budama teknikleri - plantmedia · 2013-11-02 · budama nedir? yaşlı, kuru, zayıf, hasta ya da...

Budama

Teknikleri

HazırlayanPeyzaj MimarıTijen BAHAR

Alata Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu

Budama

Teknikleri

Budama Nedir?

Yaşlı, kuru, zayıf, hasta ya da bitkinin gelişiminiengelleyecek biçimde oluşan bölümlerinin kesilerekayıklanmasına,bitkiden ayrılmasına budama denir.

Bitkiler çok çeşitli nedenlerle budanabilir.Örneğin meyve ağaçları meyve verimini artırmak vebitkinin sağlıklı bir biçimde yetişmesini sağlamak içindüzenli olarak budanır. Dış mekanda kullanılan süsbitkileri de budanarak çok dallanmaları ya da gereğindenfazla büyümeleri engellenir. Bu tür bitkilere budamayoluyla çeşitli biçimler verilebilir.


Budama Nedir?

Yaşlı, kuru, zayıf, hasta ya da bitkinin gelişiminiengelleyecek biçimde oluşan bölümlerinin kesilerekayıklanmasına,bitkiden ayrılmasına budama denir.

Bitkiler çok çeşitli nedenlerle budanabilir.Örneğin meyve ağaçları meyve verimini artırmak vebitkinin sağlıklı bir biçimde yetişmesini sağlamak içindüzenli olarak budanır. Dış mekanda kullanılan süsbitkileri de budanarak çok dallanmaları ya da gereğindenfazla büyümeleri engellenir. Bu tür bitkilere budamayoluyla çeşitli biçimler verilebilir.

Budama Nedir?

Çiçekli bitkilerde budama bitkinin formunuistenilen biçimde oluşturmamızın dışında çiçek veriminide artırır. Ayrıca bütün bitkilerin yaşlılık, hastalık gibinedenlerle çürümeye başlayan dalları bitki ya da çevresiiçin tehlikeli olmalarını önlemek amacıyla kesilebilir.Kavak, söğüt gibi yüksek ağaçların trafiğe, elektriktellerine ve gün ışığına engel olan dalları da budanır.


Budama Nedir?

Çiçekli bitkilerde budama bitkinin formunuistenilen biçimde oluşturmamızın dışında çiçek veriminide artırır. Ayrıca bütün bitkilerin yaşlılık, hastalık gibinedenlerle çürümeye başlayan dalları bitki ya da çevresiiçin tehlikeli olmalarını önlemek amacıyla kesilebilir.Kavak, söğüt gibi yüksek ağaçların trafiğe, elektriktellerine ve gün ışığına engel olan dalları da budanır.

Budama Nedir?

Budama işleminde yalnızca dallar, yapraklar vemeyveler ayıklanmaz, kökler de budanabilir. Köklerinbudanması pek çok ağaçta, özellikle meyve ağaçlarındagörülen hızlı büyümeyi önler, meyve verimini artırır.Ağaçların gelişmesi yavaşlar, daha derli toplu ve düzenligörünürler; gövdeleri de toprağa daha sağlam tutunur.


Budama Nedir?

Budama işleminde yalnızca dallar, yapraklar vemeyveler ayıklanmaz, kökler de budanabilir. Köklerinbudanması pek çok ağaçta, özellikle meyve ağaçlarındagörülen hızlı büyümeyi önler, meyve verimini artırır.Ağaçların gelişmesi yavaşlar, daha derli toplu ve düzenligörünürler; gövdeleri de toprağa daha sağlam tutunur.

Budama Nedir?

Ama manolya gibi bazı bitkiler budamadan zarargörür. Bu bitkilerde budamadan ileri gelen yaralar kolaykolay kapanmaz. Bu yüzden, çapı 2,5 santimetreyi geçenbudama yüzeyi su geçirmez bir boyayla ya da aşımacunuyla kapatılır.


Budama Nedir?

Ama manolya gibi bazı bitkiler budamadan zarargörür. Bu bitkilerde budamadan ileri gelen yaralar kolaykolay kapanmaz. Bu yüzden, çapı 2,5 santimetreyi geçenbudama yüzeyi su geçirmez bir boyayla ya da aşımacunuyla kapatılır.

Budamanın Amaçları

Süs bitkileri yetiştiriciliğinde “her şeyden öncebitki fizyolojisi ve ekolojisine uygun olarak yapılmasıgereken” budamanın amaçlarını genel olarak şöylesıralayabiliriz:

-Süs bitkilerinde fizyolojik dengeyi kısa zamandaoluşturmak ve korumak,

-Ağaçtan düşerek yaralanmaya veya maddi zararayol açabilecek dalları ağaçtan uzaklaştırmak,

-Yolların görüş alanını engelleyen dalları ağaçtanuzaklaştırmak,



Süs bitkileri yetiştiriciliğinde “her şeyden öncebitki fizyolojisi ve ekolojisine uygun olarak yapılmasıgereken” budamanın amaçlarını genel olarak şöylesıralayabiliriz:

-Süs bitkilerinde fizyolojik dengeyi kısa zamandaoluşturmak ve korumak,

-Ağaçtan düşerek yaralanmaya veya maddi zararayol açabilecek dalları ağaçtan uzaklaştırmak,

-Yolların görüş alanını engelleyen dalları ağaçtanuzaklaştırmak,


-Kurumuş, hastalıklı, kırılmış, birbirini zedeleyipgölgeleyebilecek çapraz şekilde birbirinin üzerinebinmiş, aşağıdan çıkmış, baş aşağı sarkmış, simetrisibozuk, ağacın dengesini bozan, zayıf olan dar açılı dallarıkesmek,

-Değişik şekiller verilerek bitkilerin güzel birgörünüm kazanmasını sağlamak,

-Bitkilerde karbon asimilasyonunu (özümleme)artırmak amacıyla ışığın ağaçların iç kısımlarına daha iyigirmesini sağlamak ve yaprak yüzeylerini artırmak,


