branchedocument kunststofrecycling · branchedocument kunststofrecycling 2015 4 voorwoord...
TRANSCRIPT
Branchedocument
Kunststofrecycling
Stand van zaken 2015
en perspectief
Uitgave: maart 2015
Branchedocument
Kunststofrecycling
Uitgave van NRK Recycling
NRK Recycling Loire 150, 2491 AK Den Haag Postbus 420, 2260 AK Leidschendam Telefoon: 070 444 0660
Fax: 070 444 0661 E-mail: [email protected] Internet: www.nrkrecycling.nl
Uitgave: maart 2015
NRK Recycling (voorheen Vereniging Kunststof Recyclers, VKR) is de belangenbehartiger voor de kunststof recyclingindustrie in Nederland en vertegenwoordigt drieëntwintig bedrijven. De branchevereniging houdt de vinger aan de pols voor adequate wet- en regelgeving op zowel Nederlands als Europees niveau. NRK Recycling bevordert tevens de economisch en milieutechnisch verantwoorde inzameling, sortering en herverwerking van kunststoffen. Leden NRK Recycling 4PET Recycling, AKG Kunststof Groep, Broeckx Plastic Recycling, CeDo Recycling, Cumapol Emmen, Daly Plastics, De Paauw Plastic Recycling, Hummel Recycling, Inverko Polymers, Kras Recycling, Lankhorst Engineered Products, Morein, Morssinkhof Plastics Lichtenvoorde, Ovimo Plastics, Peute Plasticrecycling, PHB Plastic Herverwerking Brabant, SITA Papier en Kunststof Recycling, Sortiva Papier & Kunststoffen, Synbra Technology, Thans Plastics, Van Kaathoven Logistics, Van Werven Infra & Recycling, Virol.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 2
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 3
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 4
Voorwoord
“Duurzame ontwikkeling kan slechts worden bereikt wanneer er breed draagvlak voor
is. Samenwerking op velerlei gebied is dus onontbeerlijk”. Met deze woorden begon
het Branchedocument Kunststofrecycling 1990 dat de toenmalige Nederlandse
Federatie voor Kunststoffen (NFK, nu Federatie NRK) had opgesteld. Centraal stonden
de stand van zaken van de kunststof recyclingindustrie in Nederland en het perspectief
voor de sector.
Het Branchedocument Kunststofrecycling 2015 is een actualisering van het branche-
document van 25 jaar geleden. Het bevat achtergrondinformatie over het kunststof
recyclingproces, de kunststof recyclingindustrie, en over relevant milieubeleid voor de
recyclingindustrie. Daarnaast biedt het branchedocument een beknopt overzicht van de
ontwikkelingen in de kunststof recyclingbranche in de periode 1990 tot 2015.
Er is veel veranderd sinds 1990. Kunststofrecycling wordt nu bijvoorbeeld breed
gedragen, het is vanzelfsprekend geworden. Bovendien is de kunststof recycling-
industrie een volwassen industrietak geworden met moderne bedrijven.
De meeste Nederlandse kunststof recyclingbedrijven hebben de afgelopen 25 jaar een
belangrijke groei doorgemaakt. In 1990 waren er in Nederland circa 70 bedrijven actief
in kunststofrecycling, anno 2014 zijn dat er nog zo’n 30 maar deze bedrijven
produceren in volume een veelvoud van de hoeveelheid in 1990.
Die groei is niet zomaar tot stand gekomen. De Nederlandse kunststofrecyclers
hebben hun kennis vergroot en ze hebben geïnvesteerd in hightech installaties, veelal
ondersteund door in huis ontwikkelde technieken. Een aantal kunststof recycling-
bedrijven behoort hiermee tot de absolute top van de industrietak in Europa.
De Europese en Nederlandse overheid hebben de ambitie de lineaire economie om te
buigen naar een circulaire economie. Kunststofrecycling speelt daarbij een vitale rol.
Om de keten hermetisch te sluiten, zal de overheid ondersteunende maatregelen
moeten treffen en de samenwerking in de keten zal hechter moeten worden. Aan het
eind van dit branchedocument geeft NRK Recycling een aantal suggesties die de
circulaire economie op pragmatische wijze binnen handbereik brengen.
De kunststof recyclingindustrie is er klaar voor!
Jur Zandbergen
Voorzitter NRK Recycling
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 5
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 6
Inhoudsopgave
Voorwoord 4
1. Van lineair naar circulair 7
1.1 Europa 7
1.2 Nederland 10
2. Kunststof recyclingindustrie in Europa en Nederland 11
2.1 Kunststofindustrie in Europa en Nederland 11
2.2 Kunststof recyclingindustrie in Europa en Nederland 13
2.3 Toekomstige ontwikkelingen 16
3. Kunststofrecycling 19
3.1 Wat is kunststofrecycling? 19
3.2 Producten van gerecycleerde kunststof 25
3.3 Kwaliteit en veiligheid 26
3.4 Milieu en C02-besparingen 27
4. Milieubeleid 29
4.1 Europees milieubeleid 29
4.2 Nederlands milieubeleid 30
4.3 Overige maatregelen 31
4.4 Circulaire economie binnen handbereik 32
Literatuurlijst 35
Definities 37
Lijst van afkortingen 40
Bijlage - Knelpunten recycling 1990 anno 2015 41
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 7
Het is de Europese Commissie
menens om Europa te transformeren
van een lineaire naar een circulaire
economie.
1. Van lineair naar circulair
Anno 2015 is het belang van recycling evident. In dit hoofdstuk leest u over de
circulaire economie en welke rol kunststofrecycling daarin vervult.
1.1 Europa
Circulaire economie
Een groeiende wereldbevolking en toenemende welvaart in grotere delen van de
wereld leidt tot een steeds grotere vraag naar grondstoffen. De groei vindt met name
plaats buiten Europa. Het is dan ook logisch dat er een heroriëntatie plaatsvindt op de
beschikbaarheid van grondstoffen.
De Europese Raad heeft op 17 juni 2010 de langetermijnstrategie vastgelegd in
´Europe 2020: Europe´s growth strategy´. Dit moet leiden tot slimme groei (bijv.
innovatie, onderwijs), inclusieve groei (banen en armoedebestrijding) en duurzame
groei (naar CO2-arme economie, efficiënt gebruik van hulpbronnen).
Aandachtspunten zijn:
1. Toegang tot grondstoffen op wereldmarkten
2. Zorgen voor duurzame beschikbaarheid in Europa
3. Efficiency en recycling.
Voor ‘duurzame ontwikkeling’ hanteert de Europese Unie de definitie uit het Brundlandt
Rapport (WCED, 4 augustus 1987):
“A development that meets the needs of the present without compromising
the ability to future generations to meet their own needs. This involves
addressing economic, social and environmental factors, and their
independence in an organization’s decision-making and activities.”
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 8
Het Branchedocument Kunststofrecycling uit 1990 had als ondertitel ‘Kiezen of
verliezen’. In de afgelopen decennia zijn politieke keuzes gemaakt die duidelijkheid
scheppen voor het afvalbeleid in Europa, en die de komende tien jaar zullen worden
geformaliseerd. Eveneens zo’n 25 jaar geleden formuleerde de Brundlandt Commissie
bovenstaande definitie voor duurzame ontwikkeling en ook dat wordt nu pas omgezet
naar zichtbare acties in de politiek en economie.
Dergelijke veranderingen vergen tijd voordat ze in de volle breedte zijn gerealiseerd.
Het is de ambitie om Europa te transformeren van een lineaire economie naar een
circulaire economie. De circulaire economie kent twee kringlopen:
Een biologische kringloop waarin materialen na gebruik terugkeren in
de natuur.
Een technische kringloop waarin producten worden gemaakt van
materialen. Die producten worden na gebruik opnieuw ingezet of de
materialen worden gerecycleerd.
(Bron: VANG-programma Nederlandse overheid)
Het basisprincipe van de circulaire economie is dat grondstoffen constant worden
hergebruikt in de technische of biologische kringloop. Onderwerpen als zwerfafval,
plastic marine litter en verlies van deeltjes naar de omgeving vallen onder het begrip
‘minimaliseren van lekstromen (‘leakage to be minimised’).
Uit de ‘Europe 2020: Europe’s growth strategy’ volgen nu de noodzakelijke aanpas-
singen van wet- en regelgeving. Denk bijvoorbeeld aan het vrijmaken van fondsen ter
invulling van programma’s als Life+ en Horizon 2020.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 9
Afvalhiërarchie
In 2008 is de afvalhiërarchie vastgelegd in de Kaderrichtlijn Afvalstoffen (EU 2008/98).
Bovenaan de hiërarchie staat preventie en als laatste optie wordt afval ‘verwijderd’.
Deze afvalhiërarchie vormt de basis voor wet- en regelgeving en diverse
overheidsprogramma’s (zie figuur 1).
