1

esckþIseg¡b∗ Mairi Dupar, Nathan Badenoch, Dang Thanh Ha, Hoang Huu Cai, Le Van An, Nguyen Quang Dung, Pham Thi Huong, Sith Sam Ath, Tran Duc Vien, Zuo Ting

Iç esckþIepþIm bNþasg<menAkñúgPUmiPaKGasIuGaeKñy*dIeKaK‘ev{tNam Lav km¬úCa

éznigextþyunNanrbs´cin’1mantMbn´PUmisaRsþrYmKñamYyEdlkMBugsiætkñúg

sm¬aZd*tantwgBIkarbMlas´bþÚrRbCasaRsþ GtiæPaBénkarGPivDÄn*tamEbb

tMbn´TMnabkNþalnigKMeragkarénkarGPivDÄn*ehdðarcnasm¬&nÆzañk´tMbn´.

eKalneya:ynanakñúgkarGPirkStMbn´CIvsaRsþcMruHéntMbn´x¬g´rab kic©

karBaréRBeQIEdlenAesssl´ karsþaréRBeQIenAtMbn´PñMEdlrlIgsÁat

enaHKWsuTÆEtTTYlkarbraC&ynig:nbgÁak´dMeNIrkarTUTaMgtMbn´nUvósµ&n

kae:n nig Twk nigesva¨kmµepSg>eT[tEdlpþl´edayRbB&nÆeGkULÚsIud*

Rss´sÁat. ktþaGs´TaMgenaH:neZIVeGayRbCaCnenAkñúgtMbn´x¬g´rabTaMg

Laykan´EtRkIRkeLIgEzmmYykMriteT[t.

CaEpñk> kic©RbwgERbgnanakñúgkarGPirkSenaHKWBMuTan´manlk¡N;sm

lµmedIm|IRbQmmuxCamYynigsm¬aZénkarGPivDÄn*esdðkic©:nenAeLIyeT.

b¨uEnþeKalneya:yénkarkarBarbrisæannigeKalneya:yénkarGPivDÄn*

CnbT:nxkxanpgEdrkñúgkarPa¢b´xøÜnCamYynigTMnukcitþnigkarRbNibtiþ

tamrbs´RbCaCnkñúgmUldðanEdlCaGñkyl´eXIjzabJ¢aTaMgLayBIzñak´

elIEtgEtpÞúyBIplRbeyaCn*rbs´xøÜn. ninñakarbc©úb|nñkñúgbJØaneya

∗ r:ykarN*enHKWCaesckþIseg¡bBIGtæbTrbs´ Dupar, Badenoch et al., brisæan

karciJ©wmCIvitnigsæab&nmUldðan; vimCÄkarenAkñúgPUmiPaKGasIuGaeKñy*dIeKaK.

TIRkugvasIunetan DC; viTüasæanZnZanBiPBelak 2002. ISBN No. 1-56973-506-9.

brisæan karciJ©wmCIvit nigsæab&nmUldðan; vimCÄkar

enAkñúgPUmiPaKGasIuGaeKñy*dIeKaK

2

:yesdðkic©enAkñúgtMbn´KWrYmbJ©ÚlnUvkarxiteTArkkareZIVesckþIsMerccitþ

EbbTMrg´vimCÄkarnigkarRKb´RKgeTAelIZnZanZmµCati. etIneya:yGs´

TaMgenHGacpøas´bþÚrkarsnüaGPi:lkic©EdlGaceqøIytbeTAnigesckþIRtUv

karnigkarRBYy:rmÖrbs´RbCaCnkñúgmUldðan:nEdrßeT/

dMeNIrkarvimCÄkarTaMgGs´enAkñúgzñak´tMbn´RtUv:nRbkan´yknUvTMrg´

CaeRcInehIyRtUv:ndwknaMedaykarCMrujTwkcitþepSg>Kña. karkat´bnæy

PaBRkIRknignirnþPaBénbrisæanKWCaehtuplBIrrbs´rdðaPi:lkñúgkareZIV

vimCÄkar. eKalbMngTaMgenHCanic©kalEtgRbkan´yknUvkarBicarNaBI

RbsiTiÆPaBrdð:l karkat´bnæybnÞúkzvikarRbcaMqñaMrbs´rdðaPi:lnananig

karlMeGantamkarKabsg,t´rbs´m©as´CMnYy. ÉksarenHCECkEvkEjk

eGayeXIjzasæanPaBbc©úb|nñéntMbn´x¬g´rabKWmansar;sMxan´CaTIbMputkñúg

bJØakMENTMrg´vimCÄkarEdlvaCYymineGaymanPaBRkIRknigkarswkricrål

énbrisæanxøaMgeLIgEzmeT[t.

eKalbMNg

ÉksarenHcgRkgeLIgya¨gseg¡bGMBI«TiÆBléndMeNIrkarvimCÄkarkñúgkar

RKb´RKgZnZanZmµCatiCaBiessenAkñúgtMbn´x¬g´rabRbeTsev{tNam Lav

km¬úCa éznigextþyunNanRbeTscinnig:nBIkrNIsikSacMnYn7kEnøg2 .

ÉksarenH:nrkeXIjpgEdrGMBITMnak´TMngrvagkarer[bcMkarpøas´bþÚrsæab&n

nigdMeNIrkareZIVesckþIsMerccitþnigkarGnuvtþn*karRKb´RKgZnZanZmµCati.

tYya¨g dUcCazaetIkareZIVvimCÄkarmankarekIneLIgnUvsMelgshKmn*Ca

TUeTAkñúgkareZIVesckþIsMerccitþedIm|IRKb´RKgZnZanEdrßeT/

etImanCMerIsEbbNakñúgkarGPirkSnigGPivDÄn*EdleZIVeLIgedaysæab&nmUl

dðan/ etIkareZIVvimCÄkarman karpøas´bþÚrkarelIkTwkcitþsæab&nnigbuK<l

nimYy>ya¨gdUcemþckñúgkic©karBarbrisæan/

kñúgkareZIVya¨gdUecñH eyIg:nTajecjnUvcMngTak´TgxøH>énkarpøas´

bþÚrkarGnuvtþn*sMrab´nirnþPaBsg<mnigbrisæanenAkñúgtMbn´x¬g´rabnana. kar

3

rkeXIjcMnucsMxan´>KWmanseg¡benAkñúgRbGb´elx1. EpÁkelIrbkKMehIj

TaMgenH Éksar:nesñIeLIgnUvmeZüa:yepSg>enAkñúgn&yEdlrdðaPi:l

GacykeTAeRbIR:s´:nRbesIrCagmunnUvOkasTaMgLayénkareZIVvimCÄkar

edIm|I begI,nkarRKb´RKgénRbBn&ÆeGkULÚsIuenAtMbn´x¬g´rabnigCIvPaBrs´enA

TaMgLayrbs´RbCaCnEdlCaGñkBwgEpÁkeTAelIZnZanTaMgenaH.karsikSa

eRb{beZ{bKñaenHKWmanbMNgcg´bJ¢ak´dl´GñkeZIVc|ab´zñak´Catizñak´tMbn´

nigGnþrCati‘edayrYmbJ©ÚlpgEdrnUvGñkpþl´CMnYynana’kñúgkareZIVEpnkar

nigkarKaMRTeGaymankMENTMrg´bEnæmeT[t.

RbGb´elx1; esckþIseg¡bénkarRsavRCav

etIkMENTMrg´vimCÄkarGacbgØajnUvkarCMrujeGaymansuvtiæPaB

EpñkCIvPaBrs´enA karRKb´RKgZnZanZmµCatiRbkbedaynirnþPaBnig

mansmPaBsg<m:nedayreb{bNa/

karciJ©wmCIvit

niyayedayTUlMTUlay kMEnTMrg´TaMgLayGacbegI,nnUvkarTTYlxus

RtUvrbs´GaCa\ZrkñúgRsukcMeBaHRbCaCnmUldðanedaybgØajnUvTsS-

nIyPaBd*RbéBsMrab´CMrujCIvPaBrs´enATaMgLayrbs´RbCaCnkñúgmUl-

dðan. vamann&ysMrab´cgPa¢b´rdðaPi:lkñúgRsukeGayTTYlxusRtUv

edayrYmTaMgkare:HeqñatnigkarBieRKaHeyabl´CasaZarN;pgEdr.

kare:HeqñatTaMgLayebIBYkeKmanPaBesrInigPaBRtwmRtUvvaGacpþl´

nUvmeZüa:ypÞal´edIm|IeRCIserIsemdwknaMnanaeGayeZIVnUvGIVEdlCa

RbeyaCn*saZarN;. karBieRKaHeyabl´TaMgLayKWmansar;sMxan´

xøaMgNas´eRBaHvaGacCYysMrYcnUvkareZIVEpnkarnigkarGnuvtþn*Epnkar

GPivD¿n*Cak´lak´NamYy. eTaHbICamankEnøgxøHdMeNIrkarvimCÄkar

enAmankMritenAeLIykñúgkareZIVvimCÄkarrdð:lb¨uEnþkarBieRKaHeyabl´

nanaGacBRgwgnUvkareZIVGnþraKmn*rbs´rdðaPi:leGaykan´EtsmRsb

4

eTAtamtMrUvkarrbs´GñkRsuk. karTTYlxusRtUvrbs´GaC\aZrk*:nRbesIr

CagmunpgEdrenAeBlEdleKrYmcMEnkkñúgExSry;sg<mnigbNþajTaMg

LayCamYysmaCiknana--CYnkaleKGacniyayzavaCa²ZnZan

sg<m³.

GaC\aZrkñúgRsukKWCaGñkEdlmanlTÆPaBx¬s´kñúgkareqøIytbeTAelI

karRBYy:rmÖTaMgLayGMBICIvPaBshKmn*enAeBlEdlBYkeKmanZn

ZanRKb´RKan´enAkñúgéd. vaminEmnCakargayRsYlb¨unµaneTnUvbJØa

zvikarenaH b¨uEnþvaCakarEdlGacmansiTiÆeQagcab´:nnUvZnZanZmµ-

Cati. karmankmµsiTiÆCaer[grhUtnigc|as´las´enAkñúgkMritRKYsarnig

shKmn*:npþl´mUldðanRKwHsMrab´suvtæiPaBCIvPaBenAeBlNaEdl

EpnkareZIVvimCÄkar:ncUlCaZrman.

brisæan

viZankarEkTMrg´EtmYyEbb‘karbeg,ItGaC\aZrmUldðanTaMgLay

tamry;kare:HeqñatRbCaZibetyünigkarGnuvtþn*dMeNIrkarBieRKaH

eyabl´’:nCYyBRgwgmeZüa:yrbs´RbCaCnmUldðankñúgkarRKb´

RKgbrisæan. b¨uEnþeyIg:nrkeXIjzabJØabrisæanKWvaTamTarnUvkar

zøwgEzøgd*saMjaMmYy.

kMENTMrg´vimCÄkarxøH:nsikSaeday:nmrtkBIkarTTYlxusRtUv

eZIVEpnkarGPivD¿n*sMrab´zñak´PUmißXMuEdlRbmUlpþúMedaymuxRBYjCaeRcIn

éntMrUvkarrbs´shKmn*. karbeg,ItGaC\aZrmUldðanEdlGacTTYlxus

RtUvcMeBaHRbCaCnkñúgRsukBMuGacZana:nzakarRKb´RKgbrisæanCaGtiæ-

PaBkMBUlenAkñúgEpnkarmUldðanenaHeT. RbsinebIRbCaCnkñúgsh-

Kmn*:nBicarNakarRBYy:rmÖGMBIkic©karBarbrisæannigCIvPaBrs´enA

rbs´BYkeKeTAkñúgEpnkarenaH BYkeKKYrEteZIVkargarCamYyGaC\aZrkñúg

mUldðaneq¬aHeTArkkarer[bcMTaMgLayEdlQñH-QñH. tYya¨gkñúgkrNI

xøHRbCaCnenAmUldðan:nemIleXIjzashKmn*éRBeQIKWCaRbPB-

5

cMNUlmYysMrab´bMeBjesckþIRtUvkarbnÞab´bnSMk*dUcCakarbeg,InR:k´

cMnUlnigbnæy:nnUveRKaHzñak´epSg>. b¨uEnþenAkrNIxøHeT[tGñkRsuk

:nGMBavnavsMueGayGaC\aZrkñúgRsukrbs´BYkeKeZIVGtiæPaBeTAelIKMerag

ehdðarcnasm¬n&ÆnigkarGPivD¿n*esdðkic©CaCagkarkarBarZnZanZmµ-

CatieTAvij.

enAeBlEdl:nsikSaeKalneya:yvimCÄkarEteTAelIEpñkZmµ

Cati‘dUcCaEpñkéRBeQICaedIm’karpSaP¢ab´KñarvagGPi:lkic©lÁniglTÆ-

plbrisæanlÁKWmanlk¡N;c|as´las´Cagmun. RbsiTiÆPaBEpñkeKal

neya:yKWmankarekIneLIgya¨gZMsMebImenAeBlEdlGaC\aZrkñúgRsuk

mankarTTYlxusRtUvnigedIrtamkarGnuvtþn*edaymantMlaPaB.

PaBxaMøgéneKalkarN*brisæanzñak´CatinigkMritrdðaPi:lmUldðan

nigkarRbNibtiþtaménshKmn*cMeBaHeKalkarN*enaH:neZIVeGaynirnþ

PaBbrisæanmanPaBlÁRbesIr.

enAeBlEdlrdðaPi:lmCÄwmGnuvtþn*kMritsþg´darCatiedayZUrlug

enaHCYnkalGaC\aZrkñúgRsukRtUvkat´nUvR:k´cMnUlBnÆGakrCazñÚrnigkar

cMNayEpñkbrisæan. pÞúymkvij enAeBlEdlrdðaPi:lmCÄwmdak´

ecjnUveKalkarN*c|as´las´sMrab´karRKb´RKgbrisæandUcCakardaM

edImeQICaedIm-KWCakardak´kMhitRCuleBk eRBaHeKalkarN*enH:n

bg¡MeGayrdðaPi:lkñúgRsukGnuvtþn*edayBMu:nRtwmRtUvRsbtamtMrUvkar

rbs´shKmn*niglk¡N&ÐeGkULÚsIuenATIenaH.

karsikSa:nbgØajzakMEnTMrg´vimCÄkarTaMgLaynaMeGaymankar

RbzuyRbzanénkarpþl´GMNacdl´GaC\aZrEdndIedayKµankarBRgwgRKb´

RKan´nUvsæabn&kNþalEdlmansar;sMxan´sMrab´karRKb´RKgEdlman

lk¡N;CaRbBnÆ&eGkULÚsIu‘dUcCaGaC\aZrénGagTenøßbNþajTICMral

rgTwkePø[gTaMgLay’. karRKb´RKgbrisæanrbs´GaC\aZrEdndI‘BIkarkab´

eQIh)ubeTAEpnkareRbIR:s´dIZøInigeTAkarRKb´RKgkarbMBul’vaRtUvEtman

karsMrbsMrYlCamYynigyutþaZikarEk|rxagnananigCamYysæab&n-

6

kNþalnana.

sæab&nsMrab´edaHRsayCMelaHbrisæanKWmanPaBTn´exSayßxkxan

esIÞEtral´krNIsikSananaeday:nelIkeLIgzakMEnTMrg´vimCÄkarTaMg-

Lay:nbraC&ykñúgkaredaHRsayeGay:nRKb´RKan´lµmnUvbJØaekþAKKuK

énkarRKb´RKgbrisæan. kMEnTMrg´CaeRcIn:nBRgwgRBmKñadl´karTTYl

xusRtUvEpñkrdð:lrbs´GaC\aZrEdndIkñúgkarRKb´RKgbrisæannigsMrab´

edaHRsayCMelaHbrisæannana. dUecñHehIyvaGacbeg,IteGayman

TMnas´EpñkxagplRbeyaCn*epSg>.

smPaB

karsikSarbs´eyIgBMu:nbgØajeGayeXIjGMBIkMEnTMrg´eKalneya

:ynigsæabn&EdlGacpøas´bþÚrPaBRkIRkCaTUeTAßGacmansiTiÆcUleTAeRbI

R:s´:nnUvZnZanZmµCatiedayshKmn*enaHeT. eTaHCaya¨genHk¾

edaykrNIsikSaTaMgLay:nbgØajeGayeXIjBImeZüa:ynanaEdl

kñúgenaHkareZIVkMEnTMrg´vimCÄkarGacer[bCabøg´:nedIm|Ipþl´nUvGMNacdl´

RkumEdlgayrgeRKaH‘dUcCaRkumRsþI’eGaymansiTiÆniyaykan´EteRcIn

CagmunenAkñúgdMeNIkareZIVEpnkarCapøÚvkar.

kareZIVGnþraKmn*nanaeGaycMTisedAKWCakarCYyd*RbesIredIm|ICMn;

eTAelIkarlMeG[gnana. Cak´EsþgkmµviZITaMgLayEdledAkEnøgTuksMrab´

RsþIkñúgCYrKNkmµkarnananigkarpþl´karGb´rMeRkARbBnÆ&edIm|IelIkkMBs´

smtæPaBnigkareC}Cak´rbs´RsIþenaHKW:nbeg,IneGayRsIþmansiTiÆniyay

kan´EtRbesIreLIgenAkñúgkareZIVesckþIsMerccitþzñak´mUldðan. RkumBiPakSa

EdlmansuTÆEtRsIþenaHk*:nelIkTwkcitþRsIþkñúgkarbeJ¢jmtieyabl´Ca

saZarN;:nlÁCagmunEdr. CalTÆPaBpgEdrsMrab´viZankarcMruHdUcKña

enHGaceRbIR:s´edIm|ICYyeGayRbCaCnmUldðanecHeZIVVesckþIsMerccitþ.

