เ ร อ ง ข อ ง

ธมมธโรอนสรณ ๒๕๔๔

เรองของ ลม

พระสทธธรรมรงสคมภรเมธาจารย ( ทานพอล ธมมธโร )

ธรรมบรรณาการในงานบาเพญกศล ครบรอบวนมรณภาพปท ๔๐

พระสทธธรรมรงสคมภรเมธาจารย ( ทานพอล ธมมธโร )

วนท ๒๔ – ๒๖ เมษายน พ.ศ.๒๕๔๔

วดอโศการาม ถนนสขมวท (กม.๓๑) อาเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๘๐

โทร.๓๘๙-๒๒๙๙ , ๗๐๓-๘๔๐๕

เรองของ ลม พระสทธธรรมรงสคมภรเมธาจารย ( ทานพอล ธมมธโร ) พมพครงท ๑ : ๒๕ เมษายน ๒๕๔๔ จานวน ๕,๐๐๐ เลม พมพครงท ๒ : ๒๒ ธนวาคม ๒๕๔๘ จานวน ๓,๐๐๐ เลม พมพครงท ๓ : ๒๒ กนยายน ๒๕๕๐ จานวน ๓,๐๐๐ เลม ออกแบบปก : สดษฐา ปรชม รปเลม : พรสทธ อดมศลปจนดา พมพท : หจก. สามลดา โทร ๐๒-๔๖๒-๐๓๐๓ , ๐๘๖-๘๙๕-๒๓๐๐

คาปรารถ

พระสทธธรรมรงสคมภรเมธาจารย หรอทานพอล ธมมธโร ผใหกาเนดวดอโศการาม แมจะไดลวงลบดบขนธไปเปนเวลาถง ๔๐ ปแลวกตาม แตขอวตรปฏบตและระเบยบการอบรมทงภาคปรยตและดานปฏบตธรรมซงทานพอไดวางมาตรฐานไวแลวดวยด ยงคงเสนคงวาอยเสมอ สวนความเจรญความเสอมของวดนน ยอมขนอยกบผทเขาไปอยพานกทงบรรพชตและอบาสก อบาสกาเพอศกษาและปฏบตธรรม วาจะตงใจประพฤตดปฏบตชอบแคไหนเพยงไร ในวนบาเพญกศลอทศถวายทานพอล เนองในโอกาสคลายวนมรณภาพของทานประจาป ๒๕๔๔ ทเวยนมาบรรจบครบรอบอกครงหนง ทางวดจงจดพมพโอวาทบางประการของทาน แจกเปนธรรมบรรณาการเชนเคย เพอใหทานสชนทงหลาย เกดจตสานกความสาคญของการปฏบตธรรม และความปรารถนาดของทานพอ จะไดเจรญรอยตามใหเกดความรงเรองของพระศาสนา ของวดวาอาวาส และความรมเยนเปนสขของตนเองตลอดไป พรอมนกขออนโมทนาตอทานผใจบญทงหลายเปนอยางยง ทมสวนชวยอปถมภค าจนวดอโศการามเสมอมา และทไดใหความรวมมอในการจดงานบาเพญกสลครงน ใหสาเรจลลวงลงดวยด คณะศษยานศษย ๒๕ เมษายน ๒๕๔๔

สารบญ ลมกบจต ....................................................................................................................................... ๑ โลกกบกรรมฐาน .......................................................................................................................... ๑๑ การทาสมาธภาวนา ..................................................................................................................... ๒๓ เจรญอทธบาท ๔ ในการดลม ...................................................................................................... ๒๗ ฉลาดปรบแตงลม ........................................................................................................................ ๒๙ สมบตสาม ................................................................................................................................... ๓๑ เรองของลม ................................................................................................................................. ๓๓

“ ถาเรารเรองธรรมดาของโลก และรจกความเปนจรงของธรรมแลว

เรากจะไมตองมความยงยากในการเปนอย เรองภายนอกนน ถงเราจะศกษาใหมความรสกเทาไร ๆ

กไมทาใหเราพนจากทกขได สการเรยนรจตใจของตนอยภายในวงแคบๆ นไมได

”

ลมกบจต

พระสทธธรรมรงสคมภรเมธาจารย ( ทานพอล ธมมธโร )

๗ สงหาคม ๒๕๐๑ ณ วดอโศการาม

ในการนงภาวนาใหทาลมใหแคบทสด อยาใหจตไปยนอกตว ถาเราเอาจตไปอยกบคนอนสงอน เรากจะตองไดรแตเรองของคนอนสงอน สวนเรองของตงเองกเลยไมไดรไดเหนอะไรเลย เราอยใกลกบสงใดจะตองสนใจกบสงนน เราอยใกลคนใด กจะตองสนใจกบคนนนใหมากทสด คนใดนงใกลเรา ตองสนทนาปราศรยกบเขา อยานงเปนใบ ทาความคนเคยสนทสนมกบเขาไว ถาเราไมพดคยทาไมตรกบเขาไวบาง เขากจะตองไมชอบเรา และกลายเปนศตรของเราไป นฉนใด เรองรางกายของเรานประกอบขนดวยธาตทงส คอ ดน นา ไฟ ลม ธาตเหลาน กยอมเปรยบเหมอนกบญาตหรอมตรสหายของเรา เพราะเรานงนอนยนเดนไปทางไหน เขากตดตามเราไปทกแหง ฉะนนเราตองสนใจทาความรจกคนเคยกบเขาไวมากกวา คนอน เมอสนทสนมกนแลว นานๆ ไปเขากจะรกเราและชวยเหลอเราไดทกสงทกอยาง เมอเรามมตรทดและซอตรงเชนน เรากยอมจะปลอดภยและมความสข * บนทกโดยแมชอรณ อภวณณา 1

ถาเรารเรองธรรมดาของโลก และรจกความเปนจรงของธรรมแลว เรากจะไมตองมความยงยากในการ

เปนอย เรองภายนอกนน ถงเราจะศกษา ใหมความรสกเทาไร ๆ กไมทาใหเราพนจากทกขได สการเรยนจตใจของตนอยภายในวงแคบๆน ไมได

เรองของโลกยงเรยนกยงกวาง เรองของธรรมยงรกยงแคบ และรแคบเทาไรกยงด ถารกวางออกไปมกฟ งซาน เปนเหตใหเกดความไมสงบ ถาจะเปรยบกเหมอนกบการเดนไปในหนทางทแคบๆ ยอมจะไมมใครเดน สวนทางเขามาชนกบเราได สวนคนเดนตามหลงนชางเขา เมอไมมใครสวนทางเขามาขางหนาแลว คนทจะเดนบงหนาเรากไมม เรากจะมองเหนสงทอยขางหนาออกไปไดไกลทสด ฉนใด ผทาจตใจใหแคบเขาละเอยดเขากจะเกดความวเวกสงบ เกดแสงและเกดวปสสนาญาณ มองเหนอดต อนาคต และปจจบนไดทกอยาง เหตนน ทานจงวาผมวปสสนาญาณ เปนผมสายตาอนไกล คนทสงจตออกไปอยนอกตว เปรยบเทยบกบคนทเดนไปตามถนนกวางๆ ถนนกวางนน อยาวาแตคนจะสวนทางเขามาไดเลย แมแตสนข และสตวตวโต ๆ มนกเดนสวนเขามาได ฉะนน จงไมปลอดภย จตผนนกจะมแตความฟ งซาน เตมไปดวยนวรณธรรมหาความสงบมได การทาจตใหแคบ เปรยบอกอยางหนงกเหมอนกบการขดหลม ถาเราขดหลมเลกๆ กยอมจะขดไดลกและเรวกวาหลมกวางๆ ความเหนดเหนอยกมนอย กาลงกไมสกหรอ ยอมไดผลดกวากน หรอจะเปรยบอกอยางหนงกเหมอนกบแมนา ถากวางมากกมกไหลชา และไมแรง ถาแคบกจะไหลเรวและแรงดวย หรอนาฝนทตกลงใน 2

ทกวางยอมกระจายไปทวในทตางๆ นากจะไมขงในพนทเหลานนได เทาไร ถาตกลงมาเฉพาะในทแหงใดแหง

หนงแตเพยงแหงเดยว แลว มชากอาจจะทวมทนหวคนนาได ฉนใด อานาจแหงจต กเชนเดยวกน ถายงแคบและละเอยดมากเทาไรกยงมกาลงแรงและคณภาพสงยงขน ฉะนน ทานจงสอนใหเอาจตมาจดจออยกบลมหายใจอยางเดยว ไมตองไปคดถงเรองราวอน ๆ ใหมสตสมปชญญะอยในลมหายใจอยางเดยว ไมตองไปคดถงเรองราวอนๆ ใหมสตสมปชญญะ อยในลมเทานน มนจะไมด จะโง จะมด จะหนาอยางไรกชางมน มงดลมอยางเดยวจนจตเปนเอกคคตารมณ ตอไปความรกจะผดขนในตวของมนเอง ไมตองไปนงคดถงวาอะไรมนจะเปนอนจจง ทกขงอนตตา ความรเขาจะบอกเรองราวเหลาน แกเราเองอยางแจมแจง ชดเจน ไมใชความรตามสญญาทไดยนเขาบอกเลา แตเปนความรซงเกดจากวปสสนาปญญา จตและลมของเรานมอยถง ๕ ชน ชนท ๑ ลมหยาบทสดกไดแกลมทเราหายใจเขา “พท” หายใจออก “โธ” อยขณะน ชนท ๒ ลมทหายใจผานลาคอเขาไปแลวเชอมตอกบธาต ตางๆ ภายในเกดความสบายหรอไมสบาย ชนท ๓ ลมหยดนงอยกบทหมด ไมวงไปมา ทกๆสวนในรางกายทเคยวงขนบนลงลางกหยดวง ทเคยไปขางหนา มาขางหลงกไมไปไมมา ทเคยพดในลาไสกไมพด ฯลฯ หยดนงสงบหมด 3