Om te komen tot de meest efficiënte maatregelen is het cruciaal dat de hele keten
dezelfde definities en terminologie gebruikt en dat die worden gehanteerd in alle
internationale en nationale wetgeving. Dit knelpunt is inmiddels op Europees niveau
onderkend.
Figuur 1: Afvalhiërarchie uit de Kaderrichtlijn Afvalstoffen
Aanpalende regelgeving
Voor een aantal kunststofafvalstromen zijn specifieke afspraken gemaakt, zoals:
Verpakkingsrichtlijn (94/62/EG) - wordt momenteel herzien
ELV Richtlijn (End of Life Vehicles, 2000/53/EG, in Nederland 2002/204/EG) -
wordt naar verwachting aangepast in 2015
WEEE Richtlijn (Waste of Electrical and Electronic Equipment, 2002/96/EG)
met als opvolger (2012/19/EU)
Voor de meeste kunststofafvalstromen bestaat echter geen wetgeving of duidelijk
omschreven producentenverantwoordelijkheid. Hierdoor blijven kansen liggen voor de
circulaire economie.
Meer informatie is te vinden in hoofdstuk 4 Milieubeleid.
preventie
voorbereiding voor hergebruik
recycling
nuttige toepassing
verwij- dering
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 10
1.2 Nederland
Om invulling te geven aan de Europese doelstellingen voor een circulaire economie,
heeft de Nederlandse overheid het programma ‘Van Afval Naar Grondstof’ opgesteld,
kortweg VANG. Het sluiten van de grondstofketens heeft hoge prioriteit.
In de Nederlandse Grondstoffennotitie (juli 2011) werd al benadrukt dat het
spaarzaam omgaan met grondstoffen noodzakelijk is.
Nederland stelt periodiek afvalbeheerplannen (LAP) op. Momenteel wordt
gewerkt aan het derde afvalbeheerplan (LAP3), waarin afspraken worden
gemaakt om ook in Nederland een circulaire economie te realiseren.
In het VANG-programma bevestigt het Ministerie van Infrastructuur en Milieu dat de
voorkeursvolgorde van de Europese Kaderrichtlijn Afvalstoffen leidend is voor het
Nederlandse afvalbeleid. Kunststof - en kunststofrecycling in het bijzonder - krijgt in de
programma´s speciale aandacht, omdat het de meeste uitdagingen kent.
De afgelopen decennia heeft de overheid met name gefocust op de onderkant van de
piramide. Het inzamelen van afval stond hoog op de agenda en er was weinig
aandacht voor het hoogwaardig recyclen van het ingezamelde materiaal. Dat gaat
veranderen. Het beleid is er nu op gericht om prioriteit te geven aan (afval)preventie,
hergebruik en (mechanische) recycling van grondstoffen.
Meer informatie over de implementatie van Europees beleid in Nederland, is te vinden
in hoofdstuk 4 Milieubeleid.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 11
2. Kunststof recyclingindustrie
in Europa en Nederland
In dit hoofdstuk wordt een beeld gegeven van de kunststofindustrie in het algemeen,
en de kunststof recyclingindustrie in het bijzonder. De activiteiten op zowel Europees
als op Nederlands niveau komen daarbij aan de orde.
2.1 Kunststofindustrie in Europa en Nederland
In Europa zijn ca. 50.000 bedrijven en organisaties actief in de kunststofindustrie. De
omzet van de totale industrietak in Europa wordt geschat op 300 miljard euro en de
bedrijven bieden daarbij directe werkgelegenheid aan ca 1,5 miljoen personen en een
veelvoud ervan in aangrenzende sectoren. In vergelijking met de meer traditionele
materialen is de kunststofsector nog een relatief jonge industrietak die in een halve
eeuw een zeer sterke groei heeft doorgemaakt.
De verdeling van de bedrijven in de Europese kunststofindustrie zijn:
ca. 100 grondstofproducenten ofwel producenten van kunststofkorrels
ca. 45.000 kunststofverwerkers (buizen, folie, kratten, telefoons, vliegtuigen,
auto-onderdelen, sportvelden etc.)
ca. 1.000 inzamelaars en sorteerbedrijven
ca. 2.000 kunststofrecyclers.
Binnen de kunststofindustrie zijn tal van multinationals te vinden, maar de kunststof-
verwerkende bedrijven behoren grotendeels tot het midden- en kleinbedrijf. Het zijn
ook vaak familiebedrijven.
De rubber- en kunststofindustrie in Nederland telt ca. 1.100 bedrijven die ongeveer
11 miljard euro omzet realiseren. De ledenbedrijven van de Federatie NRK nemen
daarvan ca 7,4 miljard euro voor hun rekening.
Productie en consumptie
Mondiaal wordt jaarlijks ca. 250 miljoen ton nieuwe kunststoffen in de markt gezet.
Europa neemt met zo’n 50 miljoen ton daar een aanzienlijk aandeel van in, maar de
groei zit met name in de opkomende economieën.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 12
De vraag naar kunststof ligt in Europa op ca. 46,3 miljoen ton. Het verbruik van nieuwe
grondstoffen in Europa, ook wel aangeduid als kunststofconsumptie, kent een aantal
grote marktsegmenten. Het merendeel komt terecht in verpakkingen, de bouw is
daarnaast een grote afnemer, en de automobielindustrie staat op de derde plaats.
Een overzicht is te vinden in figuur 2.
Figuur 2: Kunststofconsumptie in Europa, 2013
Brancheverenigingen
Er is een variëteit aan brancheverenigingen die de belangen van de diverse sectoren
binnen de kunststofindustrie vertegenwoordigen. Dit komt door de grote diversiteit aan
toepassingen van kunststof. Binnen de overkoepelende brancheverenigingen zijn vaak
subverenigingen actief op specifieke toepassingsgebieden.
In Nederland is de Federatie NRK de overkoepelende organisatie voor de hele rubber-
en kunststofindustrie. De Federatie NRK telt ca. twintig brancheverenigingen voor
specifieke marktsegmenten, materialen of verwerkingstechnieken. NRK Recycling
(voorheen Vereniging Kunststof Recyclers, VKR) is actief binnen de Federatie NRK.
NRK Recycling is de belangenbehartiger voor de kunststof recyclingindustrie in
Nederland en vertegenwoordigt drieëntwintig bedrijven. De branchevereniging houdt
de vinger aan de pols voor adequate wet- en regelgeving op zowel Nederlands als
Europees niveau. NRK Recycling bevordert tevens de economisch en milieutechnisch
verantwoorde inzameling, sortering en herverwerking van kunststoffen. NRK Recycling
houdt hiertoe de vinger aan de pols bij alle relevante ketenspelers (zie figuur 3).
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 13
Figuur 3: NRK Recycling - spin in het web van kunststofrecycling
2.2 Kunststof recyclingindustrie in Europa en Nederland
De kunststof recyclingindustrie is een jonge industrietak. Tegelijk met de enorme groei
van de kunststofindustrie vanaf het midden van de 20e eeuw, is de kunststof
recyclingindustrie ontstaan. Momenteel zijn er in Europa ruim 1.000 bedrijven actief op
het gebied van mechanische recycling. Ze verschaffen werk aan ca. 30.000 mensen.
In Nederland zijn 30 kunststof recyclingbedrijven actief. Het zijn merendeels midden-
en kleinbedrijven. Het aantal bedrijven is in de loop der jaren kleiner geworden, maar
het volume dat ze produceren is juist enorm toegenomen. De kunststof recycling-
industrie heeft dan ook een belangrijke professionaliseringslag laten zien. De bedrijven
hebben zich ontwikkeld tot producent van gerecycleerde kunststof (recyclaat), en zijn
een onmisbare schakel geworden voor de circulaire economie.
Grondstofstromen
De kernactiviteiten van kunststof recyclingbedrijven zijn het inzamelen, sorteren en
herverwerken van kunststof afvalstromen. De bedrijven maken deze afvalstromen weer
geschikt voor toepassing in nieuwe producten. De kunststofverwerkende bedrijven
maken gebruik van zowel nieuwe grondstoffen, als gerecyclede grondstoffen.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 14
De herkomst van secundaire grondstoffen laat een andere verdeling zien dan de
consumptie van nieuwe kunststoffen. De afvalstroom die in Europa bij kunststof-
recyclers terechtkomt, bevat anno 2011 grotendeels kortcyclische producten.
Figuur 4: Herkomst kunststof afvalstromen in Europa, 2011
In heel Europa werd in 2012 ruim 25 miljoen ton kunststofafval ingezameld. Daarvan
werd 26% gerecycled, 36% ingezet voor energy recovery en 38% gestort. In Nederland
was die verdeling in 2010 34% recycling en 61% energy recovery. Sinds 1996 is in
Nederland een stortverbod van kracht.
Zoals in figuur 5 is te zien, zijn verpakkingen ook in Nederland de grootste stroom in de
herkomst van kunststof afvalstromen (totaal 78%). De bouw, elektronica en landbouw
zijn daarna belangrijke bronnen.
