booosting nieuwsbrief 27 (maart 1995)
DESCRIPTION
In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01 Systematiek van de ontwikkeling van bouwcomponenten 03 Presentatie Booositng ontwerpers VERSLAG 07 Reynolds Architectuursystemen, Rollende architectuur 14 Sport- en recreatiecentrum Houtzagerij NIEUWS 11 De Markies en De Realiteit MOOOI 05 Moooi door Jan Brouwer EELKE POUWER OVER….. 13 Stimulusprogramma Voor meer nieuws: www.booosting.nlTRANSCRIPT
Informatieblad van de Stiéhting Industrieel Bouwen Nederland
booostin 9 stichting industrieel bouwen nederland
•
L
nieu sbrief
Na het beschrijven van de ontmoetingsrelaties, zijn ook de functierelaties zoals die van dragende en
bouwlYsische aard beschouwd in het onderzoek ' trucrurering van de onderlinge afhankelijkheid van
bouwdelen'. Als resultaat wordt een programma onrvvikkeld waarin de relaties kunnen worden
ontwikkeld en onderzocht. Doel van dir onderzoek is een krachtige inspanning te leveren om het
bouwen verder te industrialiseren en daarmee de kwaliteit van - in eerste instantie - de woning te
verbeteren. Hierbij kun je denken aan een grotere woning met een grotere verdiepingshoogre, maar
ook aan een grorere differentiatie van aantrekkelijke en betaalbare bouwelementen en een grotere
keuzevrijheid voor de consument voor indeling en uitrusting van zijn woning. Deze kwalirarieve
verbetering zal ondermeer worden bereikt door voorstellen te doen voor de ontwikkeling van
produkten, die gericht zijn op het terugbrengen van de verscheidenheid van de po.~itic en de SOOrt van
aansluitingen. En zodanig dat betere voorwaarden ontstaan voor de prefàbricagc van bouwdelen
waarbij een verhoging van de voorbewerkingsgraad van bouwdelen het gevolg zal zijn. \I
,
.J
r lrn , _M.i.W",t._ internal
~ .... UITGANGSSITUATIE: oV I NIEUWE S lTUATI E: een traditionele 0 de muur tussen
plattegrond met zitkamer en 00 woonkamer en keuken i s weg ;
keuken aan de 0 er is nu een
achtergevel; 00
:~ grotere ruimte
rechts zit de 0 ontstaan,
deur van de de deur naar de
keuken naar de [Dg achtertuin is
L
achtertuin verplaatst
mooie woorden Tot hier roe een hoop mooie woorden, maar nu komt de industrie om de hoek kijken. Het is de
bedoeling om in de komende twee jaar deze voorstellen verder te concretiseren en in overleg en
samenwerking met de industrie nader uit te werken en te differentieren. Daarom lijkt het nu een goed
moment om hiertoe een startschor te geven in de vorm van een workshop mer Booosring
aangeslorenen. Aan de hand van een praktijksituatie zullen de onrwerpvoorwaarden worden gesteld,
waarbij de samenwerking tussen onderzoekers en producenten direct danig op de proef zal worden
gesteld. De workshop begint met een drietal korte lezingen waarin de stand van zaken van het
onderzoek uiteen wordt gezet. Hieronder vindt u het volledige programma:
programma
14.00 ontvangst
14.15 De systematische benadering van de gebouwde omgeving
door de heer irJ. Kapteijns, Vakgroep Bouwtechnologie, TU Delft 14.30 De aansluitvoorwa.-uden van diverse bouwcomponenten
door de heer ir V Töhne, Promovendus in de Vakgroep Bouwrechnologie, OBOM, TU Delft
14.45 Produktontwikkeling in een geautomatiseerd systeem
door de heerprofir J. Brouwer, Vakgroep Bouwtechnologie, TU Delft
15.00 koffie/thee
indeling in groepen
15.30 Het keuzekozijn ondeed
Een d iscussie in groepen over de problemariek waarbij het keuzekozijn als
voorbeeld ter discussie wordt gesteld. Binnen dir keuzekozijn kan een caralogus van
accessoires worden omwikkeld door diverse toeleveranciers. Voorwaarden en
mogelijke suggesties zullen worden hesproken.
17.30 samenvatting
borrel
voorbeeld van een keuzekozijn ~
Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via de antwoordkaart op pagina 10 in deze nieuwsbrief. •
•
c (l)
o
> '" 0. (l)
...., v> o 0. X
W
L
donderdag 27 apri 1 1995 ..,
Genieten van het uitzicht op
Uit Delft en Den Haag zullen donderdag 27 april 1995, aan het eind van de middag de volgende
Voor architecten en ontwerpers is het een uitdaging om visie en praktijk
aan een breed geïnteresseerd publiek te presenteren. Een vaak gehoorde
opmerking van de bureaus is dat men zich hiertoe te klein acht en niet
ziet welke bijdrage een bureaupresenratie kan hebben. Booosting wil de
samenwerking (LIssen architecten, ontwerpers en producenten in de
bouw verbeteren om bij te dragen aan een verbetering van de kwaliteit
van de gebouwde omgeving. De inbreng van de ontwerpende
disciplines is hierbij uitermate belangrijk. Het lijkt een open deur, maar
ondernemers en ontwerpers verstaan elkaar nog steeds moeilijk, ook in
de bouw. Daarom nodigen wij zo'n 2x per jaar een aantal bureaus uit
een bepaalde regio uit om korre bureaupresenraties te houden aan
gevuld met een visie op de materialisatie van een concept. De visie kan
bijvoorbeeld worden beantwoord door in te gaan op de vraag wat er echt
voor de realisatie van een bouwwerk ontwikkeld is? Hoe zo'n
ontwikkeling verloopt, wat knelpunten zijn en waar kansen verschijnen.
Niet alleen maar commerciële praatjes dus!
V> V> ~ (l) (l) +-' CL <0 ~
(l) u 3: 0 +-' V> C V> o «
~
(l) (l) CL 3:
::::l ..c: 0 u ~ ~ co «
Ol -0 ::::l E c (l) <0 ::::l
N (l) ~ c (l) ~ +-' o CL ::::l C
:><: (l) .D (l) U V> U + (l).:L
::::l ~ >-0 (l) -0 0 3: <0 ~ ::::l 0.... o -0 ~ C 0 co (l):Z:
> f(l) Ol -0 <0 <0
0::
+-'
E V> ~
o u
De locatie is weer spectaculair. Gelegen aan de Nieuwe Waterweg, voor 5 jaar opgezet als expositie
ruimte, met een uitzicht op alle schepen die de Rotterdamse haven aandoen. Om de bevolking op de
hoogte te houden hebben het Gemeenrelijk havenbedrijf en het Ontwikkelingsbedrijf van Rotterdam
het initiatief genomen een expositieruimte aan Hoek van Holland aan te bieden waar de uitbreidings
plannen voor het Watetwegcenrrum van Hoek van Holland en de voortgang ervan worden
gepresenteerd. Het is.in dit Expositiepaviljoen in Hoek van Holland - een ontwerp van architecten
bureau CEPEZED - waar de presentaties op 27 april aanstaande zullen worden gehouden.
03 ...J
r : . :- : : : :: : :: : :: ::::: : ::" : :
_~J.I.,,~i .. ,(. __ ----'-p_r_e_s_e_n_t_a_t_l_· _e_-, . .. . .. . .. . .. .. . .. . .. . .. . ..
~rc~,l~@ De bureaus: onlwerpers
Or. Lelykade 64 2583 CM Den Haag tel: 070-3541215 fax: 070-355 2190
Iedere vernieuwing schept een risico, echter het wordt pas echt gevaarlijk als
men geen risico's durft te nemen.
Jan Brouwer Associates bv Bureau voor architectuur en lannina
Zeestraat 100 2518 AD Den Haag tel: 070-346 93 84 fax: 070-345 77 38
m De traditionele bouwtechniek benaderen zij met een kritisch oog. Zij
proberen, daar waar mogelijk, te innoveren in materiaal en methode. Bouwen
binnen een Stral{ tijdschema en een vastgesteld budget zijn wezenlijke
elementen in hun werkproces. Prefabricage en ontwikkeling van bouw
componenten zijn eveneens belangrijke aandachtspunten.
Brouwer en Konin Bureau voor industrieel ontwer en Zeestraat 100 2518 AD Den Haag tel: 070-365 18 16 fax: 070-345 77 38
brouwer ;·koning
Het bureau specialiseert zich ondermeer op het gebied van ontwerp en redesign
van gebouwprodukten en professionele apparatuur. Op systematische wijze
zoeken ze naar creatieve, nieuwe oplossingen. Daarbij is nauw overleg met de
opdrachtgever essentieel. Het ontwerpteam wordt gevormd door prof ir Jan
Brouwer en ir Jaap Koning.
Ce ezed bv Architectenbureau Phoenixstraat 58 2611 AM Delft tel: 015-13 6641 fax: 015-13 09 08
CEPEZED Tussen architect en industrieel vormgever worden gebouwen ontworpen en
velvaardigd met moderne roepasselij ke materialen van hoge kwaliteit en relatief
L
lage kosten. Niet eruit bezuinigen maar erin ontwikkelen.
Corsmit Raad evend In enieursbureau bv Inaenieursbureau Henti ter Hallsingel 68 2284 XD Rijswijk tel: 070-394 93 05 fax: 070-394 13 96
ctORSMIT RAADGEVEND INGENIEURSBUREAU
Het bureau wil meer zijn dan een 'doe' bureau. Zij willen creatief en
inventief met de techniek van het bouwen bezig zijn. Zij beschouwen ieder
gebouw als een uitdaging om nieuwe ontwikkelingen te initiëren. De meeste
BV gebouwen zijn dit waard. Daarnaast werken ze actief mee aan ontwikkelingen
voor bouwprodukten, bouwsystemen en de algemene ontwikkelingen in de
bouwtechniek.
TNO Produktcentrum Instituut voor roduktontwikkelin Oostsingel209 2612 HL Delft tel: 015-60 89 09 fax: 015-60 87 56
Produkrontwikl{eling door specialisten in vormgeving, ergonomie, elektronica,
mechanica, mechatronica, software, fYsica, modelbouw, rapid prororyping en
produktietechnologie. Afhankelijk van de vraag bundelt het Produktcentrum
de gewenste disciplines tot een team op maat.
a msClirijvmg ontvangt u van ooosting een programma en routebeschrijving. Inschrijving via de antwoordkaart achter in deze nieuwsbrief.