-Kurumuş, hastalıklı, kırılmış, birbirini zedeleyipgölgeleyebilecek çapraz şekilde birbirinin üzerinebinmiş, aşağıdan çıkmış, baş aşağı sarkmış, simetrisibozuk, ağacın dengesini bozan, zayıf olan dar açılı dallarıkesmek,


-Bitkilerde karbon asimilasyonunu (özümleme)artırmak amacıyla ışığın ağaçların iç kısımlarına daha iyigirmesini sağlamak ve yaprak yüzeylerini artırmak,



-Gövde üzerinde ana dalların sayılarını vedağılışlarını düzenleyerek ağaçların sağlam, düzenli vedengeli taç oluşturmalarını sağlamak,



-Gövde üzerinde ana dalların sayılarını vedağılışlarını düzenleyerek ağaçların sağlam, düzenli vedengeli taç oluşturmalarını sağlamak,


Kısaca budamada temel amaç, bitkikalitesi ile çiçek kalite ve verimleriniartırmaktır.

Uygun açıya dikkat ederek budamaile bitkinin habitusu oluşturulur. Uygunaçı pratikte, 10 u 10 geçe şeklindetanımlanabilir.

Kısaca budamada temel amaç, bitkikalitesi ile çiçek kalite ve verimleriniartırmaktır.

Uygun açıya dikkat ederek budamaile bitkinin habitusu oluşturulur. Uygunaçı pratikte, 10 u 10 geçe şeklindetanımlanabilir.


Dar açı ile de geniş açı ile de budamayapılmamalıdır.

Dar açılı budamalarda ise ağacın iki gövdesivarmış gibi görünürken özellikle gövdesi gevrek olanağaçlarda geniş açı ile budama yapılırsa, şiddetli birrüzgarda dalları kırılacaktır.

Dar açı ile de geniş açı ile de budamayapılmamalıdır.

Dar açılı budamalarda ise ağacın iki gövdesivarmış gibi görünürken özellikle gövdesi gevrek olanağaçlarda geniş açı ile budama yapılırsa, şiddetli birrüzgarda dalları kırılacaktır.


Budamaya başlamadan önce bitkinin doğalhabitusunun nasıl olduğu bilinmeli, bitkiye nasıl birform kazandırmak istenildiği belirlenmelidir.

Ağacın boyu üçe bölünür. Bitki boyunun 1/3 ügövdeye, 2/3 ü taç kısmına ayrılarak budamayapılmalıdır. Ancak bu bölümlendirme ibrelilerde vepul yapraklılarda uygulanmamalıdır.

Budamaya başlamadan önce bitkinin doğalhabitusunun nasıl olduğu bilinmeli, bitkiye nasıl birform kazandırmak istenildiği belirlenmelidir.

Ağacın boyu üçe bölünür. Bitki boyunun 1/3 ügövdeye, 2/3 ü taç kısmına ayrılarak budamayapılmalıdır. Ancak bu bölümlendirme ibrelilerde vepul yapraklılarda uygulanmamalıdır.


Süs bitkilerinin budama zamanı türlere göredeğişiklik gösterebilir. Budama için genelliklebitkilerin uyku halinde olduğu ve belli şartlar oluşuncagelişme yeteneğinde olma durumları dikkate alınarakbudama zamanı belirlenmelidir.

Erken budama yapılmamalıdır. Özellikle ikliminılık geçtiği bölgelerde yapılan erken budama sonrasısürgün veren ama pişkinleşmeyen filizler, olabilecekdonlardan etkilenir. Bitkide geriye doğru ölümbaşlayabilir.


Süs bitkilerinin budama zamanı türlere göredeğişiklik gösterebilir. Budama için genelliklebitkilerin uyku halinde olduğu ve belli şartlar oluşuncagelişme yeteneğinde olma durumları dikkate alınarakbudama zamanı belirlenmelidir.

Erken budama yapılmamalıdır. Özellikle ikliminılık geçtiği bölgelerde yapılan erken budama sonrasısürgün veren ama pişkinleşmeyen filizler, olabilecekdonlardan etkilenir. Bitkide geriye doğru ölümbaşlayabilir.

Yaprağını döken türlerde ana mevsimi kışsonudur. Ancak büyüme döneminde çiçek açan türlerde(süs kirazı türleri, süs elması türleri, yalancı akasya,erguvan vb.) çiçeklenmenin geçtiği dönemlerde yani geçİlkbaharda budama yapılmalı, kanama özelliği olan türdeise (akçaağaç,ceviz, huş ,karaağaç türleri vb.) özsubasıncının düşük olduğu Sonbahar aylarının tercihedilmesi gerekir.


Yaprağını döken türlerde ana mevsimi kışsonudur. Ancak büyüme döneminde çiçek açan türlerde(süs kirazı türleri, süs elması türleri, yalancı akasya,erguvan vb.) çiçeklenmenin geçtiği dönemlerde yani geçİlkbaharda budama yapılmalı, kanama özelliği olan türdeise (akçaağaç,ceviz, huş ,karaağaç türleri vb.) özsubasıncının düşük olduğu Sonbahar aylarının tercihedilmesi gerekir.

Gövde üzerinde yapılacak işlemlerin amacı,dalsız gövdenin oluşturulması ve tepe tacınınyükseltilmesidir. Fidanlar, dikimden itibaren genellikleaşağıdan itibaren yoğun dallanmalı bir gelişim gösterir.

Ancak bu dalların hiçbiri gelecekte tepe tacınıoluşturacak dallar değildir. Bu nedenle gövdeüzerindeki bir dal katının en alttan itibarenbudanması gerekir.

