Περίληψηblogs.sch.gr/spkal/files/2012/09/ekthesiglyk2013.pdfΓαλλική...

1 ΓΕΛ ΓΛΥΦΑΔΑΣ 2012-2013

1

Περίληψη Κείμενο : O ΠΑΤΈΡΑΣ ΜΟΥ , του Λ. Μπουσκάλια

Να διαβάσεις και να αξιολογήσεις τις παρακάτω

περιλήψεις (υπάρχουν λάθη και στις δύο).

1. Η αξία της μάθησης ως αυτοσκοπός και κοινωνικό αγαθό αποτελεί

την ουσία του κειμένου. Ο συγγραφέας μας παραθέτει ως αφόρμηση την

ιδιότυπη οικογενειακή σχέση που βίωσε μ΄ έναν πατέρα, που ενθάρρυνε τα

παιδιά του να εκτιμούν κάθε γνώση που λάμβαναν από

το σχολείο. Η σχέση αυτή (στην οποία συμμετείχε με το

δικό της τρόπο και η μητέρα) αποδείχτηκε - όπως

ομολογεί ο συγγραφέας- καθοριστική για το μέλλον

του στο χώρο της παιδαγωγικής. Όπως αναφέρει

σχετικά, οι γνώσεις που απέκτησε αργότερα σε αυτόν

τον τομέα, επιβεβαίωσαν την αντίληψη του πατέρα του ότι η γνώση είναι το

ισχυρότερο εφόδιο για τη σταδιοδρομία ενός ανθρώπου.

2. Σε αυτό το συγκινητικό κείμενο ο Λ. Μπουσκάλια μας

ευαισθητοποιεί στην αυταξία της γνώσης ως τρόπου και νοήματος ζωής. Με

ύφος που αρμόζει σε ικανό αφηγητή, ο συγγραφέας αρχικά περιγράφει τη

μορφή ενός φιλοσοφημένου πατέρα που ενθαρρύνει τα παιδιά του στο

οικογενειακό τραπέζι να εκτιμούν κάθε γνώση που απέκτησαν στο σχολειό. Με

επιμονή ο πατέρας – δάσκαλος (η μητέρα φαίνεται να κράτησε ένα ρόλο σχετικά

δευτερεύων – γιατί άραγε ;) κατέθεσε ένα έργο ψυχής, που αργότερα

αποδείχτηκε για το συγγραφέα πυξίδα στις παιδαγωγικές του σπουδές. Το

τέλος του κειμένου μας βρίσκει όλους σύμφωνους : μαθαίνουμε για να δίνουμε

νόημα σε αυτή τη σύντομη και άχαρη ζωή μας!


2

Τι αξιολογούμε :

Κατανόηση κειμένου (περιεχόμενο) (12)

Έκφραση, λεξιλόγιο, ορθογραφία, σύνταξη, ύφος (08)

Δομή – διαρθρωτικές λέξεις, συνοχή, συνεκτικότητα. (05)

Μια περίληψη για να είναι …περίληψη πρέπει :

Να δηλώνει στην αρχή της το θεματικό κέντρο του κειμένου

(κεντρική ιδέα)

Να διαρθρώνει τα νοήματα με τη χρήση των κατάλληλων λέξεων

( αλλά, αρχικά, επειδή, δηλαδή, συνεπώς).

Να αποφεύγει ασάφειες, γενικεύσεις και πλατειασμούς.

Να μην αντιγράφει το κείμενο (έλεος …)

Να χαρακτηρίζεται από συνοχή, ευκρίνεια νοημάτων, οικονομία

λόγου.

ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ ΥΦΟΣ ΠΟΥ ΔΗΛΩΝΕΙ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ


3

ΓΙΑ ΜΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Τι μάθαμε ; Kείμενα Σηφάκη και Παπανούτσου.

1. Συχνά οι γονείς κατευθύνουν τα παιδιά σε κλάδους

που δεν τους ταιριάζουνως επαγγελματίες δεν

αποδίδουν τα μέγισταυποβάθμιση επαγγελμάτων, χαμηλής ποιότητας παρεχόμενες

υπηρεσίεςμείωση παραγωγής, οικονομική στασιμότητα, οπισθοδρόμηση. Σε προσωπικό επίπεδο: στερούνται τη χαρά της δημιουργίας, γιατί αντιμετωπίζουν το επάγγελμα τους ως

καταναγκασμό απώλεια ψυχικής ισορροπίας, ανία, πλήξη.

2. Υπερκορεσμός επαγγελμάτωνανεργία.

3. Πίεση, άγχος, έλλειψη ελεύθερου χρόνου, τυποποίηση σκέψης, πνευματική μονομέρεια, δεν καλλιεργούνται κλίσεις, δεξιότητες-ψυχολογικά προβλήματα, η εισαγωγή γίνεται αυτοσκοπός-αν αποτύχουν θεωρούν ότι ήρθε η συντέλεια του

κόσμου(κρούσματα αυτοκτονιών)στοιχεία επιβαρυντικά για την ψυχική υγεία των νέων.

4. Βαθμοθηρία-ανταγωνιστικές σχέσεις, καθεστώς εμπορικών συναλλαγών μεταξύ καθηγητών – μαθητών, αναξιοκρατία, παραπαιδεία, ανάγκη φροντιστηριακής/εξωσχολικής βοήθειας που εξαντλεί οικονομικά τους γονείς-το σχολείο χάνει τον αυτόνομο εκπαιδευτικό του ρόλο και δεν διδάσκει κοινωνικές αρετές.

5. Εμποδίζεται η ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια των νέων, γιατί εξωθούνται στην ειδίκευση από μικρή ηλικία. Παραμένουμε στη μάθηση της μίμησης.

6. Όσοι δεν κατορθώνουν να εισαχθούν σε ελληνικές σχολές συνεχίζουν τις σπουδές τους στο εξωτερικό.

Αρνητικά: α) οικονομική εξόντωση οικογενειών.

β) σπουδές που δεν ανταποκρίνονται στα δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητας

γ) ειδικά, σπουδές σε χώρες των Βαλκανίων κυρίως προσφέρουν τα τυπικά προσόντα αλλά όχι τις απαραίτητες γνώσεις, όμως τα πτυχία των ανθρώπων από εκεί αναγνωρίζονται τυπικά ως ισότιμα με των αναπτυγμένων χωρών, άρα αυξάνεται ο ανταγωνισμός και η ανεργία των πτυχιούχων

δ) απομάκρυνση από οικογένεια και φιλικό περιβάλλον, μοναξιά, σπουδές σε ξένη γλώσσα, πίεση, μεγάλος βαθμός δυσκολίας, ψυχολογικά προβλήματα.

1ο ΓΕΛ ΓΛΥΦΑΔΑΣ 2012-2013

4

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: για τη μαζική στροφή των νέων σε ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά

ιδρύματα: Ο κίνδυνος που ελλοχεύει/ παραμονεύει /καραδοκεί στη σύγχρονη ελληνική

πραγματικότητα τόσο για το άτομο όσο και για την ομάδα, δεν έγκειται στην αδιαφορία των νέων για τη συνέχιση των σπουδών τους αλλά ούτε και στην επιθυμία τους γι’ αυτό. Το πρόβλημα είναι πως εξαιτίας της μαζικότητας της τάσης αυτής, αλλοιώνονται οι στόχοι και τελικά, η παρεχόμενη γνώση είναι ημιτελής, επιφανειακή, μονόπλευρη, τόσο στη μέση εκπαίδευση, που λειτουργεί ως προθάλαμος των ΑΕΙ και ΤΕΙ , όσο και στα ίδια αυτά τα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Άρα, το ζητούμενο δεν είναι να αποτραπούν οι νέοι από την τάση τους για περαιτέρω σπουδές, αλλά να βελτιωθεί η ποιότητα της παρεχόμενης γνώσης.

ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΣΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Αύξηση των δαπανών για την παιδεία, από την πλευρά της πολιτείας, ώστε οι

εκπαιδευτικοί να έχουν κίνητρο, για να εργάζονται πιο συνειδητά.

Κατάργηση της μονιμότητας των εκπαιδευτικών, αλλά ταυτόχρονη διασφάλιση ότι

τα κριτήρια δε θα είναι κομματικά, αλλά απολύτως αντικειμενικά. Με τον τρόπο αυτό, δε

θα θίγονται τα συμφέροντα ούτε θα κινδυνεύει η θέση όσων εργάζονται με ευσυνειδησία,

αλλά παράλληλα θα αποπέμπονται άτομα που για κάποιους λόγους δεν είναι κατάλληλα

για το συγκεκριμένο επάγγελμα.

Εισαγωγή υποχρεωτικών παιδαγωγικών μαθημάτων σε όλες τις καθηγητικές

σχολές, ώστε οι μέλλοντες εκπαιδευτικοί να έχουν σωστή ψυχοπαιδαγωγική κατάρτιση.

Υποχρεωτική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ώστε να παρακολουθούν τις

εξελίξεις και να ενημερώνονται ή να «φρεσκάρουν» τις γνώσεις τους.

Ειδικά ψυχολογικά τεστ σε τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να επιβεβαιώνεται η

καταλληλότητα των διδασκόντων σε αυτό το επίπεδο, δηλαδή η ικανότητά τους να

συναναστρέφονται και να διαπαιδαγωγούν νέους ανθρώπους. Οι τροποποιήσεις αυτές θα

μπορούσαν να βελτιώσουν την κατάσταση, όσον αφορά στο έμψυχο υλικό, δηλαδή στους

εκπαιδευτικούς. Φυσικά, η δυσλειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος οφείλεται και σε

άλλους παράγοντες που θα πρέπει να εντοπιστούν και να διορθωθούν. Πιο συγκεκριμένα:

· Πρέπει να καταργηθεί το καθεστώς του μοναδικού βιβλίου, ώστε οι μαθητές να

αποδεσμευτούν από τη στείρα αποστήθιση που δεν προωθεί την κριτική σκέψη και

ακινητοποιεί την αντίληψη του μαθητή.

· Το σχολείο και ειδικά το λύκειο δεν πρέπει να αποτελεί προθάλαμο των ΑΕΙ και των ΤΕΙ,

αλλά να ανακτήσει τον αυτόνομο εκπαιδευτικό του ρόλο, ώστε να επιτυγχάνονται οι

στόχοι της παιδείας και κυρίως να διαμορφώνονται άτομα ολοκληρωμένα, πνευματικά

καλλιεργημένα και ψυχικά υγιή. Επίσης, αν επιτευχθεί αυτό, οι μαθητές – αλλά και οι

εκπαιδευτικοί – θα πάψουν να αντιμετωπίζουν τη γνώση ωφελιμιστικά και θα

αντιληφθούν την αξία και τη σημασία της για τη ζωή.


5

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΟΡΙΣΜΟΣ

Η δυνατότητα κάθε ανθρώπου για ζωή, ελευθερία, μόρφωση, δημιουργία και

ανάπτυξη κάθε δραστηριότητας σύμφωνα με τις αρχές του δικαίου, τους νόμους και

τον αλληλοσεβασμό.

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΔΙΑΙΩΜΑΤΩΝ

1. Αγγλία 1215 (Μάγκνα Κάρτα) και 1688

(Ένδοξη Επανάσταση) / Πολιτικά δικαιώματα.

2. Αμερική 1776 (Διακήρυξη Δικαιωμάτων του

Ανθρώπου) / Ατομικά δικαιώματα.

3. Γαλλική Επανάσταση 1789 Διακήρυξη

Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη

(Πολιτικά/Ατομικά/Αστικά δικαιώματα).

4. Διακήρυξη Ο.Η.Ε. για δικαιώματα παιδιού.

ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Εθνικά πολιτικά όργανα και θεσμοί (Δικαιοσύνη, Συνήγορος πολίτη)

Μη κυβερνητικές οργανώσεις (Διεθνής Αμνηστία).

Συνδικαλισμός.


6

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΟΗΕ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

Επειδή οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών επιβεβαίωσαν στο χάρτη την πίστη τους στα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου και

την αξιοπρέπεια και την αξία της ανθρώπινης προσωπικότητας και αποφάσισαν να προωθήσουν την κοινωνική πρόοδο και καλύτερα

επίπεδα ζωής σε συνθήκες μεγαλύτερης ελευθερίας.

Επειδή τα Ηνωμένα Έθνη, διακήρυξαν στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, πως ο καθένας

δικαιούται να απολαμβάνει όλα τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που προβλέπονται στην Διακήρυξη χωρίς κανενός είδους διάκριση

φυλής, χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής ή κοινωνικής καταγωγής, περιουσίας,

οικογενειακής προέλευσης ή άλλης κοινωνικής θέσεως.

Επειδή το παιδί έχει ανάγκη, λόγω της φυσικής και πνευματικής του ανωριμότητας, από ιδιαίτερη προφύλαξη και φροντίδα,

συμπεριλαμβανομένης και της κατάλληλης νομικής προστασίας, τόσο πριν όσο και μετά τη γέννησή του.

Επειδή η ανάγκη για τέτοια ιδιαίτερη προστασία, διατυπώθηκε στη Διακήρυξη της Γενεύης για τα δικαιώματα του Παιδιού το

1924 και αναγνωρίστηκε στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στα καταστατικά των ειδικευμένων

οργανισμών και των διεθνών οργανώσεων που ενδιαφέρονται για την ευημερία των παιδιών.

Επειδή η ανθρωπότητα οφείλει στο παιδί ό,τι καλύτερο έχει να δώσει

Γι΄ αυτό τώρα η ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

Προβαίνει σ΄ αυτή τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Παιδιού για να μπορεί το παιδί να ζήσει ευτυχισμένο τα παιδιά του

χρόνια και να απολαμβάνει, για το δικό του καλό και το καλό της κοινωνίας, τα δικαιώματα που περιέχονται στη Διακήρυξη και καλεί

τους γονείς, τους άνδρες και τις γυναίκες σαν άτομα, τις εθελοντικές οργανώσεις, τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και τις εθνικές

Κυβερνήσεις να αναγνωρίσουν τα δικαιώματα αυτά και να επιδιώξουν την τήρησή τους με νομοθετικά και άλλα μέτρα, που θα ληφθούν

προοδευτικά, σύμφωνα με τις ακόλουθες αρχές:

ΑΡΧΗ ΠΡΩΤΗ

Το παιδί θα απολαμβάνει όλα τα δικαιώματα που προβλέπονται σε τούτη τη Διακήρυξη. Τα δικαιώματα αυτά αναγνωρίζονται

σε όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά χωρίς διάκριση φυλή, χρώματος, φύλλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών ή άλλων πεποιθήσεων, εθνικής

ή κοινωνικής καταγωγής, περιουσίας, οικογενειακής προέλευσης ή άλλης κοινωνικής θέσεως του ίδιου του παιδιού ή της οικογενείας

του.

ΑΡΧΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

Το παιδί θα απολαμβάνει ιδιαίτερη προστασία και θα του παρέχονται, με νομοθετικά ή άλλα μέσα, ευκαιρίες και δυνατότητες

για να μπορέσει να αναπτυχθεί σωματικά, ψυχικά, ηθικά, πνευματικά και κοινωνικά, με τρόπο φυσιολογικό και υγιεινό και σε συνθήκες

ελευθερίας και αξιοπρέπειας. Όταν θεσπίζονται νόμοι για το σκοπό αυτόν, πρωταρχική φροντίδα θα είναι η εξασφάλιση των

πραγματικών συμφερόντων του παιδιού.

ΑΡΧΗ ΤΡΙΤΗ

Στο παιδί θα αναγνωρίζεται από τη στιγμή της γεννήσεώς του το δικαίωμα να έχει όνομα και εθνικότητα.

ΑΡΧΗ ΤΕΤΑΡΤΗ

Το παιδί θα απολαμβάνει τα δικαιώματα της κοινωνικής ασφάλειας. Θα του αναγνωρίζεται το δικαίωμα να μεγαλώνει και να

αναπτύσσεται με υγεία.

Για το σκοπό αυτό θα παρέχεται στο παιδί και τη μητέρα του ιδιαίτερη φροντίδα και προστασία, στην οποία περιλαμβάνεται και η

ικανοποιητική προγεννητική και μετά – γεννητική μέριμνα. Το παιδί θα έχει το δικαίωμα ικανοποιητικής διατροφής, στεγάσεως,

ψυχαγωγίας και ιατρικής περιθάλψεως.

ΑΡΧΗ ΠΕΜΠΤΗ

Το παιδί που μειονεκτεί σωματικά, διανοητικά ή κοινωνικά θα απολαμβάνει την ιδιαίτερη μεταχείριση, εκπαίδευση και

φροντίδα που απαιτεί η ειδική κατάστασή του.

