bİlgİ yÖnetİmİ - cemsutcu.files.wordpress.com · bilgi yönetimi olgusunun tüm coğrafyalarda...
TRANSCRIPT
MARMARA UumlNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTUumlSUuml
İLETİŞİM ANABİLİM DALI
BİLİŞİM DOKTORA PROGRAMI
2005-2006 BAHAR YARIYILI
BİLGİ YOumlNETİMİ
BAHAR YARIYILI PROJESİ
DANIŞMAN
YRD DOCcedil DR CEM S SUumlTCcedilUuml
HAZIRLAYANLAR
ALPER OumlZUumlN
BURAK REİS
ŞAHİN İPEK
YUSUF BUDAK
KASIM 2005
1
BİLGİ YOumlNETİMİ
GİRİŞ
İnsanlık ilkel ccedilağ tarım ve sanayi ccedilağından geccedilerek iccedilinde bulunduğumuz bilgi
ccedilağına gelmiştir Bu ccedilağ guumlnuumlmuumlzuumln toplumsal ve ekonomik koşullarının hızla gelişen
enformasyon ve iletişim teknolojilerinin etkisiyle kendine oumlzguuml nitelikler taşıyan bir doumlnemi
temsil etmektedir Bilginin stratejik ve vazgeccedililmez bir kaynak durumuna gelmesi bu
niteliklerin en oumlnemlisidir Bilginin bireysel kurumsal ve toplumsal duumlzeyde oumlnem
kazanmasıyla oumlğrenme bir yaşam biccedilimi olarak algılanır olmuştur1
Temelde hızlı teknolojik gelişimin yol accediltığı kuumlreselleşme yeni ekonomi yeni
youmlnetim yaklaşımları e-ticaret e-iş sanal kurumlar yeni muumlşteri tipi ağ ilişkilerine dayalı
anlaşmalar vb birccedilok etken ve ccedilok youmlnluuml karmaşık durum şirketleri kendi oumlzguumln yeterlilik ve
yeteneklerini ciddi olarak eleştirel goumlzle değerlendirmeye zorlamıştır Sonuccedilta tek başına
teknoloji kullanımının artan rekabet ortamında avantaj elde etmeye yetmediği fark edilmiş
daha ccedilok enformasyonun kendisinin kullanımının oumlzellikle enformasyonun bilgiye
doumlnuumlştuumlruumllmesinin şirketin oumlzguumln yeterliliğini performans ve verimliliğini artırmayı olanaklı
kılacağı kabul edilmiştir2 Şirketlerin uzun vadede değer yaratmak verimliliği artırmak kacircr
etmek uumlzere destek alacakları tek yolun bilgiden geccediltiğini anlamaları onun temel rekabet
silahı olduğunu fark etmeleri ve stratejilerini geliştirmede kilit etken olarak kullanımının
oumlneminin bilincine varmaları şirket bilgisinin youmlnetilmesi gerektiği kavramını da guumlndeme
getirmiştir İşte bilgi youmlnetimi guumlnuumlmuumlzuumln değinilen karmaşık toplumsal ekonomik ve
teknolojik koşullarının uumlruumlnuuml olarak boumlyle ortaya ccedilıkmıştır Şirketlerde 1990rsquoların ortalarında
başlatılan bilgi youmlnetimi uygulamaları oumlnemini suumlrduumlrerek buumltuumln kuruluşlarda
yaygınlaşmaktadır
Bilgi youmlnetimi yalnızca iş duumlnyasında değil kamu kuruluşlarında mal veveya hizmet
uumlreten kacircr amacı guumlden veya guumltmeyen buumltuumln kuruluşlarda performansı geliştirmek iccedilin
uygulanan bir suumlreccediltir Akademik tıp ve sağlık bilimleri kuruluşları hastaneler sağlığa ilişkin
1 Oumlğuumlt 2001 s271 2 Mac Morrow 2001 s391
2
ccedileşitli dernek ve kuruluşlar da bilgi youmlnetiminin uygulandığı alanlar arasında yerlerini
almışlardır
BİLGİ FELSEFESİ
Epistemoloji olarak da adlandırılan bilgi felsefesi bilginin olanaklı olmasına
doğruluğuna geccedilerliliğine kaynağına doğasına ilişkin araştırmayı kendine konu edinen bir
felsefe disiplinidir Bilgi nedir Nasıl biliyoruz Nereye kadar biliyoruz Bilgimizin
kaynağı nedir Bilgiyi doğru yapan koşul nedir Kuşkucu arguumlmanlara karşı bildiğimizi
nasıl savunabiliriz ilk defa bu sorular accedilıkccedila Platonun Theaetetusunda ortaya konulsa da en
az felsefe kadar eski olduğu oldukccedila accedilıktır Fakat bilgi felsefesinin yani epistemolojinin
felseficirc bir araştırma alanı olması modern doumlnemin başlatıcısı olan Descartesın felsefesine
dayanır
Descartesla başlayan ve İngiliz deneyci filozoflarla devam eden bilgi felsefesi felsefe
tarihinde oumlnemli bir yeri işgal etmiştir Descartestan guumlnuumlmuumlze kadar modern felsefe
doumlneminin ccediloğu duumlşuumlnuumlruuml iccedilin epistemoloji temel felseficirc disiplin olmuştur Bilginin sınırları
kapsamı kaynağı oumllccediluumltleri temellendirilmesi bilgi ve haklılandırılmış inanca ilişkin soruları
konu edinir3
Felsefenin ve dolayısıyla modern duumlşuumlncenin temellerinin atıldığı Eski Yunanrsquoda
bilginin kaynağı konusunda yuumlruumltuumllen tartışma ve yaklaşımlar guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce
sistemlerinin de orijinini oluşturmaktadır Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden Socrates yaklaşım
olarak bilginin kişi tarafından deneyim yoluyla edinilen oumlnceden ortaya ccedilıkmış olan edim ve
soumlylemleri ret eden bir duumlşuumlnce sisteminin kaynağını oluşturmaktadır Sokrates her tuumlrluuml
edinilmiş bilgiyi yadsıyan bir duumlşuumlnceden yola ccedilıkan youmlntemiyle yani diyalog sanatı ya da
diyalektikle insanlara bilgiye sahip olduklarını sandıklarını oysa sahip olmadıklarını
kanıtlıyordu Ardından bir karara varmak gerektiğinde ve ccedilaresiz kalan muhatapları ondan
sorunla ilgili duumlşuumlncesini sorduklarında filozofccedila geri ccedilekiliyor bu da genellikle
muhataplarının oumlfkelenmesine yol accedilıyordu4 Socratesrsquoin bu yaklaşımı guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce
sistemlerinde diyalektik materyalizm olarak da tanımlanan yaklaşımın temellerini ortaya
koymaktadır
3 Kadir Ccediluumlccedilen Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm 4 httptrwikipediaorgwikiSocrates
3
Bir diğer Eski Yunan duumlşuumlnuumlr Platon ise bilmenin dolayısıyla duumlşuumlncenin temelinde
idealar olduğunu oumlne suumlrer Platonrsquoa goumlre idealar algıladığımız gerccedilekliğin mutlak kudret
tarafından duumlşuumlnuumllmuumlş halidir Bizim duyu organlarımız ile algıladığımız evren bu ideanın
bizim boyutumuzda algılanır hale gelmesi ile goumlstergeler biccedilimindedir Platon gerccedilekliği
duyularımızla algılayabileceğimize guumlvenmez5
VERİ ENFORMASYON ve BİLGİ İLİŞKİSİ
Bilgi bir buumltuumlnuumln bir boumlluumlmuuml olarak ele alınmaktadır Veriden enformasyona
enformasyondan bilgiye bilgiden bilgeliğe doğru seyir goumlsteren bilme (knowing) buumltuumlnuuml bir
piramit olarak duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde piramidin tabanında veri tepesinde ise bilgelik yer alır6
Veriler bilgi işleme suumlrecinin ldquotemel hammaddesi olarak ve ccedileşitli sembol harf rakam ve
işaretlerle temsil edilen ham işlenmemiş gerccedilekler ya da izlenimlerdirrdquo7 Verinin
yapılandırılmamış duumlzenlenmemiş ilişkilendirilmemiş ve hemen anlam verilemeyen bir bilgi
olduğu belirtilebilir Veri enformasyon yaratmak iccedilin vazgeccedililmez bir hammaddedir
Piramitte verinin uumlstuumlnde yer alan enformasyon ise işlenmiş duumlzenlenmiş
ilişkilendirilmiş ve anlam katılmış veridir Davenport ve Prusakrsquoın enformasyona ilişkin
goumlruumlşleri şoumlyledir ldquoEnformasyonun amacı alıcının bir konudaki duumlşuumlncelerini değiştirmek
değerlendirmesi veya davranışı uumlzerinde bir etki yaratmaktır Enformasyon alıcısını
biccedilimlendirmek zorundadır bakış accedilısında ya da anlayışında bir fark yaratmalıdır o yani
enformasyon fark yaratan veridirhellip8 Aldığı mesajınhellip kendisini yeniden biccedilimlendirip
biccedilimlendirmeyeceğine karar verecek olan alıcıdır goumlnderici değilrdquo Enformasyonda
potansiyel bir bilgi gizlidir9
Piramidin bir uumlst boumlluumlmuumlnde yer alan bilgi ise kişinin beynindedir oumlzuumlmsenmiştir
onun ccedilalışma ldquooumlğrenme ve deneyim yoluyla kazandıklarının toplamıdırhellip eğer alınan
enformasyon bir değer taşıyorsa onu alan kişinin varolan bilgi birikimi buumltuumlnleştirilir ve bilgi
deposuna eklenirrdquo10 Davenport ve Prusakrsquoa goumlre ldquobilgi belli bir duumlzen iccedilindeki deneyimlerin
değerlerin amaca youmlnelik enformasyonun ve uzmanlık goumlruumlşuumlnuumln yeni deneyimlerin ve
enformasyonun bir araya getirilip değerlendirilmesi iccedilin bir ccedilerccedileve oluşturan esnek bir
5 Akerson F E Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul 2005 s 51-54 6 Mac Morrow 2001 s385 Townley 2001 s46 7 Oumlğuumlt 2001 s11 8 Davenport Prusak 2001 s24 9Streng 1999 s3 10 Barutccedilugil 2002 s58
4
bileşimdir Bilgi bilenlerin beyinlerinde ortaya ccedilıkar ve orada uygulamaya geccedililir
Kuruluşlarda genellikle yalnız belgelerde ya da dolaplarda değil rutin ccedilalışmalarda
suumlreccedillerde uygulamalarda ve normlarda kendisini goumlsterirrdquo11 Bilgi ile enformasyon
arasındaki fark bilgi youmlnetimi kavramı ve felsefesinin oumlzuumlnuuml vurgular ldquoEnformasyondan
farklı olarak kişilerin beyinlerinde yerleşmiş olan bilgi onların enformasyonu
yorumlamalarının sonucu olarak ortaya ccedilıkar Enformasyonun yorumlanmasına bağlı olarak
kişinin bilgi uumlretmesi ya da uumlretmemesi soumlz konusudur Enformasyonun bilgiye doumlnuumlşmesi
kendiliğinden olmaz kişilerin aktif bir rol uumlstlenip algılama ve anlama yeteneklerini
yaratıcılıklarını uzmanlıklarını deneyimlerini uygulamaya geccedilirmelerini gerektirirrdquo12
Kısacası ancak enformasyona anlam kazandırıldığında ondan sonuccedil ccedilıkarıldığında
enformasyon bilgiye doumlnuumlştuumlruumllebilmektedir Buna goumlre birbirini izleyen enformasyon
girdilerinin oluşturduğu zincir kişinin bilgi yapısını değiştirir Farklı zamanlarda farklı
yaklaşımlarla yararlanılan enformasyonun miktarında artış olur Birbirine eklenen bu ccedilok
sayıda artış zihinde buumltuumlnleştirilir ve sonuccedilta bilgi yapılandırılmış dinamik suumlrekli değişen
bir varlık olarak ortaya ccedilıkar13
Piramidin en tepesinde yer alan bilgelik (wisdom) ise bilginin sentez yoluyla tam
anlamıyla buumltuumlnleştirilmesi ve sindirilmesi durumudur Kişisel bir kimya olduğu belirtilir14
BİLGİ YOumlNETİMİNİN GECcedilMİŞİ
Bilgi bilmeyi ve bilme nedenlerini de iccedilerecek şekilde daha oumlncesinden ccedilok az bir
farkla milenyum iccedilin Batılı filozoflar tarafından belgelenmiştir Doğulu filozoflar bilginin
oumlnemi ruhani ve duumlnyevi iletiminin anlaşılması uumlzerinde durdukları geleneksel eşit uzunlukta
belgeye sahiptirler Buumltuumln bunlar doğrudan bilginin teorik ve kuramsal ne olduğunun
anlaşılmasını bulmaya youmlnelmiş ccedilabalardır
İlk insandan da oumlnce ilk hayatta kalma savaşı başladığı zamandan itibaren bilme
ihtiyacının odak noktasını pratik ihtiyaccedillar oluşturmuştur Pratik bilgiyi youmlnetmek (Practical
Knowledge) ilk başta kesin ve sistematik değildi ve ccediloğu kez hala da oumlyledir Ne var ki
13yyrsquoın meslek odaları ve ccedilırak-usta-uumlstat sistemi sistematik ve pragmatik BY duumlşuumlncelerine
11 Davenport ve Prusak 2002 s27 12 Mac Morrow 2001 s385 13 Todd 1999 s858-859 14 Barutccedilugil 2002 s60
5
dayanmaktaydı Halen bilgi iccedilin pratik teorik kuramsal epistemolojik duumlşuumlnceler ve dini
yaklaşımlar o zamandan beri buumltuumlnleşmemiştir ve genel olarak ayrı tutulmaktadır15
Guumlnuumlmuumlzde bilgi uumlzerine kısmen BYrsquoye odaklanıyor olmamız tamamen ticari etkinlik
uumlzerine youmlneliktir Ancak rekabetccedili muumlkemmellik iccedilin gerekli olan etkili davranış seviyesini
başaracak gibi goumlruumlnen idraktır kişi buumltuumln oumlzellikleriyle goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır İdrak
motivasyon kişisel tatmin guumlvenlik hissi ve diğer pek ccedilok faktoumlruuml buumltuumlnleştirmeliyiz
Guumlnuumlmuumlzdeki BY odağı sadece ticari baskılar ile suumlrduumlruumllmemektedir Pratik ccediloğu
kez kesin BY kuramında başarı iccedilin ihtiyaccedil duyulan etkili insan davranışı entelektuumlel
goumlrevlerin atanmasına ve bilgilendirilmiş ve guumlccedillendirilmiş fertlere dayanmaktadır BY aynı
zamanda aydınlanma ccedilağı ile 200 yıl oumlnce başlayan kişi ve entelektuumlel oumlzguumlrluumlğuumln devrimini
goumlsterir Diğer sosyal hareketler gibi buumltuumlnuumlyle youmlnetim uygulamalarının ve muhafazakar
duumlşuumlncelerin tesiri uzun zaman almıştır
Kesin bilgi odağının aciliyeti ve ldquobilgi youmlnetimirdquo teriminin 1980lerde ortaya ccedilıkışı bir
tesaduumlf değildir Bir ccedilok faktoumlruumln bir araya gelmesiyle meydana gelen doğal bir evrimdir
Guumlnuumlmuumlzdeki BY perspektiflerini oluşturan gelişmeler pek ccedilok alandan ileri gelmektedir
Bazıları pragmatik ve gerccedilek yaşam performansını emniyete alma ihtiyacı koumlklerine
dayanırken bazıları entelektuumlel tabanlıdır
Bilgi Youmlnetiminin Ortaya Ccedilıkışı
Bilgi ekonomisi kavramının kendi youmlnuumlnuuml ccedilizmesine ilişkin ilk ccedilalışma Fritz
Machluprsquoun ldquoAmerikarsquoda Bilginin Uumlretimi ve Dağıtımırdquo konulu ccedilalışmasıdır Bu yaklaşımdan
yola ccedilıkarak Peter Ducker bilginin ldquoekonominin ana sermayesi maliyet merkezi ve temel
kaynağırdquo olduğunu yazar (Ducker 1969 ix) Daniel Bell gibi akademisyenler Machluprsquoun
ccedilalışmasından yola ccedilıkarak 19 yuumlzyılın tarım ekonomisinden enduumlstriyel ekonomiye 20
yuumlzyılda da hizmet ndash ve bilgi ndash tabanlı post-enduumlstriyel ekonomileri gelişmiş ekonomiler
olarak tanımladılar Bellrsquoe goumlre bilgi post-enduumlstriyel toplumun lsquotemel eksenirsquodir
Bilgi toplumursquona youmlnelik ccedilalışmalar 1990rsquolarda ortaya ccedilıkan yayınlar konferanslar ve
danışmanlık aktiviteleri ile ortaya kendini goumlsterdi ve buna bağlı olarak bazı organizasyonlar
bilgi youmlnetiminin oumlnemini kavradı Bilgi youmlnetimi ile ilgili ilk uluslararası konferans ldquoBilgi
15Karl M Wiig Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History Knowledge
Horizons s1-3
6
Stratejik Gereklilikrdquo başlığıyla Eyluumll 1995rsquote gerccedilekleştirildi Ardından bilgi youmlnetimi
olgusunu barındıran suumlreli yayınlar ldquoKnowledge Management Knowledge Inc Knowledge
Management Review ve Journal of Knowledge Managementrdquo 1997rsquoye doğru yayın hayatına
başladılar 1997 yılına gelindiğinde ABD ve Avruparsquoda bilgi youmlnetimi konulu 30rsquodan fazla
konferans gerccedilekleştirildi Yuumlzlerce kitap yazıldı ve 15 milyon dolar ldquodanışmanlık gelirirdquo
elde edildi16
Guumlnuumlmuumlzde entelektuumlel olarak BYrsquonin pek ccedilok orijini bulunur Bir tanesi kuramsal
filozofik duumlşuumlnmeden gelir Bir diğeri ccedilalışma alanındaki deneyim ihtiyaccedilları iccedilin somut
duumlşuumlnmeden gelir Diğerleri eğiticilerin ve ticari liderlerin bakış accedilılarından ileri gelir Mevcut
perspektifler ldquobilgi ccedilağırdquondaki ekonomik itici guumlccedillerin accedilıklanması ccedilabalarından ve 20yy
etkinliği arttırma gereksinimlerinden ileri gelmektedir
Tarihi ccedilabalar
Bilginin doğasını ve roluumlnuuml anlamaya youmlnelik dini ve felsefi ve fertlerin
ldquokendileri iccedilin duumlşuumlnmelerirdquo iccedilin izin
İnsan davranışında bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan psikoloji
Toplumda bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan ekonomi ve sosyal bilimler
İşi ve organizasyonel yapısını anlamaya ccedilalışan iş teorisi (business theory)
Etkinliği arttırmaya youmlnelik 20yy ccedilabaları
İşin rasyonelleşmesi (Taylorism) toplam kalite youmlnetimi ve etkinliği geliştirmek
iccedilin youmlnetim bilimleri
Rekabetten hızlı oumlğrenmek ve kişileri daha etkin kılmaya youmlnelik destek
sağlamak iccedilin psikoloji kavramsal bilimler yapay zeka (AI) ve oumlğrenen
organizasyonlar
Bilgi youmlnetimi olgusunun tuumlm coğrafyalarda ve kuumlltuumlrlerde aynı biccedilimde algılandığı
duumlşuumlnuumllemez Uumllkelerin gelişmişlikleri bilgi youmlnetimirsquone yaklaşımlarını da belirleyen
unsurlardan biri olarak karşımıza ccedilıkmaktadır
16 Stehen Little Paul Quintas and Tim Ray Managing Knowledge An Essential Reader The Open University
Pres ndash Sage Publications 2002 ss 15-42
7
Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına
ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri
Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru
kayması
İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi
Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli
oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi
Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi
uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili
olduğunun anlaşılması
Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi
Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve
bilgi sistemlerinin kapasiteleri
Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve
demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer
kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler
rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az
ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip
olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)
işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler
biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle
Google Yahoo Symantec gibi)17
1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi
youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve
Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)
katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve
dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak
kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin
pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr
17 Little 2002 s15-42
8
1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini
kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri
soumlzkonusu olmuştur
Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler
pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya
ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve
işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir
Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen
bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik
durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı
iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları
bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının
gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar
tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek
BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI
Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu
youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir
Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı
tanımlamalar mevcuttur
Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması
yoluyla değer yaratma suumlrecidir
Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)
Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18
Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir
18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
9
ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel
bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma
disiplinidirrdquo19
Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler
ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir
kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara
erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir
disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol
ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş
uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi
youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir
şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve
sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir
disiplindirrdquo21
Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon
akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu
vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi
youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla
kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22
Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki
enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun
guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun
gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla
kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve
dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında
19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998
10
kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara
doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23
Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş
ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve
hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk
bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık
bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp
kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin
yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde
oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24
Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme
potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki
bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut
bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve
kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır
Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve
somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken
ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve
bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin
paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır
Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye
doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir
suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde
kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir
Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı
paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir
Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri
zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal
sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri
23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
1
BİLGİ YOumlNETİMİ
GİRİŞ
İnsanlık ilkel ccedilağ tarım ve sanayi ccedilağından geccedilerek iccedilinde bulunduğumuz bilgi
ccedilağına gelmiştir Bu ccedilağ guumlnuumlmuumlzuumln toplumsal ve ekonomik koşullarının hızla gelişen
enformasyon ve iletişim teknolojilerinin etkisiyle kendine oumlzguuml nitelikler taşıyan bir doumlnemi
temsil etmektedir Bilginin stratejik ve vazgeccedililmez bir kaynak durumuna gelmesi bu
niteliklerin en oumlnemlisidir Bilginin bireysel kurumsal ve toplumsal duumlzeyde oumlnem
kazanmasıyla oumlğrenme bir yaşam biccedilimi olarak algılanır olmuştur1
Temelde hızlı teknolojik gelişimin yol accediltığı kuumlreselleşme yeni ekonomi yeni
youmlnetim yaklaşımları e-ticaret e-iş sanal kurumlar yeni muumlşteri tipi ağ ilişkilerine dayalı
anlaşmalar vb birccedilok etken ve ccedilok youmlnluuml karmaşık durum şirketleri kendi oumlzguumln yeterlilik ve
yeteneklerini ciddi olarak eleştirel goumlzle değerlendirmeye zorlamıştır Sonuccedilta tek başına
teknoloji kullanımının artan rekabet ortamında avantaj elde etmeye yetmediği fark edilmiş
daha ccedilok enformasyonun kendisinin kullanımının oumlzellikle enformasyonun bilgiye
