Büro çalışanlarında kas iskelet sistemi sorunları

Doç Dr Mustafa Akif SARIYILDIZ

Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi

Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD

2014

İşe bağlı kas iskelet sistemi hastalıkları (İKİH)

• İşyerinde işe bağlı aktiviteler sırasında ortaya

çıkan kas iskelet sistemi hastalıkları ülkelerin endüstrileşmesiyle birlikte hızla artmıştır

• İKİH:

– iş verimliliğinde azalmanın

– iş gücü kayıplarının ve

– işe bağlı sakatlıkların

önde gelen nedenlerindendir !!

• Pek çok gelişmiş ülkede İKİH’ a bağlı maliyet artışları nedeni ile etkin korunma politikaları oluşturulmuştur

• Bel-boyun ağrıları, karpal tünel sendromu, impingement sendromu ve diğer tendon sinir patolojileri meslek hastalığı olarak sınıflandırılmaktadır

• İKİH özellikle kas, tendon, ligamanlar, sinir doku başta olmak üzere kıkırdak ve eklemleri de etkileyebilir

İKİH- Semptomlar

• Sonuç olarak: Bel, boyun, omuz, dirsek, el bileği, eller sıklıkla etkilenir

• Başlıca semptomlar: ağrı, uyuşukluk, karıncalanma, his kaybı, şişlik, yorgunluktur

İKİH risk faktörleri

• Ağır kaldırma veya taşıma

• Tekrarlayıcı zorlu aktivite

• Titreşim gerektiren işler

• Yanlış-kötü pozisyonda iş yapma

• Ergonomik olmayan cihazlar

• Organizasyon bozukluğu

• Aşırı kilo, sigara, yaş kadın cinsiyet riski artıran diğer faktörler

İKİH temel patoloji

• İKİH’te temel patoloji: yıllar içerisinde biriken ‘kümülatif mikrotravmadır’

• Risk faktörlerinne bağlı (mikrotravma) lokal kan akımında azalma, Oksijenizasyon bozulur, Laktik asit artar, Sonuç; kas yorgunluğu

• İşe bağlı olarak meydana gelen fiziksel ve psikososyal faktörlerin temel rolü olduğu düşünülmektedir

• Birden fazla risk faktörü bozulmayı hızlandırır

İKİH’ten korunma

• Ofiste risk değerlendirmesi

• Çalışanların hastalık hakkında bilgilendirilmesi

• Uygulamalar hakkında takip ve geri bildirim

• Tüm çalışanlar katılımcı rol almalıdır

• Ofis ortamında ergonomik yaklaşım

Ergonomik yaklaşım

Ergo; iş Nomos: Bilim

Ergonomi; insanın davranışsal, biyolojik, biyomekanik ve antropometrik özelliklerini inceleyerek bunlara uygun yaşama ve çalışma ortamları oluşturmayı amaçlar

– İşyeri tasarımı

– Çalışan ekipman etkileşimi

– Kişisel özellikler

– İş organizasyonu ve yasal gereklilikler

Hızlı maruziyet değerlendirme

• İstanbul Tıp Fakültesi tarafından geliştirilmiştir

• Kas iskelet problemi olabilecek en fazla risk altında olan dört temel vücut bölgesinin risk maruziyetini değerlendirerek korumayı amaçlar

– Bel

– Boyun

– Omuz-kol

– El-el bileği

Büro Çalışanlarında Sık Karşılaşılan Kas İskelet Sistemi Hastalıkları

Bel-boyun (omurga) ağrıları

• En sık görülen kas iskelet sistemi problemi

• Bilgisayar kullanımı sırasında tekrarlamalı hareketlere, boyun ve belin kötü pozisyonlamasına ve iş ortamının yetersiz ergonomik koşullarına bağlı olarak gelişir

• Çalışanlara doğru kaldırma pozisyonları öğretilmeli

Omurga

• Destek amaçlı, omuriliği korur

• Dönme, eğilme ve esneklik sağlar

• Yaralanma çoğu zaman birikici travmanın bir sonucudur

• Bilgisayar kullananların yarısından fazlası kas iskelet hastalığı ile ilgili yakınmalar bildirmektedir