<J
•
•
L
MOOOi doorIS het toeval dat 'mOOOi' wederom over
Jan B Renzo Pi ano gaat? Het antwoord i snee, rou we r want het gedachtengoed van Pi ano zit
dicht tegen de ideologie van Booosting aan. Het zoeken naar verbanden tussen materiaal, methode en vorm is bij hem niet alleen maar gebaseerd op historische invloeden van de architectuurontwikkeling maar hij hanteert een veel ruimere blik in de cul turel e beteken i s van het maken. In deze 'mOOOi' aandacht voor de Renzo Piano Bui 7ding Workshop: Internationa7e Luchthaven Kansai, Japan. Het maken van architectuur is bij Piano dan ook niet gebaseerd op de
traditionele bouwtechnieken, maar er wordt door zijn 'Building
Workshop' (een typerend begrip overigens) ook gekeken naar techniek
uit andere industrieën. Het valt mij moeilijk om over Kansai Airport
anders te spreken dan in superlatieven. U herinnert zich de vorige
'moooi' van Jos Lobeé waar het Exhibit is besproken. Dat gebouw had
een geweldige lichtheid die eigenlijk niet te overtreffen is. Toch is het
hem gelukt op het kunstmatige eiland voor de stad Osaka de lichtheid
in een overweldigende vorm opnieuw te ontdekken. De som der delen
is bij dit gebouw synergetisch. Eigenlijk is er één moduul ontwikkeld die
vervolgens een schakeling oplevert. Bij het schal<elen van eenvoudige
modulen is de oplossing vaak banaal. Zo niet hier. Het is een gigantisch
gebouw van 1700 m lengte dat bestaat uit 244 modulen. De kleine
verschuivingen in de maarvoering van deze eenheden leveren een zeer
gevoelige bouwmassa op. Hij en zijn collegae hebben zich laten
imponeren door het tekende beeld van Brancusi: 'Bird in Space: De
gelijkvormige schubben op het imposante dak vormen de huid die de
vormveranderingen in de ruimtelijke onrwikkeling moeiteloos volgt.
Teamwork Ook bij de onrwikkeling van dit gebouw is teamwork weer een cruciaal begrip. Zoals bij alle werken
van Piano is samenwerking russen architect, constructeur en adviseur van grote betekenis. Integratie
van project, producent en proces spelen een grote rol. Zo heeft de inmiddels overleden Peter Riceeen
belangrijk stempel gedrukt op de draagstructuur, tetwijl overige adviseurs van Ove Arup eveneens een
rol van betekenis hebben gespeeld.
Hoewel ik in de aanvang van dit stuk heb beweerd dat Piano vooral ook naar andere tal<ken van
industrie kijkt, blijkt uit de toelichting dat er wel degelijk sprake is van inspiratie uit de architecruur.
Vooral belangrijke gebouwen uit de 1ge eeuw worden als bron genoemd zoals Labrouste's Nationale
Bibliotheek in Parijs, Ctystal Palace van Paxton en de Eiffeltoren. Maar alle onrwerpers van
bovengenoemde monumenten hebben in hun tijd ook al elders gekeken. Labrouste's bibliotheek waar
de slanke gietïzeren kolommen de koe els dragen waarin het natuurlïk licht zorgt voor een
,
\1
.J
r
L
wonderschone beleving van de ruimte. Ook het Clystal Palace is door zijn repetitie in de structuur
en de schaal en het ritme van het glazen dak uiteraard een begrijpelijke inspiratiebron. De
manier van mal<en van de Eiffeltoren inclusief de prachtige details waar de krommingen van
structuur een lichtheid suggereren en doordat er niet of nauwelijks horizontale of verticale lijnen
zichtbaar zijn, maakt dat ook dit bouwwerk een zekere inspiratiebron is. Het deel is het geheel van
de oplossing. Het bepalen van het definitieve ruimtelijke model was pas mogelijk na de ontwikkeling
van de dragende elementen, waarbij ook het maakproces van essentiële betekenis was, en het ontwerp
van de huid. Vooral bij deze manier van bouwen is het detail van wezenlijke betekenis. Mede door
het repetitie-effect is het mogelijk om perfecte bouwknopen te ontwerpen. Er is sprake van grote
continuïteit van de macro schaal van ruimte en vorm naar de micro schaal van de verbinding.
Ook moet ik speciaal wijzen op het ontwerp van de lucht-behandelingsinstallarie.
Tussen twee constructieve elementen in is een soort open lucl1tkanaal
ontworpen. Dit open kanaal bestaat uit een teflon membraam. Het principe
is als volgt. Lucht wordt vanuit grote ventilatiekolommen, die vanuit de
vloer komen, geblazen tegen hetmembraam. De lucht kleeft min of meer
aan het teflon en wordt op dèze, manier ver in de lobby van het gebouw
gebracht. Dit 'open 31r-ducr-'(zo geno~md dOOI'de ontwerpers)
heeft ook nog een ander voordeèl. Het i~ateriaal fungeert als
plafond en reflecteert en verdeelt het lichrin de niimte.
Het buitenste deel van dedakhllid bestaat Uit roestVrijstalen
panelen. Deze panelenzijnvan een speci'alecsal':;enstelling in
verband met de agressieve omgeVing. Deze lègering is specifiek
voor dit project ontwikkeld. Onder dit roesrvrijst~cn laken
bevindt zich een dubbel gecoat stalen dak waarin zich
eveneens de isola;tie bevindt. Bouw-fYsisch werkt het dak
zodanig dat de eerste warmtc door de ';oesrvrijstalen panelen
wordt opgenomen. De spouw hierol)der zorgt voor afvoer van
de opgewarmde lucht. De panelen van 600 x 1800 mm zijn
mecl;anisch bevestigd op de b~vènzijde van het dubbele
stalèn onderdak: Ze hebben een speciale oppei'Vlakte-srructuur
om het lichtsterk te 'kunnen spreiden zodat de reflektie geen
probleem' is voor de verkeerstoren en. de cockpits van de aanvliegende toestellen.
Wèl is er een merkwaardige oplossing voor de gietij zeren knooppunten van de ruimtelij ke spanten.
' Prachtig g~vornide knopen geven de indruk.dat icinderdàad uit gietijzer bestaan. Echter omdat een
l~~ r brandwcrencih~id werd geëis~is eq deelvande gndersteuningen bekleed met glasvezelversterkre
cementeleménte~ Dezeoplossingls de.enig~ i~het geo0l!w waarbij ik enige vraagtekens heb.
Het gebouw is weiiüge architectuur media ontgaan; 'zoals u ongetwijfeld hebt geconstateerd. De hele
architectonische eliteiJ~~eeft er ;1 een ~~ntaJ 'pagina' s aa~ 'gewijd. De beste informarie krijgt u, als
bovensraande beschrijving u nieuwsgierig maakt, in nummer 15 van 'The Japan Architect', Ik hoop
tenslotte dat de grote meestèr "'et ~oo;'lopignog biet Piano aan zal doen. Moooi gedaan, jochie! . ~.
"
..,
•
•
L
Booosting-bijeenkomst gehouden bij Reynolds Architectuursystemen in Harderwijk op donderdag 26 januari 1995.
. Rollende kilo's 1 n
architectuur per kilometer
Produktontwikke7ing in b7ik
Terwijl het hoogste deel van Nederland overstroomt, een opera een zingende architect ten tonele voert en Kobe metafoor wordt voor de kwetsbaa rhei d van techni ek verdi ept Jan Westra zi ch i n de reikwijdte van technologie en de grenzen van techniek en zoekt hij aansluiting bij andere cultuurders in een diepzinnig essay. Voorzitterlijk opent hij de bijeenkomst.
De zaal bij Reynolds is uitstekend. Een kleine
ruimte waar veel mensen in kunnen wnder dat
je het idee hebt bij elkaar op schoot te zitten,
resulteert in een boeiende bijeenkomst waar al
snel de spetters afvliegen. Wim van de Berg,
business unit manager bij Reynolds laat aan de
hand van een speelgoedje 'Ie serpentin fun
factory' zien hoe een extrusiepers werkt. Hij
eindigt met een gewaagde dia-serie over de
onbegrensde mogelijkheden van aluminium
profielen in de architectuur. Het kan recht, het
kan rond, het kan schuin. 'Onbegrensde systemen' w zegt van .den Berg. Alles wat je becladden wil,
kan je beldadden, dat laten de dia's overduidelijk zien. Het kan ook net als of, w toont de renovatie
van de stalen raamkozijnen van het gebouw van Verkeer en Waterstaat in aluminium. Wanneer een
gebouw van een aangeslotene wordt getoond roept de harde kern met uitgestrekte vinger: 'die is van
ons'. Sommige voorbeelden zijn ronduit eng, maar, waar is waar: dit wordt in Nederland gebouwd!
Volgt Ton Willems van de afdeling Oppervlaktetechniek. Over de bescherming van de produkten en
de verfraaiing daarvan door middel van ... jawel, kleur. De verticale behandelingsmethoden zijn
anodiseren, elektroforetisch lakken en poederlald<en. 'Waarom verticaal? Denk aan een kopje koffie,
kopje thee' zegt de spreker instructief, terwijl hij met een lepeltje roert. 'Bij verticale behandelingen
is er een kwart minder oversleur.' Hij haalt zijn lepel uit het kopje en laat deze uitdruppelen.
Voordeel van een kleine zaal is toch de directe interactie. Voordeel van minder oversleur IS
voornamelijk milieurechnisch. Dan gaat hij in op nieuwe oppervlal<te behandelingen. De Optiskin
bijvoorbeeld, een beschermende blanke laldaag van 15 micrometer bovenop het geanodiseerde
aluminium dat nog betere bescherming biedt.