ชนท ๔ ลมททาใหเกดความเยนและเกดแสง ชนท ๕ ลมละเอยดสขมมากจนเปนปรมาณ แทรกแซงไปได ทวโลก มอานาจ ความเรวและแรงมาก รป รส กลน เสยง สมผส นกอยอยางละ ๕ ชน เหมอนๆ กน เชน เสยงหยาบ ชนท ๑ กไดแก เวลาพดจบแลวดบไป ชนท ๒ พดไปแลวยงดงอยถง ๒-๓ นาท จงจะดบ ชนท ๓ อยไดนานมากแลวจงหายไป ชนท ๔ พดแลวถงพรหมโลก ยมโลก และชนท ๕ เปนเสยงทพย พดแลวไดยนอยเสมอ พด ๑๐๐ ครง กมอยทง ๑๐๐ ครง เสยงไมสญไปจากโลก เพราะอานาจแหงความละเอยดจงสามารถแทรกแซงไดอยไดทกปรมาณในอากาศ ฉะนน ทานจงวา รป รส กลน เสยง ไมสญไปจากโลก เพราะโลกนเปรยบเหมอนกบจานเสยงทอดเสยงอะไรๆ ไวไดทกอยาง รป รส กลน เสยง หรอกรรมด กรรมชวอนใด กดทเรากระทาไวในโลก มนยอมจะยอนกลบมาหาเราเมอตายทงหมด เหตนน ทานจงวา “บญบาป” ไมสญหายไปไหน คงตดอยในโลกนเสมอ จตละเอยดทสด ซงเปรยบเหมอน “ปรมาณ” นน มอานาจความแรงเหมอนกบดนระเบดทจมลงในพนแผนดน แลวกสามารถระเบดทาลายมนษยใหยอยยบพนาศไปได ฉนใด จตละเอยดทจมลงในลมกสามารถระเบดคนสตวใหพนาศยอยยบเชนเดยวกน คอ เมอจตละเอยดถงทสดถงขนนแลว ความรสกในตวตนของเรากจะดบสนไปไมมเหลอ จตนนกจะหมดความยดถอในอตภาพรางกายตวตนคนสตวใดๆ ทงสนจงเหมอนกบ “ปรมาณ” ททาลายสตว ทงหลายฉนนน 4

“วตก” คอ การกาหนดลมหายใจ เปรยบเหมอนกบเราปอนขาวไปในปาก “วจาร” คอขยาย แตง ปรบปรงลมหายใจ เปรยบเหมอนกบเราเคยวอาหาร ถาเราเคยวใหละเอยดๆ แลวกลนลงไป อาหารนนกจะยอยงาย และเปนประโยชน แกรางกายไดมาก การยอยนนเปนหนาทของธรรมชาตรางกาย สวนการเคยวเราตองชวยจงเกดผล ถาเรากลนกรองละเอยดไดเทาไรกยงไดผลดขนเทานน เพราะของสงใดละเอยดสงนนยอมมคณภาพสง การทาลมละเอยดนนจตกจะตองละเอยดตาม และกายกละเอยดดวย ฉะนน พระบางองคทนงเจรญกรรมฐานอยจนลมละเอยดจตละเอยด และกายของทานจงละเอยดเลกลงๆ จนสามารถลอดซกรงหนาตางเขาไปนงอยในโบสถ หรอวหารไดทงๆ ทปดประตหนาตางอยดงนกม นกเปนอานาจของลมละเอยดอยางหนง วตถใดทมความสามารถมากๆ ยอมเปนเหตใหคณภาพสงขนกวาเดม เชน เกลอนถาเรานามากลนกรองมากๆ เขา รสเคมของเกลอนนจะกลายเปนรสหวานไปได หรอนาตาลซงเดมรสหวานและเปรยว ๆ นดหนอย แตถากลนมากเขาๆ กจะกลายเปนรสขม ไปได เหตนน ทานจงวาไมมอะไรเปนของเทยง แตอะไรจะเทยงหรอไมเทยงน เรากไมตองไปนกถงมน เพราะเมอเราทาจตใจแคบและละเอยดจนเกดเปนญาณความรขนในตนแลว อาการทงหลายจะบอกใหเรารเหนเองในสงเหลาน เพยงตงใจทาจรงอยางเดยว แลวในทสดกจะตองเหนผลแหงความจรง 5

“

การไมทาจรง เปนเหตใหไมเกดผล เมอไมเกดผลกยอมเกดสนมขนในใจ คอ ความเบอหนาย

ทอถอย เกยจคราน แลวในทสดกเลก ... ถาทาจรงแลวยอมจะเกดผลเปนกาลง (พละ) ๕ ประการ

คอ ศรทธา...วรยะ...สต...สมาธ...ปญญา

”

6

มบางคนเขาวาคนทมานงหลบตาทาสมาธวา “การมานงหลบตาอยนนจะไดผลอะไร แตคนทเขาม

ความรมาก ๆ สง ๆ ลมตาอยยงไมเหนผล นรกไมเทาไร แลวมานงหลบตานงๆ อยางน จะไดผลอะไร” เรากควรจะตอบไดวา “ผลอนแทจรงนน ไมไดเกดจากการเรยนรมาก หรอการศกษาตารบตาราบาล เปนมหาเปรยญอะไรดอก ผลความดนนเกดจากการกระทาจรง เมอใครทาจรงแลวผลกตองไดจรง” คนทมานง “พทโธ ๆ” แตจตคอยเผลอบาง แลบไปขางหนาหลงบาง โงกงวงบาง อยางนเดยวกลมลมหมด นง ๑๐ ป จนแหงไปกบท กไมเกดผล

การไมทาจรง เปนเหตใหไมเกดผล เมอไมเกดผลกยอมเกด สนมขนในใจ คอ ความเบอหนาย ทอถอย

เกยจคราน แลวในทสดกเลกวางทงเลย พวกเรากมกเปนอยางนกนโดยมาก การเจรญสมาธน ถาทาจรงแลวยอมจะเกดผลเปนกาลง (พละ) ๕ ประการ คอ ศรทธา ความเชอ เมอเกดความความเชอเหนผล ในการกระทาของตนแลว วรยะ ความขยนกจะเกดตามขนมาเองโดยไมตองมใครบงคบ ตอจากน สต กจะมความรอบคอบในการกระทา สมาธ กตงมนในสงนน จงเกดปญญา ความรพจารณา ความถกผดทงหลายได นรวมเรยกวา

“พละ” ปญญา ทเกดจากการเจรญสมาธน มความคมรอบตวเหมอนกบจกรเลอยวงเดอน ทตงอยบนแทน แกนของมนคอตวจต เลอยวงเดอนทตงอยบนแทน แกนของมนคอตวจต เลอยวงเดอนนเมอมอะไรสงเขามากสามารถจะบนทอนตดขาดไดหมดทกสงทกอยาง จะสงเขามาทางดานไหน วงเลอยกหมนไปตดไดทกดาน สวนแกนในของมนคอดวงจต กตงเทยงอยบนแทน ไมหมน 7

ไปตามตวเลอย ใครอยากไดไมซง ไมเสา ไมฝา ไมพน หรอตงรอดอยางใด กสามารถจกหนใหไดทก

ชนดตามความตองการ ปญญานหมนไปทางกายกรรมกเปนการงานทชอบ กสามารถประกอบกจการตางๆ ใหสาเรจประโยชนไดทกประการ หมนไปทางวจกรรมกสามารถ กลาวคาอนเปนคณประโยชนแกผฟงไดทกอยางพดดกเปนนาตาล นาออย พดไมดกเปนนารอนลวกเผาใจเขา เมอประกอบดวยปญญา แลวจะเทศนาหรอพดใหคนฟง กสามารถกลนกรองใหถกกบอธยาศยของคนได ทกชน ทกเพศ ทกวย หมนไปทางมโนกรรม กสามารถพนจพจารณาในความดความชว และบญบาปทงหลายไดถกตอง เมอเปนดงนกจะมแตคณประโยชนแกตนและผอนหาเวรภยมได วตก วจาร ในลมหายใจน ทานเปรยบอกอยางกเหมอนกบชางแกรถยนต ตวจตคอนายชาง เมอเราขบรถไปนน เราจะตองมสตคอยสงเกตและหมนตรวจดเครองยนตของเราวา มสงใดชารดขดของบาง เชน พวงมาลย ลอ แหนบ เหลานเปนตน ถาสงใดขดของเสยหาย กตองรบจดการแกไข เปลยน ปรบปรงเสยทนท แลวรถของเรากจะแลนไปไดตลอดสดทหมายปลายทางโดยไมมอนตราย การทาสมาธตองคอยสงเกต สารวจตรวจตราดลมหายใจของตนทผานเขาไปนนเสมอวาสะดวกหรอขดของอยางใด แลวกขยบขยาย ปรบปรงใหเปนทสบาย สมาธของเรากจกเจรญขนเปนลาดบจนถงทสดแหงโลกตระ ฉนนน