ΑΡΧΗ ΕΚΤΗ

Το παιδί έχει ανάγκη, για την πλήρη και αρμονική ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, από αγάπη και κατανόηση. Θα

μεγαλώνει, όπου είναι δυνατόν, με την ευθύνη και την φροντίδα των γονέων του και πάντοτε σε μια ατμόσφαιρα στοργής και ηθικής και

υλικής ασφάλειας. Το παιδί της τρυφερής ηλικίας, δεν θα αποχωρίζεται από την μητέρα του παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Η

κοινωνία και οι δημόσιες υπηρεσίες θα έχουν το καθήκον να παρέχουν ιδιαίτερη φροντίδα στα παιδιά χωρίς οικογένεια και στα παιδιά

που δεν έχουν επαρκή μέσα συντηρήσεως. Η παροχή κρατικών επιδομάτων και άλλης βοήθειας για τη συντήρηση των παιδιών

πολυμελών οικογενειών είναι επιθυμητή.

ΑΡΧΗ ΕΒΔΟΜΗ

Στο παιδί αναγνωρίζεται το δικαίωμα της εκπαίδευσης, η οποία θα παρέχεται δωρεάν και θα είναι υποχρεωτική, στη

στοιχειώδη τουλάχιστον βαθμίδα. Στο παιδί θα παρέχεται μια εκπαίδευση που θα προάγει τη γενική παιδεία του και θα του δώσει τη

δυνατότητα με βάση την αρχή της ισότητας των ευκαιριών να αναπτύξει τις ικανότητές του, την ατομική του κρίση και το αίσθημα της

ηθικής και κοινωνικής ευθύνης του και να γίνει ένα χρήσιμο μέλος της κοινωνίας.


7

Τα πραγματικά συμφέροντα του παιδιού θα αποτελούν την κατευθυντήρια αρχή εκείνων που είναι υπεύθυνοι για την

εκπαίδευση και την καθοδήγησή του. Η ευθύνη αυτή ανήκει κατά πρώτο λόγο στους γονείς του.

Το παιδί θα έχει κάθε ευκαιρία για παιχνίδι και ψυχαγωγία, που πρέπει να κατευθύνονται προς τους ίδιους σκοπούς που

επιδιώκει και η εκπαίδευση. Η κοινωνία και οι δημόσιες υπηρεσίες θα επιδιώξουν να προωθήσουν την απόλαυση του δικαιώματος

αυτού.

ΑΡΧΗ ΟΓΔΟΗ

Το παιδί θα είναι σε κάθε περίπτωση από τους πρώτους που θα απολαμβάνουν προστασία και περίθαλψη.

ΑΡΧΗ ΕΝΑΤΗ

Το παιδί θα προστατεύεται από κάθε μορφή εγκατάλειψης, σκληρότητας και εκμετάλλευσης. Δεν θα είναι αντικείμενο κανενός

είδους συναλλαγής.

Το παιδί δεν θα προσλαμβάνεται σε εργασία πριν φτάσει στη κατάλληλη κατώτατη ηλικία. Σε καμία περίπτωση δεν θα

εξαναγκάζεται ή θα του επιτρέπεται να απασχολείται σε εργασία ή επάγγελμα που θα ζημιώνει την υγεία ή την εκπαίδευσή του ή θα

παρεμποδίζει την σωματική, πνευματική ή ηθική ανάπτυξή του.

ΑΡΧΗ ΔΕΚΑΤΗ

Το παιδί θα προστατεύεται από κάθε ενέργεια που μπορεί να ενθαρρύνει φυλετικές, θρησκευτικές ή όποιας άλλης μορφής

διακρίσεις. Το παιδί θα ανατρέφεται με πνεύμα κατανόησης, ανοχής, φιλίας μεταξύ των λαών, ειρήνης και παγκόσμιας αδελφοσύνης

και με πλήρη συναίσθηση ότι η δραστηριότητα και οι ικανότητές του πρέπει να αφιερώνονται στην εξυπηρέτηση των συνανθρώπων

του.

Η ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ

ΠΟΛΙΤΗ ΤΟΥ 1793

1. Σκοπός της κοινωνίας είναι ή γενική ευημερία. Ή κυβέρνηση υπάρχει μόνο και μόνο για να δίνει στον άνθρωπο την εγγύηση πώς θ'

απολαμβάνει τα φυσικά και αναφαίρετα δικαιώματα του.

2. Τα δικαιώματα αυτά είναι ή ισότης, ή ελευθερία, ή ασφάλεια και ή ιδιοκτησία.

3. Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, και φυσικά και μπροστά στο νόμο.

4. Ο νόμος είναι ελεύθερη κ' επίσημη εκδήλωση της κοινής θελήσεως. Είναι ίδιος για όλους, είτε όταν προστατεύει είτε όταν τιμωρή.

Δε μπορεί να διατάζει παρά όσα είναι δίκαια κι ωφέλιμα στην κοινωνία. Δε μπορεί ν' άπαγορεύει παρά όσα είναι βλαβερά γι' αυτήν.

5. Όλοι οι πολίτες είναι δεκτοί σε κάθε δημόσιο λειτούργημα. Οι ελεύθεροι λαοί, εκλέγοντας τους δημόσιους λειτουργούς, δεν

αναγνωρίζουν άλλους λόγους προτιμήσεως απ την αρετή, την εξυπνάδα και τη μόρφωση.

6. Ή ελευθερία είναι μια δύναμη πού ανήκει στον άνθρωπο, και πού του επιτρέπει να ενεργή χωρίς να βλάπτει τα δικαιώματα του

άλλου. Για πηγή της έχει τη φύση, για κανόνα της τη δικαιοσύνη, και για προστασία της το νόμο.

7. Καθένας έχει δικαίωμα να δημοσιεύει τις σκέψεις και τα φρονήματα του, με τον τύπο, με τον προφορικό λόγο ή όπως αλλιώς νομίζει.

Οι πολίτες μπορούν να συνέρχονται ειρηνικά και να ασκούν ελευθέρα όποιο θρήσκευμα πιστεύουν.

8. Ο νόμος πρέπει να προστατεύει την κοινή και την προσωπική ελευθερία απέναντι στην καταπίεση εκείνων που κυβερνούν.

9. Κανείς δεν καταδιώκεται, δε συλλαμβάνεται, ή: φυλακίζεται παρά όταν κι' όπως ορίζει ο νόμος.

10. Όσοι ζητούν, εκδίδουν, υπογράφουν ή διατάζουν την εκτέλεση παρανόμων πράξεων είναι ένοχοι και τιμωρούνται.

11. Κανείς δεν δικάζεται και δεν τιμωρείται αν δεν άπολογηθή πρώτα, αν δεν κλητευθεί νόμιμα, κι' άν δέν υπάρχει αντίστοιχος νόμος,

πού να δημοσιεύτηκε πριν άπ την κολάσιμη πράξη του.

12. Δικαίωμα ιδιοκτησίας είναι το προνόμιο κάθε πολίτη να μεταχειρίζεται και να διαθέτη όπως νομίζει καλύτερα την περιουσία του, τα

εισοδήματα του, τούς καρπούς τής εργασίας και τής δραστηριότητος του.

13. Όλοι μπορούν να διαθέσουν όπως νομίζουν τη δουλειά τους και τον καιρό τους, μα ούτε οι ίδιοι μπορούν να πουλήσουν τον εαυτό

τους, ούτε να πουληθούν από άλλους, γιατί το πρόσωπο τους είναι ιδιοκτησία αναπαλλοτρίωτη. Ό νόμος δεν αναγνωρίζει ιδιαίτερη τάξη δούλων ή

υπηρετών, αλλά μόνο ανταλλαγή υπηρεσιών κι' αμοιβών ανάμεσα στον εργαζόμενο και τον εργοδότη.

14. Κανείς δεν στερείται και το ελάχιστο μέρος τής ιδιοκτησίας του χωρίς δική του συγκατάθεση, παρά μόνο όταν άποδείχτη πώς κάποια

δημόσια ανάγκη απαιτεί αυτή τη στέρηση, κι' αφού δοθεί μια δίκαιη αποζημίωση.

15. Κανένας φόρος δεν επιβάλλεται όταν δεν αποβλέπει σε δημόσια ωφέλεια. Όλοι οι πολίτες έχουν δικαίωμα να συνεργάζονται στον

προσδιορισμό των φόρων, να επιβλέπουν τη χρήση τους και να ελέγχουν τη διαχείριση, τους.

16. Τα δημόσια βοηθήματα είναι χρέος ιερό. Ή κοινωνία πρέπει να προνοή για τη συντήρηση των δυστυχισμένων πολιτών.

17. Ή παιδεία είναι γενική ανάγκη. Ή κοινωνία πρέπει να ενισχύει μ' όλες τις δυνάμεις της τις προόδους του ανθρώπινου λόγου,

κάνοντας τη μάθηση προσιτή σε κάθε πολίτη.

18. Ή κυριαρχία ανήκει στο λαό, είναι αδιαίρετη, απαράγραπτη κι αναπαλλοτρίωτη.

19. Καμιά μερίδα του λαού δε μπορεί να μεταχειριστή την εξουσία ολόκληρου του λαού. Ή μειοψηφία έχει το δικαίωμα να έκφραση τη

θέληση της ελεύθερα κι ανεμπόδιστα.

20. Κάθε άρπαγας της εθνικής κυριαρχίας πρέπει να σκοτώνεται αμέσως άπ τους ελεύθερους πολίτες.

21. Ο λαός έχει πάντα το δικαίωμα ν' άναθεωρή και να μεταρρυθμίζει το Σύνταγμα του.

22. Κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να συνεργάζεται στη σύνταξη του νόμου και στο διορισμό των εντολοδόχων του.

23. Οι δημόσιες θέσεις είναι ουσιαστικά προσωρινές.


8

24. Τα εγκλήματα των εντολοδόχων του λαού δεν πρέπει ποτέ να μένουν ατιμώρητα.

25. Το δικαίωμα της υποβολής αναφορών στους αρμοδίους δεν μπορεί ποτέ ν' απαγορευτεί, ν' αναβληθεί ή να περιοριστεί.

26. Ή αντίσταση εναντίον της καταπιέσεως είναι συνέπεια των φυσικών δικαιωμάτων του ατόμου.

27. Ολόκληρη ή κοινωνία καταπιέζεται. όταν ασκείται καταπίεση σ' ένα μόνο μέλος της. Και κάθε μέλος καταπιέζεται, όταν ασκείται

καταπίεση σ' όλη την κοινωνία.

28. Όταν ή κυβέρνηση παραβιάζει τα δικαιώματα του λαού, ή επανάσταση είναι για το λαό, και για κάθε μερίδα του, το πιο ιερό κι' αναγκαίο καθήκον.

ΘΕΜΑ : Στη γειτονιά σας λαθρομετανάστες διαδήλωσαν πρόσφατα διεκδικώντας ανθρώπινα δικαιώματα. Με αφορμή αυτό το γεγονός καταγράφεις τρις σκέψεις σου για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα με άρθρο σου στη σχολική εφημερίδα.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΙΚΡΗ ΑΛΗΘΕΙΑ

Έγινε και αυτό! Η κεντρική πλατεία της πόλης μας ξαφνικά αποτέλεσε

το βήμα έκφρασης για να διαμαρτυρηθούν άνθρωποι που κατάγονται

από μία ξένη χώρα. Να λοιπόν που γίναμε και εμείς πολυπολιτισμική

κοινωνία! Τι ζητούσαν αυτοί οι άνθρωποι; Τα αυτονόητα, ανθρώπινα

δικαιώματα : ζωή, ελευθερία, αξιοπρέπεια, μόρφωση, δουλειά. Το

ζήτημα όμως είναι τι απαντάμε εμείς… Όχι εσείς και εγώ, όλοι μας ως

κοινωνία. Έφτασε αυτή η ώρα.

Η εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπου γης και άνθρωπος

αποτελεί τη βάση του αξιακού συστήματος της κοινωνίας μας. Ποιος μπορεί

να διαφωνήσει σε αυτό; Όταν στον 19ο αιώνα οι Γάλλοι διαφωτιστές

θεμελίωναν το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης, της αξιοπρέπειας του

ανθρώπου, της ελευθερίας, προφανώς ονειρεύονταν μία παγκόσμια

εφαρμογή αυτών των δικαιωμάτων. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ονόμασαν

την διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη,


9

Οικουμενική! Έτσι κάθε δικαίωμα αντικατοπτρίζει τη θέληση για την

οικουμενική εφαρμογή του σε όλα τα πλάτη και μήκη της γης. Στο μυαλό

των απανταχού υπερασπιστών των ανθρώπινων δικαιωμάτων ο Γάλλος ή ο

Άγγλος καταπιεζόμενος δεν έχει περισσότερο δίκιο από το καταπιεζόμενο

της Ινδίας ή το φτωχό του Πακιστάν. Ας το δηλώσουμε καθαρά : τα

ανθρώπινα δικαιώματα αφορούν όλους όσοι αποκαλούνται άνθρωποι.

Audiatur altera pars όμως! Ας ακουστεί και η άλλη πλευρά. Ας φανταστούμε

μία χώρα στην οποία η κυβέρνηση διατείνεται ότι υπερασπίζεται πλήρως τα

ανθρώπινα δικαιώματα. Ας φανταστούμε ότι η χώρα αυτή είναι η χώρα μας.

Δικαίωμα στην ελευθερία εγκατάστασης λοιπόν. Στη χώρα μας ήδη

λαθροβιούν περίπου εκατό χιλιάδες μετανάστες. Πώς θα εξασφαλίζαμε την

ελευθερία άλλων πεντακοσίων χιλιάδων ψυχών; Γιατί όχι ενός

εκατομμυρίου; Περισσεύει στις μέρες μας ο πόνος και η δυστυχία στον

πλανήτη. Δικαίωμα εργασίας : πόσα στόματα μπορεί να θρέψει η Ελλάδα;

Είναι εύκολο να υπόσχεσαι άρτον και θεάματα, πόσο όμως μπορείς να

υλοποιήσεις αυτά που υπόσχεσαι; Πόσο μπορεί να αντέξει μια κοινωνία με

ποσοστό ανεργίας στο 30%; Για ποια αναβάθμιση του εκπαιδευτικού

συστήματος θα μιλάμε όταν οι τάξεις θα φιλοξενούν 40 και 50 μαθητές με

ανομοιογενή μαθησιακά χαρακτηριστικά Τελικά, τι νόημα έχει μια

θεωρητική συζήτηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα όταν η υλοποίησή τους

είναι πρακτικά αδύνατη!

Συμπαθώ τους μετανάστες. Κατανοώ τα προβλήματά τους. Είναι τα

προβλήματα του ανθρώπου εν γένει. Δυστυχώς όμως δεν είμαστε μόνο

άνθρωποι, κάτοικοι ενός υπερεθνικού πλανήτη. Είμαστε πολίτες, με ατομικά

και πολιτικά δικαιώματα σε μία κοινωνία με πολλά προβλήματα. Είμαστε

ακόμα πολύ μακριά από μια κοινωνία σεβασμού εν γένει των δικαιωμάτων

του ανθρώπου. Ας είμαστε ρεαλιστές.


10

ΘΘΑΑΝΝΑΑΤΤΙΙΚΚΗΗ ΠΠΟΟΙΙΝΝΗΗ

Κατά το 2004, περισσότεροι από 3.797 άνθρωποι εκτελέστηκαν σε 25 χώρες και τουλάχιστον 7.395 καταδικάστηκαν σε θάνατο σε 64 χώρες, ανέφερε σήμερα η Διεθνής Αμνηστία.Δίνοντας στη δημοσιότητα τα ετήσια παγκόσμια στατιστικά στοιχεία της για τη χρήση της θανατικής ποινής, η Διεθνής Αμνηστία κάλεσε την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών, που συνεδριάζει αυτές τις μέρες στη Γενεύη, να καταδικάσει τη θανατική ποινή ως παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Μια χούφτα χώρες ευθύνονται για τη συντριπτική πλειονότητα των εκτελέσεων που πραγματοποιήθηκαν κατά το 2004. Η Κίνα εκτέλεσε τουλάχιστον 3.400 ανθρώπους, όμως πηγές στο εσωτερικό της χώρας εκτίμησαν ότι ο πραγματικός αριθμός προσεγγίζει τις 10.000.

Το Ιράν εκτέλεσε τουλάχιστον 159 ανθρώπους και το Βιετνάμ τουλάχιστον 64. Στις ΗΠΑ πραγματοποιήθηκαν 59 εκτελέσεις, αριθμός μειωμένος σε σύγκριση με τις 65 του 2003.