karlM:kCaTUeTA

karsikSarbs´eyIg:nbgØajeGayeXIjzasMrab´kareZIVvimCÄkar

7

edIm|ICMrujeGaymanplRbeyaCn*xagCIvPaBnigbrisæanenaHvaRtUvEtman

PaBxøaMg karCYyKñaeTAvijeTAmkrvagsæab&nTaMgLaynigmanynþkarCa

bnþbnÞab´sMrab´Pa¢b´karTTYlxusRtUvrbs´rdðaPi:leTAnigplRbeyaCn*

saZarN;. vaKµanrUbmnþNamYyd*saMmjenaHeT. kareZIVvimCÄkarKWCa

karcaM:c´bMputsMrab´dMeNIrkarRcMEdl>ehIyEdlGacRbesIreLIgeday

:nqøgkat´eBlevlamYyd*Evgqáay.

vamanóbsK<rYmCaeRcInkñúgkareZIVvimCÄkarelIral´krNIsikSaenAkñúg

bNþaRbeTsGasIuGaeKñy*dIeKaK. óbs&K<EdlBak´Bn&ÆCamYynigsmtæ-

PaBTaMgLayenAkñúglMdab´zñak´epSg>Kña. Canic©kalmRnþImUldðanTaMg

enaHBMusUvmanCMen}citþcMeBaHsmtæPaBrbs´BYkeKkñúgkareZIVeGaysMerc

:nnUvkarpøas´bþÚrCaviC¢manenaHeT. dUcKñaenHEdrRbCaCnmUldðanEtg

Etxkxankñúgkarqk´ykOkasTaMgenaH eRBaHBYkeKBMu:ndwgzaBYkeKman

siTiÆßxVHxatkareC}Cak´GMBIkarrYmcMEnkrbs´BYkeKkñúgdMeNIrkarénkar

ksagEpnkar. skmµPaBelIkkMBs´karyl´dwgnigkarGb´rMeRkARbB&nÆ

Edl:nqøgkat´enAkñúgkrNIsikSamYykEnøg:nTTYleCaKCy&Cabg<Ür

enAkñúgdMeNaHRsayelIbJØaTaMgenaH. tMlaPaBEdlminsmlµmnig

minmankarbJ¢ÚnBt(manrvagRKb´lMdab´zñak´:neZIVeGayyWtnUvkarGnu-

vtþn*eKalneya:y. karxVHxatkarRtYtBinitünigkarvaytMélmann&y

zamRnþITaMgLayBMu:nRbEmRbmUlnUvemer[nd*mansar;sMxan´edIm|Ier[n

nigCMrujnUvskmµPaBsMrab´GnaKtenaHeT.

enAeBlEdlbJØasmtæPaB:nBnüWtdMeNIrkarvimCÄkarnigeZIV

eGayxVHRbsiTiÆPaBenaH BYkeKk*:nbgØajnUvókasd*ZMeZgpgEdr.

CamYynigPaBRtwmRtUvnUvkic©RbwgERbgry;eBlyUrGEgVgedIm|IGb´rMmRnIþrdða

Pi:lnigsaZarN;nananigedIm|Ibeg,IntMlaPaB karEckcayBt(man

nigkarvaytMélenaHkareZIVvimCÄkarKWhak´dUcCa:nbMeBjnUvskþanuBl

rbs´xøÜnedIm|Ipþl´CUnnUvPaBRtwmRtUvnigkarGPivD¿n*d*smRsbenAkñúgmUl

dðan.

8

IIçetIGIVeTACavimCÄkar/

kMENTMrg´d*ZMTUlaymYyKW:nRbRBwtþeTAenAkñúgRbeTsGasIuGaeKñy*dI-

eKaKEdlrdðaPi:lnanacat´TukzaCavimCÄkarnigkareZIVRbCaZibetyünIy-

kmµenAkñúgmUldðan. karBitkMEnTMrgTaMgenH:nedIrtYCasMelgdUrtRnIþEdl

ecjBIPaBsUnüQwgeTArkPaBPøWsÁatlÁ. eKbJ©ÚlnUvkareZIVvimCÄkarneya

:y karer[bcMnUvshRKb´RKgnananigkareZIVvimCÄkarrdð:l. ‘esckþI

bkERbnUvsTÞanuRkmseg¡bénBaküTaMgenHmanPa¢b´CamYykñúgesckþIbEnæm

xageRkay’ . PaBxus>KñarvagTMrg´vimC¿karGacBnül´:nya¨gTUlMT-U

layenAkñúgnamCaGñkEdlmantYnaTITaMgLay EdlGacTTYl:nnUv

GMNaczIµehIyenAeBlNaEdlTMnak´TMngTMnYlxusRtUvTaMgLay RtUv:n

eKbeg,IteLIgCaEpøp,aehIy‘Agrawalnig Ribot 1999’. buK<lnigsæabn&TaMg

Gs´RtUvmankarTTYlxusRtUvnigRtUveqøIytbcMeBaHbJØaepSg>enAeBlEdl

buK<lnigsæab&nTaMgenaHCakmµvtæúénkarbg¡MeGayRbtiþbtitamßTTYlkardak´

TNÐkmµnanakñúgkarEdlxøÜneZIVtYnaTImin:nRtwmRtUv‘Brinkerhoff in Ribot,

forthcoming’5. tYya¨gkareZIVvimCÄkarneya:yKWkMNt´lk¡N;edaykar

beg,IteLIgnUvrdðaPi:lzñak´mUldðanEdlCabfmenaHRtUvmankarTTUlxus-

RtUvcMeBaHsmaCikTaMgLayenAmUldðanrbs´xøÜntamry;kare:Heqñat.

vimCÄkarrdð:lKWeyageTAelIkarpþl´GMNacdl´Pñak´garrdðaPi:lmUldðan

TaMgGs´EdlCaGñkpSBVpSayeGayrdðaPi:lzñak´mCÄwm.dUecñHehIyBYkeKCa

bfmRtUvTTYlxusRtUvdl´xøÜneKpÞal´pgnigdl´ecAhVaynayrbs´eKpg.

rIÉkarer[bcMshRKb´RKgEdldak´bJ©ÚlnUvtYnaTInanarbs´sæabn&rdðaPi:l

nigemdwknaMshKmn*TaMgGs´EdlCaEbbEpnmYyénkarbeg,ItkarTTYlxus

RtUvcMruHBak´Bn&ÆCamYyGñkEdlmantYnaTInanaenAkñúgmUldðan.

karelIkTwkcitþedIm|IeZIVvimCÄkar

kñúgsvtST*mun RbeTsenAkñúgtMbn´PUmiPaKGasIuGaeKñy*dIeKaK:nman

9

karrIkrayCamYynigdMNak´kalénkarGPivD¿n*snþiPaBnigkMeNInesdðkic©

EdlvapÞúyKñaCamYYYYynigsRg<amsIuvil CMelaHGnþrCati karcakecalTIlM

enAd*eRcInsnÆwksnÆab´nigkareZIVGenþaRbevsn*dUcEdlmancarwkTukenAkñúg

TsvtST*TI50 60nig70Rsab´. eTaHbICaRbeTs ev[tNam Lavnig

km¬úCa:nCYbRbT;nigkarvinashinehackñúgGMlugeBlenaHk*edayk*Rb-

eTséznigcinÉeNaHEdlCaRbeTsBIrenAkñúgtMbn´:nTTYlrgeRKaHzñak´

CayzaehtuedaysarEtkarrMeCIbrMCYlnigclnaRbCaCnnigCMelaHkñúg

Rsuknanarbs´BYkeK.

CamYynigkarmkdl´nUvesærPaBd*ZMeZgkñúgGMlugeBl10-20qñaM

knøgmkenH rdðaPi:lTaMgenaHenAkñúgPUmiPaKGasIuGaeKñy*dIeKaK:ncab´

epþImnUvkareZIVvimCÄkarelIlMdab´zñak´epSg>KñaénEpñkneya:y rdð:lnig

tYnaTIsareBIBnÆTaMgLayénrdðaPi:lzñak´eRkamrbs´BYkeK. enAkñúgRbeTs

cinnigev[tNam esckþIRbkasEpñkeKalneya:yTaMgLay:nCMrujnUv

sJ¦aNénRbCaZibetyüzñak´mUldðanEdlCakarlÁsMrab´xøÜnÉgpgnigsM-

rab´ehtuplmCÄwmkñúgkarCMrujtYnaTIrbs´GaC\aZrmUldðanpgEdr‘tYya¨g XMu

nigRsuk’kñúgkarGnuvtþn*eKalneya:ynigkMritEpnkarGPivD¿n*nana. enA

RbeTscinGñkdwknaMd*ZMbMputkñúgkareZIVvimCÄkarRbEhlCamanbMngcg´beg,In

RbsiTiÆPaBénsareBIBnÆnigkat´bnæybnÞúksareBIBnÆeTAelIrdðaPi:lmCÄwm

‘dUcCa Fan 1999’6. dUcKñaenHEdr enAkñúgRbeTsev[tNamkarer[bcM

sareBIBnÆzµI:nbeg,InninñakarénRksYgnanarbs´rdðaPi:ledIm|Ibg¡MeGay

karcMNayTaMgLayZøak´cuHenAkMritmYyTabCagmuntamEdlGaceZIVeTA

:n ‘Rao,1999’.

enAkñúgRbeTsev[tNamnigLavkareZIVvimCÄkarPaKeRcIn:nekIteLIg

EtenAkñúgrgVg´vis&yNamYyCak´lak´‘Twk éRBeQInigksikmµ’ehIy:n

cab´yknUvkMENTMrg´énvimCÄkar. enAkñúgn&yenHkMENTMrg´Edl:nBi

BN(naec|aH>zaCavimCÄkarEdlRtUv:neKeZIVEbbmCÄkarCaCagvimCÄkar.

10

kMEnTMrg´tMNageGaykic©RbwgERbgmYyedIm|IBRgwgkarRKb´RKgrdðehIykar

GPivD¿n*EdlkMnt´edayrdðdUcEdl:nEcgkñúgvis&yGs´TaMgenHKWCakar

beg,InkarRKb´RKgrdðeTAelICnbTdac´Rsya¨lpgEdr.

kareZIVBiesaZn*d*ZMmYyenAkñúgEpñkneya:ynigkareZIVvimCÄkarsar

eBIBnÆRtUv:nRbRBwtþeLIgenAkñúgRbeTskm¬úCa edaymankarbgØÚrCMnYyya¨g

ZMBImCÄdðannanaedIm|IkarsæabnaRbeTsCatieLIgvij. KMeragsakl|gmYy

enAkñúgRbeTskm¬úCasMrab´EpnkarGPivD¿n*vimCÄkar:nRbRBwtþeTAenAkñúgextþ

dMbUgcMnYn5nigbnÞab´mkcMnYn10extþeT[t. RkumRbwkSananaénm©as´CMnYy

sMrab´km¬úCa:nGnuvtþn*kmµviZIGPivD¿n*vimCÄkarzñak´CatienaHKWCasñÚlmYyén

karcrcarrbs´xøÜnCamYyrdðaPi:lkm¬úCa.

RbeTséz:ncab´epþImeTAelIkMEnTMrg´vimCÄkard*mhicätarbs´xøÜnenA

kñúgtMbn´ enaHKWkarEdl:neZIVya¨geBjbnÞúknUvvimCÄkarneya:yeTAelI

kMriténGnuRsuk. dUecñHehIykMEnTMrg´d*RCaleRCArbs´xøÜn:nbeg,ItlTÆPaB

eGaymankardak´bJ¢ÚlRBm>KñanUvKNbkSneya:yTaMgLaynigplRb-

eyaCn*bJ¦asaRsþ. KNbkSneya:yTaMgenaH:nKitGMBIkarBRgwgmUl

dðanKaMRTrbs´BYkeKenAkñúgtMbn´CnbTTaMgLayedaysarkarbeg,InsMelg

rbs´smaCiknanaenAkñúgtMbn´CnbTtamry;karGPivD¿n*kareZIVesckIþsMerc

citþnigkarCMruj«sSrCnbJ¦avn&þnanaeGaymankarTTYlxusRtUvya¨gZMeZg

kñúgkarBRgagPasaénvimCÄkarenAkñúgrdðZmµnujzIµrbs´BYkeK8.

enAbNþaRbeTsCaeRcInkMEnTMrg´vimCÄkard*RbesIrCagenHEtg:nekIt

eLIgenAkñúgkmµviZInanaénEpnkarvimCÄkarEdlpþl´mUlniZiedayGñkpþl´CM-

nYy . kmµviZIya¨gdUecñHmanEtenAkñúgextþEdl:neRCIserIsmYycMnYn

b¨ueNÑaH. tYya¨g TIPñak´garshRbtibtiþkarGPivD¿n*GnþrCatisu)yEGd:n

manbTBiesaZn*CamYyKMeragzvikarGPivD¿n*vimCÄkarmYyenAkñúgextþ5rbs´

RbeTsev[tNam. karvaytMélmYyénEpnkarenH:nbeg,IteLIgnUvTMrg´

mYyénkrNIsikSarbs´BYkeyIg. karsakl|genH:nCYyeGaymanRbti-

11

kmµCamYykmµviZIGñkpþl´mUlniZiepSgeT[tenAkñúgbNþaextþPaKxageCIgEdl

manmhicätaeZIVvimCÄkarzvikarnigrcnasm¬n&ÆkarGnuvtþn*nana9.

EpnkarvimCÄkarvis&yksikmµenAkñúgRbeTsLav:nTTYlRbeyaCn*BI

buK<likm©as´CMnYynigmUlniZinanaya¨gRkas´ERkl CaBiesstamry;kmµ

viZIéRBeQIs)uyEGd-Lav. RbEhlCaenAeBlEdlkarminmanbTBiesaZn*

minRKb´RKan´rbs´RbeTsLavenaHehIy:nCakrNIenH:nbgØajeGay

eXIjBIkarb¨gR:zñarbs´m©as´mUlniZiedIm|IKaMRTnUvkarRBYy:rmØrbs´RbCa-

CnmUldðanenAkñúgtMbn´TaMgmUl. CakarBitkmµviZITaMgLayrbs´m©as´mUl-

niZienaHGacbgØajPsþútagzaCaRbzñÚllÁmYysMrab´GnaKt.

IIIç lTÆplénkarsikSa edayEpÁkelIr:ykarN*enHkrNIsikSaTaMgLaybgØajeGayeXIjkM

BUlPñMnanaenAkñúgRbeTsGasIuGaeKñy*dIeKaKenaHnUvTsSn;Ebøk>Kña. TImYy

TItaMgsikSaTaMgGs´:nRbQmmuxnigkarGPivD¿n*d*exÞcxÞaMnigsm¬aZRbCaB

lrdðEdlCaehtunaMeGaymankarswkricrwlRTBüsm|tiþZmµCati. TIBIr

ral´TItaMgTaMgenH:nBak´BnÆ&CamYynigRkumCnGenþaRKamepSg>CamYynig

RbéBNIepSg>KñakñúgkarRKb´RKgZnZanZmµCati. esdðkic©énTItaMgsikSa

enHmankarxusEbøkKñaelIbJØalk¡NÐ&neya:ynigesdðkic©ehIy kar

xusKña enHRbEhlkøayeTACakarlM:kd*ZMbMputmYykñúgkareZIVkarsikSa

eRb{beZ[btMbn´énkareZIVvimCÄkarnigzamBlrbs´sæabn&nana.lTÆplkar

sikSa:neZIVesckþIseg¡b nigbgØajCUndUcenAkñúgtaragepþkTaMgmUlén

r:ykarN*enH. cMEnkÉbJØaGZikarkic©EdlelceZøaBItMbn´enaHKWnwg

bgØajeGayeXIjenAkñúgCMBUkeRkayeT{t.

taragxageRkamenHpþl´nUvbribTEpñkeKalneya:ysMrab´krNI

sikSanimYy> ehIyBN(naGMBIGñkedIrtYnaTINaxøHTTYl:nGMNacGIVenA

xageRkaménkmµviZIkareZIVvimCÄkarenHehIyEzmTaMg:nkt´sMKal´nUvTMrg´

vimCÄkarNaxøHEdl:nekItmaneLIg.

12

TIkEnøgsikSa lk¡N;brisæannigsg<m karsikSaeKal

karN*rYmKña

zamPaBénvimCÄkar

GñkmantYnaTInigGMNac lTÆpl

extþEj¨ Gan

ev[tNam

• GRtadIéRBEdlmankar

:t´bg´ya¨gx¬s´.

• manGRtacMruHCnCati

PaKticd*x¬s´.

• manPaBRkIRkya¨gZán´Zár

• eKalkarN*

pþl´dIéRB.

• eKalkarN*eZIV

eGayébtgén

PñMEdlRtegal

• mRnþIénTIPñak´garruk¡aRsuk

TTYl:nsiTiÆTTYlxus

RtUvkñúgkarpþl´kmµsiTiÆ

nigEpnkareRbIR:s´dI

ZøI.