8

การเจรญสมาธน ควรเจรญใน “อารกขกรรมฐาน” ดวยคอ

๑. พทธานสสต ทากายจตใหเปนศลกอน ทาใจใหพนจากนวรณ แลวตงใจหายใจจรง ๆ ดวยการ

ระลก “พทโธ ๆ”

๒. เมตตญจ เมตตาตนเองโดยนกถงตววา เราเกดมาไมมอะไรเลย ชางนาสงสารจรง ๆ หนอ รางกายกไมใชของตน ไมไดเอาอะไรมา แลวกไมไดเอาอะไรไป ผาขรวผนเดยวกไมไดตดตวมา เราจะตองหาอรยทรพย คอ ทาบญกศลไว จะไดนาตดตวไปได เราเกดมาตอนแรกมนกแขงแรงสวยงามด ตอไปมนกจะแกไป ๆ แลวกเจบแลว ในทสดเขากจะหามขนเชงตะกอน

๓. อสภ ทาความคนเคยกบธาตขนธในตวไว พจารณาใหเหนความไมสะอาดในกาย ตงแตขน ผม เลบ ฟน หนง ฯลฯ มนจะตองเปอยเนาผ พงไปตามสภาพของมน

๔. มรณสสต ลมหายใจเขาไมออก หรอออกแลวไมกลบเขา เรากตองตาย ชวตความตายเปนอยอยางน นแหละ จะทาดวงจต ใหถงความสงบและสนทกขได

9

“ ขณะใดทเราวงไปตามโลก เราจะมองไมเหนโลกไดถนด

ฉะนน เราจาเปนตองหยดวงเสยกอน แลวเราจงจะมองเหนโลกไดชดเจน

เมอโลกกหมนและเราหมนดวยอยางน จะมองเหนกนอยางไร

” 10

โลกกบกรรมฐาน พระสทธธรรมรงสคมภรเมธาจารย

( ทานพอล ธมมธโร ) ๙ สงหาคม ๒๕๐๑ ณ วดอโศการาม

ในคน ๆ หนงมทงวชาและอวชชา เหมอนนายแพทยทเรยนรโรคตางๆ โรคใดทไดศกษามาแลว กร

ไดในโรคนน แตสวนโรคใดทไมไดเรยน กหามความรในโรคนน ๆ ไม คนเรากมทงมด ทงสวาง ความมดคอ

“อวชชา” ความสวางกคอ “วชชา” สงใดทเปนความรแลวสงนนกเปน วชชา ฯ

เรองของโลก มความเปนไปดวยความหมนเวยนเหมอนวงจกร ฉะนน คนเราซงอาศยอยในโลกจงมทงสขและทกข เปนไป ตามอาการของโลก คอ “สงสารจกร” คราวใดทคนเราหมนไปถกวงทกข กรสกวาโลกนชางแคบเสยเหลอเกน ถาคราวใดหมนไปถกวงสข กรสกวาโลกนกวางขวางสดชนเปนทนาอยอยางยง

ทเปนดงน กเพราะตวเราไปหมนตามโลกจงยงไมรจกโลก ทแทจรง ถาเราหยดหมนเมอไร เรากจะรจก

ธรรมดาของ “โลก” และรจกความเปนจรงของ “ธรรม”

* บนทกโดยแมชอรณ วภวณณา 11

ขณะใดทเราวงไปตามโลกเราจะมองไมเหนโลกไดถนด ฉะนน เราจาเปนตองหยดวงเสยกอน แลวเราจงจะมองเหนโลกไดชดเจน เมอโลกกหมนและเรากหมนดวยอยางน จะมองเหนกนอยางไร เปรยบเหมอนคนวง กบคนวง ยอมยากทจะมองเหนหนากนได เราหยดไมวง แตเขาวง กยงพอมองเหนกนบางแตไมชดเจน ถาสองคนตางวงแลว กยงไมแลเหนกนเลย ตวอยางเชน เรานงหรอยนอยเฉยๆ มคนๆหนง แอบวงมาตหวเรา แลวกวงหนไป อยางนเรากจบตวไดยาก ฉะนน ถาเราหมนหรอแทรกแซงในความหมนของโลก เรากจะยงไมรไมเหน

อะไรเลย ในทางธรรมทานจงสอนใหเราเปนผหยดหมน “สงสารจกร” เพอจะไดทราบโลกแจงชดฯ

ใบพดเครองบนหรอใบจกรใดๆ กตาม เมอมนยงหมนอย เราจะมองไมเหนวาใบพดนนรปรางลกษณะอยางไร และมกใบพดหรอใบจกรนนมความหยาบละเอยดอยางใด ถายงหมนเรว เรากไมเหนรปรางอะไรเลย ตอเมอหมนชาลง หรอหยดหมนแลว เราจงจะมองเหนไดถนดชดเจนวา รปรางของมนเปนอยางไร นเปนขอเปรยบเทยบอยางหนง ในการหมนตามกระแสของโลกโลกย ซงเปน “โอกาสโลก” กบตวเราทอาศยอยในพนโลก

“โอกาสโลก” ไดแกพนแผนดนทเราอาศยอย สวน “มนษยโลก” นนไดแกตวของเราน คอ กาย

และ จต ซงมนกเปนคนละอยางไมเหมอนกน แตกตองอาศยกนอย เหมอนโลกกบคนซงเปนคนละอยาง แตตองอาศยกนอย มกายแตไมมจตกไมได เพราะจะทาสงตางๆ ยอมไมสาเรจ มจตแลวไมมกายกไมไดเชนเดยวกน

12

ฉะนน ดวงจตจงเปรยบเสมอนคนทอาศยโลก ดวงจตเปนนายชาง สวนกายเปนจตรกรรม จตเปนผสรางรป หรอสรางโลก ถาดวงจตเขาไปสภวงคทดกสรางรปไดสมบรณ แลวกายนนกเจรญขนดวยภาวะของมนเองบาง ดวยการตกแตงของดวงจตบาง เหมอนพอแมทเลยงลก เดมทมารดากกนอาหารไปบารงเลยงทารกในครรภกอน แลวทารกนนกคอย ๆ เจรญเตบโตขนเปนผหญงผชาย เปนเดกจนโตเปนผใหญตอ ๆ มา ทารกนนทแรกกมแตกศลจต อกศลจต แตไมมกศลกรม อกศลกรรมบาง คอมกรรมขนทางตา ห จมก ลน กาย ใจ ผลของกรรมดและกรรมชว มนกแขงกนเจรญขน แลวกชกดงบคคลนนๆ ไปในทางบญและบาป

ถาใครศกษาในทางธรรม ทานจงกลาววา “อเสวนา จพาลาน ปญฑตานญจ เสวนา” ถาจตไปทางใด

กรรมกดงไปทางนน ฉะนน คน ๆ หนงจงมหลายใจ บางทกไปอยกบโจร กบบณฑตกบคนพาล กรรมจงดงชกคะเยอกนไปมา บางทขณะทขณะทกาลงทาความชวอยกไมวายคดในทางด บางทกาลงทาความดอยกไมวายทจะคดชว แตความคดมนมกจะมกาลงนอย ตานทางความคดชวไมใครไหว กตองลมไปทางชวเสยโดยมาก ฯ

“โลก” เปนของกวางขวาง และหมนอยเสมอ ยากทจะมองเหนไดงาย ทานจงสอนใหเราหยดหมน

ตามโลก ใหมองแตตวของเราอยางเดยว แลวเรากจะมองเหนโลกได ตวของเราน เปนของเลกนอย เพยงยาววา หนาคบ กวางศอกทามาเทานน เสยกแตพงมน

13

ใหญ กนเทาไร ๆ กไมรจกอมจกพอ หมายถงความโลภแหงดวงจตของคนเราเหตนนจงทาใหเกดความทกข เพราะความไมพอ ความอยาก ความหวกระหาย

การทจะมองดตวของเรา หรอมองใหเหนโลกนน ทานสอนใหสารวจตวเราเองตงแต ศรษะ ลงไป

จนถงปลายเทา ตงแตปลายเทาขนมาถงศรษะ เหมอนกบการปลกตนไม เราจะตองสารวจตงแตพนดนขนมา

จนถงยอดของตนไม พนดนนน กไดแก “อาชวปรสทธศล” ใหสารวจดวาพนดน นนมตวปลวก ดนหน หรอสตวอะไรหรอเปลา ทมนจะเปนศตรมาทาลายรากตนไมของเราใหเสยไป

แลวกจะตองคอยดใสปยใหพอดพอควร ไมมากเกนไป นอยเกนไป ใหเลยงปรมาณตวใหถกตอง เชน ศล ๕ จะตองรกษาใหบรสทธอยางไร ศล ๘ ศล ๑๐ และศล ๒๒๗ จะตองรกษาใหบรสทธ อยางไร ขอใดผด