07
,
'" <IJ ..., '" <J 0
'" '" '<
"-<IJ :;::
" 0 "-
"" c:
'" c--,
+-' 4-
Q) Cl
~ Q)
'-0 +-' c:
'" -"" ;., c: :::> ...,
V
.J
r
•
rollende architectuur Kees Hourzager volgt met een lezing over de
inspanningen van de aluminiumindustrie bij
het automobiel. De rollende architectuur. Het is
echt verbazingwekkend te zien hoe professioneel
aluminium zich in dit marktsegment manifes
teert in vergelijking mer de ontwikkelingen in de
bouw, waar ze niet verder lijken te komen dan
het uitbreiden van de meccano-profieltjes. De produktontwikkeling in de automotive sector staat op
een hoog peil. Men zoekt er naar de uiterste toepassingsmogelijkheden van aluminium ter vervanging
van staal met als grote voordeel dat de auto lichter wordt, wat besparingen biedt voor het brandsrof
verbruik en om die reden minder milieu belastend zal zijn. Gestreefd wordt naar terugbrengen van het
aantal onderdelen door integratie en besparing op gereedschapskosten om een aanvaardbaar
prijsniveau te bereiken. Grote problemen moeten daarbij ovetwonnen worden. In de automobiel komt
geen rechte lijn voor. Alles moet dynamisch non lineair worden doorberekend. Optimalisatie op crash
gebied, de extreem hoge toleranties van dakcontructies, de torsiesrijfheid, de vijfde deur, allemaal zaken
die nauwkeurig onderzoek vergen en waar hard aan gewerkt wordt. Produktontwikkeling in optima
forma. Een en ander wordt aan de hand van prachtige voorbeelden aangetoond.
vochtig offensief Geen tijd gaat verloren en nog voor dat het publiek het zich realiseert, voen de heer Tietz het
OFFENSIEF over VOCHT. Het spook van ventilatie waart nog immer rond. 'Geen formules hè',
roept de voorzitter, die de lezing in 1990 al eens beluisrerde en nattigheid voelt. De ademende gevel
gevuld met longen dar is de oplossing die de architectuur voor vochr heeft, maar tot op heden kampt
50% van de gebouwen met vocht. Het doel van deze lezing is om op grond van recente inzichten een
correct denkkader te bieden omtrent het fYsisch gedrag van gevels en daken met aluminium bekleding.
Een vervelende eigenschap van aluminium is corrosie. Putcorrosie ontsraat als een plaarselijke
aantasting door bloorsrelling aan min of meer verontreinigde lucht. Er ontsraan kratertjes, waardoor
de corrosie relatief diep in het materiaal doordringr. Hij toont een dia die uit 'Inleiding tot de
Dermatologie' lijkt te komen, een soort acne vulgar'is in blik. ContactcolTosie ontstaat als twee metalen
met een verschillend elektrochemisch potentiaal in een vochtig milieu met elkaar in contact zijn.
Isolatie tussen dergelijke materialen is noodzakelijk. Als bouwfYsische eisen noemt Tierz: geen koude
bruggen, luchtdichte constructies en geen inwendige convecties. Ze zijn van belang omdat één van
de meest bekende vorm van het ontstaan van vocht condensie is. Condens ontstaan door
onderkoeling van een oppervlak ten opzichte van de omgeving. Hij laar door middel van
thermografieën zien dat het dubbele glas het aanmerkelijk beter doet dan een gemiddelde gevel. Een
dure thermografie is niet nodig om te constateren of er sprake is van overmatige condens. Bij
temperaturen rond het vriespunt is in de vorm van rijp een aardig patroon op het dak van een
woonhuis te zien. En dan slaan we overtuigend <k1n het rekenen:
[ ]
,
I>
.J
r
L
Vul maar in voor een temperatuur van O"C en een relatieve vochtigheid van 80% dat betekent dan
een daling van de oppervlakte temperatuur van 9" ten opzichte van de luchttemperatuur, ofWel-9"C.
'Hoeveel vocht is dat in bier?', is een publieksvraag. 'Acht', zegt de spreker, 'en in België vier'.
Tijdens de rondleiding door de nieuwe lakhal en de produktie werpen de bouwkundigen een vluchtige
blik op de profielen en extrusiepersen en bakkeleien zij over meer of minder dakventilatie.
kilo's per kilometer Na deze gevoelige klap is het aan Theo Groothuizen van Landmark Design & Technology om nog
enige winst te boeken aan de kant van de ontwerpers. Als ontwerper van veel buitenmeubilair is hij
regelmatig betrokken bij de keuze tussen staal, kunststof en aluminium. Zijn keuze voor aluminium,
roegepast in de telefooncellen van de PTT, was niet gebaseerd op een zorgvuldige analyse van
materiaalalternatieven maar op de corrosievastheid, de mogelijkheid van detaillering, de constructie
intelligentie en de relatieflage gereedschapsinvesteringen. De producent ontving mij destijds met open
armen, niets was een probleem, alles kon. Aan de hand van een driehoekkolom, een klemprofiel en
een deurgreep laat hij zien dat de gretigheid wel degelijk tot problemen leidde, klikprofieltjes die maar
niet wilde klikken, een driehoekkolom die als pudding in elkaar werd gedrukt en ga zo maar door.
'De aluminium-industrie beoordeelt de ontwerpideeën te mal<kelijk en te gretig: de kilo's per kilometer
tikken aan.' De materiaaleigenschappen van aluminium bieden prachtige ontwerpuitganspunten, zo
vervolgt Groothuizen, maar hij is niet onder de indruk van de manier waarop aluminium in de bouw
wordt toegepast. Er wordt nauwelijks wezenlijk innovatief gebruik
gemaakt van aluminium. Het namaken van een stalen kozijn in
aluminium is niet innovatief. Het ontwerpen van een totaal nieuwe
vorm van daglichttoerreding met speciefieke toepassingen gebruik
makend van de speciefieke materiaaleigenschappen van aluminium
zou er meer op lijken. In de automotive industrie gedijen
ontwikkelingen slechts in een technisch hoogwaardige en op
innovatie gerichte omgeving. Research en produktontwikkeling
gaan hand in hand. Zo niet in de bouw. Hier is de belangrijkste
belemmering voor produktontwil<keling de cultuur: men is niet
geïnteresseerd in vernieuwing; prijsmarges zijn het belangrijkst; men
kiest uit wat de markt aanbiedt; er is nauwelijks communicatie.
Groothuizen is van mening dat ont\'verpers en ontwikl(elaars in een
vroeg stadium bij een ontwikkeling betrokken moeten worden. Het
mes snijdt dan aan twee kanten.
Tot slot geeft hij de architecten nog een veeg uit de pan, die dikwijls geen genoeg nemen met het
marktaanbod en zelf gaan freubelen. De relatieve eenvoud van de produktietechniek - het is lekker
lineair - en de betrekkelijk lage investeringen rechtvaardigen zulke avontuurtjes. Vaak echter rolt er
een zoveelste variant uit zonder echt wezenlijke verschillen. Hoewel de realisatie van een 'eigen'
ontwerp zeer aanlold(elijk is, is er vaal( onvoldoende kennis een echt onderscheidende en betrouwbaar
functionerende oplossing te realiseren. 'Ik spreek uit ervaring', eindigt Groothuizen. Ze hebben er niet
van terug. Op naar het zeer uitgebreide buffet. Miente janzen
"
<I
•
.., '" '" .., V)
!... (l) .., '" 3
'" ...
...J
• , _M.t.Wii"._ programma L-__ ~ __ ~ ______ ~
Booosting Bijeenkomsten 1995 16 februari 1 e Looop bij Rockwool
(Booosting InternaI)
23 maart Workshop ism OBOM Faculteit Bouwkunde
van de TU Delft in Delft (Booosting InternaI)
27 april Ontwerperspresentatie Den Haag en Delft
in Hoek van Ho.lland
18 mei 'De Markies en de Realiteit' in Almere
NB.
Aangeslotenen die hun bedrijf, de
bedrijfsfilosofie, het produktenpakket
en een discussie met 'bouwgenoten'
in een Booosting-bijeenkomst willen
presenteren, kunnen hiertoe contact
opnemen met Booosting .
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
booosting In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,
Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
stichting industrieel bouwen nederland
industrie, onrwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling
van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en
toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodukten en gebouwdelen, ter verhoging
van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de anrwoordkaart kunt u aangeven
of u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.
NAAM.
BEDRIJF
I I ADRES
POSTCODE WOONPLAATS
TELEfOON
o Komt op 3 maart a.s. van 14.00 - 18.0 uur naar de workshop 'tk sy.<tematiek ",m de ontwikkeling van bOlllVcomponentcn' bij OBOM TU Delft met ... personen. (zie pag. 01-02)
o Komt op 27 april a.s. van 16.00 - 19.00 uur naar de 'ontwl!/"pmpresentatiè in het expositiepaviljoen in Hoek van Holland met ... personen. (zie pag. 03-04)
o Reserveert vast 18 mei a.s. van 14.00 - 17.00 uur de 'Realiteit 'in Almere met ... personen. (zie pag. 11)
o Wil met Booosting verder praten over de 1ntl!l"nfll' activiteiten (zie voor toelichting de bijgevoegde Technologie-special), en wel over 0 Poool 'Om/I!/" de millimeter' en andere onderwerpen
o Looop 'Rock/Voo/ geen gezicht' en andere onderwerpen o PO onderwerpen
o Onrvangt graag informatie over participatie bij Booosting. o Bestelt het boek 0 'Booosting in beeld' (1994)
o 'Booosting in bedrijf (1992) o Tussen traditie en experiment' (1989)
L Participanten: f 25,00 Niet-participanten: f 39,50
Booosting
postbus 23000
3001 KA Rotterdam
.J
• donderdag 18 mei 1995
langzamerhand is de Markies u niet meer vakantiewoning is
prijsvraagonrwerp uit 1986 van Architectenbureau Böhttingk uit Maasland. Na een innovadef
bouwproces is de Markies als prototype op de zuidoever van de Noorderplassen in Almere te
bewonderen. Op 18 mei aanstaande organiseren Architectenbureau Böhtlingk en Booosting een
bezoek aan de Realiteit in Almere. Behalve een uitvoerige toelichting op de Markies zullen ook de
prijsvraag van Stichting de Fantasie en de zevenrien prijswinnende ontwerpen aan de orde komen.
Sommige andere prijswinnaars zullen aanwezig zijn en u de mogelijkheid bieden hun ' tijdelijke
woning' te bezoeken en evenruele vragen te beantwoorden ......... Meer in de volgende nieuwsbrief.
_:Mi.,.ii'd._ pa rt i ei panten
4 Contactpersone n: H. Kooien. J. Lichtenberg, G. van der Zanden
Godsweerdersingel 87 6041 GK Roe rmond
Bureau A+ houdt zich bezig met het ontwikkelen, implemenreren en
begeleiden van nieuwe technieken, betere methoden en doeltreffender
materialen en produkten voor alle disciplines van de bouwnijverheid in
opdracht van de industrie. Kennis van de marln en inzicht in de
financieel/economische haalbaarheid zijn minstens zo belangrijk; ook op dit
gebied heeft: A+ inmiddels een gedegen expertise opgebouwd. Bureau A+
begeleidt produktol1twikkelingen van ' tekenrafel tot bouwplaats'. Door de
tel 04750 17400 fax 04750 - 33264
L
aanwezige disciplines begeven ze zich ook geregeld op andere gebieden als
industriële architectuur, bouwsystemen, software-ontwikkeling, bouwfysica en akoestiek. Qua
projecten doet A+ haalbaarheidsstudies in opdracht van de industrie, overheid en semi-overheid. Voor
Novem werkt ze o.a. aan een onderzoek naar de toepassing van diverse reststoffen in bouwprodukten.