Gövde üzerinde yapılacak işlemlerin amacı,dalsız gövdenin oluşturulması ve tepe tacınınyükseltilmesidir. Fidanlar, dikimden itibaren genellikleaşağıdan itibaren yoğun dallanmalı bir gelişim gösterir.

Ancak bu dalların hiçbiri gelecekte tepe tacınıoluşturacak dallar değildir. Bu nedenle gövdeüzerindeki bir dal katının en alttan itibarenbudanması gerekir.


Budama Nasıl Yapılmalı?


Iğne yapraklı ağaçlarda kuru budama(kuru dalların kesilmesi) yılın her mevsiminde yapılabilir.Ancak yeşil budama (yaş dalların budanması)vejetasyon mevsimi dışında yani sonbahar veya kışmevsiminde yapılmalıdır.

Bu durumda vejetasyon mevsiminin başlaması ileyara yerinin kapanması daha kolay olur, yara yüzeyindenözsuyu ve reçine akışı en az düzeyde gerçekleşir. Ayrıcamantar enfeksiyonlarının ve kabuk böceği üremesininönüne geçilir


Iğne yapraklı ağaçlarda kuru budama(kuru dalların kesilmesi) yılın her mevsiminde yapılabilir.Ancak yeşil budama (yaş dalların budanması)vejetasyon mevsimi dışında yani sonbahar veya kışmevsiminde yapılmalıdır.

Bu durumda vejetasyon mevsiminin başlaması ileyara yerinin kapanması daha kolay olur, yara yüzeyindenözsuyu ve reçine akışı en az düzeyde gerçekleşir. Ayrıcamantar enfeksiyonlarının ve kabuk böceği üremesininönüne geçilir

Ardıç, şimşir, servi ve yalancı serviler bütünmevsim boyunca büyümeye devam ettiğinden budamazamanı yıl boyunca olabilir. Bununla beraber bunlarhaziran, temmuz aylarında (hatta ağustosa kadar)budanabilir.

Bütün çiçek veren çalı türleri ve bodurağaçlar çiçeklenme dönemi sonrası budanır. erkenilkbaharda yapılan budama bu türlerin o yıl çiçekvermesini engeller.


Ardıç, şimşir, servi ve yalancı serviler bütünmevsim boyunca büyümeye devam ettiğinden budamazamanı yıl boyunca olabilir. Bununla beraber bunlarhaziran, temmuz aylarında (hatta ağustosa kadar)budanabilir.

Bütün çiçek veren çalı türleri ve bodurağaçlar çiçeklenme dönemi sonrası budanır. erkenilkbaharda yapılan budama bu türlerin o yıl çiçekvermesini engeller.

Yazın veya sonbaharda çiçek açan oya ağacı gibitürlerde ise budama, ağaçlar sürmeden kışın veyaerken ilkbaharda yapılmalıdır. Aksi hâlde o yıl açacakçiçeklerin tomurcukları da budamada alınmış olur ve ağaço yıl çiçek açmaz.

Çit bitkilerinde biçimli bir çit elde etmek içinmayısın ikinci yarısı, temmuz sonu ve eylül sonu olmaküzere senede üç defa budama yapılabilir. Bazı hassastürlerin örneğin devamlı çiçek açan güllerinbudamasının ilkbaharda yapılması uygun olur.


Yazın veya sonbaharda çiçek açan oya ağacı gibitürlerde ise budama, ağaçlar sürmeden kışın veyaerken ilkbaharda yapılmalıdır. Aksi hâlde o yıl açacakçiçeklerin tomurcukları da budamada alınmış olur ve ağaço yıl çiçek açmaz.

Çit bitkilerinde biçimli bir çit elde etmek içinmayısın ikinci yarısı, temmuz sonu ve eylül sonu olmaküzere senede üç defa budama yapılabilir. Bazı hassastürlerin örneğin devamlı çiçek açan güllerinbudamasının ilkbaharda yapılması uygun olur.

BUDAMA KURALLARI

Budanacak olan bitki, toplu incelenmeli ve her dal ayrıayrı ele alınmalıdır.Genel olarak söylemek gerekirse budanacak dalın çapıne kadar küçük olursa oluşan yaranın iyileşmesi okadar çabuk olur. Dolayısıyla ağaçlarda yapılanbudamalarda büyük çaplı dalların budanmasındankaçınmak için budamalar mümkün olduğunca dallarküçükken yapılmalıdır.Budama kesimleri sadece dal dokusunu uzaklaştıracakşekilde yapılmalı, gövde dokusu zedelenmemelidir.


BUDAMA KURALLARI

Budanacak olan bitki, toplu incelenmeli ve her dal ayrıayrı ele alınmalıdır.Genel olarak söylemek gerekirse budanacak dalın çapıne kadar küçük olursa oluşan yaranın iyileşmesi okadar çabuk olur. Dolayısıyla ağaçlarda yapılanbudamalarda büyük çaplı dalların budanmasındankaçınmak için budamalar mümkün olduğunca dallarküçükken yapılmalıdır.Budama kesimleri sadece dal dokusunu uzaklaştıracakşekilde yapılmalı, gövde dokusu zedelenmemelidir.

Küçük dallar el aletleriyle budandığında, kesityüzeyinin temiz ve düz olmasına dikkat edilmelidir.Dalların testere ile kesilmesinde dal diğerelle desteklenmelidir. Eğer dal desteklenemeyecekkadar büyükse kabuk yırtılmalarını önlemek için dalınesas kısmı bir kesimle uzaklaştırılır ve kalan kısım uygunşekilde kesilir.


Küçük dallar el aletleriyle budandığında, kesityüzeyinin temiz ve düz olmasına dikkat edilmelidir.Dalların testere ile kesilmesinde dal diğerelle desteklenmelidir. Eğer dal desteklenemeyecekkadar büyükse kabuk yırtılmalarını önlemek için dalınesas kısmı bir kesimle uzaklaştırılır ve kalan kısım uygunşekilde kesilir.