ไมควรทา ขอใดถกควรทานเรยกวา “สมมาอาชวะ” ตวเรานน ถาบารงความสขมากเกนไป มกไมใครเกดความด เหมอนตนไมบางตนทงามมาก ๆ กงกานใหญโตสาขา ใบเขยว ชอม แตมกไมใครจะมผล เหมอนคนทกนมากนอนมากกงวลแตในเรองการกนการนอน รางกายมนกจะอวนใหญ เหมอนตนไมทลาตนใหญ ใบใหญ กงใหญ แตผลไมงาม คอไมคอยจะตก คนเราถารางกายสมบรณ ดวยอาหารมากนก จะมานงฟงเทศนหรอนงสมาธ กมกจะโงกงวงเพราะสมบรณมากเกนไป นงนานกอดอด ฟงเทศนกไมรเรองเพราะงวง เสยความดของตนเอง

14

คนบารงตวมากเกนไปมกเกดความเกยจคราน มกงาย และตดสข ทาสมาธกมนชา เหนดเหนอย งวงงน

ฉะนน ทานจงสอนใหรกษาอโบสถ รบศล ๘ เสยเปน “มชฌมา ปฏปทา” กนอาหารแตเพยงครงวน ครงทองกพอแลว เรยกวา “โภชเนมตตญญตา” ไมตองกบ กก ตน

ไมตองเผอมอเยน กนแตพออม พอควร “วกาลโภชนา ฯ” ตอนบายกไมตองกน เพราะใจมนจะบายไปตามตะวนตามโลก นกเปรยบเหมอนกบเราใสปยตนไม แตพอด พอควร “นจจคตวาฯ” ทานไมใหบารงลบไลดวยนาอบของหอมและตกแตงประดบประดารางกายดวยเพชรนลจนดาใหสวยงาม นกเปรยบเหมอนใหรดนาแตพอด อยาใหพนดนชมโชก เกนไป รากตนไมมนจะเนา คอถาเราตดอยในเครองหอมและความสวยงามเหลาน แลว กจะเปนเหตใหเพลนหลงตวจนเสยความด ขอนเปรยบเหมอนเรานาของโสโครก มขาวสกและเศษอาหาร เปนตน ไปโปรยไวทพนดนตรงโคนตนไม สนข ไก และมดคนไป มนจะมาเหยยบย าจกดอกใบ และกดรากตนไมของเราใหแหงเฉาหรอตายไป ความยงยากมนจะมาเบยดเบยนตวเรา “อจจาสยน มหาสยนาฯ” การนอนทานกไมใหนอนบนเบาะฟกออนนมทสบาย เกนไป เพราะถาสบายมากแลวกจะนอนมากไมอยากลกขนทาความสะอาดด ผลในการทาสมาธกไดนอย ตวเกยจครานกจะกาเรบขน เปรยบเหมอนกบตวบงตวหนอน ทมนแทรกแซงอยในพนดน มนกจะคอยกระซบกระซาบสอนเราตาง ๆ นานา ในทสดกสอนวาใหหยดเลกเสยเถด แลวเรากเลกเลย

15

นกเหมอนกบตวแมลงทมนไตขนมาจากพนดน และเจาะกนซงลาตนไม คอย ๆ กนสงขน จนถง

“ยอด” น กไดแก ดวงจต ในทสดตนไมกยอดขาด เมอยอดขาดกไมมดอก เมอดอกไมม ผลกไมเกด นฉนใด ถาเราไมรจกในการเลยงสตวตว กไมเปน “สมมาอาชวะ” ไมรจกบารงปรงแตงรางกายใหพอดพองาม มนกจะตองเสอมเสย ไป ถาใครรจกบารงแตงใหพอดพองามแลว รางกายกจะตองเจรญดวยความบรสทธ แลวดวงจตกจะตองเจรญตามเปนลาดบฯ โลก นนมสงๆ ตาๆ ดๆ ชวๆ ตวเรากเหมอนโลก รางกายนถง แมจะบารงใหอมหมพมนอยางๆไร

สวยงามอยางไร สขสบายอยางไร มนกจะตองมเสยหายบาง ดบาง สาคญแตดวงจตของเรา ตองคอยระวงอยาใหมนเสย คออยาใหมนแตกแยกออกไปตามอารมณ ตางๆ คอ จตทคดด คดชวในอารมณทงหลาย กยอมจะทาใหดวงจตของบคคลผนนกาวขนสระดบสงได ฉะนน เราจะตองทาใหมนเปนยอดเดยว คอเปนสมาธตงมนอยในอารมณอนเดยว อยาใหอารมณมนมาบงคบจตของเรา เราตองตดออกไปเสยจาก รปารมณ

สททารมณ คนธารมณ รสารมณ และ โผฏฐพพารมณ ใหเหลอแต ธรรมารมณ อนเดยว คอใหกศลธรรมเกดขนในดวงจต อยาใหมมโนทจรตเกดขนไดฯ “มโนทจรต” กคอ ๑.โลภะ ไดแกความเพงเลงปรารถนาในรป เสยง กลน รส ฯลฯ ๒. พยาปาทะ ไดแก ความเพงเลงในเรองนน หรอบคคลนนวาไมด แลวกเกดความอามาต จะตองโตตอบหรอทารายเขาใหได

๓. วหงสา คอตว “มจฉาทฐ” เหนวาทาอะไร ๆ 16

ไป กไมเกดผลดแตตน เชน ทาทาน รกษาศล ภาวนา กไมเหนรารวย หรอมความสขสบายอยางไร กเลยหยดทาความด เราควรจะตองขบไลมโนทจรต ๓ ตวนไปใหพนจากจตใจ เมอใจพนจากทจรตแลว กจะเดนเขาส “มโนสจรต” เปน “กศลจรต” เกด “สมมากมมนตะ” การงานชอบ คอ “กรรมฐาน” ฯ การทา “กรรมฐาน” น ตองเปนการทางานจรงๆ จงจะไดผล คอตองจรงทงกาย จรงทงวาจา และจรงทงใจ กายกนงตวตรงขดสมาธไมเคลอนไหว วาจากสงบนง ไมกลาวสงใด ๆ ใจกตงเทยง ไมวอกแวกไปตามสญญาอดตอนาคต ถาเราทาไดจรงดงน การงานของเรากจะตองสาเรจและเหนผล ถาเราทาจบจดการงานกยอมไมสาเรจ ทานจงวา “อนากลา จ กมมนตา เอตมมงคลมตตม” ฯ การทา กรรมฐาน นน จตเปนผสงงาน คอใหม สตปฏฐาน พจารณาลมหายใจของตนใหละเอยด เพราะของยงละเอยดเทาไร กยงมคณภาพดเทานน ลมหายใจของเรานกมอยถง ๕ ชน จาพวกท ๑ ลมพดจากศรษะลงสปลายเทา จาพวกท ๒ ลมพดจากปลายเทาขนสเบองบนถงศรษะ

ลม ๒ จาพวกนผลดเปลยนหมนเวยนกนไปมา เหมอนกบสายพานทสาวขนสาวลง จาพวกท ๓ ลมทพดทวรางกาย เปนลมสนบสนนและถายเท เปรยบเหมอนลมรบแขก ทคอยซม

ซาบอาบอยในผวหนง คอยสงลมนอกเขาใน ขบลมในออกนอก คอเกบลมดบรสทธทเปนประโยชน 17

เขาไวในรางกาย และถายลมทเสยเปนโทษออกไปจากตวทางขมขนและผวหนง จาพวกท ๔ ลมในทองกนอยระหวางหวใจ ตบ ปอด สวนหนง กบกระเพาะอาหารและลาไสสวนหนง คอคอยรบอวยวะสวนบนไวใหเบา ไมใหลงมาทบสวนลาง และคอยดนอวยวะสวนลางไวไมใหขนไปเบยดสวนบน ลมจาพวกนเราตองคอยสงเกตใหรวามนจะหนกไปทางซาย หรอขวามากนอยอยางใด จาพวกท ๕ ลมพดในลาไส คอชวยเตโชธาตใหเกดความรอนความอบอนขน เหมอนกบเรานงปลา หรอนงอาหารมใหเกดความบดเสย เมออาหารเปนของสกแลวกจะเปนประโยชนเหมอนกบไอนาทขนไปจบฝาหมอ กจะกลายเปนโลหตสงไปเลยงสวนตางๆ ของรางกาย สวนใดทควรไปเปน ขน ผม เลบ ฟน หนง ฯลฯ อยางใด กสงไปยงสวนนน ๆ ลมจาพวกนคอยพดโบกไปมาในลาไสอยเสมอ เพอถายเทความรอน เมอเวลารบประทานอาหารเขาไปนนกเปรยบเหมอนกบนาอาหารใสหมอไปวางไวบนเตาแลวปดฝา ถาไมมการถายเทอากาศเขาออกบางแลว สม แตไฟอยางเดยว ไมชากระเพาะกจะตองแตก ลาไสกจะตองพงเพราะปดฝาไว แลวไมมการถายเทลมอากาศใหเขาออกได ไฟกจะรอนจดเกนไปจนทาใหอาหารแหงหรอไหมเกรยบเลยไมเกดประโยชน หรอมฉะนน ถาไฟออนเกนไปทาใหอาหารไมสกทวกเกดการบดเนาทองเสยไมเปนประโยชนแกรางกายไดอก ลมจาพวกนจงชวยทาใหธาตไฟอบอนพอดแกรางกาย 18