Voor het project Innovatie Limburgse Bouw onderzoeken ze voor Limburgse bouwbedrijven op welke
gebieden innovaties (Ot stand kunnen worden gebracht. Voor het lnnorvatief Systeem van Bouwen,
beter bekend als [SB-project, waarvan een experimenreelwoning op het terrein van de TU
Eindhoven staat, heeft: A+ voor het R&D gedeelte opgerreden als projectleider/coördinatOr. Voor de
nieuwsgierigen geeft het bureau zo'n 4x per jaar een nieuwsbrief uit. Geïnteresseerd? Bel even met A+.
,
<J
r .., _M·J.hii,J. _ ___ c_o_l_o_f_o_n __ -----'
Booosting van Vollenhovenstraat 15'\
010 4365741
postbus 23000 3001 KA Rotterdam
colofon
010 43663 15
Annek/! van Dijk
Pan'ieia Brouwer Design
Drukkerij Hans TruijeTl • mper tballks jan Broulvel;jaco Hn"r/.SCI/', MiCl/tejanzen',
Eelke POli/veI; jan WeSh"lt
Booosting bestuur
irjan Westra
ir Eric VreedenburglJ irjouke Post
ir Martel Vroom
ir jos Lobée
Hmk van Laarhovell
Alliance Europe Bik Bouwprodukten Bmkellmerieur Groep Bl7lynzeel Kmkem e/I KaJtt:l1 Van Campm Bending Tee/mies Fabriek van PllUltwerken
H. van Dam Enitor GE Plastics
Sm/ctt/red Prodtlcts Europe Hoeseh BOllwsystemm Nederl<md Holee Systemen & Componenten Hoogovel/S Groep filter Sign NederlaTld Kömmer/ing Benelux II Krel/S Kmpe Bomatex NBM-Amstelland Woningbouw Oc/aN/be SpaC/! Sn~icNlres Pieterman Hardglas Plastica Plaat Polydak Polynorm Rnva Bude/ Reynotrade Rockwool Lapinw
TU Eindhovcn
Archipel Ontwerpers
Post Tcr Avcst Architecten
Landl.llark Dcsign & T echnology
GE Plastics
Hubert-Jan Hcnket Architecten
Unicom Nederland Wo/vega Panelen
Ad van Ber/q I"dusn'ia/ Design Brol/wer + Koning Holland Processing Landll/ark Design & Techn%gy Produktcl'11mlll/ TNO
Archipel Ontwerpers ArcbitectenbllJ"erlli Böhtlingk Jan Brouwer AssocÎatl:S et'PEZED OCto /Jan Dijk Architectenhurl:llll EGM Architecten Hubat-jan Henket bl1aarchitecten lMA Sumll/is Architectenbureau Nlani Post Ter Avest Architectm Tjïèn Design Tllns+ HOI"Yting Architecten Vaburg Hoogendijk A "ehitekten Architektenburo Visser &Beerman ir Frank van Waes,
Voorziner
Vice voorzitrcr
Secretaris
Penningmeester
Lid
Lid
A + Bureau voor
<l
Boltwproduktontwikkeling _ Architecten en COl/Sultants A6C ACN Constructeurs ir ID, Boot BI/reau Angenl'l1t CO"'lIit Raadgevmd
fngcnielmbllreau Façru!e Consulting & Engineering GeNie COlISult Havanna Odrie A, Hoek
BOllwkundig fngenieuI"Yburerlli Hogeschool Midden-Bmballt Hiensch Engineering Kantoor vtJII de Toekomst KDICo11Sultants Nationale Woningmad Staalbouwinstituut Stichting Aluminium Centrlml TU Delft TU Eindhoven Vereniging Nederlandse
Cementind/iSn'ie
SomfY Nededa"d L Ub6;nk Nederland
Buro voor Architektullr ir Dal11l Peters
H. de Wit COl/Sllltamy lngenimrsbureau Zonneveld
. ,
L
."'DîW@§ ft 0 ver ........ .
Stimu r Eindhoven
De Europese Commissie heeft definitief haar
goedkeuring verleend aan Stimulus, het
economisch stimuleringsprogramma voor de
regio Eindhoven. De Europese Commissie stelt
daarmee fl45 miljoen gulden (67 miljoen
ECU) beschikbaar voor Zuid-Oost Brabant.
De regio Eindhoven komt in aanmerking voor
deze Europese bijdrage omdat Zuid-Oost
Brabam begin 1994 de Doelstelling-2 status
kreeg binnen de Europese Unie. Gebieden met
de doelstelling-2 status zijn die gebieden die
zwaar door vermindering van activiteiten in de
industtie zijn getroffen en waar de werkgelegen
heid een structurele achteruitgang te zien geeft.
Steun aan deze gebieden is in het algemeen
gericht op het verbeteren van de infrastrucruur,
het· moderniseren van bedrijfscomplexen, het
toerisme en facilitering van nieuwe activiteiten in
met name het MKB en omscholing van werk
nemers in verband met de omschakeling van de
industrie. Naast Zuid-Oost Brabant vormen de
volgende regio's een doelstelling-2 gebied: Oost
Groningen, Zuid-Oost Drenthe, Twente,
Arnhem/Nijmegen en Zuid-Limburg. Voor
deze gebieden zijn stimulerings-programma's
opgesteld. Voor de regio Eindhoven zijn de
Stimulus-gelden vooral bedoeld voor het
industriële midden- en kleinbedrijf waar de
komende jaren twee- à drieduizend extra banen
moeten ontstaan.
Binnen het Stimulus-programma speelt clus
tering een grote rol waarmee de samenwerking
bedoeld wordt russen bedrijven onderJing en
tussen bedrijfsleven en kennis-centra zoals
univetsiteiten en het hoger onderwijs. Hiermee
wordt beoogd het technologisch niveau van de
induStrie in de regio verder te verhogen.
voor de goedgekeurd
. reglo
Naast de 145 miljoen gulden die Brussel ter
beschikking Stelt, wordt door het ministerie van
Economische Zal{en 30 miljoen en door de
Provincie Noord-Brabant 5 miljoen gulden
bijgedragen. Ook wordt door de gemeemen in
de regio tezamen nog eens 22 miljoen gulden
bijgelegd.
De projecten die binnen het Stimulus
programma subsidiabel zijn, worden door het
regionale samenwerkingsverband van overheden
en bedrijven beoordeeld en begeleid. Deze
stimulusorganisacie bestaande uit het Comité van
Toezicht, de Stuurgroep (het dagelijks bestuur)
en het Programma-Management is eind
december officieel opgericht. Naar verwachting
wllen de eerste projecten al in januari worden
gehonoreerd met een bijdrage. Bij de goed
keuring van projecten speelt de mate van
clustering een grote rol. De subsidies gaan
daarom vooral naar projecten waarbij meerdere
bedrijven en/of instellingen samenwerken. Een
vOOlwaarde die eveneens bij de goedkeuring
van de projecten wordt gesteld is dat de aan
vragers van de subsidie zelf de helft van de kosten
voor hun rekening nemen.
Tot eind 1996 kunnen projecrvoorstellen
worden ingediend bij het Stimulusbureau.
Programma Management
WTCE Bogert 1 Postbus 2085 5600 CB Eindhoven
Telefoon: 040-653590 Telefax: 040-653548
Voor Booosting-Ieden die bij (vernieuwende)
projecten in de regio Eindhoven of in andere
doelstelling-2 gebieden betrokken zijn, is het aan
te raden de mogelijkheden van regionale
subsidiëring te onderzoeken.
? Voor meer informatie:
Pouwer & Stevers B. V. 010-452 11 22 <l
.J
• Bezoek aan Sport- en recreatiecentrum 'De Houtzagerij' van Post Ter Avest Architecten in Den Haag op donderdag 12 januari 1995.
Doorzagen of sporten De Houtzagerij is voor Hagenezen een begrip, voor buitenstaanders niets anders dan een plek waar men 'van dik hout planken zaagt'. Dat laatste is zeker gebeurd in de Haagse Schilderswijk, waar de stadsvernieuwing bijzonder voortvarend ter hand werd genomen.
Jouke Post vertelt: De wethouder kwam, zag en wilde de
Schilderswijk en zijn ego strelen met een
internationaal bekende architect. Exit wet
houder. Arara Isozaki kwam, zag en maakte een
veel te groot en te duur plan. Exit Isozaki. POSt
Ter Avest Architecten kwam, zag en overwon!
Ze ovelwon de besloren prijsvraag nadat het plan
van Isozaki definitief niet doorging, het kleine
onvolkomenheidje van drie woningen die in de weg stonden en de scepsis van de Dienst Bouwen en
Wonen van de Gemeente Den Haag over een transparant sportcentrum.
Isozaki Isozaki maakte een fraai maar veel re duur ontwerp. Na sportcomplexen van miljarden Pesems in
Barcelona en miljoenen Yens in Tokio, moet hij vreemd opgekeken hebben van het luttele bedrag dat
Den Haag ter beschikking had. Toen het plan verkleind en verschraald was, kon Isozal<.i niet langer
achter het ontwerp staan, was ondertussen de wethouder vervangen en besloot de Gemeente zelf een
plan te ontwikkelen. De bewonersorganisatie kon hier niet mee leven en besloot Post Ter Avest
Architecten- die al was aangezocht om voor Isozaki de uirvoering te begeleiden - te vragen een
alternatief plan te ontwerpen met het plan van Isozaki in het achterhoofd. Jouke Post maakre een
ont\verp dat op weerstand stuitte van de nieuwe wethouder voor het slopen van drie in 1987
gebouwde woningen die in de weg stonden. Met een 'Onder mijn bewind worden geen woningen
gesloopt' werd het plan opzij gezet en werden meerdere architectenbureaus gevraagd mee te dingen
naar de opdrachr, waaronder ook weer Isozaki. Iedereen diende een volledige geloofsbelijdenis in
behalve Isozal<i die volstond met één A4-tje met bouwprojecten in Europa en vooral de bouwsom.
Het werd dus niet Isozaki maar Post Ter Avest Architecten. Bleefhet probleem van de drie woningen.
De huizen werden twee-en-zeventig meter verschoven. Prijzig dat wel, maar nog altijd een stuk
goedkoper dan slopen en opnieuw opbouwen. Aldus de nieuwe Hourzagerij zoals die binnenkort zal
worden opgeleverd.