Το 2004, ο Ράιαν Μάθιους έγινε ο 115ος κρατούμενος στις ΗΠΑ από το 1973 που απελευθερώθηκε από τα κελιά των μελλοθανάτων επειδή ήταν αθώος. Είχε καταδικαστεί σε θάνατο στη Λουιζιάνα το 1999 για φόνο που διαπράχθηκε όταν ήταν 17 ετών. Η θανατική του καταδίκη ακυρώθηκε τον Απρίλιο του 2004 με βάση τη διαπίστωση του

εφετείου ότι οι εισαγγελικές αρχές είχαν αποκρύψει στοιχεία στη δίκη, καθώς και με βάση στοιχεία DNA που έδειξαν ότι άλλος ήταν ο δολοφόνος.

Τον Νοέμβριο του 2004, η ελληνική Βουλή ενέκρινε την επικύρωση του 13ου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, καταργώντας έτσι τη θανατική ποινή για όλα ανεξαιρέτως τα εγκλήματα. Το 13ο Πρωτόκολλο είναι μια διεθνής συνθήκη που προβλέπει την κατάργηση της θανατικής ποινής σε όλες τις περιστάσεις χωρίς να επιτρέπεται οποιαδήποτε εξαίρεση.

Τον Νοέμβριο του 2004, η ελληνική Βουλή ενέκρινε την

επικύρωση του 13ου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής

Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, καταργώντας έτσι τη

θανατική ποινή για όλα ανεξαιρέτως τα εγκλήματα. Το

13ο Πρωτόκολλο είναι μια διεθνής συνθήκη που προβλέπει

την κατάργηση της θανατικής ποινής σε όλες τις περιστάσεις

χωρίς να επιτρέπεται οποιαδήποτε εξαίρεση.


11

Ενώ οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν, η κατάργηση της θανατικής ποινής σημείωσε πρόοδο. Κατά το 2004, πέντε χώρες κατάργησαν τη θανατική ποινή για όλα ανεξαιρέτως τα εγκλήματα: η Ελλάδα, το Μπουτάν, η Σαμόα, η Σενεγάλη και η Τουρκία. Στο τέλος του έτους, 120 χώρες είχαν καταργήσει τη θανατική ποινή στη νομοθεσία ή στην πράξη.Αρκετές χώρες, αν και διατηρούν τη θανατική ποινή στη νομοθεσία τους, τήρησαν παύση εκτελέσεων (μορατόριουμ). Τον Ιούλιο τέθηκε σε ισχύ στο Τατζικιστάν νόμος «περί της αναστολής εφαρμογής της θανατικής ποινής», ενώ τον Ιανουάριο φέτος ο Πρόεδρος Ακσάρ Ακάγιεφ της Κιργιζίας ανακοίνωσε ότι η παύση εκτελέσεων, που ίσχυε από το 1998, θα παρατεινόταν για ένα ακόμη έτος. Ανάμεσα στις χώρες με παύση εκτελέσεων ήταν ακόμα το Μαλάουι και η Νότια Κορέα.

Η Διεθνής Αμνηστία χαιρέτισε την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, φέτος τον Μάρτιο, που κήρυξε αντισυνταγματική τη χρήση της θανατικής ποινής εναντίον ανηλίκων παραβατών, δηλαδή ανθρώπων που ήταν κάτω των 18 ετών όταν τελέστηκε το έγκλημα. Με αυτήν την απόφαση, όλες οι χώρες του κόσμου έχουν πλέον απορρίψει επισήμως την εφαρμογή της θανατικής ποινής σε ανήλικους παραβάτες. Όμως η Διεθνής Αμνηστία συνεχίζει να ανησυχεί διότι ανήλικοι παραβάτες συνέχισαν να εκτελούνται σε μερικές χώρες.

Η Διεθνής Αμνηστία χαιρέτισε επίσης τις αποφάσεις διαφόρων χωρών να θεσπίσουν συνταγματικές διατάξεις που αποκλείουν τη θανατική ποινή. Στην επισκόπηση συνταγματικών μέτρων που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα, η Διεθνής Αμνηστία ανέφερε ότι το 2004 η Τουρκία απαγόρευσε συνταγματικά τη θανατική ποινή, όπως έκανε και το Βέλγιο φέτος τον Φεβρουάριο. Άλλες χώρες που πρόσφατα απαγόρευσαν συνταγματικά τη θανατική ποινή περιλαμβάνουν την Ιρλανδία και το Τουρκμενιστάν.

Οι διεθνείς συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα απαγορεύουν τη θανατική καταδίκη ή εκτέλεση οποιουδήποτε ήταν κάτω των 18 ετών όταν διαπράχθηκε το έγκλημα. Το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και πολιτικά Δικαιώματα, η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ο Αφρικανικός Χάρτης Δικαιωμάτων και Πρόνοιας του Παιδιού και η Αμερικανική Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων περιλαμβάνουν σχετικές απαγορευτικές διατάξεις. Περισσότερες από 110 χώρες, η νομοθεσία των οποίων συνεχίζει να προβλέπει τη θανατική ποινή για ορισμένα τουλάχιστον αδικήματα, έχουν νόμους που αποκλείουν συγκεκριμένα την εκτέλεση ανηλίκων παραβατών ή μπορεί να θεωρηθεί ότι αποκλείουν τέτοιες εκτελέσεις επειδή μετέχουν σε μία ή περισσότερες από τις παραπάνω συνθήκες. Μικρός αριθμός χωρών, όμως, συνεχίζουν να εκτελούν ανήλικους παραβάτες.

Οκτώ χώρες, από το 1990 μέχρι σήμερα, είναι γνωστό ότι έχουν εκτελέσει κρατουμένους που ήταν κάτω των 18 ετών όταν διαπράχθηκε το έγκλημα: οι ΗΠΑ, το Ιράν, η Κίνα, το Κονγκό (Λαϊκή Δημοκρατία), η Νιγηρία, το Πακιστάν, η Σαουδική Αραβία και η Υεμένη. Η Κίνα, το Πακιστάν και η Υεμένη έχουν αυξήσει στα 18 έτη την ελάχιστη ηλικία στη νομοθεσία τους, ενώ το Ιράν αναφέρεται ότι έχει δρομολογήσει τη διαδικασία για να το πράξει. Οι ΗΠΑ έχουν εκτελέσει περισσότερους ανήλικους παραβάτες από κάθε άλλη χώρα (19 μεταξύ 1990 και 2003).Η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε 4 εκτελέσεις ανηλίκων παραβατών το 2004: μία στην Κίνα και τρεις στο Ιράν. Άλλος ένας ανήλικος παραβάτης εκτελέστηκε στο Ιράν τον Ιανουάριο του 2005.

Επιπτώσεις της κατάργησης της θανατικής ποινής στα ποσοστά εγκληματικότητας

Εξετάζοντας τα στοιχεία για τη σχέση μεταξύ των μεταβολών στη χρήση θανατικής ποινής και των ποσοστών ανθρωποκτονιών, μία μελέτη που διενεργήθηκε για λογαριασμό των Ηνωμένων Εθνών το 1988 και ανανεώθηκε το 2002 δήλωνε: «Το γεγονός ότι τα στατιστικά στοιχεία συνεχίζουν να δείχνουν προς την ίδια κατεύθυνση αποτελεί πειστική απόδειξη ότι τα κράτη δεν χρειάζεται να φοβούνται [ότι θα υπάρξουν] ξαφνικές και σοβαρές αλλαγές στην καμπύλη εγκληματικότητας σε περίπτωση που ελαττώσουν την εξάρτησή τους από τη θανατική ποινή».Τα πρόσφατα στοιχεία εγκληματικότητας από τις χώρες που έχουν καταργήσει τη θανατική ποινή δεν δείχνουν να έχει επιζήμιες επιπτώσεις η κατάργηση. Στον Καναδά, για παράδειγμα, το ποσοστό ανθρωποκτονιών ανά 100.000 κατοίκων μειώθηκε από τη μέγιστη τιμή 3,09 το 1975, το έτος πριν καταργηθεί η θανατική ποινή για φόνο,


12

σε2,41 το 1980 και από τότε έχει μειωθεί ακόμη περισσότερο. Το 2003, 27 χρόνια μετά την κατάργηση, το ποσοστό ανθρωποκτονιών ήταν 1,73 ανά 100.000 κατοίκους, 44%μικρότερο απ' ό,τι το 1975 και το χαμηλότερο των τελευταίων 30 χρόνων.(Βιβλιογραφία: Roger Hood, The Death Penalty: A World-wide Perspective, Oxford, Clarendon Press, τρίτη έκδοση, 2002, σ. 214)

Εκτέλεση αθώων

Όσο διατηρείται η θανατική ποινή, ο κίνδυνος να εκτελεστούν αθώοι δεν μπορεί ποτέ να εξαλειφθεί.

Από το 1973, 117 κρατούμενοι έχουν αφεθεί ελεύθεροι στις ΗΠΑ αφού αποκαλύφθηκαν αποδείξεις ότι ήταν αθώοι για τα εγκλήματα για τα οποία καταδικάστηκαν σε θάνατο. Υπήρξαν έξι τέτοιες περιπτώσεις το 2004. Μερικοί κρατούμενοι είχαν φτάσει στα πρόθυρα της εκτέλεσης αφού πέρασαν πολλά χρόνια ως μελλοθάνατοι. Ανάμεσα στα συχνά γνωρίσματα αυτών των υποθέσεων συγκαταλέγονται: η παράβαση καθήκοντος από τις εισαγγελικές ή αστυνομικές αρχές, η χρήση αναξιόπιστων μαρτυρικών καταθέσεων, υλικών αποδεικτικών στοιχείων ή ομολογιών, καθώς και η ανεπαρκής εκπροσώπηση από τους συνηγόρους υπεράσπισης. 'λλοι κρατούμενοι στις ΗΠΑ οδηγήθηκαν στην εκτέλεση παρ' όλο που υπήρχαν σοβαρές αμφιβολίες για την ενοχή τους.Ο τότε Κυβερνήτης της πολιτείας Ιλινόις των ΗΠΑ, Τζορτζ Ράιαν, κήρυξε παύση (μορατόριουμ) των εκτελέσεων τον Ιανουάριο του 2000. Η απόφασή του ήρθε μετά την απαλλαγή του 13ου μελλοθάνατου που διαπιστώθηκε ότι είχε καταδικαστεί άδικα σε αυτήν την πολιτεία αφ' ότου οι ΗΠΑ επανέφεραν τη θανατική ποινή το 1977. Κατά το ίδιο διάστημα είχαν εκτελεστεί 12 άλλοι κρατούμενοι στο Ιλινόις. Τον Ιανουάριο του 2003, ο Κυβερνήτης Ράιαν έδωσε χάρη σε τέσσερις μελλοθάνατους και μετέτρεψε τις υπόλοιπες 167 θανατικές καταδίκες στο Ιλινόις σε ποινές φυλάκισης.

Η θανατική ποινή στις ΗΠΑ

59 κρατούμενοι εκτελέστηκαν στις ΗΠΑ το 2004, ανεβάζοντας έτσι στους 944τον αριθμό των εκτελεσθέντων αφ' ότου επανήλθε η χρήση της θανατικής ποινής το 1977.

Την 1η Ιανουαρίου 2005 ήταν καταδικασμένοι σε θάνατο περισσότεροι από3.400 κρατούμενοι.

38 από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ προβλέπουν στη νομοθεσία τους τη θανατική ποινή. Η θανατική ποινή προβλέπεται επίσης στο ομοσπονδιακό στρατιωτικό και πολιτικό δίκαιο των ΗΠΑ.

Η περίπτωση της Γαλλίας

Γαλλία: πάλαι ποτέ αποικιοκρατική δύναμη. Λόγω και του αποικιοκρατικού

παρελθόντος ένας στους δέκα κατοίκους είναι μουσουλμάνος στο θρήσκευμα. Οι

αξίες της γαλλικής επανάστασης. Διαχωρισμός κράτους και εκκλησίας. Το μοντέλο

ενσωμάτωσης των κοινοτήτων στηρίζεται στην ένταξη ατόμων στο κοινωνικό σύνολο. Το

μοντέλο αυτό, που δεν έχει καμία σχέση με το πολυπολιτισμικό αγγλοσαξονικό και

σκανδιναβικό μοντέλο, επικρίνεται σήμερα στη βάση ότι επιτρέπει την ανάπτυξη


13

ανισοτήτων και την εμφάνιση ρατσιστικών φαινομένων.

Εφόσον υποτίθεται ότι δεν υπάρχουν πολιτισμικές ή θρησκευτικές διαφορές ανάμεσα

στους πολίτες δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τους μετανάστες, μας είπε η δόκτωρ

Αλεξάντρα Πόλι. «Όταν μιλάμε για μετανάστες εννοούμε κι αυτούς που ήρθαν πρόσφατα

και τη δεύτερη και τρίτη γενιά μεταναστών, δυο διαφορετικές κατηγορίες που

αντιμετωπίζουν όμως τα ίδια προβλήματα διακρίσεων. »Κι εδώ δεν έχουμε ακριβή

στοιχεία, όμως γνωρίζουμε ότι το πρόβλημα είναι σοβαρό», μας είπε η δόκτωρ Αλεξάντρα

Πόλι και πρόσθεσε: «Μια σημαντική διαφορά τα τελευταία χρόνια είναι ότι το θέμα των

διακρίσεων κυριαρχεί πλέον στα μέσα ενημέρωσης. »Σήμερα όλοι μιλάνε για ρατσισμό και

για ρατσιστικές διακρίσεις».

Θρησκευτικά σύμβολα

Πρόσφατα ο προβληματισμός αυτός επικεντρώθηκε στη μουσουλμανική μαντίλα.

Η υπόθεση των δύο Γάλλων δημοσιογράφων που είχαν απαχθεί από Ιρακινούς οι οποίοι

απειλούσαν ότι θα τους σκοτώσουν εάν δεν απεσύρετο ο νόμος που απαγορεύει στους

μαθητές και μαθήτριες να πηγαίνουν στο σχολείο φορώντας θρησκευτικά σύμβολα, όπως

χριστιανικοί σταυροί και μουσουλμανικές μαντίλες, συγκλόνισε την κοινή γνώμη.

Οι μουσουλμάνοι της Γαλλίας, είτε ήταν υπέρ της μαντίλας είτε κατά, ξεσηκώθηκαν και

καταδίκασαν την έξωθεν επέμβαση. Το άρθρο εννέα του νέου κανονισμού των σχολείων

αναφέρεται στην έννοια «λαϊσιτέ», στον διαχωρισμό κράτους και εκκλησίας, νόμος που

θεσπίστηκε πριν από έναν αιώνα τότε που απαγορεύτηκε στους κληρικούς της καθολικής

εκκλησίας να διδάσκουν στα γαλλικά σχολεία όπως έκαναν επί αιώνες. Ο νέος νόμος που

απαγορεύει τη μαντίλα έχει στόχο την ένταξη των μουσουλμάνων στη γαλλική κοινωνία.

Σε πολλές όμως περιπτώσεις είχε το αντίθετο αποτέλεσμα: πολλοί μουσουλμάνοι

αισθάνονται ότι το κράτος τους περιθωριοποιεί ή τους στερεί την ιδιαίτερή τους

ταυτότητα. Το αποτέλεσμα αυτό αντανακλά μια αντίφαση, όπως εξήγησε στην Ελληνική

Υπηρεσία του BBC η καθηγήτρια του πανεπιστημίου του Λιντς, Μύρια Γεωργίου.


14

«Σύμφωνα με τις αξίες της γαλλικής επανάστασης οι οποίες είναι ακόμα κυρίαρχες στη

χώρα όλοι οι πολίτες είναι μέλη της Δημοκρατίας, μίας χώρας, ενός κράτους. »Με βάση

αυτές τις αξίες, οι γαλλικές κυβερνήσεις προωθούν εδώ και πολλά χρόνια την ένταξη της

διαφορετικότητας μέσα σε ένα κοινό μοντέλο γύρω από τη γαλλικότητα, μια κοινή

ταυτότητα των πολιτών. »Σε αυτό το μοντέλο οφείλεται και η απαγόρευση της χρήσης της

μουσουλμανικής μαντίλας στα σχολεία. »Το επιχείρημα είναι ότι όλοι οι Γάλλοι είναι ίσοι

και δεν πρέπει κανείς να ξεχωρίζει λόγω των θρησκευτικών του αξιών.

