Willem Middelkoop

Onafhankelijk en controversieel

business

‘Je kunt een kredietcrisis niet oplossen met extra krediet’

Dat niet iedereen Willem Middelkoop (48) even serieus neemt, heeft ongetwij-feld te maken met zijn afkomst en profilering. Hij studeerde af aan de HTS in Amsterdam, in de richting confectie-industrie. Daarna werkte hij als fotojour-nalist en later als verslaggever. Middelkoop is dus allesbehalve opgeleid in of gevormd door de financieel-econo-mische wereld. Dat maakt hem onafhan-kelijk, maar ook controversieel. ‘Ik ben een nieuwsgierig mens, en ontdekte bij het lezen van artikelen over economie en financiële markten in wat voor een wereld wij leven.’

MonopolieVolgens Middelkoop is het een maat-schappij die op schulden is gebaseerd, en op het vertrouwen dat we die schulden op termijn weer kunnen aflossen. Een wereld ook die door de kapitalistische Verenigde Staten is gecreëerd en vooral ook door de machthebbers daar in stand wordt gehou-den. ‘Als ik het over machthebbers heb, dan praat ik over de politiek – dus het Witte Huis – maar meer nog over Wall Street en specifiek over de FED. Hoewel de naam Federal Reserve anders doet ver-moeden, is de bank nièt het eigendom van de staat; de aandelen zijn namelijk ver-deeld over de deelnemende banken. Het is dus in feite een private onderneming, die dan weer wel het monopolie bezit op de dollaruitgifte. En juist dat instrument is in de afgelopen twee jaar regelmatig gebruikt of beter gezegd: misbruikt.’

BiddenMiddelkoop weet waarover hij praat. In de afgelopen tien jaar deed hij actief

onderzoek naar de vermeende geheimen van het financiële systeem in de VS. Zijn conclusie: het systeem staat op ontplof-fen, vooral door de enorme schuldenlast en de ontembare geldgroei. Om dit state-ment kracht bij te zetten, schreef hij in 2007 een boek over de wereldwijde ge-volgen van de ineenstorting van het dol-larsysteem. Nog geen jaar later werd zijn profetie deels bewaarheid. Met de val van de investeringsbank Lehman Brothers – het grootste faillissement in de Ameri-kaanse geschiedenis – ontstond een mondiale kredietcrisis van schrikbarende omvang. ‘Het voorspellen ervan was niet zo moeilijk. Wat mij echter wel heeft verrast, is de snelheid en vooral de omvang. Ik had niet verwacht dat de totale Westerse wereld in zo’n kort tijds-bestek zou worden geïnfecteerd.’ Middelkoop vertelt een verhaal over Henry Paulsen, de minister van Financiën van de VS ten tijde van de uitbraak van de kredietcrisis. ‘Die heeft op een gegeven moment de deur van zijn kantoor dichtgedaan, zijn vrouw opdracht gegeven het geld van de bank te halen en voor hem te bidden.’

LiegenWaarmee Middelkoop de ernst van de situatie twee jaar geleden nog maar eens onderstreept. Zelf had hij ook zo’n moment van bezinning. ‘Ik was te gast bij De Wereld Draait Door. Matthijs van Nieuwkerk vroeg vlak voordat de slottune werd ingestart of we nog wel rustig konden slapen of dat we extra moesten pinnen. Hoewel ikzelf die dag – bezorgd als ik was – ruim 2.000 euro had opgeno-men en tien minuten lang het failliet van

ons financieel systeem had uitgelegd, besloot ik te liegen. Ik realiseerde mij dat een eerlijk antwoord het vertrouwen wel-licht nog meer zou ondermijnen. Die keer koos ik voor het gezamenlijk belang.’Het is bij die ene uitzondering gebleven. Voor het overige leeft Middelkoop in betrekkelijke autonomie. Hij schrijft boeken, geeft zijn mening in lezingen en presentaties en is eigenaar van twee bedrijven, de edelmetaalwebwinkel amsterdamgold.com en het Gold & Discovery Fund. Beide ondernemingen zijn gebaseerd op de waarde van edel-metaal en delfstoffen. ‘Goud heeft door de geschiedenis heen haar koopkracht behouden. Bovendien gedijt de prijs ervan bij een zwakke dollar.’ En daar is en blijft de komende jaren sprake van, is Middelkoop’s vaste overtuiging. ‘Als je – zoals de FED doet – het schuldprobleem wilt oplossen door meer dollars te creë-ren, krijg je als munteenheid maar ook als land vroeg of laat de rekening gepresen-teerd.’