,
I>
L ____________________________________________________ ~
r _ _ @4i"'_ 12 januari 1995 I
transparantie Op 12 januari 1995 bevinden we ons op de bouwplaats, we lopen bijna tot de knieën in de modder
bij een gebouw waar werkelijk nog overal aan getimmerd werd. Toch was het mogelijk om een aardig
overzicht van het gebouw te krijgen en te ervaren war het thema in het ontwerp was: namelijk
transparamie. Binnen en buiren moeten in elkaar overlopen. Een plein met een dak erop, meer niet.
Eigenlijk zelfs minder; het dak moesr ook rransparam zijn. De organisatie van het gebouw leidde tot
een duidelijke zonering. Eerst een strook met alle 'buiten' -activireiten voor het gebouw, dan een strook
mer de sport-/feestzaal, de tropische tuin en het zwembad en vervolgens een strook mer nevenruimten
als verkleedruimten, douches, opslag, installaties etc., maar ook de kleinere sportzalen voor
krachttraining. Deze zonering komt in de dakvorm terug. De grote programma-onderdelen
bevinden zich onder een licht gebogen dak. De nevenruimten hebben een lichr naar de gevel oplopend
dak. Precies op de scheiding wordt her dak gedragen door raps toelopende kolommen - je zou zelfs
kunnen spreken van wilen - met een kapiteel van gegoren metaal . De sportzaal wordt gescheiden van
het zwembad door de ingang en de in het verlengde liggende wimerruin. Hierdoor moet je vanaf de
ingang eerst een trap op en over een loopbrug naar de dienstruimten. Vanaf de loopbrug heb je zicht
op her gehele complex en de acrivireiren die er plaatsvinden. Naast dit complex bevindt zich dan nog
een H ammam (een Oosrers badhuis) en een peuterspeelzaal.
a r -patroon De gevels zijn rransparam, behalve daar waar de zon teveel
overstraling zou veroorzaken - en dus hinder voor de
sporters. Hier is de gevel opgebouwd uir betonplaten met
daarin ronde glazen bouwsrenen, opgenomen in een
hardhouten raamwerk en aan de binnenzijde een spouwblad
van U-vormige glaspanelen. Dir geeft van buiten een zeer
speelse gevel, maar binnen veroorzaakt het luipaard-parroon
van het licht dat door de glazen bouwsrenen op de glas
panelen vair een re druk beeld. Aan de bovenzijde volgt een
glasstrook onder het dak. Ondanks het forse dakoversrek bij
deze op de zuidzijde georiëmeerde gevel, zorgr de wimerse,
lage zonnesrand voor een fors conrrasrverschil met de
onderliggende srrook. Dir maakt dar de kampioenschappen
badmimon hier zeker nier zullen worden gehouden.
bekeken worden Vreemder is het echter mer de glasstrook onder de
betonplaten. Ondanks dat hier veiligheidsglas is toegepasr,
kunnen voor het glas kunsrsraf kanaalplaren worden
neergelaren. Her bleek dar her glas niet bes rand zou zijn regen
harde hockeyballen, de kunsrStof platen wel. Heel
begrijpelijk allemaal, echrer als tweede reden werd opgegeven
dar nier alle gebruikers er prijs op srellen om zichtbaar te zijn \l
L __________________ __ ----------------------~
r
tijdens het sporten. Maar dat was nu juist de
reden waarom ze al dat glas wilden hebben. Het
is leuk om mensen te zien sporren! Kennelijk is
het een stuk minder leuk om bekeken te
worden. En hoewel dit gedeeltelijk te mal<en
heeft met de overtuiging van enige groepen
allochrone gebruikers - je draagt geen hoofddoek
om vervolgens in bikini door de Hobbemastraat
te lopen - heeft dit natuurlijk ook alles te mal<en
met onze lichaamscultlls.
iets bijzonders Nog even verder doorlagen? Eva Jiricna stelde in
een lezing die ze ook voor vele Booostingieden
hield, dar het zaak is om elk projecr iets
bijzonders te doen, iers experimenteels. Een
roraal experimenteel projecr is niet mogelijk,
maar door iedere gelegenheid aan te pakken om
kennis uit te bouwen, kom je rot vooruitgang en
omwikkeling. Is dat ook bij dit projecr gelukt? Jazeker. De gegoten metalen kolomkoppen zijn, hoewel
geen volledig nieuwe ontwikkeling, wel degelijk als vernieuwend aan te merken. Het blijkt dar deze
techniek voor ldeine series uirstekend geschikt is om een imeressame vorm te mal<en en een functioneel
produkt oplevert. Het is jammer dar deze kolomkoppen vervolgens 'in ' gemetseld worden doordat de
muurtjes van beronstenen er op aansluiten. Waarom niet de muurtjes erachter langs geleidt of de
aansluiting mer een strook transparant materiaal gemaal<r?
schitterend gebouw Nog verder doorzagen? Nee. Wam hoewel er genoeg kritiek te geven valt, is her gewoon een
schitterend gebouw. Het benadrukt de kenmerkende lineaire StruCCllur van de Schilderswijk, geeft een
geheel eigen 'smoel' aan de Hobbemasrraat en - mits het buitemerrein volgens plan wordr ingevuld
- krijgt de Schilderswijk er een fraai stuk groen bij wat het altijd zo heeft ontbeerd. Het gebouw is
eigentijds, maar heeft tegelijk het tijdloze dat 'goede vormgeving' kenmerkt. Of het gebouw als
sporrcemrum in functionele zin geslaagd is, is daarbij niet meer van belang. Of her gebouw een
bijdrage zal leveren aan de architecniur van
sporrgebouwen in Nederland moet blijken.
Zeker is dar 'de Houtzagerij' voor Den Haag en
voor de Schilderswijker een begrip zal blijven. Of
het dat ook V90r de buitenstaander zal worden,
zal hem een zorg zijn; gewoon leld<er sporten!
Jaco Haartsen,
TU Delfr Faculteit Bouwkunde
0-o -'" E o '0 -'" C <lJ
'" ..... <lJ E
c <lJ ..... o 0> <lJ 0>
....
<l
,
------------------------------
echnologiespeCial van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland
Ij'ö"ö'ósti n technologie 994 s:I overdracht in de bouw 9
L
stichting i ndus trieel bouwen nederland
,
...J
r
L
1 n her kader van dcu subsidieregeling branchecentra vaar !ech ",ologie he<;N Booost ing een ~anvraag
ing~-diend en «)~gekend gekregen voor het srimLlleren van Technologie-overdracht iJl de bouw, gel Îleld Boo ostin g In! email Exter na!
I n deze n;euW$brie.lspecial wotdt u uitgebreid geïnformeerd over de i nhood van de aanvraag en worden
in cl i( k3der te houden activiteiten verder roegeliche Deze .lCtivi tei ten worden (0( ju ni J <)96
gesu bsidieel'd
Booosting en de bouw Booosting aCteert op het snij pune van de twee kenmerkende erl sterk gescheiden d i,ci pi ines in de bouw: pJ'Ojecl-omwerpen en produkt-omwerpen. In de produkricve sfen opereren in d('lc twee
discipline5 enenijds de opdrachtgevers, projectontwikkelaHs en bouww en anderzijds produköebedrijven en toeleveranciers. In de omwerpende sfeer opereren in dC?;e twee discipli nes
enerzijds de (projecc-)uchicecren en bouwkundige adviseurs en anderzijds de (ptodukt-)Hchite<:!en en Indllsrrieel omwerpers.
He( snijpunt, het bestaall5redlt van BooDsting. bevindr zich ook op hel vlak \':ln pl"oduktl''' en marerialen versus produktie en bouwwijlc_ Bollwmarerialen en -produkren ten ~hoeve V,OI' d~
traditionele bouw zijn bekend. berrouwb-aar en beschikbaar; ze zijn verkrijgbaar zonder
produkromschrij"ing. 2e worden op voorr.l;ld geproduceerd en xijn op afroep beschikbaar en leverbaar,
ze worden gekenmerkt door vergaande mechaJllscring en Jutom~tisering_ BOLlwprodukten ten behoeve van indumiele bOllw\Vtj~en worden omwikkeld; lIj worden aan de hand VAn een produkt
omschojvmg met speciGc-.u.ies oötdd bij gespecial i se~rdc industrieën; tij ûjn in toepassing bt:paaJd en bestemd en hun posi rie in fte{ gebouw is bekend; zij worden gekenmerkr door arbeid,i nrensitw
voorbere.iding en uirvoe.ring en snelle montage. De rradilionde bou\ .• w ijze past ind llStrieei
v<:fYl2 rd igde produkren toe (algemeen verkrijgbaar); de indu.miële bouwwijze richt 7ich op projecrge_oonden fabricage (op beslel ling).
,
<l
•
•
L
uitdaging De grote uitdaging die Booosting óeh vanaf hel begin heeft gesteld, is het ontwikkelen van
bouwprodukten die projeçt-onrwcrpw 5timulCfcn. Omgekeerd gene reren projecten nieuwe
bouwprodukten, die moeten worden omwoqx:n. Booostjng ondCr1oekt, s~men met haal'
aangesjotenen, koe geoouwolltw.::rp en bouwprodllkt dbJl in positieve zin kunnen be"CnvJoeden.
speerpunten De bou\V'SeC{o,- is volgens TNO ~cn tcchllologie-volgcnd~ bcdrijf,tJk, Wlr wil zeggen dat de markt
bep~alt w~t gebouwd m~t worden en in mindere mate wd ke technologie daarvoor nodig is. Hel
omgekeerde is bijna nooit hel geva.l. De grote b~s i s in nova ties in de btorechnologie en de
mat«iJJlkllnde gaan grOle lldecl~ nn de bouw voorbij, terwijl aJ~kide iunovaues slechcs via omwegen,
bijv. via toekvermde s«{or~n of R&D insrellingen de bouw Oereiken. Technologie, Ie<:hniek,
innov:lli ~ en lfIdustrial is.:nk tijn ~peerpum('n di~ in de oou"""ereld nog onderontwikkeld zijn. Booosting is opg~t ich t "3nuit her srandpu m dl! vereniging \';ln 3fchite<:ten, mousnied ontwerpen en
producenten d e kenniskloof bil sle<:hten en met ~n colleCTieve benadering de u:adiüonele barrihes
kun nen worden overwonnen. Een poging
wnder formele stuurgroepen en commissies plu ijen dichter bij elkl;l./" brengen en re leren VJ)]
erv~ringel' en kansen. De strUCI'llUr van de uichting met stimulerende en activerende
lIlitl~[ievcn is hisforisch getien uniek in de
bouwwereld. Daal' wnl" vroegere pogingen in
formde ~tructuren stuk liepen op het vr"2g~tuk
v;m de positievetbcrcrmg van de bouwprodukrie.
wordt binnen Booosting getracht de
sa1nenwerking tussen de diverse disciplin~ te lN:vorderen.
technologîe-transfer Oe huidige ani, üellen van Booosting ziJIl
vQornamdijk gericht op het Creërell.
