimi) firmas› olan CASSoftware. Enocta ve CAS Soft-ware bu projeyi anlatmak üzere21-23 ekim aras›nda ‹stan-bul’da düzenlenecek eChallenge2009 konferans›na kat›l›yor.Enocta Genel Müdürü AhmetHançer ve CAS Academy Bafl-kan› Ayflenur Kazoko¤lu’nunyapaca¤› sunumda yenilikçi e-ö¤renme içerik yaklafl›m› veproje ekibi ile birlikte oluflturu-lan yaz›l›m e¤itimine özel yeni-

likçi bak›fl aç›s› anlat›lacak.Konferans öncesinde proje hak-k›nda bilgi almak üzere EnoctaGenel Müdürü Ahmet Hançerve CAS Academy Baflkan› Ayfle-nur Kazoko¤lu ile görüfltük.

Uzaktan e¤itimin (e-Learning)e¤itime nas›l bir katk›s› var?Ahmet Hançer (A.H): Uzaktane¤itim, buradaki anlam›yla in-ternet üzerinden e¤itim, s›n›fortam›nda verilen e¤itimleri

destekleyen, çok önemli ve ay-r›lmaz bir parçad›r. Uzaktane¤itim, insanlar›n yer ve za-mandan ba¤›ms›z olarak, kendih›zlar›na ve kendi ö¤renme biri-kimlerine göre e¤itim almalar›n›sa¤layan esnek bir sistemdir.Bu sistem, insanlar›n kendi ö¤-renmelerini planlamalar›na im-kan veriyor. Uzaktan e¤itimde,e¤itim materyali sürekli eriflile-bilir durumdad›r. Bu, e¤itimdef›rsat eflitli¤ini, ö¤renilenleritekrar tekrar alabilmeyi ve be-lirli bir zamana ve mekana ba¤-l› kalmadan ö¤renmeyi müm-kün k›l›yor. Uzaktan e¤itim,an›nda bilgiye ulafl›m ve bu bil-ginin daha h›zl› karar ve ifl sü-reçlerine girmesi demektir.

Uzaktan e¤itim konusundaTürkiye ne durumda?A.H: Uzaktan e¤itim, özellikleson 3-4 y›lda üniversiteler, özelflirketler ve kamu taraf›ndandaha yayg›n olarak kullan›l›yor.Bir taraftan s›n›f e¤itimleri ileson derece baflar›l› karma e¤i-tim projelerinin hayata geçiril-mesini sa¤larken, di¤er yandan

Elevate projesiyle KOB‹’leryaz›l›mlar›n› uzaktan ö¤retecek

30

bilgiye istenilen zamanda ve is-tenilen yerde eriflimi mümkünk›l›yor. Geliflen bilgisayar ve in-ternet altyap›lar›, ö¤renmeyi hiçolmad›¤› kadar kolay ve e¤len-celi k›l›yor. Artan internet h›zla-r› e¤itimlerin son derece etkile-flimli, görsel ve iflitsel aç›dandoyurucu ve ö¤renmeyi kolay-laflt›r›c› di¤er unsurlarla des-teklenmesini mümkün k›l›yor.Ö¤renme, senaryo ve içerik ör-güleri yard›m›yla fark›nda ol-madan deneyimleniyor. Bu daö¤renmeyi daha genifl kitlelere,daha h›zl› ve daha e¤lenceliulaflt›rmay› mümkün k›l›yor.

Bu konuda Türkiye ile ilgilisay›sal de¤erler nelerdir?A.H: Bugün Türkiye’de, toplam150 flirketin, 20 üniversiteninve 20’ye yak›n kamu kurumu-nun uzaktan e¤itim sistemleri-ne sahip oldu¤unu ve yo¤unolarak kulland›¤›n› söyleyebili-riz. Toplam kullan›c› say›s› ise1 milyona yak›n. Kuzey Ameri-ka ve Avrupa’ya göre daha geçbafllayan uygulamalar, bugüniyi diyebilece¤imiz pek çok ör-

ne¤e sahip. Dünyadaki uygula-malara paralel uzaktan e¤itimen çok, finans, telekomünikas-yon, ilaç/sa¤l›k ve perakendesektöründe kullan›l›yor.

Uzaktan e¤itinin geliflmesi vee¤itim sistemine katk› sa¤la-yacak bir boyuta gelmesi içinneler yap›lmas› gerekiyor?A.H: Uzaktan e¤itimin, s›n›f e¤i-timlerini destekleyici bir modeloldu¤unun herkes taraf›ndan

görülmesi ve bu gerçe¤e uygunolarak müfredatlar›n ve e¤itimprogramlar›n›n belirlenmesi at›-lacak ilk ad›md›r. Gerek yüksekö¤retim ve gerekse mesleki e¤i-tim ile ilgili her yönetmelik vekanunda bu gerçek kabul edil-meli ve önemi belirtilmelidir.Uzaktan e¤itim bir ö¤renmemodeli olarak kabul edilmeli vebelirli kriterlere uygun olarakakredite edilmelidir. Bu sayede,ilkö¤retim, lise ve üniversite ö¤-rencileri e¤itim teknolojilerin-den daha çok faydalanacak.E¤itim teknolojilerini deneyim-leyen ö¤renciler, daha h›zl› e-teknoloji kullan›c›s› haline dö-nüflecek, hayat boyu ö¤renmebir yaflam flekli halini alacak.

Elevate ile KOB‹’lerin ifli art›k daha kolay

“Elevate” gibi bir proje ihtiya-c› nas›l ortaya ç›kt›?Ayflenur Kazoko¤lu (A.K): Eleva-te projesinin ç›k›fl noktas›, yaz›-l›m gelifltiren KOB‹’lerin gerekmüflterilerinin ve gerekse ifl or-taklar›n›n yaz›l›mlar› daha ve-

31

Baflar› Öyküsü

rimli ve h›zl› ö¤renmesi gerekli-li¤i oldu. Elevatei, uygulama ya-z›l›mlar› ile e¤itim ortam›n› birarada modelleyen, yenilikçi bire-ö¤renme projesi. Bu projeyard›m›yla kullan›c›lar, yaz›l›m›kullan›rken ö¤renebilecekleri vehatalar› ile ilgili geri bildirimlerian›nda alabilecekleri bir ö¤ren-me ve sertifikasyon ortam›nasahip oluyor. Proje yard›m›ylayaz›l›mlar k›sa sürede ve iflamaçlar›na uygun kullan›mmodelleri ile ö¤retiliyor.

Proje hakk›nda bilgi verebilirmisiniz?A . K : Proje, yaz›l›m gelifltirici KO-B‹’lerin, gelifltirdikleri yaz›l›m›daha verimli ve daha h›zl› birflekilde müflterilerine ve ifl or-taklar›na ö¤retmelerini amaçl›-yor. Elevate, önemli bir akade-mik altyap› üzerine infla edilenyenilikçi bir ö¤renme projesidir.Proje lideri Alman CRM firmas›CAS Software d›fl›nda projeninde¤iflik ülkelerden ortaklar› var.Bu firmalardan birisi, ‹talyanITL (ITLink srl), di¤eri Belçikal›E2S (Expert Software Systemsn.v.). Proje, söz konusu 3 KO-B‹’nin, gelifltirdikleri yaz›l›mlar›ne¤itimi için, karma bir ö¤renmeve sertifikasyon platformu üret-meyi amaçl›yor. Projede Türki-ye’den Okan Üniversitesi veEnocta yer al›yor. Proje ortakla-r›, proje amac› do¤rultusunda,yetiflkin ö¤renme prensiplerineve akademik zemine dayal› bire-ö¤renme ortam› gelifltirecek-ler. Bu sayede, yaz›l›mlardanba¤›ms›z olarak, en etkin, en et-kileflimli ve en h›zl› yaz›l›m e¤iti-mi sa¤layacaklar. Projenin ama-c›, yaz›l›m gelifltirici KOB‹’lerin,yaz›l›m e¤itimleri için yaz›l›m-dan ba¤›ms›z haz›r bir çözümesahip olmalar› ve bu yolla, yaz›-l›m› kullanan müflteri ve ifl or-taklar›nda sürekli güncel e¤itimiverebiliyor olmalar›d›r. Proje viz-yonu, Avrupa’da farkl› yaz›l›mla-

r›n kullan›m› ve deste¤i konu-sunda daha çok say›da profes-yonelin yetifltirilmesi, e-teknolo-jiler konusunda e¤itim ve sertifi-kasyon seviyesinin art›r›lmas› vebu yolla yeni istihdam alanlar›yarat›lmas›d›r.

Proje için nas›l bir ekip çal›fl›-yor?A.K: Projede 3 KOB‹ ve 5 tanearaflt›rma ve gelifltirme ifl orta¤›bulunuyor, yani toplam 8 ekipgörev al›yor. 6 farkl› ülkedenuzman ekip var. Proje bütçesitoplam 1 milyon Euro ve konu-lar›nda uzman akademisyen veprofesyonellerden oluflan yakla-fl›k 30 kifli görev al›yor. Proje-nin 24 ayda tamamlanmas› he-defleniyor.

Böyle bir projenin KOB‹’leriçin önemi nedir? A.K: Yaz›l›m gelifltirici KOB‹’leriçin e¤itim birkaç nedendenötürü çok önemlidir. Gelifltirdi-¤iniz yaz›l›m›n kullan›c›lara is-tenilen fayday› sa¤layabilmesi,yaz›l›m› ne kadar iyi ve etkinkulland›¤›n›zla do¤ru orant›l›-

d›r. ‹yi bir e¤itim, do¤ru bir ya-z›l›m kullan›m› demektir. Buda, yaz›l›mdan fayda sa¤lan›l-mas› ve KOB‹’lerin gelirlerininartmas› demektir. Yaz›l›m gelifl-tirici KOB‹’ler için e¤itimin birdi¤er önemi, yaz›l›mlar›n sürek-li geliflimine paralel, yeni ekle-nen özelliklerin ve yeni gelifltir-melerin bir an önce kullan›lma-s› ve faydan›n bir an önce gö-rülmesidir. E¤itimin bir di¤erönemi ise, yaz›l›m› bilen sertifi-kal› profesyonel yetifltirilmesi-nin öneminden kaynaklan›yor.Yaz›l›m›n›z› iyi bilen ve kulla-nan ne kadar iyi sertifikal› pro-fesyonel varsa, yaz›l›m›n›zdanfayda sa¤layan o kadar çokmüflteriniz var demektir. Üste-lik yaz›l›m›n›z›n do¤ru kullan›-m› ile müflterilerinizin süreklikazanmas› mümkündür. Eleva-te iflte tam bu noktada KOB‹’le-re önemli bir araç ve platformsunuyor. Bu proje ile KOB‹’ler,daha çok say›da kifliye, dahah›zl› ve etkin e¤itim ulaflt›rabi-lecekler. Bu sayede, müflterileryaz›l›mlardan daha çok faydasa¤layacak.

32

Enocta Genel Müdürü Ahmet HançerTürkiye gerek genç ve yetiflmifl nüfusu, gerekse teknolojiyi yak›ndan takipeden giriflimci flirketleri ile e- teknolojilerinin hiç de uza-¤›nda olmayan bir ülke. Bireysel internet ve e-teknolojikullan›m›nda artan bir ivme var. Avrupa’n›n en kalaba-l›k internet kullan›c› gruplar›ndan birisi Türkiye. fiirket-ler ise, teknolojik yat›r›mlar› ve ifl süreçlerinde kul-land›klar› e-teknolojilerle pek çok ülke için örnekproje teflkil ediyorlar. Elbette verilere bak›ld›¤›n-da Avrupa ve Amerika’ya göre, e-teknoloji yat›-r›mlar›nda alaca¤›m›z çok mesafe var. Bununlabirlikte, h›zl› adaptasyon ve son dönemde artanyat›r›mlarla bu fark›n kapanaca¤›na inan›yo-rum. Kamuda e-teknolojiler, e-devlet yat›r›mlar›-n›n arka arkaya gelmesi ile 3-4 y›l öncesinegöre çok daha yayg›n kullan›mda ve vatanda-fl›n hizmetinde. Ama orada da Avrupa veAmerika’yla karfl›laflt›rd›¤›m›zda atmam›z ge-reken ad›mlar oldu¤unu biliyoruz.

“Türkiye fark› kapatacak”

B

Avrupa’da bilimsel e-altyap› için gerçeklefltirilenprojelerden biri olan SEE-GRID-SCI, bölgesel iflbirlikleri için yeni f›rsatlar yaratacak. Proje,Güney Do¤u Avrupa’n›n e-altyap›s›n› güçlendirecek. 14 ülkenin ortak oldu¤u ve TÜB‹TAKULAKBIM, Bo¤aziçi Üniversitesi ve ODTÜ’den 12kiflinin çal›flt›¤› proje, meteoroloji, çevre ve sismolojiolmak üzere üç farkl› bölümden olufluyor.

Baflar› Öyküsü

Bilim için bilgisayar ve bilgisa-yar yaz›l›mlar›n›n önemi art›kiyice artt›. Özelikle büyük çap-l› araflt›rmalarda milyonlarcaverinin bir araya getirilmesi,ifllenmesi ve bu verilerin ana-lizleriyle ortaya ç›kan milyon-larca yeni bilgi, bilimin her ge-çen gün çok daha ileriye git-mesine olanak sa¤l›yor. 20 -30y›l öncesinde sahip olunmayanbu olanaklar›, günümüz bilimadamlar› pek çok alanda kul-lan›yorlar. Hatta art›k bu veri-ler uluslararas› e-altyap›larlabir araya getirilerek daha ge-nifl çapl› sonuçlara ulafl›l›yor.AB 7. Çerçeve Program› kapsa-m›nda fonlanan SEE-GRID-SCI (http://www.see-grid-sci.eu) projesi de bilimsel

alanda oluflturulan e-altyap›uygulamalar›na son derece iyibir örnek. Güney Do¤u Avru-pa’n›n e-altyap›s›n› güçlendire-rek, kullan›c› topluluklar› ara-s›nda yeni bilimsel iflbirlikleri-nin oluflturulmas›n› sa¤laya-cak olan proje, Grid (da¤›t›khesaplama altyap›s›) altyap›s›-n› kullan›yor. Grid teknolojisi,bilgisayarlar›n hesaplama veveri depolama kapasitelerini(örne¤in CERN'in y›ll›k üretti¤ibilgi miktar› 15 milyon GB) in-ternet üzerinden paylaflarakgittikçe daha performansl› ha-le getirilen servis hizmeti ola-rak tan›mlan›yor. Bu sayedekarmafl›k projelerin yükü azal-t›larak, sonuca daha k›sa sü-rede ulafl›l›yor. Grid'in belki de

en büyük özelli¤i, a¤a ba¤la-nan herkesin verileri kendi ya-rar›na kullanabilmesi.

Kat›l›mc› ülkelerin AB e-altyap›-lar›na uyum sa¤lamalar› aç›s›n-dan büyük önem tafl›yan SEE-GRID-SCI projesi e-teknolojile-rin yayg›nlaflmas›na ve uygula-malar›n s›klaflmas›na olanaksa¤layacak. Proje, bölge d›fl› ye-ni kullan›c› gruplar›n›n dahilolmas›, iflbirli¤inin art›r›lmas›ve ileri yetkinliklerin araflt›rma-c›lara sa¤lanmas›yla birlikte,baflta sismoloji, meteoroloji,çevre koruma alanlar›ndakistratejik gruplar olmak üzere,e-altyap›n›n genifl bir kesim ta-raf›ndan kullan›lmas›n› teflvikedecek.