ถาเราบรหารลมทง ๕ จาพวกนไดถกตองแลว กจะตองใหผลเปน ๒ อยางคอ ๑.ทางกาย ผทมโรคมาก

กจะกลายเปนโรคนอย ผทมโรคนอยกอาจจะหายเลย สวนโรคทยงไมเกดกเกดไดยาก และ ๒.ทางใจ กจะเกดความอมหนาสาราญเบกบาน สดชน ฉะนน การทากรรมฐานน จงทาใหเราหมดเวรหมดกรรมดวย เพราะตวอกศลไมมโอกาสทจะเขามาแทรกแซงในดวงจตของเราไดอายกจะยนนาน สงขารกสมบรณ ถาเราหมนเจรญกรรมฐานใหสงยง ๆ ขนไป ธาตทงสในตวเรากจะกลายเปนธาตสขาวบรสทธ เหมอนพระพทธเจาของเรา นน พระองคกไดทรงกลนกรองธาตขนธของพระองคอยางละเอยดทสด จนกลายเปนของบรสทธ สะอาดและศกดสทธ เชน พระบรมสารรกธาต ทปรากฏ ใหเราเหนยทกวนน แมจะถกเตโชธาตเผาผลาญพระสรระ หมดสนแลว แตพระบรมสารรกธาตของพระองคกยงมไดสญหายไปจากโลกแมแตสวนเดยว ยงเปนของอศจรรยยงอยจนทกวนน ถาเราเจรญกรรมฐาน ดวย อานาปานสต จนลมละเอยด ลมหยดนง จตสงบนงแลว เราจะสามารถมองเหนรางกายและดวงจตของเราไดด กายและจตมนจะแยกออกจากกน ตางคนตางอยเหมอนคนนอกกไมเขาใน คนในกไมออกนอก วชาความรกจะเกดขนในตวเราเองวากายนเปนอยางไร จตเปนอยางไร กายของเรานมนมาอยางไรหนอ เรากรแลวมนจะไปอยางไรหนอ เรากรทมาทไปของมนอยทไหน เรากจะรไดตลอด 19

เราทากรรมอนใดไวในอดตชาตทผานมา จงสงผลใหมาเกดในสภาพอยางน ๆ เราจะร นเรยกวา

“ปพเพนวาสานสสตญาณ” อยางหนง

๒. มนษยและสตวทงหลายจะไปเสวยสขหรอทกขอยางไร ทไหน เรากอาจจะตดตามสงกระแสจตไป

คอยดคอยชวยเหลอเขาได เรยกวา “จตปปาตญาณ” อยางหนง ๓. จะมองเหนกายและจตของตนเองวาเปนของไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา จนเกดความเบอหนายก

จะเปนเหตใหปลอยกายได พนจากสงโยชนความตดของ สงโยชนนกมตวอยางเชน ตดใน โลกธรรม อยางหนง คอ เมอมลาภ ยศ สข สรรเสรญกชอบใจไมผดอะไรกบ “มจจราช” เขามดมอเราไวแนน พอเขาเอาแส

หวดเขาทเดยว คอ เสอมลาภ เสอมยศ เปนทกข ถกนนทาลมกลงเลย อกอยางหนง สกกายทฏฐ ตดในตว

เหนเปนเราเปนเขา กทาใหเกดความยดมนสาคญผดแลวอกอยางหนง วจกจฉา กเกดความลงเลสงสยวงกนไปวงกนมาไมรวาจะไปขางไหนด กเลยหมนไปหมนมาอยตามโลกนเอง เมอเรารความเปนไปของกายและจตด เรากจะพนจากเครองของดงกลาวมาแลว จตกจะหลดจากกาย และจตด เรากพนจากเครองของดงกลาวมาแลว

จตกจะหลดจากกาย ละเสยไดซงกเลสอาสวะ เรยกวา “อาสวกขยญาณ” ดวงจตเขาถง วปสสนาญาณ กจะไหลเขาสกระแสธรรมถงพระนพพาน อนเปนทสด ฯ เมอเราหยดหมนตามโลก เรากจะมองเหน “โลก” คอตวของเราไดชดเจน คอจตของเราหยดเราจง

มองเหนกาย ฉะนน เรา 20

ทงหลายจงควรจะพากน สกดความหมนแหงกายใหนอยลง คอ กลนกรองในธาตทงส ใหละเอยดมาก ๆ

สกดวาจาใหสงบ และ สกดใจใหตงเทยง โดยการเจรญสมาธ วตกวจารอยในลมหายใจของตน เมอจตของเราหยดหมนไปตามสญญาอารมณตาง ๆ กาย วาจา กจะหยดตาม เมอตางคนตางหยดกจะมองเหนกนไดถนด

จตกจะรเรองของกายไดตลอด เกด วปสสนาญาณ เปนการสกดความหมนเวยนแหง “สงสารจกร” ใหชาลง ชาตภาพกจะนอยเขา ๆ จนในทสดเรากจะไมตองกลบมาอยในโลกอก ฯ การเจรญกรรมฐานเปนอาหารของใจอยางหนง อาหารของรางกายนนไมถาวร กนเชา กลางวนหว บายกน เยนหวอก กนวนนอม พอรงขนกหวอก กนไปถายไปอยางน ไมมวนพอเพยงตองหามาใหกนกนอยเรอย สวนอาหารของใจนน ถาทาใหด ๆ ชวเวลาเพยงนดเดยวจะอมไปจนตลอดชวต ฯ

21

“

การเจรญกรรมฐานเปนอาหารของใจอยางหนง อาหารของรางกายนนไมเปนของถาวร กนเชา กลางวนหว บายกน เยนหวอก

กนวนนอม พอรงขนกหวอก กนไปถายไปอยางน ไมมวนพอเพยง ตองหามาใหกนกนอยเรอย

สวนอาหารของใจนน ถาทาใหดๆ ชวเวลาเพยงนดเดยว

จะอมไปจนตลอดชวต ฯ

” 22

การทาสมาธภาวนา

พระสทธธรรมรงสคมภรเมธาจารย ( ทานพอล ธมมธโร )

ใหพยายามใชสตกาหนด ตามลมหายใจเขาออกไมใหเผลอ ไมใหลม พยายามปลดปลอย สญญาอารมณ ทงหมดทงอดต อนาคต แลวภาวนาในใจวา “พทโธ ๆ” ให “พท” ตามเขาไปกบลมหายใจเขาทกครง และ “โธ” กตามออกมาพรอมกบลมหายใจออกทกครงไป จนกวาใจจะหยดนงจงคอยทงคาภาวนา

ตอจากนจงสงเกตดลมหายใจเขาออก วาชา-เรว , ยาว-สน หนก เบา, กวาง-แคบ, หยาบ-ละเอยดอยางไร ถาอยางใดดเปนทสบาย กจงรกษาลมนน ๆ ไวใหคงท ถาอยางใดไมดไมสะดวก ไมสบาย กจงปรบปรงแกไข และตกแตงใหพอด ใชธรรมวจยสมโพชฌงค เปนหลกพจารณา (ตอนทขยบขยายเปลยนแปลงน ไมตองใชคาภาวนา ทงคาวา “พทโธ” เสยได)

ตองคอยระวงจตอยาใหวอกแวก หวนไหว และแสสายไปตามสญญาอารมณภายนอก วางตวเฉยเหมอนกบมตวเรานงอยคนเดยวในโลก กระจายลมหายใจออกไปใหทวทกสวนของรางกาย ตงแตศรษะจดปลายมอ ปลายเทา ขางหนา ขางหลง ทรวงอก สวนกลาง ชองทอง ตลอดถงลาไส และกระเพาะอาหาร ไปตามเสนโลหตทะลผวหนงออกขมขน 23

สบลมหายใจใหยาว ๆ เขาไปในตวจนเตมอม กายกจะเบาโปรงโลง เหมอนกบรงบวบทอมนาไวไดชม และบบเอานาออก กจะไหลกลบออกมาไดทงหมดโดยงายไมตดขด ตอนนรางกายกจะรสกเบาสบาย ใจกจะเยนเหมอนกบนาทซมซาบไปตามพนดน หรอทเขาไปหลอเลยงในลาตนไมใหสดชน จตกจะตงตรงเทยง ไมมอาการเอยงไปทางซาย เอยงไปทางขวา หรอเอยงไปขางหนา เอยงมาขางหลงคอ ไมยนออกไปในสญญาอารมณใด ๆ สญญาทงหมดเปนตว “สงขาร” คอ จตคอนกไปในเรองราวตางๆ ทงอดต อนาคต แลวกเกด ความปรงแตงเปนดไมด ชอบไมชอบ ถาเปนเรองทดกชอบใจ เพลดเพลนไปเปนตวโมหะ ถาเปนเรองไมดกเกดความไมชอบใจ ทาจตใหขนมวเศราหมอง หงดหงด ฟ งซาน ราคาญใจ กลายเปนตวพยาบาท สงททาใหดวงจตเกดความไมสงบวนวายเหลานจดเปนตวนวรณธรรมทงสน เปนตวสงขารทปรงแตงใจ เปนตวททาลายคณความด ในการเจรญสมาธ เพราะฉะนนเราจาเปนจะตองขจดทงใหหมด ตวสงขารน ถาคดนกไปในเรองของโลก กเปนสงขารโลก ถาคดนกไปในเรองของธรรม กเปนสงขารธรรม ทงสองอยางน ยอมเกดจาก “อวชชา” คอความไมร ถาตวไมรนดบกจะเกด “วชชา” ขนแทนท ฉะนน เราตองพยายามเพมกาลงแหงสมาธขนอก จนสงขารเหลานดบไป เมอนน อวชชากจะดบไปดวย คงเหลอแต “วชชา” คอตวร ตวรตวอนนเปนตว “ปญญา” แตเปนปญญาทเกดขนในตวเอง ไมใชเกดจากครบาอาจารยสงสอน เกดขนจากความสงบนงของดวงจตทตงอยในปจจบนธรรมเปนตวความรทลกซงมาก แตตวรนยงเปนโลกยปญญา ไมใชโลกกตตปญญา เพราะเปนความรทเกดจากสญญา ยงเปนเรองทเกยวแกชาตภพอย บางทกรไปในเรองอดต รเหนชาตภพของ

