Borike(Autor: Dragoljub Mišo Stojanović)

Borike su najveća mjesna zajednica na teritoriji opštine Rogatica, koju sačinjava dvadesetak sela i zaseoka. U njima ima 228 domaćinstava i živi oko 638 stanovnika. Borike su dobile ime po borovoj šumi koja ih okružuje.

Po svom geografskom položaju Borike se nalaze na raskršću puteva između Rogatice (18 km), Višegrada (35 km) i Han Pijeska (40 km). Borička visoravan prostire se na nadmorskoj visini između 950 i 1100 metara, a okružena

je brdima, Tmor (1350 m) sa južne strane, Mednikom (1229 m) sa jugozapadne strane, te planinama: Devetakom (1424 m) sa zapadne, Bokšanicom (1281 m) sa sjeverne, Ivicom – Sjemeć (1496 m) sa jugoistočne i kanjonom rijeke Drine sa istočne strane. Ovaj kanjon dubine od 700 do 1000 metara spada u najdublje u svijetu.

Ovdje treba napomenuti kako je rijeka Drina dobila sadašnje ime (prije toga zvala se Zelenika). Kada je sultan El Fatih Mehmed osvajao Bosnu 1463. godine prelazio je rijeku kod Ustikoline. Međutim, kada je bio na sredini rijeke upade mu konj u vodu i utopi se u talasima, na šta sultan povika: "bu su derin" (ova voda je duboka). Od riječi ''derin'' nastalo je novo ime rijeke Drina.

Kada je riječ o vodi, treba znati da na boričkoj visoravni ima preko dvadesetak izvora pitke vode. Većina njih se sliva u ponornicu kod sela Agarovići koja se u Starom Brodu, kod kanjona Suvi do, uliva u Drinu. U Starom Brodu postoji izvor ljekovite vode sa puno minerala i aminokiselina, zbog čega ga u šali zovu izvor ''muške vode''.

Sa jednog od gore pomenutih izvora (u selu Rađevići), 1984. godine razvedena je voda u skoro sva borička sela i zaseoke. U sklopu vodovoda postoji glavni bazen na brdu Zečica i 15 seoskih bazena iz kojih se snabdjeva preko 200 domaćinstava. Dužina vodovodne mreže iznosi preko 200 kilometara i predstavlja najdužu mrežu u ruralnom području Republike Srpske.

Na Borikama vlada planinska klima sa velikim snijegovima, koji se dugo zadržavaju, do kasnog proljeća. Maksimalne temperature dostižu 30, minimalne -28, a srednje 15 stepeni Celzijusa. Godišnja količina padavina kreće se oko 1500 mm, a količina atmosferskog taloga (raspoređena po godišnjim dobima) najravnomjernija je u Evropi. Interesantno je da Borike, Han Pijesak, kao i Kosmaj i Bukulja u Srbiji, spadaju u najbogatija mjesta ozonom u bivšoj

Jugoslaviji. Zbog toga, kao i zbog konfiguracije terena, ovdje su idealni uslovi za bazične pripreme svih sportista, a naročito atletičara.

Na Borikama raste četinarsko drveće, pomješano sa listopadnim (bukva, hrast, grab, jasika i breza), dok na okolnim planinama preovladavaju četinari (bor, jela i smrča). U kanjonu Drine, kod kote ''Baba'' postoji prirodno stanište Pančićeve omorike. Na samim Borikama nalazi se čuvena Mečja lijeska prečnika 166 centimetara, visine 14 metara, širine krošnje 12x15 metara, i stara preko 200 godina i najviša je u Evropi te vrste. Na obroncima pomenutih planina rastu razne vrste ljekovitih trava (hajdučka trava, majčina dušica, kantarion, vranilova trava, ivanjsko cvijeće, macina trava, zdravac i druge).

Zbog nadmorske visine i klimatskih uslova, na ovom području najviše se uzgaja krompir. Pored krompira dobro uspevaju ječam, zob, raž, a u novije vreme tritikale, heljda i pojedine vrste pšenice (sorte prilagođene ovom podneblju). Pre petnaestak godina holandska vlada donirala je izgradnju silosa za čuvanje sjemenskog i konzumnog krompira. U međuvremenu preduzeće ''Solanum produkt'' izgradilo je još jedan silos. Danas Borike snadbevaju sjemenskim krompirom istočni dio Republike Srpske i centralni dio Federacije BiH, ali i dobrim dijelom sa merkantilnim (konzumnim) krompirom. Prije par godina uspjela se zaštititi robna marka "borički krompir", a u toku je postupak za brendiranje istog. Zbog specifičnog načina proizvodnje i izuzetnog kvaliteta, trebalo bi zaštititi i brendirati borički kajmak, ovčiju stelju, jagnjetinu, teletinu i rakiju od divljih krušaka.

2

Za ljubitelje lova na Borikama postoje dva lovišta u kojima se, pored sitne i krupne divljači (zec, lisica, divlja svinja, srna, vuk i medvjed) mogu vidjeti rijetke vrste divokoza i divlja mačka.

Od šumskih plodova na boričkom platou ima borovnica, divljih kupina i malina, šipka, drenjina, šumskih jagoda i smrekove bobe. Od gljiva mogu se naći vrganj, sunčanica, lisičarka, rujnica, mliječnica, livadski šampinjon, smrčak i đurđevka (u ovim krajevima zvana reduša).

Po izlasku Drine iz kanjona Suvi do, kod sela Stari Brod, nastaje vještačko jezero najšire na cijelom toku rijeke Drine (1800 metara). Jezero obiluje ijrečnim vrstama ribe (šaran, som, deverika, klen, lipljan, babuška, pastrmka i mladica). Na jezeru su našle utočište i mnoge vrste barskih ptica.

3

Na Borikama postoji i čuvena ergela za uzgoj konja bosansko–brdske i arapske rase. Ergela je osnovana davne 1893. godine, a dolaskom austrougarske vlasti ona je 1903. godine prerasla u vojnu ergelu.

Borički kraj bio je naseljen od najstarijih vremena (bronzanom i halštatskom periodu), a ljudska naselja datiraju iz raznih istorijskih epoha sve do današnjih dana. Poznato je da u selu Brankovići postoje neki grobovi (u gromilama) još iz antičkog doba, između 800 i 500. godine pre nove ere.

Po svojoj prošlosti, u pogledu slovenskih naselja, ovaj kraj spada u regiju vizantijsko – otomanskog kulturnog nasleđa. U njemu su slovenski doseljenici, pod uticajem vizantijske kulture, od VI do IX veka stvorili svoje plemensko župsko uređenje i dali nova imena svojim naseljima. Retko su se gde, u većem broju, sačuvala imena sela koja nose prezimena srednjevekovnog plemstva, kao što je slučaj sa Borikama : Blažujevići, Brankovići, Živaljevići, Mrkonjići, Oprašići, Pešurići i Rađevići. Drevno poreklo imena prisutnih danas, jedan je od najjačih dokaza da je ovde sačuvan i kontinuitet stanovništva. Medjutim, postoje neka sela koja su nestala ili samo promijenila svoja stara imena u periodu iza turskog osvajanja: Agarovići, Agići, Arnautovići i Šetići.

Dolaskom Turaka na ove prostore, došlo je do iseljavanja jednog dijela starih porodica, a znatan dio porodica prelazio je na islam. Reljefni lav na nišanu Mahmuta Brankovića, kakav je poznat i na grbu despotske kuće Brankovića, kao i istorijski tekst na nišanu Radivoja Oprašića, koji sadrži neobičnu ljepotu živog narodnog govora iz XV vijeka, izrazito pokazuje, da ovi spomenici nisu samo svjedoci prve islamizacije nego i vidni dokazi o

4

porijeklu stanovništva ovog kraja. Osim naprijed pomenuta dva nišana (spomenika), koji se danas nalaze u bašti Zemaljskog muzeja u Sarajevu, postoji niz nadgrobnih spomenika u selima: Blažujevići, Godomilje, Sjeversko i Stara Gora, često s natpisima, skulpturama i heraldičkim ukrasnim motivima. Ovi spomenici vrlo jasno odražavaju, ne samo običaje i pismenost nego i umjetničke težnje stanovništva ovog kraja.

U mjestu Crkvine postoje ruševine manastira (zadužbina kralja Dragutina) izgrađenog krajem XIII i početkom XIV vijeka. Manastir je porušen dolaskom Turaka u ovaj kraj, ne zna se tačno kad, ali se zna da je od kamena porušenog manastira sagrađena džamija u selu Godomilje. Na ruševinama pomenutog manastira izgrađena je crkva, a obnovljena je i porušena džamija.