• RKYsarnimYy>:nkar

TTYlxusRtUvkñúgkardaM

edImeQI.

kareZIVvimCÄkarrdð:l

• xVHxatnUvdMeNIrkar

BieRKaHeyabl´d*Bit

R:kd kat´bnæy

PaBsmrmünigRb

siTiÆPaBéneKalnçb

• :nBiBN(nanUv

bec©keTsCak´lak´

BIzñak´mCÄwmbeg,It

eGaymanlTÆpl

minGnueRKaHsMrab´

CIvPaBnigbrisæan.

extþPU zU

ev[tNam

• dIéRBricrwl

• karekIneLIgnUvOkas

sMrab´TIpSarnana.

• manGRtacMruHCnCati

PaKticx¬s´.

• karrIkdalénPaBRkIRk

• RkitEcgGMBIRb

CaZibetyüenA

mUldðáan.

• zvikarGPivD¿n*

vimCÄkartam

ry;KMeragd*ZM

rbs´m©as´mUl

niZi; kmµviZIGPi

• RkumRKb´RKgPUmiEdl

:nCab´e:Heqñatman

siTiÆRtYtRtaeTAelIzvikar

CamYynigR:k´cMnUl

pþl´edayKMeragm©as´

mUlniZi.

• shKmn*TaMgLayman

karekIneLIgnUvtYnaTIkñúg

I *

• KuNvibtþiTaMgLay

enAkñúgkare:Heqñat

karBieRKaHeyabl´

shKmn*:nnaM

eGaymankareTam

nsSCamYynigpl

RbeyaCn*énkmµviZI.

• lMhUrBt(mand*xSt´

13

vD¿n*CnbTtM-

bn´PñMs)uyEGd-

ev[tNam.

kareZIVEpnkarGPivD¿n*

• RkumRKb´RKgPUmiRtYtBi

nitüemIlelIEpnkar.

vimCÄkarneya:y

exSayrbs´rdðPi:l

:nraraMgRbsiTiÆPaB

TaMgLay.

• Gñke:Heqñat:n

beNþjecjmRnþI

BukrlYyBak´Bn&Ækñúg

karkab´eQIxusc|ab´

. qab´eBkkñúg

karvinicä&yeTAelIkmµ

viZIGnuvtþn*brisæan.

extþZYZanhU

ev[tNam

• tMbn´rgTwkePø[genAPaK

xagelImankar:t´bg´

‘eRBaHkar:cemSAKImIGM

lugeBlsRg<am’

• PaBgayrgeRKaHrbs´

mnusSedaysarTwkCM

nn´.

• ksikmµcwJ¢wmCIvitCamYy

nigCMerIsEpñkCIvPaBd*

sþÜcesIþg.

• manRkitüc|ab´GM

BIRbCaZibetyü

zñak´mUldðan

• man135kmµviZI

sMrab´pþl´CMnYy

dl´shKmn*

EdlRkbMput.

• GaC\aZrXMuTTYlCMnYyzIµ

EbgEckBIrdðaPi:l

mCÄwm nig mankar

RbugRby&tñkñúgkarcM

NaymUlniZinig

zvikar.

• KNkmµkarRKb´RKgtM

bn´TICMralTwkePø[grbs´

rdðaPi:lmCÄwmRtYtRta

eTAelIdIPñMEdlGacRb

mUlpl:nenaHKW:nkM

nt´ya¨gcegÁ[teKal-

• GaC\aZrXMuKWmankar

eqøIytbya¨gx¬s´

dl´tMrUvkarCIvPaB

rbs´shKmn*

GrKuNcMeBaHTMnak´

TMngsg<md*rwgmaM.

• KNkmµkarRKb´RKg

TICMralTwkePø[gmin

ebIkOkasdl´kar

RBYy:rmÖrbs´Gñk

RsukEdlskmµPaB

rbs´xøÜnbeg,IteGay

14

bMngEpñkbrisæan.

PaBmankMriténvimCÄkar

neya:y

manPaBminc|as´

las´EpñksiTiÆkan´

kab´sMrab´shKmn*

ehIy:nkat´pþac´Ca

ZrmannUvCMerIsnana

EpñkCIvPaB.

extþrtn;KirI

km¬úCa

• manZnZanéRBeQId*

mantMél.

• mankarekIneLIgnUvkar

RbkYtRbECgKñakñúgcM

eNamshKmn*mUl

dðan rdðaPi:lnigEpñk

ÉkCnnana.

• manGRtacMruHCnCati

PaKticx¬s´.

• EpnkarGPivD¿n*

vimCÄkartam

ry;kmµviZIm©as´

CMnYy‘sila’

• shKmn*eRCIserIsem

dwknaMXMu nigKNkmµ

karGPivD¿n*XMuRKb´RKg

nUvzvikarGPivD¿n*TaMg

Lay‘pþl´eGayeday

rdðaPi:lCatiBImUlniZi

ma©s´CMnYynana.

• mRnþIzñak´extþTaMgLay

pþl´karKaMRTEpñkc|ab´

dl´KMnitpþÜcepþImnig

plRbeyaCn*TaMg

Layrbs´GñkRsuk.

PaBmankMriténvimCÄkar

neya:y

• dMeNIrkarEpnkarvim

CÄkarbeg,IteGay

manevTikarsMrab´

shKmn*edIm|I:¨n´

RbmaNnUvZnZan

TaMgLaykñúgmeZüa

:ysmahrNkmµ

nigEbbEpnénskmµ

PaBGPirkS.

• RbCaCnmUldðanxVH

nUvsiTiÆkarBarZnZan

BIplRbeyaCn*Epñk

BaNiC¢kmµxageRkA

ehtudUecñHva:nbM

pøajnUvplRbeya

Cn*brisæannigCIv

15

PaBrs´enAénkareZIV

vimCÄkar.

extþdaLak´

ev[tNam

• dIéRBricrwl

• GRtaBaNiC¢kmµEpñk

ksikmµx¬s´.

• cMnUlRsuknigsm¬aZRb

CaCnRkumCatiBnÆEdl

enAsl´køayCaGñkEdl

manGRtaPaKrytUcbM

putenAkñúgRkumTaMgmUl.

• CatMbn´esdðkic©

zIµnigmaneKal

neya:ybM-

las´TI.

• c|ab´eRbITwkman

karTTYls<al´

sæab&nepSg>Kña

kñúgkarRKb´RKg

TwkedayRsb

c|ab´.

• smaKmeRbIR:s´Twk

TaMgLaymanOkaskñúg

karer[bcMnigpþl´eGay

ksikrnUvevTikarmYysM

rab´vaytMélnigsMrb

sMrYlZarasaRsþ.

• KNkmµkarRbCaCnKaM

RTKMnitpþÜcepþImrbs´Rb

CaCn bkRsayBnül´

c|ab´ CaBiessenAkñúg

kMritzñak´extþ.

mankarekIteLIgdUcCakar

RbKl´GMNaceGayEpñk

ÉkCn b¨uEnþmankic©sh

karRKb´RKgya¨gmanRbsiTiÆ

PaBCamYyGaC\aZrmUldðan

• meZüa:yBhuPaKI

beg,InsMelgrbs´Rb

CaCnenAkñúgkareRbI

R:s´TwknigkarTij

ykpþac´muxsMrab´

viZankarGPirkS.

• RkumGñkeRbIR:s´TaMg

Laypþl´evTikardl´

bJØakarRKb´RKgTwk

kñúgmeZüa:ysma

hrNkmµRbesIrCag

mun b¨uEnþminrYm

bJ©ÚlnUvTwkeRkamdI

enaHeT.

• KMrUénRkumGñkeRbI

R:s´TaMgLay:n

elIkeLIgbJØasm

PaB; etInrNaRtUv

pat´ecj/

• KNkmµkarRKb´RKg

16

TIPñak´garcMruH:nCYy

beg,InRbsiTiÆPaBén

kareZIVGnþraKmn*

rbs´rdðaPi:l.

sg,at´:vqan

extþyunNan

RbeTscin

• TICMralTwkePø[gricrwl

dIéRB.

• ksikmµEpñkBaNiC¢kmµ

EdlecHEtekIneLIg.

• eKalneya

:yRbCaZibet

yüóbnIykmµ

enAtamPUmi.

• vimCÄkarsareBI

BnÆ.

• RbCaCnshKm*eRCIs

erIsmRnþIPUmiTaMgLayBI

bJ¢IKNbkS PUmiTaMg

LaymankarekIneLIg

nUvGaNtiþnanakñúgkar

RKb´RKgZnZanZmµCati

karkMNt´Edlman

PaBRsBicRsBil.

• rdðaPi:lenAlMdab´

zñak´nimYy>TTYlxus

RtUvkñúgkarbeg,InR:k´cM

NUlrbs´xøÜn.

vimCÄkarneya:y

• xVHkarsMrbsMrYlkñúg

cMeNamPUmi TIRbCMu

CnnananigkarTn´

exSayénsæab&nkar

BarbrisæanenAkñúgtM

bn´TICMralrgTwk

ePø[geZIVeGayvaman

karricrwlkan´EtxøaMg

eLIg.

• karCMrujTwkcitþedIm|I

TUTat´ZnZanZmµCati

CamYyR:k´cMNUl.

extþlYgR::g

Lav

• éRBricrwl

• GRtacMruHCnCatiPaKtic

x¬s´.

• PaBcMruHEpñkxagCIvPaB

mantictYc.

• EpnkareRbI

R:s´dInigEck

caykmµsiTiÆdI

tamry;kmµviZI

ma©s´CMnYy

• PUmiTaMgLaymankar

ekIneLIgnUvtYnaTIkñúgkar

eZIVEpnkareRbIR:s´dIZøI

• KNkmµkarEbgEckdIZIø

‘rYmmanGñktMNagPUmi

• dMeNIrkarRbwkSaenA

mUldðannaMeGayman

skmµPaBrYmeTAelI

karbeg,InnUvkarkMnt´

RBMEdn dMeNaH

17

‘kmµviZIéRBeQI

s)uyEGd-Lav’

Edl:nCab´eqñat nig

bNþajPñak´garTaMg

Lay’ CaGñkKUsbnÞat´

RBMEdnPUminigbøg´dI.

• karshkarRKb´RKgenA

kñúgkMriténkarGPivD¿n*

• mRnIþextþmankarekIn

eLIgnUvtYnaTIenAkñúgEpn

karGPivD¿n*tMbn´.

vimCÄkarrdð:lCamYynig

karekIneLIgnUvynþkar

RbwkSa

RsayCMelaHnana

karRKb´RKgePøIgeqH

éRB.

• eKalkarN*rdðaPi

:lmCÄwmd*rwgtÁwg

raraMgCMerIsEdlKab´

RbesIrnanakñúgbJØa

suvtiæPaBes|[g.

• bNþajTIPñak´garna

naxVHGñkbec©keTs

nigkarKaMRTedIm|IGnu

vtþn*Par;kic©rbs´BYk

eK.

extþeQ[gém¨

‘tMbn´TICMralrg

TwkePø[gem¨ecm’

éz

• BaNiC¢kmµEpñkksikmµ

• GRtacMruHCnCatiPaKtic

x¬s´.

• karekIneLIgnUv

karTTYlxus

RtUveTAelIGg<

karrdð:ltMbn´

nana‘GaC\aZr

GnuRsuk’

• PUmiTaMgLaymankar

ekIneLIgnUvsMelgkñúg

kareZIVesckIþsMerccitþ

GPivD¿n*tamry;kar

e:HeqñatKNkmµkar

tMbn´.

• Gg<kartMbn´TTYlkan´

kab´ral´karTTYlxus

RtUvTaMgLaysMrab´kic©

• brisæanKWCaPaBBMucaM

:c´enAkñúgkarcM

Nat´zñak´GtiæPaB

kñúgkare:Heqñat

nigdMeNIrkarBieRKaH

eyabl´nana.

• xVHkarEbgEckeGay

:nc|as´las´nUv

BlkmµrvagrdðaPi

18

GPivD¿n*nanaenAkñúg

yutþaZikar‘ehdðarcna

sm¬n&Æ karpþl´esvabMerI

karRKb´RKgZnZanZmµ

Cati’.

vimCÄkarneya:y

:lkñúgRsuknig

bNþajTIPñak´garna

naEdlbeg,IteGay

mankarPøaMgPøat´

kartantwgnanaenA

kñúgkarRKb´RKgZn

ZanZmµCati.

• Gg<karshKmn*na

nanigbNþajkargar

EdlmanRsab´BRgwg

dMeNIrkarvimCÄkar.

19

CMBUkxageRkayénÉksarenHKWBinitüemIleTAelIbJØad*sMxan´BIrénTMnak´TM-

ngkarTTYlxusRtUvTaMgLayEdl:nbeg,IteLIgeRkamkareZIVvimCÄkarnig

karGnuvtþn*nanarbs´BYkeKzaetIRtUveZIVedayviZINakñúgkarRKb´RKgZnZan

ZmµCatinigCIvPaBrs´enA--karTTYlxusRtUvrbs´rdðaPi:lmUldðancMeBaH

rdðaPi:lmCÄwmnigkarTTYlxusRtUvrbs´rdðaPi:lmUldðancMeBaHRbCaCn

kñúgmUldðan. bnÞab´mkeyIgBinitüemIlTMnak´TMngsæab&nepSgeT[tEdl

pøas´bþÚreRkamkMENTMrg´vimCÄkar; TMnak´TMngénTIPñak´garrdðaPi:lepSg>

enAkMritzñak´Rsuknig«TiÆBlrbs´BYkeKeTAelIkarRKb´RKgZnZanZmµCati.

eyIgeZIVkarsnñidðanvK<mYyeTAelItYnaTIénkarRbmUlcgRkgshKmn*kñúgkar

TamTareGaymanGZikarkic©lÁ nigesckþIsnñidðanCaTUeTAxøH>nigkarpþl´Gnu

sasn*EdlelcecjBIkarsikSaeRb[beZ[benH.

Rkbx&NðeKalneya:y

ectnamYyEdlkat´pþac´ral´karviPaKEpñkneya:yenAkñúgkarRsav

RCavenH; KMniténTMrg´xøHkñúgkarbeg,InkarcUlrYmCasaZarN;enAkñúgesckþI

sMerccitþEpñkbrisæannigkarGPivD¿n*mUldðanvanwgCMrujeGaymanRbsiTiÆPaB

éneKalneya:y. rdðaPi:leC}Cak´zakaredIrkñúgTisedAenHnwgbeg,InO-

kasnanaéneKalbMNgkat´bnæyPaBRkIRknigTTYl:nnUvkarkarBarbri-

sæan.

eTaHCaya¨gNak*edayeyIg:nrkeXIjóbsK<d*cMbgbIenAkñúgRkb

x&NÐeKalneya:yEdlGacbMpøajskþanuBlénplRbeyaCn*TaMgLay

énkarbeg,InPaBCatMNagmUldðankñúgkareZVIesckþIsMerccitþnigdMeNIrkar

RKb´RKg; ‘1’karxVHxatPaBc|as´las´zaetIKYrGnuvtþn*kMENTMrg´EbbNa/

‘2’karxVHxatPaBEdlGacbt´Ebn:nedIm|IGnujatieGaykarGnuvtþn*Zn

ZanZmµCatikñúgmUldðantamlMdab´lMedaymYyEdlmanRbeyaCn*Epñkxag

brisæan nig‘3’PaBKµansuqnÞ;rbs´rdðaPi:lmCÄwmedIm|IepÞrZnZanZmµ-

CatiEdlGacTajykpl:neGayeTAdl´édRbCaCnmUldðan.

20

karxVHxatPaBc|as´las´zaetIKYrGnuvtþn*kMENTMrg´EbbNa/

TImYy vaminEmnCaer]gEbøkKñaenaHeTsMrab´GñkedIrtYnaTITaMgLayenA

zñak´mUldðanEdlEtgEtxVHBt(manGMBIParkic©CamUldðanrbs´BYkeKbnÞab´BI

kareZIVvimCÄkar. karyl´RclMEbbenHraMgs,at´karcUlrYmnigdMeNIrkar

BieRKaHeyabl´enAzñak´mUldðan ehIyCaehtueZIVeGayBnüWtsmiTiÆpl

niglTÆplCaEpøp,aTaMgLay. enAextþlYgR::g RbeTsLavmRnþIruk¡aRb

maj´RsuknigemdwknaMPUmiTaMgGs´TTYl:nGMNackñúgkareZIVbøg´dInigkar

EbgEckdIéRBnigdIksikmµnana. b¨uEnþBYkeKBMumaneKalkarN*Gnuvtþn*Ca

BwsþarkñúgkarcgÁúlbgØajdl´BYkeKenaHeT. PaKeRcInbNþaPUmiTaMgLay

enAkñúgkrNIsikSa:nplitecjnUvEpnTIsaZarN;EdlbgØajGMBIRBMRb-

Tl´eRbIR:s´dIZøIbnÞab´BITTYl:nkarEbgEckdIZøI. EteTaHCaya¨gNaeKBMu

:ndak´nUvbTdðanepSg>GIVEdrRbEhlk*eRBaHmkBImRnþITaMgenaHBMu:nc|as´

las´nUvPaBEdlGaceZIVeTA:nenAkñúgRbB&nÆzIµenHnigPaBminc|as´las´kñúg

lTÆPaBGnuvtþn*bTdðannana. enAkñúgextþdaLak´RbeTsev[tNam TIPñak´

garnigRkumksikrTaMgLayenAkñúgzñak´mUldðankMBugBüayamGnuvtþn*nUvc|ab´

eRbIR:s´TwkzµICamYynigkarTTYls<al´nUvtYnaTIGñkBak´B&nÆBhuPaKIkñúgkar

RKb´RKgTwk. eTaHbICamansmaKmGñkeRbIR:s´Twknanak*edayk*vasæitenA

eRkamsæanPaBnitibJ¦tiþrbs´RbeTsev[tNamsþIGMBIc|ab´shkrN¾.

eTaHCaya¨gNaedaysarxVHPaBBwsþaréneKalkarN*edIm|IdwknaMBYkeKenaH

BYkeKk*KµansiTiÆc|as´las´edIm|IRKbRKgEpnkarZarasaRsþßBYkeKKµanTM-

nak´TMngkarTTYlxusRtUvc|as´las´CamYynigTIPñak´garrdðaPi:lnanaenaH

Edr.

enAkñúgextþrtn;KIrIRbeTskm¬úCa kareZIVvimCÄkarGacBiBN(na:n

ya¨gRbéBzaCadMeNIrkarmUldðanßBIeRkameLIgeTAelIEdlCaeCaKC&yenA

kñúgbJØaeKalneya:ynigc|ab´rbs´rdðaPi:lmCÄwm. c|ab´CatiTaMg

LayRKb´RKgkic©karBarZnZanZmµCatiKWmanPaBTn´exSaynigkarGnuvtþn*ZUr

lug. enAeBlEdlmanskmµPaBGPivD¿n*rbs´RbCaCnmUldðaneRkamkmµ-

21

viZIsilaenaHva:nelceLIgnUvCMelaHCamYyRkumh)unkab´eQIßKMeragGPi-

vD¿n*nanarbs´Gñkman«TiÆBlEdlmkBIxageRkAenaHKWeXIjmankarxVHxat

PaBc|as´las´EpñkxagpøÚvc|ab´sMrab´edaHRsayCMelaHnanaenaH. bJØa

enH:n naMeGaymandMeNaHRsayepþatCaBiessCamYynigPaBminx¢ab´x¢Ün

sMrab´ RbCaCnnigbJØaCIvPaBrbs´BYkeKßniyay:nya¨gsamjzaCakar

xVHxatnUvskmµPaBrbs´rdðaPi:l.