»Η αντίφαση εδώ είναι ότι οι ίδιες αυτές αξίες παράλληλα προωθούν την ελευθερία και

την αλληλεγγύη μεταξύ όλων των πολιτών. »Δηλαδή η διαφορετικότητα και η ελευθερία

έκφρασης αναγνωρίζονται τόσο όσο αναγνωρίζεται και η ισότητα μέσα στο γαλλικό

κράτος», υπογράμμισε η καθηγήτρια του Λιντς.

ΔΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ


15

Όνομα :…………………………… Τμήμα:……………………. … /.. /2012

Α. ΚΕΙΜΕΝΟ

1. Όταν οι γυναίκες μαζεύονται γύρω από ένα τραπέζι

(συνήθως εκείνο της κουζίνας) «για να τα πουν», δεν υπάρχει

περίπτωση να μην αναφερθούν στο άλλο φύλο. Τότε ακριβώς, ανάμεσα

σε μια ρουφηξιά καφέ και στην αιθαλομίχλη από τα τσιγάρα, «τα

αίματα ανάβουν» και τα ανισομεγέθη «φτυάρια» αρχίζουν το έργο τους! Η μία

κόβει και η άλλη ράβει και το κουβεντολόι για την «ακαματοσύνη» των

«ανεπρόκοπων» ανδρών της ζωής τους (οι οποίοι, ως διά μαγείας, «ήταν

διαφορετικοί στην αρχή» και «μετά άλλαξαν πλευρό») μετατρέπεται σε...

κοινωνική πάλη: το πρότυπο της Λυσιστράτης εμψυχώνει το «ασθενές φύλο»

και ο αγώνας καλά κρατεί. «Ους ο Θεός συνέζευξε...» υπενθυμίζουν οι άνδρες,

αλλά ύστερα από λίγο ακούγεται κάτι πιο καθημερινό: «Για σιγά, ρε κορίτσια!».

2. Αυτά, βεβαίως, δεν συμβαίνουν μόνο στην Ελλάδα. Μια προσεκτικότερη ματιά

σε ολόκληρο τον κόσμο είναι αρκετή για να διαπιστώσει κανένας την

«κινητικότητα» πασών των γυναικών, που στόχο της έχει την πάταξη της

περίφημης θεωρίας του «βιολογικού καθορισμού» της άποψης δηλαδή ότι οι

άνδρες «τα βρίσκουν μπαστούνια» με τις δουλειές του σπιτιού, επειδή ο

εγκέφαλός τους δεν είναι κατάλληλα διαμορφωμένος για τέτοιου τύπου

ενασχολήσεις. Την ίδια στιγμή, οι γυναίκες ανά την υφήλιο διαρρηγνύουν τα

ιμάτιά τους ότι όλες αυτές οι θεωρίες είναι μόνο δικαιολογίες, που απλούστατα

προσπαθούν επί ματαίω όμως να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα και να

διαιωνίσουν τα κοινωνικά στερεότυπα.

Γιατί δεν μπορούν να σιδερώσουν

πουκάμισα οι άνδρες ;


16

Παρ' όλο, βέβαια, που αρκετές γυναίκες αποδέχονται στωικά τον άνισο

καταμερισμό της οικιακής αγγαρείας (κατά το «η καλή νοικοκυρά είναι δούλα και κυρά»),

εντούτοις κάποιες άλλες δείχνουν να αγανακτούν περισσότερο από τον ανδρικό εμπαιγμό.

Έτσι το ποτήρι της οργής δεν αργεί να ξεχειλίσει και το δίλημμα «βιολογικοί παράγοντες ή

περιβάλλον;» μπαίνει σε πρώτο πλάνο.

3. Το «Γιατί οι άνδρες δεν μπορούν να σιδερώσουν», η νέα τηλεοπτική παραγωγή του

Βρετανού Τζιμ Μέιερ, προκάλεσε ευθύς εξ αρχής τις αντιδράσεις. Βασισμένη σε

επιστημονικές μελέτες, η εν λόγω παραγωγή επιχειρεί μέσα σε τέσσερα

επεισόδια να εξετάσει αφ' ενός γιατί οι άνδρες του πλανήτη δεν τα

καταφέρνουν με το σιδέρωμα, το σκούπισμα, το πλύσιμο των πιάτων και την

καθαριότητα του σπιτιού εν γένει, και αφ' ετέρου γιατί το «ισχυρό φύλο» είναι

ανταγωνιστικό, ανίκανο, αναίσθητο και χωρίς πολλές ελπίδες να καταφέρει

κάποτε να μοιάσει στην τάξη με το γυναικείο.

4. Η συγκεκριμένη τηλεοπτική παραγωγή, ωστόσο, προκάλεσε ιδιαίτερα έντονες

φεμινιστικές αντιδράσεις. Υποστηρίζοντας ότι οι γυναίκες είναι εξαιρετικά

ικανές στην ανατροφή των παιδιών και σε παραδοσιακές ασχολίες (όπως αυτές

της νοσοκόμας, της δασκάλας ή της κοινωνικής λειτουργού...), ενώ οι άνδρες

διαθέτουν εγκέφαλο, ο οποίος τους επιτρέπει να τα καταφέρνουν με τα

τεχνολογικά προϊόντα, καθώς και με οτιδήποτε πολύπλοκο και σύνθετο, οι

φεμινίστριες ξέσπασαν: «Είναι αν μη τι άλλο προσβλητικό να σου λένε ποιο

επάγγελμα σου ταιριάζει και ποιο όχι. Είναι σαν να είσαι προγραμματισμένη για

συγκεκριμένα πράγματα και μόνον!».

5. Η Τζόαν Σμιθ, συγγραφέας του βιβλίου «Διαφορετικά για τα κορίτσια»,

υποστηρίζει σχετικά: «Οι περισσότεροι άνδρες βολεύονται με το να κάνουν οι

γυναίκες το σιδέρωμα των ρούχων τους, αντί να το κάνουν οι ίδιοι. Μάλιστα,

θέλουν να πιστεύουν ότι υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος λόγος, για τον οποίο τα

πράγματα συμβαίνουν κατ' αυτόν τον τρόπο». Εξάλλου, όπως τονίζει, «όλοι οι

εργασιακοί χώροι δημιουργήθηκαν με σκοπό να στελεχωθούν από άνδρες. Αυτός

λοιπόν είναι ο λόγος που οι άνδρες τα πάνε καλύτερα». (…) ΤΟ ΒΗΜΑ , 12-07-1998\


17

Β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να αποδώσεις το κείμενο περιληπτικά. (100 λέξεις) (25 Μονάδες)

2. Να βρεις τη σωστή απάντηση : α) Ο «βιολογικός καθορισμός» είναι : 1)

η διαφορά του γυναικείου εγκεφάλου από τον ανδρικό.

2) η άποψη που διαπιστώνει βιολογική αδυναμία των ανδρών να είναι

ικανοί στις οικιακές εργασίες.

3) το πρόσχημα των γυναικών για να ισχυρίζονται ότι είναι ανώτερες

από τους άνδρες.

4) οι παράγοντες του περιβάλλοντος.

2β) Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί η5η παράγραφος; Τεκμηριώστε!

(Μονάδες)

3. Να βρεις από δυο συνώνυμα στις παρακάτω λέξεις και να τα εντάξεις σε

φράσεις : εμψυχώνω – διαρρηγνύω - στωικά – ενασχολήσεις –

στερεότυπα. (10Μονάδες)

4. ΕΚΘΕΣΗ. Επιλέγεις ένα από τα δύο θέματα :

α) Πρόσφατα γεγονότα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό αναδεικνύουν

μειωμένη ανοχή της κοινωνίας σε περιπτώσεις προσβολής της

θρησκευτικής ταυτότητας (παράσταση Corpus Christi, αμερικάνικη ταινία

για τη ζωή του Μωάμεθ). Σε ένα άρθρο σου στη σχολική εφημερίδα

εξετάζεις το ζήτημα της θρησκευτικής ανεκτικότητας, όπως αυτό

συνδέεται με το ατομικό δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης. (500

λέξεις)

β) Ο σχολικός χώρος στη σύγχρονη ελληνική εκπαίδευση αντανακλά

την αντίληψη που έχουμε για τα άτομα με ειδικές ανάγκες (ΑΜΕΑ), δηλ.

ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι λογικό να εκπαιδεύονται σε ειδικούς χώρους,

μακριά από τους «υγιείς μαθητές». Σε ένα άρθρο σου στη σχολική

εφημερίδα εξηγείς ότι αυτή η πρακτική αποτελεί σαφή παραβίαση


18

ανθρώπινων δικαιωμάτων και προτείνεις λύσεις

που θα διευκόλυναν την παρουσία των ΑΜΕΑ στο

σχολείο σου.(500 λέξεις)

ΘΥΜΗΣΟΥ ΟΤΙ ΜΙΑ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΠΡΕΠΕΙ

ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΧΘΕΙ ΜΕ ΤΗ ΜΟΡΦΗ ΑΙΤΙΟΥ -

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ

ΔΔΙΙΑΑΦΦΗΗΜΜΙΙΣΣΗΗ –– ΚΚΑΑΤΤΑΑΝΝΑΑΛΛΩΩΤΤΙΙΣΣΜΜΟΟΣΣ

Τι είναι ; Η διαφήμιση είναι μία πράξη

επικοινωνίας ανάμεσα σε ένα πομπό και ένα δέκτη. Το

μήνυμα μπορεί να είναι εμπορικό, πολιτικό, θρησκευτικό,

κοινωνικό. Στις καταναλωτικές κοινωνίες η εμπορική

διαφήμιση καταλαμβάνει ένα μεγάλο χώρο της δημόσιας

ζωής. Ο καταναλωτισμός είναι η ατομική επιλογή ζωής

της ανεύρεσης ευχαρίστησης από τη συνεχή αγορά

καταναλωτικών προϊόντων που καλύπτουν αληθινές ή

πλαστές ανάγκες. Μια καταναλωτική κοινωνία όπως η

καπιταλιστική βασίζεται στη διαρκή κατανάλωση για να μπορέσει να κρατά σε

λειτουργία το παραγωγικό της σύστημα.

Τα αίτια της

διαφήμισης είναι :

Η ανάγκη της

οικονομίας Για συνεχή

κατανάλωση.

Ο μεγάλος εμπορικός

ανταγωνισμός.

Η ανάγκη γενικότερης,

άμεσης επικοινωνίας

των ανθρώπων.

Η εξέλιξη των Μ.Μ.Ε.

Τα αίτια της

καταναλωτικής κοινωνίας είναι :

Η αφθονία

καταναλωτικών

αναγκών.

Η διαφήμιση.

Η αναζήτηση νοήματος

στη ζωή.

Ο Santa Klaus είναι

μία απεικόνιση

…διαφημιστική.


19

Ωραία όλα αυτά, αλλά τι μπορούμε να κάνουμε :

Δεοντολογία και κανόνες στη διαφήμιση.

Προστασία ευαίσθητων ομάδων.

Εκπαίδευση και αγωγή καταναλωτή.

Υπευθυνότητα ατομική και αναζήτηση γόνιμων

τρόπων ζωής.

Ταμείο Ανεργίας

Benetton 19/09/2012

Η νέα διαφημιστική καμπάνια της Benetton έχει εστιάσει στους ανέργους, που είναι μέχρι 30 ετών. Σύμφωνα με τον Alessandro Benetton, κατά αυτόν τον τρόπο θα βρεθεί μια λύση κόντρα στην οικονομική κρίση που σοβεί, παγκοσμίως. Έτσι, κάνει έκκληση σε, περίπου, 100 εκατομμύρια ανέργους (μέχρι 30 χρόνων, πάντα) να δώσουν τις ιδέες τους.

Η νέα διαφημιστική εκστρατεία της οικογενειακής επιχείρησης θα φέρει τον τίτλο «UNHATE», και - σύμφωνα με τον πρόεδρο του ομίλου Benetton - θα φωτίσει τη δεινή θέση στην οποία βρίσκονται οι άνεργοι μέχρι 30 ετών, οι οποίοι προσπαθούν - καθημερινά - να βρουν απεγνωσμένα δουλειά. Οι διαγωνιζόμενοι, λοιπόν, θα πρέπει να είναι από 18 ετών και άνω και, φυσικά, άνεργοι. Οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να καταθέσουν την ιδέα τους στο site www.unhatefoundation.org Θα ακολουθήσει διαδικτυακή δημοσκόπηση και έτσι θα επιλεγεί η καλύτερη ιδέα. Κάθε ένας από τους ανέργους θα πάρει, ως έπαθλο για την ιδέα του, 5.000 ευρώ. Ο διαγωνισμός θα διαρκέσει έως τις 14 Οκτωβρίου.

Οι συνέπειες της

διαφήμισης είναι :

Ενημέρωση, επικοινωνία,

γνωστοποίηση προϊόντων,

ιδεών,

Ανάπτυξη και εξέλιξη

προϊόντων.

Ανάπτυξη οικονομίας –

θέσεις εργασίας.

Αλλά και :

Εθισμός και χειραγώγηση

των μαζών.

Εμπορευματοποίηση

σχέσεων – αισθημάτων.

Οι συνέπειες της

καταναλωτικής κοινωνίας

είναι :

Η αφθονία καταναλωτικών

αναγκών – άνοδος

βιοτικού επιπέδου.

Τεχνολογική ανάπτυξη.

Θέσεις εργασίας.

Αλλά και :

Εξάντληση φυσικών

πόρων.

Υπερχρέωση πολιτών,

άκριτος

καταναλωτισμός

Αλλοτρίωση –

μαζικοποίηση

ανθρώπου.

http://www.protagon.gr/resources/2012-09/serben2-thumb-large.jpg


20

Η νέα παγκόσμια διαφημιστική εκστρατεία της εταιρείας θα περιλαμβάνει αφίσες, μπλουζάκια, μια ταινία και έναν διαγωνισμό για την επιλογή «100 ανέργων της χρονιάς».Ίσως πρόσφατα να έχει πέσει το μάτι σας σε διαφημίσεις παύλα καταχωρίσεις της εταιρείας στα περιοδικά ή στα αντίστοιχα τηλεοπτικά σποτ, τα οποία δείχνουν νέους, με περίσσεια αποφασιστικότητα, να διαδηλώνουν και να διαμαρτύρονται σε πλατείες. Κάποιοι άλλοι να είναι στην αναμονή για ένα interview εργασίας ή να στέκονται στην ουρά - μπροστά στο γκισέ του Ταμείου Ανεργίας.

Η νέα διαφημιστική εκστρατεία προήλθε μέσω 50 εμπειρογνωμόνων της Benetton, που έχουν στα χέρια τους στατιστικά στοιχεία, νούμερα. Αυτά δείχνουν ότι ο αριθμός των ανέργων, ηλικίας μέχρι 29 χρόνων, υπερβαίνει τα 100 εκατομμύρια - σε ολόκληρο τον κόσμο. Είτε συμφωνούσαν κάποιοι με τις διαφημίσεις αυτές, είτε όχι, το σίγουρο είναι ότι - και σήμερα, όπως τότε - θα ασχοληθούν ξανά με τη σημερινή κίνηση περί ανεργίας της Benetton. Πολλοί θα μιλήσουν (και) σήμερα για αυτήν, με πάρα πολλές απόψεις να διίστανται.

Κάποιοι θα πουν ότι πρόκειται για, απλώς, άλλο ένα γιγαντιαίο διαφημιστικό τρυκ και δεν θα ασχοληθούν περαιτέρω. Κάποιοι άλλοι, καταρρίπτοντας τη δήθεν διαφορετικότητα της φιλοσοφίας της εταιρείας, θα το προχωρήσουν πιο κάτω και θα ισχυριστούν ότι «στην Benetton ασχολούνται μόνο με όσους είναι μέχρι 29 ετών, ενώ υπάρχουν πολλοί άνεργοι που ανήκουν σε μεγαλύτερο ηλικιακό group». Θα πουν «γιατί μόνο τόσα λίγα λεφτά ως έπαθλο στην καλύτερη ιδέα;». «Για ποιο λόγο να μην προσλάβουν τους έχοντες την καλύτερη ιδέα, για να λύσουν μια και καλή το θέμα της ανεργίας τους;».

Οι υπερασπιστές της, αντίστοιχα, θα αντιτάξουν «πόσες εταιρείες ξέρετε να έχουν πάρει αντίστοιχες πρωτοβουλίες, σήμερα;». Για να τους απαντήσουν κάποιοι άλλοι πως «υπάρχουν πολλές εταιρείες που προσφέρουν έργο στις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες και στους ανέργους, αλλά δεν το διαλαλούν». Μύλος...