ตวเองทเปนมาแลว เรยกวา บพเพนวาสญาณ 24

บางทกรไปในอนาคต รเรองของคนอน รถงการเกดการตาย ของเขา เรยกวา จตปปาตญาณ ความรทง

สอง อยางน ยงมความยดถอเขาไปเจอปนเปนเหตใหดวงจตหวนไหวไปตามเรองทชอบและไมชอบเปนตว “วปสสนปกเลส” บางคนไดรเหนไปในเรองอดตของตวเองทเปนชาตภพทด กเกดความเพลดเพลนยนด ตนเตนไปกบเรองนนๆ ถาไปพบเรองราวทไมด กเกดความนอยใจเสยใจกเพราะจตยงมความยดถออย ในชาตในภพของตวนนเอง ชอบในเรองทด ทถกใจ กเปนกามสขลลกานโยค ไมชอบในเรองทไมดไมถกใจ กเปนอตตกลมถาน

โยค จดเปนมจฉามรรคทง ๒ อยาง ไมใชดาเนนตามทางทถกตอง คอ สมมาทฏฐ เรองอดตกด ถงแมจะเปนธรรมกยงเปนสงขารใชไมได ฉะนน ตอจากนจะตองพยายามใชอานาจสมาธเพมกาลงจตขนอก จนดบโลกยปญญานได จตกจะกาวขนสโลกตตรปญญา เปนปญญาทสงขน เปนความรทนามาใหจตหลดพนจากความยดถอ เปนสมมาสต สมมา

มรรค คอถงจะรเหนในเรองด เหนในเรองดหรอไมดของตว หรอ ของคนอน กไมดใจเสยใจ แตม นพพทา เกดความเบอหนาย สลดสงเวชในการเกดการตายของสตวโลก เหนเปนของไมมสาระแกนสาร อะไรเลย หมดความ

ยนดยนราย หมดความยดถอในตวของตน และสงทงหลาย จตกมความมธยสถเปนกลางวางเฉย เปน ฉฬงคเบก

ขา ปลอยเรองราวทร ทเหน ทเกดขน ใหเปนไปตามสภาพธรรมดาโดยไมตดใจ ระดบของจตกจะเลอนขนสวปสสนาญาณ ตอจากน จงเพมอานาจแหงกาลงจตใหสงขนอกจนพนจากความยดถอ แมแตในความรความเหน ทตวมตวได รกสกแตวาร เหน กสกแตวาเหน กนจตไวคนละทาง ไมใหตามออกไปกบความร รกร เฉยๆ เหนกเหนเฉยๆ ไมยดถอวาเปนของเรา จตกจะมอานาจเตมท 25

เกดความสงบขนโดยลาพง ไมเกยวเกาะกบสงใด ๆ สงขารดบสนทเหลอแตสภาพธรรมลวนๆ คอ ความไมมอะไร เปนวสงขารธรรม เปนวมตตธรรม จตกจะเปนอสระ พนจากโลก ตกอยในกระแสธรรมฝายเดยว ไมมการขนลงกาวหนาหรอถอยหลง เจรญขนหรอเสอมลงใจเปนหลกปกเปนแนนอยทเดยว เหมอนกบเชอกทเขาผกตนไมไวกบหลก พอตดตนไมโคนเชอกกขาด แตหลกยงคงมอย ใจทคงทยอมไมหวนไหวตออารมณใดๆ เปนจตของพระอรยเจาผพนแลวจากอาสวกเลสบคคลใดปฏบตใจใหเปนไปตามทกลาวมาแลว กยอมจะประสพความรมเยนสนตสข ปราศจากความทกขเดอดรอนใด ๆ ไดอธบายมาโดยยอพอเปนแนวทางทจะใหนอมนาไปปฏบตจตใจของตนใหพนจากทกขในโลกน ผใดสนใจกเปนประโยชนแกตนตอไปในภายภาคหนา 26

เจรญอทธบาท ๔ ในการดลม

พระสทธธรรมรงสคมภรเมธาจารย ( ทานพอล ธมมธโร )

การทาสมาธ ตองประกอบดวย อทธบาท ๔ ดงน

๑. ฉนทะ พอใจรกใครในลมหายใจของเรา ตามดวาเวลาทเราหายใจเขา เราหายใจเอาอะไรเขาไป

บาง ถาหายใจเขาไปไมออก กตองตาย หายใจออกไมกลบเขากตาย , มองดอยอยางน ไมเอาใจไปดอยางอน

๒. วรยะ เปนผขยนหมนเพยรในกจการหายใจของเรา ตองทาความตงใจวาเราจะเปนผหายใจเขา เราจะเปนผหายใจออก เราจะใหมนหายใจยาว เราจะใหมนหายใจสน เราจะใหหนก เราจะใหเบา เราจะใหเยน

เราจะใหรอน ฯลฯ เราจะตองเปนเจาของลมหายใจ

๓. จตตะ เอาจตเพงจดจออยกบลมหายใจ ดลมภายนอกท มนเขาไปเชอมตอประสานกบลมภายใน ลมเบองสง ทามกลาง เบองตา ลมในทรวงอกมปอด หวใจ ซโครง กระดกสนหลง ลมในชองทอง มกระเพาะอาหาร ตบไต ไส พง ลมทออกตามปลายมอ ปลายเทา ตลอดจนทกขมขน 27

๔. วมงสา ใครครวญ สารวจ ตรวจดวาลมทเขาไปเลยงรางกาย เรานน เตมหรอพรอง สะดวกหรอไมสะดวก มสวนขดของทควร จะปรบปรงแกไขอะไรบาง ดลกษณะ อาการ ความหวนไหวของลมภายนอกทเขาไปกระทบกบลมภายในวามนกระเทอนทวถงกนหรอไม ลมทเขาไปเลยงธาตดน ธาตนา ธาตไฟนน มลกษณะเกดขน ทรงอยและเสอมสลายไปอยางไร ทงหมดน ขดเขาใน รปกมมฏฐาน และเปนตว มหาสตปฏฐาน ดวย จตทประกอบดวยอทธบาท ๔ พรอมบรบรณดวยสตสมปชญญะ กจะเกดความสาเรจรปในทางจตใหผลถงโลกตตระ เปนโสดา สกทา คา อนาคา และอรหนต สาเรจรปทางกายใหผลในการระงบเวทนา 28

ฉลาดปรบแตงลม

พระสทธธรรมรงสคมภรเมธาจารย ( ทานพอล ธมมธโร )

ในการกาหนดลมหายใจน เราจะตองใชความสงเกตพจารณา เปนขอใหญ และรจกการตบแตง ขยบขยายลมหายใจใหเปนไปโดยความพอเหมาะพอดจงจะไดผลเปนทสบายกาย สบายจต คอ สงเกตการเดนลมหายใจตงแตปลายจมก จนถงทสดของลมหายใจ นบแตจากคอหอยผานไปทางหลอดลม หวใจ ปอด ลงไปจนถงชองทอง มกระเพาะอาหาร และลาไส เบองบน ตงแตศรษะเลอนลงมาถงบา ทงสอง ชองซโครง กระดกสนหลง จนถงกนกบ ลมทออกตามปลายมอ ปลายเทา ตลอดทวสรระรางกายทกขมขน ใหสมมตตวเรานเหมอนกบเทยนหรอตะเกยงเจาพาย ลมเหมอนกบไสตะเกยง สตเปนตวเชอเพลงททาใหเกดแสง รางกายของเราตงแตโครงกระดกจดผวหนง เหมอนกบเนอของเทยนทหมไสเทยนอย เราจะตองพยายามทาใหดวงจตของเราเกดแสงสวาง เหมอนกบดวงเทยนจงจะนบวาเปนผลด....... ทกสงทกอยางในโลกจะตองมของทเปนคกนเสมอ เชน มมดกตองมสวาง มพระอาทตย กมพระจนทร มเกดกมดบ มเหตกมผล ฉะนน ในการทาลมน กมจตเปนตวเหต มสตเปนตวผล คอจตเปนผทา มสตเปนผร สตจงเปนผลของจต สวนธาต ดน นาลม ไฟ กเปนของกาย เหตของกายคอ ธาตลม เมอจตเปนผทาเหตด ผลทางกาย 29