InstortenDaarom staan de VS aan de vooravond van het grote verval. ‘De gedachte om oneindige welvaart te creëren door blij-vend te anticiperen op toekomstige groei van de economie en vertrouwen van de consument, mist elk fundament. Daarom staat het kredietkaartenhuis van het Ame-rikaanse financiële systeem nu op instor-ten. De waarde van de bezittingen weegt in veel gevallen niet langer meer op tegen de enorme schuldenlast.’ Een dergelijke situatie zie je volgens de auteur overigens terug in nagenoeg de hele Westerse wereld. ‘En de oplossing van overheden

PrOfiel

Willem Middelkoop over het verval van Amerika

TEKST MART RIENSTRA FOTOGRAFIE SANDER NIEUWENHUYS

B U S I N E S S N A T I O N A A LI I

Omdat hij de kredietcrisis begin 21e eeuw al voorspelde, werd Willem Middelkoop in 2008 opeens de rol van ziener toebedeeld. Dagelijks gaf de onafhankelijke financieel-economisch specialist in tal van media zijn ongezouten mening. Opeens werd naar hem geluisterd en zijn mening gerespecteerd, hoe pessimistisch de tendens ervan vaak ook was. Ruim twee jaar later is de economie enigszins hersteld en lijken de visie en argumenten van Middelkoop alweer vergeten. Maar of we daar verstandig aan doen?

om deze schuldenlast van banken over te nemen, leidt uitsluitend tot het failliet van landen. Kijk naar Griekenland en Ierland. Je kunt een kredietcrisis niet oplossen met extra krediet.’ Volgens Middelkoop zijn we met hulpkredieten uitslaande brandjes aan het blussen, maar niet de onderliggende veenbrand. ‘Uiteindelijk moeten we mondiaal onze schulden sane-ren en de financiële wereld van scratch af aan opnieuw inrichten. Maar dat gebeurt niet. Dat laten degenen die nu de macht hebben niet toe.’

DecadentieEn dus? ‘Dus draait de wereld door, tot we de façade niet langer kunnen ontken-nen. En dan …’ Middelkoop is voor een

moment stil. ‘Kijk naar de geschiedenis. De crisis in de dertiger jaren bleek later de oorsprong van het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog. Hitler kwam aan de macht omdat vooral Duitsland in de hoek zat waar de economische klappen vielen en mensen daar zo arm waren. Amerika voelt zich met een zwakke dollar straks vergelijkbaar in het nauw gedreven. Dan lijkt er maar één uitweg. De geschiedenis leert namelijk dat een oorlog altijd voor nieuwe economische groei zorgt.’ De ondernemer illustreert het sombere perspectief met een andere ver-gelijking, die van het Romeinse Rijk. ‘De Westerse wereld – en dan met name de VS – gaat ook aan decadentie en verloe-dering ten onder. Kijk naar de gemiddelde

‘Het kredietkaartenhuis van het Amerikaanse financiële systeem staat op instorten.’

Amerikaan; die is zo volgevreten, dat hij te dik is om überhaupt nog in actie te ko-men.’En Nederland? ‘Wij zijn een satellietstaat van de VS, doen gedwee wat van ons verlangd wordt. Ons wacht in principe hetzelfde lot, met dit verschil dat het verval aan de randen van het Romeinse Rijk nog eerder begon.’ Maar kunnen we dan helemaal niets doen? ‘Ik zou elke ondernemer nu adviseren zijn of haar bedrijf te verkopen, nog even flink te cashen en een boerderijtje ergens te kopen, ver weg van het naderende verval.’�

B U S I N E S S N A T I O N A A L I I I

DOSSIER SUPERTRENDSDoor Carl Rohde, Norbert Mirani en Goos Eilander

Zoveel trends, zoveel trendwatchers. De professie lijkt aan infl atie onderhevig en het wachten is op een gelijknamige LOI-leer-gang. Zwaargewichten Carl Rohde, Norbert Mirani en Goos Eilander gaan in Dossier Supertrends voor de broodnodige verdie-ping: kwalitatieve signalering, kwantitatieve bepaling en sociologische duiding. Het boek combineert trendobservaties en analyses en wil inspireren om nieuwe wegen in te slaan. Aan bod komen onder meer de veranderende rolverdeling van mannen en vrouwen, maar ook de betekenis van obesitas, barbifi catie en – jawel – de loodgieter als nieuwe god. Daarbij gaat het niet om oppervlakkige dui-dingen, maar ontleedt Dossier Supertrends de verschillende betekenislagen die zich pas

na een nadere be-schouwing tonen. Volgens de auteurs is dit een voorwaar-de om te komen tot het belangrijkste doel van professio-neel trendwatchen: het analyseren van trends op toekomst en potentie.

180 pagina’s. ISBN 978-90-5594-709-6. Scriptum, € 22,50.

HET HART ZIT IN HET MIDDENDoor Peter van Lindonk

Creativiteit staat bij veel mensen hoog op de ranglijst van gewenste eigenschappen. Een carrière als kunstenaar, componist of schrijver is echter maar voor weinigen weggelegd. Toch kan iedereen creatief zijn. Althans, dat vindt Peter van Lindonk. Alles draait volgens hem om associatief denken, als sleutel tot originaliteit en crea-

tieve ideeën. En asso-ciatief denken is aan te leren. Het hart zit in het midden staat vol met vingeroefe-ningen: citaten, prik-kelende vragen, en hoe gedachten daar vervolgens mee aan de haal gaan. Creati-viteit is vooral een

kwestie van jezelf durven zijn en over al-les, over elk onderwerp vragen durven stellen, meent Van Lindonk. Voor zijn lijf-spreuk is de auteur schatplichtig aan Pi-casso, bij het antwoord op de vraag waar zijn inspiratie vandaan komt: ‘Ik zoek niet, ik vind’. Het hart zit in het midden biedt inspiratie bij dit proces.

112 pagina’s. ISBN 978-94-6003-299-8. Balans, € 12,50.

DE GEPLUNDERDE PLANEETDoor Paul Collier

Kan welvaart voor iedereen samengaan met een duurzame omgang met de beschikbare natuurlijke hulpbronnen? In dit actuele spanningsveld kiest Paul Collier geen partij voor de romantici – met een allesomvattend

‘terug naar de natuur’ als hoogste doel – noch voor de struisvogels, die alle doemscenario’s afdoen als onzin. Ster-ker nog: volgens Col-lier voeren beide kam-pen de wereld naar de ondergang. In De ge-plunderde planeet geeft hij blijk van een nuch-

tere kijk op klimaatverandering. Collier onderkent de voordelen van industrialisatie en houdt tegelijkertijd rekening met de noodzaak, alternatieve energiebronnen in te zetten. De geplunderde planeet maakt de samenhang tussen deze aspecten inzichte-lijk. Opmerkelijk is dat Collier niet alleen analyseert, maar ook met een concreet voorstel komt om de omgang met natuur-lijke hulpbronnen te hervormen en zo wel-vaart en natuur te verzoenen.

256 pagina’s. ISBN 978-90-4910-235-7. Spectrum, € 19,99.

tieve ideeën. En asso-ciatief denken is aan te leren. in het middenvol met vingeroefe-ningen: citaten, prik-kelende vragen, en hoe gedachten daar vervolgens mee aan de haal gaan. Creati-viteit is vooral een

kwestie van jezelf durven zijn en over al-

na een nadere be-schouwing tonen. Volgens de auteurs is dit een voorwaar-de om te komen tot het belangrijkste doel van professio-neel trendwatchen: het analyseren van trends op toekomst en potentie.

‘terug naar de natuur’ als hoogste doel – noch voor de struisvogels, die alle doemscenario’s afdoen als onzin. Ster-ker nog: volgens Col-lier voeren beide kam-pen de wereld naar de ondergang. In plunderde planeethij blijk van een nuch-

l i T e r A T U U r

NETWERK JE WEG NAAR SUCCESDoor Charles D.A. Ruffolo

Charles Ruffolo is professioneel netwerker, trainer, spreker en schrijver. Na een 20-jarige carrière in het Amerikaanse leger vestigde hij zich in Nederland en introduceerde zijn merk van netwerken. Ruffolo – Ruf voor intimi – maakte van netwerken zijn beroep. Hij brengt mensen uit alle disciplines en alle lagen van de bevolking met elkaar in contact. Ruffolo’s persoonlijke database bevat meer dan 15.000 namen. In Netwerk je weg naar succes maakt hij duidelijk dat voor een goede netwerker letterlijk alles mogelijk is. Het boek is een praktische schets van de ins and outs van het netwerken, met Ruffolo’s persoonlijke ervaringen als rode draad. Het grote aantal testimonials bewijst dat de auteur zijn vak verstaat.