Gövde üzerinde tacı oluşturan ana dallar aynıyükseklikte ve eşit kuvvette olmalıdır. Ayrıca merkezîeksen etrafında eşit açılarla dağıtılmalıdır. Doğru taçoluşumunda, gelişme kuvvetleri aynı ve lider etrafındaeşit açılarla dağılmış beş adet dal seçilmelidir. Böyleceçok ideal bir taç oluşturulmuş olur. Yan dallar çok sıkbırakıldığında ideal bir taç oluşturulamaz. Çünkü böylebir budamada dallar birbirini gölgeler ve kültürelişlemler özellikle de ilaçlama zorlaşır.


Gövde üzerinde tacı oluşturan ana dallar aynıyükseklikte ve eşit kuvvette olmalıdır. Ayrıca merkezîeksen etrafında eşit açılarla dağıtılmalıdır. Doğru taçoluşumunda, gelişme kuvvetleri aynı ve lider etrafındaeşit açılarla dağılmış beş adet dal seçilmelidir. Böyleceçok ideal bir taç oluşturulmuş olur. Yan dallar çok sıkbırakıldığında ideal bir taç oluşturulamaz. Çünkü böylebir budamada dallar birbirini gölgeler ve kültürelişlemler özellikle de ilaçlama zorlaşır.

Nakledilen ağaçların budanması:

Ağaçların bir yerden başka bir yerenakledilmesi yaralanma, kırılma ve organkayıpları gibi hasarlara yol açmaktadır. Buhasarlar, taşınan ağaçların büyüklüğüne göre daha çokortaya çıkar.

Hasarları en az düzeye indirmek için nakilöncesinde söküm, taşıma ve dikim işlemlerine engeloluşturan dallar budanmalıdır.

Nakil sonrasında ise kırılan, yaralanan dal vesürgünler budanır. Nakledilen ağaçlarda nakil öncesi vesonrası budamaların haricinde budama yapılmaması dahadoğru olur.


Nakledilen ağaçların budanması:

Ağaçların bir yerden başka bir yerenakledilmesi yaralanma, kırılma ve organkayıpları gibi hasarlara yol açmaktadır. Buhasarlar, taşınan ağaçların büyüklüğüne göre daha çokortaya çıkar.

Hasarları en az düzeye indirmek için nakilöncesinde söküm, taşıma ve dikim işlemlerine engeloluşturan dallar budanmalıdır.

Nakil sonrasında ise kırılan, yaralanan dal vesürgünler budanır. Nakledilen ağaçlarda nakil öncesi vesonrası budamaların haricinde budama yapılmaması dahadoğru olur.

Palmiyelerin budanması:

Palmiyelerde budama temiz ve güzel görünümlübir şekil vermek amacıyla yapılır. Dikimden sonra uçkısımdan gelişen yapraklarla birlikte büyüme başlar.Yeni yapraklar oluştukça en alttan itibaren eski ve yaşlıyapraklar zayıflayıp ölür ve büyüme bu şekilde devameder. Yaşlanan yapraklar bazı palmiye türlerindekendiliğinden dökülür. Bazı türlerde ise gövde üzerindeaşağı sarkık vaziyette kalır ve ancak kuvvetlirüzgârların etkisi ile ağaçtan ayrılır.



Palmiyelerde budama temiz ve güzel görünümlübir şekil vermek amacıyla yapılır. Dikimden sonra uçkısımdan gelişen yapraklarla birlikte büyüme başlar.Yeni yapraklar oluştukça en alttan itibaren eski ve yaşlıyapraklar zayıflayıp ölür ve büyüme bu şekilde devameder. Yaşlanan yapraklar bazı palmiye türlerindekendiliğinden dökülür. Bazı türlerde ise gövde üzerindeaşağı sarkık vaziyette kalır ve ancak kuvvetlirüzgârların etkisi ile ağaçtan ayrılır.


Gerek gövde üzerinde asılı kalan gerekse yeredüşen yapraklar ve meyveler kötü görünüm, kirlenme veyangın gibi olumsuzluklar oluşturur. Bu yapraklarınbudama ile uzaklaştırılması gerekir.

Ancak budama sırasında terminal tomurcuk vesürgün zarar görmemelidir. Zira zarar görenterminal tomurcuk ve sürgün doğrudan ölüme sebebiyetverebilir. Ayrıca budamalarda sağlıklı yapraklara dadokunulmamalıdır. Aksi durumda yaprakların besinüretme kapasiteleri azalır ve budanan ağaçların donlarakarşı direnci azalır.



Gerek gövde üzerinde asılı kalan gerekse yeredüşen yapraklar ve meyveler kötü görünüm, kirlenme veyangın gibi olumsuzluklar oluşturur. Bu yapraklarınbudama ile uzaklaştırılması gerekir.

Ancak budama sırasında terminal tomurcuk vesürgün zarar görmemelidir. Zira zarar görenterminal tomurcuk ve sürgün doğrudan ölüme sebebiyetverebilir. Ayrıca budamalarda sağlıklı yapraklara dadokunulmamalıdır. Aksi durumda yaprakların besinüretme kapasiteleri azalır ve budanan ağaçların donlarakarşı direnci azalır.

GENÇLEŞTİRME BUDAMASI

Bu budama, ağaçlarda yeniden kuvvetli sürgünleroluşturmak, yeni bir taç oluşumunu sağlamak için yapılır.ihtiyarlamış ve sürgün verme gücü zayıflamış ağaçlarda,gençleştirme budaması yapılarak kuvvetli sürgünoluşumu teşvik edilir. Böylece ağacın tacı tekrar eskihâline getirilir. Bu şekilde ağacın tekrar verim çağınadönmesi sağlanmış olur.