IflsQndhoude)l en versterken van het ne twerk
van a:mgeslolclllcden en het stimuleren VJ[l het
'"orn,en "3n dustcl'$ ""n p~nijcn, die informatie kunnen ui twisse len en produkten kunnen
ontwikkelen, op<l ~! de doeh!cUillgcn van
Booos!ing ger~liseerd ku nnen worden.
Booosting vervult, n ~:lSt het $.lmenbrengcn van
de pani)cll, een adviserende. eduauievc cn
voorliclllcnde rol. De JCt;vilcifen t i;n
voow3,ffie!ijk gericht op het midd~n- en kleinbedrijf.
...J
r
L
Voor de oouwwcrdd. die qua innovaties nooit voorop loopt, i, h~[ van cruciaal bcbng dJ! innovatie
vanuit BO<.Kl'ting wordt gestimuleerd. AJnd~dl[ voor inllovalies ui kiden to[ verhoging v~n dc
kw~ IIIC i[ , vcr~n dling en verbetering vJn de owwlkkding en Vl: rbercring van de i nu:rn ~t io n aJc
çoncurrem icpo~ itie. Binnen Booosring worden activiteiten georgani$ttrd om deu: intcgr:u ie !<~
bevorderen. Booosling i ~ van mening dil, VOOI het bereiken VUl hu r doclslcllingen cic vCl"$Chilk ndc partijen dk innova, i('$ lOl Sl~nd brengen, b'jt<:n moelen worden gebr.lche Dil om een soepele
'tcchnologk-rr:msfd in de bou\VW~rdd te bewerkstelligen.
Booo.uing Jm wuJ is 1'1C! ct: r5tc ded VJn het Technologie.kcnnisprojen om pmijen uit de
verschillende Se<:rorcn cnlof br.1nch.-s bij db:u- tC brcng(n en de tr::lnS rer van technologie onderlmg
te bewerkm,lIige l1.. Bij de a~ngeslolen kden worden immers techoologieën onrwikkdd die ook
toepasb.la r en in teress.ant (kunneo) tLjn voor ~ndcren, met het oog op indu5!Tial i:.ering v:1I1 de bouw
Booosung EXlçrnJ..l IS het rwude deel van het Toxhnologie
kcnnlsproJccl OOl pal'lijen uit de verKhilkodc WCtorell en/of
br~nches bij elkaar tC brengen en de tr<msfer "an technologie
v~ll 'bUllct\ n~Jr 'binnen' de bouw IC bewerkstelligen. In
vçrschil\CLldc andere sectoren cq. indusltieiin worden
lechnologie~n ontwikkdd die ook t<xpasbam en interess~1lt
(kunn~n) zijn voor de industriële bouw.
0, 'InlenlJ!' activiteiten worden door Boo05ting zelf gerealiseerd, terwijl de 'E~tern,d' actiVIteiten zijn uith.::st«<l ~an
H{IIIi Kamp/mli. van odvi"bwCtlu Winkefnu/rl á van Hmm.
r Booosting ~ - --- ---- ----- --- - .... - --- ------- --- ---
\.. Interna l ~ In ;Lan,·ull;ng op de ,·~uli ere acr;v;leitcn v2n ROO<iJt ing (w:tls bijt'er;konmcr. . 11 icllwsbricvcn cn
boeken), die biJd(agen aan de vorming cn Insrandhouding van 11el netwerk v~n ~a.ng.:-slo tenen, is he(
projectd;:.ej Boor!S!ing Jnrell1JJ gericht op hnnislr~ns[er !1Is, ~n de J~ngcs lOl"en leden: het oparten .:n
coörd ineren Vitn kennisuirwissding en hel sti mule ren v.l n het gC1"~men l i j k produkte'l ontwikkelen.
De ],cnnisbchoefrm v~n bij de bouw betrokken Wrijven en induSI,id:n OVer niellwe en i\l!cressantc
tccr.n:ologicën home.n niet via de dagelijkse praktijk lot sl".nd. zodal roe induSU"ieta.k, meer dan andere
industrietakken, verstoken is en blijft van innov~ties.
H~t bcstnndc Booosting-nctwerk biedt een vcnlOuwdc omgeving, mer vernouwde panijen en eer"L
hdde(c doeistelJing, w~arin door pf(xlukrontwilJdingsgcriclHe nctivitcitcn ,datief snel de benodigde
aanvullende kennis op hct gebIed v~n nieL!wc en int~,çSSaL\lC lecr.nologlcën kan wo,den ontsloten.
•
•
L
Inventarisatie: 'Booosting in Beeld In de/-t eerSIC fase worden eneaijd~ de m~rktvrJng v~n de aangesloten leden en ~ndel'l.ijds het
Iccllllojogje-a~ll00d van de nngesloten leden geïnventaris~,.d en in bart gcbrachr. In hoeverre nebben aangesloten kden cechnologieèn die Înter=am zijn voor de andne leden en
PO-meeti ngs
bedrijven buiten het netwerk v~n Booost;ng)
Wnt lijn nieuwe ontwJkkclingcn op hel g<èbiè'd
v~n de indmnide bouw die interessant zijn
voor de aangesloten leden en derden? De
inVent3risatie hedt geleid {Q[ de losbladige
publiçmie 'SOOOSllllg in beeld', die j~ 3r1ij ks
wordt ~:t ngevu ld meI bijdragen V3 n nieuwe
~~bgeslotenC' n.
Transfer - activitetten Booosting lmcrnal ri cht zich op de volgend\:
activiteiten om de tr.l!Is fer van kcnnis/
technologie tot stand Ie brengen: Q) Produkt Ontwikkeling Meetings
(PO.nlwings)
(1) Workshops
@ PooolreseJ rçh
De-te activiteiten sluiten aall bi) de huidIge op de
~angeslot enen gcndltc aC{lvuencn van Booosting. Het wrschil i., dm hee ondcrlwvige
projcctdccl I,cnnis 'inzctbaH en hant«(G~a(·
maakt en kennis door dusccrvorming 'werkbaar'
maakt.
Prooukworwikkchng is de meest praktische wijre v:m kcnnisui(Wissding en door in teams te werken
;;!an concrete opJo.\ûngcn vi de uitwisseling van kenni$ en tc<:hnologie omw aansluiten bij het
smwbrengen VJfI ;wflbod en vr<l.'g. De bijeenkomstcl! \'erei !iÇ11 C(:fl lorg-vuldig~ vOQfbereidilJg,
in$l"roctie en begdeiding van de participanTen om enen:ijds hun onrwikkel ingskennis eo -p(Qjecten
to-me-poinl toe te lichten en andcn:ijds het ''Ofmen v:lJ1 om""ikkelingsteams te lalen pbatsVioden door
dkur, tech nologisch gelkn. a;lnyullende p~,·tij-cn .
Workshops Gedurende de looptijd v:l.n Booo$ttng lnternal w llcn een aaImil workshops worden georg~ n iseerd,
w:t.~rin tcv<'"os vcor het onderwl;s ~an de TWlIlische Univers iteit<'" n een belangrijke deelname i5 weggelegd. Op 23 mAArt 1995 zal een workshop mbt de systematiek v~n de ontwikkeling van
bO\lweomponentcn worden georganiseerd. De lJilllodiging hicrtoe vindl \1 in de bijgevoegde niCllwsbricÎ 27.
-,
...J
r
L
In Sl-ptembcr 1995 volgt een workshop waarbij onder.vijs en BoO(ming ;l.;\ogeslotenen ;)\(ensid 'ruJlen s~nwerken ~an het omwerpen, omwikkelen, ondtl'"lOCkcll en realiseren van de bouw v~n een toren
dIe uir dive~ delen besr~a r en uH VCr$Chll1cndc marcriaJen l..11 worden samengesteld. Ontwerp,
prOtorypeoouwhesten en uil;\loering zullen in een pe riode van 13 weken wordeJ1 gerealiseerd. De
WOl'bhop Ixgint met het geumenli jk ontwerpen van de delen van de mren. De IcrhQÎsche realisatie
wa~[bij de on~rpdelen worden gereaJ i:=rd en uitcinddijk gemonteerd zullen vOQ[rulmdijk door
studenten worden ged~~n_ Bepaalde r<:aJis~ties kunnen en lullen bij de bedrijven in dc fabriek
gdxl.lren_ De warknap wordt zi"geslot<:n met de de OpbollW v~n de toren, i3 wt:ken bter. Ook in her voorjaar van 1996 vtJ ~n workshop met een ulfde doel en strekking, worden georganlsçerd.
Poool resea r ch Nur ~~n le idi ng v~n de invent~ri$~t;c v~n vf;ll~g en aanbod zull",n d U$!"'r$ van problcemwdlingen
worden bcp~:Jd en v'lStgekgd. Pcr cluster wllcn dc parujcn bij clka~r worden g",br.l:du en 1:J een
geumenlijk lockvdd worden vasrg~sleld wa:unaM onderwek ui worden vcnidll, Per clusler zal
worden geïnventa ri seerd hoc en door wie hel onderroek uJ worden uirgcvoerd en welke aanbiedende
pardj van kennis hlerm t:t.l worden betrokken, De gecluslerde pJrti"",n zullen onderling ten
onder7.0eksbudger v~srsrellen, <iar wordr a:1ngevuld door een baslsbedrag dar Booosting lef
besdrikking Slelt,
De enste Poool die in nlJan van S(~r( g:,a(, z.11 worden geclusterd tOnd het rhem~ 'onder de
millimctd, waarbij de lcverJnciers v~n <iuntle []\:l(eri,Jen lUllen worden a~ngespfOken om deel te
nemen aa.n een onderzoek voor een klein colleCtief
Als ya:am op Poool Rcscarch is er l ooop Rese;1rd ,_ Bij looop is her de bedoeling een aantal expcns
te Clusteren ten einde ~~n bedrijf ()r ~Cn produkt Ie ondenodcn en te doorgronden_
Oc e.:nle Looop-Rcx':uch x livitei r vindt pla~ l'; op 1G febcua.6 a.s. RocJ..-wool sfX'Ch hi~r de hoofdrol,
Onder her molto 'Rockwool B<'>'!n gezicht· 7M her Hchircctollo.sche aspecl VUl her maleriaal aan de
orde worden gC$ldd. Een rt am v~n Rockw001- en Booosring-c-xpen;s lijn ujlgenodigd om g<:dureende
een middag lee discll ssiër~ n over ond~rwcrpen als duuf"l.l<l.ITlkeid, verschijning. milieu, recycling,
iocp;l5Sing en dergelijke. Hel is niet de bedoeli ng er ma.~r op los Ie djscussièrcn_ I (l tegendeel, het onder
de loep re nemen bedrijf en Booo~ting hebben I,;ertoe een opga~e· een puttel . gefo rmuleerd, Dt"!c
puuel ligt v~ n1.elf$p rckclld dicht genoeg bij de- werkclLjkJleid ma3r z.a.I de uitgcnodigtk experts
(Boorul;ng-:L1nge!lolenen) kietden !Ol reanies. De s~ssic eindigl met de prcsenral~ van de resulraten
alsmede met her m".kcn van ar~ p rakcn rcn aan z'en wn de follow up_
Resul taten Het Ixreil<en v~n oplimak rçwhalcn VJn de acrivlreile.n vereist een belangrijke nlspJnning v~n ket
coördin~lie-C('nrrllm van Booowng. l-ler COÖt'dincre'l en sturen van de wetkzaamh~den van de parrijen
en het org~ni~eren ,,~n bijeenkomsten voor deze specifieke acrivileiten is e~n onrnisban; stap nJ~r
effccnevc transrcr bil1nen d~ planrtingcn.