184 pagina’s. ISBN 978-90-7150-135-7. Thieme Boekentuin, € 15,-.

B U S I N E S S N A T I O N A A LIV

MAAK ‘T IN WEST-BRABANT! NV REWIN West-Brabant | Postbus 3182 | 4800 DD Breda | www.rewin.nl

West-Brabant is de ideale vestigingsplaats, van éénmanszaak tot multinational.

Uitstekend bereikbaar en gelegen tussen Rotterdam en Antwerpen. Een breed aanbod

geschikte vestigingslocaties. Wij helpen u bij het nemen van gefundeerde beslissingen.

BEL GRATIS: 0900 - 6000 600

West-Brabantlogistieke hotspot!

3200146_Alg advertentie 190x277_1.indd 1 20-07-10 10:56

V I N I D ’ I T A L I A

Industrieweg 3 Tel.: 0416 - 69 06 01

5151RV DrunenFax: 0416 - 31 98 38

C r i v I N OVerrassende

Italiaanse wijnen

Eigen en directe import -

Voor consument, horeca en bedrijfsleven -

Wijnproeverijen -

Relatiegeschenken

w w w. c r i v i n o . c o m

Nationaal no.3-juni 2007.qxd 07-06-2007 17:41 Pagina 10

Bel 0575 - 501 223of surf naar: www.deweerdtenten.nl

De ideale accommodatie

Tenten- en hallenverhuurVoor een geslaagd feest of evenement is een geschikte accommodatieessentieel. Of het nu gaat om een intiem bruiloftsfeest, een swingendmuziekevenement of een zakelijke bedrijfspresentatie: De Weerd Tentenverhuur zorgt voor de perfecte entourage.

THeMA

‘Veel fusie- en overname- deals in de pijplijn’

Toenemend vertrouwen wekt kooplust op

TEKST PAUL DE GRAM

Directeur Tjarda Molenaar van de Nederlandse Vereniging van Participatiebedrijven: ‘Private

equityfi rma’s fi nancieren met meer eigen vermogen dan tot voor kort.’

Volgens directeur Tjarda Molenaar van de Nederlandse Vereniging van Participatie-bedrijven (NVP) zijn de verwachtingen van verkopende partijen anno nu boven-dien realistischer dan voorheen. Daardoor is het gemakkelijker (geworden) om tot een overnametransactie te komen. ‘Er zitten veel deals in de pijplijn. Wel moet meer onderzocht en onderhandeld worden dan een paar jaar geleden, waardoor het allemaal langer duurt. Bovendien kan het ingewikkeld zijn om de fi nanciering rond te krijgen. De voorwaarden zijn zwaarder en de prijs is hoger. Maar goede proposi-ties worden gelukkig gewoon weer door de bank gefi nancierd.’

Meer eigen vermogenDe NVP-directeur wijst erop dat private equityfi rma’s op het ogenblik met meer eigen vermogen (en dus behoudender - PdG) fi nancieren dan tot voor kort. ‘De echt grote leveraged buyouts van voor 2008 vinden niet meer plaats. Toch zijn door grote participatiemaatschappijen alweer overnames gedaan van meer dan 100 miljoen euro. Kijk naar Catalpa, Refresco en Intertrust. Onder de 100 mil-joen heb je bijvoorbeeld NRC Media en Johma. Daarbij kan het gaan om typische buyouts, maar ook om familiebedrijven die een minderheidsaandeelhouder aan-trekken, zoals de technische groothandel Kramp. Bij dit bedrijf bleven de familie en het management aan, maar de direc-teur stapte uit en verkocht zijn belang van 40 procent aan NPM Capital.’Grote investeringen gaan volgens Molenaar in de regel gepaard met fi kse kredieten. ‘Dat kan betekenen dat meer-dere banken moeten worden ingeschakeld

B U S I N E S S N A T I O N A A LVI

om de fi nanciering rond te krijgen. Dat kost tijd. Doordat ook corporate kopers zich melden op de markt, kunnen partici-patiemaatschappijen soms op snelheid worden afgetroefd. Een paar jaar geleden was dat precies andersom.’