PaBKµanGMNacRKb´RKan´enAzñak´mUldðan

TIBIr nigedayPaBpÞúyKña karbg¡itbg¡Mrbs´rdðaPi:lelIeKal-

karN*brisæand*twgrwgRCulGacpþl´plGviC¢manpgEdr. enAkñúgRbeTs

Edl:neZIVkarsikSaenH vaCakardUc>KñamYyEdlrdðaPi:lTaMgLaydak´

ecjnUvlk¡N;bec©keTsd*Cak´lak´eRcInRCuleBkkñúgeBlEdlxøÜndMeNIr

kareZIVvimCÄkarEtvis&yCak´lak´NamYy‘tYya¨g vis&yéRBeQI’ CamYynig

lTÆplEdlGaC\aZrmUldðanTaMgenaHBMumanlTÆPaBedIm|IKaMRTRbB&nÆRKb´-

RKgnanaenAkñúgmUldðanehIyEdlGacmanRbeyaCn*dl´RbB&neGkULÚsIunig

CIvPaBrs´enArbs´BYkeK. müa¨gvijeT[tvamansar;sMxan´Nas´sMrab´

eKalneya:yvimCÄkarTaMgLayedIm|IrkSatulüPaBmYyrvagkarpþl´eKal

karN*RKb´RKan´eTAelItYnaTInigkarTTYlxusRtUvzµI‘dUcmanxagelI’ehIy

nigkarEdlmin:npþl´nUvbTbJ¦tiþBwsþardl´rdðaPi:lzñak´eRkamEdlBYk

eKKµanCMerIsnigPaBEdlGacbt´Ebn:n.

enAlYgR::gk*dUcCaenAkEnøgd*éTeT[ténRbeTsLav rdðaPi:l

TamTareGaymanRbB&nÆd*tantwgqøas´Kña3bøg´EdlCaEpñkmYyéndMeNIrkar

EbgEckdIZøItamEbbvimCÄkar. PaBrwgtÁwgEpñkxagRbB&nÆeRbIR:s´dIZIøEdl

dak´cuHeGayGnuvtþn*edayrdðaPi:lmCÄwmKWmann&yzaCakarkMritdl´RbB&nÆ

eRbIR:s´dIsMrab´ksikmµBencr ehIyvamin:npþl´nUvesckþIRtUvkarEpñk

xagCIvPaBrbs´RbCaCnmUldðanßvak*min:nrYmcMENkdl´nirnþPaBbrisæan

enaHEdr. dUecñHvaKWCaRbB&nÆmYyEdlKµannirnþPaBenaHeTeRBaHvaminGnujati

22

eGaymaneBlevlaRKb´RKan´edIm|IeGaydIduHdallÁeLIgvij‘óçkarplit

eLIgvijedayxøÜnÉg’muneBlRtUvRbmUlpl. CalTÆplKWkareZIVeGaydI

xSt´exSayKuNPaBel]n. bTBiesaZn*enH:nesñIeGayrdðaPi:l

KYrEtTTYls<al´RbB&nÆeRbIR:s´dIEbbcMruHEdlGacCatwktageGayeXIjza

vamanlk¡N;nirnþPaBbrisæan. CMerIsepSgeT[tk*GacCakarCYydl´RbCa-

CnmUldðanedIm|IGPivD¿n*nUvOkasnanasMrab´karbeg,InR:k´cMNUlBIkargar

eRkAcMkarpgEdr.

enAkñúgextþEj¨ GanPaKxageCIgRbeTsev[tNam mRnIþRsukTaMg

LaymankarTTYlxusRtUvzµImYysMrab´karRKb´RKgnigkarEbgEckdIéRB.

b¨uEnþRbePTénkarRKb´RKgéRBeQIEdlGnujatiedayeKalneya:yCati

enaHmankarkMritd*twgRCulhYsehtu. kmµviZIEbgEckdIéRBenaHGnujati

eGaymankarEckcayénZnZanTaMgLayRtwmEtRkumRKYsarbuK<lEt

b¨ueNÑaH. eKalneya:yCatiTat´ecalnUvRbB&nÆéRBeQIshKmn*Edl

RbCaCnmUldðaneBjcitþsMrab´plRbeyaCn*TaMgLayEpñkxagbrisæannig

sg<mrbs´BYkeK; éRBeQIEdlRKb´RKgedayshKmn*EtgEtpþl´nUvRb

eyaCn*suvtæiPaBsg<meTAdl´RKYsarTaMgLaykñúgGMlugeBlEdlplitpl

ksikmµrbs´BYkeKmankarZøak´cuHßkñúgeBlEdlmanbJØalM:kxagesdð-

kic©. RbB&nÆRKb´RKgéRBeQIEpÁkelIshKmn*TaMgenaH:nekItmaneLIg

enAtMbn´Ej¨Ganrab´stvtSr*mkehIy‘Vien, Huong et al, 2001’. eTaHbICash

Kmn*éRBeQInana:n:t´rUbragtaMgBITsvtSr*1960k*edayk*shKmn*éRB

eQIEdlenAesssl´PaKeRcInEtgmanlk¡N&БkMNt´ya¨gc|as´las´nUv

RkumGñkeRbIR:s´TaMgLay esckþIsMerccitþtamEbbmtiPaKeRcIn nigeKal

karN*TaMgLaykñúgkareZIVGaCIvkmµd*qøatév’EdlCMrujeGaymannirnþPaBbri-

sæannigsg<md*yUrGEgVg. eTaHCaya¨gNaenAkñúgRkbx&NÐeKalneya-

:ybc©úb|nñsMrab´karEbgEckdIenaHshKmn*éRBeQIBMuRtUv:neKTTYl

s<al´kñúgpøÚvc|ab´enaHeT.

23

kmµviZIsMrab´karsþaréRBeQI5lanhiktaCaTUeTA‘kmµviZId*elceZøaepSg

mYyeT[tenAextþEj¨Gan’ :nGMBavnaveGaymankarBiPakSaCasaZarN;

ZMTUlayCagkmµviZImun>rbs´rdðaPi:l. eTaHbICaya´gNakmµviZIenH:n

bJ¢ak´GMBIRbePTedImeQId*Cak´lak´sMrab´daM. RbePTeQITaMgenHCanic©-

kalKWCaRbePTedImeQIEdlnaMykmkBIxageRkARbeTs dUcCaedImeRbg

xül´EdlvaEbøknigminmanplRbeyaCn*GIVTal´EtesaHcMeBaHGñkRsuk.

krNIsikSa:nrkeXIjzaesva¨pSBVpSayEdlpþl´CUnnUvRbePTeQIEdl

kMnt´TukCamunenHKWzaCasVy&RbvtþiRtUv:nRbCaCnmUldðanbdiesZecal

eRBaHBYkeKKµankareBjcitþeBjezøImcMeBaHrbs´TaMgenHeT. RKab´BUCTaMg

LayRtUv:nGsar«tkareRBaHkarEbgEckeGayrbs´rdðaPi:lminsmRsb

CamYynigtMrUvkarRbCaCnmUldðan. kmµviZIenHminRtwmEtbraC&ykñúgkar

beg,InéRBeQICadMukMPYnenAEj¨GanenaHeT b¨uEnþvaEzmTaMg:nkat´bnæynUv

suvtiæPaBes|[gRbcaMRKYsarrbs´RbCaCnEzmeT[teRBaHzaBYkeK:ncMNay

kMlaMgBlkmµeTAkñúgkardaMeQIEdlBMu:npþl´plßbeg,InR:k´cMnUlrbs´

BYkeK.

PsþútagenH:nbgØajeGayeXIjzasMrab´sg<mkñúgkarbeg,IneLIgnUv

RbeyaCn*TaMgLayénkareZIVvimCÄkar‘Gñktak´Etgc|ab´RtUvEtGnujatieGay

manesrIPaBkñúgkareZIVesckþIsMerccitþ’tYya¨gdUcCakareBjcitþnUvRbePTdM

NaMnanaCaedImsMrab´zñak´mUldðan. kMritsþg´darzñak´CatiTaMgLayKWman

PaBcaM:c´Nas´sMrab´GPirkSRTBüsm|tiþZmµCatinigesvakmµnanaEdlbMerI

plRbeyaCn*saZarN;nigkarkarBarsuxPaBsaZarN;. tYya¨genAkñúg

vis&yéRBeQIvaCakarsmrmüNas´EdlrdðaPi:lmCÄwmTaMgLaycUlrYmkñúg

karKUsbøg´edIm|Ibeg,IteLIgnUvtMbn´karBarnanasMrab´Casar;sMxan´Catinig

GnþrCatinigsMrab´rkSaGRtaPaKryénéRBeQIRKbdNþb´elIépÞdICatipgEdr.

24

PaBxVHkarRKb´RKgeTAelIZnZanEdlGacTajykpl:nrbs´GñkRsuk

TIbI tYnaTIéndMeNIrkarvimCÄkarTaMgLayenAkñúgkarbeg,InPaBCa

tMNagmUldðanenaHKWCakarbMpøajZnZaneTAvijeTenAeBlEdlGñkRsuk

TTYl:nGMNacénkareZIVesckþIsMerccitþsþÜcesþIgeBkenaH. tYya¨genA

extþZY ZanhU‘PUmiPaKkNþalRbeTsev[tNam’GaC\aZrXMunanamankar

TTYlxusRtUvzµIkñúgkareZIVEpnkarGPivD¿n*mUldðan. «LÚvenHGaC\aZrXMu

RKb´RKgmUlniZirdðaPi:lEdl:npþleGayeRkamEpnkarCMnYyd*ZMmYy--

135kmµviZIsMrab´KaMRTdl´shKmn*RkIRkbMputTaMgLayenAkñúgRbeTsev[t

Nam. GaC\aZrXMuTaMgenaHsb|aycitþnigTMnak´TMngd*lÁCamYynigkar

TTYlxusRtUvx¬s´cMeBaHsmaCikshKmn*nigGrKuNcMeBaHcMngsg<md*

rwgmaMehIynigRkbx&NÐrYmmYysMrab´karbJ¢ak´GMBIvb|Zm(. eTaHbICaya¨g

enaHk¾edayGñkRsukTaMgenaHnigkardwknaMrbs´BYkeKKWRtUv:neKdak´kMrit

ya¨gZán´ZárenAkñúglTÆPaBbMeBjnUvkarÉkPaBrYmelIcMnucGtiæPaBTaMgenaH

kñúgkarGPivD¿n* eRBaHtMbn´suvtiæPaBBITwkCMnn´enHKWCadIx¬g´rabnanaenA

kñúgRBMRbTl´XMuEdlenAEtsiætenAeRkamkarRtYtRtaEdlminGaceC[svag

:nBIsMNak´KNkmµkarRKb´RKgTICMralrgTwkePø[gmCÄwm.

RbB&nÆenHbeg,IteGaymannUvkgVHxatkarelIkTwkcitþsUm|IEtkareZIVvini

eyaKTunenAkñúgXMukñúgry;eBlxøIk*eday eRBaHdIGacRtUveKrwbGUsykvij

tamry;karbJ¢ÚnkMnt´ehtuxøImYyedayKNkmµkarenH. CYnkalKNkmµ-

karRbkasykdIsMrab´kardaMedImeQIEdleTaHCadIenaH:ndaMdMNaMeQIhUb

EpørYcehIyk*edayKWeKbg¡MeGayRbCaCnebHEpøTaMgmunTMu. RbCaCnnigGñk-

dwknaMXMucg´eZIVkarGPivD¿n*nUvdIcMeNatEdl«tCICati‘EdlenAxageRkAén

tMbn´rgTwkePø[g’edayKMeragksiruk¡akmµnigkardaMeQIBUCenAkñúgRsukedIm|I

beg,InCIvPaBrbs´BYkeK ehIykñúgeBlCamYyKñaenHBYkeKGacbnæy:nnUv

eRKaHzñak´TaMgLayBITwkCMnn´k*dUcCaesærPaBeCIgPñMpgEdr. kar:t´bg´éndI

valERsnigdIsYnc|ardMNaMTaMgLaykñúgGMlugeBlénCMnn´TenøzµI>enHRKan´

Et:nbeg,IteGaymanlTÆPaBkarl|ÜgcitþeRcInCagmunenAkñúgRkEsEPñk

25

rbs´GñkRsuknigGñkdwknaMrbs´BYkeK. EpnkarGs´TaMgenHvaminGackøay

CakarBiteTluHRtaEtmankarTTYlxusRtUvenAkñúgkMritmYysMrab´karGPivD¿n*

dIéRBedaymankarRbKl´GMNacBIrdðaPi:lzñak´mCÄwm.

RbCaCnenAkñúgextþrtn;KIrI PUmiPaK«sanþRbeTskm¬úCak*:nCYb

RbT;nUvbJØaRsed[gKñaenaHEdr. karpþÜcepþImeLIgnUvTMrg´karcUlrYmkñúgEpn

karGPivD¿n*TaMgLayénkmµviZIsila:npþl´nUvEpøp,aKYreGaykt´sMKal´sM-

rab´CIvPaBrs´enArbs´RbCaCnmUldðannigkarRKb´RKgZnZanZmµCatinana.

b¨uEnþEpøp,aenHRtUv:nkMBubecjvijedaysarkar:t´bg´CMen]eTAelIehtupl

GsnþisuxénkmµsiTiÆrbs´RbCaCnmUldðan. rdðaPi:lCati:nRbkasza

éRBeQICasm|tiþrdðedayBMu:nKitKUrRbB&nÆeRbIR:s´rbs´RbCaCnGenþaRKam

rab´stvtSr*mkehIyenaHeT ‘rdðaPi:lTTYls<al´dIEdlTukecalTMenrza

CadIEdleKe:Hbg´ecal’ ehIyBYkeKlk´éRBeQInigdIEdlTMenrenaHCa

sm|Tandl´Rkumh)unÉkCnnanaeTAvij. RbsinebIkareZIVvimCÄkarKWCakar

beg,ItTMrg´yuTÆsaRsþmYysMrab´karkat´bnæyPaBRkIRkenACnbTdUcEdlrdða

Pi:lnana:nRbkasEmnenaH shKmn*TaMgenaHRtUvEtTTYl:nnUvsiTiÆ

ZMTUlayCagenHkñúgkareRbIR:s´ZnZanEdlGacTajykplRbeyaCn*

:nsMrab´karcwJ¢wmCIvitCamUldðanrbs´BYkeK.

PaBCatMNagnigkarcUlrYm

plRbeyaCn*nanarbs´RbCaCnmUldðanKW:nbgØajtamry;dMeNIr

kareZIVvimCÄkarKWtamry;ynþkarBIrd*sMxan´; kare:HeqñatnigkarBieRKaH-

eyabl´nanaenAzñak´mUldðan. tamRTwsIþ ynþkarTaMgBIrenHKWGacCMruj

karTTYlxusRtUvenAkñúgkareZIVGPi:lkic©brisæan. EtebItamkarGnuvtþn*

vijRbsiTiÆPaBrbs´BYkeKkñúgkareZIVeGayGaC\aZrTaMgenaHeqøIytbcMeBaHkar

RBYy:rmØrbs´smaCikxøÜnenaHKWvasæitenAelIkarGnuvtþn*rbs´BYkeKTaMg

Rsug.

26

kare:Heqñat

bTBiesaZn*CamYynigkare:HeqñatenAmUldðanTaMgLayKWmankarxus

EbøkKñaBIkrNImYyeTAkrNImYyEdlkMBugqøúHbJ©aMgeGayeXIjBIPaBxus

Kñad*ZMenAkñúgRbB&nÆneya:ykñúgcMeNambNþaRbeTsenAGasIuGaeKñy*.