doumlnuumlştuumlruumllmesinin şirketin oumlzguumln yeterliliğini performans ve verimliliğini artırmayı olanaklı
kılacağı kabul edilmiştir2 Şirketlerin uzun vadede değer yaratmak verimliliği artırmak kacircr
etmek uumlzere destek alacakları tek yolun bilgiden geccediltiğini anlamaları onun temel rekabet
silahı olduğunu fark etmeleri ve stratejilerini geliştirmede kilit etken olarak kullanımının
oumlneminin bilincine varmaları şirket bilgisinin youmlnetilmesi gerektiği kavramını da guumlndeme
getirmiştir İşte bilgi youmlnetimi guumlnuumlmuumlzuumln değinilen karmaşık toplumsal ekonomik ve
teknolojik koşullarının uumlruumlnuuml olarak boumlyle ortaya ccedilıkmıştır Şirketlerde 1990rsquoların ortalarında
başlatılan bilgi youmlnetimi uygulamaları oumlnemini suumlrduumlrerek buumltuumln kuruluşlarda
yaygınlaşmaktadır
Bilgi youmlnetimi yalnızca iş duumlnyasında değil kamu kuruluşlarında mal veveya hizmet
uumlreten kacircr amacı guumlden veya guumltmeyen buumltuumln kuruluşlarda performansı geliştirmek iccedilin
uygulanan bir suumlreccediltir Akademik tıp ve sağlık bilimleri kuruluşları hastaneler sağlığa ilişkin
1 Oumlğuumlt 2001 s271 2 Mac Morrow 2001 s391
2
ccedileşitli dernek ve kuruluşlar da bilgi youmlnetiminin uygulandığı alanlar arasında yerlerini
almışlardır
BİLGİ FELSEFESİ
Epistemoloji olarak da adlandırılan bilgi felsefesi bilginin olanaklı olmasına
doğruluğuna geccedilerliliğine kaynağına doğasına ilişkin araştırmayı kendine konu edinen bir
felsefe disiplinidir Bilgi nedir Nasıl biliyoruz Nereye kadar biliyoruz Bilgimizin
kaynağı nedir Bilgiyi doğru yapan koşul nedir Kuşkucu arguumlmanlara karşı bildiğimizi
nasıl savunabiliriz ilk defa bu sorular accedilıkccedila Platonun Theaetetusunda ortaya konulsa da en
az felsefe kadar eski olduğu oldukccedila accedilıktır Fakat bilgi felsefesinin yani epistemolojinin
felseficirc bir araştırma alanı olması modern doumlnemin başlatıcısı olan Descartesın felsefesine
dayanır
Descartesla başlayan ve İngiliz deneyci filozoflarla devam eden bilgi felsefesi felsefe
tarihinde oumlnemli bir yeri işgal etmiştir Descartestan guumlnuumlmuumlze kadar modern felsefe
doumlneminin ccediloğu duumlşuumlnuumlruuml iccedilin epistemoloji temel felseficirc disiplin olmuştur Bilginin sınırları
kapsamı kaynağı oumllccediluumltleri temellendirilmesi bilgi ve haklılandırılmış inanca ilişkin soruları
konu edinir3
Felsefenin ve dolayısıyla modern duumlşuumlncenin temellerinin atıldığı Eski Yunanrsquoda
bilginin kaynağı konusunda yuumlruumltuumllen tartışma ve yaklaşımlar guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce
sistemlerinin de orijinini oluşturmaktadır Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden Socrates yaklaşım
olarak bilginin kişi tarafından deneyim yoluyla edinilen oumlnceden ortaya ccedilıkmış olan edim ve
soumlylemleri ret eden bir duumlşuumlnce sisteminin kaynağını oluşturmaktadır Sokrates her tuumlrluuml
edinilmiş bilgiyi yadsıyan bir duumlşuumlnceden yola ccedilıkan youmlntemiyle yani diyalog sanatı ya da
diyalektikle insanlara bilgiye sahip olduklarını sandıklarını oysa sahip olmadıklarını
kanıtlıyordu Ardından bir karara varmak gerektiğinde ve ccedilaresiz kalan muhatapları ondan
sorunla ilgili duumlşuumlncesini sorduklarında filozofccedila geri ccedilekiliyor bu da genellikle
muhataplarının oumlfkelenmesine yol accedilıyordu4 Socratesrsquoin bu yaklaşımı guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce
sistemlerinde diyalektik materyalizm olarak da tanımlanan yaklaşımın temellerini ortaya
koymaktadır
3 Kadir Ccediluumlccedilen Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm 4 httptrwikipediaorgwikiSocrates
3
Bir diğer Eski Yunan duumlşuumlnuumlr Platon ise bilmenin dolayısıyla duumlşuumlncenin temelinde
idealar olduğunu oumlne suumlrer Platonrsquoa goumlre idealar algıladığımız gerccedilekliğin mutlak kudret
tarafından duumlşuumlnuumllmuumlş halidir Bizim duyu organlarımız ile algıladığımız evren bu ideanın
bizim boyutumuzda algılanır hale gelmesi ile goumlstergeler biccedilimindedir Platon gerccedilekliği
duyularımızla algılayabileceğimize guumlvenmez5
VERİ ENFORMASYON ve BİLGİ İLİŞKİSİ
Bilgi bir buumltuumlnuumln bir boumlluumlmuuml olarak ele alınmaktadır Veriden enformasyona
enformasyondan bilgiye bilgiden bilgeliğe doğru seyir goumlsteren bilme (knowing) buumltuumlnuuml bir
piramit olarak duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde piramidin tabanında veri tepesinde ise bilgelik yer alır6
Veriler bilgi işleme suumlrecinin ldquotemel hammaddesi olarak ve ccedileşitli sembol harf rakam ve
işaretlerle temsil edilen ham işlenmemiş gerccedilekler ya da izlenimlerdirrdquo7 Verinin
yapılandırılmamış duumlzenlenmemiş ilişkilendirilmemiş ve hemen anlam verilemeyen bir bilgi
olduğu belirtilebilir Veri enformasyon yaratmak iccedilin vazgeccedililmez bir hammaddedir
Piramitte verinin uumlstuumlnde yer alan enformasyon ise işlenmiş duumlzenlenmiş
ilişkilendirilmiş ve anlam katılmış veridir Davenport ve Prusakrsquoın enformasyona ilişkin
goumlruumlşleri şoumlyledir ldquoEnformasyonun amacı alıcının bir konudaki duumlşuumlncelerini değiştirmek
değerlendirmesi veya davranışı uumlzerinde bir etki yaratmaktır Enformasyon alıcısını
biccedilimlendirmek zorundadır bakış accedilısında ya da anlayışında bir fark yaratmalıdır o yani
enformasyon fark yaratan veridirhellip8 Aldığı mesajınhellip kendisini yeniden biccedilimlendirip
biccedilimlendirmeyeceğine karar verecek olan alıcıdır goumlnderici değilrdquo Enformasyonda
potansiyel bir bilgi gizlidir9
Piramidin bir uumlst boumlluumlmuumlnde yer alan bilgi ise kişinin beynindedir oumlzuumlmsenmiştir
onun ccedilalışma ldquooumlğrenme ve deneyim yoluyla kazandıklarının toplamıdırhellip eğer alınan
enformasyon bir değer taşıyorsa onu alan kişinin varolan bilgi birikimi buumltuumlnleştirilir ve bilgi
deposuna eklenirrdquo10 Davenport ve Prusakrsquoa goumlre ldquobilgi belli bir duumlzen iccedilindeki deneyimlerin
değerlerin amaca youmlnelik enformasyonun ve uzmanlık goumlruumlşuumlnuumln yeni deneyimlerin ve
enformasyonun bir araya getirilip değerlendirilmesi iccedilin bir ccedilerccedileve oluşturan esnek bir
5 Akerson F E Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul 2005 s 51-54 6 Mac Morrow 2001 s385 Townley 2001 s46 7 Oumlğuumlt 2001 s11 8 Davenport Prusak 2001 s24 9Streng 1999 s3 10 Barutccedilugil 2002 s58
4
bileşimdir Bilgi bilenlerin beyinlerinde ortaya ccedilıkar ve orada uygulamaya geccedililir
Kuruluşlarda genellikle yalnız belgelerde ya da dolaplarda değil rutin ccedilalışmalarda
suumlreccedillerde uygulamalarda ve normlarda kendisini goumlsterirrdquo11 Bilgi ile enformasyon
arasındaki fark bilgi youmlnetimi kavramı ve felsefesinin oumlzuumlnuuml vurgular ldquoEnformasyondan
farklı olarak kişilerin beyinlerinde yerleşmiş olan bilgi onların enformasyonu
yorumlamalarının sonucu olarak ortaya ccedilıkar Enformasyonun yorumlanmasına bağlı olarak
kişinin bilgi uumlretmesi ya da uumlretmemesi soumlz konusudur Enformasyonun bilgiye doumlnuumlşmesi
kendiliğinden olmaz kişilerin aktif bir rol uumlstlenip algılama ve anlama yeteneklerini
yaratıcılıklarını uzmanlıklarını deneyimlerini uygulamaya geccedilirmelerini gerektirirrdquo12
Kısacası ancak enformasyona anlam kazandırıldığında ondan sonuccedil ccedilıkarıldığında
enformasyon bilgiye doumlnuumlştuumlruumllebilmektedir Buna goumlre birbirini izleyen enformasyon
girdilerinin oluşturduğu zincir kişinin bilgi yapısını değiştirir Farklı zamanlarda farklı
yaklaşımlarla yararlanılan enformasyonun miktarında artış olur Birbirine eklenen bu ccedilok
sayıda artış zihinde buumltuumlnleştirilir ve sonuccedilta bilgi yapılandırılmış dinamik suumlrekli değişen
bir varlık olarak ortaya ccedilıkar13
Piramidin en tepesinde yer alan bilgelik (wisdom) ise bilginin sentez yoluyla tam
anlamıyla buumltuumlnleştirilmesi ve sindirilmesi durumudur Kişisel bir kimya olduğu belirtilir14
BİLGİ YOumlNETİMİNİN GECcedilMİŞİ
Bilgi bilmeyi ve bilme nedenlerini de iccedilerecek şekilde daha oumlncesinden ccedilok az bir
farkla milenyum iccedilin Batılı filozoflar tarafından belgelenmiştir Doğulu filozoflar bilginin
oumlnemi ruhani ve duumlnyevi iletiminin anlaşılması uumlzerinde durdukları geleneksel eşit uzunlukta
belgeye sahiptirler Buumltuumln bunlar doğrudan bilginin teorik ve kuramsal ne olduğunun
anlaşılmasını bulmaya youmlnelmiş ccedilabalardır
İlk insandan da oumlnce ilk hayatta kalma savaşı başladığı zamandan itibaren bilme
ihtiyacının odak noktasını pratik ihtiyaccedillar oluşturmuştur Pratik bilgiyi youmlnetmek (Practical
Knowledge) ilk başta kesin ve sistematik değildi ve ccediloğu kez hala da oumlyledir Ne var ki
13yyrsquoın meslek odaları ve ccedilırak-usta-uumlstat sistemi sistematik ve pragmatik BY duumlşuumlncelerine
11 Davenport ve Prusak 2002 s27 12 Mac Morrow 2001 s385 13 Todd 1999 s858-859 14 Barutccedilugil 2002 s60
5
dayanmaktaydı Halen bilgi iccedilin pratik teorik kuramsal epistemolojik duumlşuumlnceler ve dini
yaklaşımlar o zamandan beri buumltuumlnleşmemiştir ve genel olarak ayrı tutulmaktadır15
Guumlnuumlmuumlzde bilgi uumlzerine kısmen BYrsquoye odaklanıyor olmamız tamamen ticari etkinlik
uumlzerine youmlneliktir Ancak rekabetccedili muumlkemmellik iccedilin gerekli olan etkili davranış seviyesini
başaracak gibi goumlruumlnen idraktır kişi buumltuumln oumlzellikleriyle goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır İdrak
motivasyon kişisel tatmin guumlvenlik hissi ve diğer pek ccedilok faktoumlruuml buumltuumlnleştirmeliyiz
Guumlnuumlmuumlzdeki BY odağı sadece ticari baskılar ile suumlrduumlruumllmemektedir Pratik ccediloğu
kez kesin BY kuramında başarı iccedilin ihtiyaccedil duyulan etkili insan davranışı entelektuumlel
goumlrevlerin atanmasına ve bilgilendirilmiş ve guumlccedillendirilmiş fertlere dayanmaktadır BY aynı
zamanda aydınlanma ccedilağı ile 200 yıl oumlnce başlayan kişi ve entelektuumlel oumlzguumlrluumlğuumln devrimini
goumlsterir Diğer sosyal hareketler gibi buumltuumlnuumlyle youmlnetim uygulamalarının ve muhafazakar
duumlşuumlncelerin tesiri uzun zaman almıştır
Kesin bilgi odağının aciliyeti ve ldquobilgi youmlnetimirdquo teriminin 1980lerde ortaya ccedilıkışı bir
tesaduumlf değildir Bir ccedilok faktoumlruumln bir araya gelmesiyle meydana gelen doğal bir evrimdir
Guumlnuumlmuumlzdeki BY perspektiflerini oluşturan gelişmeler pek ccedilok alandan ileri gelmektedir
Bazıları pragmatik ve gerccedilek yaşam performansını emniyete alma ihtiyacı koumlklerine
dayanırken bazıları entelektuumlel tabanlıdır
Bilgi Youmlnetiminin Ortaya Ccedilıkışı
Bilgi ekonomisi kavramının kendi youmlnuumlnuuml ccedilizmesine ilişkin ilk ccedilalışma Fritz
Machluprsquoun ldquoAmerikarsquoda Bilginin Uumlretimi ve Dağıtımırdquo konulu ccedilalışmasıdır Bu yaklaşımdan
yola ccedilıkarak Peter Ducker bilginin ldquoekonominin ana sermayesi maliyet merkezi ve temel
kaynağırdquo olduğunu yazar (Ducker 1969 ix) Daniel Bell gibi akademisyenler Machluprsquoun
ccedilalışmasından yola ccedilıkarak 19 yuumlzyılın tarım ekonomisinden enduumlstriyel ekonomiye 20
yuumlzyılda da hizmet ndash ve bilgi ndash tabanlı post-enduumlstriyel ekonomileri gelişmiş ekonomiler
olarak tanımladılar Bellrsquoe goumlre bilgi post-enduumlstriyel toplumun lsquotemel eksenirsquodir
Bilgi toplumursquona youmlnelik ccedilalışmalar 1990rsquolarda ortaya ccedilıkan yayınlar konferanslar ve
danışmanlık aktiviteleri ile ortaya kendini goumlsterdi ve buna bağlı olarak bazı organizasyonlar
bilgi youmlnetiminin oumlnemini kavradı Bilgi youmlnetimi ile ilgili ilk uluslararası konferans ldquoBilgi
15Karl M Wiig Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History Knowledge
Horizons s1-3
6
Stratejik Gereklilikrdquo başlığıyla Eyluumll 1995rsquote gerccedilekleştirildi Ardından bilgi youmlnetimi
olgusunu barındıran suumlreli yayınlar ldquoKnowledge Management Knowledge Inc Knowledge
Management Review ve Journal of Knowledge Managementrdquo 1997rsquoye doğru yayın hayatına
başladılar 1997 yılına gelindiğinde ABD ve Avruparsquoda bilgi youmlnetimi konulu 30rsquodan fazla
konferans gerccedilekleştirildi Yuumlzlerce kitap yazıldı ve 15 milyon dolar ldquodanışmanlık gelirirdquo
elde edildi16
Guumlnuumlmuumlzde entelektuumlel olarak BYrsquonin pek ccedilok orijini bulunur Bir tanesi kuramsal
filozofik duumlşuumlnmeden gelir Bir diğeri ccedilalışma alanındaki deneyim ihtiyaccedilları iccedilin somut
duumlşuumlnmeden gelir Diğerleri eğiticilerin ve ticari liderlerin bakış accedilılarından ileri gelir Mevcut
perspektifler ldquobilgi ccedilağırdquondaki ekonomik itici guumlccedillerin accedilıklanması ccedilabalarından ve 20yy
etkinliği arttırma gereksinimlerinden ileri gelmektedir
Tarihi ccedilabalar
Bilginin doğasını ve roluumlnuuml anlamaya youmlnelik dini ve felsefi ve fertlerin
ldquokendileri iccedilin duumlşuumlnmelerirdquo iccedilin izin
İnsan davranışında bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan psikoloji
Toplumda bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan ekonomi ve sosyal bilimler
İşi ve organizasyonel yapısını anlamaya ccedilalışan iş teorisi (business theory)
Etkinliği arttırmaya youmlnelik 20yy ccedilabaları
İşin rasyonelleşmesi (Taylorism) toplam kalite youmlnetimi ve etkinliği geliştirmek
iccedilin youmlnetim bilimleri
Rekabetten hızlı oumlğrenmek ve kişileri daha etkin kılmaya youmlnelik destek
sağlamak iccedilin psikoloji kavramsal bilimler yapay zeka (AI) ve oumlğrenen
organizasyonlar
Bilgi youmlnetimi olgusunun tuumlm coğrafyalarda ve kuumlltuumlrlerde aynı biccedilimde algılandığı
duumlşuumlnuumllemez Uumllkelerin gelişmişlikleri bilgi youmlnetimirsquone yaklaşımlarını da belirleyen
unsurlardan biri olarak karşımıza ccedilıkmaktadır
16 Stehen Little Paul Quintas and Tim Ray Managing Knowledge An Essential Reader The Open University
Pres ndash Sage Publications 2002 ss 15-42
7
Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına
ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri
Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru
kayması
İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi
Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli
oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi
Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi
uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili
olduğunun anlaşılması
Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi
Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve
bilgi sistemlerinin kapasiteleri
Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve
demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer
kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler
rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az
ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip
olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)
işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler
biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle
Google Yahoo Symantec gibi)17
1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi
youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve
Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)
katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve
dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak
kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin
pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr
17 Little 2002 s15-42
8
1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini
kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri
soumlzkonusu olmuştur
Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler
pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya
ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve
işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir
Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen
bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik
durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı
iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları
bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının
gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar
tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek
BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI
Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu
youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir
Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı
tanımlamalar mevcuttur
Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması
yoluyla değer yaratma suumlrecidir
Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)
Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18
Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir
18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
9
ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel
bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma
disiplinidirrdquo19
Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler
ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir
kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara
erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir
disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol
ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş
uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi
youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir
şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve
sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir
disiplindirrdquo21
Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon
akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu
vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi
youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla
kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22
Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki
enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun
guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun
gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla
kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve
dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında
19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998
10
kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara
doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23
Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş
ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve
hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk
bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık
bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp
kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin
yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde
oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24
Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme
potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki
bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut
bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve
kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır
Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve
somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken
ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve
bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin
paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır
Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye
doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir
suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde
kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir
Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı
paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir
Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri
zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal
sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri
23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
2
ccedileşitli dernek ve kuruluşlar da bilgi youmlnetiminin uygulandığı alanlar arasında yerlerini
almışlardır
BİLGİ FELSEFESİ
Epistemoloji olarak da adlandırılan bilgi felsefesi bilginin olanaklı olmasına
doğruluğuna geccedilerliliğine kaynağına doğasına ilişkin araştırmayı kendine konu edinen bir
felsefe disiplinidir Bilgi nedir Nasıl biliyoruz Nereye kadar biliyoruz Bilgimizin
kaynağı nedir Bilgiyi doğru yapan koşul nedir Kuşkucu arguumlmanlara karşı bildiğimizi
nasıl savunabiliriz ilk defa bu sorular accedilıkccedila Platonun Theaetetusunda ortaya konulsa da en
az felsefe kadar eski olduğu oldukccedila accedilıktır Fakat bilgi felsefesinin yani epistemolojinin
felseficirc bir araştırma alanı olması modern doumlnemin başlatıcısı olan Descartesın felsefesine
dayanır
Descartesla başlayan ve İngiliz deneyci filozoflarla devam eden bilgi felsefesi felsefe
tarihinde oumlnemli bir yeri işgal etmiştir Descartestan guumlnuumlmuumlze kadar modern felsefe
doumlneminin ccediloğu duumlşuumlnuumlruuml iccedilin epistemoloji temel felseficirc disiplin olmuştur Bilginin sınırları
kapsamı kaynağı oumllccediluumltleri temellendirilmesi bilgi ve haklılandırılmış inanca ilişkin soruları
konu edinir3
Felsefenin ve dolayısıyla modern duumlşuumlncenin temellerinin atıldığı Eski Yunanrsquoda
bilginin kaynağı konusunda yuumlruumltuumllen tartışma ve yaklaşımlar guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce
sistemlerinin de orijinini oluşturmaktadır Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden Socrates yaklaşım
olarak bilginin kişi tarafından deneyim yoluyla edinilen oumlnceden ortaya ccedilıkmış olan edim ve
soumlylemleri ret eden bir duumlşuumlnce sisteminin kaynağını oluşturmaktadır Sokrates her tuumlrluuml
edinilmiş bilgiyi yadsıyan bir duumlşuumlnceden yola ccedilıkan youmlntemiyle yani diyalog sanatı ya da
diyalektikle insanlara bilgiye sahip olduklarını sandıklarını oysa sahip olmadıklarını
kanıtlıyordu Ardından bir karara varmak gerektiğinde ve ccedilaresiz kalan muhatapları ondan
sorunla ilgili duumlşuumlncesini sorduklarında filozofccedila geri ccedilekiliyor bu da genellikle
muhataplarının oumlfkelenmesine yol accedilıyordu4 Socratesrsquoin bu yaklaşımı guumlnuumlmuumlz duumlşuumlnce
sistemlerinde diyalektik materyalizm olarak da tanımlanan yaklaşımın temellerini ortaya
koymaktadır
3 Kadir Ccediluumlccedilen Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm 4 httptrwikipediaorgwikiSocrates
3
Bir diğer Eski Yunan duumlşuumlnuumlr Platon ise bilmenin dolayısıyla duumlşuumlncenin temelinde
idealar olduğunu oumlne suumlrer Platonrsquoa goumlre idealar algıladığımız gerccedilekliğin mutlak kudret
tarafından duumlşuumlnuumllmuumlş halidir Bizim duyu organlarımız ile algıladığımız evren bu ideanın
bizim boyutumuzda algılanır hale gelmesi ile goumlstergeler biccedilimindedir Platon gerccedilekliği