Groei-investeringenDoor het economisch herstel worden ook weer omvangrijke groei-investeringen ge-daan. Zoals door Holland Private Equity in kunststoffabrikant Airborne, dat met de

ontvangen 9 miljoen euro een nieuwe fabriek bouwt in het Rotterdamse haven-gebied. NIBC, voorheen de Nationale Investeringsbank, investeerde in het lingeriebedrijf van Marlies Dekkers, dat Europese aspiraties heeft. Ook de overnames in het midden- en kleinbedrijf trekken aan. Molenaar: ‘Daar zitten veel groeifi nancieringen bij, waar de participatiemaatschappij een minderheids-aandeel neemt en de oorspronkelijke eige-naar aan het roer blijft. Of waar de oprich-

ter of de familie geen opvolging in eigen kring vindt en het bedrijf verkoopt aan een nieuw managementteam. In dit soort situa-ties wordt over het algemeen meer met eigen vermogen en minder met leningen gefi nancierd.’

VoorbeeldenRecente voorbeelden hiervan zijn kampeerwinkelexploitant De Vrijbuiter en Juicy Details. De Vrijbuiter koopt met een kapitaalinjectie van participatiemaatschap-

De stofwolken van de crisis trekken op. Nu de economie aantrekt, verbeteren de vooruitzichten van veel ondernemingen in hoog tempo. Banken en advocaten maken overuren om nog voor het einde van het jaar overnamedeals rond te krijgen. Het herstel van het vertrouwen wekt de kooplust bij private equityhuizen. Goed geleide bedrijven hebben tijdens de crisis fl ink op kosten bespaard en zijn daardoor heel effi ciënt geworden. Als nu ook de omzet stijgt, zal hun winstgevendheid snel verbeteren. Dat maakt deze ondernemingen voor kopers aantrekkelijk.

Rob Wolthuis, secretaris ondernemerschap van MKB-Nederland: ‘Overnames zijn vooral in het

midden- en kleinbedrijf niet alleen zakelijke maar ook emotionele en persoonlijke aangelegenheden.’

SPECIFIEKE KNELPUNTENDe komende tien jaar zullen in Nederland ieder jaar 15.000 be-drijven ter overname worden aan-geboden. De meeste komen te koop in de sectoren detailhandel en zakelijke dienstverlening. De belangrijkste drijfveren achter de-ze aanbiedingsgolf zijn de vergrij-zing, groei van het zelfstandig ondernemerschap en serieel on-dernemerschap. Het overdragen en overnemen van een bedrijf kent specifi eke knelpunten. Voor de verkopende partij zijn het vin-den van een opvolger en het re-gelen van de fi nanciering van de overdracht het moeilijkst. Voor de koper zijn de voornaamste pro-blemen het verkrijgen van fi nan-ciering en meer specifi ek het fi nancieren van de goodwill.

B U S I N E S S N A T I O N A A L VII

pij Ecart de oprichter uit en gaat uitbrei-den naar de Duitse markt. Juicy Details rolt met een minderheidsinvestering van Antea Participaties haar juice bars uit door heel Nederland.Verder heeft Berk Participaties het belang van 40 procent in rolstoelfabrikant Life & Mobility overgenomen van ABN AMRO

Participaties. ‘Life & Mobility heeft de ambitie om met het nieuwe kapitaal over-names te gaan doen en sneller te groeien,’ aldus de NVP-directeur, die zegt de komende jaren in de zorgmarkt veel investeringen te verwachten.