Figuur 5: Herkomst kunststof afvalstromen in Nederland, 2010
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 15
De Nederlandse kunststofrecyclers
zamelen jaarlijks gezamenlijk 800.000
tot 1.000.000 ton kunststofafval in.
Internationale markt
De markt van zowel de kunststofindustrie als de kunststof recyclingindustrie, is
internationaal van karakter.
Import – Een aanzienlijk deel van het materiaal dat de Nederlandse kunststof
recyclingindustrie inzamelt, sorteert en recyclet wordt - soms noodgedwongen - uit het
buitenland geïmporteerd.
Export - Er wordt ook Nederlands afval geëxporteerd, naar bestemmingen in het Verre
Oosten, maar in toenemende mate naar de Europese kunststof recyclingindustrie.
Volgens de Eurostat-statistieken wordt er zeker 3.000.000 ton kunststofafval (2013)
vanuit Europa naar landen in het Verre Oosten verscheept. Nederland exporteerde in
2013 rond de 200.000 ton kunststofafval.
Daarmee zijn de Nederlandse recyclers de vijfde exporteur in Europa, na Duitsland, het
Verenigd Koninkrijk, België en Spanje. Duitsland en het Verenigd Koninkrijk nemen
meer dan 50% van al het verscheepte kunststofafval naar Verre Oosten voor hun
rekening. De Nederlandse recyclers richten zich juist meer op Europese landen en zijn
al jaren bezig om afzetgebieden binnen Europa te ontwikkelen.
Het exportvolume naar het Verre Oosten is op dit moment groter dan het volume dat
voor de Europese kunststof recyclingindustrie als basisgrondstof beschikbaar is. Met
de overgang naar een circulaire economie in Europa, is dit niet de gewenste route.
Een aantal Europese afvalstromen is niet of nauwelijks af te zetten. Dat is mede het
gevolg van systeemkeuzes van afvalinzameling door de Europese overheden, en van
het gebruik van achterhaalde definities. Het is mogelijk meer afvalstromen binnen de
Europese Unie af te zetten, als er een wettelijk geharmoniseerde en een aanzienlijk
betere Europese infrastructuur komt. Deze verbeterde infrastructuur draagt tevens
positief bij aan meer en betere recycling en aan ‘groene’ banen.
De Europese Commissie heeft dit in de conclusies van het Groen Boek onderkend.
NRK Recycling
De drieëntwintig leden van NRK Recycling genereren een gezamenlijke omzet van ca.
500 miljoen euro. De bedrijven zamelen jaarlijks gezamenlijk 800.000 tot 1.000.000 ton
kunststofafval in. Een deel van de ingezamelde kunststoffen zetten ze zelf om in
nieuwe grondstof. Een ander deel wordt verhandeld voor verdere bewerking.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 16
Alle toonaangevende kunststofrecyclers in Nederland zijn lid van NRK Recycling en/of
Plastics Recyclers Europe, de Europese brancheorganisatie voor kunststofrecyclers.
NRK Recycling is Europees zeer actief en is een invloedrijk lid van Plastics Recyclers
Europe. Al vele jaren komt de voorzitter van de Europese kunststof recycling-
organisatie uit de gelederen van NRK Recycling:
van 1997-1999 Marius Weehuizen (Reko/DSM)
van 1999-2011 Bernard Merkx (Schoeller Wavin Systems),
november 2011 benoemd tot erevoorzitter
van 2011-heden Ton Emans (CEDO).
NRK Recycling en haar leden zijn zo al bijna twintig jaar rechtstreeks betrokken bij het
vormgeven en verbeteren van de Europese wetgeving op het gebied van recycling in
het algemeen en kunststofrecycling in het bijzonder. Die prominente rol van NRK
Recycling op Europees niveau, gaat de branchevereniging nu ook op nationaal niveau
invullen. NRK Recycling gaat in Nederland proactief de visie van de kunststof
recyclingindustrie ventileren bij alle beleidmakers en besluitvormers die bij
(kunststof)recycling zijn betrokken. NRK Recycling is dan ook de aangewezen
gesprekspartner als het gaat om de recycling van kunststof.
2.3 Toekomstige ontwikkelingen
De leden van NRK Recycling houden zich met name bezig met afvalstromen van
bedrijven. Ze hebben meestal jarenlange contacten en contracten met de leveranciers
van kunststofafval. Het inzamelen van deze stromen is doorgaans maatwerk en de
recyclingbedrijven hebben vaak zelf de regie over de logistiek.
Een groeiend aantal ledenbedrijven van NRK Recycling investeert in verwerkings-
apparatuur en/of verlegt de focus naar de Europese afzetmarkt. Daarbij horen
vanzelfsprekend investeringen in laboratoria en hoogwaardige sorteerapparatuur om
zo de internationale afzetmarkt professioneel te kunnen blijven bedienen.
Enkele Nederlandse recyclingbedrijven houden zich (inter)nationaal bezig met het
verwerken van deelstromen die voortkomen uit de inzameling van:
WEEE (Waste of Electrical and Electronic Equipment)
ELV (End of Life Vehicles)
Bouw- en sloopafval
Kunststofafval uit gemeentelijke milieustraten.
Met de inzameling en sortering van kunststof afvalstromen uit de huishoudelijke fractie
houden slechts een paar ledenbedrijven zich bezig. NRK Recycling is niet betrokken
geweest bij de keuze van het inzamelsysteem, noch bij afspraken over de sorteer-
kwaliteit. Dit heeft geresulteerd in een lagere kwaliteit dan vereist voor recycling,
waardoor een extra sorteerstap nodig is.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 17
De kunststof recyclingindustrie kent innovatieve
ondernemers. Zo is in 1985 bijvoorbeeld in
Nederland de basis gelegd voor het zogenaamde
‘mobiele vermalen‘. De verwerkingsapparatuur is
opgebouwd op vrachtwagens die door heel
Europa, en inmiddels zelfs ver buiten Europa, op
projecten wordt ingezet. Deze activiteiten zijn
onder andere te vinden bij het malen van kratten,
pallets, vuilnisbakken, buizen, bumpers en vaten,
maar ook bij bouw- en sloopafval. Door dit
mobiele vermalen is het ‘transporteren van lucht’
aanzienlijk verminderd.
Dat recycling vanzelfsprekender wordt blijkt uit de toenemende aandacht die het krijgt
bij productontwikkeling. Zo wordt inmiddels voor een aantal producten die in grote
volumes op de markt worden gebracht, nagedacht over mechanische recycling-
activiteiten. Ook de producttoepassing voor het recyclaat dat eruit kan worden
herwonnen, is steeds vaker een punt van aandacht.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 18
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 19
3. Kunststofrecycling
In dit hoofdstuk worden de activiteiten van kunststof recyclingbedrijven beschreven.
Eerst wordt het proces van kunststofrecycling toegelicht, daarna komen zaken als
kwaliteit en (verminderde) milieudruk aan de orde.
3.1 Wat is kunststofrecycling?
Onder recycling wordt verstaan (Kaderrichtlijn Afvalstoffen 2008/98/EG):
Elke nuttige toepassing waardoor afvalstoffen opnieuw worden bewerkt
tot producten, materialen of stoffen, voor het oorspronkelijke doel of voor
een ander doel.
Denk bijvoorbeeld aan het bewerken van kunststof afvalstromen tot grondstoffen
die opnieuw kunnen worden gebruikt door kunststofverwerkers. Energie-
terugwinning wordt in deze definitie niet beschouwd als recycling. Het bewerken
van materialen om ze te gebruiken als brandstof of opvulmateriaal, evenmin.
De kernactiviteiten van kunststof recyclingbedrijven zijn het inzamelen, sorteren en
herverwerken van kunststof afvalstromen. De bedrijven maken deze grondstoffen weer
geschikt voor toepassing in de kunststofverwerkende industrie.
Kunststofrecycling kan worden opgedeeld in drie stappen:
1. Inzamelen; grof sorteren;
persen tot balen
2. Malen; wassen, scheiden,
drogen; agglomereren
3. Smeltzuiveren en mengen;
extruderen.
Hieronder wordt in het kort de stappen beschreven
om van kunststofafval weer een grondstof te maken.
Hierbij wordt gebruik gemaakt van de definities
zoals die zijn vastgelegd in ISO 15270:2008
(zie het overzicht van definities achterin).
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 20
Inzamelen
Kunststofproducten zijn overal te vinden. De wijze waarop kunststofafval wordt
ingezameld is daarom ook gevarieerd. Een belangrijk onderscheid is:
Inzameling van kunststofafval dat ontstaat bij bedrijven, en
Inzameling van kunststofafval uit huishoudens.
De inzameling van kunststof afvalstromen wordt op verschillende manieren ingevuld:
Inzamelaars halen periodiek kunststofafval bij bedrijven op die volgens afspraak
zijn klaargezet.
In een aantal gevallen, zoals bijvoorbeeld in winkelcentra, wordt deze
inzameling meestal gecombineerd met de inzameling van andere materialen,
zoals papier, karton en metaal.