SEE-GRID-SCI projesiile bilim insanlar› için e-altyap›

34

Projenin “Sismoloji” bölümüTürkiye sorumlulu¤unda

Toplam bütçesi 3,2 milyon Euroolan projenin liderli¤ini Yuna-nistan yap›yor. Bulgaristan, Ro-manya, Türkiye, Macaristan, Ar-navutluk, Bosna-Hersek, Make-donya, S›rbistan, Karada¤, Mol-dova, H›rvatistan, Ermenistanve Gürcistan ise kat›l›mc› olarakprojede yer al›yor. Projenim Sis-moloji Sanal Organizasyon bölü-mü Türkiye’nin sorumlulu¤un-da bulunuyor. Bu proje içinULAKBIM, Bo¤aziçi Üniversitesive ODTÜ’den 12 kifli çal›fl›yor.

e-Challenges Konferans›’na ko-nuflmac› olarak kat›lan Bo¤aziçiÜniversitesi Bilgisayar Mühen-

disi Bölümü Ö¤retim Üyesi DoçDr. Can Özturan, meteoroloji,çevre ve sismoloji olmak üzereüç farkl› bölümden oluflan buprojenin “sismoloji” alan›ndagelifltirilen “Challenges Faced in

Building a Virtual Organizationfor Seismology” çal›flmas›n› su-numunda anlatacak. Özturan,konferans boyunca Grid e-alt-yap›lar› üzerinde sanal organi-zasyonlar›n oluflturulmas› ko-

35

Baflar› Öyküsü

nusunda bilgi verecek. ÖzellikleSEE-GRID-SCI projesinde Gü-ney Do¤u Avrupa bölgesi içinoluflturmaya çal›fl›lan SismolojiSanal Organizasyonu konusun-da sunum yapacak.

Proje, veri ve uygulama paylafl›m›n› teflvik edecek

SEE-GRID-SCI projesi kapsa-m›nda Güney Do¤u Avrupa böl-

gesi için Grid e-altyap›lar› üze-rinde üç sanal organizasyonoluflturulmas› hedefleniyor. Buorganizasyonlar meteoroloji,çevre ve sismoloji bölümlerin-den olufluyor.

Geçmifl y›llarda SEEGRID pro-jesi kapsam›nda Güney Do¤uAvrupa ülkelerindeki araflt›rma-c›lara da¤›t›k hesaplama ve de-polama kaynaklar› sa¤layan bir

e-altyap› oluflturulmufltu. SE-EGRID 1 ve 2’de daha çok do-nan›m ve sistem yaz›l›mlar›n›nkurulmas› üzerinde yo¤unlafl›l-m›flt› ancak e-altyap› ortaya ç›-k›nca SEE-GRID-SCI (SEEGRID3’de) bilimsel uygulamalara vekullan›c›lara odaklan›ld›.

Proje AB EGEE (Enabling Gridsfor E-sciencE) Grid altyap›s›üzerinde bilimsel uygulamalar›n“gridlefltirilmesi”, araflt›rmac›la-r›n bu altyap›larla tan›flt›r›lma-s›n› hedefliyor. Ayr›ca onlar›nsanal organizasyonlar içerisindeiflbirli¤i yapmas›, veri ve uygu-lama paylafl›m›n›n teflvik edil-mesi ve Grid kullan›c› say›lar›n›art›r›lmas› da amaçlar aras›ndayer al›yor.

Grid altyap›s› sayesine karma-fl›k projelerin yükü azald›¤› veperformans artt›¤› için, bilimselsonuçlara daha k›sa süredeulafl›labiliyor. Proje, ülkelerinAB e-altyap›lar›na entegrasyonuaç›s›ndan oldukça önem tafl›-yor. Ayr›ca çok s›k› bölgesel ifl-birliklerine olanak sa¤lamas›aç›s›ndan da mühim. Tabii veri-lerin ve tüm uygulamalar›npaylafl›lmas›nda sa¤layaca¤› ko-layl›klar da projenin faydalar›aras›nda.

36

Bo¤aziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisi Ö¤retim Üyesi Doç Dr. Can Özturan Elektronik teknoloji ve uygulamalarda Türkiye’nin konumunu çok iyi. Özellikle bualanda sahip oldu¤u ileri seviyede uzman ve çok iyi yetiflmifl insan kaynaklar› aç›s›n-dan avantajl›. Ancak di¤er yandan, bu ileri seviyedeki uzmanlara bir ürün gelifltirmesürecinde sa¤lanan kaynaklarda sorun yaflan›yor. Ayr›ca bu uzmanlar›n çal›flt›raca¤›kiflilerde de yetersizlikler vard›r. Bu da Türkiye’nin ABD, Japonya, Hindistan, ‹ngilte-re, Kore gibi ülkelerle rekabet etmesinde büyük bir engel oluflturuyor. Bu sorunlar›çözülmesi e¤itimle ilgili. Çocuklar›m›za ilkokul, ortaokul ve liselerde az say›l› s›n›flar-da ücretsiz kaliteli e¤itim vermeliyiz. Çünkü bu bilinç ancak e¤itimle kazand›r›labilir.Burada kaliteli e¤itimden kas›t, sadece e-teknoloji e¤itimi demek de¤il. Ö¤rencilerebu okullarda hangi konular okutuluyorsa (matematik, temel bilimler, sosyal bilimler,dil vs.) hepsini mümkün olan en kaliteli flekilde vermeliyiz. Bundan sonra e-teknolojideki geliflmemiz kendili-¤inden gerçekleflecektir. Matemati¤i, fizi¤i, co¤rafyay› k›saca tüm bilimleri çok iyi flekilde ö¤renen bir insanteknolojiyi de k›sa sürede kolayca ö¤renir ve kullan›r.

Bilim insanlar›na yeterince kaynak sa¤lanm›yor

E

E-teknolojiler hayat›m›z› de¤ifltiriyor. Ancak bu de¤iflim her zaman olumlu yönde mi?E-teknolojiler sayesinde pek çok ifl için belli bir mekana ihtiyaç kalmad›. Bu durum,pek çok ifl kolunun fiziksel mekan›n› kaybetmesine, hatta bu ifl kollar›n›n baflkaülkelere tafl›nmas›na neden olabilir. Peki bu durumun ücretlere ve sosyo-ekonomiks›n›flara yans›mas› nas›l olur?

G ö r ü fl

E-teknolojiler giderek hayat›m›z›n bir parças›haline gelmeye bafllad›. Çal›flma ya da özelhayat›m›zla ilgili pek çok iflimizi e-teknolojilersayesinde halleder olduk. Mektuplar›n yerinie-mailler, bayram tebriklerinin yerini SMS’ler,banka ve fatura kuyruklar›n›n yerini e-ban-kac›l›k ve e-devlet uygulamalar› ald›. H›zl› bil-gi paylafl›m› nedeniyle ekonomik etniklik vezaman tasarrufu sa¤layan bu teknolojik de¤i-flim ilk bak›flta David Ricardo’nun uluslarara-s› iktisattaki kazan-kazan durumuna uygungüzel bir örnek olarak görülebilir.

Ancak, bu ayki yaz›mda olaya biraz dahafarkl› bir boyuttan yaklaflarak, e-teknolojileringündelik hayat›m›z› büyük ölçüde de¤ifltirebi-lece¤ini vurgulayan görüfllere de¤inece¤im.Hatta e-teknolojiler, iflgücü piyasas›n› tama-men de¤ifltirebilir dersem ne düflünürsünüz?Bu kadar iddial› bir tahmin basit bir gözlemedayan›yor: E-teknolojiler pek çok iflin ve göre-vin mekan boyutunu tamamen ortadan kald›-racak. Son üç-befl y›lda geliflen mobil teknolo-jiler (özellikle 3G ve yak›n gelecekteki 4G) busüreci daha da h›zland›raca¤a benziyor. Elek-tronik ve mobil teknolojiler sayesinde görevtan›m›n›zda yer alan bir tak›m ifller herhangibir mekanda yap›labilir duruma geldi. Hattabu mekan, bu iflin daha ucuz yap›labilece¤ibaflka bir ülke bile olabilir. Teknolojinin ifllerimekan boyutundan ay›rmas› son y›llarda özel-likle geliflmifl ülkelerde büyük ilgi konusu,hatta kimi düflünürlere ve araflt›rmac›lara gö-re dünya üçüncü endüstriyel devriminin efli-¤inde. Konuyu biraz daha açal›m.

‹lk endüstriyel devrim, tar›m sektöründe is-tihdam›n yüzde 80’ler oran›nda azalmas› ve

ifl gücünün tar›mdan sanayiye geçmesiylegerçekleflti. ‹kinci endüstriyel devrim, hizmetsektörü istihdam›n›n sanayi sektörü istihda-m›na üstünlük sa¤lamas›yla bafllad› ve halende devam ediyor. ‹kinci dünya savafl›ndansonra bafllayan bu trend 1970’lerden sonragiderek art›yor. Geliflmifl ülkelerde, 1970’dengünümüze sanayi sektörü istihdam›nda yüz-de 30’lara varan düflüfller gerçekleflti. Türki-ye’de ise sanayi sektörü istihdam› 2000’lerinbafl›nda ulaflt›¤› yüzde 20 seviyelerini korur-ken, hizmet sektörü son on y›lda yaklafl›kyüzde 25 büyüme kaydetti. Üçüncü endüstri-yel devrim ise mal ve hizmet üretimindekimekan boyutunun giderek ortadan kaybolma-s› ile iliflkilendirilmeye baflland›. Teknolojialan›nda ve özellikle e-teknolojilerdeki gelifl-meler nedeniyle üretim giderek belirli bir iflindaha ucuz yap›labildi¤i ülkelere kay›yor. Off-shoring (yani üretimin baflka bir ülkeye kay-d›r›lmas›) olarak adland›r›lan bu geliflme önü-müzdeki 15-20 y›l› flekillendirece¤e benziyor.Son y›llarda Amerika’da yap›lan araflt›rmala-ra göre, üretimin baflka ülkelere kayd›r›lmas›nedeniyle istihdam›n yaklafl›k yüzde 30’unundolayl› olarak baflka ülkelere kayaca¤› öngö-rülüyor. Bu gerçekleflti¤i takdirde ülkelerdekiifl gücü piyasas›n›n ve dolay›s›yla ekonomininyeniden flekillenece¤i varsay›l›yor.

Biraz daha detaya girelim. Görev tan›m›n›zbir tak›m ifllerin kompozisyonundan oluflur.Örne¤in, muhasebeciyseniz basit hesap yap-ma, defter tutma ve müflteri iliflkileri gibi anagörevleriniz vard›r. Bu görevlerden baz›lar›n›fiziksel olarak görev yerinizde bulunmadanyapman›z zordur. Örne¤in, pek çok müflterimuhasebe konular›nda dan›flmanl›k hizmeti-

Üçüncü endüstriyeldevrimin neresindeyiz?

38

Semih Akçomak

ni yüz yüze almak ister. Sonuçta size dan›fl-manl›k yapan flahs› tan›mak istersiniz. Ancakhesap ve defter tutma iflleri herhangi bir me-kanda yap›larak e-teknolojiler yoluyla sizeiletilebilir. ‹lk bak›flta bu olgunun tek düzeyap›lan görevleri etkileyece¤ini düflünebiliriz.Ancak bu geliflme giderek yay›larak, neredey-se bütün meslek gruplar›n› etkilemeye baflla-d›. Bilgisayar ve e-posta kullan›m› içeren ifl-ler, veri transferi ve analizi, telefonla verilenmüflteri hizmeti, herhangi bir ürünün biraraya getirilmesi ve paketlenmesi gibi pekçok görev, mekan boyutundan koparak bu ifllerin daha ucuz yap›ld›¤› Hindistan ve Çingibi ülkelere kaymaya bafllad›. Tabii bu du-rum ana dili ‹ngilizce olan ülkeleri daha çoketkiliyor. Amerika ve ‹ngiltere’deki iflletmele-rin telefonla müflterilere yard›m eden pek çok müflteri temsilcisi art›k Hindistan’da ya-fl›yor. Bu ba¤lamda, dil bariyeri nedeniyle,Türkiye için yak›n gelecekte pek bir tehlikegözükmüyor. Ancak e¤itim ve ö¤retim, ortadüzey muhasebe, bilgisayar hesab› gerektirenher türlü ifl ve mekan boyutundan kopar›la-bilecek her türlü tekdüze ifl bu geliflmenintehdidi alt›nda.

Peki, bu konu neden ekonomik yap›y› de¤iflti-recek kadar önem tafl›yor? Yukar›da birkaçörnekle s›ralad›¤›m ifllerin baflka ülkelerekaymas›, ilk etapta bu ifllere olan talebi dü-flürüyor. Bu da, bu iflleri yo¤unlukla yapanmeslek gruplar›nda (seviyesi ve ücreti ne

olursa olsun) ifl kayb›na neden oluyor. Bu ifl-leri yapan meslek gruplar›nda iflsizli¤in art-mas›, e¤itim aflamas›ndaki gençlerin di¤ermesleklere yönelmesine neden olup e¤itimsektörünü de dolayl› yoldan etkiliyor. Dahaçok orta düzey meslekleri etkileyen bu gelifl-meler e¤itim ve befleri sermaye vas›tas›ylauzun dönemde ekonominin tümünü etkilerhale geliyor. Hatta kimi durumlarda pek çokorta düzey iflin uzun dönemde ortadan kalka-ca¤› ve az ile çok ücret veren ifller aras›ndakiuçurumun daha da artabilece¤inden bahsedi-liyor. (Bir nevi orta dire¤in kaybolmas›).

Elektronik ve mobil teknolojileri kullan›rken,bu teknolojilerin gelecekteki ifl gücü piyasas›-n› büyük ölçüde de¤ifltirip, uluslararas› eko-nomiyi yeniden flekillendirece¤i, bu yaz›y›okuyan kaç kiflinin akl›ndan geçmifltir bilemi-yorum. Geliflmifl ülkelerdeki ço¤u çal›flan budurumdan haberdar. Hatta pek çok iflçi örgü-tü bu konuda çoktan harekete geçmifl du-rumda. Teknolojik geliflmenin ifl-mekan boyu-tunu ortadan kald›r›p, ifl gücü piyasas›ndaçok önemli de¤iflimler yaratarak bir nevi en-düstriyel devrim yaratma kapasitesi ile ilgili,son iki y›lda, ço¤u Amerika’da olmak üzereonlarca çal›flma yay›nland›. Türkiye’deki eko-nomi gündemini gözlemleyerek, aradaki bilgive ilgi a盤›na da dikkat çekmekte yarar var.E- ve m-teknolojiler sayesinde bilgi a盤›n›kapatmak mümkün. Keflke ayn› fley ilgi a盤›-n› kapatmak için de söz konusu olsayd›.

39

A

Türkiye’de vergiyle ilgili her fley do¤rudan ya da dolayl› olarak Vergi DaireleriOtomasyon Projesi’nin (VEDOP) sisteminin parças› haline geldi. Cybersoft’unçal›flmalar› sonucunda e-Fatura sistemi de hayat› kolaylaflt›r›yor. E-Devlet anlay›fl›“ka¤›ts›z ofis” konseptiyle birleflerek vatandafllar›n hizmete daha k›sa süredeeriflmesini sa¤l›yor.

Baflar› Öyküsü

Art›k tüm dünyada devletlerinkamu hizmetlerine bak›fl› de¤i-fliyor. Elektronik yoldan vatan-dafllara sunulan hizmetlerinyelpazesi geniflledikçe kamukurumlar› ile vatandafllar ara-s›ndaki mesafeler de k›sal›yor.Türkiye’nin e-Fatura kavram›ile tan›flmas› asl›nda 2007 y›l›-na dayan›yor. Bu dönemde Ge-lir ‹daresi Baflkanl›¤› ile birlikteVergi Daireleri Otomasyon Pro-jesi’nin (VEDOP) kapsam›ndagelifltirilen ilk e-Fatura sistemi-nin çal›flmalar› bafllad›. Bu sis-tem, bilgi teknolojileri alan›ndafaaliyet gösteren Cybersoft fir-mas›n›n Elektronik Fatura Yö-netim Sistemi (EFYS) projesinesayesinde çal›fl›yor. CybersoftProje Koordinatörü Özgür Tü-fekçi EFYS’nin uygulamada e-Fatura kullan›m› üzerinde çokciddi yenilikler getirece¤ini söy-lüyor. 1998 y›l›nda bafllayanVEDOP, geçti¤imiz May›s ay›n-da, üçüncü aflamas›n›n da dev-reye al›nmas›yla birlikte ta-mamlanm›fl oldu. Bu dev projesayesinde Türkiye genelindeGelir ‹daresi Baflkanl›¤›’na ba¤l›toplam 1.176 birim, merkezi birelektronik yönetim alt›nda tamotomasyona geçti. Sadece ku-rum içi kullan›c› say›s› 40 bininüzerinde olan bu sistem arac›l›-¤›yla, Türkiye’deki tüm gerçekve tüzel vergi mükellefleri art›kvergi ifllemlerini ‹nternet üzerin-

den yapabiliyorlar. Uzun za-mand›r eChallanges Konferans-lar›n› takip eden Cybersoft ad›-na Özgür Tüfekçi bu y›l konfe-ransa kat›lacak ve bu projehakk›nda bilgiler verecek.

