Budunost nae obale je u pitanju, osmislimo je pametno...

Program integralnog upravljanja obalnim podrujem Crne Gore

C R N A G O R A

M I N I S TA R S T V O O D R I V O G R A Z V O J AI T U R I Z M A

Obale mora su oduvijek bile privlana podruja za naseljavanje i razvoj ljudskih aktivnosti.

Iako neveliko po zahvatu i duini obalne linije, cr-nogorsko primorje je bogato prirodnim raznovrsno-stima i nasleem iz dinamine prolosti kao prostor koji se nalazi na razmeu civilizacija.

Istorijski tok je uslovio da je ovaj prostor rijetko i kratkotrajno pripadao jednoj dravi i istom drutve-nom i kulturnom sistemu. Otuda uoljiva raznovrs-nost tradicije, kulture, naina korienja prostora pa i organizacije djelatnosi i ukupnog razvoja.

Ubrzana urbanizacija poslije II svjetskog rata i na-roito dinamian razvoj turizma od 60-tih godina uslovili su migracije stanovnitva ka obali iz konti-nentalnog dijela Crne Gore, uz redistribuciju unutar same regije sa naputanjem sela u zaleu i preko-mjernom koncentracijom u pojedinim naseljima i zonama uz more.

Opta drutvena kriza s kraja prolog vijeka blieg i ireg okruenja na primorske lokacije rezultirale su nekontrolisanom gradnjom i prenamjenom prostora poljoprivrednih i turistikih zona i lokacija u gra-evinsko zemljite sa objektima neproduktivne namjene kue za odmor. Istorvremeno su zamrle neke tradicionalne djelatnosti Primorja kao poljo-privreda, pomorstvo i sl.

U prostoru su izgarene itave zone sa podstan-dardnom opremljenou infrastrukturom i komu-nalnomopremom, nerijetko je naruen ambijent. Sezonski karakter djelatnosti sa vistrukim poveanjem broja korisnika prostora generie itav niz problema u organizaciji i funkcionisanju javnih servisa, pre-zauzetost plaa kao osnovnog turistikog resursa i ekoloki problemi su ograniavajui faktori u do-stizanju odrivog razvoja turizma.

S druge strane, podjela nadlenosti izmeu razli-itih nivoa vlasti (lokalne i dravne) i veeg broja resornih organa i drugih subjekata, esto umanjuje ekasnost u uspostavljanju reda i normalnom funk-cionisanju na ukupnom prostoru.

Ogranieni unutranji investicioni izvori ne omo-guavaju valorizaciju atraktivnog prostora kao vi-sokokvalitetne turistike regije. Nedostatak vizije pretoene u jasna i dosledna planska i razvojna opredjeljenja ohrabruje individualne, neusmjerene akcije koje mogu trajno umanjiti razvojne mogu-nosti nae obale.

Izuzetan porast interesovanja stranih investitora i privatnih lica za lokacije u obalnom podruju izazvao je bum na tritu nekretnina (naroito u periodu 2007-2009), to je kljuni razvojni iza-zov koji nudi ansu da se kroz njihovu kontrolu i usmjerenje realizuju kapitalni turistiki sadraji, a u suprotnom prijeti da se prostor nekontrolisano do kraja izraubuje.

Sve ovo uslovljava potrebu osmiljavanja i utvri-vanja jedinstvene strategije integralnog upravljanja obalnim podrujem koja e posluiti nadlenim or-ganima da usklade sopstvene aktivnosti u domenuupravljanja ovim prostorom.

S obzirom da je obalno podruje Crne Gore podruje sa visokim razvojnim potencijalom i sloenim odnosima izmeu ljudskih aktiv-nosti i prirodne okoline, kao i naglaenim pritiskom na prirodne resurse, pokrenut je projekat CAMP CG sa ciljem ouvanja ra-zvojnog potencijala, prije svega kroz ou-vanje osnovnih resursa prostora i kvaliteta prirodnog i izgraenog okruenja. Imajui u vidu znaaj prostornog obuhvata projekta, potrebno je osigurati integralan pristup u pla-niranju i upravljanju obalnim podrujem.

Integralno upravljanje obalnim podrujem

Odluka o realizaciji Programa integralnog upravljanja obalnim podrujem Crne Gore

C A M P C GNa zahtjev Vlade Crna Gora, ugovorne stra-ne konvencije iz Barselone odobrile su odluku o realizaciji Programa upravljanje obalnim podrujem (CAMP) za Crnu Goru na svom 14. redovnom sastanku odranom od 8. do 11. decembra 2005. godine u Portorou, Sloveni-ja. Odluka o zapoinjanju realizacije projek-ta CAMP Crna Gora usvojena je na sastanku u Splitu 18. i 19. decembra 2006. godine. Stu-dija izvodljivosti pripremljena je u periodu od decembra 2007. do maja 2008. godine.