5

Na inicijativu jereja višegradskog Dragana Vukotića i pod nadzorom predsjednika Organizacionog odbora Draga Gavrilovića, a uz pomoć Srpske pravoslavne crkve, opština Višegrad i Rogatica i velikog broja donatora 2008. godine u Starom Brodu podignut je spomenik. Spomenik je podignut za pomen žrtvama Drugog svjetskog rata, kada je u aprilu 1942. godine, u selima Miloševići i Stari Brod, od strane ustaške vlasti pogubljeno preko 6000 lica, uglavnom žena, djece i staraca. U međuvremenu, pored spomenika sagrađena je spomen kapela (čiji su zidovi oslikani freskama), spomen – česma, platforma za pristajanje brodica i čamaca i ljetnjikovac za odmor posjetilaca.

6

Do danas je zabilježeno preko 4000 imena nastradalih u ovom užasnom pokolju, a pronalaženje se i dalje nastavlja. Postoji ideja da se imena svih poznatih žrtava ispišu u kamenu ispred spomen – kapele.

Takođe, postoji ideja da se povežu nesvakidašnje turističke destinacije Mećavnik – Šarganska osmica – manastir Dobrun – Kamengrad u Višegradu – Sjemeć – Borike – Stari Brod – Slap na Žepi – Perućačko jezero – Tara. Vjerujemo da bi se tada stekli uslovi, da se ovo područje proglasi međudržavnim nacionalnim parkom jedinstvenim u Evropi.

Kako bi se i Borike uključile u ovaj projekat, potrebno je pronaći ljude koji bi svojim ulaganjima, uticajem i entuzijazmom, pomogli realizaciju sledećih ideja i projekata:

1. Izgradnja etno sela na Borikama. U ovaj projekat uključila bi se i Crkvena opština ''Borike'' sa trideset hektara zemlje koja joj je vraćena, i koju bi dala u zakup na period od 99 godina;

2. Razvoj seoskog i rekreativnog turizma. Za realizaciju ove ideje postoje osnovni preduslovi: putevi, struja, voda, telefon i smještajni kapaciteti;

3. Izgradnja trim staza, ski staza za početnike, sportskih terena sa bazenom;

4. Izgradnja hipodroma, otvaranje škole jahanja i škole skijanja;

5. Organizacija lovnog i ribolovnog turizma;

6. Proizvodnja zdrave hrane, prikupljane i prerada ljekovitog bilja i šumskih plodova;

7. Adaptacija četiri napuštena školska objekta za organizovanje školske nastave u prirodi. Ovi objekti mogli bi poslužiti i za organizovanje izleta udruženjima penzionera i drugim društvenim organizacijama.

Trenutno, od infrastrukturnih objekata za turističke potebe, postoji jedan hotel. Hotel ima restoran sa osamdesetak mjesta i 15 soba sa trideset pet ležajeva. Hotel i ergela su u sastavu Planinskog dobra ''Borike'', koji se, osim uzgojem stotinjak muznih krava i toliko

7

konja, bavi i proizvodnjom stočne hrane (sijena, zobi, ječma, silažnog kukuruza i čičoke).

Za sada na Borikama je najpoznatija manifestacija "Ilindanski sabor", koja se održava svake godine prvog i drugog avgusta. Ovu manifestaciju organizuje Crkvena opština "Borike" i mjesna zajednica Borike sa bogatim kulturno-zabavnim i sportskim programom. U ove dane okupljaju se nostalgični boričani rasuti po cijelom svijetu radi druženja sa rodbinom i

8

prijateljima.

9

Poslednje tri godine na Borikama, s jeseni, organizuje se korida i štraparijada sa namjerom da preraste u tradicionalnu manifestaciju u organizaciji mjesne zajednice Borike.

Ovu manifestaciju trebalo bi proširiti i na druge discipline, kao što su: vučenje konopca, rezanje trupaca testerom kladarom i dubećom žagom, bacanje kamena s ramena i drugim.

Literatura :

1. Monografija ''Rogatica'', Svjetlost Sarajevo 1966. god;

2. Višegrad i okolica ''Čigoja Štampa 1999. godine;

3. De Roko 1939. godine;

4. Lična znanja i saznanja iz novinskih članaka i drugih publikacija.

10