E-teknoloji ve uygulamalar›n-da sizce Türkiye ça¤›n nere-sinde yer al›yor? Bilgi teknolojileri alanlar›nda fa-aliyet gösteren özel sektör kuru-lufllar› ile kamu kurumlar›n›nortak çal›flmalar›; geçen 10-15 y›liçinde Türkiye’de çok önemliad›mlar at›lmas›n› sa¤lad›. Özelsektör kurulufllar›, bünyesi için-de teknolojiden faydalanma ko-nusunda zaten küresel yakla-fl›mlar› daha çabuk yakalamaflans›na sahipti. Ancak geliflenbilgi teknolojileri sektörü ile bir-likte art›k kamu kurumlar› daçok say›da orta ve büyük ölçeklibilgi teknolojileri projesini hayatageçirdi ve geçirmeye devam edi-yor. Art›k tüm dünyada devletle-rin kamu hizmetlerine bak›fl› de-¤ifliyor. Elektronik yoldan vatan-dafllara sunulan hizmetlerin yel-pazesi geniflledikçe kamu ku-rumlar› ile vatandafllar aras›nda-ki mesafeler de k›sal›yor. Bugünülkemiz de belli kamu hizmetle-rinin elektronik ortama tafl›nma-s› konusunda son derece baflar›l›örneklere sahip. Devlet, gün geç-tikçe vatandafllar›n memnuniye-tini sa¤lamaya yönelik yeni hiz-

metler üreterek; ülke genelindekiifl hacmine de büyük katk› sa¤l›-yor. Eskiden günlerce süren ev-rak trafi¤iyle gerçeklefltirilebilenbirçok ifllem, flimdi ayn› güniçinde tamamlanabiliyor. Cyber-soft olarak bu baflar› öyküsündepay sahibi oldu¤umuz için biz deçok mutluyuz.

Türkiye’de e-Devlet yeterincekullan›l›yor mu? “E-Devlet” ile asl›nda genifl birolgudan bahsediyoruz. Bu kap-samda, kamudan vatandafllarahizmetler ve kamudan kamuyayap›lan ifllemlerini kolaylaflt›ranuygulamalar var. Konuyu e-Dev-letin vatandafllara sundu¤u hiz-metler aç›s›ndan de¤erlendirmekdaha ilgi çekici olacakt›r. E-Dev-let hizmetleri kapsam›nda kamusektörü için gerçeklefltirdi¤imizçok say›da proje olmas›na ra¤-men, Türkiye’de e-devletin geldi-¤i noktay› biz, neredeyse firma-m›zla yafl›t sayabilece¤imiz veCybersoft olarak alt›na imza at-maktan büyük gurur duydu¤u-muz Vergi Daireleri OtomasyonProjesi’nin (VEDOP) geliflimi veülkemize katt›klar›yla birlikte eleal›yoruz. 1998 y›l›nda bafllayanVEDOP, geçti¤imiz May›s ay›ndaüçüncü aflamas›n›n da devreyeal›nmas›yla birlikte tamamlan-m›fl oldu. Bu dev proje sayesin-de Türkiye genelinde Gelir ‹dare-si Baflkanl›¤›’na ba¤l› toplam

Cybersoft ile e-Devlet ça¤ atl›yor

40

1.176 birim, merkezi bir elektro-nik yönetim alt›nda tam otomas-yona geçti. Sadece kurum içikullan›c› say›s› 40.000’in üzerin-de olan bu sistem arac›l›¤›yla,Türkiye’deki tüm gerçek ve tüzelvergi mükellefleri art›k vergi ifl-lemlerini ‹nternet üzerinden ya-pabiliyorlar. Türkiye’de vergiyleilgili her fley do¤rudan ya da do-layl› olarak bu sistemin parças›haline geldi. VEDOP kapsam›n-da sunulan hizmetlerin çeflitlili-¤iyle bir yanda, vatandafllar›nönündeki bürokratik zorluklaren aza indirilirken, di¤er yandavergiye gönüllü uyum da büyükölçüde artm›fl durumda. Zatenprojenin temel hedefi de bunusa¤layabilmekti ve VEDOP bukonuda çok de¤erli bir baflar›öyküsü oldu.

eChallenges 2009 Konferan-s›’nda tan›taca¤›n›z e-Faturasistemi nas›l ortaya ç›kt›?Türkiye’nin e-Fatura kavram› iletan›flmas› asl›nda 2007 y›l›nadayan›yor. Bu dönemde Gelir‹daresi Baflkanl›¤› ile birlikte VE-DOP kapsam›nda gelifltirdi¤imizilk e-Fatura sisteminin çal›flma-lar› bafllad›. Bizim Konferans’tadetaylar› ile sunaca¤›m›z Elek-tronik Fatura Yönetim Sistemi-nin (EFYS) temelinde de bu ça-l›flma var. Ancak EFYS, uygula-mada e-Fatura kullan›m› üzerin-de çok ciddi yenilikler getirecek.

Projenin getirece¤i bu yenilik-ler nelerdir?Bugün ülkemizde telekomüni-kasyon sektöründe faaliyet gös-teren befl büyük firma taraf›n-

dan kullan›lmakta olan e-Fatu-ra sistemi, faturalar›n ka¤›t ola-rak üretilen birinci kopyalar›-n›n; göndericiden al›c›ya güven-li bir flekilde ve e-imzal› olarakiletilmesi ve ikinci nüshalara aitbelli bilgilerin de Gelir ‹daresiBaflkanl›¤›’n›n veritaban›ndasaklanmas› üzerine kurulu. Do-lay›s›yla bu sistem daha ziyadebir “e-fatura kay›t sistemi” ola-rak düflünülebilir. ‹lk aflamadabu altyap›n›n gelifltirilmesi ileTürkiye’de e-fatura konusundagerek yüksek say›da fatura dü-zenleyen kurum ve kurulufllar;gerekse de vatandafllar›m›z ara-s›nda önemli bir fark›ndal›kolufltu. Konferans’ta detaylar›n›aktaraca¤›m›z ikinci aflama, ya-ni EFYS ile belirlenen hedef ise;bu sistemi evrensel bir finansalmesajlaflma protokolü ve stan-dart bir veri aktar›m modeli ilebirlikte gelifltirerek; “ikinci nüs-ha”lar› tamamen ortadan kal-d›rmak. Göndericiden al›c›ya gi-den mesaj paketleri içerisindekifaturalara ait gerekli tüm bilgi-ler, mesajlar Gelir ‹daresi Bafl-kanl›¤› üzerinden geçti¤i için‹dare taraf›ndan otomatik ola-rak saklanacak. Böylelikle, heriki taraf için de faturalar› ka¤›tortam›nda saklama ve gerekti-¤inde ibraz etme mecburiyetisona erecek. Kanuni düzenle-melerin de tamamlanmas› çokyak›n bir tarihte faturalara aitelektronik kay›tlar Vergi UsulKanunu baflta olmak üzere ilgilitüm kanunlar›m›z nezdinde ge-çerli ve yeterli olacak.

Bu projenin önemi nedir? Türkiye’de her y›l ortalama 444milyon 600 bin fatura, ka¤›t or-tam›nda oluflturuluyor. Birincive ikinci kopyalar›n bas›lmas›,da¤›t›lmas› ve saklanmas›na aittoplam maliyet ise y›lda yakla-fl›k 244 milyon 530 bin TL’yibuluyor. Faturalar›n yazd›r›lma-s›, saklanmas› ve postalanmas›-na iliflkin maliyetlerde dikkate

41

Baflar› Öyküsü

al›nd›¤›nda, toplam maliyetinkatlanaca¤›n› tahmin etmek zorde¤il. Bu maliyetin düflürülmesihepimiz aç›s›ndan büyük önemtafl›yor. Elektronik Fatura Yöne-tim Sisteminin önemi ve temelamac› da bu yükü hem devlet,hem de vergi mükellefleri içinolabildi¤ince azaltmak ve fatu-ralama ifllemlerini kolaylaflt›r-mak olarak özetlenebilir. Küre-sel aç›dan bak›ld›¤›nda da bu vebenzeri ak›mlarla s›kl›kla karfl›-lafl›yoruz. Günümüzde dünya,hem küresel mali krizin hem deküresel ›s›nman›n etkisi alt›nda.Dolay›s›yla bu konuda hem eko-

nomik aç›dan, hem de ekolojikaç›dan tatmin edici çözümlerbulmak zorunday›z. “Zorunda-y›z” diyorum; çünkü biz bunuayn› zamanda bir sosyal sorum-luluk olarak da görüyoruz.Cybersoft’un Ar-Ge projelerininbirço¤u da yine bu temele daya-n›yor. Geçti¤imiz aylarda Anka-ra’da kamu kurumlar›, özel sek-tör ve akademik kurulufllar›n

temsilcilerinin kat›ld›¤› bir orga-nizasyon ile tan›t›m›n› gerçek-lefltirdi¤imiz Elektronik Dokü-man ve ‹fl Ak›fl Yönetim Sistemi-miz “Hypatia” da aynen EFYSgibi “ka¤›ts›z ofis” temas›n› te-mel al›yor.

E-teknoloji ve uygulamalar ko-nusunda toplumsal bilinç vegeliflim için neler yap›lmal›d›r? E-Devlet, bilgi teknolojilerinin

kullan›m› sayesinde, bilgi toplu-munun ihtiyaçlar›na cevap ve-rebilecek, vatandafl› ve kurum-lar› (özel ve/veya kamu) ileelektronik ortamda iletiflimde

bulunarak verimlili¤i, fleffafl›¤›ve kalk›nmay› sa¤layacak biryeniden yap›lanma modeli ola-rak tan›mlanmaktad›r. Bu fle-kilde de¤erlendirildi¤inde ikiunsur ön plana ç›kmaktad›r.Bilgi teknolojileri uygulamalar›niteliksel ve niceliksel olarakart›r›lmal› ve toplum içerisindetüm kesimler taraf›ndan kulla-n›m› desteklenmelidir. Bilgi tek-

nolojileri uygulamalar›n›n nite-liksel ve niceliksel olarak art›r›l-mas› bu teknolojilerin bafl teda-rikçisi olan özel sektörün dedesteklenmesini gerektirir. Yaz›-l›m sektörü özelinde kamu te-darik yöntemlerinin iyilefltiril-mesi, salt maliyet odakl› olma-yan, ürün/hizmet niteliklerininde de¤erlendirildi¤i bir yaklafl›mizlenilmesi baflar›l›, zaman›ndatamamlanan kamu bilgi tekno-lojileri projelerinin say›lar›n› ar-t›racakt›r. Bu ba¤lamda, farkl›amaçlarla kurulmufl kamu ku-rulufllar›n›n, kurulufl amaçlar›d›fl›nda bulunan hizmet ifllerin-de özel sektörle rekabet girmesive hatta do¤rudan teminle ka-mudan ifl almas›, sektörün geli-flimini olumsuz yönde etkile-mektedir. Ne yaz›k ki haz›rla-nan “E-Devlet Ve Bilgi ToplumuKanun Tasar›s› Tasla¤›” bu gö-rüflü destekler niteliktedir. Di-¤er birçok teknolojiden farkl›olarak, e-Devlet, e-ticaret, e-e¤i-tim gibi alanlarda üretilen tek-nolojinin hedef kitlesi toplumuntamam›d›r. Bu nedenle, bualanda gelifltirilen proje veürünler ancak toplumun tümkesimleri taraf›ndan kullan›l-d›klar› durumda anlam kaza-n›rlar. Özellikle son on y›l içeri-sinde, Türkiye’de gelifltirilen “e”uygulamalar sayesinde, toplu-mumuz bu alandaki geliflimipratik biçimde kullanmaya bafl-lad›. Bu hizmetlerin altyap›,soyso-ekonomik durum ve e¤i-tim eksikli¤i nedenleriyle toplu-mun bütününe yay›ld›¤›n› he-nüz söyleyemesek de geliflim h›-z›m›z ile bu mesafeyi yak›n ge-lecekte kapataca¤›m›za inan-maktay›z. 2010’da 15. kurulufly›ldönümünü kutlayaca¤›m›zCybersoft’un kap›s›ndan çal›-flanlar›m›z›n her sabah keyiflegirip; günün sonunda faydal›fleyler üretmenin huzuruylaç›kmalar› da bizim için bununen büyük kan›t›d›r.

42

E

eChallenges 2009 Konferans› bu y›l 21-23 ekim aras›nda ‹stanbul’da The Marmara Otel’inde gerçeklefliyor. “E” uygulamalar ve teknolojilerle ilgili Avrupa B‹T sektörünün bir araya gelece¤i bu büyük konferans›n ‹stanbul’da olmas› bize çok önemli bir bilgi transferi gerçeklefltirecek. Bu konferansta, Avrupa e-‹fl ve B‹T sektörünün bugünkü durumu ve gelece¤i ortaya konacak.

Ne Yap›yoruz Ne Yapmal›y›z

eChallenges 2009 Konferans› bu y›l 21-23ekim aras›nda ‹stanbul’da The MarmaraOtel’inde gerçeklefliyor. “E” uygulamalar veteknolojilerle ilgili Avrupa B‹T sektörünün biraraya gelece¤i bu büyük konferans›n ‹stan-bul’da olmas› bize çok önemli bir bilgi trans-feri gerçeklefltirecek. Bunda Türkiye’den bu-güne kadar AB çal›flmalar›na kat›l›m sa¤la-yan uzmanlar›n katk›s› yads›namaz. Ancak,bir yandan bu kat›l›mc› çal›flmalara kucakaçan ve destekleyen devletimiz, bir yandanbu yaklafl›mdan bambaflka bir yaklafl›mla birBilgi Toplumu Ajans› kurmaya çal›fl›yor. Do¤-rusu, ben bu konuda bir çeliflki yafl›yorum,biz AB ile bütünleflen daha demokratik ve ka-t›l›mc› bir B‹T toplulu¤unu kurup Bilgi Top-lumu Ajans› ile bunu nas›l uygulayabilece¤iz?

Avrupa Birli¤i ile bütünleflme sürecinde veteknoloji Ar-Ge konusunda fliddetle uluslara-ras› iflbirliklerine ihtiyac› olan bir ülke ola-rak, bu çal›flmalara daha fazla kat›l›m sa¤la-mal›y›z. e-‹fl konusunda çok farkl› uygulama-lar› gelifltirebilen yaz›l›m sektörümüz hemkendi içinde bu tip çal›flmalar› yayg›nlaflt›ra-bilmeli hem de AB’deki proje ve proje olmasadahi çal›flmalara katk› sa¤layabilmeli ki hemsektöre hem de ülkeye bir geri kazan›m› ol-s u n . Rapor analizi 6 ana sektör grubu üze-rinde gerçeklefltiriyor: Kimya ve plastik, çelik,

mobilya, perakende, ulaflt›rma ve lojistik ilebankac›l›k. Bu sektör gruplar›n›n herbirinde yap›lan analizlerin ve baflar› öykülerinin de¤erlendirilmesinde, flirketlerB‹T çözümlerini daha fazla kulland›kça, daha yenilikçi bir baflka B‹T çözümüne dahahaz›r oluyorlar, çal›flanlar›n B‹T alan›nda becerisi art›yor, organizasyonel yap›lar› bunagöre de¤ifliyor ve ana iflleri d›fl›ndaki iflleridaha fazla d›fl kaynak hizmeti olarak almayabafll›yorlar. Bu da flirketlerdeki çal›flan verimlili¤ini art›rarak, cirolar›nda art›fl sa¤l›yor. Buradaki ortak nokta B‹T inovasyo-nunun farkl› sektörlerdeki önemini bir kezdaha vurguluyor.