GENÇLEŞTİRME BUDAMASI

Bu budama, ağaçlarda yeniden kuvvetli sürgünleroluşturmak, yeni bir taç oluşumunu sağlamak için yapılır.ihtiyarlamış ve sürgün verme gücü zayıflamış ağaçlarda,gençleştirme budaması yapılarak kuvvetli sürgünoluşumu teşvik edilir. Böylece ağacın tacı tekrar eskihâline getirilir. Bu şekilde ağacın tekrar verim çağınadönmesi sağlanmış olur.

Gençleştirme budaması sırasında dikkatedilmesi gereken hususlar:

Ağacın mevcut durumu: İhtiyarlamış ve kurumaya yüz tutmuşağaçlarda gençleştirme budamasına başvurulmaz. Çünkü bunlaryapılan bu ağır budamayı kaldıramaz ve kurur.

Ağaç türünün tepkisi: Gençleştirme budamasına ağaç türlerininvereceği tepki de önemlidir. Bazı ağaç türleri yapılan ağırbudamalara karşı dayanıklıdır,yapılan kesimlere karşı olumlutepkiler verir. Bazıları ise gençleştirme budamasına karşıolumlu tepki vermez.

Bölgenin iklim ve toprak koşulları: Sıcak ve kurak iklimlerdebulunan meyve ağaçlarının (nemli iklimlerde olanlar ilekarşılaştırıldığında) gençleştirme budamasına daha az dayandığıgözlemlenecektir.

Gençleştirme budaması sırasında dikkatedilmesi gereken hususlar:

Ağacın mevcut durumu: İhtiyarlamış ve kurumaya yüz tutmuşağaçlarda gençleştirme budamasına başvurulmaz. Çünkü bunlaryapılan bu ağır budamayı kaldıramaz ve kurur.

Ağaç türünün tepkisi: Gençleştirme budamasına ağaç türlerininvereceği tepki de önemlidir. Bazı ağaç türleri yapılan ağırbudamalara karşı dayanıklıdır,yapılan kesimlere karşı olumlutepkiler verir. Bazıları ise gençleştirme budamasına karşıolumlu tepki vermez.

Bölgenin iklim ve toprak koşulları: Sıcak ve kurak iklimlerdebulunan meyve ağaçlarının (nemli iklimlerde olanlar ilekarşılaştırıldığında) gençleştirme budamasına daha az dayandığıgözlemlenecektir.


BUDAMA SONRASI İŞLEMLER

Budama sonrası bakım önlemleri budamanınbaşarılı olması için çok önemlidir.

Budama sonrası bakım önlemlerinin başındabudama yüzeylerinin koruyucu macunla kapatılması gelir.

Ancak bakım önlemleri koruyucu macun işlemiylesona ermez.

Budama sonrasında ağaçlar strese girerler veyaşamını sürdürmek için kök sistemindeki besinelementlerini harcamak amacıyla bol sürgün verirler.


Budama sonrası bakım önlemleri budamanınbaşarılı olması için çok önemlidir.

Budama sonrası bakım önlemlerinin başındabudama yüzeylerinin koruyucu macunla kapatılması gelir.

Ancak bakım önlemleri koruyucu macun işlemiylesona ermez.

Budama sonrasında ağaçlar strese girerler veyaşamını sürdürmek için kök sistemindeki besinelementlerini harcamak amacıyla bol sürgün verirler.



Oluşan sürgünlerin ağacın formunun istediğimizşekilde olması için doğru yönlendirilmesi gerekmektedir.Amacımıza hizmet etmeyen sürgünler alınmalıdır.

Budama sonunda çıkan budama artıkları ve bahçekenarlarındaki çalılıklar, kuru bitki parçaları hastalık vezararlıların en iyi barınak yeridir. Bitkilerin kalitesine vesüs görüntüsüne zarar veren hastalık ve zararlılarınçoğalmaması için bu artıklar yakılmalı veya alandanuzaklaştırılmalıdır.


Oluşan sürgünlerin ağacın formunun istediğimizşekilde olması için doğru yönlendirilmesi gerekmektedir.Amacımıza hizmet etmeyen sürgünler alınmalıdır.

Budama sonunda çıkan budama artıkları ve bahçekenarlarındaki çalılıklar, kuru bitki parçaları hastalık vezararlıların en iyi barınak yeridir. Bitkilerin kalitesine vesüs görüntüsüne zarar veren hastalık ve zararlılarınçoğalmaması için bu artıklar yakılmalı veya alandanuzaklaştırılmalıdır.


Topiary (Bitki budama sanatı)

Boyları budama işlemi ile kısaltılmış ya da doğalyapıları bodur olan çalılardan heykel oluşturma sanatınaverilen addır.

Topiary sözcüğü, Latincedeki ‘süsleme amaçlıçevreyi düzenleyen bahçıvan' anlamındaki ‘Topiarius'dangelir.


Boyları budama işlemi ile kısaltılmış ya da doğalyapıları bodur olan çalılardan heykel oluşturma sanatınaverilen addır.

Topiary sözcüğü, Latincedeki ‘süsleme amaçlıçevreyi düzenleyen bahçıvan' anlamındaki ‘Topiarius'dangelir.



Romalılar ilk dönemlerinde, belki de Musevilerinya da Yunanlıların etkisi altında kalarak çalılardan oluşançitlerini, süslü şekiller vererek budamışlardır. 1000' liyılların başında, İtalya, Roma İmparatorluğu'ndan ayrıdurum da iken de, İtalya' daki keşişler bitki budamasanatını sürdürmüşlerdir. Bu sanat buradanİngiltere'ye, Fransa'ya ve tüm Avrupa'ya yayılmış,Rönesans döneminde doruk noktasına ulaşmıştır.


