Bilimsel Araştırma Yöntemleri

Ders notu

Prof. Dr. Turgut Göksu

tgoksu@hotmail.com

www.turgutgoksu.com

Turgut Göksu 2

Bilimsel Araştırma

İlmin temeli meraktır.

Neden uyuşturucu kullanıyorlar?

Uyuşturucu kullanımını nasıl önleriz?

Satışları nasıl artırabiliriz?

Turgut Göksu 3

Bilgi-bilim

Bilginin kaynaklarıDuyu-deneyim

Akıl

Sezgi

Hafıza

İnanç

Otorite

İdeoloji

Turgut Göksu 4

Bilimin tanımları• Bilim evreni (kâinatı) anlama ve açıklama gayretlerinin tümüdür.• Bilim, bilimsel yöntemlerle elde edilmiş bilgilerin tümüdür.• Bilim, gerçeği anlama faaliyetleridir.• Bilim, tasniftir.• Bilim, organize edilmiş (düzenlenmiş) bilgiler topluluğudur.• Bilim, evrensel yasaları elde etme çabalarıdır.• Russel: “Bilim, gözlem ve akıl yoluyla olguları ve bu olguları

birbirine bağlayan yasaları bulma çabasıdır.”• Einstein, algılarla düşünme arasında uygunluk sağlama çabası.

Turgut Göksu 5

Bilimin özellikleri

• Bilim olgusaldır: Gözlemlenebilir, görülebilir, anlaşılabilir olay ve olgularla ilgilenir (hayal, efsane, mit X)

• Bilim metodiktir. Yöntem çok önemlidir.

• Bilim mantıkidir. (X önermesi doğru ise X doğrudur. X, hem doğru hem yanlış olamaz. X, ya doğru ya yanlıştır)

• Bilim nesneldir (objektiftir).

• Genelleyicidir.

• Seçicidir.

• Değişmez kurallar ve doğrular yoktur; dolayısıyla eleştiriye açıktır.

• Olguları bol gerçek bir dünyayla muhataptır.

• Gerçek dünyadaki düzeni ve olgular arasındaki düzenli ilişkileri inceler.

• Olgular başka olgulara bağlı olarak ortaya çıkar

• Olguların zaman ve mekan boyutları bir realitedir.

• Bilimde miktar her zaman vardır ve ölçme, tartma, sayma çok önemlidir.

• Temel inançlara dayanır (varsayımlar)

Turgut Göksu 6

Bilimin amacı ve işleviBilimde amaç kainatı anlamak ve açıklamak; sonuçta da kainatı

(doğayı) kontrol edebilmektir.

Bilimin işlevleri

Bilim gerçeği bulur, tasvir eder, anlatır, açıklar.

Değişkenler arasındaki ilişkiyi tespit eder ve değişimin ne yönde gelişeceğine dair tahminlerde bulunur.

Olayların ve olguların (doğada ve sosyal hayatta) denetlenebilmesini sağlar.

Turgut Göksu 7

Bilim ve PozitivizmPozitivizm, teoloji ve metafizik içermeyen, gözlem ve deney ile

sadece fiziksel ve maddi dünyanın gerçeklerine dayalı bilimsel anlayış.

Sosyal olaylar da doğa olayları gibi gözlem ve deneyle açıklanabilir.

Akıl-rasyonalizm-modernist düşünce-tek doğru

Turgut Göksu 8

Aklın Yolu Birdir

Turgut Göksu 9

Bilim ve PozitivizmTarihin üç aşaması (Comte 1798-1857)

Teolojik (-1300): Dini, tanrısal kuvvetler

Metafizik (1300-1800): Soyut kuvvetler (özgürlük, eşitlik…)

Bilimsel (1800+): Gözlem ve deneyler

Newtoncu paradigmada, doğa basit, kurallara tabi ve son tahlilde kontrol edilebilir bir şey olarak görülür.

Charles Darwin- Türlerin Kökeni

Herbert Spencer Doğal seleksiyon

Emile Durkheim, sosyal olgu, sebep-sonuç

Karl Marx, diyalektik yöntem, tarihi materyalizm, tez-antitez-sentez

Turgut Göksu 10

Eleştiriler ve paradigma değişimi

Turgut Göksu 11

Turgut Göksu 12

Turgut Göksu 13

Turgut Göksu 14

Turgut Göksu 15

Tümdengelim (Dedüksiyon) - Tümevarım (Endüksiyon)

Tümdengelim Bütünden parçalara, genelden özele

Antik çağdan 17.yy.a kadar bilgi edinmede en etkili yol

Akıl mantık yürütmeİlk iki önermenin doğruluğu kabul edilirse sonra gelen 3. önerme

doğru bir hüküm haline gelir.

Turgut Göksu 16

TümevarımTümdengelimin tersi.

Parçalardan bütüne, özelden genele

Tek tek olgulardan genel hüküm (önerme) çıkarma

Tek tek deney ve gözlemler yapılır. Ayrı ayrı yapılan gözlemler ve deneyler bir araya getirilir ve karar verilir, genellemeler yapılır.