Andere inzamelaars beschikken zelf niet over een wagenpark en laten de
kunststoffen door derden aanleveren, veelal een vaste groep van leveranciers.
De inzamelaars eisen van hun leveranciers dat het
materiaal naar redelijkheid schoon en gescheiden
wordt geleverd.
Leden van NRK Recycling zorgen grotendeels voor
de inzameling van de bedrijfsmatige afvalstroom.
De inzameling van huishoudelijk kunststofafval
gaat via de gemeente; Nedvang regisseert deze
inzameling.
Grof sorteren
Bij de inzameling van kunststofafval is het van
belang dat de afvalstroom schoon is en bij voorkeur
al gesorteerd op de verschillende kunststoftypen.
De inzamelaar zorgt vervolgens voor:
Sortering naar soort kunststof
Sortering naar kleur (naturel, lichte kleuren,
donkere kleuren)
Verwijdering van eventuele verontreinigingen.
stap 1
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 21
Een gedegen sortering van kunststof
afvalstromen is van significant belang
voor het hele recyclingproces.
Een gedegen sortering van kunststof afvalstromen is van significant belang voor het
hele recyclingproces. Het op hoge kwaliteit sorteren van afvalstromen is cruciaal voor
het niveau waarop en het percentage waarmee recyclaat kan worden toegepast in het
eindproduct. Als hier fouten worden gemaakt, kunnen die later in het verwerkings-
proces misschien worden gecorrigeerd, maar dat vergt bijzonder veel extra energie en
werk. En succes is niet gegarandeerd, vandaar het grote belang dat gehecht wordt aan
een grondige sortering.
De scheiding van kunststoffen vindt in toenemende mate automatisch plaats in
speciaal daarvoor ingerichte bedrijfshallen, maar een handmatige (visuele) eind-
controle is onontkoombaar. Bij deze activiteit worden nog diverse ongerechtigheden
zoals papier, karton, andere soorten kunststof, metaal, hout en dergelijke verwijderd.
In de verbeterde sortering die technisch al geruime tijd mogelijk is, ligt een groot deel
van de sleutel om te komen tot meer en betere recycling en tot het hoogwaardig sluiten
van de keten. De kunststof recyclingindustrie blijft in gesprekken met beleidmakers en
besluitvormers dan ook hameren op de noodzaak van constante kwaliteit en goed
gesorteerde ingaande stromen.
Voor wat betreft kunststofstromen uit ‘post consumer’ huishoudelijke afvalfracties is het
proces vergelijkbaar, maar de vervuilingsgraad en de mengverhoudingen van de
diverse kunststoffen is aanzienlijk hoger.
Persen tot balen
Een groot deel van het ingezamelde en
gesorteerde kunststofafval wordt bij
inzamelaars geperst in balen. Dit spaart
ruimte en transportkosten.
Zodra er voldoende materiaal beschikbaar
is, wordt het getransporteerd naar een
recyclingbedrijf dat uit deze balen grondstof,
halffabricaten of eindproducten maakt.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 22
Malen
Bij malen wordt het kunststofafval verkleind tot kleine
stukjes (ca. 10-12 mm). Een metaaldetector verwijdert
eventuele metaaldelen, zoals nietjes.
Afhankelijk van de ingaande afvalstroom kan het malen
worden voorafgegaan door shredderen, de kunststof wordt
dan in kleine stukjes gehakt. Uit een shredder komen
kunststoffracties van ca. 15-20 cm.
Afhankelijk van de eisen die aan het recyclaat worden gesteld, kan een
kunststofverwerker dit maalgoed direct verwerken tot een product.
Wassen, scheiden, drogen
Kunststofverwerkende bedrijven geven steeds vaker de voorkeur aan gewassen
maalgoed. Het kunststofafval wordt dan gewassen, gescheiden naar soort, en
gedroogd. De scheiding vindt plaats via een mechanisch proces, gebruik makend van
soortelijk gewicht met behulp van hydrocyclonen en/of flotatie en/of door toevoeging
van bepaalde detergenten.
Het materiaal wordt daarna óf als maalgoed verwerkt door een kunststofverwerker óf
het gaat eerst nog naar een agglomerator of extruder.
Agglomereren
Een agglomerator wordt vaak gebruikt bij
dunne folies en vezels. Het homogeniseert
en verdicht het kunststofafval voor een
extruder, wat de kwaliteit ten goede komt.
stap 2
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 23
Smeltzuiveren en mengen
Bij smeltzuiveren wordt het kunststofafval via een aantal zuiveringsstappen omgezet in
korrels van een bepaald, constant formaat. Dit proces vindt plaats in een extruder.
Het heeft een aantal voordelen ten opzichte van malen en agglomereren:
De filters op de extruder zorgen ervoor dat vervuiling wordt verwijderd.
Er kunnen kleurstoffen, vulstoffen en andere additieven worden toegevoegd,
zodat de gerecycleerde kunststof voldoet aan vastgestelde specificaties.
Als stoffen in de extruder worden gemengd, vindt een gelijkmatige (homogene)
verdeling plaats. Geëxtrudeerde korrels hebben daardoor een betere viscositeit
(stroperigheid) en kleurhomogeniteit.
Extruderen
In de extruder is het kunststofafval vloeibaar
(plastisch) geworden. Het wordt met de
schroef door de extruder naar voren bewogen,
waar het door een kleine opening wordt
geperst. Zo worden kunststofslierten gemaakt
die worden gekoeld in water en daarna in
kleine korrels worden gehakt.
Die korrels worden regranulaat genoemd.
stap 3
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 24
De extruder kan zijn voorzien van apparatuur om de volgende bewerkingen uit te
voeren:
metaal afscheiden Via magneten of metaaldetectoren bij de inputzone van de
extruder.
ontgassen Restvocht, lucht maar zeker ook drukinkten, die met de
kunststofmaterialen het verwerkingsproces ingaan, moeten
worden verwijderd. Door de verhitting van het materiaal
ontstaan dampen die uit de extruder moeten worden
verwijderd.
Door de sterke toename van het gebruik van drukinkten op
met name verpakkingen, hebben de meeste extruders
tegenwoordig standaard meervoudige ontgassings-
installaties. De vrijkomende gassen worden automatisch
via speciale afzuigbuizen naar filterinstallaties gevoerd.
geforceerde invoer Dit is vaak van toepassing bij dunwandige kunststof
afvalstromen, zoals folie en vezels.
inkleuren Het materiaal kan worden ingekleurd door toevoeging van
speciale masterbatches (kleurstof en additieven). Hoe
beter het ingaande materiaal is gesorteerd op kleur, hoe
groter de mogelijkheden zijn om het uiteindelijke recyclaat
in te kleuren.
zeven wisselen Met zeefwisselapparatuur worden vuile zeven tijdig
vervangen door een schone zeef, wat een minimale
onderbreking vergt van het extrusieproces.
De keuze van de juiste maaswijdte van de filters, uitgedrukt
in micron en/of mesh, heeft grote invloed op de uiteindelijke
kwaliteit van het te produceren recyclaat, maar ook op de
productiecapaciteit van de extruder.
Het kunststofmateriaal wordt gecontroleerd opgewarmd in de extruder, waardoor deze
plastisch (vloeibaar) wordt. Iedere kunststofsoort heeft zijn eigen smelttemperatuur,
dus extruders zijn vaak specifiek geschikt gemaakt voor het verwerken van één of in
ieder geval een zeer beperkt soort kunststoffen. Vervuiling van de ingaande stroom
door andere kunststofsoorten met andere mechanische eigenschappen, heeft direct
een negatief effect op de kwaliteit van het recyclaat!
De vloeibare kunststofmassa wordt vervolgens door een snel wisselende zeef geleid
om eventuele verontreinigingen die zich nog in de kunststof bevinden, te verwijderen.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 25
Daarna wordt het met een schroef naar voren bewogen, waar het door een kleine
opening (spuitkop) wordt geperst. Hierdoor ontstaan kunststofslierten die worden
gekoeld in een waterbad en vervolgens door een granulator gaan om in kleine korrels
te worden gehakt. Deze korrels heten regranulaat.
De korrels gaan via een trilzeef naar een opvangsilo, waarna ze batch-gewijs in zakken
worden gedaan. De zakken kunnen per afnemer verschillen. Als verpakking worden
veelal big bags (grote kunststof zakken), octabins (kartonnen dozen) of 25 kilo zakken
genomen. Deze verpakkingen zijn op zich weer geschikt voor hergebruik en
mechanische recycling.
Afhankelijk van de kunststofsoort kan dit proces op onderdelen anders zijn ingericht.
3.2 Producten van gerecycleerde kunststof
De gerecycleerde kunststof (recyclaat) kan door de
recycler of door een kunststofverwerkend bedrijf,
worden verwerkt tot nieuwe kunststofproducten. De
gerecycleerde kunststof wordt op vergelijkbare wijze
verwerkt als nieuwe kunststof (virgin materiaal).