Romalılar ilk dönemlerinde, belki de Musevilerinya da Yunanlıların etkisi altında kalarak çalılardan oluşançitlerini, süslü şekiller vererek budamışlardır. 1000' liyılların başında, İtalya, Roma İmparatorluğu'ndan ayrıdurum da iken de, İtalya' daki keşişler bitki budamasanatını sürdürmüşlerdir. Bu sanat buradanİngiltere'ye, Fransa'ya ve tüm Avrupa'ya yayılmış,Rönesans döneminde doruk noktasına ulaşmıştır.



Bitki budama sanatında kullanılan çalılar ve diğerbodur bitkiler, daima yeşil kalan küçük yapraklı ya daiğne yapraklı bitkilerdir. Dal ve yaprak aralıkları sıktırve bitişik tarzda ve/veya kolonlar halinde (örneğinyukarı doğru sivrilerek) büyümeye eğilimlilerdir.


Bitki budama sanatında kullanılan çalılar ve diğerbodur bitkiler, daima yeşil kalan küçük yapraklı ya daiğne yapraklı bitkilerdir. Dal ve yaprak aralıkları sıktırve bitişik tarzda ve/veya kolonlar halinde (örneğinyukarı doğru sivrilerek) büyümeye eğilimlilerdir.


Topiary’ de kullanılması yaygın bitkiler;

-Buxus sempervirens (Şimşir),-Laurus nobilis (Defne),-Ilex spp. ( Çoban püskülü),-Myrtus spp. (Mersin),-Taxus spp. (Porsuk),-Ligustrum spp. (Kurtbağrı)

Topiary’ de kullanılması yaygın bitkiler;

-Buxus sempervirens (Şimşir),-Laurus nobilis (Defne),-Ilex spp. ( Çoban püskülü),-Myrtus spp. (Mersin),-Taxus spp. (Porsuk),-Ligustrum spp. (Kurtbağrı)


Topiary’de Kullanılan Çerçeveler

Modern bitki budama sanatında bazen budamaişlemlerini kontrol edebilmek için şekil verilmiştelden kafesler kullanılabilir. Ancak, geleneksel budamasanatı sabırlı olmaya ve elle yapılacak olan süreklidüzeltmelere dayanır. Kafesi örtmek üzere küçükyapraklı sarmaşıklar kullanılabilir ve birkaç ayda istenenşekil sağlanabilir.


Modern bitki budama sanatında bazen budamaişlemlerini kontrol edebilmek için şekil verilmiştelden kafesler kullanılabilir. Ancak, geleneksel budamasanatı sabırlı olmaya ve elle yapılacak olan süreklidüzeltmelere dayanır. Kafesi örtmek üzere küçükyapraklı sarmaşıklar kullanılabilir ve birkaç ayda istenenşekil sağlanabilir.



Çerçeve iki şekilde kullanılabilir;-İskelet, istenen şekli ve bitki büyüme ortamını sağlamaküzere yosun ve çömlek malzemesi ile doldurulur.

-Çerçeve boş bir kafes şeklindedir ve yanıbaşındabulunan saksıya sarılıcı bir bitki dikilerek kafesi düzgünşekilde sarması sağlanır.


Çerçeve iki şekilde kullanılabilir;-İskelet, istenen şekli ve bitki büyüme ortamını sağlamaküzere yosun ve çömlek malzemesi ile doldurulur.

-Çerçeve boş bir kafes şeklindedir ve yanıbaşındabulunan saksıya sarılıcı bir bitki dikilerek kafesi düzgünşekilde sarması sağlanır.


BAZI AĞAÇ VE ÇALILARIN

BUDAMASINA İLİŞKİN

HUSUSLAR

BAZI AĞAÇ VE ÇALILARIN

BUDAMASINA İLİŞKİN

HUSUSLAR


Berberis (Kadın Tuzluğu) : Budama çok gereklideğildir. Yerden dip dallanan çalılardır.Yaşlandıklarında içlerinden gençleştirmebudaması yapılır. Genç bitkiler boy ve formkontrolü için temizlenir.

Buddleia (Kelebek Çalısı) : Kışınderin budanır,arasından yaşlı dallaralınır.

Buxus (Şimşir) İstenilen zamanda budanabilir.

Euonymus (Taflan) İstenilen zamanda budanabilir.Ancak dikkat edilmesi gereken bir husus, alacalıYa da abraşlı olanlarda görülen yeşile dönmüşsürgünler mutlaka alınmalıdır. Bitki yeşiledönmeye çalışıyordur.

Calluna (Süpürge Çalısı) Mart ayında uçlarındanhafifçe kesilerek form verilir. Uçlarından alınca dahagür bir çalı formu kazandırmış olunur.

Camelia Budama gerekli değildir. İhtiyaç olursahastalıklı, bozuk dalları çıkarmak, formunudüzeltmek için budanabilir. Keskin budama yada gençleştirme önerilmez.

Chaenomeles (Bahar Dalı,Japon Ayvası)Kış aylarında dipten istenmeyen dalları alınır. Eğer yenibir form verilmek istenirse çiçeklenme sonrası budanır.Odunsu ve kuru dalları temizleme adına yapılacak birbudama, baharı karşılayacak çiçekleri de heba eder.

Cotoneaster (Dağ Muşmulası)Budama gerekli değildir. İhtiyaçolursa hastalıklı, bozuk dalları alınır.Yayılıcı olduklarından birbiri üzerinegelip yaralanmalara yol açacaksadallar kesip çıkarılır.

Deutzia (Havlu püskülü) çiçeklenmeden sonrabudanır.

Forsythia (Altın Çanak) Derinbudanmamalıdır. Aksi takdirde birsonraki mevsimde çok az çiçek açar.Bahar sonunda çiçeklenme sonrasıbudanır.Yalnızca dalların solmuşçiçekleri taşıyan kısımları budanır.