-,
•
•
L
K~nnxrkend voor de drie genoemde 3aivileilcn is openburhcid. De mssollijdse en de eindrcsul(aH~'n
~an de wcrk:i:umh~n van <k olltwikkdin~(Clms. de workshops en her ga.amenlijk onderzoek rullen
voor de nng~olen leden en Jerden roeglnkdijk worden gemaakT door middel van publicaties.
r::tpporten en exposities.
, Meer weten, Ideeën. Informatie? Voor llie bovengenoemde onderwerpen geldl naTuurlijk dar als u imer=e neeli.. meer wilT weren,
onderwerpen h~ voor PO, Poool ofLooop u vrie;nddijk verrod\[ word. om contact op l(~ nemen met BlXlo,ting, Anlieli, Vlm Dijk_' 0 I 0 • 436 :>7 4 \
Iedere nieuwsbrief ~11 ~andacllI bestede.n ~.1n de voortgang van de Intunal m Encmal_3çtivireÎ!cn
07
ï
r
Booosting ~---------------------------------------~ External
In t egenstelling tot BOo05ting Internöl heeft het projectdeel Booosting External een extern karakter. Booosting External is een ken ni stransferproject dat, zoöls de naam aangeeft, branchevreemde mate r iaa l -technologieën, produkten en processen beoogt over te d rage n naar de bouwwereld. Het project sluit aan bij de algeIJene doe lstell ing van BOoDsting tot het stimuleren van innovatie in de bouw .
In vcr.:chilknd~ .segmenre:n van de indu.mie worden !C'Chnologiei'n onlWlkkdd di~ ook !otp~ba3r en
inTeressanT tijn voor de bouwwereld. Hierbij bn aandachl worden aan !«:hnologicën op het gebied
V.1n m:11crdcn, prooukt i<:.technic.ken en -processen, wals het gebruik van opuschc bbels. In <k e~rste [lSC wordr ct.: markfVraag v~n de bouwwereld en het marktaanbod van de verschillende indus!rieen
g~ïnvemms""rd_ In hoeverre bes(~an er (<xhl)oIogi~1) die in(cress3nr zijn voor de bouw~ Wal zijn
mogelijke onrwikkelingen die inreressanl :tijn voor de industriële bouw:
vraag
ï
"-___ e_n_q_U_ê~tec_Ie-d-e-n--~1 LI ______ ra_p_p~o~n--en----~ T T
imerviews met experts
L
( BEHOEFTE AAN KENNIS/TECHNOLOGIE ) ~------------------~ • T
"-__ b_edr __ iJ_J'_b_<zO __ ek __ e_n_-!1 I brokeragemeetings
• ( AANWEZIGE KENNIS/TECHNOLOGIE ) ~----------------~
• • .. enquête instituten TNOISenter/IC's I I interviews met experts
'-----------'
rapponen
aanbod
Bovens(uand schema geeft aan hoe wij denken vraag en a~nbod t~ ~ch{crhalen.
•
•
L
De behoefte aan kennis en technologie tal achterhaald worden door drie kanalen:
• gericht ondcnoek onder de bij Booosting a;l.ngeslo(~n bcd[ij,,~n;
• ~1l:1Jy:;e van recent verschenen rapponen;
• interviews met e:xterne deskundigen.
Hel aanbod wordt met name géinventariseerd door:
• interviews mei externe deskundigen van:
• TNO I Bouw
• Semer; • r nnovat.iecemra
In de voorbereldmgsfase worden de volgende stappen ondernomen:
• Invemarisaue rdevarnc aanbieders
• rormulering deelname aanbod
• ~naderiog bedrijven • vasdtggcn V<1 0 ~fspr.J..en_
Hel project Booosring b terrm kUlt twee ~cüvi[ei(en om de lI-:tmfer van kenni$l t.:.::hnologie 101 srand
te brengen: b«lrijEbeweken en brokcr.l.ge-mecrings; beide aClivilC;tcn sluiten a~n bij de huidige op
de leden gerichte ac(ivileil~n van BOOO51;ng. Het verschil is dat hel onderhavige proj~c! k~nnis 'van
buiten' ha:U1.
D~ bedoeling i~ dat ... r 2 tol 3 b<:drijv~n mer interessante technologie worden bezocht en d~t er 2S rot
50 bedrijven presentaties op de broker~ge-meetings gaan verzorgen.
bedrijfsbezoeken In hel kader van bcdrijfsbeweken zullen bedrijven die (nog] nict of nauwelijks tOeleverancier zijn voor
de bouwwereld maar wel potentieel inter=nte produkten kunnen a~nbi~den bezochr worden.
Dil biedt het bedrijf de mogel ij kheid zich te verkopen aan bedrijven in ~n marktsegmenr (de bouw)
w~M men nog niet of nauwelijks werkzaam is, aan personen die geïntetesset'rd zijn in indU5rri~isenng
van de bouw.
Veor pe~nen en bedrijven uit de oou\vwerdd biedt een bedrijfsbezoek de mogelijkheid ~Jl wnke
kUrldige uirleg te knjgen over ccn produkt of ccn technologie die voor hen inrer~m bn zijn_
Brokerage Meetings De brokerage meetings hebben als doel om op Cen Indringende wijze vraag en aa"bod bIJ elbar te
brengen.
De gc'lnvenlOlrise:erde 3~nbleders worden ben~derd met de vra.1g of 2i) op een stJnda~rd formulier
willen aangevm wal zij re bieden hebben voor p~nijell in de bOllw. Deze {ormulieren worden
vervolgeru gebundeld in het wgenaamde 'T ~hnoJogie Aanbod Boek'.
...J
•
L
:i.t,t.J.UM.L-__ e_x_t_e_r_n_a_' _ _ --,
De paf! ijen in de bouw ku n nen di! boek
aanvr.!gen en hierin ;langeVer. met wdke
aanbiedeJs zij In comaç! willen komen.
Het BooO$ting Sterna] secrelJri~a{ wrgt d~n vervolgens dat deze conraaen 101 H:tJ1d komen;
één en ander zal I of2 dagen in besbg nemen, al na;!r gcbng de hoeveel hcid lOl stand te
brengen COOiaClen.
Vooralsnog worden drit I('chnologitvclden
ingevuld:
• ttn spwfiek gericht op C a5CO;
• een specifiek gericnr op Huid/Gevel;
• een specifiek gericht op Inbouw, zoaJs inscaHatiö, inrermediairc systemen en
ruimlelijk scheldende systemen.
uitvoering De bedrijfsbezoeken e<1 brokerJge-meetings wllen worden bcgck'id door terzake kundigen lIi\
ins!; tuten en I of ondeJWÎJs en een projec!begdeid i ng5lenm v~n(l il hel BOOOSI ing-besmu r.
De brokeragc-mec!ings zullen op neulraaJ lerfei n I>I~atsvinden: indien ti" !Wec dJgcn voor nod ig zijn bij voorkeur meI ho(eI-accommod~lie.
De planni ng ziet er als volgt lIir:
• Bedrij f,bezoeken: 3 x I dag. een voor de wme r, twee i n her naja;!!' va n 1995.
• Brokerage-mee!ings: 3 sessies van I à 2 dagen, cen voör de 7.omer. twce in her n~jaar van 1995.
resultaten De voorbereid i "gen voor beide I taJlsÎer-acrivi lei ren vereisen veel I nspaJl nl ngen om de prescnt:l.lies 10
goed mogelijk rc laren vcrlopen. Bov end ien moer d~ i nholld van de prcsenlarics perfccr op de vt;lag
van de baoekers ZIjn toegesneden (geen 2uivae corpomlc bcdlijfsprcscnratlcs dus!)
De lussenlljdse resulrMen en de ei(ldresulr~len van de bedriJfsbewd<cll ~n de brokèl'age-meeongs lullen openbaar worden gemaakt door middel v:tJ\ pLJb likal les. Ook het T cchnologic A>n bod Boek
ui i n bredere kri ng beschikbaar komen.
Op de bon (hieronder op pagina 12 VJn dCle special) ku nr l\ aangeven of u voor IIW bed rij f kansen
ziet in de bouwwereld.
11
<J
...J
--------------------~-------------------1D!t---------------------------------------
r ,
L
ex t ernal
enquête
4~I·X·X·tiJlir;J technologie: ext e ~Il a 1 overdracht ~---- - - - - - __ L ~ -~ - .. in de bouw
o Ben! U geïntcrcs.seerd in branchevreemde ~anb;edcrs V.ln kenllis die v~.n belang ku n nen zijn op
het terrein ":In c.'IScobouw? Zo ja wal voor SOOfi kennis?
6 Bent U geïnteresseerd in branchevreen,d~ aanbieders van kenn IS d,e vàn belang kunnen zijn op
het terrein van hu id I gevel? Zo jo mI voor 500([ kenn is?
9 Bem U geïmelcsseerd in bran(he"re~md~ aanbieders van kenniS die van bebng kunnen zijn op
het (errein van i nbouw! Zo ja wal voor wor! kenniS?
o Ben! u eventueel ~e'lmèresse<,rd in (nier kOStdozc!) deelname aan cen brokerage-mcering of een
bed rij IS betoek?