กเกดรศมจากธาตทง ๔ รางกายกสบายแขงแรงปราศจากโรค ผลทจะเกดขนจากทางกาย และจตนกเนองดวยการกระทาเปนเหตการณสงเกตเปนผล ขณะทนงสมาธน เราจะตองสงเกตดลมทหายใจเขาและหายใจออกนนวา ลกษณะของลมทเดนเขาไปมอาการอยางไร เกดความไหวสะเทอนแกสวนตาง ๆ ของรางกายอยางไรและเกดความสบายอยางไรบาง เชน หายใจเขายาว หรอหายเขาสน ออกยาวสะดวกสบาย ? หายใจเขาเรว ออกเรวสบาย หรอหายใจเขาชาออกชาสบาย? หายใจหนกสบาย หรอหายใจเบาสบาย ? ฯ ล ฯ เหลานเราจะตองใชความสงเกตพจารณาดวยตนเอง และรจกปรบปรงแกไข ลดหยอน ผอนผนใหลมคงทเสมอกนพอเหมาะพอด เปนตนวาชาไปไมสะดวกสบาย กแกไขเปลยนใหเรวขน, ถายาวไปไมสบายกเปลยนใหเปนสน ถาลมออนไป เบาไป ไมด ทาใหงวงใหเผลอ กเปลยนใหเปนลมหนกและแรงขน เหมอนกบเราสบลมเขาไปเลยงนามนใหพอดกบนมหนในไสตะเกยง ถาไดสวนกบลมแสงไฟกจะมกาลงเตมทเปนสนวลสวางจา สามารถสองรศมไปไดไกล ฉนใดกด ถาเรามสตกากบแนนกบลมหายใจเขาออกอยเสมอ และรจกบรหารใหถกตองกบสวนตาง ๆ ของรางกาย จตของเรากจะมอาการเทยงตรงเปนหนงไมวอกแวกไปในสญญาอารมณใดๆ และมอานาจชนดหนงเกดขนเปนแสงสวาง คอ ตวปญญา หรอจะเรยกวาเปนผล คอวชชา กได วชชาอนนเปนความรพเศษอยางหนงไมใชเกดจากครบาอาจารยสงสอน หรอมใครแนะนาแตเปนความรความเหนพเศษทพระพทธเจาทรงสรรเสรญเรยกวา “สมมาทฏฐ” ความเหนอนน ประกอบไปดวยสตสมปชญญะ เปนสมมาสต เปนสมมาสมาธดวย จตทเปนสมมาสมาธนเมอมกาลงกลาแขงยงขน กเกดผลเปน “วปสสนาญาณ” เปน “ญาณทสนะ” ถงวมตธรรมเปนทสดปราศจากความสงสยใด ๆ 30

สมบตสาม

พระสทธธรรมรงสคมภรเมธาจารย

( ทานพอล ธมมธโร ) การกาหนดร ลม เปน “วตถสมบต” ตดอยกบลมตามเขาออก ไมเผลอเปน “เจตนาสมบต” ความไมสกดลม กลนลมไว ปลอยไปตามสบายใหใจเปนอสระ หายใจโปรงใส เบกบาน เปน “คณ สมบต” กรยาทนงขดสมาธเทาขวาทบเทาซาย มอขวาทบมอซาย ตงตวตรงตาหลบเปน “กรยา” ทงหมดนเรยกวา “ปญญกรยาวตถ”

๑. เจตนาสมบต หมายถง ความตงใจ คอเราตงใจวา เราจะพยายามปลดปลอยสญญา อารมณทเกยวกบเรองของโลกทงหมด ไมเกบมานกคดเลย สญญาใด ๆ ทเปนอดตกด เปนเรองของโลกไมใชเรองของธรรม สงทเราตงใจจะทาในเวลานขณะน คอ กจของพระศาสนาอยางเดยวเทานน คอ ปจจบนธรรม นเปนตว “เจตนาสมบต”

๒. วตถสมบต หมายถงสถานทตงของดวงจต ในทนหมายถง “ธาตววฏฐาน” หรออธบายตามพยญชนะไดแก “กายานปสสนาสตปฏฐาน” คอ ธาต ๔ ซงประกอบขนแหงรางกายของเรา ไดแก ธาต ดน นา ไ ฟ ลม ธาตดนกเปนกระดกทแคนแขง ธาตนากเปน นามตร นาลาย นาเลอด นาหนอง ธาตไฟ กคอ ความรอน ความอบอนในรางกาย ธาตลมกคอ สวนทพดไปมา ทงหมดนสวนทสาคญทสดกวา สวนใดอนคอธาตลม เพราะรางกายนถงแมวาตาจะบอด หจะหนวก แขนขาจะหกกยงมชวตอยได แตถาขาดธาตลมอยางเดยว รางกาย 31

จะตงอยไมได ตองตาย ฉะนน ลมหายใจจงเปนตววตถสาคญเพราะเปนสถานทตงของดวงจต

๓. คณสมบต หมายถง ความสบายหรอไมสบายทเกดขนแกรางกาย ในการบรหารลมหายใจเขาออกใหเดนไปตามสวนตาง ๆ ของรางกายนไดเกดผลอนใดขนบาง ตองสงเกตดรางกายและจตใจของเรา ไดรบผลดหรอไมด รางกายเบาสบาย โปรงโลงหรออดอด คบแคบ ใจสงบ สบาย เยน หรอหงดหงด ฟ งซาน วนวาย ถากายสบาย จตสบาย กเปนผลด ถาตรงกนขาม กเปนผลราย ฉะนนเราจะตองรจกการปรบปรงลมหายใจ และ

แกไขตกแตงใหเปนทสบายคณสมบตของจตกคอ สต กบ สมปชญญะ

ใหพยายามรกษาหลกสน ๆ ทง ๓ ประการ นไวในการเจรญสมาธทกครงไป จงจะมผลเปนไปโดยถกตองสมบรณ สวนอานสงสในการนงสมาธนนมมากมาย กจกเกดขนตามกาลงของดวงจต แหงผบาเพญภาวนาน

32

เรองของลม

พระสทธธรรมรงสคมภรเมธาจารย ( ทานพอล ธมมธโร )

หนาทของเราในการทาสมาธมอย ๔ อยาง คอ ๑. รลมเขาออก ๒. รจกปรบปรงลมหายใจ

๓. รจกเลอกวาลมอยางไหนสบาย ไมสบาย ๔. ใชลมทสบายสงหารเวทนาทเกดขน รกายในกาย นเปน กายคตาสต คอ รลมในรางกายของเราตงแตเบองสงจดเบองตา เบองตาขนไปหา

เบองสง กระจายลมใหเตมทวรางกายเหมอนกบนาทเตมอาง กจะไดรบความเยนตลอดทวรางกาย

สต เปนชวตของใจ ลม เปนชวตของกาย

33

การทเรารกษาลมหายใจไวดวยความมสตน เหมอนกบเราไดรกษาความเปนอยของเราไวทง ๓ วย คอ เมอเปนเดกกรกษาความเจรญของวยเดกไว เมอเตบโตขนกรกษาความเจรญของความเปนผใหญไว และเมอแก

กรกษาความเจรญของวยชราไวอก ใหเปนผถงพรอมดวยความมสตสมปชญญะบรบรณ ทาอยางนใหตดตอไมขาดระยะ ตลอดวนคนทกอรยาบถ

ลม เหมอน สายไฟ , สต เหมอน ดวงไฟฟา ถาสายไฟด ดวงไฟกสวางแจม

ลม ปราบเวทนา สต ปราบนวรณ

การทาสมาธ ตองตงจตของเราใหเทยง ตรงแนวอยกบลมหายใจ เหมอนนายพรานทเลงธน จะตองเลงใหแมน จงจะยงไดตรงถกจดหมาย 34

การเชอมประสานลม ขยายลมไปตามธาตตาง ๆ ตลอดทงอวยวะเสนเอนทกสวนในรางกาย กเหมอนกบเราทาการตดถนนสายตาง ๆ ใหตดตอถงกน ประเทศใดเมองใด ทมถนนหนทางมาก กยอมมตกรานบานเรอนแนนหนาขน เพราะมการคมนาคมสะดวก บานนน เมองนนกยอมจะมความเจรญมากขน ฉนใด รางกายของเรากเชนเดยวกน ถาเรามการปรบปรงแกไขลมในสวนตาง ๆ ของรางกายใหดอยเสมอแลวกเปรยบเหมอนกบเราตดตอนตนไมสวนทเสยใหกลบงอกงามเจรญขนฉนนน

ลมภายนอกกบภายในนนตางกน ลมภายนอกนนแตงไมได ตองเปนไปตามธรรมชาต ลมภายในนนแตงได ปรบปรงแกไขได เพราะเปนลมทอาศยวญญาณหรอจะเรยกวา วญญาณอาศยลม กได รลมเปน “วตก” รลกษณะของลมเปน “วจาร” ปลอยใหกระจายซาบซานไปทวเปน “ปต”

สบายกายสบายจต เปน “สข” จต อยกบลมเปนอนเดยว ขาดจากนวรณ เปน “เอกคคตา” (เขาในสตสมโพชฌงค) 35

