BİLGİ SİSTEMLERİ

Başlıca Ürün-Bilgi Sistemleri

Süreç İşleme Sistemleri,

Ofis Otomasyon Sistemleri ve Bilgi İşleme Sistemleri,

Yönetim Bilişim Sistemleri,

Karar Destek Sistemleri,

Uzman Sistemler ve Yapay Zeka,

Grup Karar Destek Sistemleri ve Bilgisayar-Destekli Birlikte Çalışma Sistemleri,

Üst Yönetim Destek Sistemleri,

olarak sıralanabilir.

İŞLEM SÜREÇ SİSTEMLERİ

(TRANSACTİON PROCESSİNG SYSTEMS-TPS)

Bu sistemler;

İşletmedeki büyük miktardaki verinin işlenmesini geliştiren bilgi sistemini oluştururlar.

İşletmenin dış çevre ile olan ilişkisini sağlarlar.

İşletmenin durumu hakkında yöneticilere bilgi verirler.

Sistem fonksiyonlarının düzgün ve kesintisiz olduğu işletmelerde günlük işlemler için TPS önemlidir.

İşlem süreç sistemleri;

İşletme işlemlerine: Siparişler

Zaman kartları

Ödemeler

İşletmeye gelen işlemlere: Faturalar

Ödeme listeleri

Makbuzlar

İşletme dışı olaylara: Müşteri siparişleri

Kısıtlar

Şikayetler

İşletme içi olaylara: Üretim için istenen siparişler

İşletme içinde gereken diğer bilgiler

cevap verir ve gerekli bilgiyi oluştururlar.

Odak noktası olan faktörler:

Cevap verme zamanı

İşlem hacmi

Doğruluk

Tutarlılık

Servis

Örnek TPS Sistemleri

Havayolu rezervasyonları

Öğrenci kayıt birimi

Envanter sağlama

Tedarik sağlama

OFİS OTOMASYON SİSTEMLERİ VE BİLGİ ÇALIŞMA SİSTEMLERİ

(OFFİCE AUTOMATİON SYSTEMS AND KNOWLEDGE

WORK SYSTEMS, OAS-KWS)

OAS yeni bilgileri işleyen çalışanları destekler.

Kelime işlem,

Yazı alanları,

Masaüstü yayınlar,

Elektronik listeleme,

Sesli iletişim,

e-mail,

Video konferansları içerir.

Bilgi Çalışma Sistemleri (KWS) ise;

Bilim adamları, Mühendisler, Doktorlar,

vb. gibi profesyonel çalışanların yeni bilgi oluşturmasını ve bu bilgiyi işletmelerine veya daha geniş bir topluma yaymalarını destekler.

YÖNETİM BİLİŞİM SİSTEMLERİ

(MANAGEMENT INFORMATİON SYSTEMS - MIS)

İnsan ve bilgisayar arasındaki ilişkiye yönelik olarak bilgi sistemini oluşturur.

TPS ile aynı anlamda değildir, ancak veri işlemeyi içerir.

MIS, işletme görevlerine TPS’ den daha geniş bir alanda destek sağlar.

Karar analizi ve karar vermeyi de içerir.

MIS kullanıcıları ortak bir veritabanını paylaşır.

Kullanıcıların veriyi yorumlayıp uygulamalarına yardımcı olacak veri ve modelleri saklar.

Detaylı Bilgi: İşlemler yönetiminin kullandığı devlet düzenlemelerini detaylandırır.

Özet Bilgi: Ham veriyi, hızlı oluşan eğilimler ve mümkün problemlere göre birleştirir.

İstisna Bilgi: Bazı kural ve kriterler için istisna olarak tutulan raporların verisini süzer.

Örnek MIS Sistemleri

Bütçe Tahminleme ve Analiz

Finansal Raporlama

Envanter Raporları

Malzeme İhtiyaç Planlaması

Üretim Listeleri

KARAR DESTEK SİSTEMLERİ

(DECİSİON SUPPORT SYSTEMS - DSS)

Bilgi sistemi oluşturmanın en üst seviyeli sınıfı Karar Destek Sistemleridir (DSS).

Veri kaynağı olarak veri tabanını kullanırlar.

Asıl kara özellikle karar vericilerin uzmanlık alanı olsa da, her safhada karar vermeyi desteklerler.

Genellikle, öngörülemeyen karar verme durumlarındaki yapılandırılmamış kararları desteklemek için tasarlanırlar.

Gerçekliği temel alırlar.

TPS ve MIS yapılandırılmamış kararlarda üretim bilgisi oluşturmak için gerekli veriyi kullanırlar.

DSS’ in karar vericileri desteklemek için başlıca sağladıkları:

Problemlerin tanımı veya karar-verme durumları. Mümkün çözümlerin veya kararların tanımlanması. Problem çözmek veya karar vermek için ihtiyaç duyulan

bilgilerin kullanılması. Mümkün durumların veya kararı etkileyecek

değişkenlerin analizi. Mümkün çözümlerin ve muhtemel sonuçların

simülasyonu. DSS özellikle stratejik kararları desteklemek üzere Veri Ambarları’ ndan yararlanır.