PaBxusKñaTaMgenHKWcat´lMdab´zñak´BIRbCaZibetyüBhubkSenARbeTsézeTA

dl´RbeTsEdlmanKNbkSeTaldUcCaev[tNam Lavnigcin. karxus

EbøkKñaenAkñúgRbB&nÆneya:yTaMgenH:nkarGnuvtþn*ya¨gRCaleRCAedIm|I

RbsiTiÆPaBénkare:HeqñatTaMgLayEdlCaynþkarénkarTTYlxusRtUv.

TImYy eyIg:nBinitüemIleTAelItYnaTIénkare:HeqñatKWCakar

cgP¢ab´rdðaPi:lmUldðaneGayTTYlxusRtUvcMeBaHkarGnuvtþn*brisæand*Tn´

RCay. eyIg:nrkeXIjóTahrN*mYyenAeBlEdlkare:HeqñatTaMg

enaH:nbgØajCatwktagenAkñúgbJØaenHdUcCakare:HeqñatsMrab´RkumGñk

RKb´RKgPUmienAextþPU zU RbeTsev[tNam:nCYyCIkrwsKl´GMeBIBukrlYy

EdlBak´BnÆ&CamYynigZnZanZmµCati. RbCaCn:nebIkmuxmRnþIkñúgRsuk

Edl:neRbIR:s´tYnaTIzµIrbs´Kat´Tak´TgCamYynigkarkab´eQIh)ubxus-

c|ab´sMrab´ehae°pÞal´xøÜn. RbCaCn:ne:HeqñatTMlak´Kat´ecjBImuxtM

ENgkñúgOkase:HeqñatelIkeRkay. enHKWRKan´EtCaóTahrN*mYyGMBIRb

eyaCn*énkare:HeqñatTaMgLayenAkñúgkarCMrujkarTTYlxusRtUvEpñkbrisæan

karsikSabEnæmeT[tKWCakarcaM:c´bMputTUTaMgkrNIsikSaedIm|IsMerccitþzaetI

enAeRkamlk¡N&ÐGIVxøHEdlkare:HeqñatKWCaynþkarmYyEdlmankarTTYl

xusRtUvsMrab´karRKb´RKgbrisæan.

TIBIr eyIg:nBinitüemIleTAelIRbsiTiÆPaBénkare:HeqñatTaMgLay

kñúgkarbeg,Inkic©karBarbrisæanedayrdðaPi:lmUldðan ehIyeyIg:nrk

eXIjnUvlTÆpllayLMKña. enAkñúgRsukem¨ecménextþeQ[gém¨ PaKxag

eCIgrbs´éz Gñke:HeqñatTaMgLaymanninñakarcg´KaMRTebk¡CnNaEdl

GMBavnaveGaymanOkaskñúgkarGPivD¿n*esdðkic©nigCIvPaBrs´enACaCag

kic©karBarbrisæan11. enAkñúgextþNanEdlenAEk|xag bJØabrisæan:n

27

RtUveKcMNat´zñak´ya¨gx¬s´. bNþajRKb´RKgéRBeQIPUmi:nbeg,ItkmµviZI

karyl´dwgGMBIbJØaéRBeQIenAkñúgbribTénkareZIVyuTÆnakare:Heqñat.

eKalCMhrmYyénCMelaHrvagGñkPUminigGaC\aZrTaMgLayeTAelIRBM

RbTl´óTüanCatimYy:nbeg,IteLIgnUvebk¡CnnanaEdlmanninñakareq¬aH

eTArk ²BN(ébtg³12. Tinñn&yEdlbeg,IteLIgedIm|Ikarbeg,IttYnaTIén

kare:HeqñatmUldðanCaBiessenAkñúgbJØakarTTYlxusRtUvEpñkbrisæanKW

enAmankMrittictYcenAeLIyehIyvaCaRbZanbTmYyEdlRtUvsikSabEnæm

eT[t. eTaHbICaya¨gNakarEdlRbeTsézmanbTBiesaZn*d*tictYcenH

k*edayk*va:nelIkeLIgnUvbJØad*mansar;sMxan´enHpgEdr dUcCaTisedA

brisæannigkarciJ©wmCIvitGacRtUvrYmKñaßEjkXøatBIKñaenAkñúgkMritshKmn*.

vaminmanPaBcaM:c´éntMrUvkarmUldðansMrab´kic©karBarbrisæanenaHeTb¨uEnþ

karTamTarTaMgLayKWvasiætenAelIGñke:HeqñatEdlyl´dwgGMBIplRbeya-

Cn*rbs´va. CalTÆplkarbeg,ItedayRbugRby&tñnUvrUbmnþTaMgLayEdl

caM:c´RtUvCYydl´GaC\aZrmUldðanenAkñúgkarzøwgEzøgkarTTYlxusRtUvdl´

sþg´darbrisæanCatinigtMbn´CamYynigtMrUvkarnanaEpñkCIvPaBrbs´bNþa

smaCikmUldðan.

dMeNIrkarBieRKaHeyabl´

karBieRKaHeyabl´edayrdðaPi:lmUldðanCamYynigsmaCikrbs´

BYkeKKWGacedIrtYnaTICaEpñkmYyénkareZIVvimCÄkarneya:ydUcya¨gRbeTs

ézEdl:nbeg,IteLIgnUvrdðaPi:lmUldðannanaEdlCab´eqñatedayRbCa-

Zibetyü. karBieRKaHeyabl´nanak*mantYnaTImYypgEdrenAkñúgkareZIVvim-

CÄkarrdð:l dUcya¨gRbeTsev[tNamnigLavenAeBlEdlExSry;TIPañk´

garénrdðaPi:lmCÄwmTTYl:nnUvkarTTYlxusRtUvzµIenaHKW:nesñIeGayman

karTTYlyknUveyabl´nigkarshkarnanaBIRbCaCnmUldðan.

krNIsikSaTaMgLay:nrkeXIjzadMeNIrkarBieRKaHeyabl´nana:n

beg,IteGaymanbrisæanénkareZIVesckþIsMerccitþzñak´mUldðanmYyEdlpþl´

28

nUvkarbnSaMkarGnuvtþn*karRKb´RKgZnZanZmµCatikan´EtmannirnþPaB.

karbeg,ItnUvevTikarnana:nelIkTwkcitþRbCaCnmUldðaneGayTTYlyknUv

edImTunénZnZanZmµCatienAkñúgtMbn´rbs´BYkeKehIynigkarBicarNaGMBIRb

B&nÆplitPaBnigCMerIsEpñkCIvPaBenACamYyKñaEtmþg. enHKWCakrNIzaetIva

CadMeNIrkarBieRKaHeyabl´Edlp<Úrp<gCamYynigvimCÄkarneya:yßvimCÄ

karrdð:l.

óTahrN* kardkBiesaZn*kareZIVEpnkarvimCÄkarénkmµviZIsilaenA

kñúgRbeTskm¬úCaKWBMu:nKUsvasEpnkaredayELkmYyedIm|IepþatelIbJØa

karRKb´RKgZnZanZmµCatienAtMbn´x¬g´rabenaHeT. b¨uEnþva:nekItmaneLIg

CaGtiæPaBx¬s´kñúgGMlugeBlénkarBieRKaHeyabl´CamYyRbCaCnmUldðan.

karBieRKaHeyabl´TaMgLay:nCYyRbmUlGaC\aZrnigshKmn*mUldðan

eGayeZIVskmµPaBrYmKñasMrab´kic©karBarbrisæan. BIeRBaHEtkarTamTarrbs´

shKmn* KNkmµkarGPivD¿n*XMunana:nsMrbsMrYlnUvkarsakl|geZIV

EpnkareRbIR:s´dIZøIedaymankarcUlrYm EdlCanic©kaleZIVCamYynigkic©

KaMRTbec©keTsmkBIxageRkA. enAkñúgRsukmYy GaC\aZrXMunana:nCYy

shKmn*kñúgkarbeg,ItKMeragéRBeQIshKmn*sakl|gmYy.

enAkñúgRbeTsLav GñkRsukTaMgLay:nRbmUlpþúMKñaedIm|ICYyemdwk

naMPUminigmRnþIruk¡aRbmaj´RsukTaMgLayenAkñúgdMeNIrkareZIVbMEngEckdIZøI.

RkummRnþIEbgEckdI:neZIVkarya¨gCitsñiTCamYynig²RkumEpñkCIvPaBrs´enA³

enAkñúgPUmiEdlrYmmanRbCaCnEdleZIVcMkarBenrcr eZIVERs GñkciJ¢wm

stVBahn; GñkRbmUlGnupléRBeQInigGñkeZIVskmµPaB epSg>eT[t.

RkumEpñkCIvPaB:npþl´eGayRkumrdðaPi:lCamYynigBt(mansþIGMBIEbb

EpnkareRbIR:s´dInana RbvtþiRbB&nÆeGkULÚsIunigsuvtæiPaBes|[genAkñúgn&y

énkarGPivD¿n*rUbPaBénkardak´bJ¢ÚlKñamYykñúgCMerIsnanaEpñkxagCIvPaB.

enAkñúgkareZIVya¨gdUecñH GñkRsuk:nbeg,Inkaryl´dwgpÞal´rbs´BYkeKelI

kareZIVGtiæPaBsmahrNkmµkic©GPivD¿n*CamYynigkic©karGPirkS13.

29

eTaHbICadMeNIrkarBieRKaHeyabl´TaMgenaH:nbgØajGMBIPaBdwknaMeTA

rksnþniymEpñkbrisæankñúgkareZIVesckþIsMerccitþßkarGnuvtþn*eKalneya

:yCaTUeTAeRcInk*edayk*karsikSa:nbgØajeGayeXIjBIcenøaHRbehag

CaeRcInsMrab´EklMGr. lMdab´zñak´énkarksagsmtæPaBnigviZankarN*

EdlGacbt´Ebn:nnanaKYrBRgwgdMeNIrkarénkarBieRKaHeyabl´edIm|I

eGayBYkeKmankareqøIytbeTAnigkarRBYy:rmÖrbs´RbCaCnmUldðan.

GaC\aZrmUldðanTaMgLayEtgEtxVHxatnUvCMnajEdlTamTareGay

manedIm|IsMrbsMrYlkic©BieRKaHeyabl´shKmn*. karxVHxatnUvvK<bNþúH

bNþalbuK<likTIPñak´garenAkñúgviZIénkarcUlrYmRtUv:nrkeXIjzaCabJØad*

Cak´lak´mYyenATUTaMgkrNIsikSaTaMgGs´. karGn´exSayxagsmtæPaBenH

KWCabJØad*BiessmYyenAkñúgTIkEnøgsikSaEdlvaminEmnCakarepþaténkmµvi-

ZI rbs´m©as´mUlniZißEdlvaBak´B&nÆCamYykareZIVvimCÄkarrdð:lßtamEbb

EpnshRKb´RKgenaHeT. enAkñúgextþdaLak´nigEj¨ Gan énRbeTsev[t-

NammRnþIZarasaRsþnigmRnþIruk¡aRbmaj´:nlatsnÆwgnUvkatBVkic©BhuKuN

rbs´BYkeK. karBieRKaHeyabl´CamYyshKmn*RtUvbraC&yeRBaHbuK<lik

KµaneBlevlaßZnZanpÞal´xøÜnedIm|IBicarNaetIGIVEdlKYrRbkan´yk.

karbgØÚrBt(mand*xSt´exSayrvagGaC\aZrmUldðannigshKmn*nana

:nbeg,IteGaymannUvkarlM:kmYykñúgkarpþÜcepþImeGaymankic©BieRKaH

eyabl´EdllÁ. CakarBit TidðPaBmYykñúgcMeNamTidðPaBd*mansar;

sMxan´TaMgenaHrbs´rdðaPi:lEdlKaMRTkareZIVvimCÄkarenaHKWzakarbgØÚr

Bt(manBIelIcuHeRkamedIm|IbJ¢ÚndMnwgdl´GñkedIrtYnaTInanaénsiTiÆnigkar

TTYlxusRtUvnigkartMrUvnanaedIm|IeGaymankarcUlrYmya¨gmanGtæn&yCaTIbM

put. enAkñúgsg,at´:v qan RbeTscinKNkmµkarPUmiTaMgLaymankar

xSt´exSaykñúgkarebIkcMhrBt(maneTAdl´shKmn*EdlTTYlrgplb¨;-

Bal´TaMgenaH. GñkPUmi:neBjcitþcMeBaHkareZIVtYnaTIrbs´KNkmµkarPUmi

enAeBlEdlBYkeK:nbiTRbkasdMNwgGMBIesckþIsMercnanakñúgbJØazvikar

nigkarGPivD¿n*CasaZarN;. eTaHCaya¨gNak*edaykarGnuvtþn*enHKWmin

30

EmnCaRkitüRkmmYyeT14. dUcKñaenHEdrenAextþZYZanhU RbeTsev[tNam

mRnþIrdðaPi:lmUldðanmankarxVHxatkarTMnak´TMngeTAGñkRsukGMBIeKal-

neya:yCamYynigkarTTYlxusRtUvTaMgLayrbs´xøÜn. Bt(maneKal

neya:ynana:neTAdl´shKmn*tamry;sarBt(mannigTsSnavdþIEdl

enATIenaHkarpSBVpSayBt(manTaMgLayRtUv:nraMgsÞ;edaysarEtPaB

Gnk¡rCnrbs´RbCaCnmUldðan.

cugbJ©b´dMeNIrkarénkic©BieRKaHeyabl´TaMgLayRbEhlCaRtUv:n

Tn´exSayedaysarEtkarerIseGIgCamYynigRbCaCnEdleKkMNt´Tuk²Etg

EtepþatelImUldðanCnCatiPaKtic³. tYya¨g enAeBlEdleKalkarN*

ENnaMTaMgLaysMrab´EpnkarvimCÄkarnigzvikarRtUv:neKbJ¢ÚnZøak´mkdl´

PUmiénextþPU zURbeTsev[tNamenaHRkumGñkRKb´RKgXMunigRsukEdlman

karBak´B&nÆ:nRCYtRCabBt(manCamYykarBicarNasMrab´kareRbIR:s´rbs´

GñkRsuk. buK<likenAkñúgRkumGñkRKbRKgTaMgLaymanninñakareTArkRkum

CnCatiPaKeRcIn‘Kij’enAeBlEdlGñkcUlrYmPaKeRcInenAmUldðanenaHKW

CaRkumCnCatiPaKtic. RkumBIGtItkal:nmnÞwlsgS&yGMBIlTÆPaBrbs´

RbCaCnCnCatiPaKtickñúgkareZIVesckþIsMerccitþelIkarGPivD¿n*nana

sMrab´xøÜneKpÞal´. enAkñúgkic©RbCMucMhrCamYynigGñkRsuk EpnkarTaMg

LayRtUv:n²BMucaM:c´bgØajCabJ¢IsMrab´karBiPakSaenaHeT b¨uEnþCa

EpnkarkMNt´TukmYysMrab´eGayeKbeJ¢jTsSn;rbs´BYkeK³‘Jorgensen et

al., 2001, 25’. CalTÆpl EpnkarGPivD¿n*PUmiTaMgLay:nbeg,IteLIgmk

dUcKñaebHbiTeTAnigóTahrN*énkarcMNayzvikarnanaEdlpþl´edayGaC\a

Zrzñak´x¬s´. enAkñúgkarGeg,telIPUminanaPaKeRcInRbCaCn:nmanGarmµN*

za zvikarGPivD¿n*PUmienaHKWBMu:nbMeBjnUvlTÆPaBbeg,InCIvPaBrbs´Gñk

Rsuk:nenaHeT.

31

RbGb´TIBIr; tYnaTIrbs´RsþIenAkñúgEpnkarvimCÄkar

karlM:kEdlenAEtmanKWkardak´bJ©ÚldMeNIrkarmUldðaneTAkñúg

TItaMgénkrNIsikSaenaHKWkarcUlrYmd*tictYcrbs´RsþI. ehtuplEdlRsþI

cUlrYmd*tictYcsþÜcesþIgenHKWekItmaneLIgdUc>KñaenARKb´TIkEnøgénkrNI

sikSa; RsþICaBiessRsþICnCatiPaKticKWmankarGb´rMCapøÚvkartictYcCag

burs dUecñHva:nbMpøajkareC}Cak´rbs´BYkeK. tYya¨g BYkeKhak´dUc

CamankarniyayPasaCatitictYckñúgkarTamTareGaypSaP¢ab´CamYykariya

Zibetyürbs´rdðaPi:l ehIyBYkeKhak´dUcCamankarecHdwgtictYc.

sJ¦aNRbéBNIrbs´RsþIKWCaksikrnigCaGñkEzrTaMRKYsar‘minEmnCaGñkdwk

naM’enaH:nrYmcMEnkdl´karxµas´eG[nßkarmineBjcitþrbs´RsIþTaMgLay dUc

enHGñkdwknaMCabursRtUvsMnUmBreGayRsþIbeg,ItCaRkum>enAkñúgcMeNamBYk

eK. TYnaTIEzrTaMRKYsarrbs´BYkeKGaceZIVeGayBYkeKKµaneBlevlaedIm|IcUl

rYmkic©RbCMunanaenAkñúgPUmienaHeT.

karTat´ecalnUvsMelgrbs´RsþITaMgLayBIkareZIVesckþIsMerccitþnigkar

Gnuvtþn*eKalneya:yCapøÚvkarecjBIdMeNIrkarBieRKaHeyabl´KWCakardk

hUtykecjpgEdrnUvTsSn;nigbTBiesaZn*d*sMbUrEbbsIþBIkarRKb´RKgZn

ZanZmµCati. RsIþTaMgLay:nsMEdgtYnaTIya¨gZMTUlayenAkñúgvis&yksi

kmµ karRbmUlpléRBeQI kardgTwknigkareRbIR:s´enAkñúgpÞHsMEbg.

vamankarrMBwgTukzakarcUlrYmrbs´RsþIenAkñúgdMeNIrkarBieRKaHeyabl´Gac

beg,InPaBsmRsbnigRbsiTiÆPaBénesckþIsMerccitþnanaBak´B&nÆeTAnigZn

ZanZmµCati.

kñúgcMeNamkrNIsikSarbs´eyIg karcUlrYmd*manGtæn&yrbs´RsþI

KW:nekIneLIgenAeBlNaEdldMeNIrkarvimCÄkar:nrYmbJ¢ÚlKñanUvkarKUs

bøg´d*´Cak´lak´CamYynigkarbriyayéneKalbMngenHEtb¨ueNÑaH. karbMrugTuk

nUvcMnYnekAGIRkumRbwkSaPi:ld*Cak´lak´eBksMrab´RsþIenaHKWBMuRKb´RKan´eTsM

rab´karrYmcMEnkEdlecHEtekIneLIgrbs´BYkeK dUckñúgkrNIenAPUmiPaKxag

eCIgnigPaKkNaþlénRbeTsev[tNam:nbJ¢ak´Rsab´.