Ministarstvo odrivog razvoja i turizma (MRT), u ulozi Nacionalnog koordinatoraza CAMP Crna Gora i glavne dravne agencije, vrie ukupni nadzor nad svim projektnim aktivnostima u zemlji i aktivnostima koje sprovode nacio-nalni uesnici, u saradnji sa Mediteranskim akcionim planom.

Jedinica za koordinaciju Mediteranskog ak-cionog plana (MEDU) vodie i nadzirati re-alizaciju Projekta na optem nivou. Centar regionalnih aktivnosti Programa prioritetnih akcija, kao Centar za sprovoenje Projekta, bie odgovoran za koordinaciju, usmjera-vanje i sprovoenje Projekta, u saradnji sa crnogorskim nacionalnim i lokalnim vlasti-ma. Centar regionalnih aktivnosti Programa prioritetnih akcija e takoe osigurati koor-dinaciju sa ostalim komponentama Medite-ranskog akcionog plana koje su ukljuene u Projekat, uz pomo Nacionalnog koordinato-ra Projekta. Konano, koordinirae i pripre-mu zavrnih dokumenata Projekta.

Ostale komponente Mediteranskog akcio-non plana ukljuene u Projekat - Centar regionalnih aktivnosti za posebno zatiena podruja, , Centar regionalnih aktivnosti za istiju proizvodnju i Program za procjenu (CP/RAC)i Program za kontrolu zagae-nja mora (MEDPOL), Centar regionalnih aktivnosti za informisanje i komunikaciju (INFO/RAC) doprinijee sprovoenju po-jedinih aktivnosti.

- Koordinator projekta - MAP- PAP/RAC- SPA/RAC tim lider- CP/RAC tim lider- MEDPOL tim lider

- Nacionalni koordinator projekta -- MORiT- Asistenti- UNDP CG- administrativna podrka

- Upravni odbor CAMPa- Savjetodavni odbor CAMPa- Nacionalni tim lideri i lanovi tima- Radne grupe

Insitucionalna organizacija za upravljanje CAMPom CG

Struktura projekta CAMP Crna GoraProjekat CAMP Crna Gora ukljuuje dvije komponente - horizontalne aktivnosti i individualne aktivnosti. Unutar tih komponenti, projektovan je skup aktivnosti (sa dijelom pod-aktivnosti). Projekat je strukturiran na sljedei nain.

A Horizontalne aktivnosti1. Koordinacija Projekta, integracija i distribucija rezultata

Glavni cilj je osigurati usklaenu, pravovremenu i ekonominu realizaciju Projekta u skladu sa Ugovorom o Projektu. Kroz ovu komponentu e biti realizovane brojne aktivnosti

2. Obuka / izgradnja kapaciteta

Kapacitet dravnih, a posebno lokalnih institucija, za sprovoenje politike UO i IUOP i sprovoenje inte-gralnog planiranja i upravljanja je slab. Kako bi se odgovorilo na postojee slabosti i nedostatak informacija/znanja, u okviru Projekta CAMP Crna Gora organizovae se niz obuka radi jaanja kapaciteta ljudskih resursa u lokalnim i dravnim upravama, planiranju, upravljanju prirodnim resursima, razvoju turizma i institucija za monitoring, kao i u privatnom sektoru (industrija, mala i srednja poduzea). Glavni cilj je poveanje kapaciteta razliitih institucija u pogledu razumijevanja, primijene i korienja razliitih instrumenata za odrivi razvoj integralnog upravljanja obalnim podrujem, putem prenoenja znanja i obuke.

3. Podizanje svijesti i uee graana

Opti nivo svijesti o vanosti IUOP moe se opisati kao nezadovoljavajui. Podaci o vrijednosti prirodnih resursa u obalnom podruju i potreba za upravljanjem tim vrijednostima na odriv nain ne prenose se javnosti na organizovan nain. Rezultati istraivanja i raspoloive informacije o prijetnjama od neodrivih razvojnih obrazaca nisu prisutni u javnosti u onoj mjeri koja bi mogla dovesti do promjene percepcije i po-naanja. Izuzetak od opisane situacije ine razni projekti koje sprovode specijalizovane ustanove i nevladine organizacije/ostale organizacije iz civilnog sektora.