Afhankelijk van het product en de keuze van de
kunststofverwerker of zijn/haar afnemers, worden
producten gemaakt uit 100% recyclaat of uit mengsels
van nieuw materiaal met recyclaat.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 26
De kunststofverwerkende industrie kent uiteenlopende
verwerkingstechnieken die ieder om een specifieke
kwaliteit van recyclaat vragen. Er vindt daarom regel-
matig afstemming plaats tussen de recycler en de
kunststofverwerker om het recyclaat te optimaliseren.
Net als bij nieuwe (virgin) kunststoffen zijn er ook in
gerecycleerde kunststoffen (recyclaat) veel standaard
‘grades recyclate’. In de meeste gevallen worden
recyclaten echter op maat geproduceerd voor de
kunststofverwerker.
Recyclaat wordt veel gebruikt in nieuwe producten.
Kunststofverwerkers maken dat echter niet altijd
kenbaar. Een reden hiervoor is de (onterechte) angst
voor een verminderd kwaliteitsimago. Dat is niet nodig!
De kunststof recyclingindustrie kan recyclaat leveren
volgens datasheets; het recyclaat is dan vergelijkbaar
met nieuwe kunststof (virgin materiaal).
3.3 Kwaliteit en veiligheid
Kunststof recyclingbedrijven zijn moderne ondernemingen die kwaliteit serieus nemen.
Een toenemend aantal kunststofrecyclers werkt dan ook volgens kwaliteitssystemen.
Vaak zelfs meer dan één. Er zijn verschillende kwaliteitssystemen die kunststof
recyclingbedrijven toepassen:
ISO 9001 en ISO 14001
EU Certplast-systeem, een kwaliteitssysteem dat door Plastics Recyclers Europe
en de European Association of Plastics Recycling and Recovery Organisations
(EPRO) is ontwikkeld. Dit kwaliteitssysteem is internationaal toepasbaar is.
Daarnaast heeft kunststof recyclingindustrie veel energie gestoken in de internationale
standaardisering van kwaliteitscriteria met betrekking tot kunststofrecycling. Dat betreft:
ISO-norm: ISO 15270
NEN-normen: EN 15342, 15343, 15344, 15345, 15346, 15347 en 15348
Deze normen zijn datasheets voor PE, PP, PS, en dergelijke. De datasheets
zijn vergelijkbaar met die voor nieuwe (virgin) kunststoffen.
Er wordt nog weinig naar gevraagd, maar ze liggen klaar voorgebruik!
Er is een internetprogramma ontwikkeld waarmee kunststofrecyclers speciaal voor
recyclaat een veiligheidinformatieblad (safety data sheet, kortweg SDS-R) kunnen
maken. Meer informatie is te vinden op: www.sdsrtool.com.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 27
3.4 Milieu en C02-besparingen
Net als elk productieproces, brengt de recycling van
kunststofafval natuurlijk ook energie- en waterverbruik
met zich mee. Desondanks blijft de recycling van
kunststofafval naar recyclaat milieuvriendelijker dan
de productie van nieuwe grondstoffen.
Water
De recyclingindustrie maakt in toenemende mate
gebruik van het lokaal reinigen en vervolgens
hergebruiken van proceswater. Daarnaast wordt
gekeken naar het optimaliseren van het gebruik van
warmte c.q. energie die ontstaat tijdens het
productieproces. Deze energie kan bijvoorbeeld
worden gebruikt voor het (deels) verwarmen van de
fabriekshal of het kantoor, maar ook voor het
opwarmen van het proceswater.
Meerjarenafspraak Energie-efficiency
Het gebruik van alternatieve energiebronnen, wind, zon is nog niet erg ingeburgerd bij
de kunststofverwerkende industrie. Dit is grotendeels te verklaren door de relatief lage
rendementen van deze systemen en de (te) lange terugverdientijd van de benodigde
investeringen. Desalniettemin is de Nederlandse kunststofverwerkende industrie al
vele jaren koploper op het gebied van energiebesparende maatregelen. Dat blijkt uit de
resultaten van de Meerjarenafspraak Energie-efficiency (MJA Energie). De MJA
Energie is een overeenkomst tussen overheid en bedrijven, instellingen en gemeenten.
Het ministerie van Economische Zaken stimuleert met deze afspraken het effectiever
en efficiënter inzetten van energie.
De milieuwinst die kunststofverwerkers realiseren door nieuw (virgin) kunststoffen te
vervangen door gerecycleerde kunststof (recyclaat), mogen ze meetellen voor hun
MJA-doelstelling. Dat levert zeer goede prestaties op!
Waarde
Water- en frisdrankflessen met een inhoud van groter
en gelijk aan 1 liter, worden in Nederland grotendeels
ingezameld via een goed werkend statiegeldsysteem.
Het toekennen van waarde aan afvalstromen leidt tot
zeer hoge retourstromen van de producten in de afval-
fase (meer dan 95%), tezamen met een zeer hoge
zuiverheidsgraad (> 99%).
De aan de bron gescheiden flessen hebben zo’n hoge
mate van zuiverheid, dat ze in de regel volledig kunnen
worden verwerkt tot nieuwe flessen (bottle-to-bottle recycling).
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 28
Uit alle ons bekende (inter)nationale
levenscyclusanalyses komt naar voren dat
mechanische recycling van kunststof de
meeste milieuwinst genereert.
Er worden al halve liter PET-flessen gemaakt van 100% rPET inhoud, die ook geschikt
zijn voor koolzuurhoudende dranken.
De flessen die via het Nedvang-systeem worden ingezameld, zijn van een mindere
kwaliteit. Deze stroom wordt vooral ingezet in strappings en fiber-toepassingen.
Levenscyclusanalyses (LCA)
Uit àlle ons bekende (inter)nationale levenscyclusanalyses (LCA’s) komt naar voren
dat mechanische recycling van kunststof de meeste milieuwinst oplevert. Kunststoffen
zijn dan ook zeer geschikt om zo lang mogelijk hoog in de technische, circulaire keten
te blijven in plaats van ze na gebruik in energie om te zetten of te storten. Enerzijds
worden zo aanzienlijke hoeveelheden CO2-emissies bespaard. Anderzijds is de
productie van kunststofrecyclaat vele malen energievriendelijker dan de productie van
vergelijkbaar nieuw (virgin) materiaal.
Een recent voorbeeld van deze score is de materiaalstudie DoorTastend (januari 2015)
die TNO uitvoerde in opdracht van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV).
Uit de materiaalstudie bleek dat alle onderzochte draagtassen beter scoren bij
toepassing van gerecycleerd materiaal. TNO heeft twintig tassen vergeleken volgens
de LCA-methodiek:
Twaalf materialen die veel voorkomen in draagtassen (o.a. kunststof, papier,
jute en katoen), en
Drie verschillende formaten: de hemdtas (lichtgewicht tasje), de middelgrote tas
en de big shopper.
Uit het onderzoek bleek dat de milieu-impact bij alle tassen het laagst is als ze zijn
gemaakt van kunststof. Al helemaal als de tas vaker wordt gebruikt (meermalig), is
gemaakt van gerecycleerde kunststof en uiteindelijk wordt ingezameld voor recycling.
Bij alle materialen scoorden de tassen met gerecycleerd materiaal beter dan de tassen
die volledig waren gemaakt van nieuwe grondstof. Recycling heeft nut voor het behoud
van grondstoffen, maar dus ook voor het verminderen van de milieu-impact.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 29
4. Milieubeleid
4.1 Europees milieubeleid
De Europese Commissie heeft als ambitie dat
Europa een circulaire economie gaat worden, waarin
recycling de norm is en de afvalberg drastisch
vermindert. Een voorbeeld van deze ambitie is het
voorstel dat in 2030 70% van het huishoudelijk afval
en 80% van het verpakkingsafval moet worden
gerecycleerd. Over tien jaar mag er geen recycle-
baar afval meer op stortplaatsen komen.
Producentenverantwoordelijkheid
Om de circulaire economie te realiseren, is het raadzaam in de producenten-
verantwoordelijkheid (zoals beschreven in de Verpakkingsrichtlijn, ELV en WEEE) ook
de waardevolle toepassing van het herwonnen recyclaat vast te leggen. Dit kan worden
gekoppeld aan minimumdoelstellingen. Door niet alleen de terugname van producten
c.q. materialen vast te leggen, maar ook te bepalen in welke mate het gerecycleerde
materiaal in nieuwe producten moet worden gebruikt, krijgt de circulaire economie een
reële kans. Efficiënt grondstofgebruik kan zo veel sneller worden gerealiseerd, dan met
de invoering van ecodesign-principes, waarop geen handhaving plaatsvindt en
waaraan geen financiële consequenties zijn verbonden.
Als degene die een product op de markt brengt,
geen belang heeft bij zijn/haar product in de
afvalfase zal het credo eerder zijn ‘zo goedkoop
mogelijk’.