Toekomstperspectief‘Overnames en fusies horen bij het huidige economische beeld,’ zegt Rob Wolthuis, secretaris ondernemerschap van MKB-Nederland. Ook hij constateert na een moeilijke fase weer een toename. Sterke bedrijven zullen naar zijn inzicht doelgericht investeren. ‘Maar omdat investeringen in productie nog laag zijn, is investeren in overnames interessant. Verder hebben we te maken met bedrij-ven die minder sterk uit de crisis zijn gekomen maar wel degelijk toekomstper-

spectief hebben. Dat heeft een voor ko-pers gunstig effect op de prijs,’ aldus Wolthuis.‘Banken en equitypartijen’, weet de secretaris ondernemerschap van MKB-Nederland, ‘kunnen bij overnames ge-bruik maken van overheidsgarantierege-lingen. Banken van de BMKB (Besluit Borgstelling MKB Kredieten) en de GO-regeling (Garantie Ondernemingsfinan-ciering), equity van de Groeifaciliteit. Aan de hand hiervan is het mogelijk 50 procent door de staat te laten garanderen. Ook zijn overnames door het vorige kabi-net fiscaal aantrekkelijker gemaakt.’ Wolthuis verwacht vooral transacties in sectoren waar de crisis hard heeft toege-slagen, zoals de bouw. Doelwit: door de omstandigheden verzwakte bedrijven.

Tijdig oriënterenVolgens Wolthuis is een goede match tussen vraag en aanbod van groot belang. ‘Want vooral in het midden- en kleinbe-drijf is een overname niet alleen een zakelijke, maar ook een emotionele en persoonlijke aangelegenheid. De onder-nemer draagt immers zijn “kindje” over. Dat maakt een match minder snel moge-lijk. Daarom is het voor betrokken onder-nemers verstandig om zich tijdig op een overname te oriënteren.’ �

Herstel vertrouwen wekt kooplust

private equityhuizen

THeMA

BUITENLANDSE KOPERS IN MEERDERHEIDHet aantal grensoverschrijdende deals in de Nederlandse fusie- en overnamemarkt is de afgelo-pen jaren sterk toegenomen. Dat blijkt uit cijfers van OverFusies.nl. Sinds 2006 is het aandeel grensoverschrijdende transacties groter dan het aandeel van deals tussen Nederlandse partijen.In het eerste halfjaar van 2010 gingen de dealmakers bij 73 procent van de transacties de grens over. Ondertussen verschuift het initiatief bij grens-overschrijdende deals naar het buitenland. In het merendeel van de gevallen is de koper hier een buitenlandse partij, waar in voorgaande jaren het initiatief veelal aan Nederlandse zijde lag. De opgetelde waarde van transacties in ons land in het eerste halfjaar van 2010 beloopt 38 miljard euro. Tussen de verschillende sectoren wisselen de fusie- en overnameactivitei-ten sterk. In vier branches is de activiteit toegenomen ten opzichte van 2009: consumen-ten/voedsel, detailhandel, farmacie/biotech en telecommu-nicatie. De industrie is net als vorig jaar de sector met de meeste transacties. Van de financieel adviseurs zat de Rabobank bij de meeste deals aan tafel, gevolgd door ING en Boer & Croon. Van de advoca-tenkantoren heeft Allen & Overy het vaakst geadviseerd, gevolgd door Loyens & Loeff en Houthoff Buruma. Gesorteerd op dealwaarde, exclusief de transacties van niet-Nederlandse praktijken, staat Stibbe op de eerste en De Brauw Blackstone Westbroek op de tweede plaats. Loyens & Loeff completeert het podium.

B U S I N E S S N A T I O N A A LVIII

DÉ JAARLIJKSE CONFERENCE 16 KEYNOTE SPEAKERS 7 ONVERWACHTE INTERMEZZO’S 500 UNIEKE BEZOEKERS

The PINC.12 Conference is enthusiastically supported by these golden sponsors:

PINC.1217 MEI 2011

WWW.PINC.NL

BeDriJfSPrOfiel

Michon de Brouwer & Ad Vugs

Blijvend passende huisvesting® van De Meeuw past zich razendsnel aan capaciteitsproblemen van uw bedrijf aan. Zowel ruimtelijk als functioneel. Daarmee is deze flexibele bouwmethode hét antwoord op tijdelijke en permanente huisves-tingsvraagstukken. Ook Posthuis Haaren plukt sinds kort de vruchten van een nieuw tijdelijk kantoor. Directeur Ad Vugs is in zijn nopjes met de extra capaciteit: ‘Onze medewerkers hebben het gevoel dat ze in een permanent kantoor werken.’

Posthuis Haaren ontwikkelt en bouwt vastgoed in opdracht van BTL, een toonaangevend bedrijf in ontwerp, aanleg en onderhoud van groenvoorzieningen. ‘De oude tijdelijke huisvesting van de stafmedewerkers van BTL was helemaal versleten’, vertelt Vugs. ‘Het was de hoogste tijd voor een nieuw onderkomen. Daarbij hebben we bewust gekozen voor een tijdelijke oplossing. Dat is met het oog op de toekomst ideaal, omdat we zo flexibel blijven.’