Hibiscus rosa-chinensis (Japon gülü) Yerdendik dallanan çalılardır. Dondan çabuk etkilenir.Don vurduktan sonra uyanmasını bekleyip, zarargörmüş dallar alınır.

Hıbıscus syrıacus (Çit hatmi) Ilımanbölgelerde rahatlıkla yetişir. Japongülünden daha dayanıklı olsa da sertkışlarda zarar görür. Uzun bir süreçiçeklenme gösterir. Budamagerektirmez. Gelişme döneminde formvermek amacıyla şekillendirir bırakılır.

Ilex (Çoban püskülü) Özel bir budama gerekmez.Ama istenilen formu vermek için çok sıcakdönemler hariç korkusuzca budama yapılabilir.

Jasminum (Sarı çiçekli yasemin)Kışın ve erken ilkbaharda çiçekaçarlar. Amacımız form vermekdeğilse çiçekleri geçtikten sonrabudama yapılır.Sadece sarılıcı değilaynı zamanda hoş bir çalı olarak dakullanılabilir.

Jasminum (Beyaz çiçekli yasemin) Sarılıcı olarakkullanılacak yaseminlerin obur dalları temizlenir.Gerekiyorsa kışın budama yapılır. Gövde açılır,boylandırılır. Askıya alarak yönlendirilir..

Bougainvillea (Begonvil,Konsolos Çiçeği,Gelin Duvağı)Tırmanıcı olan bitkinin morrenklisi hariç dondan etkilenir. Bitkininuyanması beklenip istenilen formverilebilir..

Lavandula (Lavanta) Formu kaybolmuşsaderin budanır. Çiçeklenmesi geçtiktensonra yapılan budamada çiçekleralınmazsa yine formu bozulur...

Laurus (Defne) Bitkiye dokunulmazsayerden dip dallanan bir çalı olur.Ancakistenilen form da verilebilir.Amaca uygunbudanır..

Ligustrum (Kurtbağrı) Amaca uygunolarak istenilen form verilebilir. Küçükyapraklıları çit , büyük yapraklı olanlarıağaçcık gibi formlandırılabilir. Büyükyapraklı olanların kışın budanmasıuygundur.

Magnolia (Manolya) Budamaya gereksinimiyoktur. Hastalıklı, zarar görmüş, kırılmışdalları alınır.

Syringa (Leylak) Çalı şeklinde iseçiçeklenme geçtikten sonra içinden kuru,kırık, zarar görmüş dallar alınır.Formlandırmak gibi bir amacımız yoksaağaç şeklinde olan kendi halinebırakılabilir.

Philadelphus (Filbahri) Çiçeklerigeçmeden budama önerilmez. Arada birgençleştirmek için kabaklama yapılabilir.

Pyracantha (Ateşdikeni) Çiçeklenmedönemi bitip, meyveler körleninceyekadar beklenmeli, meyve vermeyen dallaralınmalıdır.

Rosmarinus (Biberiye) Yaşlanmışsaderin budanır. Ancak sadece kök bırakacakbiçimde budanmamalıdır.Biberiyeler yerdeğiştirmeyi sevmezler.

Santolina (Lavantin) Çiçeklenme dönemibitince budanır. Üzerinde kuru çiçekkalması kötü bir görüntü sunar.

Spirea (Keçi sakalı) Çiçeklenmesi geçincebudanır. Formu bozulmuşsa şekil budamasıda yapılır.

Vibirnum (Kartopu) Çiçeklenme dönemigeçince budanır. Budamaya elverişlidir.Budamada yapılan hatayı kolay kapatır.

Yucca (Avize çiçeği) Çiçekler geçinceçiçekleri alınır, alınmazsa meyve bağlar.Üretim yapılması düşünülmüyorsa çiçeklermutlaka alınmalıdır.

Euryops Çiçeklenme dönemi geçincebudanır. Budamaya elverişlidir.İstenilen form verilebilir.

Calistemon (Fırça çalısı) Çiçekler geçincebudanır. Bitki yaşlanmışsa yerden 30-40cm den derin budanır. Derin budamaya cevapveren nadir çalılardan biridir.

Pittosporum (Pitos) Bodur ve boyluolanları vardır. Budamaya elverişlidir.Ancak budamanın, çiçekler geçinceyapılması önerilir.

Nerium (Zakkum) Çalı olarak kullanılacaksaArada bir kabaklayıp gençleştirmek gerekir.Ağaçcık olarak kullanılmak isteniyorsadibindeki diğer sürgünler temizlenip tek dalbırakılır.

Lantana (Çalı mine) İstilacı bir bitkidir.Kışın sert budayıp küçülterek kontrolaltında tutmak gerekir. olan olanlarıvardır. Budamaya elverişlidir. Ancakbudamanın çiçekler geçince yapılmasıönerilir.

Durantha Özellikle tuza dayanımıyüksek olan bitki, arada budanarakformu korunur.

SolanumYaprak döktüğü zaman budanıpformlandırılır. Arada diptengençleştirme yapılabilir.

Cortaderia (Pampas) Çiçeği geçtikten sonraKışın toprak seviyesinden 15-20 cmyükseklikten budanır. İçi boşalmış dallartemizlenir.

Lagerstromea (Oya,dantel) Budamagerektirmez. Budanacak ise de kışınyapraksızken budama yapılır.

PolygalaÇok büyüyen bitkiyi çiçeklenmesigeçince sürekli kontrol altında tutmakgerekir.

Myrtus (Mersin) Budama gerektirmez.Budanacak ise de meyvesi geçtiktensonra yaşlı, zarar görmüş dallartemizlenmelidir.

Picea (Ladin)

Abies (Göknar)

Juniperus(Ardıç)

Tüm bitkilerde olduğu gibi ibrelilerin budamasında da önemli olanbulunulan bölge koşullarını göz önünde bulundurarak budama yapmaktır.Bölgeye göre değişmekle beraber, yaş budamada doğru olan, yenisürgünlerini vermeden önce budama yapmak,form vermektir.