Imajui sve ovo na umu, potrebno je Projekat CAMP Crna Gora pomogne u naporima za irenje informacija o vrijednostima i ranjivosti obalnog podruja, kao i promovisanju pristupa odrivog razvoja u iroj javnosti, dalje gradei na temelju nastojanja onih zainteresovanih strana koje ve rade na podizanju svijesti i uprav-ljanju obalnim podrujem.

nene a a a a a aktktktkktktktktktktktivivivivivivivivnonoststi i i i inddivivividududualalnene a a akktktktktktiivivivivivivnnnpopopopopopopopopopopopoddd-d-d-d-d-d-akakakakaktivnostiti).). P P P Projejekakat jeje strukukuktutututututututuriririririririrriririrrarararararrararan nn nti)ostososd-akd-ak

i.i.i.i. rararan n nrarannnnd-ad-ak ti

Priprema IUOP plana najznaajnija je aktiv-nost CAMPa Crne Gore. Paralelno sa Planom integralnog upravljanja obalnim podrujem ta-koe bie pripremljena Nacionalna strategije za IUOP. Nacionalna strategija i Plan o IUOP de-nisae niz dugoronih ciljeva, u periodu od 20 go-dina. IUOP plan bie mapa puta koja e podrati postizanje Strategije denisanjem kratkoronih akcija koje imaju za cilj realizaciju strategije u periodu od 3 do 6 godina. U izradi IUOP plana posebna panja e se posvetiti uspostavljanju participatornog procesa kako bi se omoguilo interaktivno uee relevantnih drutvenih ak-tera u obalnom podruju.

B Pojedinane aktivnosti

1. Podrka Strategiji/Planu IUOP i Prostornom planu za obalno podruje Crne Gore (PPOP)

1.1. Analiza implikacija primjene Protokola o IUOP na prostorno planiranje

Svrha ove aktivnosti bila je da se prui podrka Ministarstvu odrivog razvoja i turizma (MORT) u pro-cesu koji je rezltirao ratikacijom IUOP Protokola. Rezultati ove aktivnosti dalje e doprinijeti izradi Plana o integralnom upravljanju obalnim podrujem i Nacionalne strategije za integralno upravljanje obalnim podrujem.

1. 2 Priprema sektorskih osnovnih i referentnih (baseline) studija za odabrane podsisteme obalnog podruja

Kljuni cilj jeste da se obezbijedi ocjena odabranih obalnih podsistema (ukljuujui hidroloke, geomorfo-loke, hidrogeoloke, klimatske, ekoloke) i drutveno-ekonomskih elemenata na nain koji najvie odgovara potrebama prostornog planiranja i procesa izrade Strateke procjene uticaja na ivotnu sredinu. Ove ocjene e se koristiti za pripremu ocjene osjetljivosti/pogodnosti, kao dio IUOP plana iNacionalne strategije za IUOP. Uz to, ove ocjene doprinijee usaglaavanje PPOP sa planom IUOP koji se bazira na integraciji IUOP principa u PPOP. Rezultati ove aktivnosti su, izmeu ostalog:

- Studija biodiverziteta i zatite prirode;- Studija hidrologije, hidrogeologije i kvaliteta vode;- Studija rizika;- Ciljane socio-ekonomske analize;- Kriterijumi za izradu modela osjetljivosti;- Kartografski prikazi rezultata analize iprilog GIS bazi podaka kao rezlutat sprovedenih analiza

1.3 Procjena ugroenosti, atraktivnosti i pogodnosti obalnog podruja1.4 Inputi za prihvatni kapacitet obalnog podruja, naroito za kapacitete u sektoru razvoja turizma1.5 Preporuke za osnaivanje sistema upravljanja plaama u Crnoj Gori

1.6 Prilog GIS bazi podataka za obalno podruje sa pokazateljima koji e se koristiti za praenje obalnog podruja u buduem perioduKljuni cilj ove aktivnosti je doprinos stvaranju jedinstvene baze obalnih podataka, koja e biti koriena za potrebe aktivnosti PUOP-a, u izradi PPOP-a, ali i za sve budue projekte na obalnom podruju, posebno u kontekstu aktivnosti upravljanja obalnim podrujem, te izradi prostornih planova.