Bununla birlikte, en büyük 7 AB üye ülke-sinde 2007’de yap›lan araflt›rmada, daha aze-‹fl kullanan flirketler e-‹fl uygulamalar›n›kullanmama nedenlerini 3 ayr› grupta toplu-yorlar.

1 . Tedarikçilerin ya da müflterilerin e-‹fl içinhaz›r olmamalar›2 . e-‹fl faaliyetlerinden yararlanabilmeleri içinflirketin çok küçük olmas›3 . e-‹fl teknolojisinin çok pahal› olmas›

Afla¤›daki grafikte, çelik sektörü göreceli ola-rak en az yak›nan sektör olarak öne ç›kar-

Bu ne perhiz bu ne lahana turflusu

44

Leyla Arsan

ken, mobilya sektörü de en fazla kendini ha-z›r hissetmeyen sektör olarak ortaya ç›k›yor.

‹novasyon, iflbirli¤i ve standartlarBu grafikte ortaya ç›kan sonuçlar›, ayn› ra-porda verilen farkl› verilerle pekifltirebiliriz.Bu veriler, bankac›l›k da dahil olmak üzereyine ayn› sektörleri bu kez, B‹T’e uyum vekullan›m, inovasyon ve flirket performans›aç›s›ndan de¤erlendirmeyi sa¤l›yor. B‹T’euyum sa¤layarak rekabet sadece perakendeve lojistikte varken, iliflki kurmada B‹T kulla-n›m› hiçbir sektörde yok. B‹T’te inovasyonlaçal›flanlar›n becerileri, e-‹flbirli¤i, d›fl kaynakkullan›m› ve ciro art›fl› tüm sektörler (banka-c›l›k hariç) için geçerli. Sadece bankac›l›ktakatma de¤erli büyüme söz konusu.

Raporda bir baflka öne ç›kan konu ise, B‹T’teinovasyonda standartlar›n önemi. ÖzellikleAvrupa Komisyonu standardizayonun gönül-lü, konsensus-tabanl›, pazar güdümlü olmas›gerekti¤i konusunda ›srarl›. Bu anlamda poli-tika yap›c›lar›n standartlar›n oluflmas›ndademokratik yaklafl›ml› ve pazar›n ihtiyaçlar›ile uyumlu olmas›na özellikle çok dikkat et-mesi gerekiyor. Ayr›ca, enerji tasarrufu içinB‹T’in kullan›m›, KOB‹’lerin de¤er zincirlerin-de daha fazla yer almas›, AB’nin B‹T politika-lar›n›n oluflturulmas›nda hala önemli ölçüdeyer tutuyor.

Demokratik süreçlerin gereklili¤iAB B‹T politikalar›n›n oluflturulmas› ve uygu-lanmas› aflamas›na kadar olan süreçleri, pa-zardaki büyük, küçük oyuncular›, akademis-yenleri, ilgili uzmanlar›, kamu kurumlar›n› vehatta ifl taraf›ndaki son kullan›c›lar› da kata-rak demokratik bir biçimde gerçeklefltiriyor.Standartlar›n oluflturulmas›, hem stratejikyönlendirilen ve fonlanan projelerin sonuçla-r›n›n bütünlefltirilmesi, hem de bu farkl›gruplardan gelen görüfllerin al›nmas›yla ger-çeklefltiriliyor. Bunun için B‹T’in alt konular›baz›nda demokratik, kat›l›mc› topluluklar ku-ruyor ve bu topluluklar›n birbirileri ile etkile-flime girmelerine ön ayak oluyor, yönlendiri-yor. Örne¤in; “e” uygulamalar ile ilgili geliflti-rilen ve tüm AB’ye yayg›nlaflt›r›lan standart-lar›n oluflmas›nda, AB’ye üye ve aday ülkestatüsünde olan pek çok uzman kurum ve ki-fli birlikte çal›fl›yor.

Enterprise Interoperability (Kurumlararas›Çal›flabilirlik) ad› verilen bu alanda bir kümeoluflturulmufl ve bu kümede, gerek 6. gerek7. Çerçeve Program› kapsam›nda fonlananbirçok projenin koordinatörü ya da orta¤› bir-likte çal›fl›yor. Öncelikle bir ya da birkaç ça-l›fltay ile belli bir spesifik alan seçilerek po-zisyon belgesi oluflturuluyor, bu tüm paydafl-lara görüfle sunuluyor, görüfller tekrar de¤er-lendirilerek, gereksinimler belirleniyor ve

45

e-‹fl’i çok az kullanan veya hiç kullanmayan firmalar›n yüzdesi. Bu rakamlar e-‹fl’in firmalar›n ço¤unlu¤utaraf›ndan henüz kullan›lmad›¤›n› gözler önüne seriyor.

araflt›rmac›lar ve ifl dünyas› ile yap›lan farkl›toplant›lardan sonra yol haritas› haz›rlan›yor.

Yol haritas›, bundan sonraki stratejilerinoluflturulmas›nda ve belirlenen standartlar›nuygulanmas›nda önemli bir rol oynuyor. Stra-tejiler, 7.ÇP gibi fonlar›n çal›flma programla-r›ndaki amaç ve hedefleri olufltururken, uy-gulamalar da bu fonlardan yararlanan proje-lerin sonucunda beklenen sonuç oluyor. Poli-tika yap›c›lar da bu süreç içinde araflt›rmac›-lar ve ifl dünyas› ile birlikte hareket ediyorlar.Dolay›s›yla, tek merkezli bir karar mekaniz-mas› yok. 2007 y›l›nda oluflturulan kurumla-raras› çal›flabilirlik yol haritas›ndaki stan-dartlar bugün sürmekte olan bir çok projeninAr-Ge ve uygulama konusu.

Örne¤in; afla¤›da listelenen bu projelerin ko-ordinatörleri bu y›l yeni bir küme olufltura-rak, Future Internet Enterprise Systems-FI-nES (Gelecek Internet Kurumsal Sistemleri)Kümesi 15 May›s 2009’da ilk pozisyon belge-sini oluflturdu ve kamuya görüfllerin al›nmas›için açt›. Bugünlerde de yol haritas› ile ilgiligörüflleri topluyor. Bu belgeye http://cor-d i s . e u r o p a . e u / f p 7 / i c t / e n e t / f i n e s - p o s i t i o n p a-per_en.html adresinden ulafl›labilir ve Türki-ye’den konuyla ilgili görüflü olan herkes gö-rüfl bildirebilir. Projeler: FP7 COIN,http://www.coin-ip.eu/, Sergio Gusmeroli,Claudia Guglielmina, Man-Sze Li, Andrew Fa-ughy and Marco Conte, FP7 COMMIUS,www.commius.eu, Enrico Morten, FP7 iSURF,www.srdc.com.tr/isurf, Asuman Do¤aç, FP7K-NET, http://140.203.154.228/K-net/in-dex.jsp, Rui Neves da Silva, FP7 SPIKE,http://www.spike-project.eu, Oliver Gmelchand Günther Pernul, FP7 SYNERGY,www.synergy-ist.eu/, Keith Poplewell, FP6CoVES, www.coves-project.org, Mehmet Kü-rümlüo¤lu, FP6 LEKTOR, http://www.lexele-

rator.eu, Margaretha Mazura, FP6 OPAALS,http://www.opaals.org/, Paolo Dini, FP6SUDDEN, http://www.sudden.biz, NikolayM e h a n d j i e v .

Öncelikle, AB ile bütünleflme sürecinde veteknoloji Ar-Ge konusunda fliddetle uluslara-ras› iflbirliklerine ihtiyac› olan bir ülke ola-rak, bu çal›flmalara daha fazla kat›l›m sa¤la-mal›y›z. e-‹fl konusunda çok farkl› uygulama-lar› gelifltirebilen yaz›l›m sektörümüz hemkendi içinde bu tip çal›flmalar› yayg›nlaflt›ra-bilmeli hem de AB’deki proje ve proje olmasadahi çal›flmalara katk› sa¤layabilmeli ki hemsektöre hem de ülkeye bir geri kazan›m› ol-sun. Sadece ODTÜ’den belli kiflilerin katk›lar›yeterli de¤il.

Ne var ki, henüz ülke olarak kat›l›mc›, ulusüstü, demokratik ve yeni teknolojileri edin-meyi benimseyen bir al›flkanl›¤›m›z yok. Böylebir yaklafl›m›m›z da bulunmuyor. AB bize bukonuda ne kadar kollar›n› açsa da, fon sa¤la-sa da, bizler gerçekten zorlan›yoruz, para ka-zanmaya odaklanmay› çok k›sa vadeli bir sü-reç olarak alg›l›yoruz ve aradaki yap›lmas› ge-rekli geliflmelerle pek bir alakam›z olmuyor.Olmay›nca, geliflen teknolojileri sat›n almak,kendi yap›m›za uymayan baflka teknoloji vestandartlar› uygulamak zorunda kal›yoruz.Oysa, AB’deki bu süreçlere kat›larak, Türki-ye’nin ifl piyasas›n›n ve yaz›l›m sektörününgereksinimlerine uygun sonuçlar elde etmekmümkün.

Ama iflte bunun için, uluslararas› iletiflim, ifl-birli¤i, birlikte çal›flabilmek, fikir paylaflabil-mek gerekiyor. Bu yaz›m› yazarken, DPT BilgiToplumu Daire Baflkanl›¤›’ndan bir mesaj gel-di. Bu mesajda, AB’nin 2010 sonras› bilgitoplumuna yönelik benimsenecek politika vestratejilerin belirlenmesi çal›flmalar›

Ne Yap›yoruz Ne Yapmal›y›z

46

Avrupa Birli¤i ile bütünleflme sürecinde ve teknoloji Ar-Ge konusunda fliddetle uluslararas› iflbirliklerine ihtiyac› olan bir ülke olarak, bu çal›flmalara daha fazlakat›l›m sa¤lamal›y›z. e-‹fl konusunda çok farkl› uygulamalar› gelifltirebilen yaz›l›msektörümüz hem kendi içinde bu tip çal›flmalar› yayg›nlaflt›rabilmeli hem de AB’dekiproje ve proje olmasa dahi çal›flmalara katk› sa¤layabilmeli ki hem sektöre hem deülkeye bir geri kazan›m› olsun.

kapsam›nda AB taraf›ndan kamuya aç›k bir dan›flma sürecine tüm Türk Biliflim dünyas›-n›n katk›lar› isteniyor. Bu katk› flu ba¤lant›-dan sa¤lanabiliyor: http://ec.europa.eu/infor-m a t i o n _ s o c i e t y / e e u r o p e / i 2 0 1 0 / p c _ p o s t -i2010/index_en.htm Bu demokratik sürecekat›lmak biliflim sektörü için çok anlaml› vekat›l›mc›l›¤› biraz daha art›racak bir ad›m ola-cak. Ancak, devlet AB ile ilgili böyle bir çal›fl-may› desteklerken, kendi ülkemizde de kat›-l›mc› çal›flmalar› bafllatmas› gerekmez mi?

Bilgi Toplumu Ajans› demokratik de¤ilTürkiye kendi sistemini bugünlerde kuruyor.Bilgi Toplumu Ajans›, tek bir merkezden h›zl›bir flekilde kararlar›n verilerek, uygulamala-r›n gerçeklefltirilmesini öngörüyor. Bu kurul-mas› düflünülen Ajans’›n yap›s›n› ne kendiülkemiz içinde demokratik ve kat›l›mc› biryap›yla, ne de AB’nin bugünkü sistemiyle ör-tüfltüremedik. Bundan sonra da nas›l örtüfle-ce¤i belli de¤il. 22 Ekim 2009’da her y›l Av-rupa’n›n bir kentinde gerçeklefltirilen, “e” ko-nusundaki yukar›da bahsetti¤im Ar-Ge top-luluklar›n›n bir araya geldi¤i bugünkü ve ge-lecekteki proje ve görüflleri paylaflt›klar› e-

Challenges Konferans› ‹stanbul’da gerçeklefl-tiriliyor.

Bu konferans, aya¤›m›za kadar gelmifl birflanst›r. Bu konferans›n kat›l›mc›lar› aras›ndayukar›da listeledi¤im projelerin koordinatörleride yer al›yor. Ulusüstü iflbirlikleri, yeni projeleryakalamak için büyük f›rsat. Bu f›rsat›n yara-t›lmas›nda 7.ÇP’nin Ulusal Temas Noktas› olanTÜB‹TAK ICT NCP Grubu’nun büyük katk›s›var. Özellikle, her oturumda en az bir Türk ko-nuflmac› olmas› için çok gayret sarf ettiler. “e”uygulamalar ve teknolojilerle ilgili Avrupa B‹Tsektörünün bir araya gelece¤i bu büyük konfe-rans›n ‹stanbul’da olmas› bize çok önemli birbilgi transferi gerçeklefltirecek. Bunda Türki-ye’den bugüne kadar AB çal›flmalar›na kat›l›msa¤layan uzmanlar›n katk›s› yads›namaz. An-cak, bir yandan bu kat›l›mc› çal›flmalara ku-cak açan ve destekleyen devletimiz, bir yandanbu yaklafl›mdan bambaflka bir yaklafl›mla birBilgi Toplumu Ajans› kurmaya çal›fl›yor. Do¤-rusu, ben bu konuda bir çeliflki yafl›yorum, birbana anlatmal›, biz AB ile bütünleflen daha de-mokratik ve kat›l›mc› bir B‹T toplulu¤unu ku-rup Bilgi Toplumu Ajans› ile bunu nas›l uygu-layabilece¤iz?

➤ Bilgi Toplumu Ajans› daha yatay bir organizasyon yap›s› olarak tasarlanmal› ve B‹T sektörünün kendisibaflta olmak üzere ilgili tüm paydafllar› ayn› düzeyde bir araya getirebilecek ve kararlar›n verilmesine kat-k› sa¤latacak bir flekle kavuflmal›.

➤ Türk B‹T’çileri AB’deki B‹T Ar-Ge topluluklar›nda daha fazla yer almal› ve Türkiye’de oluflturulacak sistemde bu sistemle uyumlu ve etkileflimli olmal›.

➤ Türkiye’de uluslararas› alanda “e” projeleri gerçeklefltiren kurumlar daha fazla biraraya gelmeli ve projesonuçlar›n› paylaflmal›, yayg›nlaflt›rmal› ve kamuyla paylaflmal›.

➤ Kurdu¤umuz yap›lar› yok edip yerine yenilerini yapmak yerine, eDönüflüm ‹cra Kurulu’nun yap›s› gibi iflle-yen ve çok yayg›n olmasa da sektörü içine alan yap›lar› daha fazla demokratiklefltirmek ve gelifltirmek da-ha anlaml› ve yararl› olacakt›r. Tek karar ve uygulama merkezli, salt hükümete ba¤l› yap›lar, ülkemizin de-mokratikleflme sürecine zarar verecektir.

Ö N E R ‹ L E R

Henüz ülke olarak kat›l›mc›, ulus üstü, demokratik ve yeni teknolojileri edinmeyi benimseyen bir al›flkanl›¤›m›z yok. Böyle bir yaklafl›m›m›z da bulunmuyor. AB bizebu konuda ne kadar kollar›n› açsa da, fon sa¤lasa da, bizler gerçekten zorlan›yoruz,para kazanmaya odaklanmay› çok k›sa vadeli bir süreç olarak alg›l›yoruz ve aradaki yap›lmas› gerekli geliflmelerle pek bir alakam›z olmuyor.