Veri Ambarı: Ayrıntılı, özet ve istisna veridir.

TPS ve MIS tarafından oluşturulan bilgi ile güncellenir.

Salt okunur özelliktedir.

Zaman boyutunda veriyi saklar.

Bilgilendirici bir veri tabanı uygulamasıdır.

Uygulamada kullanılan bazı DSS araçları:

Çalışma Sayfaları: Microsoft Excel

Veritabanı Yönetim Sistemleri: Microsoft Access

Genel Raporlama Araçları: SeagateSoftware; CrystalReportsve BrioTeknoloji; BrioQuery

İstatistiksel Analiz Programları: SAS Enstitüsü; SAS.

UZMAN SİSTEMLER (EXPERT SYSTEMS - ES)

Uzman Sistemler kazanılmış bilgiyi oluşturan ve yeniden üreten karar verme bilgi sistemlerinin programlanmasında kullanılırlar.

Uzman problem çözücülerin veya karar vericilerin uzmanlığını gerektiren sistemlerdir. Genellikle, Know-How geliştirmiş örgütlerde yaygın kullanım ortamı bulmaktadır.

Uzmanların düşünce veya faaliyetlerinin simülasyon uygulamasın şeklinde ortaya çıkarlar.

Uzman Sistemler yoğun bilgi temelli sistemlerdir.

İşletmede oluşan özellikli bir problemin çözümü için uzmanın kazanılmış bilgisini kullanırlar.

Bir problem veya spesifik bir problem grubu için en iyi çözümü seçerler.

Uzman Sistemlerin temel elemanları: Kazanılmış bilgi tabanı.

Sistem-kullanıcı bağlantısını sağlayan bir sorgulama dili (örneğin; SQL: Structured Query Language - Yapısal Sorgulama Dili).

Kullanıcı arayüzü.

Uzman Sistemler ve Yapay Zeka (Expert Systems and Artifical Intelligence)

ES, Yapay Zeka teknolojisi ile gerçekleştirilir. ES işletmedeki (ve diğer) kullanıcıların oluşturduğu problemleri çözmek için yapay zeka yaklaşımını kullanırlar.

Yapay Zeka (AI), Uzman Sistemler (ES) için üst düzey bir alandır. Uzmanların fikirleri için uygulama, depolama ve veri girişi sağlarlar.

Uzman sistemlerin kullanıldığı bazı örnekler:

Bir plastik imalatçısı fabrika içi makinelerle ilgili kalite kontrol problemlerinin nedenlerini belirlemek için bir uzman sistem kullanır.

Bir uzman kredi kartı işlemcisi çoklu sitelerden ve verita banlarından gelen veri ihtiyaçlarını hızlı bir şekilde karşılamak için bir uzman sistem kullanır.

GRUP KARAR DESTEK SİSTEMLERİ VE BİLGİSAYAR - DESTEKLİ BİRLİKTE ÇALIŞMA SİSTEMLERİ

(GROUP DECISION SUPPORT SYSTEMS AND COMPUTER-SUPPORTED COLABORATIVE WORK SYSTEMS - GDSS, CSCWS)

Yarı yapılandırılmış veya yapılandırılmamış kararlar için grupların birlikte çalışması gerektiğinde GDSS yeterli bir karar destek sistemidir.

Grup üyeleri arasındaki bağlantı genellikle özel bir yazılımla elektronik ortamda sağlanır.

Grup karar destek sistemlerinde problem çözmeye yardımcı olacak bazı farklı araçlar:

Oylama.

Sorgulama.

Beyin fırtınası.

Senaryo yaratma.

Takımın ağ bilgisayarları yoluyla biraraya gelmesi için bir yazılım desteği gerekir.

Bu yazılım Bilgisayar - Destekli Birlikte Çalışma Sistemleri (CSCW) tarafından oluşturulur.

ÜST YÖNETİM DESTEK SİSTEMLERİ

(EXECUTİVE SUPPORT SYSTEMS - ESS)

Bu sistemlerin sağladığı başlıca avantajlar;

Stratejik seviyedeki kararların verilmesinde üst düzey yöneticiye yardımcı olurlar.

TPS ve MIS tarafından oluşturulan bilgiyi kullanırlar.

Kullanıcıların yapılandırılmamış karar problemlerini tanımalarına yardımcı olurlar.

Stratejik problemler hakkında bilgilendirici bir ortam sağlarlar.

Veri İşlem Sistemleri

Bilgi İşleme Sistemleri

Ofis Otomasyon Sistemleri

Yönetim Bilişim Sistemleri

Uzman Sistemleri

Karar Destek Sistemleri

ESS

GDSS

CSCWS

Bilgi Sistemleri Hiyerarşisi: