Bosch

Co zobaczył w piekle?

„Tysiącletnie królestwo”, fr. „Piekła” 1503–1504 r.

„Tysiącletnie królestwo”, fr. „Piekła” 1503–1504 r.

• W postaci człowieka – drzewa odczytać można wiele aluzji do procesów alchemicznych: w jego wydrążonym ciele materia ulega przemianie; natomiast kolor: czarny, biały i czerwony pokazuje stadia podgrzewania rtęci.

fr. „Piekła” 1503–1504 r.

fr. „Piekła” 1503–1504 r.

• Stwór, który ma głowę ptaka, spożywa osoby potępione i wydala je jak ekskrementy do tej samej studni, do której człowiek chytry wydala złote pieniądze, a inny grzesznik wymiotuje jedzenie (pokuta za łakomstwo). U stóp tronu leży naga kobieta. Na piersi ma odciśniętą ropuchę. Przygląda się swojemu odbiciu. Lustro znajduje się na pośladkach jednego z demonów.

Fr. „Piekła” 1503–1504 r.

Fr. „Piekła” 1503-1504 r.

• Para uszu przebitych strzałą i długie ostrze noża. Ten fragment można interpretować na wiele sposobów. Przede wszystkim to malarska metafora głuchoty człowieka na słowa Ewangelii – „kto ma uszy do słuchania, niechaj słucha”.

• Na ostrzu można zauważyć literę „M”. To pierwsza litera słowa „mundus”. Być może to inicjał miejskiego ślusarza, ewentualnie malarza Jana Mostaerta.