Doğru oturma

• Uygun Sandalye seçimi: ileri geri gidebilmeli, 360 ° dönebilmeli, bel-sırt desteği olmalı

• Monitör, Klavye, Fare

• Masa

• Baş omuzlar üzerinde dengeli

• Omuzlar gevşek, önde değil

• Ön kol ve uyluk zemine paralel, üst kol ve alt bacakla 90° açıda olmalıdır

• Ayaklar yerde veya ayak

desteğinde rahat yerleşmiş,

• Bel destekli

• Bacakların arkası destekli

• Kol destekleri omuzu ve kolları

destekler pozisyonda

Ağırlığı Belinizle Değil

Bacaklarınızla Kaldırın

Ağırlık Taşıma

Üst Beden Üst Beden

Obje Obje Diske binen yük

Diske binen yük

Bel kasları Bel kasları

Günlük Yaşam Aktivitelerinin

Düzenlenmesi

Taşıma ve itme pozisyonları

Miyofasial ağrı sendromu

- Her yaş ve cinsde görülmekle birlikte

- Genç-orta yaş kadınlarda sık

- Kas içerisinde kan akımı bozulmuş, fibröz bantlarla seyreder, şiddetli ağrı temel yakınmadır

• Lokal ağrı ve yaygın sertlik, tutukluk, uyuşma

• Gergin bant

• Palpe edildiğinde hissedilen tetik nokta

• Psikososyal fonksiyon bozukluğu

İmpingement Sendromu

• Omuzun 90° abduksiyonda ve daha yukarıda çalıştırılması ile supraspinatus tendonunun kronik zorlanması ve omuz ağrısı

– Kolu yukarıya kaldırırken ağrı

– Omuz üzerine yatamama

İmpingement sendromu (SAS)

• Humerus başı ile korokoakromial ark arasında, supraspinatus tendonu, bisipital tendon ve subakromial bursanın sıkışması ve inflamasyonu

Çeşitli teoriler öne sürülmüş

Vasküler ? Kritik zon, avasküler

Dejeneratif ?

Travmatik ?

Mekanik ?

Lateral epikondilit

• El bileği dorsifleksörlerinin yapıştığı lateral epikondilde, devam eden zorlanma sonucu oluşan inflamasyon

• El bileği dorsifleksiyonda dirence karşı uzun süre iş yaptığında oluşur

• Lateral epikondil presyonla hassastır, dirence karşı el bileği dorsifleksiyonu ağrılıdır

Medial epikondilit

• El bileği palmar fleksörlerinin yapıştığı medial epikondilin uzun süre zorlanması

• Aşırı yük taşımak ve el bileğini palmar fleksiyonda tutan hareketler

• Golfçü dirseği olarak da bilinir

Karpal tünel sendromu El bileğinde median sinir sıkışır

• Karpal tünel sendromu bilek kanalı sendromu olarak da bilinir – El bileğini uzun süre zorlayan aktivitelerle meydana gelir

• N. Medianus’un karpal tünel içinde sıkışması,

• Tünelin tavanını lig. carpi transversum, tabanını el bileği kemikleri oluşturur

• İçinden parmakların yüzeyel ve derin fleksörleri, n.medianus geçer

• İdiopatik olduğunda- postmenapozal kadınlarda sık

• Gebelik, hipotiroidi, RA, kristal artropatilerinde daha çabuk gelişir

Karpal tünel sendromu- semptomlar

• İlk 3.5 parmakta uyuşma, ağrı

• Ağrı gece fazla, uykudan uyandırabilir

• Opponens pollisis ve abduktor pollisis brevis kaslarında güçsüzlük- tenar atrofi

• Tinnel testi, Phalen testi (+)

Ofis ortamında Ergonomik düzenlemeler

Monitör Pozisyonu

• Direkt olarak karşınızda

• Bel dik pozisyonda (bel desteği ile sağlanabilir), boyun orta hatta

• Klavye gövdeden kol uzunluğu kadar uzakta

• Monitörün üstü göz hizasında veya hafif aşağıda

El bileği pozisyonu

• El bileği düz, sağa ya da sola deviasyon olmamalı...

