BÜTÜNLEŞİK SU KAYNAKLARI YÖNETİMİ

Melike Gürel, Alpaslan Ekdal, Ali Ertürk, Ayşegül Tanık

İstanbul Teknik Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü

2. Bursa Su Sempozyumu ve FuarıMerinos Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi, Bursa

22-24 Mart 2010

Amaç ve Kapsam• Su kaynaklarının yönetiminde geçerliliği olan yaklaşımlar

(DPSIR: Driving Forces-Pressures-State-Impact-Responses)

• Karar verme süreci adımları

• Karar verme süreci bileşenleri

• “Nehir Havzası Yönetim Planları”nın hazırlanmasında önemliolan unsurlar

• Ülkemizde su kaynakları yönetiminin hedeflerineulaşılmasında karşılaşılan temel zorluklar ve yürütülençalışmalar

SÜRDÜRÜLEBİLİR HAVZA YÖNETİMİ

• Sürdürülebilirlik

• Su Çerçeve Direktifi (SÇD) (2000/60/EC) (WFD-Water Framework Directive)

• Havza bazlı yönetim anlayışı

• Bütünleşik havza yönetimi için çevresel veri vebilgilerin düzenlenmesi amacıyla kullanılan DPSIRYaklaşımı

Driving Forces: Zorlayıcı Etkenler (Ör: Sosyal ve ekonomik gelişmeler)Pressures: Baskılar (Ör: Kirlilik yükleri)State: Durum (Ör: Çevrenin durumu ve kalitesi)Impacts: Etkiler (Ör: Çevrenin durumundaki değişimlerin ekosistemde yarattığıdeğişimler)Responses: Tepkiler (Ör: Toplumun çevrenin değişen durumuna uyum sağlama yada kaliteyi iyileştirme yönünde aldığı tedbirler)

DPSIR Yaklaşımı

Su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi için

• havzanın karakterizasyonunun yapılması,• havza bütününde tüm kirletici kaynakların belirlenmesi,• bunların etkilerinin azaltılması yönünde stratejilerin

geliştirilmesi ve uygulanması gerekmektedir.

Önemli noktalar

• Kurumsal ve yasal altyapının güçlü olması• İlgili kurum ve kuruluşların iletişimi• Halkın katılımı• Su konusunda yeterli farkındalığın yaratılması• Geliştirilen yönetim sisteminin uygulanması için yeterli

maddi kaynak yaratılması

Çevre sorunlarının belirlenmesi, hedeflerin belirlenmesi Ekosistem bileşenlerinin tanımlanması ve mevcut verilerin derlenmesi

İzleme sistemi tasarımı

İzleme verisi

Verilerin değerlendirilmesi, ekosistem modellemesi

Karar verme

NEHİR HAVZASI YÖNETİM PLANI (NHYP)Ana unsurlar:

• Nehir havzasının karakterizasyonu,

• İnsan aktivitelerinin önemli baskı ve etkilerinin özeti,

• Koruma alanlarının belirlenmesi ve haritalandırılması,

• İzleme ağlarının haritası,

• Çevresel hedefler listesi,

• Ekonomik analiz,

• Önlemler programı,

• Önlemlerin detaylandırılması,

• Kamuoyu bilgilendirilmesi ve geri bildirim alınması,

• Yetkili otoritelerin listesi,

• Kamuoyundan bilgi ve yorum elde etmek üzere irtibat noktalarının ve işlevlerinin belirlenmesi

TÜRKİYE’DEKİ UYGULAMALAR

• 4 havzada (Akarçay, Ergene, Gediz, Van Gölü) “Havza KorumaEylem Planı” tamamlanmış

• Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yürütülen vetamamlanma aşamasına getirilen “Su Sektörü İçin Türkiye’yeKapasite Desteği” başlıklı Avrupa Birliği Eşleştirme Projesi⇒ Büyük Menderes Havza Koruma Eylem Planı

• Büyük Melen Havzası Entegre Koruma ve Su YönetimiMaster Planı

• 13 havzada da “Havza Koruma Eylem Planları”nın 2010yılında tamamlanması beklenmekte

• Nehir Havzası Yönetim Planlarının oluşturulması

• 21 Aralık 2009’da, Brüksel’de gerçekleştirilen “Hükümetlerarası Katılım Konferansı”nda “Çevre Faslı” müzakereleriresmen açılmıştır.

• İlgili sektörler arasında en önemli ve maliyeti en fazlaolan “Su Kalitesi Sektörü” dür.

• Su Çerçeve Direktifi havza bazlı yönetim anlayışı

• Türkiye’de su kirliliği ile mücadelede ağırlık ilk aşamada içmesuyuna verilmektedir.

• Bu kapsamda içme ve kullanma sularının korunması içinhavza bazında çalışmalara da başlanmış olup, su kalitesininAB standartlarında izleme çalışmaları yürütülmekte, havzaölçeğinde ve kirletici kaynak odaklı izleme yaparak daha etkilikirlilik azaltıcı tedbirler geliştirilmektedir.

SONUÇLAR VE ÖNERİLER

SONUÇLAR VE ÖNERİLER

• Ülkemizde kurumsal altyapı kuvvetlendirilmiş veyasal mevzuat geliştirilmiş olmakla birlikte, henüzşemsiye niteliğinde görev yapabilecek bir ulusal “SuÇerçeve Yönetmeliği” geliştirilmemiştir.

• Su kaynaklarının yönetiminin daha etkili olabilmesiiçin “Havza Yönetmeliği”ne de gereksinimduyulmaktadır.

SONUÇLAR VE ÖNERİLER

• “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, Havzalarda ÖzelHüküm Belirleme Çalışmalarına İlişkin Usul veEsaslar Tebliği” 2009 yılının Haziran ayındayayınlanmıştır.

• Akabinde içme suyu amaçlı kullanılan sukaynaklarının sürdürülebilir yönetimi için özelhüküm belirleme çalışmaları başlatılmıştır. Bu sukaynaklarının yönetimi için önemli bir adımdır.

SORUNLAR• Nehir havzasının sınırlarının idari sınırlar ile örtüşmemesi

• Su kaynaklarının yönetiminde söz sahibi olan kurumlarınsayısının fazlalığı

• Kurumlararası işbirliği ve iletişiminin istenilen seviyede olmayışı

• Maddi kaynakların yetersizliği

• Tüm paydaşların yönetimde yeterince temsil edilememesi

• Halkın bilinçlendirilmesi ve farkındalığının arttırılmasıkonusunda yürütülen çalışmaların henüz tam anlamıylayaygınlaştırılamamış olması

SORUNLAR

• Veri eksikliği ⇒ mevcut verilerin idari sınırlar bazındatoplanması ve mevcut olan sınırlı verinin havza ölçeğinetaşınması

• Kirlilik izleme, denetim ve kontrol konularında yeterli altyapıyasahip olunması gerekmektedir.

• Planların hazırlanması için yeterli sayıda eğitimli personele veteknik elemana ihtiyaç duyulmaktadır.