Stem in eindresultaatIn mei 2009 nam Vugs contact op met De Meeuw om zijn plannen te bespreken. Accountmanager Michon de Brouwer stelde voor om het tijdelijke kantoor van Witlox en Van den Boomen in Waalre als referentie te bekijken. Vugs was direct enthousiast. ‘Het is geweldig om te zien hoe groot de keuzevrijheid in bijvoorbeeld het gebruik van kleuren en materialen, de raamverdeling en de inrichting is’, vervolgt hij. ‘We kregen een belangrijke stem in het eindresultaat. Zo verdween de oorspronkelijke scepsis over opnieuw een tijdelijk kantoor als sneeuw voor de zon.’

Duidelijke afsprakenHelemaal te spreken is Vugs over de leanbijeenkomst met bouw-partners aan het begin van het traject. ‘Tijdens deze bespreking maken we met alle betrokkenen duidelijke afspraken’, vertelt Michon de Brouwer. ‘Zo kent iedereen zijn verantwoordelijkheden en dat heeft een zeer positief effect op de voortgang. Die is vrijwel rimpelloos verlopen.’

Heldere communicatie‘Het product kan nog zo goed zijn’, besluit Vugs, ‘uiteindelijk draait het ook om mensenwerk en dus om inlevingsvermogen, betrokkenheid en communicatie. Vanaf de eerste contacten tot de uiteindelijke oplevering was er een prima wisselwerking met De Meeuw. De inschatting van de begroting was zelfs zo realistisch dat De Meeuw binnen dit budget is gebleven. Dat verdient een groot compliment.’

Posthuis Haaren en De Meeuw bouwen tijdelijk kantoor met permanente beleving

De nieuwe flexibele bouwmethode

Voor meer informatie: De Meeuwindustrieweg 85688 DP Oirschot T 0499-572024e info@demeeuw.comi www.demeeuw.com/kantoren

B U S I N E S S N A T I O N A A LX

Landelijk bereik via 25 regionale BUSINESS-edities

De totale oplage van BUSINESS

Nationaal, het landelijk katern

van de 25 Business-uitgaven,

bedraagt 100.000 exemplaren.

Door een meeleesfactor van ruim

drie personen bereikt elke editie

van BUSINESS Nationaal meer

dan 300.000 zakelijke beslissers.

Adverteren in BUSINESS Nationaal

is werken aan zakelijk succes!

Amsterdam BusinessAmsterdamAmstelveenSchipholDiemen e.o.

Arnhem BusinessArnhemDuivenOosterbeek e.o.

Drechtsteden BusinessDordrechtSliedrechtGorinchem e.o.

Drenthe BusinessAssenHoogeveenMeppel e.o.

Driesteden BusinessApeldoornDeventerZutphen e.o.

Flevoland BusinessAlmereLelystadZeewoldeNoordoostpolder e.o.

Friesland BusinessLeeuwardenHeerenveenDrachtenSneek e.o.

Gooi en EemlandBusinessHilversumBussumAmersfoortNijkerk e.o.

Groningen BusinessGroningenDelfzijlWinschoten e.o.

Haaglanden BusinessDen HaagZoetermeerLeidschendamWassenaar e.o.

Kennemer BusinessHaarlemBeverwijkIJmond e.o.

Nijmegen BusinessNijmegenMaldenBoxmeer e.o.

Noord-LimburgBusinessGennepVenloRoermond e.o.

Oost-GelderlandBusinessDoetinchemWinterswijkZevenaar e.o.

Regio BusinessMidden-BrabantTilburgWaalwijkOisterwijk e.o.

Regio BusinessNoordoost-Brabant‘s-HertogenboschOssVeghel e.o.

Rijnmond BusinessRotterdamSpijkenisseSchiedamVlaardingen e.o.

Rijnstreek BusinessLeidenAlphen aan den RijnBodegravenLisse e.o.

Rivierenland BusinessTielZaltbommelLeerdam e.o.

Twente BusinessEnschedeHengeloAlmeloOldenzaal e.o.

Utrecht BusinessUtrechtNieuwegeinHoutenZeist e.o.