duyularımızla algılayabileceğimize guumlvenmez5
VERİ ENFORMASYON ve BİLGİ İLİŞKİSİ
Bilgi bir buumltuumlnuumln bir boumlluumlmuuml olarak ele alınmaktadır Veriden enformasyona
enformasyondan bilgiye bilgiden bilgeliğe doğru seyir goumlsteren bilme (knowing) buumltuumlnuuml bir
piramit olarak duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde piramidin tabanında veri tepesinde ise bilgelik yer alır6
Veriler bilgi işleme suumlrecinin ldquotemel hammaddesi olarak ve ccedileşitli sembol harf rakam ve
işaretlerle temsil edilen ham işlenmemiş gerccedilekler ya da izlenimlerdirrdquo7 Verinin
yapılandırılmamış duumlzenlenmemiş ilişkilendirilmemiş ve hemen anlam verilemeyen bir bilgi
olduğu belirtilebilir Veri enformasyon yaratmak iccedilin vazgeccedililmez bir hammaddedir
Piramitte verinin uumlstuumlnde yer alan enformasyon ise işlenmiş duumlzenlenmiş
ilişkilendirilmiş ve anlam katılmış veridir Davenport ve Prusakrsquoın enformasyona ilişkin
goumlruumlşleri şoumlyledir ldquoEnformasyonun amacı alıcının bir konudaki duumlşuumlncelerini değiştirmek
değerlendirmesi veya davranışı uumlzerinde bir etki yaratmaktır Enformasyon alıcısını
biccedilimlendirmek zorundadır bakış accedilısında ya da anlayışında bir fark yaratmalıdır o yani
enformasyon fark yaratan veridirhellip8 Aldığı mesajınhellip kendisini yeniden biccedilimlendirip
biccedilimlendirmeyeceğine karar verecek olan alıcıdır goumlnderici değilrdquo Enformasyonda
potansiyel bir bilgi gizlidir9
Piramidin bir uumlst boumlluumlmuumlnde yer alan bilgi ise kişinin beynindedir oumlzuumlmsenmiştir
onun ccedilalışma ldquooumlğrenme ve deneyim yoluyla kazandıklarının toplamıdırhellip eğer alınan
enformasyon bir değer taşıyorsa onu alan kişinin varolan bilgi birikimi buumltuumlnleştirilir ve bilgi
deposuna eklenirrdquo10 Davenport ve Prusakrsquoa goumlre ldquobilgi belli bir duumlzen iccedilindeki deneyimlerin
değerlerin amaca youmlnelik enformasyonun ve uzmanlık goumlruumlşuumlnuumln yeni deneyimlerin ve
enformasyonun bir araya getirilip değerlendirilmesi iccedilin bir ccedilerccedileve oluşturan esnek bir
5 Akerson F E Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul 2005 s 51-54 6 Mac Morrow 2001 s385 Townley 2001 s46 7 Oumlğuumlt 2001 s11 8 Davenport Prusak 2001 s24 9Streng 1999 s3 10 Barutccedilugil 2002 s58
4
bileşimdir Bilgi bilenlerin beyinlerinde ortaya ccedilıkar ve orada uygulamaya geccedililir
Kuruluşlarda genellikle yalnız belgelerde ya da dolaplarda değil rutin ccedilalışmalarda
suumlreccedillerde uygulamalarda ve normlarda kendisini goumlsterirrdquo11 Bilgi ile enformasyon
arasındaki fark bilgi youmlnetimi kavramı ve felsefesinin oumlzuumlnuuml vurgular ldquoEnformasyondan
farklı olarak kişilerin beyinlerinde yerleşmiş olan bilgi onların enformasyonu
yorumlamalarının sonucu olarak ortaya ccedilıkar Enformasyonun yorumlanmasına bağlı olarak
kişinin bilgi uumlretmesi ya da uumlretmemesi soumlz konusudur Enformasyonun bilgiye doumlnuumlşmesi
kendiliğinden olmaz kişilerin aktif bir rol uumlstlenip algılama ve anlama yeteneklerini
yaratıcılıklarını uzmanlıklarını deneyimlerini uygulamaya geccedilirmelerini gerektirirrdquo12
Kısacası ancak enformasyona anlam kazandırıldığında ondan sonuccedil ccedilıkarıldığında
enformasyon bilgiye doumlnuumlştuumlruumllebilmektedir Buna goumlre birbirini izleyen enformasyon
girdilerinin oluşturduğu zincir kişinin bilgi yapısını değiştirir Farklı zamanlarda farklı
yaklaşımlarla yararlanılan enformasyonun miktarında artış olur Birbirine eklenen bu ccedilok
sayıda artış zihinde buumltuumlnleştirilir ve sonuccedilta bilgi yapılandırılmış dinamik suumlrekli değişen
bir varlık olarak ortaya ccedilıkar13
Piramidin en tepesinde yer alan bilgelik (wisdom) ise bilginin sentez yoluyla tam
anlamıyla buumltuumlnleştirilmesi ve sindirilmesi durumudur Kişisel bir kimya olduğu belirtilir14
BİLGİ YOumlNETİMİNİN GECcedilMİŞİ
Bilgi bilmeyi ve bilme nedenlerini de iccedilerecek şekilde daha oumlncesinden ccedilok az bir
farkla milenyum iccedilin Batılı filozoflar tarafından belgelenmiştir Doğulu filozoflar bilginin
oumlnemi ruhani ve duumlnyevi iletiminin anlaşılması uumlzerinde durdukları geleneksel eşit uzunlukta
belgeye sahiptirler Buumltuumln bunlar doğrudan bilginin teorik ve kuramsal ne olduğunun
anlaşılmasını bulmaya youmlnelmiş ccedilabalardır
İlk insandan da oumlnce ilk hayatta kalma savaşı başladığı zamandan itibaren bilme
ihtiyacının odak noktasını pratik ihtiyaccedillar oluşturmuştur Pratik bilgiyi youmlnetmek (Practical
Knowledge) ilk başta kesin ve sistematik değildi ve ccediloğu kez hala da oumlyledir Ne var ki
13yyrsquoın meslek odaları ve ccedilırak-usta-uumlstat sistemi sistematik ve pragmatik BY duumlşuumlncelerine
11 Davenport ve Prusak 2002 s27 12 Mac Morrow 2001 s385 13 Todd 1999 s858-859 14 Barutccedilugil 2002 s60
5
dayanmaktaydı Halen bilgi iccedilin pratik teorik kuramsal epistemolojik duumlşuumlnceler ve dini
yaklaşımlar o zamandan beri buumltuumlnleşmemiştir ve genel olarak ayrı tutulmaktadır15
Guumlnuumlmuumlzde bilgi uumlzerine kısmen BYrsquoye odaklanıyor olmamız tamamen ticari etkinlik
uumlzerine youmlneliktir Ancak rekabetccedili muumlkemmellik iccedilin gerekli olan etkili davranış seviyesini
başaracak gibi goumlruumlnen idraktır kişi buumltuumln oumlzellikleriyle goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır İdrak
motivasyon kişisel tatmin guumlvenlik hissi ve diğer pek ccedilok faktoumlruuml buumltuumlnleştirmeliyiz
Guumlnuumlmuumlzdeki BY odağı sadece ticari baskılar ile suumlrduumlruumllmemektedir Pratik ccediloğu
kez kesin BY kuramında başarı iccedilin ihtiyaccedil duyulan etkili insan davranışı entelektuumlel
goumlrevlerin atanmasına ve bilgilendirilmiş ve guumlccedillendirilmiş fertlere dayanmaktadır BY aynı
zamanda aydınlanma ccedilağı ile 200 yıl oumlnce başlayan kişi ve entelektuumlel oumlzguumlrluumlğuumln devrimini
goumlsterir Diğer sosyal hareketler gibi buumltuumlnuumlyle youmlnetim uygulamalarının ve muhafazakar
duumlşuumlncelerin tesiri uzun zaman almıştır
Kesin bilgi odağının aciliyeti ve ldquobilgi youmlnetimirdquo teriminin 1980lerde ortaya ccedilıkışı bir
tesaduumlf değildir Bir ccedilok faktoumlruumln bir araya gelmesiyle meydana gelen doğal bir evrimdir
Guumlnuumlmuumlzdeki BY perspektiflerini oluşturan gelişmeler pek ccedilok alandan ileri gelmektedir
Bazıları pragmatik ve gerccedilek yaşam performansını emniyete alma ihtiyacı koumlklerine
dayanırken bazıları entelektuumlel tabanlıdır
Bilgi Youmlnetiminin Ortaya Ccedilıkışı
Bilgi ekonomisi kavramının kendi youmlnuumlnuuml ccedilizmesine ilişkin ilk ccedilalışma Fritz
Machluprsquoun ldquoAmerikarsquoda Bilginin Uumlretimi ve Dağıtımırdquo konulu ccedilalışmasıdır Bu yaklaşımdan
yola ccedilıkarak Peter Ducker bilginin ldquoekonominin ana sermayesi maliyet merkezi ve temel
kaynağırdquo olduğunu yazar (Ducker 1969 ix) Daniel Bell gibi akademisyenler Machluprsquoun
ccedilalışmasından yola ccedilıkarak 19 yuumlzyılın tarım ekonomisinden enduumlstriyel ekonomiye 20
yuumlzyılda da hizmet ndash ve bilgi ndash tabanlı post-enduumlstriyel ekonomileri gelişmiş ekonomiler
olarak tanımladılar Bellrsquoe goumlre bilgi post-enduumlstriyel toplumun lsquotemel eksenirsquodir
Bilgi toplumursquona youmlnelik ccedilalışmalar 1990rsquolarda ortaya ccedilıkan yayınlar konferanslar ve
danışmanlık aktiviteleri ile ortaya kendini goumlsterdi ve buna bağlı olarak bazı organizasyonlar
bilgi youmlnetiminin oumlnemini kavradı Bilgi youmlnetimi ile ilgili ilk uluslararası konferans ldquoBilgi
15Karl M Wiig Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History Knowledge
Horizons s1-3
6
Stratejik Gereklilikrdquo başlığıyla Eyluumll 1995rsquote gerccedilekleştirildi Ardından bilgi youmlnetimi
olgusunu barındıran suumlreli yayınlar ldquoKnowledge Management Knowledge Inc Knowledge
Management Review ve Journal of Knowledge Managementrdquo 1997rsquoye doğru yayın hayatına
başladılar 1997 yılına gelindiğinde ABD ve Avruparsquoda bilgi youmlnetimi konulu 30rsquodan fazla
konferans gerccedilekleştirildi Yuumlzlerce kitap yazıldı ve 15 milyon dolar ldquodanışmanlık gelirirdquo
elde edildi16
Guumlnuumlmuumlzde entelektuumlel olarak BYrsquonin pek ccedilok orijini bulunur Bir tanesi kuramsal
filozofik duumlşuumlnmeden gelir Bir diğeri ccedilalışma alanındaki deneyim ihtiyaccedilları iccedilin somut
duumlşuumlnmeden gelir Diğerleri eğiticilerin ve ticari liderlerin bakış accedilılarından ileri gelir Mevcut
perspektifler ldquobilgi ccedilağırdquondaki ekonomik itici guumlccedillerin accedilıklanması ccedilabalarından ve 20yy
etkinliği arttırma gereksinimlerinden ileri gelmektedir
Tarihi ccedilabalar
Bilginin doğasını ve roluumlnuuml anlamaya youmlnelik dini ve felsefi ve fertlerin
ldquokendileri iccedilin duumlşuumlnmelerirdquo iccedilin izin
İnsan davranışında bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan psikoloji
Toplumda bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan ekonomi ve sosyal bilimler
İşi ve organizasyonel yapısını anlamaya ccedilalışan iş teorisi (business theory)
Etkinliği arttırmaya youmlnelik 20yy ccedilabaları
İşin rasyonelleşmesi (Taylorism) toplam kalite youmlnetimi ve etkinliği geliştirmek
iccedilin youmlnetim bilimleri
Rekabetten hızlı oumlğrenmek ve kişileri daha etkin kılmaya youmlnelik destek
sağlamak iccedilin psikoloji kavramsal bilimler yapay zeka (AI) ve oumlğrenen
organizasyonlar
Bilgi youmlnetimi olgusunun tuumlm coğrafyalarda ve kuumlltuumlrlerde aynı biccedilimde algılandığı
duumlşuumlnuumllemez Uumllkelerin gelişmişlikleri bilgi youmlnetimirsquone yaklaşımlarını da belirleyen
unsurlardan biri olarak karşımıza ccedilıkmaktadır
16 Stehen Little Paul Quintas and Tim Ray Managing Knowledge An Essential Reader The Open University
Pres ndash Sage Publications 2002 ss 15-42
7
Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına
ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri
Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru
kayması
İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi
Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli
oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi
Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi
uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili
olduğunun anlaşılması
Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi
Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve
bilgi sistemlerinin kapasiteleri
Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve
demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer
kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler
rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az
ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip
olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)
işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler
biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle
Google Yahoo Symantec gibi)17
1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi
youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve
Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)
katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve
dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak
kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin
pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr
17 Little 2002 s15-42
8
1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini
kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri
soumlzkonusu olmuştur
Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler
pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya
ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve
işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir
Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen
bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik
durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı
iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları
bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının
gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar
tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek
BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI
Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu
youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir
Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı
tanımlamalar mevcuttur
Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması
yoluyla değer yaratma suumlrecidir
Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)
Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18
Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir
18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
9
ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel
bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma
disiplinidirrdquo19
Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler
ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir
kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara
erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir
disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol
ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş
uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi
youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir
şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve
sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir
disiplindirrdquo21
Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon
akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu
vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi
youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla
kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22
Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki
enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun
guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun
gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla
kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve
dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında
19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998
10
kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara
doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23
Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş
ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve
hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk
bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık
bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp
kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin
yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde
oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24
Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme
potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki
bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut
bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve
kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır
Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve
somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken
ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve
bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin
paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır
Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye
doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir
suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde
kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir
Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı
paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir
Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri
zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal
sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri
23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
3
Bir diğer Eski Yunan duumlşuumlnuumlr Platon ise bilmenin dolayısıyla duumlşuumlncenin temelinde
idealar olduğunu oumlne suumlrer Platonrsquoa goumlre idealar algıladığımız gerccedilekliğin mutlak kudret
tarafından duumlşuumlnuumllmuumlş halidir Bizim duyu organlarımız ile algıladığımız evren bu ideanın
bizim boyutumuzda algılanır hale gelmesi ile goumlstergeler biccedilimindedir Platon gerccedilekliği
duyularımızla algılayabileceğimize guumlvenmez5
VERİ ENFORMASYON ve BİLGİ İLİŞKİSİ
Bilgi bir buumltuumlnuumln bir boumlluumlmuuml olarak ele alınmaktadır Veriden enformasyona
enformasyondan bilgiye bilgiden bilgeliğe doğru seyir goumlsteren bilme (knowing) buumltuumlnuuml bir
piramit olarak duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde piramidin tabanında veri tepesinde ise bilgelik yer alır6
Veriler bilgi işleme suumlrecinin ldquotemel hammaddesi olarak ve ccedileşitli sembol harf rakam ve
işaretlerle temsil edilen ham işlenmemiş gerccedilekler ya da izlenimlerdirrdquo7 Verinin
yapılandırılmamış duumlzenlenmemiş ilişkilendirilmemiş ve hemen anlam verilemeyen bir bilgi
olduğu belirtilebilir Veri enformasyon yaratmak iccedilin vazgeccedililmez bir hammaddedir
Piramitte verinin uumlstuumlnde yer alan enformasyon ise işlenmiş duumlzenlenmiş
ilişkilendirilmiş ve anlam katılmış veridir Davenport ve Prusakrsquoın enformasyona ilişkin
goumlruumlşleri şoumlyledir ldquoEnformasyonun amacı alıcının bir konudaki duumlşuumlncelerini değiştirmek
değerlendirmesi veya davranışı uumlzerinde bir etki yaratmaktır Enformasyon alıcısını
biccedilimlendirmek zorundadır bakış accedilısında ya da anlayışında bir fark yaratmalıdır o yani
enformasyon fark yaratan veridirhellip8 Aldığı mesajınhellip kendisini yeniden biccedilimlendirip
biccedilimlendirmeyeceğine karar verecek olan alıcıdır goumlnderici değilrdquo Enformasyonda
potansiyel bir bilgi gizlidir9
Piramidin bir uumlst boumlluumlmuumlnde yer alan bilgi ise kişinin beynindedir oumlzuumlmsenmiştir
onun ccedilalışma ldquooumlğrenme ve deneyim yoluyla kazandıklarının toplamıdırhellip eğer alınan
enformasyon bir değer taşıyorsa onu alan kişinin varolan bilgi birikimi buumltuumlnleştirilir ve bilgi
deposuna eklenirrdquo10 Davenport ve Prusakrsquoa goumlre ldquobilgi belli bir duumlzen iccedilindeki deneyimlerin
değerlerin amaca youmlnelik enformasyonun ve uzmanlık goumlruumlşuumlnuumln yeni deneyimlerin ve
enformasyonun bir araya getirilip değerlendirilmesi iccedilin bir ccedilerccedileve oluşturan esnek bir
5 Akerson F E Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul 2005 s 51-54 6 Mac Morrow 2001 s385 Townley 2001 s46 7 Oumlğuumlt 2001 s11 8 Davenport Prusak 2001 s24 9Streng 1999 s3 10 Barutccedilugil 2002 s58
4
bileşimdir Bilgi bilenlerin beyinlerinde ortaya ccedilıkar ve orada uygulamaya geccedililir
Kuruluşlarda genellikle yalnız belgelerde ya da dolaplarda değil rutin ccedilalışmalarda
suumlreccedillerde uygulamalarda ve normlarda kendisini goumlsterirrdquo11 Bilgi ile enformasyon
arasındaki fark bilgi youmlnetimi kavramı ve felsefesinin oumlzuumlnuuml vurgular ldquoEnformasyondan
farklı olarak kişilerin beyinlerinde yerleşmiş olan bilgi onların enformasyonu
yorumlamalarının sonucu olarak ortaya ccedilıkar Enformasyonun yorumlanmasına bağlı olarak
kişinin bilgi uumlretmesi ya da uumlretmemesi soumlz konusudur Enformasyonun bilgiye doumlnuumlşmesi
kendiliğinden olmaz kişilerin aktif bir rol uumlstlenip algılama ve anlama yeteneklerini
yaratıcılıklarını uzmanlıklarını deneyimlerini uygulamaya geccedilirmelerini gerektirirrdquo12
Kısacası ancak enformasyona anlam kazandırıldığında ondan sonuccedil ccedilıkarıldığında
enformasyon bilgiye doumlnuumlştuumlruumllebilmektedir Buna goumlre birbirini izleyen enformasyon
girdilerinin oluşturduğu zincir kişinin bilgi yapısını değiştirir Farklı zamanlarda farklı
yaklaşımlarla yararlanılan enformasyonun miktarında artış olur Birbirine eklenen bu ccedilok
sayıda artış zihinde buumltuumlnleştirilir ve sonuccedilta bilgi yapılandırılmış dinamik suumlrekli değişen
bir varlık olarak ortaya ccedilıkar13
Piramidin en tepesinde yer alan bilgelik (wisdom) ise bilginin sentez yoluyla tam
anlamıyla buumltuumlnleştirilmesi ve sindirilmesi durumudur Kişisel bir kimya olduğu belirtilir14
BİLGİ YOumlNETİMİNİN GECcedilMİŞİ
Bilgi bilmeyi ve bilme nedenlerini de iccedilerecek şekilde daha oumlncesinden ccedilok az bir
farkla milenyum iccedilin Batılı filozoflar tarafından belgelenmiştir Doğulu filozoflar bilginin
oumlnemi ruhani ve duumlnyevi iletiminin anlaşılması uumlzerinde durdukları geleneksel eşit uzunlukta
belgeye sahiptirler Buumltuumln bunlar doğrudan bilginin teorik ve kuramsal ne olduğunun
anlaşılmasını bulmaya youmlnelmiş ccedilabalardır
İlk insandan da oumlnce ilk hayatta kalma savaşı başladığı zamandan itibaren bilme
ihtiyacının odak noktasını pratik ihtiyaccedillar oluşturmuştur Pratik bilgiyi youmlnetmek (Practical
Knowledge) ilk başta kesin ve sistematik değildi ve ccediloğu kez hala da oumlyledir Ne var ki
13yyrsquoın meslek odaları ve ccedilırak-usta-uumlstat sistemi sistematik ve pragmatik BY duumlşuumlncelerine
11 Davenport ve Prusak 2002 s27 12 Mac Morrow 2001 s385 13 Todd 1999 s858-859 14 Barutccedilugil 2002 s60
5
dayanmaktaydı Halen bilgi iccedilin pratik teorik kuramsal epistemolojik duumlşuumlnceler ve dini
yaklaşımlar o zamandan beri buumltuumlnleşmemiştir ve genel olarak ayrı tutulmaktadır15
Guumlnuumlmuumlzde bilgi uumlzerine kısmen BYrsquoye odaklanıyor olmamız tamamen ticari etkinlik
uumlzerine youmlneliktir Ancak rekabetccedili muumlkemmellik iccedilin gerekli olan etkili davranış seviyesini
başaracak gibi goumlruumlnen idraktır kişi buumltuumln oumlzellikleriyle goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır İdrak
motivasyon kişisel tatmin guumlvenlik hissi ve diğer pek ccedilok faktoumlruuml buumltuumlnleştirmeliyiz
Guumlnuumlmuumlzdeki BY odağı sadece ticari baskılar ile suumlrduumlruumllmemektedir Pratik ccediloğu
kez kesin BY kuramında başarı iccedilin ihtiyaccedil duyulan etkili insan davranışı entelektuumlel
goumlrevlerin atanmasına ve bilgilendirilmiş ve guumlccedillendirilmiş fertlere dayanmaktadır BY aynı
zamanda aydınlanma ccedilağı ile 200 yıl oumlnce başlayan kişi ve entelektuumlel oumlzguumlrluumlğuumln devrimini
goumlsterir Diğer sosyal hareketler gibi buumltuumlnuumlyle youmlnetim uygulamalarının ve muhafazakar
duumlşuumlncelerin tesiri uzun zaman almıştır
Kesin bilgi odağının aciliyeti ve ldquobilgi youmlnetimirdquo teriminin 1980lerde ortaya ccedilıkışı bir
tesaduumlf değildir Bir ccedilok faktoumlruumln bir araya gelmesiyle meydana gelen doğal bir evrimdir
Guumlnuumlmuumlzdeki BY perspektiflerini oluşturan gelişmeler pek ccedilok alandan ileri gelmektedir
Bazıları pragmatik ve gerccedilek yaşam performansını emniyete alma ihtiyacı koumlklerine