ลมหนกหายใจแคบกได ถาลมเบาตองหายใจใหกวาง ถาเบามากจนละเอยด ไมตองหายใจทางจมกเลย จะรลมเขาลมออกไดทกขมขนทวสรรพางคกาย ลมในกายตวเราน มใชมแตเฉพาะทพงเขาพงออกจากทางจมกอยางเดยว ลมในรางกายน ระบายออกไดทวทกขมขน เหมอนกบไอนาทระเหยออกจากกอนนาแขง และมลกษณะละเอยดมากวาลมภายนอก เมอ

มนกระจายออกมากระทบกนเขา จะเกดเปนผลสะทอนกลบเขาสรางกายอก เรยกวา “ลมอมช” เปนลมทชวยใหจตใจและรางกายสงบเยอกเยน ฉะนนเวลาหายใจเขาไป จงควรทาลมใหเตมกวางภายใน และเวลาหายใจออกกใหมนเตมกวางทวบรเวณตวเอง “ควรมสต” รลมหายใจเขาออกนอยางหนงกบ “สมปชญญะ” ความสารวจรในกองลมทเดนขยบขยายไปทวรางกาย รวากวางหรอแคบ ลกหรอตน หนกหรอเบา เรวหรอชา ฯ ล ฯ นอยางหนง ๒ อยางนเปน “องคภาวนา” 36

การทเรามานงตงสต กาหนดอยกบลมหายใจดวยคาภาวนาวา พท เ ขา โธ ออก ไมลม ไมเผลอ

อยางนกจดวาเปน พทธคณ เมอจตของเราไมมสญญาอารมณใดๆ มาเกาะเกยว เกดความความสวางไสว อม

เอบ ขนในดวงใจ นกจดวาเปน ธรรมคณ การขยบขยายลมหายใจเขาออก ใหมสตสมปชญญะบรบรณทวตว

อนนจดวาเปน สงฆคณ รวมความกคอ เกดความรความสวางเปนตว พทธะ จตเทยงเปนตว ธรรมมะ

รกษาความดและเพมความดทมอยแลวใหมมากขนเปนตว สงฆะ ฯ ลม เปนพชายใหญ เพราะลมชวยไฟ ไฟชวยนา นาชวยดน มนสงเคราะหกนเปนสามคคธาตดงน

ทาลมใหมนหนก แนน เหนยว เหมอนยางรถยนตทเสนมนแบบบางนดเดยว แตสามารถบรรทกคน

ไดตง ๔๐ – ๕๐ คน นนกเพราะอานาจของลม ฉะนน ลมแนนจงมอานาจทจะบงคบอะไร ๆ ไดทกอยาง 37

การทเรามานงภาวนากนอยน เปรยบเหมอนกบเรามาขดสขาวเปลอกในยงของเราใหเปนขาวสาร จตของเราเปรยบดวยเมลดขาว นวรณทง ๕ เปรยบเหมอนกบเปลอกทหมเมลดขาวอย เราจะตองกะเทาะเอาเปลอกนอกนออกจากเมลดขาวเสยกอน แลวขดสเอาคราบทไมสะอาดออกอกชนหนง ตอจากนเราจะไดขาวสารทขาวบรสทธ วธขดสนนกไดแก วตก วจาร วตก ไดแกการทเรากาหนดจตใหรอยกบลมหายใจเขาออก ลกษณะอยางนเหมอนกบเรากอบเมลดขาวใสลงในฟนส เรากจะตองคอยดอกวา ฟนสของเรานนดหรอไมด ถารแตลมเขา ไมรลมออกเพราะเผลอหรอลมเสย กเทากบฟนสของเรามนกรอนหรอหกไปตองจดการแกไขทนท คอเอาสตมาตงอย กบลมหายใจปดสญญาอารมณตาง ๆ ทงใหหมด วจาร ไดแกโยนโสมนสการ คอการสงเกต ตรวจตราลมทหายใจเขาไปนนวา มลกษณะอยางไร สะดวกหรอไมสะดวก โปรงโลง หรอขดของอยางไรบาง กระจายลมใหทวเพอขบไลลมรายออกจากตว ขจดสวนทเปนโทษออกใหเกลยง เหลอแตสวนทดไว ธาตตางๆทกสวนในรางกายของเรากจะกลายเปนธาตบรสทธ จตกจะใส ใจกจะแจม รางกายกจะเยนสบาย มแตความสข 38

ลมทหายใจเขาไปในรางกายน เราจะตองขยบขยายสงไปเชอมตอกบธาตตางๆ ทกสวนในรางกายใหทว ธาตลมกใหมนไปเชอมกบธาตไฟ ธาตไฟเชอมกบธาตน า ธาตนาเชอมกบธาตดน ธาตดนเชอมกบธาตอากาศ อากาศเชอมกบวญญาณ ทาธาตทง ๖ ใหเปนสามคคกลมเกลยวกน รางกายของเรากจะไดรบความสขสมบรณ

เหมอนกบเราบดกรขน (ขนธ) ของเราไมใหแตกราว ขนนนกจะบรรจนาไดเตมทงใสและเยนดวย ความเตมน ไดแกบญกศล ความใส เกดจากจตทเทยง ไมเอนเอยง ความเยน ไดเพราะขนนา ตงอยภายใตตนไมทมรมเงา คอพระพทธคณ ธรรมคณ และสงฆคณ สตปฏฐาน ๔ คอ ลมหายใจเปน กาย สบายไมสบายเปน เวทนา ความบรสทธผองใสเปน จต ความตงเทยงของจตเปน ธรรม ลมรอน สรางโลหตดา ลมอน สรางโลหตแดง ลมเยน สรางโลหตขาว 39

“พทโธ” เปน คาภาวนา การมสตรลมหายใจเขาออก เปนองคภาวนา เปนตว “พทธะ” เมอจตอยทงคาภาวนาได คาภาวนาเหมอนเหยอหรอเครองลอ เชนเราอยากใหไกเขามาหาเรา เรากหวานเมลดขาวลงไป เมอไกวงเขามาหาแลว เรากไมตองหวานอกฉนใดกฉนนน เจบตรงไหน ใหเพงลมใหเลยไปจากทนนจงจะไดผลเหมอนเราเจบตรงหวเขา ตองเพงใหเลยไปถงปลายเทา เจบทไหลตองเพงใหลงไปถงแขน การภาวนา “พทโธ ฯ” เปนคานาม ความรสกตามคาภาวนาเปน “พทธะ” สตคอเชอก จตเหมอนลกโค ลมเปนหลก ตองเอาสตผกจตไวกบลม จตจงจะไมหนไปได สบลมหายใจใหเหมอนกบชกวาว ถาลมออนตองดงเชอกใหสน ลมแรงตองผอนใหยาว หายใจใหเหมอนกบรนนาออกจากถวยแกว ถาเราไมรนมนมนกไมออก หรออกอยางหนงกเหมอนกบรดนาตนไมหรอรดนาถนน 40

พดถงการ “ภาวนา” ซงเราจะพากนทาตอไปน กเปนบญอยางยอด เราไมตองลงทนอะไรมากดวย เพยงแตนงใหสบาย จะขดสมาธหรอพบเพยบกไดแลวแตจะเหมาะแกสถานทและสงคม มอขวาวางทบมอซายแลวกตงใจหายใจเขาออก ดวยการระลกถงพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ “ภาวนา” ไมใชเปนเรองของพระธดงค หรอเปนของพระของเณร เปนคนโงคนฉลาดหรอคนมคนจน แตเปนของซงทกคน ทกเพศ ทกชน ทกวยทาได คนเจบคนไขนงนอนอยกบบานกทาได และทาไดไมเลอกกาลเลอกเวลา เราเสยสละเพยงเลกนอยเพอแลกกบความดอนน คอ เสยสละเวลา สละการนอน สละความเจบปวดเมอย ตองใชความอดทนพยายาม สละกายบชาพระพทธ สละวาจาบชาพระธรรม สละใจบชาพระสงฆ เรยกวา “ปฎบตบชา” ตงใจอทศตวของเราใหเปนกฎ แลวกนมนตพระพทธเจา เสดจเดนจงกรมเขาไปในชองจมกดวยลมหายใจเขา “พท” ออก “โธ” ทาดงน พระพทธเจากตองมาอยกบตวเรา ชวยคมครองรกษาเรา เรากจะมแตความสขรมเยน และเบกบานแจมใส ลมรอนเปนลมสงหาร ทาเวทนาใหเกดกอความทรดโทรมของรางกาย ลมเยนเปนลมสราง ลมอนเปนลมรกษา 41

ลมหยาบ มลกษณะยาวและชา ลมละเอยดมลกษณะสน และ เบา สามารถแทรกซมเขาไปในตวไดทกตอมโลหต เปนลมทมคณภาพดยง การทาลมยาวเกนไปกไมด มกมนวรณ สนมากเกนไปกไมด ควรทาใหพอเหมาะพอดกบตว เปนมชฌมาปฏปทา จงจะด เมอ “จต” ของเราไมเกาะเกยวกบสญญาอารมณใดๆ เพงเฉพาะอยแตลมเขาลมออกอยางเดยว “จต” นน กยอมจะเกดแสงสวางขน คอ “วชา” เหมอนลกปนทแลนไปในอากาศ ยอมจะเกดเปนไฟ คอ “แสงสวาง” ขนเชนเดยวกน กายสงบ กไดวชาจากกาย จตสงบกไดวชาจากจต ลมสงบกไดวชาจากลม 42