Güllerde Budama Nasıl Olmalı?

Güller her yıl ne kadar iyi bakılırsa bakılsın, zamanlakartlaştığı, dalların kısalıp gelişmediği, kurumuş birgörünüm aldığı görülür. Dikimden sonra birinci yıldanitibaren budanmaya gereksinim duyarlar. Bu durumda,güllerin keskin aletle aşı noktasının üstünden kesilmesihem gençleştirmeye hem de verimli ve kaliteli çiçek eldeedilmesine yardımcı olur. Eğer budama yapılmaz ise bitkiboyu yükselir, çalı şeklini kaybeder, önce çiçek sayısıartar daha sonra hızla azalır, kalitesiz küçük çiçekleroluşur.

Güllerde Budama Nasıl Olmalı?

Güller her yıl ne kadar iyi bakılırsa bakılsın, zamanlakartlaştığı, dalların kısalıp gelişmediği, kurumuş birgörünüm aldığı görülür. Dikimden sonra birinci yıldanitibaren budanmaya gereksinim duyarlar. Bu durumda,güllerin keskin aletle aşı noktasının üstünden kesilmesihem gençleştirmeye hem de verimli ve kaliteli çiçek eldeedilmesine yardımcı olur. Eğer budama yapılmaz ise bitkiboyu yükselir, çalı şeklini kaybeder, önce çiçek sayısıartar daha sonra hızla azalır, kalitesiz küçük çiçekleroluşur.


Güllerde Budama;Kış sonu veya ilkbahar başı budanır.

Yılda bir defa açan güllerin budanması, çiçeklerigeçtikten sonra yapılmalıdır.

Yediveren güllerde, her zaman çiçek açtıktan sonraverimsiz, cılız, küt kalmış dalları kesilerek uzaklaştırılır.

Budama bazı durumlarda güllerin derli toplu olması,rasgele sağa sola uzamamaları için de yapılabilir.

Güllerde Budama;Kış sonu veya ilkbahar başı budanır.

Yılda bir defa açan güllerin budanması, çiçeklerigeçtikten sonra yapılmalıdır.

Yediveren güllerde, her zaman çiçek açtıktan sonraverimsiz, cılız, küt kalmış dalları kesilerek uzaklaştırılır.

Budama bazı durumlarda güllerin derli toplu olması,rasgele sağa sola uzamamaları için de yapılabilir.


Güller, güzel çiçek açan ve yan dallanma karakterine sahipbitkilerdir. Güllerin birçok türü vardır.Genel olarak güller çiçek ve gövde şekillerine göre sınıflandırılırlar.

Çalı formunda büyük çiçekli, demetler halinde açan küçükçiçekli; çiçekleri bakımından; yalınkat, yarım katmerli, katmerli;boylarına göre minyatür güller, yüksek gövdeli(tijli), sanlıcı formdaolanlar gibi…

Sert budama İlkbahar budaması

Güller, güzel çiçek açan ve yan dallanma karakterine sahipbitkilerdir. Güllerin birçok türü vardır.Genel olarak güller çiçek ve gövde şekillerine göre sınıflandırılırlar.

Çalı formunda büyük çiçekli, demetler halinde açan küçükçiçekli; çiçekleri bakımından; yalınkat, yarım katmerli, katmerli;boylarına göre minyatür güller, yüksek gövdeli(tijli), sanlıcı formdaolanlar gibi…


Karışık BudamaKökten fazlaca dallanmış güller için yapılır: Bazı

dallar dipten, bazı dalları daha uzun bırakılarak budanır.Kuvvetini yitirmiş, verim alınamayacak dallar diptenbudanırlar.

Bu budama; şekli güldeki dalların kuvvet, kalınlık,uzunluk, yaş, verim gibi faktörler göz önündebulundurulması suretiyle yerine göre uzun, yerine görekısa budanması biçiminde özetlenebilir. Pratikte gülleri şuşekilde budanması önerilir.

1. yıl 2 göz üzerinden2. yıl 3-4 göz üzerinden3. yıl 5-6 göz üzerinden4. yıl 2-3 göz üzerinden

Karışık BudamaKökten fazlaca dallanmış güller için yapılır: Bazı

dallar dipten, bazı dalları daha uzun bırakılarak budanır.Kuvvetini yitirmiş, verim alınamayacak dallar diptenbudanırlar.

Bu budama; şekli güldeki dalların kuvvet, kalınlık,uzunluk, yaş, verim gibi faktörler göz önündebulundurulması suretiyle yerine göre uzun, yerine görekısa budanması biçiminde özetlenebilir. Pratikte gülleri şuşekilde budanması önerilir.

1. yıl 2 göz üzerinden2. yıl 3-4 göz üzerinden3. yıl 5-6 göz üzerinden4. yıl 2-3 göz üzerinden

Bu şekilde yapılan budamayla güllerin hemşekillerini korunmuş, hem de ömürleri uzatılmış olur.Budanan bitkiler derhal sulanmalı, sulamayla birliktesulandırılmış gübre verilmelidir. Budamanın sabah veyaakşam üzeri serinliğinde sonbahar-ilkbahar arasındayapılması uygundur.

Bu şekilde yapılan budamayla güllerin hemşekillerini korunmuş, hem de ömürleri uzatılmış olur.Budanan bitkiler derhal sulanmalı, sulamayla birliktesulandırılmış gübre verilmelidir. Budamanın sabah veyaakşam üzeri serinliğinde sonbahar-ilkbahar arasındayapılması uygundur.


Güllerde kesim nasıl olmalı?

Teşekkür ederiz


Teşekkür ederiz

budama teknikleri - plantmedia · 2013-11-02 · budama nedir? yaşlı, kuru, zayıf, hasta ya da...

Documents