dayanırken bazıları entelektuumlel tabanlıdır
Bilgi Youmlnetiminin Ortaya Ccedilıkışı
Bilgi ekonomisi kavramının kendi youmlnuumlnuuml ccedilizmesine ilişkin ilk ccedilalışma Fritz
Machluprsquoun ldquoAmerikarsquoda Bilginin Uumlretimi ve Dağıtımırdquo konulu ccedilalışmasıdır Bu yaklaşımdan
yola ccedilıkarak Peter Ducker bilginin ldquoekonominin ana sermayesi maliyet merkezi ve temel
kaynağırdquo olduğunu yazar (Ducker 1969 ix) Daniel Bell gibi akademisyenler Machluprsquoun
ccedilalışmasından yola ccedilıkarak 19 yuumlzyılın tarım ekonomisinden enduumlstriyel ekonomiye 20
yuumlzyılda da hizmet ndash ve bilgi ndash tabanlı post-enduumlstriyel ekonomileri gelişmiş ekonomiler
olarak tanımladılar Bellrsquoe goumlre bilgi post-enduumlstriyel toplumun lsquotemel eksenirsquodir
Bilgi toplumursquona youmlnelik ccedilalışmalar 1990rsquolarda ortaya ccedilıkan yayınlar konferanslar ve
danışmanlık aktiviteleri ile ortaya kendini goumlsterdi ve buna bağlı olarak bazı organizasyonlar
bilgi youmlnetiminin oumlnemini kavradı Bilgi youmlnetimi ile ilgili ilk uluslararası konferans ldquoBilgi
15Karl M Wiig Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History Knowledge
Horizons s1-3
6
Stratejik Gereklilikrdquo başlığıyla Eyluumll 1995rsquote gerccedilekleştirildi Ardından bilgi youmlnetimi
olgusunu barındıran suumlreli yayınlar ldquoKnowledge Management Knowledge Inc Knowledge
Management Review ve Journal of Knowledge Managementrdquo 1997rsquoye doğru yayın hayatına
başladılar 1997 yılına gelindiğinde ABD ve Avruparsquoda bilgi youmlnetimi konulu 30rsquodan fazla
konferans gerccedilekleştirildi Yuumlzlerce kitap yazıldı ve 15 milyon dolar ldquodanışmanlık gelirirdquo
elde edildi16
Guumlnuumlmuumlzde entelektuumlel olarak BYrsquonin pek ccedilok orijini bulunur Bir tanesi kuramsal
filozofik duumlşuumlnmeden gelir Bir diğeri ccedilalışma alanındaki deneyim ihtiyaccedilları iccedilin somut
duumlşuumlnmeden gelir Diğerleri eğiticilerin ve ticari liderlerin bakış accedilılarından ileri gelir Mevcut
perspektifler ldquobilgi ccedilağırdquondaki ekonomik itici guumlccedillerin accedilıklanması ccedilabalarından ve 20yy
etkinliği arttırma gereksinimlerinden ileri gelmektedir
Tarihi ccedilabalar
Bilginin doğasını ve roluumlnuuml anlamaya youmlnelik dini ve felsefi ve fertlerin
ldquokendileri iccedilin duumlşuumlnmelerirdquo iccedilin izin
İnsan davranışında bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan psikoloji
Toplumda bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan ekonomi ve sosyal bilimler
İşi ve organizasyonel yapısını anlamaya ccedilalışan iş teorisi (business theory)
Etkinliği arttırmaya youmlnelik 20yy ccedilabaları
İşin rasyonelleşmesi (Taylorism) toplam kalite youmlnetimi ve etkinliği geliştirmek
iccedilin youmlnetim bilimleri
Rekabetten hızlı oumlğrenmek ve kişileri daha etkin kılmaya youmlnelik destek
sağlamak iccedilin psikoloji kavramsal bilimler yapay zeka (AI) ve oumlğrenen
organizasyonlar
Bilgi youmlnetimi olgusunun tuumlm coğrafyalarda ve kuumlltuumlrlerde aynı biccedilimde algılandığı
duumlşuumlnuumllemez Uumllkelerin gelişmişlikleri bilgi youmlnetimirsquone yaklaşımlarını da belirleyen
unsurlardan biri olarak karşımıza ccedilıkmaktadır
16 Stehen Little Paul Quintas and Tim Ray Managing Knowledge An Essential Reader The Open University
Pres ndash Sage Publications 2002 ss 15-42
7
Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına
ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri
Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru
kayması
İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi
Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli
oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi
Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi
uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili
olduğunun anlaşılması
Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi
Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve
bilgi sistemlerinin kapasiteleri
Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve
demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer
kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler
rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az
ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip
olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)
işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler
biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle
Google Yahoo Symantec gibi)17
1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi
youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve
Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)
katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve
dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak
kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin
pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr
17 Little 2002 s15-42
8
1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini
kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri
soumlzkonusu olmuştur
Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler
pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya
ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve
işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir
Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen
bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik
durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı
iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları
bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının
gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar
tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek
BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI
Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu
youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir
Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı
tanımlamalar mevcuttur
Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması
yoluyla değer yaratma suumlrecidir
Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)
Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18
Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir
18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
9
ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel
bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma
disiplinidirrdquo19
Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler
ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir
kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara
erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir
disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol
ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş
uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi
youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir
şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve
sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir
disiplindirrdquo21
Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon
akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu
vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi
youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla
kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22
Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki
enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun
guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun
gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla
kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve
dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında
19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998
10
kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara
doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23
Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş
ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve
hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk
bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık
bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp
kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin
yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde
oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24
Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme
potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki
bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut
bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve
kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır
Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve
somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken
ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve
bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin
paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır
Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye
doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir
suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde
kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir
Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı
paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir
Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri
zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal
sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri
23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
4
bileşimdir Bilgi bilenlerin beyinlerinde ortaya ccedilıkar ve orada uygulamaya geccedililir
Kuruluşlarda genellikle yalnız belgelerde ya da dolaplarda değil rutin ccedilalışmalarda
suumlreccedillerde uygulamalarda ve normlarda kendisini goumlsterirrdquo11 Bilgi ile enformasyon
arasındaki fark bilgi youmlnetimi kavramı ve felsefesinin oumlzuumlnuuml vurgular ldquoEnformasyondan
farklı olarak kişilerin beyinlerinde yerleşmiş olan bilgi onların enformasyonu
yorumlamalarının sonucu olarak ortaya ccedilıkar Enformasyonun yorumlanmasına bağlı olarak
kişinin bilgi uumlretmesi ya da uumlretmemesi soumlz konusudur Enformasyonun bilgiye doumlnuumlşmesi
kendiliğinden olmaz kişilerin aktif bir rol uumlstlenip algılama ve anlama yeteneklerini
yaratıcılıklarını uzmanlıklarını deneyimlerini uygulamaya geccedilirmelerini gerektirirrdquo12
Kısacası ancak enformasyona anlam kazandırıldığında ondan sonuccedil ccedilıkarıldığında
enformasyon bilgiye doumlnuumlştuumlruumllebilmektedir Buna goumlre birbirini izleyen enformasyon
girdilerinin oluşturduğu zincir kişinin bilgi yapısını değiştirir Farklı zamanlarda farklı
yaklaşımlarla yararlanılan enformasyonun miktarında artış olur Birbirine eklenen bu ccedilok
sayıda artış zihinde buumltuumlnleştirilir ve sonuccedilta bilgi yapılandırılmış dinamik suumlrekli değişen
bir varlık olarak ortaya ccedilıkar13
Piramidin en tepesinde yer alan bilgelik (wisdom) ise bilginin sentez yoluyla tam
anlamıyla buumltuumlnleştirilmesi ve sindirilmesi durumudur Kişisel bir kimya olduğu belirtilir14
BİLGİ YOumlNETİMİNİN GECcedilMİŞİ
Bilgi bilmeyi ve bilme nedenlerini de iccedilerecek şekilde daha oumlncesinden ccedilok az bir
farkla milenyum iccedilin Batılı filozoflar tarafından belgelenmiştir Doğulu filozoflar bilginin
oumlnemi ruhani ve duumlnyevi iletiminin anlaşılması uumlzerinde durdukları geleneksel eşit uzunlukta
belgeye sahiptirler Buumltuumln bunlar doğrudan bilginin teorik ve kuramsal ne olduğunun
anlaşılmasını bulmaya youmlnelmiş ccedilabalardır
İlk insandan da oumlnce ilk hayatta kalma savaşı başladığı zamandan itibaren bilme
ihtiyacının odak noktasını pratik ihtiyaccedillar oluşturmuştur Pratik bilgiyi youmlnetmek (Practical
Knowledge) ilk başta kesin ve sistematik değildi ve ccediloğu kez hala da oumlyledir Ne var ki
13yyrsquoın meslek odaları ve ccedilırak-usta-uumlstat sistemi sistematik ve pragmatik BY duumlşuumlncelerine
11 Davenport ve Prusak 2002 s27 12 Mac Morrow 2001 s385 13 Todd 1999 s858-859 14 Barutccedilugil 2002 s60
5
dayanmaktaydı Halen bilgi iccedilin pratik teorik kuramsal epistemolojik duumlşuumlnceler ve dini
yaklaşımlar o zamandan beri buumltuumlnleşmemiştir ve genel olarak ayrı tutulmaktadır15
Guumlnuumlmuumlzde bilgi uumlzerine kısmen BYrsquoye odaklanıyor olmamız tamamen ticari etkinlik
uumlzerine youmlneliktir Ancak rekabetccedili muumlkemmellik iccedilin gerekli olan etkili davranış seviyesini
başaracak gibi goumlruumlnen idraktır kişi buumltuumln oumlzellikleriyle goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır İdrak
motivasyon kişisel tatmin guumlvenlik hissi ve diğer pek ccedilok faktoumlruuml buumltuumlnleştirmeliyiz
Guumlnuumlmuumlzdeki BY odağı sadece ticari baskılar ile suumlrduumlruumllmemektedir Pratik ccediloğu
kez kesin BY kuramında başarı iccedilin ihtiyaccedil duyulan etkili insan davranışı entelektuumlel
goumlrevlerin atanmasına ve bilgilendirilmiş ve guumlccedillendirilmiş fertlere dayanmaktadır BY aynı
zamanda aydınlanma ccedilağı ile 200 yıl oumlnce başlayan kişi ve entelektuumlel oumlzguumlrluumlğuumln devrimini
goumlsterir Diğer sosyal hareketler gibi buumltuumlnuumlyle youmlnetim uygulamalarının ve muhafazakar
duumlşuumlncelerin tesiri uzun zaman almıştır
Kesin bilgi odağının aciliyeti ve ldquobilgi youmlnetimirdquo teriminin 1980lerde ortaya ccedilıkışı bir
tesaduumlf değildir Bir ccedilok faktoumlruumln bir araya gelmesiyle meydana gelen doğal bir evrimdir
Guumlnuumlmuumlzdeki BY perspektiflerini oluşturan gelişmeler pek ccedilok alandan ileri gelmektedir
Bazıları pragmatik ve gerccedilek yaşam performansını emniyete alma ihtiyacı koumlklerine
dayanırken bazıları entelektuumlel tabanlıdır
Bilgi Youmlnetiminin Ortaya Ccedilıkışı
Bilgi ekonomisi kavramının kendi youmlnuumlnuuml ccedilizmesine ilişkin ilk ccedilalışma Fritz
Machluprsquoun ldquoAmerikarsquoda Bilginin Uumlretimi ve Dağıtımırdquo konulu ccedilalışmasıdır Bu yaklaşımdan
yola ccedilıkarak Peter Ducker bilginin ldquoekonominin ana sermayesi maliyet merkezi ve temel
kaynağırdquo olduğunu yazar (Ducker 1969 ix) Daniel Bell gibi akademisyenler Machluprsquoun
ccedilalışmasından yola ccedilıkarak 19 yuumlzyılın tarım ekonomisinden enduumlstriyel ekonomiye 20
yuumlzyılda da hizmet ndash ve bilgi ndash tabanlı post-enduumlstriyel ekonomileri gelişmiş ekonomiler
olarak tanımladılar Bellrsquoe goumlre bilgi post-enduumlstriyel toplumun lsquotemel eksenirsquodir
Bilgi toplumursquona youmlnelik ccedilalışmalar 1990rsquolarda ortaya ccedilıkan yayınlar konferanslar ve
danışmanlık aktiviteleri ile ortaya kendini goumlsterdi ve buna bağlı olarak bazı organizasyonlar
bilgi youmlnetiminin oumlnemini kavradı Bilgi youmlnetimi ile ilgili ilk uluslararası konferans ldquoBilgi
15Karl M Wiig Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History Knowledge
Horizons s1-3
6
Stratejik Gereklilikrdquo başlığıyla Eyluumll 1995rsquote gerccedilekleştirildi Ardından bilgi youmlnetimi
olgusunu barındıran suumlreli yayınlar ldquoKnowledge Management Knowledge Inc Knowledge
Management Review ve Journal of Knowledge Managementrdquo 1997rsquoye doğru yayın hayatına
başladılar 1997 yılına gelindiğinde ABD ve Avruparsquoda bilgi youmlnetimi konulu 30rsquodan fazla
konferans gerccedilekleştirildi Yuumlzlerce kitap yazıldı ve 15 milyon dolar ldquodanışmanlık gelirirdquo
elde edildi16
Guumlnuumlmuumlzde entelektuumlel olarak BYrsquonin pek ccedilok orijini bulunur Bir tanesi kuramsal
filozofik duumlşuumlnmeden gelir Bir diğeri ccedilalışma alanındaki deneyim ihtiyaccedilları iccedilin somut
duumlşuumlnmeden gelir Diğerleri eğiticilerin ve ticari liderlerin bakış accedilılarından ileri gelir Mevcut
perspektifler ldquobilgi ccedilağırdquondaki ekonomik itici guumlccedillerin accedilıklanması ccedilabalarından ve 20yy
etkinliği arttırma gereksinimlerinden ileri gelmektedir
Tarihi ccedilabalar
Bilginin doğasını ve roluumlnuuml anlamaya youmlnelik dini ve felsefi ve fertlerin
ldquokendileri iccedilin duumlşuumlnmelerirdquo iccedilin izin
İnsan davranışında bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan psikoloji
Toplumda bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan ekonomi ve sosyal bilimler
İşi ve organizasyonel yapısını anlamaya ccedilalışan iş teorisi (business theory)
Etkinliği arttırmaya youmlnelik 20yy ccedilabaları
İşin rasyonelleşmesi (Taylorism) toplam kalite youmlnetimi ve etkinliği geliştirmek
iccedilin youmlnetim bilimleri
Rekabetten hızlı oumlğrenmek ve kişileri daha etkin kılmaya youmlnelik destek
sağlamak iccedilin psikoloji kavramsal bilimler yapay zeka (AI) ve oumlğrenen
organizasyonlar
Bilgi youmlnetimi olgusunun tuumlm coğrafyalarda ve kuumlltuumlrlerde aynı biccedilimde algılandığı
duumlşuumlnuumllemez Uumllkelerin gelişmişlikleri bilgi youmlnetimirsquone yaklaşımlarını da belirleyen
unsurlardan biri olarak karşımıza ccedilıkmaktadır
16 Stehen Little Paul Quintas and Tim Ray Managing Knowledge An Essential Reader The Open University
Pres ndash Sage Publications 2002 ss 15-42
7
Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına
ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri
Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru
kayması
İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi
Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli
oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi
Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi
uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili
olduğunun anlaşılması
Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi
Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve
bilgi sistemlerinin kapasiteleri
Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve
demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer
kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler
rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az
ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip
olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)
işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler
biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle
Google Yahoo Symantec gibi)17
1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi
youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve
Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)
katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve
dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak
kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin
pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr
17 Little 2002 s15-42
8
1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini
kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri
soumlzkonusu olmuştur
Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler
pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya
ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve
işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir
Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen
bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik
durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı
iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları
bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının
gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar
tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek
BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI
Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu
youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir
Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı
tanımlamalar mevcuttur
Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması
yoluyla değer yaratma suumlrecidir
Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)
Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18
Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir
18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
9
ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel
bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma
disiplinidirrdquo19
Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler
ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir
kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara
erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir
disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol
ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş
uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi
youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir
şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve
sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir
disiplindirrdquo21
Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon
akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu
vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi
youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla
kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22
Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki
enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun
guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun
gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla
kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve
dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında
19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998
10
kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara
doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23
Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş
ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve
hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk
bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık
bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp
kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin
yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde
oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24
Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme
potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki
bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut
bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve
kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır
Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve
somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken
ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve
bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin
paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır
Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye
doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir
suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde
kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir
Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı
paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir
Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri
zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal
sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri
23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
5
dayanmaktaydı Halen bilgi iccedilin pratik teorik kuramsal epistemolojik duumlşuumlnceler ve dini
yaklaşımlar o zamandan beri buumltuumlnleşmemiştir ve genel olarak ayrı tutulmaktadır15
Guumlnuumlmuumlzde bilgi uumlzerine kısmen BYrsquoye odaklanıyor olmamız tamamen ticari etkinlik
uumlzerine youmlneliktir Ancak rekabetccedili muumlkemmellik iccedilin gerekli olan etkili davranış seviyesini
başaracak gibi goumlruumlnen idraktır kişi buumltuumln oumlzellikleriyle goumlz oumlnuumlnde bulundurulmalıdır İdrak
motivasyon kişisel tatmin guumlvenlik hissi ve diğer pek ccedilok faktoumlruuml buumltuumlnleştirmeliyiz
Guumlnuumlmuumlzdeki BY odağı sadece ticari baskılar ile suumlrduumlruumllmemektedir Pratik ccediloğu
kez kesin BY kuramında başarı iccedilin ihtiyaccedil duyulan etkili insan davranışı entelektuumlel
goumlrevlerin atanmasına ve bilgilendirilmiş ve guumlccedillendirilmiş fertlere dayanmaktadır BY aynı
zamanda aydınlanma ccedilağı ile 200 yıl oumlnce başlayan kişi ve entelektuumlel oumlzguumlrluumlğuumln devrimini
goumlsterir Diğer sosyal hareketler gibi buumltuumlnuumlyle youmlnetim uygulamalarının ve muhafazakar
duumlşuumlncelerin tesiri uzun zaman almıştır
Kesin bilgi odağının aciliyeti ve ldquobilgi youmlnetimirdquo teriminin 1980lerde ortaya ccedilıkışı bir
tesaduumlf değildir Bir ccedilok faktoumlruumln bir araya gelmesiyle meydana gelen doğal bir evrimdir
Guumlnuumlmuumlzdeki BY perspektiflerini oluşturan gelişmeler pek ccedilok alandan ileri gelmektedir
Bazıları pragmatik ve gerccedilek yaşam performansını emniyete alma ihtiyacı koumlklerine
dayanırken bazıları entelektuumlel tabanlıdır
Bilgi Youmlnetiminin Ortaya Ccedilıkışı
Bilgi ekonomisi kavramının kendi youmlnuumlnuuml ccedilizmesine ilişkin ilk ccedilalışma Fritz
Machluprsquoun ldquoAmerikarsquoda Bilginin Uumlretimi ve Dağıtımırdquo konulu ccedilalışmasıdır Bu yaklaşımdan
yola ccedilıkarak Peter Ducker bilginin ldquoekonominin ana sermayesi maliyet merkezi ve temel
kaynağırdquo olduğunu yazar (Ducker 1969 ix) Daniel Bell gibi akademisyenler Machluprsquoun
ccedilalışmasından yola ccedilıkarak 19 yuumlzyılın tarım ekonomisinden enduumlstriyel ekonomiye 20
yuumlzyılda da hizmet ndash ve bilgi ndash tabanlı post-enduumlstriyel ekonomileri gelişmiş ekonomiler
olarak tanımladılar Bellrsquoe goumlre bilgi post-enduumlstriyel toplumun lsquotemel eksenirsquodir
Bilgi toplumursquona youmlnelik ccedilalışmalar 1990rsquolarda ortaya ccedilıkan yayınlar konferanslar ve
danışmanlık aktiviteleri ile ortaya kendini goumlsterdi ve buna bağlı olarak bazı organizasyonlar
bilgi youmlnetiminin oumlnemini kavradı Bilgi youmlnetimi ile ilgili ilk uluslararası konferans ldquoBilgi
15Karl M Wiig Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History Knowledge
Horizons s1-3
6
Stratejik Gereklilikrdquo başlığıyla Eyluumll 1995rsquote gerccedilekleştirildi Ardından bilgi youmlnetimi
olgusunu barındıran suumlreli yayınlar ldquoKnowledge Management Knowledge Inc Knowledge
Management Review ve Journal of Knowledge Managementrdquo 1997rsquoye doğru yayın hayatına
başladılar 1997 yılına gelindiğinde ABD ve Avruparsquoda bilgi youmlnetimi konulu 30rsquodan fazla
konferans gerccedilekleştirildi Yuumlzlerce kitap yazıldı ve 15 milyon dolar ldquodanışmanlık gelirirdquo
elde edildi16
Guumlnuumlmuumlzde entelektuumlel olarak BYrsquonin pek ccedilok orijini bulunur Bir tanesi kuramsal
filozofik duumlşuumlnmeden gelir Bir diğeri ccedilalışma alanındaki deneyim ihtiyaccedilları iccedilin somut
duumlşuumlnmeden gelir Diğerleri eğiticilerin ve ticari liderlerin bakış accedilılarından ileri gelir Mevcut
perspektifler ldquobilgi ccedilağırdquondaki ekonomik itici guumlccedillerin accedilıklanması ccedilabalarından ve 20yy
etkinliği arttırma gereksinimlerinden ileri gelmektedir
Tarihi ccedilabalar
Bilginin doğasını ve roluumlnuuml anlamaya youmlnelik dini ve felsefi ve fertlerin
ldquokendileri iccedilin duumlşuumlnmelerirdquo iccedilin izin
İnsan davranışında bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan psikoloji
Toplumda bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan ekonomi ve sosyal bilimler
İşi ve organizasyonel yapısını anlamaya ccedilalışan iş teorisi (business theory)
Etkinliği arttırmaya youmlnelik 20yy ccedilabaları
İşin rasyonelleşmesi (Taylorism) toplam kalite youmlnetimi ve etkinliği geliştirmek
iccedilin youmlnetim bilimleri
Rekabetten hızlı oumlğrenmek ve kişileri daha etkin kılmaya youmlnelik destek
sağlamak iccedilin psikoloji kavramsal bilimler yapay zeka (AI) ve oumlğrenen
organizasyonlar
Bilgi youmlnetimi olgusunun tuumlm coğrafyalarda ve kuumlltuumlrlerde aynı biccedilimde algılandığı
duumlşuumlnuumllemez Uumllkelerin gelişmişlikleri bilgi youmlnetimirsquone yaklaşımlarını da belirleyen
unsurlardan biri olarak karşımıza ccedilıkmaktadır
16 Stehen Little Paul Quintas and Tim Ray Managing Knowledge An Essential Reader The Open University
Pres ndash Sage Publications 2002 ss 15-42
7
Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına
ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri
Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru
kayması
İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi
Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli
oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi
Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi
uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili
olduğunun anlaşılması
Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi
Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve
bilgi sistemlerinin kapasiteleri
Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve
demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer
kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler
rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az
ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip
olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)
işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler
biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle
Google Yahoo Symantec gibi)17
1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi
youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve
Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)
katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve
dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak
kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin
pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr
17 Little 2002 s15-42
8
1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini
kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri
soumlzkonusu olmuştur
Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler
pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya
ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve
işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir
Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen
bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik
durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı
iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları
bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının
gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar
tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek
BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI
Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu
youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir
Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı
tanımlamalar mevcuttur
Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması
yoluyla değer yaratma suumlrecidir
Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)
Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18
Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir
18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
9
ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel
bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma
disiplinidirrdquo19
Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler
ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir
kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara
erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir
disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol
ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş
uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi
youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir
şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve
sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir
disiplindirrdquo21
Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon
akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu
vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi
youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla
kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22
Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki
enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun
guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun
gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla
kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve
dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında
19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998
10
kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara
doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23
Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş
ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve
hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk
bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık
bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp
kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin
yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde
oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24
Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme
potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki
bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut
bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve
kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır
Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve
somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken
ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve
bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin
paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır
Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye
doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir
suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde
kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir
Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı
paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir
Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri
zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal
sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri
23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
6
Stratejik Gereklilikrdquo başlığıyla Eyluumll 1995rsquote gerccedilekleştirildi Ardından bilgi youmlnetimi
olgusunu barındıran suumlreli yayınlar ldquoKnowledge Management Knowledge Inc Knowledge
Management Review ve Journal of Knowledge Managementrdquo 1997rsquoye doğru yayın hayatına
başladılar 1997 yılına gelindiğinde ABD ve Avruparsquoda bilgi youmlnetimi konulu 30rsquodan fazla
konferans gerccedilekleştirildi Yuumlzlerce kitap yazıldı ve 15 milyon dolar ldquodanışmanlık gelirirdquo
elde edildi16
Guumlnuumlmuumlzde entelektuumlel olarak BYrsquonin pek ccedilok orijini bulunur Bir tanesi kuramsal
filozofik duumlşuumlnmeden gelir Bir diğeri ccedilalışma alanındaki deneyim ihtiyaccedilları iccedilin somut
duumlşuumlnmeden gelir Diğerleri eğiticilerin ve ticari liderlerin bakış accedilılarından ileri gelir Mevcut
perspektifler ldquobilgi ccedilağırdquondaki ekonomik itici guumlccedillerin accedilıklanması ccedilabalarından ve 20yy
etkinliği arttırma gereksinimlerinden ileri gelmektedir
Tarihi ccedilabalar
Bilginin doğasını ve roluumlnuuml anlamaya youmlnelik dini ve felsefi ve fertlerin
ldquokendileri iccedilin duumlşuumlnmelerirdquo iccedilin izin
İnsan davranışında bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan psikoloji
Toplumda bilginin roluumlnuuml anlamaya ccedilalışan ekonomi ve sosyal bilimler
İşi ve organizasyonel yapısını anlamaya ccedilalışan iş teorisi (business theory)
Etkinliği arttırmaya youmlnelik 20yy ccedilabaları
İşin rasyonelleşmesi (Taylorism) toplam kalite youmlnetimi ve etkinliği geliştirmek
iccedilin youmlnetim bilimleri
Rekabetten hızlı oumlğrenmek ve kişileri daha etkin kılmaya youmlnelik destek
sağlamak iccedilin psikoloji kavramsal bilimler yapay zeka (AI) ve oumlğrenen
organizasyonlar
Bilgi youmlnetimi olgusunun tuumlm coğrafyalarda ve kuumlltuumlrlerde aynı biccedilimde algılandığı
duumlşuumlnuumllemez Uumllkelerin gelişmişlikleri bilgi youmlnetimirsquone yaklaşımlarını da belirleyen
unsurlardan biri olarak karşımıza ccedilıkmaktadır
16 Stehen Little Paul Quintas and Tim Ray Managing Knowledge An Essential Reader The Open University
Pres ndash Sage Publications 2002 ss 15-42
7
Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına
ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri
Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru
kayması
İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi
Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli
oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi
Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi
uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili
olduğunun anlaşılması
Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi
Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve
bilgi sistemlerinin kapasiteleri
Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve
demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer
kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler
rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az
ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip
olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)
işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler
biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle
Google Yahoo Symantec gibi)17
1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi
youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve
Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)
katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve
dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak
kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin
pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr
17 Little 2002 s15-42
8
1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini
kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri
soumlzkonusu olmuştur
Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler
pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya
ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve
işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir
Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen
bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik
durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı
iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları
bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının
gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar
tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek
BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI
Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu
youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir
Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı
tanımlamalar mevcuttur
Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması
yoluyla değer yaratma suumlrecidir
Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)
Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18
Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir
18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
9
ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel
bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma
disiplinidirrdquo19
Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler
ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir
kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara
erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir
disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol
ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş
uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi
youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir
şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve
sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir
disiplindirrdquo21
Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon
akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu
vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi
youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla
kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22
Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki
enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun
guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun
gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla
kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve
dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında
19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998
10
kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara
doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23
Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş
ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve
hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk
bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık
bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp
kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin
yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde
oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24
Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme
potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki
bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut
bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve
kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır
Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve
somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken
ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve
bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin
paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır
Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye
doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir
suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde
kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir
Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı
paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir
Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri
zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal
sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri
23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
7
Daha oumlnceki ifadelerden de yola ccedilıkarak bilgi youmlnetiminin guumlndemin uumlst sıralarına
ccedilıkışı Marshallrsquodan 100 yıl sonra 1990rsquolarda gerccedilekleşmiştir Bunun temel nedenleri
Varlıkların accedilıkccedila ve artan bir biccedilimde bilgi ve fiziksel olmayan kaynaklara doğru
kayması
İnsanların organizasyonel bilginin temel kaynağı haline gelmesi
Pazarlarlarda rekabette ve teknolojide suumlrekli hızlanarak artan değişimin suumlrekli
oumlğrenmeyi gerekli hale getirmesi
Yeniliğin rekabetccedili yapının temel bileşeni olduğunun anlaşılması ve bunun bilgi
uumlretme ve uumlretilen bilginin uygulamaya doumlnuumlştuumlruumllmesiyle doğrudan ilişkili
olduğunun anlaşılması
Sınır-oumltesi bilgi aktarımlarının artan oumlnemi
Teknolojik limitler ve potansiyeller Bilgi sistemlerinin sınırlılıkları iletişim ve
bilgi sistemlerinin kapasiteleri
Modern ekonomilerde ticari işletmelerinin pek ccediloğu sahip oldukları taşınmazlar ve
demirbaşlarla değil uumlrettikleri bilgi ve bu bilginin guumlnluumlk hayata uygulanabilirliği değer
kazanmaktadırlar Pek ccedilok sektoumlrde uumlruumln suumlreccedil veya servis alanında ortaya ccedilıkan yenilikler
rekabet avantajları sağlayan en oumlnemli unsurlar haline gelmiştir 1990rsquolarda 14000rsquoden az
ccedilalışanıyla Microsoft 300000 ccedilalışana sahip IBM den daha buumlyuumlk bir işletme değerine sahip
olmuştur Bunun en oumlnemli nedenlerinden biri kendi uumlretimleri olan MS-DOS (ve Windows)
işletim sisteminin sahibi olmalarıdır Benzer şekilde bilgi uumlreten ve paylaştıran sisteler
biccediliminde tasarlanan ticari işletmeler duumlnya ccedilapında buumlyuumlk değerler kazanmışlardır (Oracle
Google Yahoo Symantec gibi)17
1980rsquoler ile 1990rsquoların başlarında insan kaynakları youmlnetimi stratejileri ile bilgi
youmlnetimi stratejilerinin zıt yaklaşımlara sahip olması ironiktir Bu zaman diliminde Avrupa ve
Kuzey Amerikarsquodaki pek ccedilok işletme işten ccedilıkarmalar yoluyla kuumlccediluumllme (downsizing)
katmansızlaştırma (de-layering ndash ara eleman işlerinin diğer katmanlara kaydırılması) ve
dışkaynak kullanımı (outsourcing ndash bazı fonksiyonlar iccedilin eleman istihdamı yerine dış kaynak
kiralaması) stratejileri uyguladıkları goumlruumllmektedir Bu stratejilerin sonunda işletmelerin
pazarı tuumlmuumlyle anlama ve buna goumlre duumlzenleme reflekslerinin zayıfladığı goumlruumllmuumlştuumlr
17 Little 2002 s15-42
8
1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini
kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri
soumlzkonusu olmuştur
Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler
pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya
ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve
işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir
Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen
bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik
durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı
iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları
bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının
gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar
tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek
BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI
Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu
youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir
Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı
tanımlamalar mevcuttur
Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması
yoluyla değer yaratma suumlrecidir
Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)
Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18
Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir
18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
9
ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel
bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma
disiplinidirrdquo19
Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler
ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir
kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara
erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir
disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol
ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş
uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi
youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir
şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve
sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir
disiplindirrdquo21
Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon
akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu
vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi
youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla
kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22
Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki
enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun
guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun
gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla
kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve
dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında
19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998
10
kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara
doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23
Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş
ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve
hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk
bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık
bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp
kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin
yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde
oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24
Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme
potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki
bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut
bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve
kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır
Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve
somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken
ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve
bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin
paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır
Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye
doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir
suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde
kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir
Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı
paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir
Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri
zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal
sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri
23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
8
1990rsquoların ortalarından itibaren işletmeler tekrar insan faktoumlruumlnuumln oumlnemini
kavramıştır Oumlnceleri işten ccedilıkarılan elemanların uzman statuumlsuumlyle tekrar istihdam edilmeleri
soumlzkonusu olmuştur
Değişen pazar ve enduumlstriler yeni rekabet biccedilimleri ve pazara katılan yeni rakipler
pazarlardaki kuumlreselleşme ve dağıtım zincirleri yeni uumlruumln ev uumlretim proseslerini ortaya
ccedilıkaran teknolojik gelişmeler maliyet yapılarını değiştirmiştir Bu durum youmlneticiler ve
işletmeler bakımından kaynakların verimli kullanımını bir gereklilik haline getirmiştir
Gelişmelerin doğal sonucu olarak organizasyonel bilginin oumlnemi artmıştır Elde edilen
bilginin gelişmelere bağlı olarak yetersiz kalması aynı zamanda ortaya ccedilıkan suumlrekli yenilik
durumu suumlrekli oumlğrenmeyi temel işlevlerden biri haline getirmiştir İşletmeler birbirine bağlı
iki oumlnemli hedefi gerccedilekleştirmek zorundadır birincisi geccedilmiş deneyimlerinden kazandıkları
bilgiyi biriktirmek ve bilgi altyapılarını oluşturup guumlccedillendirmek ikincisi uzmanlık alanlarının
gerektirdiği duumlzeyde bilgiye sahip olmak ve değişimlere ayak uydurabilmek iccedilin dış kaynaklar
tarafından uumlretilen yeni bilgiyi iccedilselleştirebilmek
BİLGİ YOumlNETİMİ TANIM VE ACcedilIKLAMALARI
Bilgi youmlnetimi kavramı birbiriyle ilişkili faktoumlrlerin etkisi altındadır Elbette bu
youmlnlendirici faktoumlrler farklı işletmeler tarafından farklı biccedilimlerde deneyimlenmektedir
Dolayısıyla kavram farklı biccedilimlerde ifade edilebilir Bilgi youmlnetimine ilişkin farklı
tanımlamalar mevcuttur
Organizasyonel bilginin ve uzmanlığın elde edilmesi geliştirilmesi ve kullanılması
yoluyla değer yaratma suumlrecidir
Goumlruumlnmeyen varlıkları kullanarak değer yaratma sanatıdır (Sveiby 1999)
Bilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidir 18
Diğer yandan suumlreccedil temelli tanımlara bir oumlrnek olarak Xeroxrsquoun tanımı verilebilir
18 httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
9
ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel
bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma
disiplinidirrdquo19
Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler
ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir
kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara
erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir
disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol
ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş
uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi
youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir
şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve
sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir
disiplindirrdquo21
Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon
akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu
vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi
youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla
kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22
Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki
enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun
guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun
gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla
kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve
dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında
19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998
10
kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara
doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23
Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş
ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve
hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk
bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık
bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp
kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin
yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde
oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24
Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme
potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki
bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut
bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve
kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır
Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve
somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken
ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve
bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin
paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır
Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye
doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir
suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde
kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir
Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı
paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir
Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri
zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal
sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri
23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
9
ldquoBilgi youmlnetimi suumlrekli yaratıcılık buumltuumlnleştirme organizaslyonel ve kişisel
bilginin yeni faaliyet değerlerine goumlre kullanımı youmlnuumlnde iyileştirme ve ccedilevreyi tanıma
disiplinidirrdquo19
Ccedilok kapsamlı ve karmaşık bir suumlreccedil olan bilgi youmlnetimini yukarıda verilen bilgiler
ışığında genel ccedilerccedilevede ele almakta yarar vardır Duhonrsquoa goumlre bilgi youmlnetimi ldquobir
kuruluşun buumltuumln enformasyon varlıklarını belirlemek elde etmek değerlendirmek onlara
erişim sağlamak ve onları paylaşmak uumlzere buumltuumlnleşik bir yaklaşımı benimseyen bir
disiplindir Bu enformasyon varlıkları arasında veri tabanları belgeler politikalar tutulan yol
ve youmlntemler (proseduumlrler) ve kuruluşta ccedilalışan bireylerin daha oumlnceden ele geccedilirilememiş
uzmanlıklarına youmlnelik bilgi beceri ve deneyimleri de vardırrdquo20 Barutccedilugilrsquoe goumlre bilgi
youmlnetimi ldquobilgiyi organizasyonel performansı artırmak amacıyla yaratma ele geccedilirme
paylaşma ve kullanma suumlrecidirrdquo Bir başka deyişle ldquoorganizasyonel amaccedilların daha iyi bir
şekilde elde edilebilmesi iccedilin bireylere takımlara ve buumltuumln organizasyona bilginin kolektif ve
sistematik olarak yaratılması paylaşılması ve uygulanması iccedilin olanak sağlayan yeni bir
disiplindirrdquo21
Broadbent kuruluşun bilgi tabanının kilit unsurlarını oluşturan enformasyon
akışlarının ve oumlğrenme uygulamalarının bilgi youmlnetiminin ayrılmaz kısımları olduğunu
vurgular Ona goumlre bilgi youmlnetimi bu suumlreccedillerle buumltuumlnleşemezse gerccedilekleştirilemez Bilgi
youmlnetimi enformasyon youmlnetiminin doğru uygulamaları ve kurumsal oumlğrenme kanalıyla
kuruluşta bilgi kullanımının artırılmasıyla ilgilidir Amaccedil işe değer katmaktır22
Broadbente goumlre bilgi youmlnetimi iki temele dayanır Bunlardan ilki kuruluştaki
enformasyonun tam anlamıyla kullanılmasıdır ki bunun gerccedilekleştirilmesi enformasyonun
guumlccedilluuml bir şekilde youmlnetilmesini gerektirir Parkera goumlre enformasyon suya benzer tıpkı onun
gibi birccedilok kaynaktan gelir Onu ele geccedilirmek zor veya kolay olabilir Farklı amaccedillarla
kullanılabilir duruma getirilmeden oumlnce toplanmalı işlemden geccedilirilmeli depolanmalı ve
dağıtımı sağlanmalıdır Enformasyon su gibi kirletilmiş sızıntı veya suumlzuumllme esnasında
19 Little 2002 s15-42 20 Duhon 1998 s10 21 Barutccedilugil 2002 s224 22 Broadbent 1998
10
kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara
doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23
Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş
ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve
hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk
bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık
bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp
kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin
yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde
oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24
Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme
potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki
bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut
bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve
kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır
Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve
somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken
ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve
bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin
paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır
Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye
doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir
suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde
kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir
Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı
paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir
Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri
zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal
sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri
23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
10
kaybedilmiş olabilir ve onun gibi suumlrekli akar Enformasyon ona gereksinme duyanlara
doğru zamanda doğru iccedilerik veya kapsamda ulaştırılacaksa akışı kesinlikle youmlnetilmelidir23
Broadbentrsquoe goumlre bilgi youmlnetiminin dayandığı ikinci temel nokta ise kuruluş
ccedilalışanlarının yeterlilik beceri yetenek duumlşuumlnce fikir sezgi bağlantı motivasyon ve
hayallerinin işe uygulanmasıdır Sıralananlar bireylerin beyinlerinde barındırılan oumlrtuumlk
bilgilerdir (tacit knowledge) Oumlrtuumlk bilginin aktarılabilmesi ve youmlnetilebilmesi iccedilin accedilık
bilgiye (explicit knowledge) doumlnuumlştuumlruumllmesi gerekir Oumlrtuumlk bilginin accedilığa ccedilıkarılıp
kullanılmaması durumunda bu bilgi tuumlruuml bireylerin beyninde kalır ve kuruluşun verimliliğinin
yuumlkseltilmesine katkısı olabilecek iken kullanılamaz oumlzellikle karar verme suumlreci uumlzerinde
oumlnemli olabilecek etkisini kaybeder24
Bilgi youmlnetimi enformasyonu en geniş kapsamıyla ele alır kuruluşu bilgilendirme
potansiyeli taşıyan enformasyonun her tuumlrluumlsuuml bilgi youmlnetiminin konusu iccediline girer Oumlyle ki
bilgi youmlnetimi somut enformasyon kaynak ve hizmetlerinin oumltesine geccedilerek bireylerin soyut
bilgisi uumlzerinde ccedilalışmayla da ilgilenir Bilgi youmlnetiminin oumlzuuml enformasyon youmlnetimi ve
kişilerin oumlrtuumlk bilgisine youmlnelik uygulamaların buumltuumlncuumll bir yaklaşımla ele alınmasına dayanır
Enformasyon youmlnetimi ile bilgi youmlnetimi arasındaki fark accedilıktır ilki accedilık bilgiye nesnel ve
somut olana enformasyon altyapısı uumlruumlnleri ve kaynaklarına tekniklere vb odaklanırken
ikincisi bunlara odaklanmanın yanı sıra oumlrtuumlk bilgi oumlznel ve soyut olan bireyler ve
bireylerdeki bilme eğilimi kurumsal etkinlik ve rekabette avantaj enformasyon ve bilginin
paylaşıldığı ve kullanıldığı kurumsal kuumlltuumlr vb uumlzerinde yoğunlaşır
Bilgi youmlnetimi kuruluş ccedilalışanlarının zihinlerindeki oumlrtuumlk bilginin accedilık bilgiye
doumlnuumlştuumlruumlluumlp kuruluş iccedilinde dolaşımının sağlanmasını ve kullanılmasını olanaklı kılan bir
suumlreccediltir Aynı zamanda belgelerde veritabanlarında kuruluşla ilgili yol usul ve youmlntemlerde
kurallar ilişkiler ve politikalarda bulunan accedilık bilgiyle kuruluş iccedili ve dışı bilgiyle ilgilenir
Bilgi youmlnetimi buumltuumln bu bilgi tuumlrlerinin elde edilmesi duumlzenlenmesi erişilmesi yayımı
paylaşılması kullanılması ve değerlendirilmesini konu alan bir etkinliktir
Diğer taraftan bilgi youmlnetimi bir kuruluşun insan sermayesi (ccedilalışanlar oumlzellikle ldquoyeri
zor doldurulanlarrdquo tarafından bilinen bilgilerin toplamı ya da kollektif beyin guumlcuumlrdquo) yapısal
sermayesi (kuruluşun oumlzguumln olarak uumlrettiği ve kuruluş iccedilinde barındırdığı bilgi) ve muumlşteri
23 Parker 2000 s233 24 Broadbent1998
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
11
sermayesinin (mal veya hizmetlerin alıcılarından işbirliği ve geribildirim kanalıyla sağladığı
bilgi) bileşimi olan entelektuumlel sermayenin kuruluş ccedilapında kullanımını sağlar 25
Bilginin değer taşıması buumlyuumlk oumllccediluumlde amaca youmlnelik olması ile muumlmkuumlnduumlr O halde
bilgi youmlnetiminin amacı kuruluşun misyonu stratejik oumlncelikleri ve ccedilekirdek değerleri
doğrultusunda onun performansını verimliliğini uumlretimini suumlrekli olarak yuumlkseltmektir Bilgi
youmlnetiminin yeni bilgi uumlretimini ve yenilikleri destekleme gibi bir amacı da vardır Bu temel
amaccedillara kuruluş iccedilinde işbirliğinin veya katılımcılığın artırılmasıyla ve ekip ccedilalışmalarına
olanak sağlanmasıyla ulaşılır26 Amaccedillara ulaşmada kuruluştaki ilgili bireylere guumlvenilir ve
anlamlı bilginin zamanında aktarılmasını sağlamak ccedilok oumlnemlidir
Genel anlamda anonim bilgi toplumdaki sosyal oumlrguumller aracılığıyla uumlretilir ve
yaygınlaşır Paylaşılan deneyimler benzer altyapıya sahip toplumsal gruplar tarafından
anlamlandırılarak enformasyondan bilgiye doumlnuumlştuumlruumlluumlr Bu toplumsal grupları bir arada tutan
bağlayıcıdır ve deneyimleyenler arasındaki etkileşimler aracılığıyla yaygınlaşır Oumlzel gruplar
oumlzel tuumlrden bilgi uumlretir Bu tip bilginin korunması kolay olduğu gibi kolaylıkla grup dışına da
ccedilıkmaz
Deneyimlere dayalı bilginin korunması kolay olduğu kadar dağıtılması duumlzenlenmesi
veya değiştirilmesi de zordur İşletme iccedili deneyimler aracılığıyla edinilen bilgi benzer
deneyim alanına sahip kişiler arasında ndash bu kişiler başka firmaların ccedilalışanları da olabilir ndash
kendi işletmelerindeki ccedilalışanlar arasındaki yayılmadan daha hızlı yayılır Oumlrneğin disipliner
yapı bakımından benzer alanlarında ccedilalışan akademisyenler duumlnyanın farklı coğrafyalarında
olsalar da aynı kurum iccedilindeki farklı alanlarda ccedilalışan akademisyenlere goumlre daha kolay bilgi
oluşturabilir ve paylaşabilirler
Batılı işletmeler organizasyonel hedeflerin ccedilalışanların ilgi alanlarıyla paralel
olmasına oumlnem vermektedirler Wenger bireysel ilgi alanlarının bireyi tanımlamada oumlnemli
olduğuna değinir lsquokimliklerimiz kolaylıkla kapatıp accediltığımız şeyler değildir İşe gittiğinizde
ebeveyn olmayı kesmezsiniz Hastaneden ccedilıkınca hemşire olduğunuzu unutmazsınızrsquo
(Wenger 2000 239) Brown ve Duguidrsquoin bu ccediloklu aidiyetlere yaklaşımı sınıroumltesi suumlreccediller -
ccedileviri bilgi simsarlığı ve sınır nesnelerinin (anlaşmalar planlar vs) oluşturulması ndash işletme
25 Ccedilelme ve İşevi 2002 s7-11 26 Srikantaiah 2000b s15
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
12
iccedilinde dolaşan ve dolayısıyla işletmeyi bir arada tutan anlamlı bilginin oluşturulması uumlzerine
odaklanmaktadır
Sınıroumltesi işlemler iccedilin teknolojinin kullanılması iletişim ihtiyaccedillarını
karşılayabilmesine bağlıdır Geleneksel kullanımlar ve alışkanlıklarla birlikte teknolojinin
sağladığı avantajlarla birleşir Daktilo işletmelerde kalem kullanılmasını ortadan
kaldırmamıştır Doumlnuumlşuumlm yayada biccediliminde değil veveya biccedilimindedir
Her kuruluşa uygulanabilecek standart bir bilgi youmlnetimi modeli yoktur bilgi youmlnetimi
ldquokuruluşa oumlzeldir Bilgi Youmlnetimi Sistemi her kuruluşun ve kuruluşta ccedilalışan kişilerin oumlzel
gereksinmeleri doğrultusunda oluşturulurhelliprdquo27 O halde bir kuruluşun amaccedillarına
ulaşmasında seccedileceği bilgi youmlnetimi stratejisi ayrı bir oumlnem taşır Barutccedilugil tarafından
ldquohellipbilginin sistematik ve kollektif olarak toplanması yaratılması geliştirilmesi paylaşılması
ve kullanılması yoluyla organizasyonun kacircrlı ve suumlrduumlruumllebilir bir şekilde buumlyuumlmesini
sağlayacak yollar ve youmlnetim kuralları dizisihelliprdquo olarak tanımlanan bilgi youmlnetimi stratejisi
kuruluşun ana stratejisine ters duumlşmeyecek biccedilimde belirlenmelidir Bu stratejinin ilk aşaması
bilginin elde edilmesine ikinci aşaması ise bilginin nerede ve nasıl tutulacağına youmlneliktir28
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlardan bazıları uygulamada enformasyon
teknolojisine bilgisayarlara bilginin kodlanarak duumlzenlenmesine onun dikkatle kaydedildiği
veri tabanlarının yaratılmasına ve elektronik belge youmlnetimine odaklanan strateji tipini yani
bilginin kuruma kazandırılmasına youmlnelik olan kurumsallaştırma stratejisini seccediler Bu tip
stratejide ccedilalışanların depolanmış bilgiyi farklı amaccedillarla tekrar tekrar kullanmasına olanak
yaratılır Stratejide ldquobireyden belgeyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgi ona sahip olan bireyden
bağımsız duruma getirilir boumlylece bilgiye erişmek isteyenlerin bilgi sahibiyle doğrudan
bağlantı kurması gerekmez 29
Seccedililebilecek ikinci strateji tipinde ise bireylerin ağlar aracılığı ile birbirine
bağlanması yani bilginin bireyselleştirilmesi soumlz konusudur Bireyselleştirme stratejisi olarak
adlandırılan bu tipte bilgisayarlar temelde bilginin kaydedilip depolanması iccedilin değil
bireyler arasında iletişim iccedilin kullanılır Bilgiye erişmek isteyenlerin ona sahip olanla
doğrudan bağlantı kurması yoluyla oumlzellikle oumlrtuumlk bilgi paylaşılabilir Bu stratejide ldquobireyden
bireyerdquo yaklaşımı geccedilerlidir Bilgiye gereksinme duyulduğu anda bilgi sahibiyle bağlantı
27 Ccedilapar 2003 s425 28 Barutccedilugil 2002 s102 29 Barutccedilugil 2002 s104-105
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
13
kurulur Kaydedilmemiş oumlrtuumlk bilgi yuumlz yuumlze goumlruumlşmeler beyin fırtınası oturumları vb
sırasında elde edilebilir Bireylerin ccediloumlzmek zorunda oldukları sorunlar uumlzerinde enine boyuna
konuşarak ortak bir goumlruumlşe varmaları sağlanır Telefon e-posta video konferans vb
youmlntemlerle bilgi paylaşılır Bu tip stratejinin seccedililmesi durumunda bireyler suumlrekli oumlğrenme
akıl danışma-akıl alma-akıl verme eylemi iccedilinde olurlar İş arkadaşlarından telefon ya da e-
postayla gelen sorulara hemen yanıt vermeyi oumlzendiren bir kurumsal kuumlltuumlr benimsenir Konu
uzmanlarına kolay ulaşımı sağlayacak rehberlerin hazırlanması sağlanır30
Kuruluşların bu iki stratejiden sadece birini seccedilip izlemeleri gerektiği ikisini birlikte
kullanmalarının kuruluşa zarar verebileceği belirtilse de araştırmalar kuruluşların bu
stratejilerden birini esas olarak tercih edip diğerini onu destekleyecek şekilde izlemelerinin
yanlış olmayacağını ortaya koymuştur31
Hangi tip strateji seccedililmiş olursa olsun teknoloji ağırlıklı biccedilimde işin iccedilindedir
Teknoloji ancak doğru kullanıldığında bilgi youmlnetimi uygulamalarının her aşamasının