2. Postavljanje okvira IUOP

2.1. Prijedlog za postavljanje institucionalnog i zakonodavnog okvira za IUOP u obalnom podruju Crne Gore2.2. Preporuke za odabrane IUOP mjere, ukljuujui i elaboraciju zone odmaka sa pravilima za implemen-taciju/prilagoavanje2.3. Pomo pri sprovoenju principa IUOP Protokola u formulisanju zavrne verzije PPOP i Strateke pro-cjene uticaja na ivotnu sredinu (SEA)

3. Realizacija pilot projekta o testiranju primjene ekosistemskog pristupa (ECAP )u Boko-Kotor-skom zalivu sa posebnim osvrtom na unos nutrijenata iz difuznih izvora, vrednovanje ekosistema i zeleno preduzetnitvo.

Prostorni obu vat projektaProjekat CAMP Crna Gora pokriva itavo o alno podruje koje ine est primorskih optina - erceg ovi, Kotor, ivat, udva, ar i Ulcinj - ukupne povrine . km , sa povrinom unutranjih voda i teritorijalnog mora od oko . km .

eke od tipinih prirodnih karakteristika o alnog podruja ukljuuju: raznolik geo-loki sastav i sloenu geo-tektonsku strukturu ravna o alna podruja/ polja i plae; strme planinske padine Orjena, Lovena i Rumije (koje odvajaju ovo podruje od sredinjeg dijela Crne Gore) kratki vodotoci koji teku u more dijele regiju u male geomorfoloke jedinice kao i izuzetan okokotorski zaliv sa nekoliko manjih uva-la. Prema vaeim prostornim planovima, ukupna duina kopnenog dijela morske je , km (od ega , km u okokotorskom zalivu). O ale ostrva duge su 25,6 km, a duina obale uz rijeku Bojanu je 22,8 km.

O alno podruje je najrazvijeniji i gusto naseljen dio Crne Gore. Poznat je po pri-rodnim atrakcijama i kulturnom nasljeu. Kao takva, regija je od pose nog interesa za razvoj turizma. Regija se takoe smatra atraktivnim prostorom za stanovanje, to je uzrokovalo kontinuirane migracije (unutar Crne Gore) prema o ali.

O alno podruje Crne Gore je vano sredite ioloke raznovrsnosti (u smislu razno-vrsnosti vrsta i stanita) i dom za nekoliko rijetkih i endemskih vrsta. ane o alne i morske zajednice i stanita ukljuuju pjeane dine, o alne i unutranje movare, livade morske trave (Posidonia oceanica, C modocea nodosa). alotna vegetacija, djelovi pod umama kadarskog hrasta lunjaka ( uercus ro ur scutariensis), neke migratorne vrste ptica i Posidonia oceanica spadaju meu rijetke i/ili ugroene vrste o alne i morske ioraznovrsnost.

renutni udio zatienih podruja u o alnoj zoni je prilino nizak. pomenici pri-rode i podruja pose nih prirodnih obiljeja pokrivaju povrinu od oko ha (ukljuujui i oko plaa, rdo pas iznad udve, poluostrvo Ratac sa uko-trlicom, taro ostrvo u Ulcinju, itd.). ivatska solana ( ha) proglaena je za ornitoloki rezervat . godine. ema zatienih morskih zona (MPA), ali su u toku napori u pravcu njihovog uspostavljanja (najdalje se dolo za lokaciju ostrva Katii). Znaajan prostor od . ha u Kotorsko - Risanskom zalivu zatien je optinskom odlukom radi njegovih prirodnih i kulturnih obiljeja. Od . godine, Kotorsko-Risanski zaliv takoe je pod zatitom U CO-a, na osnovu Konvencije o svjetskoj prirodnoj i kulturnoj atini.

Postoje etiri podruja u o alnom pojasu koja su prepoznata kao vana podruja za ptice prema kriterijumima vaeeg zakonodavstva vropske unije, i to: elta rijeke ojane, planina Rumija, podruje uljarice i ivatska solana. Podruja od pose nog interesa za zatitu u o alnom podruju takoe su identikovana u okviru

merald projekta .

O alno podruje, takoe, ima pose ne pejzane vrijednosti, a znaajan dio crno-gorske kulturne atine nalazi se u ovoj regiji.

etkih ne dinetkihne d

Ministarstvo odrivog razvoja i turizmaAdresa: IV Proleterska, 1981000 Podgorica, Crna Gora

Tel: +382 (0)20/ 446-225Fax: +382 (0)20/ 446-215E-mail: jelena.knezevic@mrt.gov.meazra.haveric@mrt.gov.me; andrej.lakic@mrt.gov.me

http://www.mrt.gov.me/ministarstvo