47

KKoç Üniversitesi Uluslararas›‹liflkiler Bölümü ö¤retim üye-si Prof. Dr. Ahmet ‹çduygu,21- 23 ekimde, ‹stanbul’da,The Marmara Otel’de gerçek-leflecek olan eChallenges2009 Konferans›’na konufl-mac› olarak kat›lacak. Çerçe-ve Program› projelerindenbahsedecek olan ‹çduygu,ayr›ca e-teknolojilerin kulla-n›m› ile toplumsal ve kültü-rel yap› aras›ndaki ba¤lant›y›ele alacak. fiu anda Koç Üni-versitesi’nde Göç Araflt›rma-lar› Program›’n›n direktörlü-¤ünü de yapan ‹çduygu,uluslararas› göç, nüfus hare-ketleri, uluslararas› örgütler,sivil toplum, vatandafll›k,milliyetçilik, etnisite ve arafl-t›rma yöntemleri gibi konu-larda dersler veriyor.

E-teknoloji ile sosyal bilimlerilk bak›flta farkl› gibi görün-se de ‹çduygu, yapt›¤› analiz-lerle, toplumsal ve kültürelyap›n›n e-teknoloji kullan›-m›n› nas›l etkiledi¤ini ortayakoyuyor. ‹çduygu’ya göre bu-gün e-teknolojiler konusun-da Avrupa’ya göre geri olma-m›z›n nedenini son 20 y›liçinde aramak çok yanl›fl.Çünkü Avrupa 400 y›l önce-sinden bafllatt›¤› kay›t siste-

Koç Üniversitesi Uluslararas› ‹liflkiler Bölümü Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. Ahmet ‹çduygu, e-teknolojiler konusunun toplumsal ve kültürel yap›dan ayr› ele al›namayaca¤›n› düflünüyor. ‹çduygu’ya göre teknoloji ne kadar ilerde olursa olsun, kullan›m flekli toplumunyap›s› ile ba¤lant›l›. ‹çduygu, Türkiye’de teknoloji kullan›m kültürünün yeterincegeliflmedi¤ini, bunun nedenlerinin ise 400-500 y›l öncesine kadar uzand›¤›n› söylüyor.

R ö p o r t a j

“Türkiye’de bilgiyi saklama vevermeme kültürü çok yayg›n”

48

mi sayesinde bilgiyi muhafa-za etmesini ve paylaflmas›n›biliyor. Türkiye ise kay›t ko-nusunda daha geç kald›¤›için flu anda bilgiyi paylaflmakonusunda daha temkinlidavran›yor. Üstelik Türki-ye’de “Bilgiyi elimizde tuta-l›m, paylaflmayal›m duygusu”e-teknolojilerin geliflmesiönündeki en büyük kültürelsorunlardan biri. Toplumsalaktörler aras›ndaki güvensiz-lik ise e-teknolojilerin sa¤la-d›¤› avantajlardan faydalan-mam›za engel oluyor.

Çal›flt›¤›n›z alanlarla eChal-lenge 2009 konferans› ara-s›nda nas›l bir ba¤lant› var?Uzun süredir uluslararas›göç, uluslararas› örgütlerüzerine çal›fl›yorum. eChal-lenge 2009 konferans›yla ala-kam ise TÜB‹TAK Sosyal Bi-limler Araflt›rma Program›bünyesinde ve 7. ÇerçeveProgram› deste¤iyle projeleryapmam›zdan kaynaklan›yor.Konferansta sosyal ve insanibilimler alan›nda Avrupa Bir-li¤i’nin örgütlenilifli üzerinebir bölüm olacak. Ben dekonferansta e-teknolojilerinsosyal bilimler alan›nda kul-lan›m› üzerine bir konuflmayapaca¤›m.

Toplumsal aktörler aras›n-da güven yok

Türkiye’de teknolojininkullan›m›n›, toplumsal vekültürel pencereden elealabilir misiniz?Türkiye’de teknoloji geliflti.Ancak elbette bu geliflmeyleiç içe geçen siyasi ve sosyalsüreçler var. Bu nedenle varolan teknolojiyi de¤il, top-lumsal dönemimize denk ge-len teknolojiyi kullan›yoruz.Elimizdeki teknoloji ne olur-sa olsun bunu kullan›m biçi-mi toplumun yap›s›yla ilgili.Zaten bilgi toplumu insanla-r›n büyük k›sm›n›n okur ya-zar oldu¤u ve belli düzeydebir teknolojinin kullan›c›ylaerifliminin bulundu¤u birtoplumdur. Türkiye’nin bu-nunla ilgili en büyük sorunuflu; normalde teknoloji Türki-ye’ye çok h›zl› geliyor. Genel-de elektronik sistemin kulla-n›ld›¤› alanda altyap› iyilefltiama bunu kullanan insanmalzemesi çok yetkin de¤il.Yani, bizde hala teknolojininkullan›m kültürü geliflmedi.

Teknoloji kullan›m kültürün e d i r ?Örne¤in, art›k teknolojiyidevletin bütün kurumlar›

kullan›yor. Asl›nda teknolojikaltyap› k›sm›nda öyle büyükeksiklikler yok. Elektronikolarak bakanl›klara, devletdairelerine ulaflabiliyoruz.Ancak karfl›l›kl› güven gere-ken noktalarda bu güven ha-la kurulmam›fl durumda. Ya-ni var olan teknolojiye güvenyok. Bu nedenle de bu tek-noloji tam potansiyeli ile kul-lan›lm›yor. Bir banka krediverece¤i zaman hala ikamet-gah belgesi istiyor. Çünküteknoloji üzerinde var olankimliklerimize hala güvenmi-y o r u z .

Bunu nas›l aflabiliriz? Teknolojinin toplumsal ve si-yasal kültürünün oluflmas›gerekiyor. Sosyal araflt›rma-lar flunu gösteriyor: Biz bir-birine çok az güvenen birtoplumuz. Bu nedenle de e-teknoloji üzerinden yap›laniletiflim bize gerçekçi gelmi-yor. Türkiye aç›s›ndan enbüyük sorun bu kültürünkullan›lmas› ve yayg›nlaflma-s› sürecidir. Elbette bireyselve toplumsal bazda bu kültü-rün geliflmesi belli bir zamanalacakt›r. Ancak toplumsal,siyasi kültürün geliflmesiiçin, siyasi bir gücün bunuuygulamas› laz›m.

49

Devlet hala 20 adet vesikal›k istiyor

Bu uygulamalar neler olmal›?Türkiye’de vatandaflla devletaras›nda bir ifllem varsa va-tandafltan bir sürü belge is-tenir. Son 20 y›lda biraz da-ha azalmakla beraber, 20 ta-ne vesikal›k, ›slak imzalar,ikametgah gibi belgeler ver-mek zorunludur. Bu süreçtee-teknolojilerin kullan›lmas›yeni bir ortam ortaya ç›kard›.Ancak bu ortam halen yeterligelmiyor. Önemli ifller için il-laki hard kopyalar isteniyor.Elbette teknolojik altyap›n›nda bu güveni vermesi laz›m.

Ama bugün bu teknoloji ye-terlidir. Yine de illaki pek çokkonuda yüz yüze iletiflimitercih ediyoruz, telefon ya damail insanlar› ürkütüyor.

Sizin birebir yaflad›¤›n›z birörnek var m›?Elbette var ve devletin dediko-dusu olarak pek çok yerde an-lat›yorum. AB projeleri yapar-ken Brüksel’le yaz›flmalar›m›z›elektronik ortamdan yap›yo-ruz. ‹mza gerekti¤inde, imza-m›z› at›p, elektronik ortamüzerinden paylafl›yoruz. Elek-tronik imzam›z var, onu dakullan›yoruz. AB ülkelerinden

gelen bir fonla Ankara’n›n ida-re etti¤i bir hibe program› var.Ankara’da paray› da¤›tan ekipimzalama ürecinin Ankara’daolmas›n› istiyor. Üstelik rektö-rü ve rektör yard›mc›s› düze-yinde bir yetkiliyi, yanlar›ndamühürleriyle birlikte, sadecebir imza için Ankara’ya getirti-yorlar. Bu, fiziksel olarak git-meden de yap›labilecek bir ifl.Bunu, Brüksel ile yap›yoruzama Ankara ile yapam›yoruz.Ayn› fley pek çok konuda kar-fl›m›za ç›k›yor. Sosyal bilimlerçal›flmalar› için web sayfas›üzerinden bir kamu kurumu-na ulafl›p veri istedi¤imizde“Bunu bir de yaz›l› olarak iste-

ye misiniz?” diyorlar. S›radaninsanlarda bu kültür zamanlageliflir ama devletin de içindebulundu¤u süreçler için siyasibir çaba laz›m. Bilgi Toplumukavram›n›n anlam› tam anlafl›-lamad›, bu konu e¤itimi detam entegre olamad›.

Avrupa 400 y›l önce bualanda geliflmeye bafllad›

Vatandafll›k numaras›na ge-çifl sürecinden sonra bubahsetti¤imiz dönüflüm bi-raz h›zlanmad› m›?Son 5 y›l içinde, özellikle ABsüreci, devletteki teknolojile-

rin geliflmesi anlam›nda çokolumlu etkiler yapt›. Avrupaile bir yar›fl içine girmeninfaydas› oldu. Ama flunu iyigörmek laz›m. Asl›nda e-tek-nolojinin bafllang›c› yaz›l› kül-türe geçifle, toplumsal verile-rin kay›t edilmesine kadar da-yan›r. Örne¤in ‹sveç 1600’lüy›llarda vatandafllar›n› kay›talt›na al›yor. Bunun da kül-türel boyutlar› var, Kilise ileçok ilgili bir durum. Yani son10 y›lda e-teknoloji geldi amabunun arkas›ndaki 400- 500y›ll›k süreci de göz ard› etme-mek laz›m. Bizde bu flekildeköklü bir kay›t kültürün ol-may›fl›n›n da etkisi var.

Bu konuda en iyi durumdaolan kurumlar hangisi siz-c e ?Bu konuda özel sektör, özel-likle bankalar iyi durumda.Devlet kurumlar› ise dahaarkadan geliyor. Mesela ge-çen günlerde üniversitelerinweb sitelerini internetten ka-baca inceledik. Pek ço¤u buiflten çok az anlayan herhan-gi birinin yapaca¤›ndan dahakötü. Sitelerin yüzde 30’ugerçekten korkunç durumda.Bu durum, teknoloji veya pa-ra eksikli¤ini de¤il, bu konu-daki kültür eksikli¤ini, cahil-li¤i gösteriyor. “Onunla yeti-

R ö p o r t a j

50

“Türkiye aç›s›ndan en büyük sorun bu kültürün kullan›lmas› ve yayg›nlaflmas› sürecidir. Elbette bireysel ve toplumsal bazda bu kültürün geliflmesi belli bir zaman alacakt›r. Ancak toplumsal, siyasi kültürün geliflmesi için, siyasi bir

gücün bunu uygulamas› laz›m.”

nelim ne olacak ki?” düflün-cesiyle yap›lm›fl ço¤u. Ayr›cadevlet kurumlar›nda bilgiyisaklama gibi bir al›flkanl›kvar. Bilgiyi saklama ve bilgiyivermeme kültürü Türkiye’deçok yayg›n. Bilgi otoritedir vebu bilgiyi vermeyelim duygu-su çok içimize ifllemifl.

Vatandafllar e-devleti yete-rince kullan›yor mu?Bence kesinlikle kullanm›-yorlar. Hala ifller ka¤›t üze-rinden yürüyor ifl. Noterliksistemimiz bile bu korkuyadayanan, her fleyi 5 kopyahaz›rlayan bir sistem. MeselaABD’de güvenilir bir insan›n

imzas› noterbelgesi gibi ifllem görür. Biz-de toplumsal aktörler aras›n-da güven zay›f. Ancak son 2-3 y›lda kat›l›mc›l›k süreci ge-liflti. Mesela belediye ile birsorun yaflad›¤›m›zda mesajat›yoruz, imza topluyoruz.

“E” alan›nda hukukun h›zl›geliflece¤inden emin de¤ilim

‹nsanlar›n veya devletin bugüvensizli¤inin sebeplerin-den biri de elektronik or-tamlar›n baz› aç›lardan gü-vensiz olmas› olabilir mi? Bilgi toplumu denilen fleyderisk al›nan, riskin ölçülebil-

di¤i ve kontrol edilebildi¤i or-tamd›r. Tabiî ki bunun hu-kuksal altyap›s› olmas› la-z›m. Elektronik ortamdakihareketlerimiz hukuki alandanormal birer belge gibi ifllemgörece¤ini bilirsek, karfl›l›kl›güvenimiz artar. Ama benhukuk alanda çok umutlude¤ilim. fiu anda teknolojik›sm›n›n önde gitti¤ini amakullan›m kültürünün dahaarkadan geldi¤ini düflünüyo-rum. Bu da belki do¤al birsüreç. Birbirini besleyecektir.Bu da tarihte kaynaklar›nbofla harcad›¤› bir zaman di-limi olarak kalacak.

Baz› do¤u ülkelerine görede geriyiz, bunun nedenine olabilir? Taylan, Malezya, Singapurgibi ülkeler 10 y›l önce buteknolojilere geçtiler ve kulla-n›yorlar. Oras› baflka birdünya gibi. Teknolojinin kul-lan›m› konusunda bizden iyi-ler ama kültürel benzerliklervar. Oradaki bu geliflme dev-letin otoriter yap›s› ilgili ala-kas›. Orada kral veya hükü-met “Bu alan önceliklidir” di-yor ve bu alanlar gelifliyor.Türkiye’de ise daha demokra-tik bir ortam var. Bizde deözel sektör ve AB süreci bizeyavafl ama büyük katk›larsa¤l›yor.

51

T

Bugün ihtiyac›m›z olan bilgi toplumununhukukçusudur. Var olan kurallara yeniyorumlar getirebilecek, sorunlar› birparagraf öncesinde aç›klanan ilkelerçerçevesinde çözebilecek, yeniyaklafl›mlar› ortaya koyabilecekhukukçular! Camdan ve biyonik insanlar ça¤›nda hukuk, bilgi toplumunun hukukçular› taraf›ndantesis edilmelidir. Ancak belirtmekgerekir ki bilgi ça¤›n›n hukukçusununyetiflebilmesi, ona bu yeni kültürelortam› sa¤lamaktan geçmektedir.

Bilgi Ça¤› Hukuku - Kadir Has Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku, Anabilim Dal› Baflkan› Doç. Dr. Tekin MEM‹fi

Teknolojinin h›zla geliflti¤i ve asl›nda belkide biraz da bizleri korkuttu¤u zamanlar›yafl›yoruz. ‹nsano¤lunun tekerlekten motor-lu araçlara geçmesi yüzy›llar alm›flt›r; an-cak son yüzy›lda bafl döndürücü ve art›ktakibi bile güç olan geliflmeler yaflanmakta-d›r. ‹nsanlar için oldu¤u gibi toplumlar içinde zaman›n kullan›lmas› son derece önem-lidir. Geçen yüzy›llarda kaybedilen y›llar yada on y›llar elbette önemliydi; ancak buyüzy›lda aylar ve günler bile toplumlar ara-s›ndaki fark› büyük ölçülerle açabilmekte-dir. Bilgiyi üreten toplumlarla onu sadecetüketen toplumlar aras›ndaki fark, sanayitoplumu aflamas›ndaki farka göre bilgi üre-ten toplumlar lehine ve tüketenler aleyhinedaha aç›lacak ve belki de “bir ça¤l›k fark”,“iki farkl›k ça¤a” ç›kacakt›r. Bilginin ne ka-dar önemli oldu¤u, bilgiyi elinde bulundu-ranlar›n ne kadar büyük bir k›ymeti ve bu-nun karfl›l›¤›nda serveti temsil ettikleri bu-gün ortada.