32

karkat´esckþInigkarRtYtBinitü

tMbn´x¬g´rabKWCaTIkEnøgmYyEdlmankarekIneLIgnUvkarRbkYtRbECgnigCM

elaHeTAelIsiTiÆénkareRbIR:s´nigkarRtYtRtaZnZanZmµCati. krNIsikSa

:nKUsbJ¢ak´GMBIRbePTénCMelaHelIZnZanEdlmannUvkarer[bcMnigdM-

eNaHRsay. CMelaHnanaEdlekIteLIgrvagshKmn* tYya¨genAeBl

EdlRBMRbTl´PUmiEdleKKUsbnÞat´BImunmkßenAeBlEdlmankarpøas´bþÚr

rbbTwkEdlb¨;Bal´karTMnak´TMngGñkenAxagelIßxageRkaménExSTwk.RbCa

CnnigTIPñak´garrdðaPi:lTaMgLayGacmanCMelaHeTAelIsæanPaBGPirkSén

tMbn´karBarnana ßRbCaCnmUldðanTaMgLayGacRBehInCamYynigRkum-

h)unÉkCnTaMgLayedaysarEtkarpþl´eGaynigkareZIVGaCIvkmµéRBeQI

sm|Tannana. CMelaHGs´TaMgenHCajwkjab´EtgEtBak´B&nÆCamYysæab&n

enAmUldðan. dMeNIrkarvimCÄkarTaMgLayGacCYybeg,IntYnaTIsæab&nmUl-

dðanenAkñúgkarsMruHsMrYlCMelaHnanaEdlBak´B&nÆCamYynigZnZanZmµCati

edaymanlTÆpllayLMKña.

krNIsikSaenAkñúgbNþaRbeTsTaMgLayenaH:nrkeXIjzaRbB&nÆTaMg

LaysMrab´karBiPakSac|ab´KWmankarxVHcenøaHya¨gZM ßvaBMuRtUv:neKeRbI

R:s´edayGñkRsukenAtMbn´CnbTenaHeT. vamanPaBrYmKñamYysMrab´GM-

NacRbtibtiþnigGMNactulakarkñúgkarepÞreGaymnusSdEdlßKN;kmµkar

mYyqøgtamlTÆplénkareZIVvimCÄkarenH. CaóTahrN* GñkdwknaMPUmi

vaCakarmüa¨gEdrEdlmankartMrUveGaymanlMdab´zñak´mYyénkareZIVGnþraKmn*

nanaedIm|Ibeg,IteGaymankarpøas´bþÚr tYya¨gdUcCaenAkñúgextþrtn;KirIén

RbeTskm¬úCa. enATIenaHkmµviZIsila:nKaMRTskmµPaBnanaedIm|IelIk

TwkcitþeGaymankareC]Cak´rbs´RsþI--dUcCakarGb´rMeRkARbB&nÆ--nigkarbeg,It

cMnYnekAGIénKNkmµkarnanasMrab´RsþI.

33

EdlCaGñksMruHsMrYlCaRbéBNIénCMelaHmUldðanenaHGacTTYl:nnUv

GMNacRbtibtiþZMCagmunenABIeRkayénkareZIVvimCÄkarenH. karer[bcMreb[b

enHbnSl´TukeGayGñkRsuknUvmeZüa:yEdlKµanRbsiTiÆPaBenAeBlEdl

BYkeKcg´eZIVkartva¨GMBIkareZIVtYnaTICaGñkdwknaMPUmi. krNIenH:nekItman

eLIgenAkñúgkarsikSakñúgextþPU zURbeTsev[tNam. enAkñúgsæanPaBepSg

mYyeT[tenAeBlEdlRbCaCnmUldðanmanCMelaHCamYyGñkmkBIxageRkA

dUcCaRkumh)unÉkCnEdlrdð:lGacmanlTÆPaBkarBarplRbeyaCn*

rbs´shKmn*enaH eBlenaHBYkeKmankareBjcitþCamYyniglTÆplEdl

TTYl:nmkenaH. krNIdUcKñaenH:nekItmanenAkñúgextþrtn;KIrIEdl

GaC\aZrRsuk:nTTYlya¨geCaKC&ynUvR:k´sgkarxUcxatBIRkumh)undUg-

eRbgEdl:nbMpøajRTBüsm|tiþrbs´GñkRsuk.

KYreGaykt´sMKal´pgEdrzakrNIsikSaBMu:nrkeXIjPsþútagrbs´

buK<lßshKmn*nanaEdleRbItulakarÉkraCüedIm|IedaHRsayCMelaH

nanaBak´B&nÆeTAnigZnZanZmµCati. saxaRbtibtiþzñak´x¬s´CagenHTaMg

LayKWCameZüa:yénZnZanEtmYyKt´EdlGaccUleTAdl´:n.eTaHbICa

RbeTsEdl:nsikSaTaMgGs´mantulakark*edaykþI b¨uEnþCaZmµtatulakar

enaHEtgEtenAqáayBIkareQagcab´dl´rbs´RbCaCnenACnbTEdlCaGñk

xVHxatzvikaredIm|IZananUvPaBCatMNagRsbc|ab´rbs´BYkeK. dUcCakrNI

enAkñúgRbeTscinEdlmanGñkc|ab´tMnageGayRbeyaCn*saZarN;manEtbI

bYnnak´b¨ueNÑaH‘Brettell, 2001’. enATIkEnøgepSg>eT[tGñkRsukRtUv:nbgÁak´

sµartIBIkareRbIR:s´RbB&nÆtulakar eRBaHedaysarEtmanGMeBIBukrlYy

ya¨grIkraldalenATIenaH.

edIm|ICMn;:nnUvkgVHxatkartMrg´Tisd*ÉkraCüénCMelaHbrisæannana

enaH--nigplvi:kTaMgLayrbs´va--ya¨gehacNas´manskmµPaBCYrmux

BIrEdltMrUveGayeZIV. TImYy RtUvmankic©RbwgERbgedIm|IBRgwgnigedIm|IKas´

rMelIgecjnUvGMeBIrBukrlYyenAkñúgRbB&nÆc|ab´énbNþaRbeTsEdl:nsikSa

enaHnwgpþl´plRbeyaCn*eGayshKmn*CnbTEdlkMBugEsVgrknUvkarkar

34

BarsiTiÆBak´B&nÆnigZnZanZmµCati. TIBIr karyl´dwgrbs´RbCaCnGMBI

RbB&nÆc|ab´nigkarEdlGaccUleTAeRbIR:s´:nsMrab´BYkeKKWRtUvEtBRgwg

RsbKña.

skmµPaBénkarRtYtBinitünigkarvaytMélEdlmanlk¡N;CaRbBn&ÆKW

CaEpñkd*mansar;sMxan´mYykñúgkarCMrujeGaymankarebIkmuxGMeBIBukrlYy

nigcgP¢ab´rdðaPi:lmUldðaneGaymankarTTYlxusRtUvkñúgkareZIVtYnaTIlÁCa

TUeTA.CaGkuslenAkñúgkrNIsikSanana skmµPaBedIm|Idak´bJ¢ÚlkþIkgVl´

nigbTBiesaZn*énkarGnuvtþn*TaMgLayrbs´shKmn*enAkñúgrdðaPi:l

zñak´x¬s´enaHKWmanPaBreb¨Hre:¨Hnigmankar:t´bg´ya¨gxøaMg. eTaHbICaman

karBak´B&nÆCamYynigkmµviZIm©as´mUlniZik*edayskmµPaBTaMgenHRtUv:neK

bMePøcecaledaysarzaxVHxatzvikarnigkarbeg,ItnitiRkmnana. Canic©-

kalRbCaCnmUldðanmanlTÆPaBRKb´RKan´kñúgkarrYmcMENkRtYtBinitünig

vaytMélb¨uEnþBYkeKRtUvkarmeZüa:ygayRsYlnigEdlGacTukcitþ:nenA

kñúgkarRbmUlnigbJ¢ÚnBt(manTaMgLayenaH. KMnitpþÜcepþImnanakñúgkarRtYt

BinitünigkarvaytMélKYrRtUv:nkarKaMRTedayrdðaPi:lm©as´mUlniZiGg<kar

sasnanigGñkEdlmankarcab´GarmµN*TaMgLay.

kic©shRbtibtþikarrvagTIPñak´garnigyutþaZikar

kareZIVvimCÄkarKWminRtwmEtpøas´bþÚrTMnak´TMngénkarTTYlxusRtUvrvag

rdðaPi:lmUldðannigrdðaPi:lmCÄwmßrvagGaC\aZrmUldðannigRbCaCn

shKmn*b¨ueNÑaHeT kareZIVvimCÄkark*pøas´bþÚrpgEdrnUvtYnaTInigkarTTYl

xus RtUvrbs´mnÞIrRksYgnigkarpþl´eGaynUvkarTMnak´TMngkarTTYlxusRtUv

kñúgcMeNamPUmi XMunigRsuknananigkñúgcMeNamTIPñak´garTaMgenaHpgEdr.

TMnak´TMngzµIGs´TaMgenHRtUvmankarGnuvtþn*ya¨gBiesssMrab´zaetIKYreGay

manreb[bRKb´RKgZnZanZmµCatiedayviZINa. eRBaH«TiÆBlénkareZIVGaCI

vkmµZnZanZmµCatinanaEtgEthUrqøgkat´GaNtiþényutþaZikarnigTIPñak´gar

TaMgGs´enaH. krNIsikSa:nrkeXIjzadMeNIrkarvimCÄkarTaMgLayBMu:n

35

eGayPaBcaM:c´kñúgkaredaHRsayRbB&nÆkarRKb´RKgeGkULÚsIu:nRKb´RKan´

dUcEdlBImunmkZøab´manenaHeT CagenaHeTAeT[tkñúgkarRbRBwtþeTAénkMEn

TMrg´vimCÄkar Gñktak´Etgc|ab´TaMgLayEtgEtbMePøcOkasedIm|Ibeg,It

eGaymankarRKb´RKgeGaylÁRbesICagmunnUvRbB&nÆeGkULÚsIu.

enAkñúgkrNIxøH Gñktak´Etgc|ab´TaMgLay:npþl´karTTYlxusRtUv

sMrab´karRKb´RKgZnZanZmµCatidl´GñkenAzñak´eRkaménfananuRkmrdð:l

neya:yrbs´xøÜnedayBMu:nBRgwg‘ßsUm|IEtkarbeg,It’sæab&nkMritkNþal

EdlcaM:c´sMrab´karRKb´RKgd*manRbsiTiÆPaBénkarRKb´RKgmaRtdðaneGkULÚ

sIuenaHeT. tYya¨g enAkñúgsg,at´:vqanénextþyunNanRbeTscin PaB

TTYlxusRtUvd*Cak´lak´sMrab´karRKb´RKgZnZanZmµCati dUcCakarGPirkS

TwknigéRBeQIRtUv:neKRbKl´GMNaceGayeTArcnasm¬&nÆrdð:lneya-

:yzñak´eRkambMput--énTIRbCMuCn‘Zuo Ting nig Xu, 2001’. enAkñúgkMrit

enHGñkRKb´RKgZnZanTaMgLayminRtwmEtxVHbec©keTsCamUldðansMrab´kar

EzrkSabrisæand*QøasévenaHeT BYkeKEzmTaMgKµanTTYl:nkarelIkTwkcitþ

edIm|IykcitþTukdak´eTAelIkarxUcxatBIkareZIVGaCIvkmµZnZannigBIskmµ

PaBósSahkmµTaMgenaHpgeT. CMelaHnanaKWkMBugekIneLIgrvagPUmiEk|r

xagnigTIRbCMuCnTaMgLayEdlmanTItaMgenAxageRkamsÞwgehIyva:nTTYl

rgplb¨;Bal´BIkarbMBul sMNwknigkkrl|ab´Edlbg,reLIgedayskmµ

PaBGPivD¿n*TaMgLayenAxagelIExSTwk. bJØaTaMgLayenA:vqanKWCa

bdirUbénKMlatkic©shRbtibtiþkarrvagGnþryutþaZikarßGnþrRksYgTUTaMg

RbeTscin‘Jahiel, 1998’. bNþajeRkApøÚvkarTaMgenaHßkarcUlrYmCa

sm¬&nÆPaBTaMgenaHénrdðaPi:lmUldðanedIm|IkMnt´nigGnuvtþn*eKalbMng

brisæanrYmGacCYybeg,InnUvsæanPaBenHeGaylÁ. dUcenAkñúgbNþaRbeTs

epSg>eT[tEdrkarbeg,IteLIgnUvsæab&nzµIsMrab´karRKb´RKgeGkULÚsIuCak´lak´

NamYydUcCa GagTenøenaHKWBitCamanlTÆPaBGaceZIVeTA:nehIyGac

manRbsiTiÆPaBRbsinebIsæab&nzµI>enHsMrbsMrYlya¨gCitsiñtCamYynig

GaC\aZrmUldðanTaMgLay‘RbCMuCnßRsuknigPUmi’.

36

enAkñúgkrNIsikSaCaeRcIn TMrg´epSgeT[ténCMelaHGnþrTIPñak´garEtg

ekIteLIgenAkMritzñak´mUldðan. CYnkaleT[tGaNtiþnana TisedA nigyuTÆ

viZITaMgLayrbs´ExSry;TIPñak´gar:nRtUveKRBegIykenþIyCamYynigcMNat´

zñak´GtiæPaBEpñkCIvPaBrbs´shKmn*mUldðanTaMgLay. sæab&nkñúgRsuk

nanadUcCaRkumRbwkSaPUminigGaC\aZrXMuRtUv:np©aj´p©alKñaßbMpøajedaykic©

RbwgERbgpÞúyKñaénExSry;RksYg. tYya¨g enAkñúgRbeTsev[tNamnigLav

bTbJ¦tiTIpSarEdldak´eLIgedayrdðaPi:lmCÄwmKWenAEtxøaMgehIyC;«TiÆ-

BlpÞal´dl´zamvnþénkareZIVvimCÄkar. kUtaplitkmµes|[gKWRtUv:nCMruj

BIzñak´CaticuHeTAzñak´PUmiCamYynigPñak´garpSBVpSayEdlkMBugEckcayRKab´

BUC kUneQI CIZmµCati zñaMsMlab´stVlÁit nigtiNXatTaMgLay.