Als degene die een product op de markt brengt,
daarentegen wel belang heeft bij zijn product in de
afvalfase, zal hij/zij bereid zijn te investeren in
hoogwaardige grondstoffen. In dat geval kan het
materiaal voor lange tijd in de keten blijven.
Groen Boek
In april 2013 hebben de Europese Commissie en het Directoraat Generaal voor het
Milieu (DG ENV) de aanzet gegeven tot een publieke consultatie over het Groen Boek
voor kunststofafval in het milieu. In deze consultatie onderkennen de opstellers dat
meer en betere recycling van kunststofafval een enorm potentieel heeft. Er is
vastgesteld dat een gedegen bronscheiding essentieel is om waardevolle kunststof-
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 30
recycling te realiseren. Bovendien blijkt harmonisatie van de in Europa gehanteerde
inzamel- en ‘groene punt’-systemen, dringend noodzakelijk.
Deze consultatieronde heeft geleid tot conclusies (november 2013) op basis waarvan
nu aanpassingen in voorbereiding zijn van o.a. recyclingdoelstellingen in verschillende
wet- en regelgeving. Een voorbeeld hiervan is het voorstel om de doelstellingen in de
Verpakkingsrichtlijn 94/62/EG aanzienlijk aan te scherpen. In plaats van de huidige
doelstelling van 22,5% inzameling zal 45% recycling in 2020 en 60% in 2025 moeten
worden gehaald. Dit voorstel (en andere) is december 2014 echter stopgezet door
eurocommissaris Frans Timmermans. Van de baan is het niet, Timmermans beloofde
met nog betere wetgevingsvoorstellen te zullen komen.
Gezien de voorstellen van de Europese Commissie zullen de doelstellingen voor het
recyclen van met name kunststofafval, aanzienlijk worden verhoogd.
4.2 Nederlands milieubeleid
NRK Recycling onderschrijft de noodzaak voor
‘Duurzaam groeien en vernieuwen’ (hoofdstuk 3
uit het regeerakkoord ‘Bruggen slaan’), en de
daaraan gekoppelde transitie naar een duurzame
economie en groene groei. De kunststof
recyclingindustrie brengt dan ook graag haar
kennis en expertise op het gebied van
inzameling en verwerking van kunststofafval
in de overheidsprogramma’s in. Denk hierbij
aan het VANG-programma, Landelijk
Afvalbeheerplan en het project ‘Beheer van
de kunststof(afval) keten’.
Voor een circulaire economie is het van
belang dat de kunststof recyclingindustrie en
haar afnemers zekerheid hebben over het
binnenkrijgen van een kunststof afvalstroom
van goede en constante kwaliteit en voor
langere tijd. De focus moet daarom worden gelegd op aanzienlijke verbetering van de
kwaliteit van sortering, bij voorkeur zo dicht mogelijk bij de bron. De technische
mogelijkheden daarvoor bestaan al geruime tijd.
Het sluiten van de materiaalketen is daarnaast zeer belangrijk. Het wegnemen van
belemmeringen voor de inzet van recyclaat en het wegnemen van belemmeringen door
regelgeving, spelen een vitale rol. De kringloop kan pas worden gesloten als
kunststofafval daadwerkelijk wordt ingezet in nieuwe producten. De recyclingketen
komt tenslotte pas goed op gang als er een volwaardige afzetmarkt voor recyclaat is.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 31
Raamovereenkomst Verpakkingen
NRK Recycling werkt al vanaf het eerste Convenant Verpakkingen mee aan de
realisatie van de afspraken. Dat is onverminderd voortgezet bij de Raamovereenkomst
Verpakkingen II (2013-2022).
In de Raamovereenkomst II hebben NRK Recycling en zijn leden de verantwoordelijk-
heid op zich genomen, te zorgen voor de inzameling en verwerking van kunststof
verpakkingsafval afkomstig uit bedrijven, en de bijbehorende monitoring ervan.
Samen met Nedvang wordt gewerkt aan een verdere verfijning van het monitoring-
systeem. Er wordt een systeem opgezet dat leidt tot betrouwbare, controleerbare en
verifieerbare monitoringcijfers van de ingezamelde en voor recycling geschikte
hoeveelheid kunststof verpakkingsafval.
Landelijk Afvalbeheerplan
De Wet milieubeheer en diverse internationale richtlijnen verplichten Nederland om
periodiek een of meerdere afvalbeheerplannen op te stellen. In Nederland zag het
eerste Landelijk Afvalbeheerplan (LAP) in 2003 het licht. Momenteel is LAP2 van
kracht dat loopt tot en met 2015 met een doorkijk tot 2021. In de loop van 2014 zijn
voorbereidingen getroffen voor LAP3. LAP3 moet de basis leggen voor de circulaire
economie; NRK Recycling wordt bij de totstandkoming ervan betrokken.
4.3 Overige maatregelen
Vergunningen / EVOA
NRK Recycling is voorstander van een Schengen-
gebied voor afvalstoffen. Dit zal de administratieve
rompslomp van het vervoer van afvalstoffen naar
gecertificeerde recyclingbedrijven in Europa vereen-
voudigen. Het doel is een eenduidig, harmonisch en
duidelijk (Europees) beleid op dit gebied.
Handhaving vervuilingsnorm
In de handhaving van de 2% vervuilingsnorm van de
Groene Lijst Afvalstoffen loopt Nederland vooruit op
niet afgerond Europees beleid. Hierdoor worden Nederlandse recyclingbedrijven
onevenredig benadeeld ten opzichte van branchegenoten in andere lidstaten.
Daarnaast blijken er in de praktijk regelmatig andere interpretaties te worden gegeven
aan de teksten van de Europese Richtlijnen, wat leidt tot afwijkend handhavingsbeleid
in Nederland ten opzichte van de buurlanden.
Handhaving in Nederland vindt vooralsnog plaats aan het eind van de keten, veelal bij
de inzamelaars en recyclingbedrijven. Het effect zou echter vele malen groter zijn, als
controles en handhaving aan het begin van de keten worden opgevoerd. NRK Recy-
cling blijft hierop wijzen.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 32
4.4 Circulaire economie binnen handbereik
De circulaire economie betekent dat de technische kringloop voor materialen wordt
gesloten. Voor kunststofproducten is dat goed te realiseren, maar het sluiten van de
keten moet dan hogere prioriteit krijgen. Hieronder is een aantal knelpunten gegeven
met daarbij oplossingsroutes die het mogelijk maken de circulaire economie te
concretiseren.
Knelpunt Oplossing
Scheiding
aan de bron
Bedrijven zijn verplicht te zorgen voor scheiding aan de
bron. Ondanks dat dit is vastgelegd in het Landelijk
Afvalbeheerplan, zorgt de overheid niet voor
handhaving. Hoe schoner de ingaande stromen in het
recyclingproces, hoe beter het recyclingproces verloopt
en hoe hoger de kwaliteit van het uitgaande materiaal.
Afval
hiërarchie
De afvalhiërarchie uit de Kaderrichtlijn Afvalstoffen (EU
2008/98) wordt niet consequent toegepast. Dat komt
preventie, producthergebruik en recycling van mate-
rialen niet ten goede. Een oplossing voor deze situatie
is om de definities uit de Kaderrichtlijn Afvalstoffen als
hoogste norm in te voeren, waardoor alle overige
regelgeving automatisch hieraan moet voldoen.
Duurzaam
inkopen
Duurzaam inkopen wordt door overheden wel beleden,
maar in de praktijk nog mondjesmaat gerealiseerd.
De overheid zou moeten optreden als ‘launching
customer ‘, door zelf groen in te kopen. Ook het
uitvaardigen van wetgeving die het toepassen van
recyclaat in producten verplicht stelt, is een voorbeeld
van deze trekkersrol.
Financiële
stimulans
Momenteel gelden voor zowel nieuwe grondstoffen, als
voor gerecycleerde materialen dezelfde fiscale regels.
Om circulair gedrag te bevorderen zou een set aan
fiscale en financiële prikkels kunnen worden ingezet.
Denk bijvoorbeeld aan het 6% BTW-tarief voor
producten met meer dan 50% recyclinginhoud in plaats
van de reguliere 21% BTW. Bij de keuze tussen
producten zal de consument dit verschil duidelijk zien.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 33
Eenvoudige oplossingen,
met groot resultaat
Knelpunt Oplossing
Sorteer
zuiverheden
Momenteel worden met veel moeite sorteerzuiverheden
gehaald van 92%. Die 92% voldoet aan de afspraak die
in het kader van de Raamovereenkomst Verpakkingen
II, is gemaakt tussen de producenten/importeurs, rijks-
overheid en de vereniging van Nederlandse gemeenten
(VNG). Dat neemt niet weg, dat 92% onvoldoende
zuiver is voor kunststofrecycling. Recyclingbedrijven
zijn hierdoor gedwongen een additionele sorteerstap
toe te passen om de gewenste zuiverheid alsnog te
halen. Anders kan het recyclaat alleen nog worden
gebruikt voor producten met een lagere toegevoegde
waarde.