Biyonik ve camdan insanlarça¤›nda hukuk

52

Bilginin de¤iflimi ve tereddütler…

H›zla de¤iflmek, bilginin kendi tabiat›ndavard›r. H›zl› de¤iflimin ayn› zamanda flans ol-du¤u, belirsizlik oldu¤u ve beklenmedik yer-lerden gelen rekabet anlam›na geldi¤i de

unutulmamal›d›r. Bilgi ça¤›na getirilen enbüyük ve ciddi elefltirilerden birisi, bilgininson derece fazlalaflm›fl olmas›d›r. Bu bilgi okadar ço¤alm›fl ve a¤›rlaflm›flt›r ki, art›k al-t›ndan kalk›lamaz hale gelmifltir. Örne¤inAmerikan petrol flirketi Exxon’un FederalEnerji Bürosu’na gönderdi¤i bir tek raporunkal›nl›¤› 445 bin sayfad›r. Bu da yaklafl›kolarak bin cilt tutmaktad›r. Ülkelerin tek me-selesinin enerji olmad›¤› düflünüldü¤ünde bubilgi yükünün ne denli a¤›rlaflt›¤› anlafl›la-cakt›r. Bu bilgiyi kimin okuyaca¤›, nas›l de-¤erlendirece¤i ve analiz edece¤i ciddi birproblem olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. Bilgi-nin bu denli artmas›, h›zl› de¤iflimi ve belir-sizli¤i, insan› zaman zaman “ne olacak bu gi-diflin seyri” dedirtecek kadar h›zl› cereyanedebilmektedir. Bu korkular, sadece kifli ola-rak bizim hissetti¤imiz bir duygu de¤il. Dev-let ve flirketler de ayn› endifle içinde.

Yasal düzenleme beklentileri…

Kiflilerin ve flirketlerin bu tereddütler karfl›-s›nda genelde ilk beklentisi, yasal bir düzen-lemenin yap›lmas› ve çözümlerin bulunmas›-d›r. ‹flte burada iki z›t kavram bir araya gel-mektedir: Bilginin h›zla de¤iflimine karfl›nhukuk kurallar›n›n kat›l›¤› ve çok yavafl de-¤iflmesi. Gerçekten de hukuk kurallar›, ya-vafl de¤iflir. Hatta de¤iflmemesi de arzu edilir.Zira s›k yenilenen kanunlar ve kurallar, top-lumda hukuka olan güveni sarsar.

Burada belki flöyle bir notu aktarmaktafayda var. Memurlar›n yarg›lanmas› ile ilgiliolarak ç›kar›lan, “Kanun-u Muvakkat” yani“geçici kanun” anlam›na gelen ve Osmanl›Devleti taraf›ndan ç›kar›lan düzenleme,Türkiye Cumhuriyeti’nde 1999 y›l›na kadaryürürlükte kalm›flt›r. Görüldü¤ü üzere ge-çici olarak ç›kar›lan bir kanun çok uzunsüre yürürlükte kalabiliyor. Bilginin h›zlade¤iflmesi, buna karfl› kanunlar›n de¤iflme-mesi özelli¤i kendi içinde çeliflki gibi görün-mektedir. ‹flte bu açmaz karfl›s›nda nelerinyap›labilece¤i tart›fl›lmal›d›r.

Camdan ve biyonik insana do¤ru…

Bir taraftan teknolojik geliflmelerin hayat›kolaylaflt›ran yanlar› ama di¤er taraftan da

53

kiflilerin özel hayat›n› ortadan kald›rmas›,adeta insan›, her yandan görülebilen ve gö-zetlenebilen “camdan insanlar” haline getir-mektedir. ‹nsanlar›n saydamlaflt›r›lmas›n›nönüne geçmek belki de çözümlenmesi gere-ken konular›n bafl›nda. –Bir GSM operatö-rü taraf›ndan reklamlar› yap›ld›¤› gibi- 3Gteknolojisi ile tan›d›¤›n›z bir kiflinin neredeoldu¤unun belirlenebilmesi, buna ilave ola-rak görüntülü konuflma imkan›n›n müm-kün hale gelmesi ve izleme teknolojilerininnerede ise iflportaya düflmesinin, hukukisorun olarak karfl›l›¤›, kiflinin “camdan in-san” haline gelmesidir. Bu kavram, insan›nkendisine ait bir özel hayat›n kalmamas›,her fleyinin bilinmesi anlam›n› ifade etmek-tedir. Ay› flekilde EDS-Elektronik Denetle-me Sistemi, güvenlik kameralar›, hattabuzdolab›nda neyin bitti¤ini haber verenteknoloji, art›k her fleyin kay›t alt›na al›nd›-¤› yeni bir toplumu haber veriyor. Yine har-camalar›m›z›n, köprü geçifllerinin, otobanseyahatlerimizin kaydedildi¤i, herkesinelektronik bir kay›t olarak belirlendi¤i vedevlet taraf›ndan da “numaraland›r›ld›¤›”yeni bir ça¤›n efli¤indeyiz. Ad›m›z ve soya-d›m›zdan önce kimlik numaram›z, iflte bu-nun için var. Camdan insan kavram›, bizebütün bunlar› hat›rlat›yor.

Biliflim teknolojilerinin yan›nda gen tekno-lojilerinin geliflmesi, yenilen g›dalardan tu-

tun da yorulmayan, ac›kmayan ve harikaözellikleri üzerinde tafl›yan genetik olaraktasarlanm›fl yeni bir insan üretimini aklagetiriyor. Hastal›klar›n tedavisinde kullan›-lacak gen teknolojisinin yeni insan neslini ya da di¤er bir deyiflle “biyonik in-san›” tasarlamakta kullan›lmas› halindetoplumda yaflanacak kaosun boyutunu he-saplamam›z gerek.

Hukukçular olarak asl›nda bizden öncekihukukçular›n karfl›laflmad›¤› yeni bir du-rumla karfl› karfl›yay›z. Önceden bir soruny›llarca tart›fl›labilmekte idi. Oysa bugünbu kadar uzun tart›flma imkan›m›z ve f›rsa-t›m›z yok. Sorunu o anda çözemezsek zatenteknolojik geliflimle gelen bu sorun birkaçy›l içinde ortadan kalkmakta ve yerini yeni-leri almaktad›r.

Disiplinler aras› iflbirli¤i…

Karfl›lafl›lan hukuki sorunlara çözüm ne ol-mal›d›r? Öncelikle belirtilmelidir ki, toplu-mun bütün sorunlar›n›n çözümü, hukukkurallar›ndan geçmez. Ahlak›n, dinin, etikkurallar›n ya da e¤itimin ve toplumsal bi-lincin çözmesi gereken sorunlar›, hukukkurallar› ile çözmek beyhude bir u¤raflt›r vesonucu baflar›s›zl›kt›r. Bu nedenle say›lanher bir disiplin, bu sorunlar› birlikte dü-flünmek ve çözüm üretmek zorundad›r. Bil-gi ça¤›n›n ve bilgi toplumunun sorunlar›n›nbüyük bir k›sm›, hukuk kurallar›ndan ziya-de ahlak, din, etik ve e¤itim taraf›ndan çö-zümlenmeye muhtaçt›r. Belirtelim ki, za-man zaman bu büyük gerçek, gözden kaç›-r › l m a k t a d › r .

Hukuk kurallar› daha ziyade, temel sorun-lara yo¤unlafl›r. Örne¤in, biliflim sistemleriile yap›lan ticaretteki temel sorun olan gü-vensizlik, asl›nda ticari hayat›n her alan›n-

Bilgi Ça¤› Hukuku

54

Bir taraftan teknolojik geliflmelerin hayat› kolaylaflt›ran yanlar› ama di¤er taraftan da kiflilerin özel hayat›n› ortadan kald›rmas›, adeta insan›, her yandan görülebilen ve gözetlenebilen “camdan insanlar” haline getirmektedir. ‹nsanlar›n saydamlaflt›r›lmas›n›n önüne geçmek belki de çözümlenmesi gereken konular›n bafl›nda.

da farkl› boyutlarda vard›r. Hukukçu içingetirilecek özel kural, genel ticari hayattasa¤lanmas› gereken güveni sa¤lamlaflt›ra-cak ilkelerdir. Bu da kötüye kullan›m› yap-t›r›ma ba¤lamakt›r. Ama öncesinde ahlak›nve etik kurallar›n iflletilmesi gerekmektedir.Biliflim teknolojilerinde de bu böyledir. Ge-nel ticari hayatta var olan, olmas› gerekengüven ya da di¤er deyiflle güvensizlik soru-nu, elektronik ticarette de vard›r. Bu haldehukukun çözece¤i sorun genel bir sorun-dur. Hal böyle olunca yeni teknolojilerin or-taya ç›kard›¤› sorun, yeni bir görünümebürünmüfl, ancak eski sorunun ayn›s›d›r.

Yukar›da bahsetti¤imiz, insan›n camdaninsan haline gelmesi, özel hayat›n neredeise ortadan kald›r›lmas› da asl›nda genelbir sorunun özel görünümüdür. Özel haya-t›n gizlili¤ine yönelen tehdidin boyutlar› isebüyümüfltür. Ancak korumaya yönelik al›-nacak tedbirlerin mahiyeti ve korunan de-¤er ayn›d›r. Genetik alandaki geliflmelerinortaya ç›kard›¤› biyonik insan sorunu dat›bbi müdahalelerin ne boyutta yap›laca¤›genel sorununun özel bir parças›d›r.

‹ l k e l e r …

Teknolojiye iliflkin getirilecek hukuk kural-lar›n›n çok dikkatli bir flekilde konulmas›gerekir. Öncelikli ilke, mümkün oldu¤u ka-dar yasal müdahaleden yani düzenlemedenkaç›nmakt›r. Zira yukar›da izah edildi¤i gi-bi, bilgi de¤iflken, yasal düzenleme ise du-ra¤and›r. Ancak yasal düzenlemelerle çözü-mü olan sorunlar için yeni yasal düzenle-meler getirilmemelidir. Zorunlu hallerde getirilecek olan yasal düzenlemede en az ile iktifa edilmeli, minimum düzenleme il-kesi kabul edilmelidir. Rekabetin ve tekno-lojik geliflimin engellenmesinden ve yavafl-

lat›lmas›ndan kaç›n›lmal›d›r. Ayr›ca sorun-lar›n çözümünde di¤er disiplinlerle de iflbir-li¤ine gidilmelidir. Sorunlar› sadece hukuk-çular›n çözece¤i sorunlar olarak nitelersek,filin hortumunu tutan gözü ba¤l› insanlaradöneriz.

Bilgi ça¤›n›n ve toplumunun h u k u k ç u s u …

Bilginin h›zl› de¤iflimi ve teknolojinin bafldöndürücü geliflimi karfl›s›nda asl›nda te-mel ve do¤ru çözüm, bilgi ça¤›n›n ve toplu-munun insan›n› yetifltirmektir. Yasal çö-zümde de ayn›s› geçerlidir. Bugün ihtiyac›-m›z olan bilgi toplumunun hukukçusudur.Var olan kurallara yeni yorumlar getirebile-cek, sorunlar› bir paragraf öncesinde aç›k-lanan ilkeler çerçevesinde çözebilecek, yeniyaklafl›mlar› ortaya koyabilecek hukukçu-lar! Camdan ve biyonik insanlar ça¤›ndahukuk, bilgi toplumunun hukukçular› ta-raf›ndan tesis edilmelidir. Ancak belirtmekgerekir ki bilgi ça¤›n›n hukukçusunun yeti-flebilmesi, ona bu yeni kültürel ortam› sa¤-lamaktan geçmektedir. Yeni merkezler, yenienstitüler yoluyla bilgi ça¤›n›n hukukçusu-nun yetifltirilmesine zemin haz›rlanmal›d›r.Yani insana yat›r›m yine ön planda olmal›.Görüldü¤ü üzere, yine çözüm iyi yetiflmiflinsana gelip dayan›yor.

55

Hukuk kurallar› daha ziyade, temel sorunlara yo¤unlafl›r. Örne¤in, biliflim sistemleri ile yap›lan ticaretteki temel sorun olan güvensizlik, asl›nda ticari hayat›nher alan›nda farkl› boyutlarda vard›r. Hukukçu için getirilecek özel kural, genelticari hayatta sa¤lanmas› gereken güveni sa¤lamlaflt›racak ilkelerdir. Bu da kötüyekullan›m› yapt›r›ma ba¤lamakt›r. Ama öncesinde ahlak›n ve etik kurallar›n iflletilmesi gerekmektedir. Biliflim teknolojilerinde de bu böyledir.

2

P e r s p e k t i f

20. yüzy›l›n en önemli sosyal bilimci ve ekono-mistlerinden Nobel ödüllü Herbert A. Simon,tar›m›n bulunmas›, sanayi devrimi ve bilgisa-yar›n sa¤lad›¤› bilgi iflleme teknolojisini, yaz›l›tarihte insanl›¤› temelinden de¤ifltiren üç de¤i-flim dalgas› olarak tan›mlar. Günümüzde, tümboyutlar›n› etkilemeye bafllayan bilgi teknoloji-leri, zaman ve mekan farkl›l›klar›n›n etkisiniortadan kald›r›yor; e¤itim, çal›flma ve benzeribirçok alanda, yaflam biçimlerini köklü de¤ifli-me u¤rat›yor. Bu de¤iflim devletlerin yönetimi,ekonomik yap›s› ve insan gücü profilindeönemli farkl›l›klara yol açm›fl ve bilgiyi üretme,kullanma ve yayma yetene¤i uluslararas› reka-bet gücünün en kritik belirleyicisi haline geldi.Bu çerçevede, bilgi toplumu, bilgi ekonomisi gi-bi kavramlar› do¤uran bu yeni yap›lanma, bü-tün küresel aktörleri, küreselleflmenin ortayaç›kard›¤› olanaklardan azami yararlanmak veolumsuz etkilerini en az düzeyde tutmak içindünyadaki h›zl› de¤iflime uyum sa¤lamak vedolay›s›yla oyunun d›fl›nda kalmamak ad›nayeni giriflim aray›fllar›na itti.

En büyük ad›m Lizbon Stratejisi

Dünyada yaflanan bilgi ve iletiflim teknolojile-rindeki devrim niteli¤indeki geliflmeler, küreselaktör rolünü sa¤lamlaflt›rmay› hedefleyen Av-rupa Birli¤i’nin gündemine mart 2000’de kabuledilen Lizbon Stratejisi ile girdi. Lizbon’dakiZirve’de, AB üye ülkelerinin devlet ve hükümetbaflkanlar› iddial› bir hedef ortaya koydular veAvrupa’n›n 2010’a kadar Japonya ve ABD'yigeride b›rakarak dünyan›n küresel rekabet dü-zeyi en yüksek ve dinamik bilgiye dayal› ekono-misi haline gelmesini öngördüler. Bu kapsam-

da, internetin yaratt›¤› f›rsatlardan olabildi¤in-ce yararlan›lmas› gerekti¤i özellikle vurguland›.Bu gereksinime yan›t vermek üzere de, 19–20Haziran 2000’de Feira’da yap›lan toplant›da,eAvrupa 2002 Eylem Plan› yürürlü¤e kondu.Esasen, bu konudaki ilk ad›m, 1999 aral›kay›nda, Helsinki’de Türkiye’ye adayl›k statüsüverilen Zirve’de, eAvrupa Giriflimi’nin (1) baflla-t›lmas›yla at›ld›. eAvrupa, internet ve biliflimteknolojilerindeki geliflmenin, sanayi toplu-mundan daha öte bir de¤iflimi temsil etti¤i tes-pitinden hareketle Avrupa’n›n, bu teknolojilerledünyadaki konumunu sa¤lamlaflt›rmaya yöne-lik siyasi bir giriflimdir. Herkes için bilgi toplu-munu amaçlayan eAvrupa, tüm Avrupal›lar› busürece dahil etmek üzere baz› öncelikli alanlarve bunlarla ilgili amaçlar tespit etti. Her vatan-dafl, okul, ev, ifl ve idari yap›n›n internetle ta-n›flt›rmak; dijital okuryazarl›¤› gelifltirmek veüye ülkelerin ve Avrupa vatandafllar›n›n inter-net eriflimlerini kolaylaflt›rmak gibi hususlaraöncelik veriyor.

eAvrupa giriflimi, AB’ye aday ülke konumunda-ki ülkelerde de bilgi toplumu oluflturma yö-nündeki stratejileri içeren eAvrupa+ Eylem Plan› ile gelifltirildi. Öncelikle Orta ve Do¤u Avrupa ülkeleri, “eAvrupa benzeri bir EylemPlan›” haz›rlamaya karar verdi, daha sonra Avrupa Komisyonu’nun daveti üzerine, Türki-ye, Malta ve Güney K›br›s Rum Yönetimi de buplana müdahil oldu. 2001’de yürürlü¤e girenve eAvrupa+ ad› verilen bu giriflim, eAvrupa’n›nöncelikli amaçlar›n› ve hedeflerini yans›t›yor ve aday ülkelerin bilgi tabanl› ekonomiye geçifl-lerini h›zland›rmak için kapsaml› reformlar ön-görüyor.