Klavye

• Nötral pozisyonda duruşu kolaylaştıracak şekilde dizayn edilmiş olmalı

Mouse • Klavye ile aynı seviyede ve

gövdeye aynı mesafede olmalı

• Bilek düz bir çizgide olmalı

• Bilekten sağa sola fazla bükülmemeli

• Yeni mouse’lar işaret parmağını daha az zorlar

• Bilek desteği

– Kullanılmalı, • İstirahatte,

• Yumuşak, jel kıvamında olmalı

Diğer aksesuarlar

• Döküman taşıyıcı

– Monitöre monte edilebilmeli

Diğer aksesuarlar

Ayak destekleri

Primer tedavi

– İşe alınma öncesi tarama

– İşyerinin çalışana uygun tasarlanması

– Doğru vücut mekaniklerinin kullanımı ile çalışma tekniklerinin öğretilmesi

Sekonder tedavi

– Fizik tedavi

– Aerobik egzersizler

– Aquaterapi

– Bireysel danışmanlık

Ofis Egzersizleri

• Fleksibiliteyi korumak ve gücü arttırmak için günlük düzenli yapılmalı

• Ağrı oluşturmamalı

• Bilinen bir patoloji varsa önce o tedavi edilmeli

Top sıkma

• Lastik top yavaşça sıklıp 10 saniye tutulur, gevşetilir, 8-10 kez tekrarlanır

El bileği germe

• Yumruk yapılır

• Yavaşca fleksiyon ve ekstansiyona getirilir

• 8-10 kez tekrarlanır

Omuz kaydırma

• Pelvik tilt pozisyonu alınır

• Yavaşca omuzlar geriye çekilir

• Yavaşca öne getirilir

• 8-10 kez tekrarlanır

Omuz çevirme

• Pelvik tilt pozisyonu alınır

• Omuzlar yavaşca öne ve arkaya çevrilir, 8- 10 kez tekrarlanır

Omuz silkme

• Pelvik tilt pozisyonu alınır

• Omuzlar yavaşca kulağa kadar kaldırılır

• Yavaşca indirilir

• 8-10 kez tekrarlanır

Kol çevirme

• Pelvik tilt pozisyonu alınır

• Kollar omuzdan 90° abduksiyona getiriir

• Öne ve arkaya 8-10 kez çevrilir

Bilek çevirme

• 8-10 kez el, bilekten yuvarlaklar yaparak çevrilir

• Hareket ters yönde tekrarlanır

Dua etme pozisyonu

• Eller karşı karşıya getirilir

• Birbirine doğru hafifçe ittirilir

• 5’e sayana kadar tutulur

• 5 kez tekrarlanır

Parmak açma, kapama

• Parmaklarınızı yavaşca gerin

• Yumruk yapın

• Hareketi 8-10 kez yapın

El bileği fleksiyon, ekstansiyon

• El nötral pozisyonda yavaşca el bileğinden fleksiyon, ekstansiyon yapın

• Hareketi 8-10 kez tekrarlayın

Pektoral germe egzersizleri

Gövde egzersizleri

Sırt üstü düz olarak yatın

Bir dizi kıvırın

Diğer bacağı düz olarak kalçadan kaldırın

Ayak bileğini fleksiyona getirerek kası gerin

10 saniye tutun 5 kere tekrarlayın

Hamstring germe egzersizleri Pelvik Tilt egzersizleri

Sırt üstü düz olarak yatın Dizleri kıvırarak ayakları yere basın

Karını içeriye çekip 10 saniye tutun,

hareketi 5 kere tekrarlayın

Sırt ekstansör germe

Eller göğüste yüzüstü yatın

• Omuzları yukarıya kaldırın

• 10 saniye tutun

• 5 kere tekrarlayın

Çapraz kol-bacak egzersizleri

Kaynaklar

• Kas İskelet Sistemi Hastalıklarında Risk Değerlendirme Rehberi/ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; Mayıs 2007, Ankara

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı http://www.csgb.gov.tr

• İş sağlığı ve güvenliği genel müdürlüğü http://www.isggm.gov.tr

• http://www.ergonomistanbul.com

• http://itf.istanbul.edu.tr/fiziktedavi, Çalışanlarda kas iskelet sistemi yakınmaları, Ayşegül Ketenci