Το σίγουρο είναι ότι (και) η εν λόγω διαφήμιση - που αναφέρεται σε αυτήν την πασίγνωστη, χρυσοφόρα επιχείρηση - έχει επιτελέσει και πάλι το σκοπό της: Θα καταφέρει να ασχοληθούν όλοι, με θετικά ή αρνητικά σχόλια, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, μαζί της. Θα παίξει - για άλλη μια φορά - με τους κώδικες των media, θα προκαλέσει αντιδράσεις μπερδεύοντας και χωρίζοντας στη μέση την κοινή γνώμη, την κοινωνία ολόκληρη. Ή, έστω, ένα μεγάλο μέρος της.

Να αναπτύξεις σε 200 λέξεις τεκμηριωμένα την άποψή σου για τη

διαφημιστική εκστρατεία της Benetton


21

Η ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗ ΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

Ο τρόπος της κατανάλωσής μας έχει υποχρεωτικά σαν αποτέλεσμα το γεγονός ότι

ποτέ δεν είμαστε ικανοποιημένοι, αφού δεν είναι το δικό μας πραγματικό, συγκεκριμένο

πρόσωπο που καταναλώνει ένα πραγματικό, συγκεκριμένο πράγμα. Έτσι αναπτύσσουμε

μια ολοένα μεγαλύτερη ανάγκη για περισσότερα πράγματα, για περισσότερη

κατανάλωση. Είναι αλήθεια ότι εφόσον το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού βρίσκεται κάτω

από ένα ανεκτό επίπεδο συντήρησης, θα υπάρχει μια φυσική ανάγκη για περισσότερη

κατανάλωση. Είναι επίσης αλήθεια ότι υπάρχει μια βάσιμη ανάγκη για περισσότερη

κατανάλωση, όσο ο άνθρωπος αναπτύσσεται πολιτιστικά και έχει πιο εκλεπτυσμένες

ανάγκες για καλύτερη τροφή, για αντικείμενα καλλιτεχνικής απόλαυσης, βιβλία κ.τ.λ. Η

επιθυμία μας όμως για κατανάλωση έχει χάσει κάθε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες

του ανθρώπου. Αρχικά η ιδέα της κατανάλωσης περισσότερων και καλύτερων πραγμάτων

είχε τη σημασία πως ένας άνθρωπος θα περνούσε καλύτερη, πιο ικανοποιημένη ζωή. Η

κατανάλωση ήταν μέσο για ένα σκοπό, το σκοπό της ευτυχίας. Τώρα έχει γίνει

αυτοσκοπός. Η σταθερή αύξηση των αναγκών του μας ωθεί σε μια συνεχώς μεγαλύτερη

προσπάθεια, μας κάνει να εξαρτιόμαστε από αυτές τις ανάγκες και από τους ανθρώπους

και τα ιδρύματα με τη βοήθεια των οποίων τις ικανοποιούμε.

Η αλλοτριωμένη στάση προς την κατανάλωση δεν υπάρχει μόνο στην απόκτηση

και κατανάλωση από μέρους μας εμπορευμάτων, αλλά καθορίζει πολύ πέρα από αυτό την

απασχόληση του χρόνου ανάπαυσής μας. Τι θα πρέπει να αναμένουμε; Αν ένας άνθρωπος

εργάζεται χωρίς να σχετίζεται αληθινά με αυτό που κάνει, αν αγοράζει και καταναλώνει

εμπορεύματα με αφηρημένο και αλλοτριωμένο τρόπο, πώς είναι δυνατό να

χρησιμοποιήσει το χρόνο ανάπαυσής του κατά τρόπο ενεργητικό και αξιόλογο;

Εξακολουθεί να παραμένει πάντα ο παθητικός αλλοτριωμένος καταναλωτής.

«Καταναλώνει» παιχνίδια, ταινίες κινηματογράφου, εφημερίδες και περιοδικά, βιβλία,


22

διαλέξεις, φυσικές θέες, κοινωνικές συγκεντρώσεις, κατά τον ίδιο αλλοτριωμένο και

αφηρημένο τρόπο που καταναλώνει τα εμπορεύματα που έχει αγοράσει. Δε

συμμετέχει ενεργητικά και επιθυμεί να «προσλάβει» όλα όσα μπορεί να δεχτεί και να έχει

όσο το δυνατό περισσότερη ευχαρίστηση, κουλτούρα κτλ. Στην πραγματικότητα, δεν είναι

ελεύθερος να απολαύσει την ανάπαυση «του». Η κατανάλωση του χρόνου ανάπαυσής του

καθορίζεται από τη βιομηχανία, όπως καθορίζονται και τα εμπορεύματα που αγοράζει. Το

γούστο του είναι προκαθορισμένο, επιθυμεί να δει και να ακούσει αυτό που υποτίθεται

πως πρέπει να δει και να ακούσει. Η ψυχαγωγία είναι μια βιομηχανία όπως και οι άλλες, ο

καταναλωτής ωθείται στο να αγοράσει διασκέδαση, όπως ωθείται στο να αγοράσει ρούχα

και παπούτσια. Η αξία της διασκέδασης καθορίζεται από την επιτυχία της στην αγορά, και

όχι από κάτι που θα ήταν δυνατό να μετρηθεί με ανθρώπινους όρους.

Σε κάθε παραγωγική και αυθόρμητη δραστηριότητα συμβαίνει κάτι μέσα μου ενώ

διαβάζω , απολαμβάνω την εξοχή, μιλώ σε φίλους κτλ. Μετά την εμπειρία, δεν είμαι όπως

ήμουν πριν. Στην αλλοτριωμένη μορφή της ευχαρίστησης, τίποτα δε συμβαίνει μέσα

μου. Έχω καταναλώσει τούτο ή εκείνο. Τίποτα δεν άλλαξε μέσα μου και το μόνο που έχει

μείνει είναι η ανάμνηση αυτού που έκανα. Ένα από τα πιο εκπληκτικά παραδείγματα του

είδους αυτού ευχαρίστησης κατανάλωσης είναι η λήψη φωτογραφιών, που έχει αναδειχτεί

σε μια από τις πιο σημαντικές δραστηριότητες κατά την ανάπαυση. Το σύνθημα της

Κόντακ «πιέστε το κουμπί, τα υπόλοιπα είναι δική μας δουλειά», που έχει συμβάλει τόσο

πολύ από το 1889 στην εκλαΐκευση της φωτογραφίας σε όλον τον κόσμο, είναι συμβολικό.

Είναι ένα από τα παλαιότερα προτρεπτικά στο αίσθημα παντοδυναμίας που αποκτάμε με

το πάτημα των κουμπιών. Δεν κάνεις τίποτα, δε χρειάζεται να ξέρεις τίποτα, τα πάντα

γίνονται μόνα τους. Το μόνο που έχει να κάνεις είναι να πατήσεις το κουμπί.

Εριχ Φρομ, Η Υγιής Κοινωνία, μτφρ. Δημ. Θεοδωρακάτου,


23

ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ :

ΜΙΑ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ ΣΧΕΣΗ

Στη σύγχρονη εποχή οι σχέσεις που αναπτύσσουν τα κράτη μεταξύ τους γίνονται

βαθμιαία όλο και στενότερες. Η πρόοδος ενός κράτους εξαρτάται από τις σχέσεις του

σε οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό επίπεδο με τα άλλα κράτη. Ταυτόχρονα σήμερα

επικρατεί κλίμα εκρηκτικών προβλημάτων και ανασφάλειας και επομένως η ύπαρξη

μιας υπερεθνικής ένωσης ευρωπαϊκών κρατών αποτελεί αισιόδοξη προοπτική. Η

Ελλάδα επιδίωξε την ένταξή της στην Ε.Ε. γιατί θεώρησε ότι εξυπηρετεί εθνικά,

πολιτικά, οικονομικά και πολιτισμικά απαιτούμενα. Η Ελλάδα ανήκει στην Ευρώπη

και συνδέεται μ’ αυτήν με ιστορικούς και πολιτισμικούς δεσμούς. Η εθνική μας

πρόοδος εξαρτάται από τη συμμετοχή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο η

συμμετοχή αυτή δεν είναι εκ προοιμίου ωφέλιμη για την Ελλάδα. Μπορεί να

οδηγήσει στην οπισθοδρόμηση και την παρακμή αν υπάρξει άκριτη και δουλική

μίμηση των αναπτυγμένων λαών.

Θετικές προοπτικές από την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Οικονομία

Διάθεση των ελληνικών προϊόντων σε μια ευρύτερη αγορά.

Παροχή τεχνογνωσίας από τις οικονομικά ισχυρές χώρες.

Ευχερής και χωρίς περιορισμούς (κατάργηση δασμών) διακίνηση των προϊόντων από χώρα σε χώρα , εκπόνηση και εφαρμογή κοινών προγραμμάτων οικονομι- κής ανάπτυξης , ανταλλαγή εμπειριών , κατασκευή έργων υποδομής, καθιέρωση κοινών μέσων συναλλαγής (κοινού νομίσματος), ελεύθερη μετακίνηση πολιτών.

Αποτελεσματική αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων , καθώς οι προ- σπάθειες και οι αγώνες θα είναι κοινοί.

Χρηματοδότηση σημαντικών έργων υποδομής και ενίσχυση των εθνικών κλάδων παραγωγής .

Σύγκλιση των οικονομιών των χωρών της Ευρώπης με την οικονομική και νομισματική ένωση που θα περιλαμβάνει ένα ενιαίο και σταθερό νόμισμα.

Πολιτικός τομέας

Διεύρυνση της δημοκρατικής λειτουργίας του πολιτεύματος. Με δεδομένο το υψηλό επίπεδο πολιτικής


24

και πολιτιστικής ανάπτυξης της Ευρώπης , η Ένωση αποτελεί εγγύηση ομαλής πολιτικής ζωής , με σεβασμό στις αρχές της ελευθερίας και της δημοκρατίας και κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Δημοκρατική και αποτελεσματική λειτουργία υπερεθνικών οργάνων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκό Δικαστήριο) με στόχο την αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων.

Η ενίσχυση του πολιτικού κύρους της Ελλάδας και η εφαρμογή κοινής εξωτερικής πολιτικής , για την προαγωγή της ειρήνης και της ασφάλειας στην Ευρώπη και την υφήλιο.

Η δημιουργία σχέσεων αλληλεγγύης μεταξύ κρατών της Ευρώπης.

Κοινωνικός τομέας

Η διεύρυνση των κοινωνικών δικαιωμάτων με την προσαρμογή τους στα ευρωπαϊκά δεδομένα.

Η χάραξη κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για την καταπολέμηση αρνητικών φαινομένων όπως η οικολογική καταστροφή, η βία , το έγκλημα , τα ναρκωτικά, η τρομοκρατία.

Εκπαίδευση: ανταλλαγές σε θέματα οργάνωσης και περιεχομένου.

Εθνικός τομέας

Η ένταξη της χώρας μας ευνοεί την ειρήνη και την ασφάλεια της και εγγυάται την εδαφική της ακεραιότητα.

Η κοινή εξωτερική πολιτική ενισχύει το κύρος της χώρας και συμβάλλει στην επίλυση εθνικών προβλημάτων.

Αρνητικές προοπτικές από την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Οικονομικός τομέας

Είναι πιθανή η εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τα ξένα κέντρα , καθώς ο ανταγωνισμός θα είναι

ιδιαίτερα οξύς. Η αδυναμία αυτόνομης οικονομικής πορείας και των μικρών επιχειρήσεων να

αντεπεξέλθουν στον ανταγωνισμό.

Πολιτικός τομέας

Κίνδυνος υπερσυγκεντρωτισμού της εξουσίας από ορισμένες ισχυρές χώρες.

Αποδυνάμωση πολιτικής αυτονομίας εθνικών κυβερνήσεων.

Πίεση από πιθανό μεταναστευτικό κύμα από τα κράτη του Τρίτου κόσμου προς την ευρωπαϊκή ήπειρο .

Κοινωνικός τομέας


25

Αλλαγές στις διαπροσωπικές σχέσεις (ορθολογιστικές, ιδιοτελείς) στην ψυχαγωγία, στον τρόπο σκέψης

και συμπεριφοράς ατόμων,

Πολιτιστικός τομέας

Ανεξέλεγκτη εισροή χαμηλής ποιότητας ξενικών πολιτιστικών στοιχείων.

Κίνδυνος πολιτιστικής αλλοτρίωσης και ισοπέδωσης της ιδιαιτερότητας κάθε χώρας. Ελλοχεύει ο

κίνδυνος διαμόρφωσης μιας απρόσωπης και μαζικής «πανευρωπαϊκής » κουλτούρας που θα

ισοπεδώσει τις πολιτιστικές ιδιαιτερότητες κάθε ξεχωριστού λαού. Δοκιμασία και απειλή γλώσσας,

Ορθοδοξίας, ηθών και εθίμων, μορφών τέχνης (μουσική).


26

ΔΙΩΡΗ ΓΡΑΠΤΗ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ

ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Όνομα …………………………. 26/03/2013

Άχρις Αστραγάλων! Ν. Δήμου

1. Έχουμε βαθύτατα παρεξηγήσει το νόημα της δημοκρατίας. Η ισότητα ευκαιριών

δεν σημαίνει και ισότητα ικανοτήτων ή γνώσεων. Μερικοί -

πως να το κάνουμε - και μελετούν και σκέπτονται και

δημιουργούν περισσότερο από άλλους. Δημοκρατία δεν

σημαίνει: "τι είσαι εσύ και τι είμαι εγώ;"

2. Διατύπωσε ορισμένες απόψεις του ο

Κορνήλιος Καστοριάδης. Στοχαστής με σημαντικό έργο,

παγκόσμια παρουσία και αναγνώριση. Οι απόψεις αυτές -

τεκμηριωμένες, συγκροτημένες, σοβαρές - ενόχλησαν, διότι

αντιβαίνουν στο καθ' ημάς εθνικιστικόν ρεύμα. Και

αμέσως ένα πλήθος άσχετοι - δικηγόροι, μηχανολόγοι, απόστρατοι, ιεροκήρυκες,

κλπ. άρχισαν να διατυπώνουν σε διάφορα έντυπα τον αντίλογο. Χωρίς γνώσεις,

χωρίς τεκμηρίωση, βασισμένοι στο αθάνατο εκείνο: "ως εμοί δοκεί". Δεν

ισχυρίζομαι πως ο Καστοριάδης έχει δίκιο - μπορεί κάλλιστα να κάνει λάθος.

Αλλά απορώ με το θράσος όσων του απαντούν. Καλά, δεν

φοβούνται μήπως γίνουν ρεζίλι;

3. Δεν το φοβούνται - και δικαίως. Ζούμε σε μία

κοινωνία ισοπέδωσης όπου απουσιάζει εντελώς και ο κριτικός

έλεγχος και η αίσθηση του γελοίου. Τον Συκουτρή τον

έφαγαν οι φορτοεκφορτωτές της Πάτρας. Όλοι οι σύλλογοι

και τα σωματεία της χώρας κατακεραύνωσαν τον

"ανθέλληνα" Duroselle και ζήτησαν να καεί η ιστορία του,

πριν εκδοθεί. (Αλήθεια, εκείνοι που τότε ξεκίνησαν την υστερία, δεν αισθάνονται

άσχημα τώρα που διάβασαν - αν διάβασαν - το βιβλίο;) Και ποιος είναι ο Duroselle;


27

Και ποιος είναι ο Καστοριάδης; Χάρη σε μία τερατώδη - και πολύ βολική -

παρανόηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων θεωρούμε την

ελευθερία της έκφρασης συνώνυμη με την ικανότητα προς

έκφραση. Εκφραστείτε λοιπόν ελεύθερα για την Θεωρία της

Σχετικότητας, την Αρχή της Απροσδιοριστίας, τον Νόμο των

Μεγάλων Αριθμών. Ελεύθεροι πολίτες είστε - δικαιούσθε να

έχετε γνώμη περί πάντων και άλλων τινών.

4. Αυτό δεν θα πείραζε πολύ αν λειτουργούσε

και ο κριτικός έλεγχος, που θα έβαζε τα πράγματα στη θέση

τους - όπως ο Απελλής, που σταμάτησε την εικαστική

ανάλυση του σανδαλοποιού του λέγοντας: "Μέχρι τους αστράγαλους, φίλε!"

Όμως ο λαϊκισμός αποστρέφεται τον ορθό λόγο. Θεριεύει κολακεύοντας

ανύπαρκτες ποιότητες. Να γιατί στην Ελλάδα είναι τόσο δύσκολη η αξιοκρατία.