E-dönüflüm ile küresel bilgitoplumuna dahil olmak…

56

Tulu Gümüfltekin

AB, e-teknolojiler alan›ndaki ilk ad›m›n›, 1999 aral›k ay›nda, eAvrupa Giriflimi ileatt›. Çal›flmalar mart 2000’de kabul edilen Lizbon Stratejisi ile devam etti. 19–20Haziran 2000’de eAvrupa 2002 Eylem Plan› yürürlü¤e kondu. eAvrupa, AB’nin e-teknolojilerle dünyadaki konumunu sa¤lamlaflt›rmaya yönelik siyasi bir giriflimdi.Avrupa, uzun y›llard›r, e-teknolojiler alan›nda kendini gelifltirerek ABD veJaponya’y› geride b›rakmaya çal›fl›yor.

eAvrupa kapsam›nda alt bafll›klar; dijital ça¤daAvrupal› gençlik, ucuz internet eriflimi (e-erifle-bilirlik), araflt›rmac›lar ve ö¤renciler için h›zl›internet (e-araflt›rma), e-güvenlik, e-e¤itim, ileriteknoloji üreten/kullanan KOB‹'ler için risksermayesi, e-ticaret, e-devlet, e-sa¤l›k, engelli-ler için e-kat›l›m ve e-ulafl›m olarak belirlendi.Her biri kendi içinde ayr› uygulama alanlar›naayr›lan bu alanlar için, ülke özellikleri dikkateal›narak uygulay›c› ve yürütücü kurumlar be-lirleniyor ve eylem plan›nda belirlenen tarihlereuyum sa¤lan›yor. eAvrupa+ Giriflimi’nde ise bubafll›klar do¤rultusunda daha ucuz, daha h›zl›ve daha güvenli internet, insan kayna¤›na yat›-r›m ve internet kullan›m›n› yayg›nlaflt›rmak(tüm servislerin elektronik ortamda verilmesiyani e-devlet, e-ticaret, e-sa¤l›k, e-çevre vb.)amaçlar› belirlendi.

eAvrupa+ girifliminin amac› h›zl› ve güvenilir internet

eAvrupa ve eAvrupa+ Giriflimlerinin ilk aya¤›n›,internet arac›l›¤›yla sa¤lanan avantajlar›n kul-lan›m›na odaklanan eAvrupa 2002 Eylem Plan›oluflturuyor. Plan; eAvrupa+ Giriflimi’nin amaç-lar›n›, yani tekrar etmek gerekirse daha ucuz,daha h›zl› ve daha güvenli internet eriflimi sa¤-lanmas›, insan kayna¤›na yat›r›m yap›lmas› veinternet kullan›m›n›n art›r›lmas›n› hedefledi vePROMISE program› ile mali kaynak sa¤land›.Plan›n belirlenen hedeflerinin birço¤unun ba-flar›lmas›n› takiben eAvrupa girifliminin ikinciaya¤› olan eAvrupa 2005 Eylem Plan› bafllat›l-d›. 2002’de kabul edilen ve MODINS program›ile finanse edilen eAvrupa 2005 Eylem Plan›,kamu sektörü ve özel sektöre çevrimiçi hizmetsunmak üzere geniflbant teknolojilerinin kulla-n›m›n› içeriyor.

Lizbon Stratejisi içinde en baflar›l› sonuçlar el-de edilen bilgi toplumu boyutuna yeni bir ivmekazand›rmak ad›na, eAvrupa Giriflimi, 2005’te,AB’nin bilgi toplumu ve medya politikas›n›ngenel çerçevesini oluflturan i2010 stratejisinedönüfltürüldü. Söz konusu strateji, dijital eko-nominin gelifltirilmesi hedefi çerçevesinde bi-limde, inovasyon, giriflimcilik ve yeni internetteknolojilerini destekleyen politikalar yoluyladaha h›zl› sosyal kalk›nma, istihdam ve refahsa¤lamaya yöneliktir. Genel itibariyle, Strateji,üç “i” önceli¤ine dayan›yor (Information space,Innovation and Investment, Inclusion): Tek Av-

rupa Bilgi Alan› yarat›lmas›, yenilikçili¤e yat›-r›mlar›n teflviki ve Kapsay›c› Avrupa Bilgi Top-lumu oluflturulmas›. (2)

Tek Avrupa Bilgi Alan› ile hedeflenen; k›sacaAvrupa Birli¤i içinde bilgi toplumu ve medyahizmetlerinde aç›k ve rekabetçi tek pazar›noluflturulmas›d›r. Bu çerçevede, say›sal eko-nomi çerçevesinde gerekli yasal düzenlemele-rin oluflturulmas› do¤rultusunda güvenliyüksek bant geniflli¤ine sahip iletiflim araçla-r› oluflturulmas›, görsel-iflitsel medya hizmet-lerine iliflkin kurallar›n gözden geçirilmesi,elektronik haberleflmeye iliflkin düzenleyiciçerçevenin güncellenmesi, güvenli bir bilgitoplumu için strateji gelifltirilmesi gibi önce-likler takvimlendirildi ve prati¤e aktar›ld›.

Yenilikçili¤e yat›r›mlar›n teflviki hedefi ise;Ar-Ge faaliyetlerinin teflvik edilmesiyle paralelolarak AB bilgi ve iletiflim teknolojileri arafl-t›rma yat›r›mlar›n›n yüzde 80 art›r›lmas›n› vebu hedef kapsam›nda özel sektörle iflbirli¤i-nin güçlendirilmesini öngörüyor. Öte yandan,Kapsay›c› Avrupa Bilgi Toplumu hedefi ile,toplumun tüm kesimlerini kapsay›c›, dahakaliteli kamu hizmeti sunan (e-sa¤l›k veya e-ihale uygulamalar› gibi) ve yaflam kalitesiniart›ran (ak›ll› ve temiz ulafl›m sistemlerininteflviki gibi) bir bilgi toplumu ideali çerçeve-sinde tüm kesimlerin bilgi toplumunun im-kanlar›ndan faydalanmas›n› sa¤lamaya dö-nük eylemlerin prati¤e aktar›lmas› söz konu-s u d u r .

Avrupa’da dijital uçurumla savafl›yor

AB, genel anlamda bilgi ve iletiflim teknoloji-leri konusunda ilerici ve bütünsel bir politikaizlemekte, sürekli yenilenme ihtiyac› duyuyor.Bu çerçevede, AB’deki verimlilik art›fl›ndaönemli katk› pay› olan söz konusu alanlar,hem AB ülkeleri düzeyinde hem de Birlik nez-dinde öncelikli politikalar aras›nda yer al-makta ve ciddi fon aktar›mlar›ndan faydala-n›yor. Bununla birlikte, bilgi toplumu ilegündeme gelen dijital uçurumun, bir di¤erdeyiflle bilgi teknolojilerine ulaflanlar ve ula-flamayanlar aras›ndaki farkl›laflman› önlen-mesi için de yeniliklerin her kesime eriflimiiçin çaba harcan›yor. 1990'lar›n özellikleikinci yar›s›ndan itibaren tüm dünyada oldu-¤u gibi Türkiye’de de bilgi toplumu olma yö-

57

P e r s p e k t i f

nünde çabalar›n artt›¤› gözleniyor. Bu kap-samda, kamu kurumlar›nda kurumsal bilgile-rin bilgisayar ortam›na aktar›lmas›, bilgi ifl-lem merkezlerinin kurulmas›, bilgisayar kul-lan›m›n›n yayg›nlaflt›r›lmas› ve kamu kurum-lar›n›n web sayfas›n›n oluflturulmas› gibi ça-l›flmalar kurumsal düzeyde bafllad›.

2000’li y›llara girerken rekabetçi, dinamik vebilgiye dayal› ekonomiye sahip olunmas› vebilgi toplumuna dönüflümün sa¤lanmas› ileeAvrupa+ eylem plan›n›n Türkiye’ye uyarlan-mas› hedeflerinin gerçeklefltirilmesine yönelikolarak çeflitli araflt›rmalar ve planlar yap›ld›,bilgi toplumunun belli unsurlar›n›n koordi-nasyonuna yönelik çal›flmalar ön plana ç›kt›.Özellikle, Türkiye’nin e-Avrupa+ Giriflimi’nekat›l›m› ile kamu kurumlar›n›n kurum bazl›,düzensiz ve münferit giriflimlerinin standarthale getirilmesi ve birlefltirilmesi zorunlulu¤ugündeme geldi.

Bu amaçla, 2001’de, e-Avrupa+ Eylem Plan›-n›n hedefleri do¤rultusunda gerekli stratejile-rin belirlenip, ulusal bilgi politikas›n›n olufltu-rulmas› ve uygulanmas› amac›yla, e- TürkiyeGiriflimi haz›rland›. Bilgi toplumunun temelyap› tafllar›n› oluflturmak üzere teknik ve hu-kuki altyap› ile insan kaynaklar›n›n bilgi ça¤›-na haz›rlanmas›, internetin yayg›nlaflt›r›lmas›,e-sa¤l›k, e-arfliv projeleri gibi eylemleri içerenbir plan haz›rlanm›fl ve bu plan› yürütmeküzere çal›flma gruplar› oluflturuldu. Ancak,söz konusu giriflim ve bu dönemde yürütülenbenzer çal›flmalar genellikle birbirinden ba-¤›ms›z ve daha genifl çapl› öncelik ve ihtiyaç-lar yerine, kurumsal öncelik ve ihtiyaçlara da-yal› olarak ön plana ç›km›fl ve ço¤unluklaekonomik ve sosyal istikrars›zl›k ortam›ndauygulama imkan› bulamad›.

Bilgi toplumu olma yolundaki çal›flmalar›ndaha bütüncül, ülkeye ekonomik katma de¤erkazand›rmay› ve toplumsal refah› art›rmay›öncelikli gören, somut hedefleri olan ve kat›-l›mc› bir yaklafl›mla ele al›narak yürütülmesiihtiyac›, yeni bir kurumsal yap›n›n oluflturul-

mas› gere¤ini ortaya ç›kard›. Bu çerçevede,Hükümet Acil Eylem Plan›’n›n bir parças› ola-rak belirlenen ve Türkiye’nin bilgi toplumu ol-ma yolundaki en büyük ad›m› olan e-Dönü-flüm Türkiye Projesi, 2003’te hayata geçirildi,bunu takip eden y›llarda da çeflitli eylemplanlar› haz›rland›.

e-Dönüflüm Projesi ile; • Bilgi ve iletiflim teknolojileri politikalar› vemevzuat›n›n, öncelikle AB müktesebat› çerçe-vesinde gözden geçirilerek yeniden düzenlen-mesi, • Bu konuda eEurope + kapsam›nda aday ül-keler için öngörülen eylem plan›n›n Türkiye’yeuyarlanmas›; • Vatandafl›n, bilgi ve iletiflim teknolojileri yar-d›m›yla, kamusal alandaki karar alma süreç-lerine kat›l›m›n› sa¤layacak mekanizmalar›ngelifltirilmesi, • Kamu idaresinin, fleffaf ve hesap verebilirhale getirilmesine katk›da bulunulmas›,• Kamu hizmetlerinin sunumunda, bilgi ve ile-tiflim teknolojilerinden azami ölçüde yararla-n›larak iyi yönetiflim ilkelerinin hayata geçiril-mesine katk›da bulunulmas›; • Bilgi ve iletiflim teknolojilerinin kullan›m›n›nyayg›nlaflt›r›lmas›; • Bilgi ve iletiflim teknolojisi alan›nda kaynakisraf›n› azaltmak amac›yla, kamunun müker-rerlik arz eden veya örtüflen ilgili yat›r›m pro-jelerinin bütünlefltirilmesi, izlenmesi, de¤er-lendirilmesi ve yat›r›mc› kamu kurulufllar›aras›nda gerekli koordinasyonun sa¤lanmas›amaçlan›yor.

E-dönüflüm Projesi Türkiye için dönüm noktas› oldu

E-dönüflüm Projesi’nin bir parças› olarak,son y›llarda e-sa¤l›k, e-imza ve e-devlet alan-lar›nda önemli geliflmeler yafland›. Kamu ku-rumlar›nda giderek artan e-imza uygulamas›ve Türkiye’de e-imza kullan›c›s›n›n 150 binseviyesine ulaflmas›na ek olarak Enerji Piya-sas› Düzenleme Kurumu’nun e-imza uygula-mas›na dönük çal›flmalar›nda son aflamaya

58

Avrupa Birli¤i çerçevesinde telekomünikasyon alan›nda yaflanan sürekli geliflim,Birli¤in Mart 2000 tarihinde belirledi¤i Lizbon Stratejisi’ne dayanmaktad›r. Stratejitemel olarak, Avrupa’n›n 2010 y›l›na kadar Japonya ve ABD'yi de geride b›rakarak,dünyan›n küresel rekabet düzeyi en yüksek ve dinamik bilgi-temelli ekonomiolmas›n› hedeflemekte ve bilgi toplumu, e¤itim, inovasyon, çevre gibi birçok boyutuiçinde bar›nd›rmaktad›r.

gelinmesi, sektörün genifl kapsam› ve hacminoktas›nda önemli bir ad›m olarak de¤erlen-dirilebilir. Bu ba¤lamda, e-devlet uygulamala-r› ayr› bir önem tafl›yor. Biliflim teknolojileri-nin h›zl› geliflimi ve küreselleflmenin yaratt›¤›de¤iflimler, sanayi devriminin paradigmalar›n›da dönüflüme u¤ratt›. Bu paradigmalar›n birürünü olan hiyerarflik organizasyon modelleriüzerinde geliflen kamu yönetimleri, bir yan-dan devasa yap›lar halinde büyürken, tersorant›l› olarak verimliliklerini ve etkililiklerinide kaybetmeye bafllad›. Ça¤›m›z›n bilgi ile ka-rakterize edilen toplumsal yap›s› içinde, yö-netilebilirlik bilginin paylafl›m›yla mümkünoluyor. E-devlet anlay›fl› bu ihtiyaçlar do¤rul-tusunda flekillendi.

E-devlet, yatay koordinasyona dayal› kat›l›mc›bir yönetsel organizasyon modeli olarak e-yö-netiflim temelinde örgütlenmifltir. Tüm kamuyönetim birimlerinin birbirleri aras›nda ba¤-lant›l› ve yurttafllar›n eriflimine aç›k oldu¤u;biliflim ve iletiflim teknolojilerinin etkin kulla-n›m›yla kamu hizmetlerinin en az maliyet veemek karfl›l›¤›nda en kaliteli bir biçimde üre-tilmesini sa¤layan bir yap›d›r. Fiyat/kaliteperformans› ölçütlerine uygun bir biçimde ye-di gün/yirmi dört saat hizmet süreklili¤ine sa-hip; nihai hedefi yurttafllar›n demokratik sü-rece kat›l›m imkanlar›n›n güçlendirilmesi ba-k›m›ndan “e-demokrasi”nin tesisi olan bir ka-mu yönetim biçimidir.

