123

BD EYLÜL 2017

Apelles’e Atılan İftira ve gelecek sayımızda yer vereceğimiz

‘Venüs’ün Doğuşu’. Fakat Apel-les’in resimleri zamanın yıkımına yenik düştüğünden onların görselli-

ğinden yoksun kalan Botticelli söz konusu yapıtlarını o resimlerden söz eden klasik yazarların anla-tımlarını belleğinde canlandırarak oluşturmuştu.

Bir Resim-Bir ÖyküHaluk Erdemol

Apelles’e Atılan İftira

Ressam : Sandro Botticelli (1445-1510)

MÖ 4. yüzyılın ikinci yarısında yaşamış olan ve Büyük İskender’in saray ressamı olduğu bilinen Apelles rönesans ressamı Botticelli’nin iki tablosuna esin kaynağı olmuştu:

124

BD EYLÜL 2017

mesleğindeki becerileri çekemeyen ressam Antiphilus’un ona iftira atmasınına engel olamamıştı.

Ptoleme yaltaklanmalarla besle-nen basiretsiz bir adamdı. Kula-ğına gelenlere inandı, gerçek olup olmadıklarını araştırmadı. Oysa iftiracı sıradan bir ressamdı; rakibi

olarak gördüğü Apelles’i kıs-kanmış olabi-lirdi. Bundan başka Apelles’in Tyre’ye gidip gitmediğini bile soruşturmadı. Kendisine karşı suç işleyen birini yakala-mış olmanın ve bunu çevresine gözdağı vermek için kullanma-nın boş heye-canıyla yetindi. Neyse ki iftiracı ressamın ahlâk-sızlığından tiksi-nen ve Apelles’e acıyan isyan tutuklularından biri Ptolome’nin akıl edemediği şeyleri anlatın-

ca Apelles idamın eşiğinden döndü.“Söylentiye göre Ptoleme yaptı-

ğından utanmış ve Apelles’e para ve hediyeler vermiş. İftiracı ressamı da onun kölesi yapmış. Apelles başına gelen bu olaydan çok etkilenmiş ve İftira’dan öç almak için resmine

Bu anlatımlara göre Apelles’e atılan iftira olayı Büyük İsken-der’in generallerinden Ptoleme’nin krallığı döneminde yaşandığından Apelles’in Büyük İskender’in Asya seferinde Ptoleme ile birlikte ona eşlik ettiği ve İskender’in ölümün-den sonra Mısır, Fenike ve Suri-ye’yi kapsayan bölgede hüküm süren Ptome-le’nin sarayında konuk olduğu anlaşılıyor.

Söz konusu iftiranın

öyküsünü ve bu öyküyü alegorik bir anlatımla betimleyen Apel-les’in resmine ilişkin izlenimle-rini MS 2. yüz-yılda yaşamış olan Samsatlı Lukianos özetle şöyle anlatıyor:

“Apelles’in, Tyre (Fenike) ayaklanmasını çıkaran vali Theodotos’un suç ortağı olduğu Ptoleme’nin kulağına fısıldanmıştı. Oysa Apelles Tyre’yi hiç görmediği gibi Theodotos’u da tanımıyordu. Sadece onun Ptoleme tarafından Fenike’ye vali olarak atandığını biliyordu. Fakat bu gerçek Apelles’in konumunu ve

“Resmin sağ tarafında Midas’ınki gibi uzun kulakları olan bir adam oturuyor.

İki yanındaki kadınların Cehalet ve Kuşku oldukları

kanısındayım.”

125

BD EYLÜL 2017

yansıtmış onu.Resmin sağ tara-

fında Midas’ınki gibi uzun kulak-ları olan bir adam oturuyor. İki yanındaki kadınların Cehalet ve Kuşku oldukları kanısındayım. Adam soldan yak-laşan İftira’ya doğru uzatıyor elini. İftira çok güzel bir kadın olarak betimlen-miş. Kötücül bir tutku ve heyecan içinde olduğu belli oluyor. Sol elinde bir meşale var; sağ eliyle saçla-rından çektiği bir genç (iftiraya uğramış kişi) suçsuz olduğuna tanıklık etmeleri için ellerini tanrılara doğru uzatmış, yakarıyor. İftira’ya yol gösteren çirkin görünümlü adamın Kıskanç-lık olduğu anlaşılıyor. İftira’nın eşlikçileri olan iki kadın onu daha güzel göstermek için son dokunuş-ları yapıyor gibiler. Rehberin bana verdiği bilgiye göre onların adı Hile ve Fesat. En soldaki iki kadın figüründen yıpranmış siyah yas giysileri içinde olanın adı sanırım Pişmanlık’tı. O kadın ağlamaklı bir tavırla arkadan gelen kadına utanç dolu bir bakışla bakarken onun yaklaşmasını bekliyor. Yolunu gözlediği o kişi Gerçek. Apelles

kendisini ölümle yüz yüze getiren iftira olayı-

nı resmine böyle yansıtmış.”

Botticel-li’nin

tablosu Lukianos’un

anlatımına uygun görünüyor.

Apelles resmin en sağındaki, Ptoleme

olduğu tahmin edilebi-len adamı uzun kulaklarıyla Mi-das’a benzetirken Midas’ın iyi ez-giyi kötü ezgiden ayırt edememesi ile Ptoleme’nin doğruyu yanlıştan ayırt edememe-

si arasında bir alegori kurmuştu herhalde. •

halukerdemolbd@gmail.com

“İftira’nın eşlikçileri olan iki kadın

onu daha güzel göstermek için son

dokunuşları yapıyor gibiler.”

Hakim: “Otomobili neden çaldın?”Adam: “İşe yetişmem gerekiyordu.”Hakim: “Neden otobüsü tercih etmedin?”Adam: “Ağır vasıta ehliyetim yok hakim bey.”