ΖΗΤΗΜΑΤΑ

1. Nα αποδοθεί το κείμενο περιληπτικά. (25 ΜΟΝΑΔΕΣ).

2. Να εντοπίσεις στο κείμενο τις υπογραμμισμένες λέξεις και να δώσεις συνώνυμές τους

στα πλαίσια μιας φράσης (20 ΜΟΝΑΔΕΣ)

3) Να αναλύσεις τον τρόπο πειθούς της 3ης παραγράφου. (15 ΜΟΝΑΔΕΣ)

4. ΕΚΘΕΣΗ : Ήταν ο εθνικός μας ποιητής που εξέφρασε ίσως τον αμεσότερο ορισμό

του λαϊκού σε αντίθεση με τον λαϊκισμό : Αληθινό είναι το εθνικό. Συχνά όμως στην

πολιτική, στην τέχνη, στα ΜΜΕ, διαπιστώνουμε ότι ο λαϊκισμός θριαμβεύει. Σε

άρθρο σου στη σχολική εφημερίδα παραθέτεις παραδείγματα λαϊκισμού στη

σύγχρονη ελληνική κοινωνία και προτείνεις τρόπους αντιμετώπισης του

φαινομένου. (500 λέξεις). (40 ΜΟΝΑΔΕΣ)

Οι γελοιογραφίες από τον Στάθη.


28

ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ

ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΜΕΛΗ ΤΟΥΣ

Μεσσήνης

Σταύρος

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Η οικογένεια αποτελεί το βασικό κύτταρο της οργανωμένης

κοινωνικής συμβίωσης. Η καθιέρωση του θεσμού αυτού έγινε από τα

πρώτα σχεδόν βήματα της ζωής του ανθρώπου στη γη , και μέχρι

σήμερα εξακολουθεί να διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο τόσο στο

κοινωνικό σύνολο όσο και στη ζωή των μεμονωμένων ατόμων. Η

οικογένεια άσχετα από τις δυσκολίες που αντιμετώπισε κατά καιρούς , σαν θεσμός έχει

αναγνωριστεί και λειτουργεί με τη μία ή την άλλη μορφή σε όλες τις χώρες του κόσμου ,

είτε αυτές είναι πολιτισμένες είτε είναι απολίτιστες.

Ο κυριότερος προορισμός της οικογένειας είναι η διαιώνιση του είδους. Αλλά μετά

την συγκρότηση της οικογένειας και ιδίως μόλις γεννηθούν τα παιδιά εμφανίζονται

πλήθος ευκαιρίες για χαρές πρωτόγνωρες και απολαύσεις μοναδικές, που ο άνθρωπος

μόνο στα πλαίσια της οικογένειας μπορεί να νιώσει.

Ο καθένας από τους δύο συζύγους ανακαλύπτει στο πρόσωπο του άλλου τον

αφοσιωμένο σύντροφο και συμπαραστάτη στις αντιξοότητες και δυσκολίες που συναντάει ,

τον ανεκτίμητο βοηθό στις υποθέσεις που τον απασχολούν , τον ανιδιοτελή και ειλικρινή

σύμβουλο στα προβλήματα που τον ταλαιπωρούν και τον άδολο σύμμαχο στον αγώνα της

ζωής. Οι γονείς βρίσκουν στα πρόσωπα των παιδιών τους την πηγή της χαράς , το

στήριγμα των ελπίδων τους και το σκοπό της ζωής τους. Τα παιδιά αντίθετα βρίσκουν στα

πρόσωπα των γονιών τους φύλακες της ασφάλειάς τους , τους εγγυητές των δικαιωμάτων

http://sites.google.com/site/stmessinis/


29

τους , τους συντελεστές της μόρφωσης και της προόδου τους , τους καθοδηγητές τους στο

γεμάτο παγίδες δρόμο της ζωής τους.

Ο σημαντικός ρόλος που έχει ανατεθεί στην οικογένεια δεν είναι πρόσφατος. Για

αιώνες τώρα οι γονείς έχουν αφοσιωθεί και έχουν καταπιαστεί με την ανατροφή των

παιδιών τους. Αποτέλεσμα είναι από την μακροχρόνια πείρα να έχουν δημιουργηθεί

ορισμένοι κανόνες ανατροφής που στηρίζονται μάλλον στη συνήθεια και την πείρα παρά

στην επιστήμη και στην παιδαγωγική. Οι κανόνες αυτοί παραδίδονται προφορικά , αλλά

και πρόχειρα και ασύνειδα από τους προηγούμενους στους μεταγενέστερους. Άλλες όμως

ήταν οι συνθήκες των κοινωνικής συμβίωσης στο παρελθόν και άλλες είναι τώρα. Σήμερα

οι όροι διαβίωσης ,ανατροφής , υγιεινής , ενδυμασίας , μόρφωσης , ψυχαγωγίας και

συμπεριφοράς έχουν αλλάξει ριζικά. Οι συνθήκες διαβίωσης λοιπόν έγιναν σήμερα πιο

σύνθετες και περίπλοκες από ότι στο παρελθόν , άρα και ο ρόλος της οικογένειας έγινε

ακόμα πιο δύσκολος και πιο σημαντικός.

Στη μεταβαλλόμενη διαρκώς κοινωνία μας η οικογένεια αγωνίζεται να

προσαρμοστεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να συμβαδίσει με τις νέες συνθήκες και τα νέα ήθη.

Είναι πλέον γεγονός , οι παραδοσιακές μορφές οικογένειας χάνουν έδαφος. Οι πολύτεκνες

επίσης οικογένειες μειώνονται όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια , ενώ τα μονομελή

νοικοκυριά αυξάνονται συνεχώς. Παράλληλα ο μεγάλος αριθμός διαζυγίων και η

δημιουργία νέων οικογενειών , μέσω ενός δεύτερου γάμου συνθέτουν ένα ολοένα

διαφορετικό τοπίο μονογονεϊκών ή ανασυγκροτημένων οικογενειών.

Οι επιστήμονες αρχίζουν να μιλούν για απομυθοποίηση του παραδοσιακού

προτύπου[3] και για σταδιακή αντικατάστασή του από διαφορετικές μορφές οικογένειας.

ΤΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

Η ελληνική οικογένεια έχει υποστεί βασικούς μετασχηματισμούς όπως από

πυρηνική οικογένεια σε εκτεταμένη , διαζευγμένη ή ανασυγκροτημένη οικογένεια ,

από πατριαρχική οικογένεια τείνει προς συντροφικότητα , από αυτάρκες οικονομικό

σύστημα έχει γίνει καταναλωτικό οικογενειακό σύστημα και από οικογένεια

http://sites.google.com/site/stmessinis/ArxikiSelida/morphes-synchrones-oikogeneias#_ftn3


30

γέννησης πολλών παιδιών έχει φτάσει στην υπογεννητικότητα. Όλα αυτά τα δεδομένα

έχουν επιφέρει επίσης μεταβολές στην εσωτερική λειτουργία της και έχουν οδηγήσει στην

ανανέωση και την αναπροσαρμογή των ρόλων που αναλαμβάνουν τα μέλη της. Η

ελληνική οικογένεια δεν διαφέρει ουσιαστικά από την οικογένεια των χωρών της

Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως επειδή όλες αυτές οι ραγδαίες εξελίξεις , δεν έχουν

αφομοιωθεί εξίσου από όλα τα κοινωνικά στρώματα και όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα

, γι’ αυτό και συναντά κανείς στην ελληνική οικογένεια όλα σχεδόν τα οικογενειακά

χαρακτηριστικά , τα παραδοσιακά και τα σύγχρονα.

Στην Ελλάδα από τους εκατό χιλιάδες γάμους που συνάπτονται κάθε χρόνο , οι

δέκα χιλιάδες καταλήγουν στο διαζύγιο. Από τα διαζύγια αυτά μένουν χωρίς οικογένειες

οχτώ χιλιάδες παιδιά. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και δύο χιλιάδες εξώγαμα που

γεννιούνται κάθε χρόνο από ανύπαντρα ζευγάρια Η κρίση που περνάει , όπως βλέπουμε ,

ο θεσμός της οικογένειας και ιδίως η ευκολία με την οποία οι γονείς σήμερα προχωρούν

στη διάλυση του γάμου , στο διαζύγιο αλλά και στην επανασύσταση άλλης οικογένειας για

δεύτερη και συχνά για τρίτη φορά, δημιουργεί, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου οι

διαλυμένες οικογένειες έχουν ήδη αποχτήσει παιδιά, πλήθος μεγάλων και συχνά

αξεπέραστων προβλημάτων.

Παλαιότερα οι γάμοι διαρκούσαν «εφ’ όρου ζωής» , ενώ τώρα η διάρκειά τους δεν

ξεπερνά κατά μέσο όρο τα πέντε με έξι χρόνια. Η αντίληψη του άρρηκτα δεμένου

ζευγαριού που συναντούσαμε πριν από τη δεκαετία του εξήντα , το οποίο προγραμμάτιζε

τη ζωή του με βάση τη διάρκεια , αντικαταστάθηκε από την επιλογή του εφήμερου. Για την

παραδοσιακή οικογένεια ο γάμος αντιπροσώπευε έναν ιερό και ακλόνητο θεσμό , ο οποίος

εγγυόταν την ασφάλεια , την κοινωνική υπόληψη και τη γονιμότητα. Αλλά από τότε οι

αξίες που στηρίζουν το ζευγάρι, η μορφή της οικογένειας και η κοινωνία έχουν υποστεί

βαθιές αλλαγές. Από το 1972 μέχρι σήμερα έχουμε μια σταδιακή και μεγάλη αύξηση των

διαζυγίων και ανάπτυξη των ελεύθερων σχέσεων. Η μεταβολή αυτή οφείλεται μεταξύ

άλλων σε ένα επαναπροσδιορισμό του κοινωνικού ρόλου των δύο φύλων. Ο άντρας , από

τη μία μεριά , ίσως δεν χρειάζεται μια γυναίκα για να «μένει» στο σπίτι και να το φροντίζει

, και η γυναίκα από την άλλη δεν χρειάζεται να εξασφαλίσει τα απαραίτητα για τη


31

συντήρησή της εισοδήματα. Συνεπώς η ένωση δύο ανθρώπων προσδιορίζεται κατά κύριο

λόγο από την αναζήτηση της ευτυχίας μέσω του ερωτικού συναισθήματος Παράλληλα η

μείωση των γεννήσεων, η άρνηση δημιουργίας για οικογένεια, κλπ. είναι παραδείγματα

αυτής της "κρίσης". Η είσοδος της γυναίκας τέλος στην αγορά εργασίας αλλά και σε όλα τα

κοινωνικά δρώμενα της εποχής έχει τροποποιήσει και μορφοποιήσει την εικόνα της

γυναίκας και κατ' επέκταση την δομή της οικογένειας.

ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

Η Ελληνική οικογένεια εξελίσσεται δυναμικά τόσο στη μορφή όσο και στο

περιεχόμενο. Σήμερα , όπως προανέφερα , συνυπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι

οικογένειας. Μία διάκριση που πρέπει όμως αρχικά να γίνει είναι δύο τύποι οικογένειας

που συνυπάρχουν σε όλους τους τύπους που θα αναλυθούν παρακάτω.

Είναι η οικογένεια προσανατολισμού και η οικογένεια αναπαραγωγής. Η πρώτη

είναι η οικογένεια μέσα στην οποία γεννιέται κανείς και αποτελείται από τον εαυτό του, τα

αδέρφια του αν υπάρχουν και τους γονείς του. Η δεύτερη δημιουργείται όταν ένας

άνθρωπος σχηματίσει μια νέα οικογένεια όπου ίσως παντρευτεί και κάνει και παιδιά.

Αναφορικά με τους διάφορους τύπους οικογένειας που δημιουργούνται με την

αλλαγή των κοινωνικών δεδομένων ή αποτελούν ήδη παραδοσιακά πρότυπα πάνω στα

οποία «πατούν» οι νεότεροι άνθρωποι έχουμε τους εξής :

την παραδοσιακή πυρηνική οικογένεια , που δημιουργείται με γάμο και

περιλαμβάνει γονείς και παιδιά,

την εκτεταμένη οικογένεια που αποτελείται όχι μόνο από τους γονείς και τα

παιδιά αλλά και από άλλα συγγενικά πρόσωπα,

τις μονογονεϊκές οικογένειες που προκύπτουν από διαζύγιο ή χηρεία ή πρόκειται

για ανύπαντρες μητέρες,

τις ανασυγκροτημένες οικογένειες που προκύπτουν μετά από διαζύγια ή

περιπτώσεις χηρείας

και τέλος τις «χωλές» οικογένειες όπου οι γονείς χωρίς να είναι διαζευγμένοι δεν

μένουν μαζί για διάφορους λόγους.


32

2.1. Η παραδοσιακή πυρηνική οικογένεια

Στις παραδοσιακές κοινωνίες έχουμε συνηθίσει την εικόνα ενός ζευγαριού και των

παιδιών τους που λειτουργούν ως ομάδα σε όλα τα επίπεδα. Μια ομάδα που διαβιεί σε ένα

νοικοκυριό στο οποίο ο καθένας έχει το δικό του ρόλο σύμφωνα με το φύλο του και την

ηλικία του. Το κλασικό μοντέλο οικογενείας έχει σταθερές αξίες και τρόπους

συμπεριφοράς που στόχος της είναι να τις μεταφέρει στις επόμενες γενεές αναλλοίωτα.

Στην πυρηνική οικογένεια ένα μέλος, το παιδί, αποκτά πρωταρχικό ρόλο, αποτελεί

σκοπό και πάνω σε αυτό βασίζεται ο γάμος και η δημιουργία της οικογένειας.

Η μορφή αυτή οικογένειας επιδιώκει την κοινωνική άνοδο των μελών της, καθώς

μέσα από την προσαρμογή των παιδιών στις καινούριες συνθήκες της κοινωνίας,

προωθείται η οικογένεια ως σύνολο. Για την επίτευξη των επιδιώξεων αυτών λοιπόν,

παρατηρείται μία υπερβολική προσήλωση στην προσπάθεια για τη μόρφωση των παιδιών,

μία διάχυτη αγωνία και πίεση για την επίδοση τους στο σχολείο, καθώς η επιτυχία των

παιδιών είναι στενά συνυφασμένη με την προώθηση και την ψυχολογική ανάταση των

ίδιων των γονιών.

Το μοντέλο λοιπόν της πυρηνικής οικογένειας, χαρακτηρίζεται από έντονα στοιχεία

αλληλεξάρτησης, τα οποία όμως τελικά καταλήγουν σε αντιφάσεις και συγκρούσεις, τόσο

για τους γονείς, όσο και για τα παιδιά. Ο αγώνας για την επίτευξη των προσωπικών

επιδιώξεων, απαραίτητος όχι μόνο για την υλική ευημερία, αλλά και για τη στήριξη της

προσωπικότητας, συγκρούεται μοιραία με τις προσδοκίες των άλλων μελών της

οικογένειας για συντροφικότητα, υποστήριξη και φροντίδα. Όλη αυτή η αγωνία των

γονιών για την κοινωνικοποίηση του παιδιού και την επίτευξη της πνευματικής τους

ανέλιξης, οδηγεί αφενός τους γονείς σε συναισθήματα ευτυχίας, ικανοποίησης και

κοινωνικής ανόδου, και αφετέρου σε θλίψη και πόνο, καθώς τα παραπάνω συνεπάγονται

την απομάκρυνση του παιδιού από το σπίτι.

Από την άλλη μεριά, τις ίδιες αντιφατικές τάσεις και συναισθήματα, βιώνουν και τα

παιδιά, καθώς είτε επιτύχουν, είτε αποτύχουν, δε θα απελευθερωθούν από τη σύγκρουση

με τους γονείς. Γνωρίζουν καλά ότι η αποτυχία εισπράττετε από τους γονείς ως προδοσία,


33

και η επιτυχία καθώς συνεπάγεται την απορρόφηση των παιδιών σε άλλες κοινωνικές

ομάδες, δεν οδηγεί και αυτή τελικά στην ολοκλήρωση και την ικανοποίηση των γονιών.

Ο παιδοκεντρικός αυτός χαρακτήρας επιδρά δραστικά και στη γυναικεία ταυτότητα

καθώς αισθάνεται πως ο μοναδικός άνθρωπος που την έχει πραγματικά ανάγκη είναι το

παιδί της, στο οποίο και προσφέρει την απόλυτη φροντίδα και αφοσίωση, αναμένοντας

μέσα από την επιτυχία και την ολοκλήρωση των παιδιών, την προσωπική της αναγνώριση.