Dit is een gemiste kans! Het is allang mogelijk om
sorteerzuiverheden te realiseren van meer dan 98%,
simpelweg door gebruik te maken van de huidige stand
der techniek in sorteercentra. Er kan dan ook een
belangrijke stap worden gezet, als de huidige sorteer-
criteria voor huishoudelijk kunststofafval worden
aangescherpt.
REACH De REACH-wetgeving in haar huidige vorm maakt
productie van grondstoffen uit afvalstromen bijzonder
moeilijk en dient daarom op zeer korte termijn te
worden aangepast.
Er zijn al diverse oplossingen aangedragen, maar
Europese lidstaten hebben het belang ervan nog niet
onderkend. Het is daarom belangrijk de impact van de
REACH-wetgeving op Europees ministerieel niveau te
agenderen.
De kunststof recyclingindustrie heeft de aanzet
gegeven tot het opzetten van een internationale
database ter voorbereiding op de REACH-
verplichtingen (www.reachclub.eu).
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 34
Knelpunt Oplossing
Product
ontwerp
Design for recycling is een onontbeerlijke route om te
komen tot een circulaire economie.
Op www.recyclass.eu is een internet-tool te vinden,
ontwikkeld door de recyclingindustrie, die
knelpunten van bepaalde producten signaleert en
ontwikkelaars een handreiking geeft naar de
oplossingsrichting.
Daarnaast zijn er vanuit productketens leidraden
ontwikkeld die het verpakkend bedrijfsleven helpen
betere keuzes te maken. De recycling van
kunststofproducten ligt niet bij één partij, maar elke
schakel in de keten levert hier een bijdrage aan.
Design for recycling is pas echt effectief als degene die
een product op de markt brengt, verantwoordelijk is
voor de inzet van recyclaat voor zijn/haar product.
Een systeem van uitgebreide producenten-
verantwoordelijkheid is daarom onmisbaar.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 35
Literatuurlijst
1. Bastein, T., E. Roelofs, E. Rietveld en A. Hoogendoorn, Kansen voor de circulaire
economie in Nederland, TNO, rapport 2013 R10864 voor Ministerie van
Infrastructuur en Milieu, Delft 2013
2. Bijdrage aan een duurzamer en economisch sterker Nederland, 1102/2012,
Federatie NRK, Den Haag, 2012
3. Bulk density Summary report, WRAP, 2010
4. EU DG ENV, Plastic Waste in the Environment, BiOIS, Brussels, 2011
5. EU DG SANCO, Update EFSA register food contact with recyclates, 282/2008/EC,
2014
6. EU, Green Paper on an European Strategy on Plastic Waste in the Environment,
DG Environment, Brussel, 2013
7. EU, Marine Litter study to support the establishment of an initial quantitative
headline reduction target, Arcadis, rapport voor DG Environment, 2014
8. EU, Naar een circulaire economie: Een afvalvrij programma voor Europa, Europese
Commissie, no. 398 final, Brussel, 2014
9. Evaluatieonderzoek bron- en nascheiding kunststof verpakkingsafval, KplusV
organisatieadvies, voor Nedvang en VNG, Arnhem, 2011
10. Hanemaaijer, A., T. Rood en S. Kruitwagen, Opties voor een afvalstoffenbelasting,
Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), Den Haag, 2014
11. How to boost plastics recycling and increase resource efficiency; Strategy paper,
European Plastics Recyclers (EuPR), Brussels, 2012
12. Jetten, L., B. Merkx, J. Krebbekx en G. Duivenvoorde, Onderzoek kunststof
afdankstromen in Nederland, Berenschot/Agentschap NL/DPI Value
Centre/Federatie NRK, 2011
13. Jetten., L., Van Afval Naar Grondstof: het sluiten van de kunststofketen;
Vooronderzoek opstellen innovatie- en opleidingsagenda voor de rubber- en
kunststofindustrie, DPI Value Centre, rapport voor Ministerie van Infrastructuur en
Milieu, Eindhoven, 2014
14. Ketenakkoord Kunststof Kringloop, 2013
15. Krebbekx, J.A., W.J. de Wolf en J.G.J. Lenselink, De RKI-koolstofketencirkels 2030
maken het duurzaam vitale verschil, Berenschot, rapport voor Federatie NRK, 2010
16. LAP, Motie 153, Van Gerven, 2013
17. LAP, Motie 171 Cegerek, Van Veldhoven, 2014
18. LAP, Motie 174 Van Veldhoven, Cegerek, 2014
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 36
19. Mansveld., W.J., Van Afval Naar Grondstof; Uitwerking van acht operationele
doelstellingen, Bijlage bij kamerbrief ‘Invulling programma Van Afval Naar
Grondstof’, kenmerk IENM/BSK-2014/12161, Ministerie van Infrastructuur en
Milieu, 2014
20. Michaud, J-C., L. Farrant, O. Jan, B. Kjaer, and I. Bakas, Environmental benefits of
recycling – 2010 update, project: SAP097, WRAP, Banbury/Copenhagen, 2010
21. Monitoring Verpakkingen Resultaten 2012, Nedvang, Rotterdam, 2013
22. Mudgal, S., L. Lyons and M.A. Kong, Study on an increased mechanical recycling
target for plastics, Bio Intelligence Servcice, report for Plastics Recyclers Europe,
2013
23. Plastics – Guidelines for the recovery and recycling of plastics waste, International
Standard, 2nd edition, reference ISO 15270:2008, 2008
24. Plastics - recycled plastics - characterisation of plastics wastes, EN 15347:2007,
CEN/TC 249, 2007
25. Plastics - recycled plastics - plastics recycling traceability and assessment of
conformity and recycling content, EN 15343:2006, CEN/TC 249, 2007
26. Plastics - the facts 2014, PlasticsEurope and EPRO, Brussels, 2015
27. Plastics converting in Europe; Understanding the plastics industry, EuPC
28. Portfolio footprinting to manage carbon liabilities, Pax World Case study, Trucost,
2014
29. Prodi, V., Report on a European strategy on plastic waste in the environment,
report no. 2013/2113(INI), European Parliament, 2014
30. Raynaud., J., Valuing plastics; The business case for measuring, manageing and
disclosing plastic use in the consumer goods industry, United Nations Environment
Programme (UNEP), 2014
31. Recycled content standard, SCS Global Services, Emeryville USA, 2012
32. Unleashing the power of the circular economy, IMSA, report voor the Circle
Economy, Amsterdam, 2013
33. Velis, C.A., Global recycling markets - plastic waste: A story for one player - China,
FUELogy, report for International Solid Waste Association (ISWA), 2014
34. Villanueva, A., and P. Eder, End-of-Waste criteria for waste plastics for conversion,
JRC Technical Reports, European Union, Luxembourg, 2014
35. Zwerfafvalhandleiding; Systematiek uitkeren zwerfafvalvergoeding, Nedvang,
Rotterdam, 2014
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 37
Definities
Afvalstof Elke stof of elk voorwerp waarvan de houder zich ontdoet,
voornemens is zich te ontdoen of zich moet ontdoen.
Gescheiden inzameling De inzameling waarbij de afvalstroom gescheiden wordt
ingezameld naar soort en aard van het afval om een
specifieke behandeling te vergemakkelijken.
Noot: Voor leden van NRK Recycling betekent gescheiden
inzameling bij voorkeur bronscheiding met een zeer hoge
zuiverheidsgraad en monomateriaal. Deze stroom kan de
hoogste toegevoegde waarde generen over een langere
periode.
Huishoudelijke
afvalstoffen
(post consumer waste)
Alle afvalstoffen die ontstaan door de normale werking van
een particuliere huishouding volgens artikel 3 paragraaf 2,
1e lid van het Afvalstoffendecreet. Het straat- en veegvuil is
gelijk gesteld met huishoudelijke afvalstoffen.
(Wet Milieubeheer, 1979)
Bedrijfsafvalstoffen
(post industrial waste)
Alle afvalstoffen die ontstaan ten gevolge van een
industriële, ambachtelijke of wetenschappelijke activiteit.
Alle stoffen die geen huishoudelijke afvalstoffen zijn vallen
onder het begrip bedrijfsafvalstoffen. In Nederland vallen
specifiek ook PET-flessen met statiegeld onder de
bedrijfsafvalstoffen. (Wet Milieubeheer, 1979)
Duurzame ontwikkeling
(sustainable
development)
Development that meets the needs of the present without
compromising the ability to future generations to meet their
own needs. This involves addressing economic, social and
environmental factors, and their independence in an
organization’s decision-making and activities.