Türkiye, e-devlet uygulamas›nda büyük çapl›ilerlemeler kaydediyor ve devlet hizmetlerininmünferit kurumsal uygulamalar yerine, bü-tünsel bir yap›da sunulmas› ve kurum içi vekurumlar aras›nda elektronik ortamda bilgi vebelge paylafl›m›na yönelik çal›flmalar çeflitlikademelerde sürdürülüyor. 18 Aral›k 2008’defaaliyete geçirilen e-Devlet Ana Kap›s› bualanda at›lm›fl önemli bir somut ad›md›r. Ay-r›ca, e-Devlet ile ilgili yeni haz›rlanm›fl olup,sonbaharda Bakanlar Kurulu’na sunulmas›beklenen yasa tasar›s›n›n da, Türkiye nezdin-de konunun daha ciddi bir boyutta ele al›nd›-¤›n›n bir göstergesi oldu¤u inanc›nday›m. Ta-sar›, bilgi toplumu konusunda kurumsal yap›-n›n güçlendirilmesi, e-devlet koordinasyonu-nun tek elden yürütülmesi ve mevzuattaki ye-tersizliklerin düzeltilmesi amac›n› tafl›yor.

Türkiye potansiyelini kullanam›yor

Son y›llarda gerçeklefltirilen tüm bu olumluilerlemelere ra¤men, AB’ye aday ülke konu-munda olan Türkiye, gerek Avrupa düzeyindegerekse küresel bilgi toplumunda sahip oldu¤upotansiyeli tam olarak kullanmaktan uzakt›r.Türkiye’nin e-dönüflüm konusunda dünyadakiyeri hala önemli at›l›mlar yap›lmas› gerekti¤i-nin bir göstergesidir. Dünya Ekonomi Forumutaraf›ndan ülkelerin bilgi toplumuna geçifltekihaz›rl›klar› ve bu konudaki çeflitli göstergeleridikkate alarak haz›rlanan "Küresel Bilgi Tekno-lojisi" raporlar›nda, Türkiye 2008-2009 y›llar›n-da, 134 ülke aras›nda 61. s›rada yer al›yor.

Listenin zirvesinde ise s›ras›yla Danimarka, ‹s-veç ve ABD bulunmaktad›r. Türkiye’nin biliflimve iletiflim teknolojilerinin gelifltirilmesi konu-sunda uzun dönemli stratejiler üreten vizyonsahibi ülkeler aras›nda yerini alabilmesinin yo-lu, bu teknolojileri üretmek ve kullanmaktangeçiyor. Bunun için de e¤itim sisteminde, üni-versitelerin iflleyiflinde ve devlet yönetimindebaz› temel düzenlemelerin sistematik olarakgerçeklefltirilmesi yönünde somut stratejiler vede¤iflime ayak uydurmak ve sonuçlar›ndan ya-rarlanmak için kamu, özel sektör, üniversitelerve sivil toplum kurulufllar›n›n kat›l›m›yla say-dam ve sürekli çal›flan mekanizmalar olufltu-rulmas› gerekiyor.

Bu mekanizmalar arac›l›¤›yla ulusal eylemplanlar› haz›rlanmal› ve hayata geçirilmeli, tümülkenin biliflim ve iletiflim alan›nda geliflebilme-si için gerçekçi k›sa, orta ve uzun döneme ya-y›lm›fl hedefler belirlenmeli ve biliflim seferber-likleri bafllat›lmal›d›r. Bu kapsamda, dünyadüzeyindeki geliflmelerin takip edilmesi ve ge-liflmifl ülkelerin biliflim ve teknoloji konusun-daki öncelikleri ve gündem maddeleriyle örtüfl-me sa¤lanmas› elzemdir. Türkiye, kendiniAB’nin biliflim ve bilgi toplumunda rekabet gü-cünü art›rmay› öngören hedeflerinin bir parça-s› olarak konumland›r›rken, AB’nin bu konu-daki hedeflerini benimseyerek, kapsaml› birdönüflüm sa¤lamal›d›r. Bu flekilde, Türkiyehem bilgi tolumu dönüflümünü baflararak Av-rupa vizyonunu devam ettirecek, hem de küre-sel anlamadaki rekabetçi pozisyonunu güçlen-direcektir.

59

K a y n a k ç ah t t p : / / e c . e u r o p a . e u / i n f o r m a t i o n _ s o c i e t y / e e u r o p e / i 2 0 1 0 / a r c h i v e / e e u r o p e / i n d e x _ e n . h t mh t t p : / / e c . e u r o p a . e u / i n f o r m a t i o n _ s o c i e t y / e e u r o p e / i 2 0 1 0 / i n d e x _ e n . h t m

22008’in bafl›ndan bu yana çeflitli platformlardafarkl› uygulamalar gerçeklefltirerek sürdürdü-¤ümüz Kamuda ‹novasyon (Kam‹n) giriflimi al-t›nda bir yar›flma bafllatt›k. Türkiye için FikriniSöyle ad›ndaki yar›flma, vatandafllar›n kamukurulufllar› ile etkileflimlerinin daha etkin fle-kilde gerçeklefltirilmesinde, daha nitelikli kamuhizmeti almalar›nda veya karfl›laflt›klar› sorun-lar›n çözümünde ihtiyaca yönelik inovatif e-devlet uygulamalar›n›n gelifltirilmesini hedefli-yor. Yar›flma, Kamuda ‹novasyon Liderleri Plat-formu (Kam‹n Platformu), ‹novasyon Derne¤i,ODTÜ Teknokent, PPP Derne¤i, Türkiye BiliflimVakf›, Ulusal ‹novasyon Giriflimi, Kamu Yöne-tim ve Denetim Stratejileri Araflt›rma ve Gelifl-tirme Merkezi’nin paydafll›¤›nda, TechnopolisGroup Türkiye’nin koordinasyonunda gerçekle-fliyor. Yar›flman›n sponsorlar›n› UNDP, Oracle,IDE Dan›flmanl›k, Ankara Patent Bürosu veOrkide Hareketi oluflturuyor.

Kam‹n Platformu ise Adalet Bakanl›¤›, Bay›n-d›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤›, Çevre ve OrmanBakanl›¤›, Devlet Planlama Teflkilat› Müste-flarl›¤›, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl›¤›,Hazine Müsteflarl›¤›, ‹çiflleri Bakanl›¤›, Küçükve Orta Ölçekli ‹flletmeleri Gelifltirme ve Des-tekleme ‹daresi Baflkanl›¤›, Maliye Bakanl›¤›,Milli E¤itim Bakanl›¤›, Sa¤l›k Bakanl›¤›, Sa-nayi ve Ticaret Bakanl›¤› ve Ulaflt›rma Ba-kanl›¤›’n›n Strateji Gelifltirme Baflkanl›klar›taraf›ndan temsil ediliyor.

Türkiye için Fikrini Söyle yar›flmas›n›n amaç-lar› ise flöyle: • Türkiye’de sunulan kamu hizmetlerinin ni-teli¤ini yükseltmek ve bürokrasiyi azaltmak,• Gerçek ihtiyaçlara cevap verecek nitelikli e-devlet projelerinin gelifltirilip uygulanmas›n›

s a ¤ l a m a k ,• E-devlet uygulamalar›n›n, hedef kitleleri ta-raf›ndan daha iyi anlafl›l›p daha yayg›n kulla-n›lmas›n› sa¤lamak,• Nitelikli kamu hizmeti sunma ve alma ko-nusunda fark›ndal›¤› art›rmak.

Yar›flma, Türkiye s›n›rlar› içinde yaflayan her-kese aç›k. Ayr›ca, yurtd›fl›nda yaflayan Türkvatandafllar› da yar›flmaya kat›labilir. Yar›fl-man›n iki alt kategorisi, Türkiye çap›ndakiüniversite ve lise ö¤rencilerine yönelik olarakdüzenlendi. Buna göre, genç nesillerin bu-günden konuyla ilgili gerekli bilinçle yetiflti-rilmesi amaçlan›yor. Yar›flmaya baflvurmakiçin www.fikrinisoyle.org adresindeki BaflvuruFormu’nun doldurulmas› yeterli. Kat›l›mc›lar,birden fazla form doldurarak yar›flmaya kat›-labiliyor. Son baflvuru tarihi 15 Aral›k 2009.

Baflvuru formu doldurularak önerilen fikirler,afla¤›daki kriterler do¤rultusunda de¤erlendiri-lecek:• Öneride dile getirilen sorunun veya ihtiya-c›n önem ve yayg›nl›k derecesi,• Öneride dile getirilen çözümün orijinalli¤i,• Öneride dile getirilen çözümün uygulabilirli-¤i (e-devlet projesi haline getirilme ve uygu-lanma potansiyeli),• Sorunun ortadan kald›r›lmas›yla veya ihti-yac›n karfl›lanmas›yla sa¤lanacak toplumsalve ekonomik kazan›m›n boyutu.

Jürinin yapaca¤› de¤erlendirme sonucundaödüle lay›k bulunan öneriler, Ocak 2009’dadüzenlenecek Kamu ‹novasyon Konferans›kapsam›nda gerçeklefltirilecek törenle sahip-lerini bulacak. Herkesi, Türkiye’de bir ilkolan bu yar›flmaya kat›lmaya davet ediyoruz.

Kamuda ‹novasyon (Kam‹n) giriflimi alt›nda yeni bir yar›flma bafll›yor: Türkiye içinFikrini Söyle. Kamusal alanda kullan›lan e-teknolojiler konusunda yeni fikirleri biraraya getirmeyi ve en iyileri seçerek uygulanmas›na arac›l›k etmeyi amaçlayanproje için son baflvuru tarihi 15 Aral›k 2009. Türkiye için bir fikri olanlar›nwww.fikrinisoyle.org adresindeki baflvuru formunu doldurulmas› yeterli.

Bak›fl Aç›s›

Türkiye için Fikrini Söyle!

60

fiirin Elçi

61

Basvuru icin www.fikrinisoyle.org

AAvrupa Birli¤i çeflitli fon prog-ramlar› ile Avrupa’n›n gelecekteknolojilerine yön verecek ye-ni fikirlere destek sa¤l›yor.7.Çerçeve Program› bu destekprogramlar›ndan bir tanesi vedünyadaki en büyük Ar-Gedestek program›. Bu destekprogram›n›n en genifl bütçesiise bilgi ve iletiflim teknolojile-ri alan›na ayr›lm›fl durumda.Destekten faydalanmak için

Avrupa Komisyonu’nun haz›r-lad›¤› çal›flma programlar›ndabelirtilen konulara, önceliklereve flartlara uygun olarak projehaz›rlamak gerekiyor.

Ayr›ca komisyonun yay›nlad›¤›proje teklif ça¤r›lar›n› takipederek, burada belirtilen ta-rihlerde proje sunman›n zo-runlu oldu¤unu hat›rlatmaktafayda var.

Biliflim alan›nda 5. Ça¤r› 30Temmuz’da aç›ld›, bu ça¤r›n›nkonular›na uygun olarak 26Ekim’e kadar proje baflvurular›devam edecek. Bu tarihe kadarilgili konularda projeler sunu-labilir. Ayr›ca baflka kurumlartaraf›ndan haz›rlanan ve ortakarayan projelerin bir parças›olarak, koordinatör kurulufl ol-mak yerine proje orta¤› olarakde¤iflik projelerde yer al›nabi-

AB 7. ÇP’nin bilgi ve iletiflim teknolojileri için ayr›lan bütçesinden faydalanmak isteyenproje sahipleri için 5. Ça¤r› 30 Temmuz 2009’da aç›ld›. Biliflim alan›nda projesi olanlar,26 Ekim 2009 tarihine kadar projelerini sunabiliyor veya baflka projelerde ortak olarakyer alabiliyor. Bir sonraki ça¤r› ise 24 Kas›m 2009’da aç›lacak ve biliflim projelerine286 milyon Avro destek sa¤lanacak.

Ab F›rsatlar - TAGES Projeler Dan›flman› Gurbet Deniz Yavuz

AB’nin biliflim için 6. Ça¤r›s› yay›nlan›yor

62

lir. 26 Ekim’den sonra da bili-flimciler için hibe f›rsatlar› de-vam edecek. 24 Kas›m 2009’da7.Çerçeve Program› biliflim ala-n›nda yeni bir proje teklif ça¤-r›s› aç›lacak. 6. Ça¤r› ile desteksa¤lanacak proje konu bafll›k-lar› ise flimdiden belli. Biliflimalan›nda 6. Ça¤r›’ya proje sun-mak için son baflvuru tarihi ise13 Nisan 2010. Bu ça¤r›daprojelere toplamda 286 milyonEuro destek sa¤lanacak.

‹stanbul ve Lüksemburg’daBilgi Günleri

9 Ekim’de Lüksemburg’da 6.proje teklif ça¤r›s›nda “Say›salKütüphaneler ve Say›sal Ko-ruma” konusunda desteklene-cek projeler, proje tipleri vebaflvuru koflullar› hakk›ndadaha detayl› bilgi vermek

amac›yla bir bilgi günü etkin-li¤i düzenlenecek. Bilgi günü-ne özellikle “Say›sal Koruma”,“Multimedya Say›sal Kütüpha-neler için Yenilikçi Çözümler”,“Mükemmeliyet A¤lar›\ Koor-dinasyon ve Destek Eylemleri”alan›nda Avrupa’daki çeflitlikurumlardan proje yapmakisteyen veya projelere ortak ol-mak isteyen kurumlardanaraflt›rmac›lar, uzmanlar, Ar-Ge çal›flanlar› ve yöneticilerkat›lacak. Etkinlikte, AvrupaKomisyonu temsilcileri ile bi-rebir görüflme yap›larak, projefikirlerinin uygunlu¤u konu-sunda fikir al›nabilir. Ayr›ca;7.Çerçeve Program›’nda projehaz›rlayanlar bu etkinlikteproje fikirlerini sunarak, di¤erkat›l›mc›larla paylaflma f›rsat›bulacaklar. 20 Ekim 2009 ta-rihinde de ‹stanbul’da 6.ça¤r›

konular›na yönelik bir projepazar› etkinli¤i düzenlenecek.Bu etkinlikte de 6. Ça¤r› konubafll›klar› ile ilgili Avrupa Ko-misyonu yetkililerinden bilgialma, proje fikrini sunma veproje haz›rl›¤›nda olan ku-rumlarla tan›fl›p, iflbirli¤i ge-lifltirme f›rsatlar›na sahip olu-nabilir. Bu etkinlik BiliflselSistemler ve Robotbilim, Say›-sal Kütüphaneler ve Say›salKoruma, Sanal Fizyolojik ‹n-san ve Gelecekteki Hareketli-lik için Biliflim konular›naodaklanacak.

Proje pazar› etkinli¤i hakk›ndadaha detayl› bilgi almak ve et-kinli¤e kat›lmak içinhttp://www.ideal-ist.net/events/echallenges-f2f-call-6-brokerage-event adresi-ni ziyaret etmek gerekiyor.

7. Çerçeve Program› - Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri 6.

Ça¤r› Konular›

2. Biliflsel Sistemler, Etkileflim, Robotbilim

2.1 Biliflsel Sistemler, Etkileflim, Robotbilim

4. Say›sal Kütüphaneler ve ‹çerik

4.1. Say›sal Kütüphaneler ve Say›sal Koruma

5. Sürdürülebilir ve Kifliye Özel Sa¤l›k Bak›m›

5.3. Sanal Fizyolojik ‹nsan

6. Hareketlilik, Çevresel Sürdürülebilirlik ve Enerji Verimlili¤i

için Biliflim

6.2. Gelecekteki Hareketlilik için Biliflim

Yeni ve Geliflen Teknolojiler (FET)

8.7. Moleküler Boyutta Cihazlar ve Sistemler

8.8. Beyinden Esinlenilmifl Biliflim

8.9. Yeni ve Geliflen Teknolojilerdeki Aktif Giriflimler için Plan

ve Eylemlerin Koordinasyonu

8.10. Yeni Araflt›rma Konular›n›n Belirlenmesi, Yeni ve Geli-

flen Teknolojilerdeki Aktif Giriflimler için Bilim ve Teknolojide-

ki Küresel Yönelimlerin Belirlenmesi

Yatay Destek Eylemleri

9.1. Uluslararas› ‹flbirli¤i

9.2 Süren Projeler Aras›ndaki Uluslararas› ‹flbirli¤ini Destek-leme

63