2.2. Η εκτεταμένη οικογένεια

Η οικογένεια αυτή αποτελείται όχι μόνο από τους δύο συζύγους και τα παιδιά τους,

αλλά περιλαμβάνει και άλλα συγγενικά πρόσωπα, όπως είναι οι παππούδες, οι

γιαγιάδες, οι θείοι ή οι θείες και τα ξαδέρφια. Επομένως αυτή η οικογένεια περιλαμβάνει

δύο ή περισσότερες πυρηνικές οικογένειες που συνδέονται με δεσμούς συγγενείας. Η

κλασική εκτεταμένη οικογένεια συχνά αποκαλείται “οικογένεια τριών ή τεσσάρων

γενεών”, διότι περιέχει τις τρεις γενιές των παππούδων, των γονέων και των παιδιών, που

συνήθως ζουν αν όχι κάτω από την ίδια στέγη, πάντως στον ίδιο δρόμο ή στην ίδια γειτονιά

και διατηρούν τακτική επαφή.

Η εκτεταμένη οικογένεια αποτελεί μια συνεργατική ομάδα στην οποία ανήκει από

κοινού κάθε σημαντικό περιουσιακό στοιχείο, και ο αρχηγός της οικογένειας, είτε πατέρας,

είτε αδερφός, είναι ο διαχειριστής της περιουσίας και όχι ο ιδιοκτήτης. Επίσης εξασφαλίζει

στο άτομο την ένταξη σε μια σταθερή ομάδα, που ικανοποιεί όλες τις ανάγκες του. Καθώς

συχνά οι ανάγκες του ατόμου ταυτίζονται με τις ανάγκες του συνόλου, το άτομο οφείλει να

θέτει το συμφέρον του συνόλου ως ανώτερο και σημαντικότερο από το προσωπικό του

συμφέρον, να είναι απόλυτα αφοσιωμένο στη οικογένεια του ενώ όλα τα μέλη είναι

υπεύθυνα για τις πράξεις και τη συμπεριφορά οποιουδήποτε άλλου μέλους.

2.3. Μονογονεϊκές Οικογένειες

Η αυξανόμενη διάσπαση της πυρηνικής οικογένειας στη δυτική κοινωνία, όπως

επίσης και η ραγδαία αύξηση των διαζυγίων τα τελευταία χρόνια, όπως προανέφερα,


34

αφήνουν πολλούς γονείς να αναθρέφουν παιδιά μόνοι τους και να παλεύουν να παίξουν

το ρόλο δύο ανθρώπων. Πρόκειται για τις μονογονεϊκές οικογένειες που γίνονται όλο και

πιο ορατές στη σύγχρονη κοινωνία. Στην μορφή της μονογονεϊκής οικογένειας

καταλήγουν σε μεγαλύτερο βαθμό γονείς διαζευγμένοι όπου τα παιδιά συνήθως ζουν

καθημερινά με τον ένα γονέα και βλέπουν τον άλλο περισσότερο ή λιγότερο τακτικά.

Έχουμε όμως και πολλές άλλες περιπτώσεις όπως είναι μητέρες που ζουν μόνες με

ένα παιδί αγνώστου πατρός όπου το παιδί σπάνια γνωρίζει τον πατέρα του σε κάποιο

σημείο της ζωής του ή μητέρες που γνωρίζουν μεν τον πατέρα αλλά ο τελευταίος αρνείται

να αναγνωρίσει το παιδί. Η γυναίκα αποφασίζει να κρατήσει το παιδί και να το μεγαλώσει

μόνη της ενώ το παιδί θα μάθει για τον πατέρα του κάποια στιγμή της ζωής του αν το

θελήσει η ίδια η μητέρα ή εάν τον αναζητήσει μόνο του.

Άλλη περίπτωση είναι οι χήρες και οι χήροι όπου το παιδί μπορεί να έχει γνωρίσει

τον άλλο γονέα σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό ανάλογα με την ηλικία που ήταν όταν

εκείνος πέθανε και με το πόσο του μιλούν γι’ αυτόν και υπάρχουν φωτογραφίες του στο

σπίτι.

Συμβαίνει επίσης να υπάρχει ελεύθερη σχέση μεταξύ δύο γονέων οι οποίοι έχουν

αναγνωρίσει το παιδί αλλά δεν θέλουν να ζουν κάτω από τη ίδια στέγη. Το παιδί σε αυτή

την περίπτωση σε αντίθεση με αυτή των διαζευγμένων γονιών έχει ζήσει ανέκαθεν με

αυτόν τον τρόπο σε ένα τέτοιο περιβάλλον και δεν αποχωρίστηκαν αργότερα οι γονείς του.

Η υιοθεσία αποτελεί ακόμη έναν λόγο δημιουργίας μονογονεϊκής οικογένειας όταν

ορισμένα μοναχικά άτομα αποφασίζουν να υιοθετήσουν ένα ή περισσότερα παιδιά

Παρόμοια κάποια άτομα επιλέγουν αντί να υιοθετήσουν ένα παιδί να επιλέξουν ένα

σύντροφο μόνο για να κάνουν ένα παιδί χωρίς όμως να θέλουν να ζήσουν μαζί του.

Σε όλες τις περιπτώσεις ο γονέας πρέπει να «χωριστεί στα δύο». Εφόσον ο ένας

γονέας είναι απών ο άλλος θα πρέπει να εξασφαλίσει στο παιδί κατά κάποιο τρόπο μια

διπλή γονεϊκή παρουσία. Αυτό αποτελεί μεγάλη ψυχική διαθεσιμότητα η οποία δεν

διατίθεται πάντα ειδικά όταν ο γονέας είναι ευάλωτος λόγω χηρείας ή χωρισμού.

Όταν ο ένας γονέας χάνεται μετά από ένα διαζύγιο ή ένα θάνατο, αφήνει μια κενή

θέση ή οποία δύσκολα καλύπτεται και ίσως με κανέναν τρόπο να είναι όπως εάν υπήρχε η


35

παρουσία του άλλου γονέα. Ο άδειος αυτός χώρος πολλές φορές σπρώχνει το παιδί κοντά

στο γονέα με τον οποίο πλέον ζει και δημιουργείται μία πολύ έντονη σχέση μεταξύ τους

ιδίως όταν το παιδί δεν βλέπει πια το γονέα που έφυγε. Μια μητέρα επίσης που βρίσκεται

ξαφνικά μόνη με ένα παιδί μπορεί να φτάσει στο σημείο να αφοσιωθεί ολόψυχα σε αυτό.

Ορισμένα παιδιά επίσης έχουν την τάση να αναλαμβάνουν το ρόλο του συζύγου, του

έμπιστου, του υποστηρικτή, ο οποίος προστατεύει το γονέα του από τα καταθλιπτικά

συναισθήματα.

Ο κίνδυνος που δημιουργείται στη μονογονεϊκή οικογένεια είναι να ταυτιστεί το

παιδί με τη μητέρα ή τον πατέρα και να εγκλωβιστούν και οι δύο σε ένα κόσμο δικό τους

που δύσκολα χωρά τρίτους. Τα πράγματα είναι χειρότερα όταν από το οικογενειακό

περιβάλλον λείπει η τακτική παρουσία άλλων συγγενικών προσώπων όπως παππούδες

θείες κ.τ.λ.

Μερικές φορές επίσης που ο γονέας είναι αδύναμος ή απογοητευμένος και

αγχωμένος, το παιδί αναλαμβάνει την υποχρέωση να φροντίζει το γονέα του και τότε

γίνεται γονέας του γονέα του. Επειδή αισθάνεται υπεύθυνο για την κατάστασή του κάνει

τα πάντα προκειμένου να τον απαλλάξει από κάθε έγνοια, κάθε αντιξοότητα και

υποκρίνεται συνήθως ότι όλα πάνε καλά και είναι ευτυχισμένο. Παραμερίζει όλα του τα

συναισθήματα, όλες του τις απαιτήσεις και όλες τις προσωπικές του σκέψεις για να

ασχοληθεί αποκλειστικά με το γονέα που βρίσκεται σε απόγνωση.

Ορισμένα παιδιά ξεπερνούν όλη αυτή την κατάσταση βρίσκοντας ένα πατρικό

υποκατάστατο στο πρόσωπο ενός καθηγητή, ενός φίλου της μητέρας ή του πατέρα, ενός

συγγενικού προσώπου ή στον πατέρα ή τη μητέρα κάποιου φίλου τους. Όλα αυτά τα

πρόσωπα θα λειτουργήσουν σαν διαδοχικοί μεσάζοντες που θα του επιτρέψουν να

σκιαγραφήσει ένα πρότυπο προς ταύτιση.

2.4. Ανασυγκροτημένες Οικογένειες

Οι ανασυγκροτημένες οικογένειες είναι αυτές που δημιουργούνται από τον δεύτερο

γάμο του ενός ή και των δύο συζύγων μετά από ένα διαζύγιο ή μία περίπτωση χηρείας.

Γενικότερα είναι η οικογένεια που προκύπτει αρχικά από την ένωση ενός ζευγαριού στο


36

πλαίσιο ενός ορισμένου τρόπου οικιακής ζωής στον οποίο εντάσσονται και τα παιδιά από

προηγούμενους γάμους. Ορισμένες φορές ένα παιδί που μπορεί να δημιουργηθεί από αυτή

την ένωση έρχεται να συμπληρώσει την όλη διάταξη. Οι λέξεις «μαμά» και «μπαμπάς»

προορίζονται περισσότερο για τους βιολογικούς γονείς γι’ αυτό συνήθως το παιδί

προσφωνεί τον «πατριό» του ή τη μητριά του με το όνομά τους.

Στο παρελθόν οι διαζευγμένοι γονείς δεν τολμούσαν να δημιουργήσουν μία νέα

οικογένεια επειδή ντρέπονταν τον κοινωνικό περίγυρο εφόσον το διαζύγιο θεωρείτο κάτι

το απρεπές. Έπειτα ίσως φοβούνταν τις επιπλοκές πιστεύοντας ότι ήταν πολύ πιθανό την

πρώτη αποτυχία να την ακολουθήσει μια δεύτερη, με αποτέλεσμα να ζημιωθούν όλοι

διπλά και ιδίως τα παιδιά. Στις μέρες μας όμως η κοινωνία έχει εξελιχθεί, είναι πιο

ανεκτική ενώ τα ζευγάρια πλέον τολμούν να χωρίσουν και να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους

πολύ πιο εύκολα.

Συμβαίνει επίσης συχνά οι γονείς να αρνούνται και σήμερα να συγκατοικήσουν ή

να ξαναπαντρευτούν εξαιτίας των παιδιών , είτε επειδή εκείνα έχουν αντίρρηση είτε

επειδή ο γονέας δεν θέλει να επιβάλει νέες αλλαγές στην καθημερινή τους ζωή.

Το φαινόμενο όμως των διαδοχικών συμβιώσεων είναι ολοένα και συχνότερο. Η

πρώτη από αυτές είναι όλο και πιο σύντομη και η δεύτερη παίρνει τις περισσότερες φορές

τη μορφή συγκατοίκησης ή συμβίωσης παρά γάμου. Αυτή η νέα οικογενειακή οργάνωση

δημιουργεί μια σειρά από πρακτικά, νομικά, οικονομικά και ψυχολογικά προβλήματα τόσο

στα παιδιά όσο και στους ενήλικες.

Το παιδί έχει πλέον δύο οικογένειες, μία βιολογική οικογένεια, που είναι όμως

διαλυμένη και μια πραγματική οικογένεια στην οποία ζει καθημερινά. Αυτή η

οικογενειακή κατάσταση αν και δυναμική είναι δύσκολη επειδή είναι περίπλοκη. Η στιγμή

της ανασυγκρότησης συνιστά μια νέα κρίση , μια ασταθή κατάσταση που συνεπάγεται

πολύ κόπο, χρόνο, μεγάλη υπομονή και ψυχική διαθεσιμότητα

2.5. «Χωλές» Οικογένειες

Η σημερινή πραγματικότητα έχει δημιουργήσει και μια άλλη μορφή οικογένειας,

τις «χωλές» οικογένειες. Πρόκειται για συζυγικές οικογένειες που έχουν διασπαστεί σε δυο


37

τμήματα, όχι γιατί οι σύζυγοι δεν επιθυμούν να ζουν μαζί αλλά γιατί μη οικογενειακοί

λόγοι τους οδήγησαν σ' αυτό. Η κατάσταση αυτή οφείλεται κυρίως σε

κοινωνικοοικονομικούς λόγους.

Το πρόβλημα της ανεργίας που μαστίζει τις σημερινές οικογένειες, τα έντονα

οικονομικά προβλήματα και οι μεγάλες κοινωνικές απαιτήσεις οδηγούν στην διάσπαση

του ζευγαριού προκειμένου να διασφαλίσουν μια ικανοποιητική ζωή. Τέτοια παραδείγματα

«χωλών» οικογενειών έχουμε όταν υπάρχουν λόγοι όπου η εργασία των συζύγων , τους

υποχρεώνει να είναι μακριά όπως ναυτικοί, μετανάστες, υπάλληλοι αποσπασμένοι σε

άλλη περιοχή από εκείνη την οποία η οικογένεια κατοικεί μονίμως, καλλιτέχνες,

επαγγελματίες, αθλητές κ.λπ. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις όπου οι λόγοι δεν είναι

επαγγελματικοί αλλά συνέπεια κάποιων καταστάσεων όπως όταν ο ένας σύντροφος είναι

ασθενής, φαντάρος ή βρίσκεται στη φυλακή.

Οι επιδράσεις σε αυτή την περίπτωση κυρίως για τα παιδιά μοιάζουν με αυτές τον

μονογονεϊκών οικογενειών αλλά σε ένα πολύ πιο «ελαφρύ» κλίμα καθώς ο γονέας

απουσιάζει για μεγάλα χρονικά διαστήματα αλλά όποτε είναι δυνατό επισκέπτεται την

οικογένειά του. Και πάλι όμως η απουσία προτύπου για το παιδί που δεν έχει σε

καθημερινή βάση και τους δύο γονείς είναι σημαντική και καθοριστική αλλά σε έναν πιο

κατανοητό βαθμό καθώς το παιδί γνωρίζει τον γονέα που απουσιάζει και την κατάσταση

που τον αναγκάζει να είναι μακριά.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Τα παιδιά των προβληματικών οικογενειών αποτελούν ένα μεγάλο και άλυτο μέχρι

στιγμής πρόβλημα με σημαντικές ψυχολογικές και κοινωνικές διαστάσεις. Ένα μερίδιο

ευθύνης ίσως έχουν και η γονείς αλλά πολύ περισσότερο η κοινωνία. Τα μέχρι τώρα μέτρα

όχι μόνο δεν απέδωσαν αλλά σε πολλές περιπτώσεις έβλαψαν και τα ίδια τα παιδιά και το

κοινωνικό σύνολο. Γι’ αυτό επιβάλλεται η λήψη μέτρων σύμφωνων με τις σημερινές

συνθήκες και τις σημερινές απαιτήσεις ώστε να υπάρξει κάποια βελτίωση στο ουσιαστικό

αυτό πρόβλημα.


38

Αναμφισβήτητα η οικογένεια βρίσκεται στο κέντρο του ευρύτερου συνόλου της

ανθρωπότητας και πρέπει να αποτελεί μια ολοκληρωμένη μονάδα αυτοτελή για να ζήσει

και να αναπτυχθεί το άτομο. Μια οικογένεια αν δεν λειτουργεί σωστά τότε το ίδιο το άτομο

δέχεται αρνητικές επιπτώσεις και πρώτα απ’ όλα τα παιδιά είναι αυτά που εισπράττουν

όλες τις στρεβλώσεις. Έτσι ένα άτομο που ζει μέσα σε μια προβληματική οικογένεια

υποφέρει και υποβαθμίζεται σε όλους τους τομείς, ενώ ταυτόχρονα προβληματικές

οικογένειες συντελούν στη δημιουργία μιας προβληματικής κοινωνίας.


39

Α) Κοινωνικοπολιτισμική αλληλεπίδραση: θεωρία της δραστηριότητας-

εγκαθιδρυμένη και κατανεμημένη νόηση. Κοινωνικός εποικοδομισμός και

συνεργατική μάθηση. (Α.Ηλιάδη)

Τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο ισχυρή η

πεποίθηση ότι η γνώση γενικότερα, και η επιστημονική

γνώση ειδικότερα, οικοδομείται σε κοινωνικό επίπεδο και

επηρεάζεται από κοινωνικούς παράγοντες. Τόσο στο

πλαίσιο των κοινωνικοπολιτισμικών (socio-cultural)

(Vygotsky, 1978) όσο και στο πλαίσιο των

κοινωνικογνωστικών (socio-constructivist) θεωριών

μάθησης (Doise & Mugny, 1981), η οικοδόμηση των

γνώσεων λαμβάνει χώρα σε συνεργατικά περιβάλλοντα και οικοδομείται αφενός διαμέσου

συζητήσεων ανάμεσα σε άτομα ή ομάδες που εμπερικλείουν τη δημιουργία και κατανόηση

της επικοινωνίας και αφετέρου την από κοινού υλοποίηση δραστηριοτήτων (activities).