başarıyla gerccedilekleşmesini sağlayan temel guumlccedillerden biri olmaktadır Bilgi youmlnetimi
teknolojileri arasında uzak iletişim teknolojileri ve ağlar e-posta video konferanslar youmlnetim
bilişim sistemleri karar destek sistemleri İnternet vb vardır Oumlzellikle İntranet bilgi
youmlnetimi uygulamalarının tipik teknolojik aracıdır
Bilgi youmlnetimini gerccedilekleştiren kuruluşlarda bilginin ccedilıktıları yeni uumlruumlnler ve
uygulamalar yeni teknolojiler sistemler yapılar işlemler suumlreccediller ilişkiler bağlantılar
hizmetler pazarlar ve yeni bilgidir Başka bir ifadeyle bilgi bilgiyi doğurmaktadır Bilgi
uumlretkendir Elde edilen ccedilıktılar kurumun varlığını ve geleceğini destekler32
Sonuccedil olarak başarılı bilgi youmlnetimi uygulamaları ancak suumlrekli oumlğrenmeyi
katılımcılığı fikirlerin paylaşımını olanaklı kılan kurumsal bir kuumlltuumlruumln benimsenmesiyle
bilgi kullanımının artırılmasıyla enformasyon youmlnetiminin guumlccedilluuml desteğiyle entelektuumlel
sermayenin etkin kullanımının sağlanmasıyla kuruluşun misyon amaccedil strateji ve politikası
doğrultusunda doğru bir enformasyon politikası ve doğru stratejinin belirlenip harekete
geccedilirilmesiyle ve teknolojiden akılcı bir biccedilimde yararlanılmasıyla gerccedilekleştirilebilir
30 Barutccedilugil 2002 s104 106 31 Hansen ve diğerleri 1999 32 Harari 1994
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
14
ENTELEKTUEL SERMAYE KAVRAMI
Uumlretimden bilgi ekonomisine geccediliş suumlrecindeki anlayış değişimi işletmelerin ister
istermez entelektuumlel sermaye kavramını ve bu kavramı oluşturan bileşenlerini belirlemelerine
geliştirmelerine neden olmuştur Rekabet avantajı kazanmak ve piyasa değerini arttırmak
sektoumlrel accedilıdan firmanın entelektuumlel sermayesini tanımlamasını ve bileşenlerini ortaya
koymasını gerektirmektedir33
Entelektuumlel Sermayenin Tanımı
Entelektuumlel sermaye uumlzerine literatuumlrde pekccedilok tanım yapılmıştır Bu tanımların
bazıları aşağıda sıralanmıştır Bunlar
Stewartrsquoın ldquoBrainpowerrdquo(Beyin Guumlcuuml) makalesine goumlre ldquoişletmeye piyasada
rekabet avantajı kazandıran işletme ccedilalışanlarının bildiği her şeyin toplamırdquodır
Brookingrsquoe (1996) goumlre ldquoişletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesini sağlayan
maddi olmayan varlıkların tuumlmuumlrdquoduumlr
İşletmenin şimdiki ve gelecekteki karlılığını yaratmak iccedilin oumlrguumltuumln kapasitesini
arttıran goumlruumlnmeyen varlıklar toplamıdır
Edvissonrsquoa goumlre ise ldquodeğere doumlnuumlşebilen bilgirdquodir
Muhasebe anlayışına goumlre ise defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır34
Entelektuumlel Sermayenin Bileşenleri
Entelektuumlel sermayenin genel kabul goumlrmuumlş uumlccedil ana bileşenden oluştuğuna dair goumlruumlş
birliği vardır Bunlar insan sermayesi yapısal sermaye ve ilişkisel sermayedir Entelektuumlel
sermaye bir ilişkiler buumltuumlnuumlduumlr Bu uumlccedil oumlğenin uyum iccedilinde işleyişi kurum iccedilinde yaratıcılığı
yeniliğe accedilık olmayı işbirliğini ve geribildirimi geliştirecektir
İnsan Sermayesi
İnsan sermayesi yenilik ve buluşun kaynağı olması bakımından oumlnem taşımaktadır
Bu nedenle bilginin uumlreticisi konumundaki ccedilalışanların yetkinlikleri analitik ve kavramsal
33 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi
Hipermarketler Uumlzerine Bir Bakış
httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217_ftnref1_ftnref1 34 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
15
duumlşuumlnebilme becerisi takım ccedilalışmasına uyumu yaratıcılığı sorun ccediloumlzebilme yetisi değişime
uyum sağlayabilmesi inisiyatif kullanabilmesi oumlzguumlveni eğitim duumlzeyleri mesleki
yeterlilikleri ve sahip oldukları bilgiyi paylaşmalarıyla yarattığı katma değeri ile doğru orantılı
olarak insan sermayesinin değeri artacaktır35
ldquoİnsan sermayesi işletme buumlnyesinde bulunan insanların bilgi beceri
yetenek tecruumlbe sezgi ve tutumları gibi beşeri unsurların toplamını ifade eder
İşletmelerin amacı karlı kullanabilecekleri oumllccediluumlde insan sermayesine sahip
olmaktır İnsan sermayesinin oumlzuumlnuuml buluşccediluluk oluşturmaktadır Bu nedenle bir
işletmede ccedilalışan insanlar zamanlarını ve yeteneklerini buumlyuumlk oumllccediluumlde yenilik
getirici faaliyetlere youmlnelttiğinde insan sermayesi yaratılmış ve kullanılmış olur
Bu sermayeyi geliştirmek ccedilalışanların fikirlerine oumlnem vermeye ve iş geliştirmeye
youmlnelik oumlnerilerini dinlemeye bağlıdır
İccedilinde bulunduğumuz bilgi ccedilağında işletmelerin temel hedefi insan
sermayesini verimli bir şekilde kullanmaktır İşletmelerin iccedilinde bulunduğu kızgın
rekabet ortamı onların sahip oldukları insan sermayesini verimsiz kullanma
luumlksuumlnuuml ortadan kaldırmaktadır Bu nedenle işletmeler buumlnyelerinde bulunan
insanların tuumlmuumlnuuml işin iccediline katmakta ve onların sahip oldukları fikirlerden
maksimum duumlzeyde yararlanma yoluna gitmektedirler Buumlnyesinde bulunan
insanların sahip oldukları bilgilerden en iyi biccedilimde yararlanmada işletmenin
kollektif yeteneği olarak da belirtilen insan sermayesinin bileşenlerini aşağıdaki
gibi sıralamak muumlmkuumlnduumlr
- Teknik bilgi (know ndashhow)
- Eğitim
- Mesleki yeterlilik
- Bilgi uumlretimine youmlnelik ccedilalışmalar
- Yetenekbeceri oluşturmaya youmlnelik ccedilalışmalar
- Girişimcilik coşkusu mucitlik kabullenici ve reddedici yetenekler
değişimcilikrdquo36
İnsan sermayesi fonksiyon olarak işletme iccedili teknik bilgi ve deneyim gerektiren ve
durum ve faaliyetlerin accedilık ve anlaşılır kodlarla tuumlm bireylerin anlayabileceği yani accedilık hale
getirileceği bir suumlreci de kendi iccedilinde barındırır Aynı zamanda benzer deneyim alanlarındaki
35 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age 36 Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulmasırdquo
Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
16
diğer işletmelerden ve pazarlardan bilgi transferi iccedilin yeterli algılama ve yordama yetisinin
işletmeye kazandırılması da ccedilalışanların uumlstlendikleri bir ccedilabadır
Yapısal Sermaye
İşletmenin faaliyetlerini suumlrduumlrebilmesi iccedilin gerekli olan ve insan sermayesini
destekleyen nitelikteki oumlrguumltsel değerleri ifade etmektedir Bunun iccedilerisinde işletme kuumlltuumlruuml
dokuumlmantasyonlar muumlşterilere ve pazara ait bilgilerin depolandığı veri tabanları uumlretim
suumlreccedilleri kalite kontrol ve youmlnetim sistemleri patentler ve telif hakları bilgisayar ağları ve
enformasyon sistemleri işletmecinin verimliliğini ve karlılığını iyileştirmek iccedilin uygulanmış
ya da uygulanacak youmlnetim araccedilları iyileştirme teknikleri bilgi teknolojisi sistemleri Ar-Ge
ccedilabaları amblemler tuumlm oumlrguumltsel alt yapı değerlerini kapsamaktadır37
Yapısal sermaye alt bileşenleri entelektuumlel muumllkiyet ve onun dışında kalan uumlst yapı
bileşenlerinden oluşmaktadır Bunlar Entelektuumlel Muumllkiyet (Tangible elements) patentler
telif hakları dizayn hakları ticari sırlar ticari markalar hizmet markalarıdır Uumlst Yapı
Bileşenleri (Intangible elements) ise youmlnetim felsefesi işletme kuumlltuumlruuml youmlnetim suumlreci bilgi
sistemleri finansal ilişkilerdir
İlişkisel Sermaye
İlişkisel sermaye bir kuruluşun iş yaptığı insanlarla olan uzun doumlnemli ilişkilerinin
değeridir İlişkisel sermayenin doumlrt unsurdan oluşmaktadır Bunlar tedarikccedililer ortaklar
yatırımcılar ve muumlşteriler ile olan ilişkilerin oluşturduğu değerlerdir
Muumlşteri sermayesi tedarikccedililerde dahil olmak uumlzere işletmenin ilişkide
bulunduğu insanlarla arasında bulunan oumlrguumltsel ilişkisel değerdir Muumlşteri
sermayesinin oumllccediluumllebilir unsurları muumlşteri ve tedarikccedili bağlılığı hedef pazar
ilişkilerin suumlrekliliği ve muumlşteriden elde edilen tatmindir
İlişkisel sermayeyi oluşturan bileşenler markalar muumlşteriler muumlşteri
sadakati firma ismi dağıtım kanalları franchising anlaşmaları lisans anlaşmaları
şirket birleşmeleri şeklinde sıralanmaktadır
İnsan sermayesi ve ilişkisel sermaye geccedilici olup yapısal sermaye gibi
kalıcılıkları bulunmamaktadır Bu nedenle entelektuumlel sermaye youmlnetiminde
37 Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı age
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
17
karşılaşılan en zorlayıcı konu insan ve ilişkisel sermayenin daha kalıcı olan yapısal
sermayeye doumlnuumlştuumlruumllmesi sorunudur Boumlylece yaratılan yapısal sermaye zaman
iccedilinde kullanılabilir yenilenebilir ve geliştirilebilir hale gelecektir
BİLGİ YOumlNETİMİNİN TUumlRLERİ38
Bazıları fertler arasında bilgi paylaşımına veya detaylı eğitim oluşturulmasına ve bilgi
dağıtım kabiliyetlerine odaklanır Bazıları teşebbuumlsuumln operasyonel ve toplam etkinliğini
geliştirmek iccedilin bilgi kullanımı uumlzerine odaklanır
Bizim BY tanımımız yaygın ve baştanbaşa organizasyonel aktiviteleri ve yaklaşımları
benimser Bu bakış accedilısından BY kısmen deneyimsel temel ve doğrudan organizasyonun
nihai amaccedillarını desteklemeye youmlneliktir BYrsquonin diğer kısımları tamamen karışık ve
organizasyonun ihtiyaccedilları ve yetenekleri uumlzerine odaklanan işlemleri tanımlayan anlayışlara
dayanır Teşebbuumlslerin finansal kapasitesi bilgi varlığının goumlreceli kalitesine ve buumltuumln iş
aktivitelerinde bu varlıkların başarılı uygulamalarına dayanmaktadır
Bilgi youmlnetimindeki bazı mitleri gidermek uumlzere uzun soluklu bir yapıda BY
inisiyatifleri normal olarak daha ccedilok ccedilalışmaya yol accedilmaz Aksine hızlı analiz hızlı karar
verme ve uygulama daha az tekrarlı iş gibi faydalar sağlar BY aktiviteleri ve inisiyatifleri
ilave fonksiyonlar oluşturmaktan ziyade ndash ccediloğu zaman bunlar zorlaştırmayan zaman
tuumlketmeyen veya gerektirmeyen oumlnceden var olan ve devam eden ccedilabalarda muumlmkuumln olan en
geniş accedilılıma sahip olmalıdır Kişiler ccediloğu zaman bilgilerini paylaşmaya korkar Ccediloğu zaman
en iyi koşullarda bile ferdin uygulanabilir tecruumlbesinin ccedilok ufak bir kısmı kullanılır ve
paylaşılır Kişisel bilgi doğrudan paylaşılmamalıdır Bilgi hakkındaki enformasyon ve bakış
accedilısı iletilebilmektedir Alıcılar aldıkları enformasyonu ve iletişi ile ilgili kendi yorumlarını
katarak bunu yeni bir bilgi olarak alırlar
Bilgi Youmlnetimi Arkasındaki İtici Guumlccediller
Bilgi youmlnetimi kavramı guumlnuumlmuumlz yeni ekonomi yaklaşımında oumlnemli bir rol
uumlstlenmektedir Rekabet şartlarının zorlaşması ve kuumlresel yapı ile birlikte bilinccedillenen muumlşteri
ve rakiplerin zorlamaları bilgi youmlnetiminin fonksiyonları aracılığıyla en aza indirgenebilir Bu
bakımdan bilgi youmlnetiminin ardında işletme dışı ve iccedili kaynaklı itici guumlccediller bulunmaktadır
38 Robert M Grant Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management Knowledge
Horizons s6-8
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
18
Dışsal Guumlccediller
Birccedilok organizasyon kontrol edemedikleri ccedilevrelerde iş goumlrmektedirler Finansal
kapasiteleri ve başarıları var olmak iccedilin en iyi şekilde birlikte yaşamak ve karşılık vermek
zorunda oldukları dış kuvvetlerin huumlkmuuml altındadır Son birkaccedil on yıl iccedilerisinde muhtelif itici
kuvvetler ortaya ccedilıkmıştır Bunlar uluslar arası rekabet ve ticaretin kuumlreselleşmesi aydın
muumlşteriler aydın rakipler aydın tedarikccedililerdir
İccedilsel Guumlccediller
İşletmelerin bilgi youmlnetimine youmlnelmelerinin iccedilsel nedenleri arasında daha ccedilok
karşılaşılan yapısal sorunların aşılması yaklaşımı hakimdir Bu bakımdan girişim
etkinliğindeki darboğazlar işletmelerin teknolojik kabiliyetlerinin artışı insan kavrama
fonksiyonları anlayışı işletme iccedili itici guumlccedillerin kaynağını oluşturur
Bilgi Youmlnetiminin Geleceğinde Ne Olabilir
BY soumlylenmeden anlayan belirgin ve dahili ES uygulamalarının gelişimine olanak
sağlar Bu bakış accedilısı BYrsquode gelecekte muhtelif gelişmelerin olacağına işaret eder Bunlar
Entelektuumlel iş iccedilerisinde rol alan zihinsel modellerin roluumlnuumln anlaşılması alanı
uumlzerine yeni bakış accedilıları getirilebilir
BY kişi odaklı hale gelecektir ccediluumlnkuuml BY organizasyonları başarılı yetenekli ve
birlikte iş yapan kişilerin ağıdır Bu bakımdan gelecek uygulamalar ve metotlar bir
amaca youmlnelik sistematik apaccedilık bilgi yakalamak iccedilin ileri teknolojiye bağımlı
ulusal dilleri kavratır olacaktır
Bir ccedilok organizasyondan BYrsquonin nasıl organize olduğu desteklendiği ve
kurulduğu konusunda etkili deneyimler yayılacaktır
Youmlnetim uygulamaları BY kurulması uumlzerine değişecektir
BY perspektifleri ve duumlşuumlnceleri duumlzenli teşebbuumls aktivitelerine goumlmuumlluuml hale
gelecektir Oumlrneğin ARGE insan kaynakları bilişim youmlnetimi ve teknolojileri
gibi
Yeni uygulamalar takımların iş yuumlruumltmesi veya iş yuumlruumltmek iccedilin gereksinimlerin
analiz edilmesi esnasında anlama bilgi yetenekler ve davranışların birleştirilmesi
uumlzerine odaklanacaktır
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
19
Bir ccedilok organizasyon kişisel bilginin yapısal ESrsquoye transfer edilmesinde efektif
yaklaşımlar oluşturacaktır
Yaygın BY uygulamalarını oluşturmak ve ilişkilendirmek adına ccedilok youmlnluuml
yaklaşımlar standartlaşacaktır Oumlrneğin tasarım yapan uygulayan işleten ccedilok
youmlnluuml bilgi aktaran programlar yaygınlaşacaktır
Uzman ağlar veya performans destek sistemleri gibi yetenekleri destekleyen eğitim
ve bilginin baskın olduğu zekalar oumlğrenme şekillerine ve bilmeye
ilişkilendirilecektir
BY bir ccedilok yapay zeka geliştirilmesi ile desteklenecektir
Değişik BY goumlruumlnuumlşleri ile ccedilalışmak iccedilin teşebbuumlslerdeki artan oumlzelleşmeler
şunları iccedilerecektir
Firma seviyesinde ES youmlnetimi uumlzerine oumlnemli derecede uzmanlık
Orta youmlnetim seviyesinde yerel yatırımların youmlnetilmesinin anlaşılmasındaki
oumlnem ve işlemsel hedeflerin gerccedilekleştirilmesindeki bilgi koordinasyonunun
sağlanması ve uygulanması
Bilgi youmlnetimi seviyesinde Teşebbuumls genelinde koordinasyon ve BY ilişkili
fonksiyonların yeteneklerin aktivitelerin kolaylaştırılması
Operasyonel-bilgi seviyesinde bilgiyi organize etmede otomatize etmede bilgi
tabanlı destek ve eğitim sistemlerinin oluşturulmasında ve bilginin son
kullanıcılara iletiminde yerel kabiliyetlerin sağlanması
Bilgi organizasyonlarının stratejileri şunları sağlayacaktır
İşbirliği gibi yeni ccedilalışma youmlntemleri
İnsan youmlnetiminde yeni roller
Firma buumlnyesinde eğitim ve talim iccedilin yeni roller
İş organizasyonu uumlzerine youmlnetim bilimi iccedilin yeni merkezler
Bilgi oluşturmada ve ES ilişkili fırsatlar uumlzerine strateji oluşturmada
yeni merkezler
Etkili BY iccedilin genel ilkeler
Genel iş yuumlruumltuumlcuumllerinin (enterprise business drivers) etkinliğini arttırmak iccedilin
sistematik ve kati BY
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
20
Yaygın bir BY iccedilin uzun suumlreli bir temel sağlamak iccedilin bilgi-temelli vizyon
Hangi bilginin uygun olacağını belirlemede feri fonksiyonlar iccedilin bilgi
gereksinimlerinin tanımlanması
Oumlnceliklerin atanması ve ihtiyaccedil duyulan BY goumlrevlerinin oluşturulması iccedilin bilgi
TFZDrsquonin (tehditler fırsatlar zayıflıklar direnccediller) kararlaştırılması
BY uygulamalarının en iyi değerini uygulamak iccedilin teşebbuumls ve bilgi ccedilabalarının
youmlnuumlnuumln ayarlanması
BY uygulamalarını etkin kılmak iccedilin sistematikleştirilmiş bilgi ilişkili ccedilabalar
BY değerini arttırmak israfı azaltmak amacı ve oumlnceliklendirme ile BY
gerccedilekleştirilmesi
Sosyal bilimler karar vermenin anlaşılmasını iş iccedilin ihtiyaccedil duyulan sosyal desteği
etkili oumlğrenmeyi işlem transferindeki yetenekleri arttıracaktır Entelektuumlel iş doğası uumlzerine
araştırmalar ne kadar faklı bilgi tuumlruumlnuumln kullanıldığını ne kadarının sahip olunması gerektiği
ile ne kadarına ulaşıldığını accedilıklayacaktır Youmlnetim bilimi oumlnceliklendirmeye yatırımlara ve
ES yenilenmesinin youmlnetilmesi iccedilin metotlar sağlayacaktır Yapay zeka ve gelişmiş bilişim
teknolojileri yerine geccedilme kabiliyetlerini arttıracak ve karışık iş goumlrevlerini destekleyecektir
ldquoFikirler ekonomisirdquo ldquofırsat ekonomisirdquo ve kaos teorisi gibi yeni youmlnelimler bilgi toplumu
iccedilinde etkili youmlnetim iccedilin yeni bakış accedilıları ve yeni kılavuzlar sağlayacaktır
Oumlğrenilmesi gereken ders daha ccedilok insanı bilgi merkezli bakış accedilısına adapte
etmemizdir
Duumlnya Ekonomisindeki Değişim Bilgi Youmlnetimi Suumlruumlcuumlleri
Her ne kadar ilk stratejiler BT ve yeni uumlruumln geliştirme uumlzerine olsa da bilgi youmlnetimi
operasyon youmlnetimi pazarlama insan kaynaklar (İK) muhasebe ve finans alanlarına doğru
genişlemiştir
Bu boumlluumlmde youmlnetim konusunda mevcut bilgi devrimi ile alakalı iki soru dikkatle
incelenecektir İlki neden guumlnuumlmuumlzde bilgi youmlnetimine ilgi son derece artmıştır İkincisi
bilgi perspektifinin youmlnetim teorisine ve uygulamalarına sunduğu kritik oumlnemli koşullar
nelerdir
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
21
Kesin olarak 20yy sonunda duumlnya ekonomisi enformasyon ve iletişim
teknolojilerinin kritik roluuml ve kuumlreselleşme gidişatı gibi kendine has karakteristik oumlzellikler
goumlstermektedir
Mevcut İş Ortamı - Yeni Bilgi Ekonomisi
Yeni ekonomi nedir Yazılmış olan yorumlardan bazı karakteristikler
Ekonomik gelişmenin evvelki periyotları ile karşılaştırıldığında enduumlstriyel
ekonomideki sermayeye veya tarımsal ekonomideki araziye karşın yeni
ekonomideki en temel faktoumlr bilgidir (Quinn 1992 Drucker 1993 Burton-Jones
2000)
Maddi varlıklardan ziyade maddi olmayan varlıklar uumlzerine yoğunlaşır (Stewart
1997 Edvinsson and Malone 1997)
Ağ yapıdır-yeni iletişim medyası ile emsalsiz birbiri ile bağlılığı muumlmkuumln
kılmıştır cep telefonları doğrudan uydu iletişimi internet interaktif TV
Neredeyse buumltuumln iletişim medyasının buumltuumln vaziyeti iccedilin sayısallaşma sadece
organizasyonlar iccedilinde değil organizasyonlar arasında da işbirliği iccedilin potansiyeli
son derece arttırmıştır (Castelles 1999)
Sayısaldır Don Tapscott (1995) sayısal teknolojinin merkezi bileşenlerinin -
silikon ccedilipler ve fiber optik kablo - kum uumlzerine kurulu olması dahilinde ccedilağımızı
ldquokum ccedilağırdquo olarak nitelendirmiştir Enformasyonun dijitalleşmesi (sayısallaşması)
enformasyonun iletilmesi depolanması ve işlenmesi kapasiteleri uumlzerinde ccedilok
buumlyuumlk etkiye sahiptir
Sanaldır Sanal organizasyon dijitalleşme ve ağ tarafından sanal işi muumlmkuumln kılan
gerccedileğe doumlnuumlştuumlren sadece bir oumlrnektir (Hagel ve Singer 1999) Sanal paranın
sanal işlemlerin sanal toplulukların sanal yolculukların ve sanal seksin giderek
buumlyuumlyen roluuml gerccedilek ve hayali duumlnyaların arasındaki sınırları gelecekccedili Watts
Wackerrsquoın (Wacker Taylor Means 2000) ileri suumlrduumlğuuml hayal ettiğimiz her şeyi
gerccedilekleştirebildiğimiz bir ccedilağa girmiş olduğumuz bir noktaya getirmektedir
Hızlı hareket etmektedir Yeni ekonominin ccedilok hızlı bir değişime uğraması soumlz
konusudur Kısmen ardı arkası kesilmeyen buluşlar ccedilok hızlı yayılmaya olanak
tanıyan son derece verimli iletişim teknolojik değişim ekonomiyi ccedilok keskin bir
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
22
şekilde hızlandırmıştır Hız tutulmazlık ve bağlanabilirlik Stan Davis ve Chris
Meyer (1998)rsquoin modern ekonominin ccedilehresi olarak belirttikleri ldquoblurrdquou yaratır
Daha iyi icra edilir
Uumlretkenlik ve Yazılım Tabanlı Ekonomideki Artan Geri Doumlnuumlş
Guumlnuumlmuumlzuumln bilgi-tabanlı ekonomisinin tanımlayıcı niteliği enformasyonun
dijitalleşmesidir Yarı iletkenlerde bilgisayarlarda bilgisayar yazılımlarında ve iletişim
sistemlerinde vuumlcut bulan dijital teknolojiler nihai bilginin depolama işleme ve aktarılmasına
ccedilok fazla maliyet azalmasını sağlamaktadır ldquoYumuşak devrimrdquo iki temel elemana sahiptir
Birincisi bilgi artık yalnız insanlarda ve sermaye elemanlarında cisimlenmemektedir
yazılımlarda cisimlenmektedir İkincisi bu tip yazılımların ekonomisi geleneksel uumlretim
faktoumlrleri ile ilişkili olan ekonomik temellerden koumlkten farklıdır Yazılımlarda cisimlenen
nihai bilginin yaratılması maliyetlidir fakat bir kere yaratıldı mı son birim olarak sıfır
maliyete yeniden yaratılabilir ve dağıtılabilir
Bilgi Youmlnetimi iccedilin Yeni Ekonominin Etkileri
Bilgi uumlzerine dayalı ekonomide temel olarak yeni bir şey bulunmamaktadır Bilgi
perspektifinden yeni ekonominin fikri farklılığı tolum tarafından bilgi yığınının youmln
değiştirmesi buluşlardaki suumlratın ccedilok hızlı artması ve en oumlnemlisi modern ekonomideki değer
kaynakları iccedilin en son erişilen dijital teknolojilerin olmasıdır Yeni ekonominin bu
karakteristik oumlzellikleri son altı yıldır bilgi youmlnetimindeki ilgi patlamasının başlıca nedenidir
Genel olarak bilgi youmlnetiminin goumlze ccedilarpan doumlrt anahtar safhası şunlardır
Bilgideki muumllkiyet hakları
Bilgi oluşturma ve uygulamada hızlanma
Oumlrtuumlk bilgiyi accedilık bilgiye doumlnuumlştuumlrme
Standartlar iccedilin rekabetccedililik
İş youmlnetimindeki dışsal etkilerden ccedilok bilginin uumlretilebilen bir kaynak olmasının
tanınması ile ilişkili olarak entelektuumlel aktivitedeki patlamanın etkisi buumlyuumlktuumlr Hayek (1945)
Polanyi (1962) Arrow (1962) March ve Simon (1958) tarafından bilgi tartışmasının yeniden
keşfi bilgi karakteristikleri ve firma ccedilerccedilevesinde roluuml uumlzerine yeni duumlşuumlnce dalgasını
meydana getirmiştir
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
23
20yy da youmlnetim duumlşuumlncesi uumlzerine iki oumlnemli gelişme yaşanıştır bunlar bilimsel
youmlnetim ve toplam kalite youmlnetimidir
Bilgi ve Bilimsel Youmlnetim
ldquoBilimsel Youmlnetimrdquo hareketi ilk olarak 20yy başlarında ccedilalışanların işccedili ve youmlneticiler
olarak ayrılması fikrinden oluşmuştur işccedililer işi yaparken youmlneticiler youmlnetimde oumlzellikle
karar vermede uzmanlaşır Ne var ki buumltuumln uumlretim goumlrevlerinde olduğu gibi uzmanlaşmak
buumltuumlnleşmeyi gerektirir youmlneticilerin organizasyon bilgisi işccedililerin yeteneklerini ve onların iş
ortamı koşullarına alışkın olması ile bir araya getirilmelidir Bu yaklaşımda youmlneticilerin
işccedililer tarafından kullanılan buumltuumln bilgiye erişebildikleri kabuluuml yapılır Bu kati kabul bilimsel
youmlnetim accedilısından olmasa da genel olarak karar oluşturma mekanizmasının hiyerarşisinde