(Brundtland Report, 1987)
Onderstaande definities komen uit ISO 15270:2008 Plastics,
Guidelines for the recovery and recycling of plastics waste
Agglomerate shredded and /or granulated plastics material in the form of
particles which cling together
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 38
Baling process in which plastics waste is compacted and secured
as a bundle to facilitate handling, storage and
transportation
Collection logistical process of moving plastics waste from its source
to a place where it can be recovered
Commingled plastics ‘mixed plastics’ - mixture of materials o products consisting
of different types of plastics
Contaminant unwanted substance or material (impurity should not be
used as terminology
Feedstock recycling conversion to monomer or production of new raw materials
by changing the chemical structure of plastics waste
through cracking, gasification or depolymerization,
excluding energy recovery and incineration (ISO 15)
Flake plate like regrind
Fluff filament like regrind
Material recovery material processing operations including mechanical
recycling, feedstock (chemical) recycling and organic
recycling but excluding energy recovery
Mechanical recycling processing of plastics waste into secondary raw material or
products without significantly changing the chemical
structure of the material
Micronizing process by which a plastics is ground into a fine powder
Post consumer
(post use)
descriptive term covering material generated by end users
of products, that has fulfilled its intended purpose or can no
longer be used (including material returned from within the
distribution chain)
Post industrial
(pre consumer)
descriptive term covering material diverted during a
manufacturing process
Purge material resulting from the passing of polymer through
plastics processing equipment for the purpose of cleaning
the equipment or when changing from one polymer to
another, or when changing from one colour or grade of
polymer to another
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 39
Re use use of a product more than once in its original form
Recovered material plastics material that has been separated, diverted or
removed from the solid waste stream in order to be
recycled or used to substitute virgin raw materials (also
ISO 14021)
Recyclate plastics material resulting from the recycling of plastics
waste (also recycled plastics / plastics secondary raw
material / regenerate)
Note: as soon as the used plastics material has been
treated in such a way that it is ready to replace a virgin
product, material or substance in a production process, it
loses its characteristics as waste
Regrind shredded and / or granulated recovered plastics material in
the form of a free flowing material
Shredding any mechanical process by which plastics waste is
fragmented into irregular pieces of any dimension or shape
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 40
Lijst van afkortingen
DG ENV Europees Directoraat Generaal voor het milieu
DKR Deutsche Gesellschaft für Kreislaufwirtschaft und
Rohstoffe mbH
EPRO European Association of Plastics Recycling and Recovery
Organisations
EuPC
European Plastics Converters
EuPR Plastic Recyclers Europe
EVOA Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen
IenM Ministerie van Infrastructuur en Milieu
LAP Landelijk Afvalbeheerplan
LCA Levenscyclusanalyse
MJA Meerjarenafspraak Energie-efficiency
MKB
midden- en kleinbedrijf
NRK
(Federatie) Nederlandse Rubber- en Kunststofindustrie
REACH Registratie, Evaluatie, Autorisatie en beperkingen van
Chemische stoffen
VANG Van Afval Naar Grondstof
VNG Vereniging Nederlandse Gemeenten
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 41
Bijlage - Knelpunten recycling 1990 anno 2015
Situatie 1990 Situatie 2015
Aanbod van kunststoffen is groter
dan de vraag.
Vraag naar hoge kwaliteit recyclaat is
groter dan het aanbod van goed
gesorteerde input van kunststof afval.
Het aanbod van veelal gemengde
kunststofafvalstromen is aanzienlijk groter
dan de vraag
Ingezameld materiaal is steeds meer
vervuild en complexer van aard.
Ondanks de verbeterde sorteertechniek is
mede door downsizing en de toename
van multilayer verpakkingsmateriaal dit
probleem verre van opgelost
De stort- en verbrandingstarieven
stijgen.
Stortverbod van kracht in Nederland sinds
1996.
In vervolg op de beleidsstudie van het
Planbureau voor de Leefomgeving, heeft
het kabinet op Prinsjesdag 2014 een
verhoging aangekondigd van de
afvalstoffenbelasting.
Sommige reststofleveranciers zijn
nog steeds moeilijk te motiveren
materiaal voor recycling aan te
bieden (dit is zeker aan de orde
indien er voor de levering betaald
moet worden.
Mede door de invoering van producenten-
verantwoordelijkheid is dit voor een aantal
stromen redelijk opgelost. Op Europese
schaal wordt momenteel gewerkt aan de
uitbreiding van deze verantwoordelijkheid,
inclusief de toepassing van het her-
wonnen recyclaat en aan de uitbreiding
naar nog niet gereguleerde (kunststof)
stromen.
Voor kunststofafvalstromen uit het
business to business (bedrijfsafvallen)
segment is het in Nederland al vele jaren
goed en professioneel georganiseerd.
De ontwikkelingskosten van
inzamelsystemen zijn relatief hoog.
De non-harmonisatie en inefficiëntie van
veel huidige inzamelstructuren zijn een
knelpunt voor het bereiken van meer en
betere recycling.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 42
Situatie 1990 Situatie 2015
Er is een structurele overcapaciteit bij
de grondstofproducenten die
resulteert in lage prijzen voor nieuw
(virgin) en voor gerecyclede kunststof
(recyclaat).
De overcapaciteit bij de grondstof-
producenten in Europa is deels
verdwenen door desinvesteringen in de
jaren 2008-2012. Op wereldschaal is er
echter nog wel sprake van overcapaciteit.
Aangezien Europa van een exporterend
naar een importerend continent is
getransformeerd, zijn de prijzen voor
nieuw (virgin) materiaal op de Europese
markt aanzienlijk hoger dan in bijv. Azië
Er zijn begrensde afzetmogelijkheden
voor producten gemaakt van
herverwerkte kunststoffen.
Zowel technisch als wetgevingstechnisch
is het ondertussen mogelijk van diverse
soorten recyclaat zelfs tot 100% recyclaat-
producten te maken met direct voedsel-
contact. De toepassing in de markt blijft
veelal door marketingtechnische argument
achter bij de mogelijkheden.
Momenteel wordt onderzocht of een
wettelijke verplichting mogelijk is van
minimum recyclaatpercentages in diverse
toepassingen.
Bij de ontwerpfase wordt vaak nog
geen of slechts beperkt rekening
gehouden met de
herverwerkingsmogelijkheden na de
gebruiksfase.
Ondanks wetgeving op het gebied van
ecodesign en diverse andere initiatieven
is er bij ontwerpers nog steeds weinig oog
voor. Mogelijk komt hier door de invoering
van een uitgebreide producenten-
verantwoordelijkheid snel verbetering in.
Er zijn vele administratieve werk-
zaamheden die voortvloeien uit de
import, export en doorvoer van
recyclebare materialen in enkele
Europese landen.
De administratieve lastendruk voor de
kunststof recyclingindustrie is substantieel
toegenomen
Financiële consequenties die
verbonden zijn aan het verkrijgen van
de vergunning in het kader van het
Inrichtingenbesluit Afvalstoffenwet.
De financiële impact van wetgevingen als
REACH in haar huidige vorm, hebben
desastreuze consequenties voor de
Europese recyclingindustrie.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 43
Situatie 1990 Situatie 2015
Het identificeren van cadmium-
houdende partijen en het op
verantwoorde wijze afzetten van
cadmiumhoudende producten in een
gecontroleerd circuit als gevolg van
het Cadmiumbesluit Wet
milieugevaarlijke stoffen.
In 1999 is een Europese uitzonderings-
positie verkregen (1999/177/EC) op de
Verpakkingsrichtlijn 94/62/EC voor kratten
en pallets, die in 2009 is verlengd, in
beginsel voor onbepaalde tijd. Deze
uitzonderingspositie is een blauwdruk als
oplossingsrichting voor diverse andere
materiaalstromen met legacy materials.
Veel brand owners (eigenaren van de
producten) tonen tot op heden weinig tot
geen interesse in het nemen van hun
verantwoordelijkheid voor het hermetisch
sluiten van de keten. De Europese
Commissie heeft derhalve in september
2014 een vervolgonderzoek geïnitieerd
om de status quo vast te stellen.
Heffing op het gebruik van
grondwater en afvalstoffen.
De kunststof recyclingindustrie wordt nog
steeds geconfronteerd met toenemende
kosten voor energie, water en het
afvoeren van afvalstoffen, mede door
onvoldoende sortering eerder in de keten.
De Europese Commissie streeft naar een
materiaalbalans op basis van output voor
de recyclingindustrie. Momenteel worden
voorstellen in die richting uitgewerkt.
Een aantal kunststof recycling-
bedrijven streeft ernaar om in 1995
een bedrijfsintern milieuzorgsysteem
operationeel te hebben. Een aantal is
met de introductie hiervan bezig
De meeste kunststof recyclingbedrijven
werken inmiddels conform ISO 9001, ISO
14001 en/of vergelijkbare (interne)
kwaliteitssystemen en hebben geïnves-
teerd in uitgebreide laboratoria en/of zijn
voornemens dit op korte termijn te doen.
Een aantal bedrijven is gecertificeerd
conform EU Certplast en een paar
bedrijven is zelfs gecertificeerd conform
European Food Safety Agency (EFSA) en
voor recyclaat met direct voedselcontact-
toepassing.
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 44
Branchedocument Kunststofrecycling 2015 45