Om het gebi~d enigszins Ie beperk,n gddcl\ (k volgende (md voorw:md en:
• hCI moel gaan om kenn is die toepasbaar is i" (modale) woningbouw:
• dUII rLame ma terialen en en ilieuvriendd ijl<e toep:l.Ssillgcn lij n vereiSl.
H ee ingevulde forenu lier kun t II SI\I rcn of fa:,<<:n naar: Booosting Enema!
U kunt etn ~ fspr:\ak m:tken voor cen verken nend gesprek.
N a;lJ11 bed nj r:
Naa In contaCt persoon:
Ad re.>:
Postcode • pl'l.~[S:
Telefoon:
ir drt Hans Kamphuis AnlWOOtdnummer 84270 25GB WB DEN HAAG Tel: 070 3SO 71 71 Fax: 070 350 43 rJ
•
8000sting tiu~~soooa
De reiKwijdte e 1
l1e
de grenzen van de te ie
Booosting kent onder haar aangeslotenen velen die hun bewonderin~ voor de prestaties van het verleden niet onder stoelen of banken steken. Oe rulYriek mOOOi bijvoorbeeld wordt regelmatig ingevuld met sprekende exemplaren van bouwkunst of liever van 'produce~r-
kunst'. De bewondering gaat meestal voorbij aan de nd1nn;:.,n·"r~: het twerk tot st . Zo ~~;.~~
De produktie wordt gtscgmemecrd cn
geconcentreerd. De eerste lijn verdwijnl gesraag
V31l het veld naar de fabriek. Het technisch
concept Jijk t dJ~rmee IC worden bevroren. De
netekenis v"n her bouwwerk worde verbonden
meI cuhlllclc en hislOrische rCfCICnflt'S 'n plaats van mer de verov(,illg vaJ\ hel onmogelijke. Her
is de berusting in de tecbnische vooruilga,)g die
hel technisch concept reduceen lOt toep35si ng
v~n de beschikbare mogelijkheclel).
De filosoof J3QUCS Eilld onderscheidt de
moderne tech n lek \'~ n oe Had it ionrle techniek.
Zijn zienswijze verheldert de m ,ws van de
techllick i n de tiJd. Techll iek werd vroeger als
een r100dukelijk I0.v~ad toegepast in bepaaJde,
beperkte domemcn, De tcchn i,che middelen waren beperkr, Ivf en was nier ti ie op de
ontwikkeling van de Icchniek. Vervolgens
werden de oude tecb nleken verbeterd en
verfij nd. De mens col'figeerdt de rcl~tieve achrC rSI :tJ1d v~n dé tceh "ick <bllk:Lij vakm"nschap' het oog ~ 1\ de t immerm~n weid nier uitgcsch~kcld doo, een rech n i5cbe ontw,kkel i ng, her werd eerder
gekoesterd ;tIs bewaker van her ~tnbach i.
De moderne teelln ick dnrcntcgen volgt II i( dc
stand van 1..'lken. De keuze wordt beperkt lOt de
beste mogelijkheid op dat moment, veelal ollld~t die [echniek wordt aangemerk t als methodisch
beter. G~~ndeweg wordt het niee technische element geëlimineerd. De technische oplossing
nn een vraOlgsruk leid t er toe dat men die
oplosswg bJijft bewerke n en verbeteren tOl nn
de vervolmotking. De opcmvolging van kleine
s(apje~ bl ij kr ~chrer~f belangrijker dan de
oorspronkcJijke gcdaduc over de oplossing. Oe bijdragen die aan de omwikkeli ng worden
gegeven kunnen nier langer worden betrokken op her lora.lc resu ltaar. De auto lever! een
bijdrage aan de mobiliteit vm mensen. Dat
auto's ook kunnen worden ingezet om leisel toe
(e brengen is een ongewenst effect. De lcehn iek
kan op l.'ch zelf go~d 1.ij n maaJ' hel misbrui k
ervan !ever{ een verwarrend bedd op.
IIlIla~'~I~"~.iiEE'lim!I~~III~ ___ 5_u~~_l_s_O_O_O_8 ____ ~
verstrengeling De ver~trengdi ng nIssen vreedzame rQepassing
en bedreigende 'l.lrernacieven is een techn ische
noodtak-elijkhcid; zij is inherent aan het wezen
van t~hniek. Een nieuwe lechmek vc rswo (1 he!
b~ra:l.nde e'·enwicht. Hec hersre.l vergt een
volgende techmek. De SOOrten technieken
ktnnen hun eigen dynacniek, ma.u ook n= de
cawgorieën worden de relaties gevoeld:
produktie, transport. orgamsalie. propagancLt
worden als srrenge.n in dil proces aan elkaar
geregen. Zij vormen ui(einddijk ten geh.eel dat Ellul een technisch universum noernr.
Techniek is niet ncurraal. De invloed van de
teen n iek heeft gevolgen voor de sociale,
economische en politieke verhoud ingen. Morele
en spirituele waarden worden meegezogen În de
ontwi Uel iog die wordt gedomineerd door technische desiderata. De automatisering van de
broodbakkerij leidde na hygiënische problemen tOt een gewijligde samenstelling "an her deeg. zodat de produktie ronder problemen verliep. Hierdoor wcrd en passant de 5maak van hct brood veranderd!
ongekende mogelijkheden Daar waar de beweegredenen en de context van het ontSlaan van het plan vervlogen 2ljn, k;i n het
tC"chnisch conc~pr nog steeds worden begrepen. Ome omgeving be:;raat voor een· groot gedeelte uit
kunstprodukren. Het technisch instrume.ntarium dat achter de omzct( ing \l:\n natllurpcodu kIen naar
kunst proo ukccn schuiJt, is meestal niet "Zichtbaar. Tech nologie is de grote onbekende met ongekende
moge~jkheden. De invloed op onze samenleving is enorm. De vindingen. technieken cn systemen die
we ae<:epteren en toepassen, vcrbeteren n iet alleen de beoogde ftl netie, maar maken deel uit van ons
beSlaan. Oorspronkelijke patronen en betekenissen verliezen hu n waarde, nieuwe komen er voor in
de plaats.
Onze relatie mer de (eeh nologie kan op vier verschillende niveaus worden aangegeven.
o Omwikkelinglwetensch~p - een voor specialisten toegankelijk veld V~JI wa;u-nll de basl~ word t gelegd
voor toepassing en produktie.
f) Toe~ing/ontwerp - hettcrrein van uirvinders, ingenieurs en tcd"lnlci \l:\n waarutl her idee en het
inzicht worden gegenereerd.
e Gebruik/beheer - dc verbetering van het menselijk functioneren door het g"bruik van nieuwe
faciliteiten. g~reedschappen, eommunicatlewijzcn, produkriemelhoden, geneeswijren etc.
o Gevolg/oorzaak - de irwloed van de techllologischc vooruitgang op de structuur, cultuur en het
milieu van de samellieving die vaak verder (ikt dan dc verbeteringen die {or sr~nd zijn gebr:lcll(.
@m~i+j,(._ 5 u ~ :j s 0 oog L-______________ ~
Onu tijd getuigt van ~anp.lSSLOg ell verfijning. De technologISche vooruitgang wordt voon!
weerspiegdd In consumemgerichte ;!Hikelen_ Alndrijving, ~I\lring ~n bediening worden Steeds
Olm paceer en meer toegerust op de gebru iker. De werkJ ng is nl~t weunlijk veranderd, maar de
informaticsrroom russen opdradu en uitVoeriClg is voo rg<.>p rog tam mcerd. Wanneer prcstaue en
proclukcie op elkaar worden aJgcsremd, wordt ,\er produkr ~(eçds goedkoper en ~r uireindel ijk In
prijs onder de oorspronkel ijke oplossi ng. Vergelijk bijvoorbeeld de eleklriscJl bed,enbare ru iten in
3utO·S; vroeger een luxe, nu haast onontkoombaar.
Het is spijtig re moeten corm3reren dat dergelijke ontwikkelmgen in de bouw niel of nauwelijks
voorkomen. Weliswv.r worden de onhandigheden uit het bouwprac<:s bestreden met een llaag
voomlulpende produklOmwikkehng, maar een conSllm~nt-vflenddijkc benadering waarin de
pJcstaiie V:Jn het produkt wordt verfijnd, onder gelijkbhjvende of dalende kosten, kOlTlt zelden VDOf.
De bouwsectOr IS een rechnologievoJgende bedrijfStak, de markt bepaaJt wat gebouwd moet worden en in mindere mate welke technologie daarvoor nodig ls. Het omgekeerde is bijna nooit het gcv~.
Innovaties zijn onzichtbaar, ze bereiken via omwegen door loeleverende bedrijvel\ of grOle Research
and Dtvdopmenl inste/hngen de bouwsector en uitei ndelijk de bouwplaats.
'homebase' De jaren negentig hebben met betrekking tol de bouwproJukuc een trend ingezel· die kan worden
samengevat als 'minder m~ar meer·, minder volume, maar meer variatie_ Ot vrije tijd neemt tOC, d~
scheiding tussen werken cn wonen wordt met de kom51 van llel rnuiswaken verminderd; er is behoeFre
aan fUlmre voor andere activiteiten al, 2itten, eren en slapen_ lnd i viduaJisering en plofcssionahsering
van gezi nsleden houdr in dal aan de ene kane dé gemidddde gczlnsgrool te sndler daalt en dar ~J.I\ dc
andere kant de vmag n~u andere, meer d ive~e geblll iksntogclijkhedcn toeneemt. ThUlswerk.
ed ucal ion permanenle en va n i nkomilen
onafhankcl ij kt acrivicci ten wl kn deel ga3n
u irma ken v~n her gcbru iksproficl VJn de moderne woniog. De woning wordt 'horncbasc'
voor kennisoveeJ raclu. arbeid cn vriJc I ijds
bested ing, Het overgrote deel van de llUldigc
voorraad woningen is a ni~t op ingericht
veranderingen in het woonbehoefie patcoon op te vangen, Dat i, onder ~ndcrc het gevolg van ecn te SIJrrC, vers<:h raalde, ongenuanceerde
plan ning en produklie. Dat maakt dar aan
passingen op beperkte schaal mer grote moeite en doot grOlt financiële inspanning kunnen
worden ger<"3l iseerd.
Aan pasbaarheid en veranderi ng wllcn grote
aandacht krijgen in een Steeds meer op vragers
gcorienceerde markt. jllll Wt"ilYa
<J