zayıflığı meydana getirirHiyerarşide rutin konularda karar oluşturma aşağıya doğru kurallar
ve proseduumlrler dahilinde yetki atanarak dağıtılmıştır Bundan dolayı uumlst-seviye karar verici
youmlneticiler alt-seviyedeki karar vericilerin bilgisine erişemezler
Bilgi ve Toplam Kalite Youmlnetimi (TKY)
TKY de bilimsel youmlnetimde olduğu gibi kara verme ve iş organizasyonunda bilimsel
metotların temel uygulamalarına dayanır Problem ccediloumlzuumlmlemede TKY neden ndash sonuccedil karar
ağacını hata analizinde istatistiksel analizleri uygular Boumlylece tuumlzel kişiliği olan şirket
uumlyelerine bilimsel youmlnetimde olduğundan oldukccedila farklı youmlnetim metotları ve karar verme
hakları sağlar
Bilimsel youmlnetim ve TKY arasındaki kritik fark bilgi karakteristikleri ve dağılımı
hakkındaki kabullerde yatar Bilimsel youmlnetim youmlneticilerin buumltuumln işccedililer tarafından
oluşturulan bilgiye sahip olduğu kabuluumlnuuml yaparken TKY bilginin kolay nakledilebilir
olmadığı kabuluumlnuuml yapar TKY her ccedilalışanın uumlretim goumlrevlerindeki ilgili karar verme
bilgisinin transferi tarafını tutar Her ne kadar TKY kalite odaklı gibi goumlruumlnse de aslında
benzer prensip verimlilik iccedilinde uygulanabilir TKY deki bir diğer oumlrtuumlluuml kabulde buumltuumln
insanların zeki ve oumlğrenme kapasitesine sahip olduğudur
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
24
Bilgi Youmlnetimindeki Anahtar Alanlar
Şekil 1 değişik bilgi youmlnetimi aktivitelerinin sınıflandırılmalarını sunar
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği
BİLGİ
UumlRETİMİ
Bilgiyi Yaratma Araştırma Tasarım
Yaparak oumlğrenme İş Uumlzerinde Eğitim Deneyler
Simuumllasyon
Dış Bilgiye Ulaşma ve Elde
Etme
Lisans Verme Eğitim
Dışkaynak Ortaklıklar
Bilgi Belirleme Yeterlilik değerlendirmesi
Keşke HP HPrsquonin ne bildiğinin
bilseydi
Bilgiyi Oumllccedilme Entelektuumlel Sermayeyi
oluşturma Karşılaştırmalı
değerlendirme
Bilgiyi Arşivleme Veritabanları Durum
Ccedilalışmaları Durum Raporları
Hikayeler
Bilgi Transferi ve Kopyalama BilSistemleri Grup Ccedilalışması
YazılımlarıPratik Topluluklar
Personel Transferi
BİLGİYİ
UYGULAMA
Bilgi Birleştirme Kurallar Alışkanlıklar
Planlama Sistemleri Moduumller
Yapılar
BİLGİ YOumlNETİMİ NELERİ KAPSAR
Bilgi Uumlretimi Bilgi Uumlretme oumlrnk Araştırma
Bilgiyi Edinme oumlrnk Toplama Muumlbadele Veri Satınalma
Bilgiyi Uygulama Bilgi Birleştirme oumlrnk Uumlruumln Geliştirme
Bilgi Havuzu oumlrnk Stratejik Planlama
Bilgi Kopyalama Anahtar Yeslim Projeler
En iyi pratiklerin transferi
Bilgi Depolama Kişisel Kayıtlar
Bilgiyi Belirleme Yeterlilik Değerlendirmesi
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
25
Şekil 1 Bilgi Youmlnetiminin Derinliği (Devamı)
Değer Yaratmak ve rekabet avantajı iccedilin bilgi youmlntemleri nelerdir
Oumlrnek Dow patent uumlretip kullanmakta yarı iletkenler iccedilin yuumlksek
fonksiyonlu Ics tasarımı yapmakta ve youmlntem yenilemeyi
hızlandırmaktadır)
İlişkili bilginin oumlzellikleri nelerdir
İlişkili bilginin uumlretimi ve kullanımı iccedilin ne tuumlr mekanişzmalara ihtiyaccedil
vardır
Bilgi Youmlnetimi mekanizmasının iyi ccedilalışabilmesi iccedilin Organizasyon
Şartları neler olmalıdır
- Organizasyon Yapısı
- Katılanlar ve kullanıcılar iccedilin teşvikler
- Davranış kuralları ve değerler
Sonuccedil Bilgi Mekanizması Sistemi Tasarımı
Bilgi Transfer Mekanizmaları
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
26
BİLGİ YOumlNETİMİNDEN İŞ AVANTAJLARI39
Rekabetccedili Pazarda Bilgi Youmlnetimi Kavramı
Organizasyonu uumlstuumln kılan bilgisidir Ccediluumlnkuuml diğer buumltuumln kaynakları tekrar uumlretebilir
Kuumlreselleşen liberalleşen ve duumlzensizleşen guumlnuumlmuumlz pazarlarında rekabetccedili olmak isteyen
firmalar yenilikccedili olmalıdır
Sadece uumlretimde muumlkemmel olmak yetmez muumlşteri tercihlerini de bilmek gerekir
Firmanın yararı iccedilin bilişim teknolojileri kullanarak firma bilgisini oluşturmak toplamak
depolamak yaymak ve kullanmak gerekir
Dikar Modeli Sonuca Ulaştıracak Bilgi Youmlnetimi = İş Duumlnyasında Paketlenmiş Bilgi
Normal Yaklaşım Kar Amaccedillı Yaklaşım
Bilgi Youmlneticisi bilgiyi yukarıdan aşağıya izleyebilir
Şekil 2 Dikar Modeli
İş nasıl doumlnuumlyor bunu anlamamıza yardımcı olur Kaynakları kullanarak başarılı sonuccedillara
nasıl ulaşırız (Bilgi Youmlnetiminin en etkili şekli) Burada iki ccedileşit bilgi tuumlruumlnden
bahsedebiliriz
Temel-Enformasyon Tipi Bilgi Standart uzmanlık
Buumltuumlnleşik Bilgi Firmayı pazarda oumlne ccedilıkaran bilgi
Dikar Modeline goumlre Bilgi Youmlneticisi iki youmlnden de youmlnetim konularını izleyebilir
Yukarıdan aşağıya (Veri tarafına)
Aşağıdan yukarıya (Sonuccedillar tarafına)
39 Peter Murray Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge Horizons s 169-
171
Veri Enformasyon Bilgi Aksiyon Sonuccedillar
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
27
Bilgi Youmlnetiminde 8 Kurumsal Perpektif
Entelektuumlel Sermaye (değerli bilgi)
Bireysel Yetenek Bilgisi (Tecruumlbe)
Felsefesini Bilmek (Derinlemesine Sorular Rakiplerimiz hakkında ne
biliyoruz Rekabet hakkında ne biliyoruz Ne bildiğimizi bilmiyoruz)
Teknolojik (Bilgi tamamen kodlanabilir)
Bilgi Ajanı Takımları (Fiziki olmayan yapılanma ile bilgi elde etme)
Stratejik (İşi bilgi bazında tekrar değerlendirmek Stratejik youmlnetime bilgi
youmlnetimi kavramlarını dahil etmek Bilgi youmlnetimi stratejisi yeniliği
destekleyecek bilgiyi iccedilerir)
Youmlntem (Bilgi youmlnetiminin kendisi bir iş youmlntemidir)
Kombinezonlar (Diğer 7 perspektifi kapsar)
Organizasyonlarda Bilgi Youmlnetimi
Rekabetccedili uumlstuumlnluumlğuumln yanında insanlar BYrsquoden başka faydalar da beklerler Ancak bu
kısa suumlreli olmayacaktır BY uumlst duumlzey youmlneticilerin yaptığı bir iş olduğu iccedilin pahalıdır Ancak
firmalar BY yapmamayı daha pahalı sayarlar
BY enformasyon youmlnetimine goumlre daha organiktir Ccediluumlnkuuml insanların kendilerinde veya
insanlar arasında oluşur Başlangıccedilta teknolojinin roluuml olabilir ancak BY insan ve youmlnetim
işidir Diğer yandan bu yolda da engeller olabilir ve bunlar da insanların iccedilindedir Ccediluumlnkuuml bazı
insanlar bilgiyi paylaşmak istemezler Ayrıca insanların ortak kuumlltuumlruuml vardır ve değişmek
istemezler yada kısa zamanda değiştirilemezler Ortak kuumlltuumlre ldquoBiz bunu boumlyle yapmayızrdquo
dan ldquoBu işi kim daha iyi yapabilirrdquo şeklinde yeni bir anlayışı sokmaya ccedilalışmak gerekir
Organizasyon iccedilinde iş avantajı oluşturacak BY programı iccedilin oumlncelikle firma BYrsquoden
ne bekliyor belirlenmelidir Aslında BYrsquoyi pazar belirler ve BY firma girdisine youmlntemine ve
ccedilıktısına uygulanabilir Ancak amaccedil unutulmamalıdır Uumlretimin artırılması Firma konusunda
derinlemesine bilgi sahibi olan ve firmayı oumlzellikle zor durmlardan kurtarabilecek olanlar
orta seviyeli ve orta yaşlı youmlneticilerdir Bilgi ya deneyimlerin birikimidir yada gelişmelerin
takip edilip insanlara anlatılmasıdır Son olarak BY yatırımının geri doumlnuumlşuuml olmalıdır ve BY
her alana uygulanmamalıdır
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
28
CKO HAKKINDA NE BİLİYORUZ40
Organizasyonda Bilgi Youmlnetiminden sorumlu olabilecek uumlccedil ayrı youmlneticiden
bahsetmekte fayda vardır
CEO Chief Executive Officer (Organizasyonun en uumlst youmlneticisidir
Stratejik kararlar alır)
CIO Chief Information Officer (Operasyonel Faaliyetlerin takibi
teknolojik alt yapılarla ilgilenen executive grubunun bir uumlyesidir)
CKO Chief Knowledge Officer (Uumlst duumlzey Bilgi Youmlnetimi uzmanıdır
Başlatıcıdır ve bilgilidir felsefe ile pratiğin bir arada uygulanmasına
bakar)
CKO Hakkında Diğer Oumlzellikler
1 CKO atanır
2 CKO oumlzelliklerini taşımayanlar zaman iccedilinde kenara kayar
3 CKO roluumlnuuml birisi uumlstlenmeden BY programlarını başlatmak ve suumlrduumlrmek
zordur
4 CKOrsquoyu değişim uzmanı olarak goumlrmek gerekir Farkı ise bunların full-
time ccedilalışmasıdır
5 Bu uzun suumlreli bir pozisyon değildir
6 CEO tarafından atanmıştır ve CEOrsquoya rapor verir
7 Kuumlccediluumlk bir ekibi ve buumltccedilesi vardır
8 Devamlı olarak fikirler ve bunları destekleyecek buumltccedileler ararlar
9 Dengeli ve meraklıdırlar
10 Başarının ve işi bitirmenin adamlarıdır ama oumlduumll almaya gelince
fedakardırlar başkasına bırakırlar
11 Geniş bir bakış accedilıları vardır ve genellikle Katoliktirler
12 Oumlrtuumlk ve accedilık bilgiyi ve teknolojiyi kullanmak isterler
13 CEOrsquonun kafasındaki buumlyuumlk resmi goumlrebilen ve bunu faaliyete doumlkebilen
insanlardır
14 Yapılan araştırmalar CKOrsquoların teorik bilgiden ccedilok IT Projelerinde goumlrev
alan kişilerden seccedilildiğinde daha başarılı olduklarını ortaya koymuştur
40 Michael J Earl andI an A Scott What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s 195-205
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
29
15 CKOrsquolar tek başlarına ccedilalışmazlar En azından insanların intranet ile
bağlanmaları gerekir
16 CKO aynı zamanda environmentalistrsquodir Ccediluumlnkuuml bilginin uumlretimi ve
paylaşımı iccedilin gerekli ortamı oluşturur
17 İnsanları risk almaya ve tecruumlbelerden ders ccedilıkarmaya oumlzendirirler
18 Youmlneticiyi bilgilendirir ve uyarırlar
19 Sadece bilmek yetmez aynı zamanda projeler başlatırlar (Actions speak
louder than words)
20 Her zaman ccediloumlzuumlmler uumlretirler iccedileride ccedilaresini bulamayınca dışarıda da
gidilecek yerleri bilirler
21 Ne tuumlr işleri kimler yapar Ccedilok iyi bilirler
22 ldquoYapılacak İşler Listesirdquo olmayanlardır Ne yapılacağını onlar kendileri
keşfederler
23 1993rsquote duumlnya uumlzerinde sayıları (14 Kuzey Amerikarsquoda 6 Avruparsquoda)
Şekil 3 Değişim Uzmanı Olarak CKO
Destekleyici
kolaylaştırıcı
Tasarımcı
(Bilişim
Analisti)
CKO
Değişim Elemanı
Evangeli
st
Akıl ve
davranışları
etkileme işi
Ccedilevreci
Teknoloji
uzmanı Vizyon
sahibi
TKY
İş
SuumlrecininYeniden
Yapılanması
Youmlntem
Danışmanlığı
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
30
OumlĞRENEN ORGANİZASYON
Araştırmalar bize bilgi tabanlı şirketlerle oumlğrenen organizasyonlar arasında bir ilişki
olduğunu goumlsteriyor Oumlğrenen organizasyon bilgiyi uumlretmede almada ve goumlndermede ve
davranışlarını bu yeni bilgiler ışığında değiştirmede başarılı organizasyondur David Garvin
(Harvard Business School) oumlğrenen organizasyonun 5 temel yapıtaşını şoumlyle sıralar
1 Sistematik problem ccediloumlzme
2 Yeni yaklaşımları deneme
3 Kendi tecruumlbelerinden ders ccedilıkarma
4 Başkalarını tecruumlbelerinden bir şeyler oumlğrenme
5 Bilgiyi hızlı ve verimli bir şekilde goumlndermek
Oumlğrenen organizasyon değişikliği hisseden ve uyan organizasyondur (Sensing)
İkinci oumlnemli faktoumlr ccedileşitliliktir Oumlğrenen organizasyon değişikliğe farklı yaklaşımlar
getirendir (Variety)
The Fifth Discipline Fieldbook kitabının yazarları şu 4 soruyu sorarlar
1 Tecruumlbelerinizi suumlrekli olarak test ediyor musunuz
2 Bili uumlretiyor musunuz
3 Bilgi paylaşılıyor mu
4 Oumlğrenme ilişkili mi
Ccedilıkarılan Dersler Ccedilıkarılan dersler kurum bilgisine eklenmeli ancak tam bilgiyi
nasıl elde edeceğiz Amerikan Ordusunda 1985 lsquoden sonra lsquolearning after doingrsquo felsefesi
yerleşmiştir Ders Ccedilıkarılırken
Aciliyet Guumln sonunda olmalı
Katılım Buumltuumln kilit isimler katılmalı
Accedilıklık Buumltuumln duumlşuumlncelere yer verilmeli
Youmlntem dahilindeHatırlaması kolay olacaktır
Kayıt tutmaKarşılaştırma yapmak iccedilin oumlnemli
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
31
Intel 10 Kritik Başarı Faktoumlruuml
1993 yılında 26000 ccedilalışanı ile $ 58 milyar kar eden INTEL başarısını suumlrduumlrmek
iccedilin bilgi paylaşımına karar verir Ancak bu suumlreccedilte bilgisayar kullanmayacaktır Ccediluumlnkuuml
herkes farklı bir yazılım kullanmaktadır
İlk olarak yaptığı ldquoSize doumlneceğim (Irsquoll get back to you)rdquo yerine ldquoTam zamanında
(Just in time)rdquo youmlntemini benimsemektir
Daha sonra LOTUS NOTES adlı tartışma veritabanları oluşturuldu Bunlar hem
muumlşteriler iccedilin hem de muumlşteri hizmetlerinde ccedilalışanlar iccedilin ccedilok faydalı oldu Problem ccediloumlzmek
iccedilin muumlşterilerden soru ve oumlneriler talep edildi Ccedilok guumlzel bir bilgi ve dosya paylaşımı olunca
uygulamanın başladığı yılın sonunda 5000 kişi Lotus Notes kullanmaya başladı 2 yıl iccedilinde
ise INTEL karını 115 milyar dolara ccedilıkardı
10 Başarı Faktoumlruuml
1 İş Yoğunluğu (Business Pressure) Ne kadar rekabet tehdidi var
2 Uzun Suumlreli Plan (Long-term thinking) 0-2 yıl
3 Kıdem (Seniority) Organizasyonda ne kadar yukarıdasınız
4 İş Şampiyonu (Business champion) Şampiyon bir grup var mı
5 İş Suumlreci Değişikliği (Business process change) Firma değişikliğe ne kadar accedilık
6 Etkileme (Influence) Ne kadar etkiniz var
7 Teknik Yeterlilik (Technical capability) Firmanın desteklediği herhangi bir altyapı
var mı
8 İş Muumlbadelesi (Business trade-off) En iyi teknolojiyi değil ihtiyacı olanı almak
9 İş Politikası (Office politics) İnsanlar kendileri iccedilin en iyi olanı yapıyorlarsa firma
iccedilin en iyi olanını yapmayabilirler
10 NOTES tecruumlbesi (expertise) Ne kadar NOTES deneyiminiz var
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
32
BİLİŞİM CcedilAĞINDA ORGANİZASYON HUumlCRESEL SİSTEM (CELLULAR FORM)
Organizasyon Evrimi
1900 1950 2000 2050
Tarihsel Doumlnem
(Historical Era) Standardizasyon
Kişiselleştirme
(Customization)
Yenilik
(Innovation)
Organizasyon Yapısı Hiyerarşi Network Huumlcre
Anahtar Mallar Paraya Doumlnuumlşebilen Mallar Enformasyon Bilgi
Etkili Youmlnetici Chief Operating Officer Chief Information
Officer
Chief Knowledge
Officer
Yeterlilik
Uzmanlık ve Segmentasyon
(Specialization and
segmentation)
Esneklik ve
Yanıtlayıcılık
Tasarım Yaratıcılığı
(Design creativity)
Fonksiyonel Yapı Boumlluumlmlenmiş Yapı Matrix Yapı Network
Yapısı
Huumlcresel
Yapı
Organizmanın huumlcreleri gibi her firma bağımsız hareket ediyor ve kendi hedefini
gerccedilekleştirmeye ccedilalışıyor Ancak ortak oumlzellikleri paylaşıyorlar ve ortak amaccedilları var
Paralel oluşturulan uumlretim hatlarında her firma planlamadan uumlretime tedarikccedili ve
muumlşterilerle olan ilişkilerinden beklenmeyen durumlara karşı ccediloumlzuumlm geliştirmeden
sorumludur Huumlcresel sistemde oumlnceki sistemlerin yapısına yeni oumlzellikler eklenmiştir
Divisional formun dağınık girişimciliğini Matrix formun muumlşteri yaklaşımını Nework
formun bireysel bilgi organizasyonunu ve mal paylaşımını kapsar
Huumlcresel sistem bir youmlnetim felsefesinin sonucudur Goumlrme yeteneği girişimcilik
bireysel organizasyon yeteneği insan yeteneklerine yatırım yapmayı vurgulayan ve risk
almayı isteyen bir felsefeyle birleşir
Know-howrsquoı geliştirmek iccedilin personele yapılan yatırım yeni bir şey değildir
1950rsquolerden guumlnuumlmuumlze denenmiştir Buguumln ise farklı olan durum personele olan yatırımın
sadece bir opsiyon değil ekonomik bir zorunluluk olduğudur Buumltuumln firmaların huumlcresel
sisteme geccedilmesi şart değildir Standart uumlretim ve hizmet sağlayan firmalar geleneksel
youmlntemlerle ccedilalışmaya devam etmelidirler Gelecekte etkinlik ve verimliliği artırmak iccedilin
know-how bilgilerini kaynak kullanımına yansıtan ve risk alan firmalar ekonomik liderler
olacaklardır
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
33
SONUCcedil VE DEĞERLENDİRME
21 Yuumlzyılın teknoloji ile aracılanmış iletişim ccedilağında bilgi hem ekonomik
sistematiğin hem de siyasal konjonktuumlruumln vazgeccedililmez unsuru haline gelmiştir İnsanın her
doumlnemde gerccedileği arama duumlrtuumlsuumlnuumln doğal sonucu olarak Eski Yunan duumlşuumlnuumlrlerinden modern
felsefenin temellerini atan felsefecilere kadar tuumlm aydınlar bilginin kaynağı ortaya ccedilıkışı
geniş kitlelere yaygınlaşması uumlzerine temel sorulardan yola ccedilıkarak farklı yaklaşımlar
geliştirmişlerdir 20 Yuumlzyılda yaşanan teknolojik gelişmelere bağlı olarak sadece uumlretim
sistemlerinde değil aynı zamanda iletişim bilişim sistemlerinde de buumlyuumlk değişimler
yaşanmış farklı doumlnemlerde farklı sistem yaklaşımları oumln plana ccedilıkmıştır
Guumlnuumlmuumlzuumln ldquoyeni ekonomirdquo olarak adlandırılan mekan-bağımsız ekonomik sistemi
kuumlreselleşme olarak adlandırılan kitlesiz mekan bağımsız ve bireyleştirilmiş bilgi ve davranış
modellerini de desteklemektedir Bu bağlamda guumlnuumlmuumlzuumln kuumlresel ekonomi aktoumlrleri pazarda
kendilerine avantaj sağlayacak youmlntem ve uygulamalara buumlyuumlk kaynaklar aktarmaktadırlar
Bu youmlntem ve uygulamaların ortaya ccedilıkarılması ise guumln geccediltikccedile daha yoğunluklu ccedilalışma
zamanı daha ccedilok enformasyon ve daha atılımcı karar alma suumlrecini gerektirmektedir Bir
bakıma artık işletmelerin pazarda tek rakipleri sadece aynı uumlruumln veya hizmeti uumlretenler
değildir Aynı zamanda guumln geccediltikccedile bilinccedillenen tuumlketicialıcının da ikna edilmesi kendisine
sunulan uumlruumln ve hizmeti kabul etmesi gerekmektedir
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı işletmelerin kurumsal bazda uumlrettikleri bilginin tecimsel
olarak değerlenmesi dolayısıyla işletmelerin fiziksel olamayan varlıkları ile de değerlenmesi
anlamına gelmektedir Yani bir işletme sadece uumlrettiği fiziksel uumlruumln veya hizmetle değil aynı
zamanda yine uumlruumln veya hizmet olarak ortaya ccedilıkan bilgi ya da bu uumlruumln ve hizmetlerin
uumlretiminde elde edilen ve pazardaki diğer rakiplere goumlre avantaj sağlayan fiziksel olmayan
varlık olarak bilgi ile değer kazanmaktadır Bu durumun en oumlnemli oumlrneği guumlnuumlmuumlzuumln yazılım
veya hizmet uumlreten firmaların defter değerlerinin goumlrece fiziki varlıklara dayalı buumlyuumlk firmalar
ile karşılaştırılabilir oranda buumlyuumlk olması ile accedilıklanabilir Diğer yandan kuumlresel bazda
ekonomik aktoumlr durumundaki işletmelerin de farklılaşmak iccedilin bilgiyi bir araccedil olarak
kullanmaları durumu soumlzkonusudur Artık istisnasız tuumlm faaliyet alanlarında yeni youmlntemler
yeni teknikler bulunmalıdır Bunun da kaynağı işletme iccedilinde oumlrtuumlk durumda bulunan bilginin
accedilık hale getirilerek tanımlanabilmesi uumlruumln veya hizmet olarak sunulması ve buna bağlı
olarak işletmenin faaliyet alanında markalaşması uumlrettiği uumlruumln ve hizmetin tescilini elinde
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
34
bulundurarak patent haklarına sahip olması ile muumlmkuumlnduumlr Bilgi ekonomisi olarak da
adlandırılan bu durum işletmelerin uumlruumln ve hizmeti pazarlama biccedilimlerini de ihraccedil ederek
doğrudan frenchizing ile kazanccedil sağlamalarına olanak tanır
Bilgi youmlnetimi yaklaşımı ile işletmelerin gerekli durumlarda dış kaynak
kullanmalarının da yolu accedilılmış gereksiz istihdam ve mekan ayırma sorununun ortadan
kalkması sağlanmıştır Bir işletmenin oumlzel uzmanlık gerektiren bir iş iccedilin oumlzel formasyona
sahip personel istihdamı gerekmemektedir Bu yaklaşım bilgi ekonomisinde yeni iş
alanlarının ortaya ccedilıkmasına da olanak vermektedir
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
35
KAYNAKLAR
Akerson F E (2005) Goumlstergebilime Giriş Multilingual Yayınevi İstanbul
Aksoy M Firma Duumlzeyinde Yenilikccedililik (Yenilik) ve Bilgi Youmlnetimi
httpsistemiemetuedutrknow_info4htm
Barutccedilugil İ (2002) Bilgi youmlnetimi İstanbul Kariyer Yayıncılık
Broadbent M (1998) The phenomenon of knowledge management What does it mean to the
information profession Information Outlook 2(5) 23-36 [Ccedilevrim iccedili] Elektronik
adres httpwwwslaorgpubsserial io1998may98broadbenhtml
Ccedilakı S ve İ Savaşccedilı Entelektuumlel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi Hipermarketler
Uumlzerine Bir Bakış httpwwwbilgiyonetimiorgcmpagesmkl_gosphpnt=217
_ftnref1_ftnref1
Ccedilapar B (2003) Bilgi youmlnetimi Nasıl bir insanguumlcuuml T Buumlyuumlkakın ve F Buumlyuumlkakın
(yayhazl) IIUlusal Bilgi Ekonomi ve Youmlnetim Kongresi Bildiriler kitabı 17-18
Mayıs 2003 Derbent İzmit iccedilinde (s421-432) İstanbul Kocaeli Uumlniversitesi
Ccedilelme B ve İşevi AS (2002) Bilgi ccedilağında yeni hazine Entelektuumlel sermaye ile rekabeti
yakalamak 11 Ekim 2002rsquode I Geleneksel UumlNAK konferansında sunulan bildirinin
yayımlanmamış metni
Ccedilıkrıkccedilı M ve A Daşdan ldquoEntelektuumlel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla
Sunulmasırdquo Bankacılar Dergisi 2002 Sayı 43 s21
Ccediluumlccedilen Kadir Bilgi Felsefesi Asa Kitabevi Bursa 2001
httpwww20uludagedutr~kadircucen_tur_blgflshtm
Davenport TH ve Prusak L (2001) İş duumlnyasında bilgi youmlnetimi Kuruluşlar ellerindeki
bilgiyi nasıl youmlnetirler G Guumlnay (ccedilev) İstanbul Rota Yayın Yapım
Duhon B (1998) Itrsquos all in our heads Inform 12(8) 10
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
36
Earl Michael J and Scott Ian A What Do We Know About CKOs Knowledge Horizons s
195-205
Grant Robert M Shifts in the World Economy The Drivers of Knowledge Management
Knowledge Horizons s6-8
Hansen MT Nohria N ve Tierney T (1999) Whatrsquos your strategy for managing
knowledge Harvard Business Review 77(2) 106-116 187
Harari O (1994) The brain-based organization Management Review 83(6)57-60 [Ccedilevrim
iccedili] Elektronik adres httpsearchepnetcomdirectaspjid=MGRampdb=buh
Little S Quintas P and Ray T (2002) Managing Knowledge An Essential Reader The
Open University Pres ndash Sage Publications s395
Morrow Mac N (2001) Knowledge management An introduction Annual Review of
Information Science and Technology 35 381-421
Murray Peter Designing for Business Benefits from Knowledge Management Knowledge
Horizons s 169-171
Oumlğuumlt A (2001) Bilgi ccedilağında youmlnetim Ankara Nobel Yayın Dağıtım
Parker S (2000) Knowledge is like light-information is like water Information
Development 16(4) 233-236
Srikantaiah TK (2000b) Knowledge management A faceted overview TK Srikantaiah ve
MED Koenig (yayhazl) Knowledge management for the information professional
iccedilinde (s7-17) Medford Information Today Inc (ASIS Monograph Series)
Todd RJ (1999) Back to our beginnings Information utilization Bertram Brookes and the
fundamental equation of information science Information Processing and
Management 35 851-870
Townley CT (2001) Knowledge management and academic libraries College and Research
Libraries 62 44-56
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates
37
Wiig Karl M Knowledge Management An Emerging Disciplin Rooted in a Long History
Knowledge Horizons s1-3
httpwwwrcbadoorcommakalevekitaplarbilgiyonetimihtm
httptrwikipediaorgwikiSocrates