Francis Bacon (1561-1626)

Turgut Göksu 17

Tümevarım ve tümdengelim bilimde ileri geri hareketlerdir.

Tümevarım Tümdengelim

Turgut Göksu 18

Turgut Göksu 19

Turgut Göksu 20

Turgut Göksu 21

Turgut Göksu 22

Anakronizm-senkronizmAnakronizm, herhangi bir olay ya da varlığın içinde bulunduğu zaman dilimi (dönem) ile kronolojik açıdan uyumsuz olması.Örnekler:

Tarihi filmlerde arka fondan uçak

Muhteşem Yüzyıl (1520-1566) Domates doğrama- Amerika- Osmanlı1835

Manisa sarayında parke (ilk Fransa (1684 Versailles)

Turgut Göksu 23

Son Akşam Yemeği, portakal ikramı, Leonardo da Vinci

Turgut Göksu 24

Senkronizm, eşzamanlılık, aynı zamana tesadüf etme.

Herhangi bir olay ya da varlığın içinde bulunduğu zaman dilimi (dönem) ile kronolojik açıdan uyumlu olması. İki şeyin aynı anda hareket etmesi.

Soyguncuların saatleri senkronize etmesi.

Turgut Göksu 25

Geçerlilik ve GüvenilirlikGeçerlilik (validity)Bir araştırmanın gerçekten ölçmek istediği şeyi ölçmesi ve araştırıp bulması.

Ölçme aracının ölçmek istediği şeyi ne derece doğru ölçtüğüdür.

Bir işe alma sınavındaki başarı derecesi işteki başarıyı da gösteriyorsa bu sınav geçerli bir sınavdır.

ÖSYM’nin sınavları

İngilizce hocası İngilizcesiz KPSS’ye göre

Sadece KPSS olursa konuşamayan hoca

Turgut Göksu 26

Hayvanların üstünlük yarışını bir özelliğe göre belirleme.

Turgut Göksu 27

Güvenilirlik (reliability)Bir araştırmanın farklı mekân ve zamanlarda benzer (mümkünse aynı) sonuçları vermesi. Ölçmenin tutarlı, kararlı ve istikrarlı olmasıdır. Ölçme aracının geçerli ve güvenilir olması?

Tansiyon aleti, terazi, doktor…

Turgut Göksu 28

Güvenilirlik için• Doğruluk• Objektiflik • Zamansal uyum• Kaynağın güvenilir

olması gerekir

Metotlar• Test-tekrar test• Alternatif form• İkiye ayırma• İç tutarlılık• Gözlemciler arası

güvenilirlik

Turgut Göksu 29

Turgut Göksu 30

Değişken (variable)Ölçülebilir bir faktör, karakteristik, olay veya bir olgudur.

Bir değişkenin bilimsel anlamda ifade edilebilmesi için iki veya daha fazla değer almalıdır.

Cinsiyet değişkeni: Kadın-Erkek

Bağımlı (dependent) – Bağımsız (independent) Değişken Nedensellik bağı kurulan bir varsayımda değişkenlerden belirleyici olan ve “sebep” teşkil ettiği düşünülen değişkene bağımsız değişken (etkileyen); bağımsız değişkene bağlı olarak değişen değişkene de bağımlı değişken (etkilenen) denilir.

Sosyal adaletsizlik mala karşı suç işleme ihtimalini artırır.

Turgut Göksu 31

EgosentrizmBenmerkezcilik

EtnosentrizmBir kimsenin olayları açıklarken kendi etnik kökenini veya kültürünü temel alması, ona göre değerlendirmeler yapması. Genellikle de kendine ait olanı öne çıkarması.Grup, dil, din, siyasi görüş….

Turgut Göksu 32

GözlemDuyu organları yoluyla bilgi elde edilmesi olayıdır.

Görme, işitme, koklama, dokunma, tatma.

OlguAraştırma konusu olan olay veya oluşumlar.

Hipotez (Varsayım)Gözlemlere ilişkin var olan realitenin ifade edilmesidir. İspatlanması gereken yargı cümlesidir. Eldeki verilere göre oluşan kanı ve yargılar. Araştırmalarla hipotezler test edilir.

Turgut Göksu 33

ParadigmaSöylem şekli, dünyaya bakış açısı. Görüşlerin genel çerçevesi. Paradigma sosyal gerçeğin durumu konusundaki varsayımlardan oluşmaktadır.

Teori (Kuram)Olay ve olgulara dayanan sistematik bilimsel açıklama. Teoriler bilim adamları için adeta pusula gibi yön tayin eden araçlardır.

Kanun (Yasa)Bilimsel kanunlar kesinliği ispat edilmiş teorilerdir. Bilimsel kanunlar teoriler gibi değildirler, evrenseldir. Yerçekimi Kanunu, deniz seviyesinde suyun 100°C’de kaynaması, azalan verim kanunu gibi.