RbB&nÆenHKWmanPaBTMnas´CamYynigbTbJ¦tiEdlCMrujkarcUlrYmBImUldðan

enAkñúgEpnkareRbIR:s´dIZøInigkarbeg,InkarrYmviPaKTanrbs´mUldðanenAkñúg

EpnkarGPivD¿n*nanaenaHpgEdr.

enAkñúgextþZY ZanhURbeTsev[tNam GaC\ZrmUldðan:neZVIyuTÆna

kard*ZMmYyrbs´rdðaPi:ledIm|IeGayRbCaCnplits,rGMeBAsMrab´Rkumh)un

bNþak´Tunev[tNam-«NÐaEdlenAxageRkamExSTwk. GaC\aZr XMunigRsuk

TaMgLay:nbJ©úHbJ©ÚleGayRKYsarenAXMuhug hacMnYn80 PaKrydaM

GMeBA. eTaHCaya¨gNa vinaskmµTwkCMnn´enAqñaM1999 :nbMpøajTinñpl

Gs´cMnYnBak´kNþal ehIyRkumh)un:nlubecalnUvkarbJ¢aTijBIGñk

EdlenAsl´. cab´taMgBIeBlenaHmkdIdMNaMGMeBA:nkøayeTACabJØakñúg

karerIbxøÜneLIgvijrbs´PUmienAeBlEdlvaTamTareGaymankarcMNaykM-

laMgeRcInedIm|IERbkøaydIGMeBAeTACadIERsnigdMNaMepSg>vij‘Beckman et al.,

2001’. Caplvi:kénbTBiesaZn*enHGaC\aZrXMuTaMgLay:ncab´epþIm

RbugRby&tñcMeBaHPaBeRKaHzñak´énkarpøas´bþÚrrbrciJ©wmCIvit nigkarPñal´eTA

elITIpSarEdlGac:t´RsemalPøam>enAkñúgmUldðan. dUcKñaenHEdrenA

extþlYgR: :gRbeTsLav GñkdwknaMneya:y GñkpSBVpSaynigGPi-

vD¿n* TaMgLay:nesIñreGayRbCaCnplitrbs´edIm|InaMecjehIykñúg

37

eBlEdlTIpSardUlrlMenaHksikr:nRtUveKbnSl´TuknUvR:k´cMnUlmin

RKb´RKan´edIm|IbMeBjnUvesckþIRtUvkarCamUldðanrbs´BYkeK.

karRbQmmuxd*ZMbMputmYyénkic©RbwgERbgeZIVvimCÄkarTaMgLayKWkar

bg,b´nUvRkbxNÐ&mYyEdlCMrujeKaledATUeTArbs´CatikñúgkareZIVsmahrN

kmµrdð:lnigesdðkic© KuNPaBbrisæannigkarbeg,InR:k´cMNUlenAeBl

EdlmankarGnujatiPaBbt´Ebn:nya¨gRKb´RKan´énkarGnuvtþn*enAkñúgmUl

dðanedIm|IbMeBj:nnUvlk¡&NÐd*sµúRKsµajnanarYmTaMgPaBcMruHénvb|Zm(nig

eGkULÚsIuenAkñúgtMbn´. PsþútagecjBIkrNIsikSa:nesñIreGaymanmeZüa-

:yEdlRbkbedayeCaKC&ymYykñúgkarbMeBjnUveKalbMngTaMgenHeday

RtUveGaymankarsIucgVak´KñanUvplRbeyaCn*cMenHdwgmUldðanenaHKWkarEn

naMTIPñak´garrdðaPi:lmCÄwmeGaykøayeTACaTIRbwkSabec©keTssMrab´GaC\aZr

mUldðanTaMgLayEdlCab´eqñatedaylTiÆRbCaZibetyü. enAkñúglk¡N;

CaédKUd*eCaKC&ymYy ExSry;TIPñak´garnigesvapSBVpSayTaMgGs´KYrpþl´nUv

Bt(mankarKaMRTbec©keTsEdlGaceqøIytb:ncMeBaHkgVl´nigesckþIRtUv

karnanaEdlbgØajedayRbCaCnmUldðannigGñktMNagsæab&nmUldðan

rbs´BYkeK.

karclnashKmn*

skþanuBléndMeNIrkarvimCÄkaredIm|ICMrujkarGPivD¿n*brisæannig

sg<mRbkbedaynirnþPaBenaHKWminEmnRtwmEtCaRbtikmµén ²Gñkpþl´

eGay³ RtUveZIVskmµPaBEbbNaenaHeTdUcEdl:nBiBN(naxagelI

Rsab´. skþanuBlénkareZIVvimCÄkarEdlbMeBj:nnUveKalbMngTaMg

enHKWRtUvEpÁkeTAelIRbtikmµén ²Gñkcg´:n³ KWRbCaCnEdlsæitenAkñúg

eKaledAenaHRtUveZIVskmµPaBttbvijya¨gdUcemþc.

krNIsikSa:nrkeXIjzashKmn*TaMgLayEdlbeJ©jsMelgTam

Tarya¨gc|as´las´sMrab´PaBCatMNagnigkarsMEdgtYnaTIlÁenAkñúgrdðaPi

:l ehIynigkarRbmUlcgRkgCMuvijeKalbMngnigTisedArYmnanaenaHKW

38

CakarykcMenjd*RbesIrbMputBIdMeNIrkarénkareZIVvimCÄkar. pÞúymkvij

RTBüsm|tiþEpñkneya:yTaMgenHKWCalTÆplénPaBxøaMgrbs´sg<md*Cak´

c|as´enAkñúgbNþashKmn*‘PaBeGanlMeTantaménRbCaBlrdð TMnak´

TMnglÁrvagbuK<lnigbuK<l rvagRkumRKYsar ehIynigmankarEckrMElknUv

CMen]nigtMélnana’EdleKEtgEtehAzaCa ZnZansg<m. ZnZansg<m

GacekItmaneLIgenAkñúgshKmn*dUcEdlmankñúgTIkEnøgsikSaénextþZYZan

hU. enATIenaHRkumRKYsarTaMgGs´:nRbmUlcgRkgKñaedIm|ICYyKñaeTAvij

eTAmkbnÞab´BImaneRKaHzñak´TwkCMnn´ehIyenAkñúgkareZIVya¨gdUecñH BYkeK

:nBRgwgdMeNaHRsayrbs´BYkeKedIm|IksagRTBüZnshKmn*rbs´BYk

eKeLIgvij ehIy:nbeJ©jnUvsMelgTamTarrYmeTAdl´emdwknaMXMu. Zn

Zansg<mGacRtUv:nksagrvagshKmn*pgEdrdUcenAPUmiPaKxageCIgén

RbeTséz. enATIenaHshKmn*:nbeg,ItnUvbNþajkargarnigGg<karTaMg

LaysMrab´mUlehtuénbrisæannigkarGPivD¿n*dUcCakarkarBartMbn´TICMral

rgTwkePø[gCaedIm. kic©shRbtibtiþkarqøgRBMRbTl´neya:ynigsg<menH

RtUv:nCYykñúgkarCMrujkic©GPirkSeGkULÚsIu. enAkñúgkrNIenHrdðaPi:l:n

beg,ItnUvkarrYmviPaKTanedaypþl´nUvTItaMgEpñkneya:ysMrab´shKmn*

edIm|Ibeg,ItRkumplRbeyaCn*nanaEdlGacBRgwg:nnUvPaBrwgbwugEpñkCIv-

PaBrbs´BYkeK.

CakarbEnæmnUvkarBRgwglTÆPaBbrisæanCamUldðan tMbn´TaMgLay

EdlmanZnZansg<mTabKWRtUvkarCMnYybEnæmedIm|Ibeg,InOkaskareZIVvimCÄ

kareGay:neCaKC&y. CabfmeKRtUvkarZnZanmnusSbEnæmeT[tenAkñúg

TMrg´énkarbeg,InkarsMrbsMrYlnigkarpSBVpSayshKmn*edayTIPñak´gar

EdlCab´Bak´B&nÆnanaßedayPaKITIbI dUcCaGg<karminEmnrdðaPi:lnana

CaedIm. eTaHCaya¨gNak*edaybTBiesaZn*enAmUldðanbEnæmeT[tkar

RtYtBinitü nigkarvaytMélKWCakarcaM:c´Nas´Tak´TgeTAnigvasnaénkMEn

TMrg´vimCÄkarenAkñúgtMbn´EdlmanPaBclaclsg<mnigPaBEdlmankar

Ebk:k´sg<mx¬s´edIm|IQaneTArkesckþIsnñidðanCasæaBrmYy.

39

bTBiesaZn*mkdl´eBlenH:nesñIeLIgnUvmeZüa:yd*smRsbnana

EdlGacGPivD¿n*ZnZansg<mtamry;karKaMRTBIGñkxageRkATaMgLayßBIKM

nitpþÜcepþImrbs´smaCikshKmn*. bJØaGs´TaMgenHrYmman; karBRgwg

smtæPaBshKmn*edIm|IeZIVGnþrkmµCamYyrdðaPi:lkñúgRsuk dUcCakic©Bi-

eRKaHeyabl´eGay:njwkjab´bMputCamYyBhuPaKId*manxøwmsar kar

elIkTwkcitþkarP¢ab´TMnak´TMngKñaya¨gTUlMTUlayenAkñúgcMeNamRkumkargar

sg<mTaMgLay dUcCabNþajTICMralTwkrgePø[g RkumGñkeRbIR:s´Twknig

RkumGñkRKb´RKgéRBeQIshKmn* ehIykarbeg,IneKalneya:ytMlaPaB

kmµviZInigKMeragnanaedIm|Ibeg,InTMnukcitþnigCMen]eC]Cak´enAkñúgsæab&nrdða-

Pi:lTaMgLay.

IV. Gnusasn*

KµanKMrUGPi:lkic©d¾samjNamYy‘TaMgEbbmCÄwm EbbvimCÄkarß Ebb

ÉkCnnUbnIykmµ’EdlGaceZIVkarsnüaEtmñak´ÉgkñúgbJØanirnþPaBénbri-

sæannigkareZIVeGaymansuniþsuxEpñkCIvPaBrbs´tMbn´x¬g´rabenaH:neT.

b¨uEnþkrNIEdl:nrkeXIjBIkarsikSaenH:nesñIeLIgGMBIviZIsaRsþénkareZIV

vimCÄkarmYyedIm|IeZIVEpnkarGPivD¿n*nigkarRKb´RKgZnZanZmµCatieday

:nrkeXIjzavaRtUvEtBwgEpÁkeTAelIlMdab´zñak´eRcInya¨génkareZIVesckþI

sMerccitþnigTMrg´BhuKuNTaMgLayénkarTTYlxusRtUvBIelIcuHeRkamnigBI

eRkameLIgeTAelInigkarsMrbsMrYlTUlMTUlayGacRbkan´:nnUvkarsnüad*

ZMeZgkñúgkareZIVeGaysMerc:nnUveKalbMngTaMgenH. cugeRkaybgÁs´kar

eZIVvimCÄkarKWCadMeNIrkarRcMEdl>ehIyEdllk¡&NÐTaMgLayGacvivD¿n*

:neTAtameBlevlaEtmYyKt´. RbsinebIrdðaPi:lTaMgLayenArg´caM

rhUtTal´EtmanGIV>RKb´Ebbya¨genaHkareZIVvimCÄkarRbEhlCaminGacekIt

40

maneLIg:nenaHeTehIyplRbeyaCn*CaeRcInkñúgkarbeg,InGaC\aZrénkar

eZIVesckþIsMerccitþmUldðank*BMuRtUv:nkøayCakarBitEdr.

Gnusasn*TaMgLaydUcxageRkamenH:nbJ©ÚlnUvCMhanCaeRcInenA

kñúgdMeNIrkarEdlrdðaPi:l shKmn*nigGñkEdlmankarCab´Bak´B&nÆTaMg

Gs´GacRbkan´ykedIm|IGPivD¿n*nUvRbB&nÆRKb´RKgEbbvimCÄkard*smrmü

nigrwgmaMmYysMrab´karRKb´RKgZnZanZmµCati. dUcEdlbJ¢ak´BIxagedIm

mkehIy eKalbMngbrisæan CIvPaBrs´enAnigsmPaBsg<mKWminEmn

CaehtuplcaM:c´énGtæiPaBrbs´rdðaPi:lTaMgLaysMrab´kareZIVvimCÄkar

enaHeT. karkat´bnæybnÞúksareBIBnÆrbs´rdðaPi:lmCÄwm karBRgIkkar

RKb´RKgénrdðkarkNþal‘dUcCaenAkñúgkarbMEbkZatu’ßkarbeg,InnUvsuBl-

PaBénrdð:lmUldðanGacCakMlaMgclkrénkareZIVvimCÄkar. eTaHCaya¨g

Nak*edaydUcEdlmankñúgsæanPaBbc©úb|nñéntMbn´x¬g´rabTaMgLayKWvaman

sar;sMxan´Nas´EdlkMENTMrg´vimCÄkarTaMgLayBMu:neZIVeGaymanPaBric

rwlbrisæannigPaBRkIRkkan´EtxøaMgeLIgEzmeT[tenaH.eTAtamlTÆPaBEdl

GaceZIVeTA:nkMENTMrg´vimCÄkarTaMgLayKYrRtUv:neKrcnaeLIgedIm|Ibeg,In

RbB&nÆeGkULÚsIunigTidðPaBEpñkCIvPaBnanarbs´GñkRsukenAtMbn´x¬g´rab. sM

enIrTaMgLaydUcxageRkamenHGacCYyelIkic©karTaMgenH:n.

Gnusasn*nanasMrab´Gñktak´Etgc|ab´CatiTaMgLay;

beg,ItßBRgwgnUvGaC\aZrmUldðanEdl:nCab´eqñatrYcehIy ehIyeZIV

eTAtamTIkEnøgEdlGaceZIVeTA:n RtUvkMnt´cMNat´zñak´GtæiPaBmUl

dðannanaenAkñúgRkbx&NÐeKalneya:yzñak´CatimYyedIm|IkarGPiv-

D¿n*RbkbedaynirnþPaB.

RtUveGayR:kdzaeKalneya:yTaMgenaHKWRtUvmanPaBrwgmaMnigRb

kasGMBItYnaTInigkarTTYlxusRtUvTaMgGs´eGay:nc|as´las´ Ca

BiessrvagGaC\aZrmUldðanEdl:nCab´eqñatehIynigExSbNþajTI

Pñak´garnana.

41

er[bcMnUvCMhanBiessTaMgLayenAkñúgdMeNIrkarvimCÄkarEdlbeg,In

sMelgGnuRkumEdleKEtgEtpat´ecalCaRbéBNI tYya¨gdUcCaRkum

RsþInigRKYsarRkIRknana ehIykic©RbwgERbgenHGacrYmTaMgkarbMrugTuk

ekAGIxøHenAkñúgCYrKNkmµkarEdleZIVesckþIsMerccitþenAzñak´mUldðan

ßdMeNIrkarBieRKaHeyabl´nanaEdleZIVeLIgedayELk>BIKñaehIy

EdlGacsmrmüeTAnigesckþIsMerccitþd*TUlMTUlayrbs´shKmn*

mUldðan.

pþl´karTTYlxusRtUvnanasMrab´EpnkareRbIR:s´dIZøInigEpnkarGPiv-

D¿n*eTAdl´GñkenAzñak´eRkamTaMgLayehIysmRsbeTAtammaRtdðan

énZnZanedIm|ITTYl:nplRbeyaCn*BIcMNgsg<m sµartIénsh-

Kmn* nigcMeNHdwgmUldðanTaMgLay.

EnnaMeLIgvijdl´TIPñak´garpSBVpSayTaMgLayedIm|IeGayBYkeKpþl´nUv

esvakmµnanadl´RbCaCnmUldðankñúgkareqøIytbnigkarRBYy:rmÖnig

esckþIRtUvkarnanaEdlbeJ©jeGaydwgpÞal´BIRbCaCnnigGñktMNag

mUldðanTaMgLayrbs´BYkeK.

RtUveZIVeGayR:kdzaGaC\aZrnanaekItmaneLIgedaymanPaBsm

RsbeTAnigmaRtdðaneGkULÚsIu‘óTaçtMbn´TICMralrgTwkePø[g’edIm|IeZIV

kar:¨n´RbmaNniglMnaMénkarRKb´RKgRbB&nÆeGkULÚsIunananigkarvay

tMélehtub¨;Bal´brisæanénskmµPaBGPivD¿n*nana. sMrbsMrYlkar

garrbs´sæab&nTaMgenHCamYyniglMdab´nanarbs´rdðaPi:lrYmTaMg

kMritshKmn*mUldðanpgEdr.

BRgwgßbeg,Inel|]nénkarbeg,ItRbB&nÆc|ab´mYyEdlmanPaBesrIBI«TiÆ

BlmkBIxageRkA ehIyRtUvebIkcMhrdl´saZarN;Cn.

Gnusasn*sMrab´mRnIþzñak´mUldðan

RtUvebþC\acitþkñúgkareZIVeGaymantMlaPaBenAkñúgkarRbtibtiþkarepSg>

nigebIkcMhrBt(mannanadl´saZarN;Cn‘GMBIOkasnanasMrab´kar

42

cUlrYm zvikarnigesckþIsMerccitþGPivD¿n*TaMgLay’CaGtiæPaBcMbg

mYy.

kMnt´nUvRKYsarßRkumTaMgLayenAkñúgshKmn*EdlmankarlM:kkñúg

karcUlrYmenAkñúgdMeNIrkarBieRKaHeyabl´nanaehIyRtUvRbwgERbgsM

rYlya¨gNaedIm|IeGayBYkeK:ncUlrYm.

Gnusasn*sMrab´shKmn*

RtUvTamTarkarTTYlxusRtUvBItMNagrdðaPi:lmUldðanTaMgLay.

RbmUlpþúMKñaedIm|IbeJ©jsMelgéneKalbMngrYmTaMgLaysMrab´kar

GPivD¿n*mUldðan.

kMnt´nUvRKYsarßRkumTaMgLayenAkñúgshKmn*EdlmankarlM:kkñúg

karcUlrYmenAkñúgdMeNIrkarBieRKaHeyabl´nanaehIyRtUvRbwgERbgsM

rYlya¨gNaedIm|IeGayBYkeK:ncUlrYm.

beg,ItnigKaMRTynþkarnanasMrab´karRtYtBinitüya¨gÉkraCüBIPaKITIbI

eTAelIGMeBIBukrlYyTak´TgnigbrisæannigsMruHsMrYlnUvCMelaHBak´B&nÆ

nigZnZanZmµCati‘dUcCabNþajtMbn´TICMralrgTwkePø[gnana’ eTA

tamlTÆPaBEdlGaceZIVeTA:n.

CMrujkarpøas´bþÚrCaviC¢manCamYynigshKmn*epSg>eT[tEdlTak´

TgCamYybJØaZnZanZmµCatiTaMgLayehIyEdlCakarRBYy:rmÖrYm

énshKmn*.

Gnusasn*sMrab´Gñkpþl´CMnYynigGg<karGnþrCati

RtUvpþl´vK<bNþúHbNþaldl´emZavInigecARkmTaMgLayehIyRtUvKaMRT

karbeg,ItRkumc|ab´sMrab´plRbeyaCn*saZarN;TaMgLayenAkñúgkarGnu

vtþn*énc|ab´brisæan.