Γίνεται συνεπώς όλο και περισσότερο αποδεκτό ότι δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την

κοινωνική φύση της μάθησης όταν μελετούμε δραστηριότητες υποκειμένων που

συνεργάζονται για την υλοποίηση ενός έργου ή την επίλυση ενός προβλήματος. Η ατομική

μάθηση και οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις συνεπώς δεν είναι παρά διαφορετικές πτυχές

του ίδιου φαινομένου (Kaptelinin & Cole, 1997, Παπαμιχαήλ, 1988). Ο κοινωνικός

εποικοδομισμός, ως θεωρία και ως πράξη, συνεπώς, διαφοροποιείται από τον κλασσικό

εποικοδομισμό κυρίως στο επίπεδο της κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Είναι μια προσέγγιση

για τη μάθηση κατά την οποία οι μαθητές μαθαίνουν έννοιες ή οικοδομούν νοήματα γύρω

από ιδέες μέσω των αλληλεπιδράσεών τους και των ερμηνειών του κόσμου τους στις

οποίες συμπεριλαμβάνονται και ουσιαστικές αλληλεπιδράσεις με τους άλλους (Lave &

Wenger, 1991).

Τέσσερα είναι τα εξέχοντα χαρακτηριστικά αυτής της προσέγγισης:


40

1. Η ενεργός γνωστική οικοδόμηση που συντελεί στην εκ βάθους κατανόηση του

αντικειμένου μάθησης.

2. Η εγκαθιδρυμένη μάθηση (situated cognition) που λαμβάνει χώρα σε

συγκεκριμένο πλαίσιο (όπως για παράδειγμα ο χώρος μιας επιστημονικής ή μιας

εργασιακής κοινότητας) με αυτόνομη δραστηριότητα και κοινωνική και νοητική

υποστήριξη ανάμεσα στα μέλη της.

3. Η κοινότητα, μέσα στην οποία λαμβάνει χώρα η μάθηση, συντελεί στην διάχυση

της κουλτούρας και των πρακτικών της.

4. Η συνομιλία (discourse) που καθιστά εφικτή τη συμμετοχή και τη

διαπραγμάτευση των υπό μάθηση και επεξεργασία εννοιών στο πλαίσιο της κοινότητας.

Το μοντέλο της εγκαθιδρυμένης νόησης

Ενώ οι θεωρίες της ατομικής συγκρότησης της νόησης

εστιάζουν κατά κανόνα στο εσωτερικό του γνωστικού υποκειμένου

(στην επεξεργασία συμβολικών αναπαραστάσεων, στο χειρισμό

νοητικών μοντέλων, στις διασυνδέσεις μεταξύ νευρώνων, κλπ.) οι

κοινωνικο-πολιτισμικές θεωρίες, στον έναν ή στον άλλο βαθμό,

εστιάζουν στις δομές του κόσμου και στο πως αυτές περιορίζουν και

καθοδηγούν την ανθρώπινη συμπεριφορά (Norman, 1993). Το

θεωρητικό μοντέλο της εγκαθιδρυμένης νόησης ή γνώσης (situated

cognition) υποστηρίζει ότι η μάθηση δεν αποτελεί μια ατομική

λειτουργία της ανθρώπινης νόησης αλλά μια κοινωνικοπολιτισμική

λειτουργία που λαμβάνει χώρα μέσω της επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης (πολύ κοντά

στην ιδέα της μαιευτικής μεθόδου του Σωκράτη) με τους άλλους ανθρώπους. Το μοντέλο

αυτό παρέχει ένα σύγχρονο πλαίσιο εξήγησης των δυσκολιών μάθησης στο σχολικό


41

περιβάλλον. Η γνώση δεν είναι θεωρητικά ανεξάρτητη από τις καταστάσεις μέσα στις

οποίες λαμβάνει χώρα και χρησιμοποιείται. Αντίθετα, εξαρτάται και προσδιορίζεται από το

πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματώνεται, για αυτό και η διαδικασία της «γνωστικής

μαθητείας» (cognitive apprenticeship), της μάθησης δηλαδή μέσα στο αυθεντικό πλαίσιο

των καθημερινών πρακτικών μιας κουλτούρας, φαίνεται να λειτουργεί πολύ πιο

αποτελεσματικά από τις συνήθεις σχολικές δραστηριότητες (Brown, Collins & Duguid,

1989). Ένα μαθησιακό περιβάλλον, υπό το πρίσμα της εγκαθιδρυμένης νόησης, πρέπει να

διέπεται από μια σειρά αρχές: η σκέψη και η μάθηση αποκτούν νόημα μόνο μέσα σε

συγκεκριμένες συνθήκες, όπως αυτές εμφανίζονται και προσδιορίζονται στο πλαίσιο της

διαφόρων κοινοτήτων πρακτικής (communities of practice), που ορίζονται ως οι κοινωνικές

δομές οι οποίες αναδύονται στο πλαίσιο διαμοιρασμένων εργασιών πάνω σε μια μεγάλη

χρονική περίοδο (Brown, Collins & Duguid, 1989). Θα μπορούσε, για παράδειγμα, κάποιος

να γίνει ξυλουργός εάν δεν θητεύσει για μια μεγάλη χρονικά περίοδο πλάι σε έναν

τουλάχιστον ξυλουργό και μέσα σε ένα πραγματικό ξυλουργείο; Για τον ίδιο λόγο, η

οικοδόμηση επιστημονικών γνώσεων είναι πιο άμεση και πιο αποτελεσματική όταν

συμβαίνει μέσα στο αυθεντικό τους πλαίσιο, δηλαδή κατά την εξάσκηση της ερευνητικής

δραστηριότητας στα επιστημονικά εργαστήρια. Η μάθηση, συνεπώς, γίνεται αντιληπτή ως

ενεργός συμμετοχή στις δραστηριότητες αυτών των κοινοτήτων, ενώ η γνώση ενυπάρχει

στις δράσεις των ατόμων και των ομάδων που συναποτελούν την κοινότητα (Jonassen &

Land, 2000). Στο πλαίσιο αυτό, οι γνωστικές διεργασίες εξαρτώνται από τη χρήση μιας

ποικιλίας τεχνουργημάτων (artifacts) και εργαλείων (tools), συμπεριλαμβανομένης της

γλώσσας , του πολιτισμού και βέβαια των Νέων Τεχνολογιών.

Β) Κατηγοριοποίηση των εργαλείων της μάθησης/γνώσης με βάση τη θεωρία

μάθησης και τις υποκείμενες διδακτικές προσεγγίσεις.

Ο σχεδιασμός εκπαιδευτικών εφαρμογών με χρήση ΤΠΕ βασίζεται, ρητά ή άρρητα,

σε παιδαγωγικές θεωρίες και θεωρίες μάθησης, οι οποίες προσφέρουν το κατάλληλο

θεωρητικό πλαίσιο στη διατύπωση των βασικών προδιαγραφών που διέπουν την

υπολογιστική υποστήριξη της διδασκαλίας και της μάθησης και κατευθύνουν


42

συνακόλουθα την ανάλυση απαιτήσεων, το σχεδιασμό και, ενδεχομένως, την αξιολόγηση

κάθε εφαρμογής. Παρ' όλα αυτά, δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε ότι πολλές ευρέως

διαδεδομένες εκπαιδευτικές εφαρμογές με τη χρήση των ΤΠΕ (όπως για παράδειγμα η

πλειονότητα των εφαρμογών πολυμέσων, των εφαρμογών του Διαδικτύου και των

εφαρμογών εικονικής πραγματικότητας) έχουν κυρίως σχεδιαστεί και καθοδηγηθεί από

την πρόοδο της τεχνολογίας και όχι από την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στην ψυχολογία

της μάθησης. Παρακάτω κατηγοριοποιούνται τα εκπαιδευτικά λογισμικά (και γενικότερα

οι εκπαιδευτικές εφαρμογές των ΤΠΕ) με βάση τη διδακτική προσέγγιση (δασκαλοκεντρική

ή γνωσιοκεντρική, μαθητοκεντρική και αλληλεπιδραστική-συνεργατική) που είναι δυνατόν

να ευνοήσουν και με βάση την ψυχολογική θεωρία πάνω στις αρχές της οποίας

στηρίζονται. Σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν δημιουργήθηκαν νέα συστήματα αλλά

αναδύθηκαν νέες χρήσεις και πρακτικές πάνω σε υπάρχουσες τεχνολογίες και

περιβάλλοντα.

Κατηγοριοποίηση Εκπαιδευτικού Λογισμικού:

Συστήματα Έκφρασης, Αναζήτησης και Επικοινωνίας της Πληροφορίας

Κοινωνικοπολιτισμικές Θεωρίες: Εφαρμογές Διαδικτύου (chat, forums, video

conference). Εργαλεία Διαδικτύου για Συνεργασία και Επικοινωνία (συστήματα

συνεργατικής μάθησης). Ηλεκτρονικά παιγνίδια Διαδικτύου (ΜΟΟ, ΜUDs). Εκπαιδευτικές

δικτυακές πύλες (portals).

Θεωρίες του εποικοδομισμού και του κοινωνικού εποικοδομισμού: Ψηφιακές

Εγκυκλοπαίδειες & Λεξικά, Ψηφιακές βιβλιοθήκες, Μηχανές αναζήτησης στο Διαδίκτυο

(search engines). Λογισμικό Γενικής Χρήσης (εφαρμογές γραφείου, κλπ).


43

Συστήματα ανάπτυξης εφαρμογών πολυμέσων & ιστοσελίδων.

Για παράδειγμα, οι εφαρμογές τηλεδιάσκεψης (video conferences), που σε πρώτη

φάση αφορούσαν στην επικοινωνία για επαγγελματικούς ή κοινωνικούς σκοπούς,

βρίσκουν όλο και περισσότερο τη θέση τους ως σημαντική συνιστώσα της εξ αποστάσεως

εκπαίδευσης (distance learning) αφού επιτρέπουν πλέον την παρακολούθηση μαθημάτων

μέσω Διαδικτύου. Στο ίδιο πλαίσιο, τα forum συζητήσεων (εφαρμογές στο Διαδίκτυο όπου

δεκάδες ή και εκατοντάδες άτομα ανταλλάσσουν με ασύγχρονο τρόπο μηνύματα πάνω σε

συγκεκριμένα θέματα κοινού ενδιαφέροντος), εντάσσονται πλέον ως εγγενές συστατικό

των συστημάτων που υποστηρίζουν τη χρήση μαθημάτων μέσω Διαδικτύου και την εξ

αποστάσεως εκπαίδευση γενικότερα. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν επίσης τα συστήματα

ανάπτυξης εφαρμογών πολυμέσων, υπερμέσων & ιστοσελίδων (ή και δικτυακών τόπων),

όταν αυτή η διαδικασία γίνεται από τους ίδιους τους μαθητές. Η κατασκευή μιας

εφαρμογής πολυμέσων ή ενός δικτυακού τόπου συνιστά μια ποιοτικά διαφορετική

μαθησιακή διαδικασία σε σχέση με τη χρήση τέτοιου τύπου συστημάτων.

Γ) Τύποι αλληλεπιδραστικότητας και τεχνολογικά μέσα

Μηδέν βαθμός αλληλεπιδραστικότητας: τα βιβλία, οι δίσκοι και οι κασέτες

όταν διαβάζονται ή ακούγονται με γραμμικό τρόπο και η τηλεόραση όταν

χρησιμοποιείται με το συμβατικό τρόπο (συναντάται σε όλα τα media και συνδέεται με

την έννοια της «διαθεσιμότητας»).

Γραμμικός: αφορά στη χρήση των παραπάνω μέσων με τη μέθοδο του

«ξεφυλλίσματος».

Αλληλεπιδραστικότητα με μορφή «δένδρου»: οι ηλεκτρονικές εφημερίδες,

τα ηλεκτρονικά περιοδικά όπου η επιλογή γίνεται με τη βοήθεια ενός μενού.


44

«Γλωσσική» αλληλεπιδραστικότητα που χρησιμοποιεί λέξεις-κλειδιά ή

ακόμα και περιορισμένη χρήση φυσικής γλώσσας (όπως συμβαίνει για παράδειγμα με

τον υπολογιστή).

Αλληλεπιδραστικότητα της δημιουργίας: επιτρέπει στο χρήστη να

συνθέσει ένα μήνυμα σε μορφή κειμένου, γραφήματος ή ήχου.

Αλληλεπιδραστικότητα των συνεχών εντολών: επιτρέπουν την

τροποποίηση και τη μετακίνηση αντικειμένων απευθείας από το χρήστη. Συστήματα

πλοήγησης: εφαρμογές υπερμέσων

Internet: το μεγαλύτερο υπερμέσο

Τα δίκτυα υπολογιστών, και ιδιαίτερα το Διαδίκτυο (Internet), αποτελούν σήμερα

ένα από τα πιο σημαντικά τεχνολογικά επιτεύγματα, με σημαντικές επιδράσεις στην

ανθρώπινη εργασία, την επικοινωνία, την ψυχαγωγία και τη μάθηση. Με τον όρο

Διαδίκτυο εννοούμε το σύνολο όλων εκείνων των τεχνικών, πληροφορικών αλλά και

ανθρώπινων πόρων που έχουν ως στόχο να καταστήσουν εφικτή την προσπέλαση σε κάθε

μορφής πληροφορία (κείμενα, δεδομένα, ήχους, εικόνες, βίντεο, εφαρμογές , κ.λ.π.). Στο

πλαίσιο αυτό, η υπηρεσία αναζήτησης πληροφοριών WWW (World Wide Web) που παρέχει

το Διαδίκτυο, στην πραγματικότητα δεν είναι παρά ένα τεράστιο υπερκείμενο. Τα

τελευταία μάλιστα χρόνια έχει μετατραπεί πρακτικά σε υπερμέσο, αφού έχουμε τη

δυνατότητα να ακούμε ήχους και να βλέπουμε εικόνες, κινούμενες εικόνες (animations) και

βίντεο. Το WWW βασίζεται στην αρχιτεκτονική πελάτη /εξυπηρετητή (client /server). Η

αρχιτεκτονική αυτή επιτρέπει σε κάποιον υπολογιστή (πελάτης) να συνδεθεί με κάποιον

απομακρυσμένο υπολογιστή (εξυπηρετητής) που διαθέτει πληροφορίες και να τις

«κατεβάσει» στο σκληρό του δίσκο.


45

Κάθε υπολογιστής που είναι συνδεδεμένος στο Internet και διαθέτει ένα

ειδικό πρόγραμμα πλοήγησης (web browser) όπως το Netscape, η Opera, το Mozila ή ο

Internet Explorer μπορεί, επιλέγοντας τους συνδέσμους ενός κόμβου (των πληροφοριών

δηλαδή που βρίσκονται σε ένα εξυπηρετητή), να μεταβεί σε άλλα σημεία του ίδιου κόμβου

ή σε διάφορους άλλους κόμβους (εξυπηρετητές ) ανά τον κόσμο.

Ένταξη των ΤΠΕ στην εκπαίδευση:

Στην πληθώρα των καινούργιων φαινομένων καθώς και των νέων εννοιών που

έχουν αναδυθεί στις σύγχρονες κοινωνίες, στις οποίες γίνεται πλέον εκτεταμένη χρήση

των Τεχνολογιών Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στις διάφορες πτυχές της

ανθρώπινης δραστηριότητας, τέσσερις από τις βασικές εφαρμογές που ξεχωρίζουν είναι

τα πολυμέσα (multimedia),

τα υπερμέσα (hypermedia),

η εικονική πραγματικότητα (virtual reality)

και το Διαδίκτυο (Internet).

Η εφαρμογή τους σε πολλούς και διαφορετικούς χώρους, με προεξάρχουσα την

εκπαίδευση, έχει συντελέσει τόσο στην εξάπλωση των ίδιων των υπολογιστών όσο και

στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την πληροφορία και τη γνώση.


46

Περίληψηblogs.sch.gr/spkal/files/2012/09/ekthesiglyk2013.pdfΓαλλική...

Documents