43

KaMRTkarbeg,IncMeNHdwgvis&yc|ab´enAkñúgshKmn*nana CaBiess

epþateTAelIsiTiÆnanaEdlBak´B&nÆCamYynigkareRbIR:s´ZnZanZmµ-

Cati.

KaMRTnUvkarGPivD¿n*ynþkarnanasMrab´dMeNaHRsayCMelaHedayPaKI

TIbIehIynigkic©shRbtibtiþkarGnþryutþaZikar dUcCabNþajtMbn´

TICMralrgTwkePø[gTaMgLayCaedIm.

KaMRTvK<bNþúHbNþalnigkarelIkkMBs´karyl´dwgnanasMrab´RbCa

BlrdðTak´TgnigbJØaeyndWrnigviZIsaRsþénkarcUlrYmCasaZarN;

nana.

pþl´mUlniZieTAdl´mUldðanedIm|IeGaydMeNIrkarénkareZIVesckþIsMerc

citþrbs´GñktMNagnanaeGaymanRbsiTiÆPaB.

KaMRTkarBRgwgénsæab&nTaMgLaysMrab´karRKb´RKgnigkarRtYtBinitü

brisæanehIynigCMelaHZnZannanaenAelImaRtdðanRbB&nÆeGkULÚsIu.

Gnusasn*sMrab´sklviTüal&ynigGg<karRsavRCav

bnþeZIVkarvaytMélén«TiÆBlkMEnTMrg´vimCÄkarelIbJØaCIvPaBrs´enA

rbs´mUldðannigRbB&nÆeGkULÚsIuTaMgLay.

RtUveZIVkarCamYyRbCaCnmUldðanedIm|IGPivD¿n*ktþacgÁúlbgØajnana

én«TiÆBlbrisæannigsg<mEdl:nmkBIkarpøas´bþÚreKalneya:y

nigsæab&nTaMgLay ehIyEdlGaceKykeTAeRbIsMrab´karRtYtBinitü

d*yUrGEgVg.

44

esckþIbriyaybEnæm

niymn&yénvimCÄkar*

vimCÄkar KWsMedAeTAelITegVINamYyEdlrdðaPi:lkNþalepÞrGMNacnanaeTA

dl´GñkedIrtYnaTInigsæab&nenAzñak´eRkameTAtamfananuRkmrdð:lneya:yzñak´

eRkam‘óTaç Mawhood, 1983; Smith, 1985’. eyIgeRbIBaküVvimCÄkarCaBaküsMxan´cMbg

Edl:nrab´bJ©Úlral´TMrg´TaMgGs´dUcEdl:nBiBN(naenATIenH.

vimCÄkarneya:yßvimCÄkarRbCaZibetyü KWekIteLIgenAeBlEdlGMnacnigZn

ZanTaMgLayRtUv:nepÞreTAdl´GñktMnagGaC\aZrnanaEdlmankarTTYlxusRtUvBI

elIcuHeRkamcMeBaHRbCaCnmUldðan‘óTaç Crook nig Manor, 1998; Manor 1999; Agrawal

nig Ribot, 1999’. edaykarGnuvtþn* GaC\aZrmUldðanTaMgLayTTYl:nsiTiÆGMnac

kñúgkareZIVc|ab´ßkarbeg,IteKalkarN*nana--enAkñúgbJ¦tiEdl:nkMrit.

shvimCÄkarßvimCÄkarrdð:l Bak´B&nÆnigkarepÞrénGMNaceTAdl´saxamUldðan

nanaénrdðkarkNþal dUcCaGnuextþ Gñkrdð:l ßbNþajPñak´garRksYgbec©k-

eTs‘óTaç Mawhood, 1983’. KNkmµkarTTYlxusRtUvBIeRkameLIgelITaMgenHKWRtUv

EtgtaMgrdð:lmUldðanEdlCaGñkpSBVpSayeGayrdðkarkNþal.

kareZIVvimCÄkarsareBIBnÆ KWCakareZIVvimCÄkarEpñkxagzvikarnigGMnacénkarbeg,In

R:k´cMnUlnana EdlRtUv:nkMnt´edayGñkviPaKTaMgLayzaCaTMrg´edayELkmYy

énvimCÄkar‘óTaç Wunsch nig Olowun, 1995; Manor, 1999; Crook nig Manor, 1998’. b¨uEnþ

eTaHCakarepÞrsareBIBnÆmansar;sMxan´k*edayk*BYkeKbg,beg,ItnUvsmasZatukat´

TTwgmYy TaMgshvimCÄkarnigTaMgkareZIVvimCÄkarneya:yCaCagRbePTeday

ELkmYyeT[t ‘óçOyugi, 2000; Agrawal nig Ribot, 1999’.

ÉkCnUbnIykmµ KWCakarepÞrGMNacCaGciéRnþy*eTAeGayGg<PaBEdlminEmnCardð

karNamYy rYmTaMgbuK<lnana saCIvkmµnana Gg<karminEmnrdðaPi:lnana

45

.l. eTaHbICaÉkCnUbnIykmµEtgEtGnuvtþn*enAkñúgnamCakareZIVvimCÄkar b¨uEnþva

minEmnCaTMrg´mYyénkareZIVvimCÄkarenaHeT‘Agrawal nig Ribot, 1999’.

shRKb´RKg KWsMedAeTAdl´karbeg,IteKalkarN*nigkarer[bcMTaMgLaykñúgkar

RKb´RKgZnZanZmµCatiEdlpSMeLIgedayshvimCÄkarnigÉkCnUbnIykmµ. sh

RKb´RKgenHekItmaneLIgedaymanKN;kmµkarmYyEdlmanlk¡N;Bak´kNþal

CakarEtgtaMgnigBak´kNþaleT[tCakare:Heqñat. karbriyayGMBIshRKb´RKg

KWCakarer[bcMEbgEckGMNac rvagExSbNþajRksYgTaMgLayEdlmankarTTYl

xusRtUvreb[bBIelIcuHeRkamnigGñktMNagPUmißGñkeRbIR:s´ZnZanEdlmankar

TTYlxusRtUvreb[bBIeRkameLIgeTAelI.

* edayelIkElgEpñkcugeRkayenH niymn&yTaMgenHKW:ndkRsg´ecjBI ²kar

kMnt´vimCÄkar³ eday Jesse C. Ribot, Edl:ner[bcMeLIgsMrab´snñisiTsþIBIkar

eZIVvimCÄkarnigbrisæanenA Bellagio, RbeTsGIutalI ExkumÖ;2002.

esckþIEzøgGMNrKuN

shniBnÆénr:ykarN*enH:ner[bcMcgRkglTÆplnana rYmTaMgkareZIV

viPaKtamtMbn´ ehIyeyIgsUmEzøgGMNrKuNcMeBaHkic©RbwgERbgEdlmantMél

minGackat´ézø:nrbs´RkumnanaEdl:nplitecjnUvr:ykarN*krNIsikSa

enH. GñkniBnÆeyIgx\úMsUmTTYlxusRtUvTaMgRsugsMrab´karbkERbBIRbPBnana

kñúgkareZIVsMeyaKenAkñúgtMbn´.

xageRkamenHKWCabJ¢IeQµaHénGñkRsavRCav REPSI Edl:nrYmcMEnkenA

kñúgkrNIsikSaTaMgGs´. extþEj¨ Gan ev[tNam; Tran Duc Vien, Pham Thi Huong, Nguyen Thi Bich Yen, Nguyen Thi Phuong Mai, Dinh Hai Van, Nguyen Thu Ha sklviTüal&yksikmµRkughaNUy. extþPU zU ev[tNam; Nguyen Quang

Dung,kmµviZIGPivD¿n*CnbTtMbn´PñMev[tNam-s)uyEGd ; Do Thi Phuong Thao,

TIRbwkSaÉkraCü ;Bent Jørgensen nig Cecilia Bergstedt, saklviTüal&yeKaZineb)IK

extþZY eZ[nhU ev[tNam; Le Van An nig Le Quang Bao, saklviTüal&yksi

kmµnigruk¡aRbmaj´ Hue nig Malin Beckman, saklviTüal&y viTüasaRsþksikmµ

46

RbeTss)uyEGd. extþda Lak´ ev[tNam; Trinh Truong Giang, Hoang Huu Cai, Dang Tranh Ha, Vo Van Thoan, Le Quang Thong, Nguyen Duc Binh, Tran Van My, ral´saklviTüal&yksikmµnigruk¡aRbmaj´ Thu Duc; and Alia Ahmad, viTüasæan

NtdIksMrab´karsikSaGasIu. extþlYg R::g Lav; Sophab Khoungvichit, Sithong Thongmanivong, Boun Oum Siripoldej, Kaenchanh Sinsamphanh, Latsamy Chanthalangsy, nig Chanda Vongsombat ral´saklviTüal&yCatiénRbeTsLav.

extþrtn;KIrI km¬úCa; Sith Sam Ath GñkRsavRCavkm¬úCaedIm|IGPivD¿n*; Joankim Ojendal,

Malin Hasselskog, and Mana Lilja, saklviTüal&yeKaZineb)IK; nig Pia Wallgren

TIRbwkSaÉkraCü. extþyun Nan cin; Zuo TingsaklviTüal&yksikmµcin; Xu

Jianchu; mCÄmNÐlsMrab´CIvsaRsþcMruHnigcMeNHdwgGenþaRKam nig Yang Yongping,

viTüasæanyunNanénviTüasaRsþsg<m. extþeQ[gém¨ éz; Chanyuth TaepaGg<kar

CARE RbeTséz; nig David Thomas, mCÄmNÐlGnþrCatisMrab´karRsavRCavksi

ruk¡kmµ (ICRAF).

eyIgsUmEzøgGMNrKuNeTAdl´ZnZanmnusSdUcmanenAxageRkamenHsMrab´

karEnnaMnigkarKaMRTrbs´BYkeK; Frances Seymournig Fredrich Kahrl, WRInig David

ThomasnigbuK<likrbs´ ICRAF-eQ[gém¨. GrKuNpgEdrdl´GñkBinitüEksMrYl

TaMgLayEdlenAkñúgmCÄmNÐlZnZanBiPBelak (WRI) rYmman Anthony Janetos,

Crescencia Maurer, Jesse Ribot, nig Patricia Zurita; nigGñkEksMrYlEdlenAxageRkA

Jake Brunner, Jeff Fox, Mingsarn Kaosa-ard, nig Geraldine Zwack .

kargarTaMgenHnwgminGacekItecj:neTRbsinebIKµanCMnYyzvikard*sb|úrs

énTIPñak´garshRbtibtiþkarGPivD¿n*GnþrCatis)uyEGd(SIDA)RksYgkarbreTsén

raCaNacRkhULg´ RksYgkarbreTsénraCaNacRkdaNWma¨k, the Ford Foundation-

Beijingnig the Rockefeller Foundation .

esckþIdkRsg´énkargar

Agrawal, Arun nig Jesse C. Ribot, 1999, ²karTTYlxusRtUvenAkñúgkareZIVvimCÄkar;

Rkbx&NÐmYyénkrNIsikSaGasIuxagt|ÚgnigGaRhiVcxaglic³ Tinanub|vtiþéntMbn´

GPivD¿n*TaMgLay 33‘4’;473-502.

47

Beckman, Malin, Le Van An, nig Le Quang Bao. 2002. karrs´enACamYynigTwkCMnn´;

karRbQmmuxnigyuTÆsaRsþénkarbnSaMrbs´RkumRKYsarnigsæab&nmUldðannana

enAPUmiPaKkNþal ev[tNam. r:ykarN* SEI/REPSI elx5 TIRkugsþúkxum;

viTüasæanbrisæanénTIRkugsþúkxum.

Brettall, Anna. 2001.²CMelaHbrisæannananigc|ab´esvakmµsaZarN; ; GtItnig

bc©úb|nñ³ Qutén brisæanRbeTscin elx4.

Crook, Richard C. and James Manor. 1998. RbCaZibetyünigkareZIVvimCÄkarenAkñúgtMbn´

GasIuxagt|ÚgnigGaRhiVcxaglic; karcUlrYm karTTYlxusRtUvnigkarGnuvtþn*

tYnaTI. Cambridge: Cambridge University Press. Jahiel, Abigail.1998.²Gg<karkarBarbrisæanenAkñúgRbeTscin³ RbwtþibRt&RbcaMRtImas

cin elx156;757-787.

Jørgensen, Bent D., Cecilia Bergstedt, Nguyen Quang Dung, nig Do Thi Phuong Tha.2001. dMeNIreLIgPñMmYy;kareZIVvimCÄkarnig karRKb´RKgZnZanZmµCatienAextþPUzU

tMbn´x¬g´rabPaKxageCIgénev[tNam. r:ykarN* SEI/REPSI elx 3 TIRkug

sþúkxum; viTüasæanbrisæanénTIRkugsþúkxum.

Mawhood, Philip.1983. rdðaPi:lmUldðanenARbeTskMBugGPivD¿n*. Chicester: John

Wiley. Öjendal, Joankim. Malin Hasselskog, Mona Lilja, Sith Sam Ath, Pia Wallgren.2001. karepþateTAelIGnaZibetyü; vimCÄkarnigkarRKb´RKgZnZanZmµCatienAkñúg

extþrtn;KIrI tMbn´x¬g´rabRbeTskm¬úCa.r:ykarN* SEI/REPSI elx2 TIRkug

sþúkxum; viTüasæanbrisæanénTIRkugsþúkxum.

Oyugi, Walter O.200. ²kareZIVvimCÄkarsMrab´GPi:lkic©lÁnigkarGPivD¿n*³ kic©

BiPakSakarGPivD¿n*tMbn´ 21‘1’;3-22.

48

Wunsch, James S. nig Dele Olowu. 1995. karbraC&yénrdðkarmCÄwm; sæab&nTaMgLay

nigGPi:lkic©edayxøÜnÉgenAGaRhiVc. San Francisco: Institute for Contremporary

Studies Press.

sMrab´KnÆnieTÞsd*eBjeljmYy sUmemtþaemIlelIr:ykarN*TaMgmUlénÉksar

enH.

49

1 RbeTsPUmaKWBMu:nbJ©ÚlkñúgkarsikSarbs´eyIgenHeT EteTaHCaya¨gNakarBinitü

Bic©&yd*eBjeljmYyéntMbn´GasIuGaeKñy*dIeKaKKYrEtbJ©ÚlRbeTsPUmapgEdr. 2 KWEpÁkeTAelIr:ykarN* WRI sþIBI brisæan CivPaBrs´enAnigsæab&nmUldðanTaMgLay

‘77 TMB(r’eday Mairi Dupar nig Nathan Badenoch CamYynig Dang Thanh Ha, Hoang Huu Cai,

Le Van An, Nguyen Quang Dung, Pham Thi Huong, Sith Sam Ath, Tran Duc Vien and Zuo Ting. vasIunetan

DC: viTüasæanZnZanBiPBelak 2002. 5 vak*:nbgØajeday Robert Keohance enAviTüasæanZnZanBiPBelak23mkra2002. 6 dUc:nBN(naenAkñúgGkSrsaRsþd*ZMsþIGMBIvimCÄkarsareBIBnÆrbs´RbeTscin EdlCasar

ZatumYyénkMENTMrg´d*ZMTUlay. sMrab´kareRCIserIsÉksareyag sUmemIlvK<esckþIdk

Rsg´énkargarkñúgÉksarenH. 8 TMnak´TMngCabuK<lCamYy Mingsarn Kaosa-ard, kumÖ; 2002. emIlpgEdreTAelI The

Economist, ²ral´vtæúEdlKYrBicarNa; rdðZmµnujénRbeTsézRKbdNþb´esIÞrEtral´yza

PaB³ nig ²reb[brbbzµImYy; rdðZmµnujstvtür*TI16rbs´ézpþl´nUvkarEnnaMd*«tex¢aH

edIm|IesærPaBnigPaBruger]g³ 2mina2002. 9 KMeragkat´bnæyPaBRkIRkéntMbn´PñMenAPaKxageCIg Edlshkarpþl´mUlniZiedayZna

KarBiPBelaknigRksYgkic©karGPivD¿n*GnþrCatiénraCaNacRkGg´eKøs(DFID), KWCa²KMerag

vimCÄkarBhuPaKIedIm|ICYydl´RbCaCnRkIRkenACnbTRbEhl1lannak´‘85PaKryénRb

CaCnTaMgenHKWCaCnCatiPaKtic’enAkñúgtMbn´d*RkIRkbMputrbs´ev[tNam tamry;karvi

nieyaKTunnanaeTAelIpøÚvzñl´nigTIpSar ZarasaRsþnigkarp<t´p<g´Twk suxPaBnigkarGb´rMCa

mUldðannigkarGPivD¿n*shKmn*³ snñisiTÆBt(manrbs´ZnaKarBiPBelak ²RbeTsev[t

Nam;ZnaKarBiPBelakKUsbJ¢ak´GMBIkarKaMRTedayGnum&tKMeragkarkat´bnæyPaBRkIRk

zµI³ No.2002/117/EAP, 25 October 2001. 11 kic©sMPasn*CamYy Chanyuth Taepa,30viciäkar2001. 12 kic©sMPasn*CamYy Chanyuth Taepa,30viciäkar2001. 13 Souphab Khoungvichit, Sithong Thongmanivong, Nathan Badenoch et al., kargarenAmUldðan extþlYg

R::g Exvicäikar2000. 14 karbgØajeday Zuo Ting, REPSI sMenrsMrab´sik¡asalasþIBIvimCÄkar Exkk,da2001

extþeQ[gém¨ RbeTséz.