Vallei BusinessEdeWageningenVeenendaal e.o.

West-Brabant BusinessBredaRoosendaalEtten-LeurOosterhoutBergen op Zoom e.o.

Zeeland BusinessVlissingenGoesTerneuzenZierikzee e.o.

Zwolle BusinessZwolleKampenHardenbergSteenwijk e.o.

Arnhem

Tilburg

Breda

's Hertogenbosch

Venlo

Winterswijk

Enschede

NijmegenTiel

Ede

Dordrecht

Apeldoorn

Utrecht

Leiden

Almere

Rotterdam

's Gravenhage

Middelburg

Zwolle

Assen

GroningenLeeuwarden

Amsterdam

Amersfoort

Haarlem

www.business-nationaal.nl voor uw zakelijk succes!

Bus

ines

s N

atio

naal

: 2

5x d

irect

ber

eik

in h

et

hart

van

de

reg

io

TreNDS

Weg naar herstel lijkt ingezet

financieringsmonitor onderzoekt kredietverlening door banken

TEKST HANS HAJÉE

Banken zijn zeer terughoudend met fi nan-ciering, aldus een veelgehoorde constate-ring. Door toegenomen risico’s en stren-gere richtlijnen wordt de kredietkraan maar mondjesmaat geopend. De Task-force Kredietverlening (bestaande uit vertegenwoordigers van werkgevers, ban-ken en de ministeries van Economische Zaken en Financiën) liet recent onderzoek doen naar de kredietverlening aan het midden- en kleinbedrijf. Uit de resultaten blijkt dat tijdens de crisis juist meer kre-

diet is verstrekt, benadrukte de Neder-landse Vereniging van Banken. Volgens MKB-Nederland hangt dit echter vooral samen met het beroep dat bedrijven in roerige tijden doen op hun bestaande kredietfaciliteit. Nieuwe kredieten worden substantieel minder verleend, al-dus de belangenvereniging.

Andere functieAls onderdeel van het programmaonder-zoek mkb en ondernemerschap brengt

ook onderzoeksbureau EIM de krediet-verlening door banken in kaart. Hierbij wordt specifi ek gekeken naar aanvullende fi nanciering, naast de bestaande facilitei-ten. De resultaten worden weergegeven in twee fi nancieringsmonitoren, voor het mkb en voor grote bedrijven. ‘Aanleiding voor de mkb-monitor was de wens van het ministerie van EZ en MKB-Nederland om inzicht te krijgen in de gevolgen van de Basel II-wetgeving,’ zegt Lia Smit, accountmanager bij het EIM. ‘De fi nan-

Omdat rijwielbedrijven vallen onder de automotivebranche zijn banken terughoudend met het verstrekken van krediet

B U S I N E S S N A T I O N A A LXII

cierbaarheid van het mkb was al een onderwerp waar regelmatig over werd geklaagd door ondernemers. De indruk bestond dat door de Basel-richtlijnen verdere verslechtering zou optreden.’ Toen het eerste onderzoek eind 2008 plaatsvond, was de kredietcrisis net in volle hevigheid losgebarsten. ‘Hierdoor veranderde de functie van de monitor ingrijpend; het werd een instrument om te meten in welke mate het mkb überhaupt nog aan fi nancie-ring kon komen.’ In 2009 is gestart met een vergelijkbaar onderzoek voor het grootbedrijf. In beide monitoren worden de sectoren zorg, welzijn en landbouw buiten beschouwing gelaten.

Teugels strakVoor de meest recente fi nancieringsmoni-tor zijn 500 (grootbedrijf) respectievelijk 2.000 (mkb) bedrijven geënquêteerd. Het blijkt dat de behoefte aan fi nanciering lager ligt dan bij de meting in februari. ‘Achtenzestig procent van de grote bedrij-ven die fi nanciering zoekt, krijgt deze ook geheel,’ aldus senior onderzoeker Ro Braaksma. Voor het mkb ligt dit percenta-ge aanzienlijk lager; slechts 33% slaagt erin de gevraagde fi nanciering volledig te realiseren. ‘Bij de vorige edities van het onderzoek zagen we dat banken de teugels steeds strakker aantrokken. Voorwaarden werden verscherpt, condities verslechter-den en de rente steeg. Deze ontwikkeling komt nu in het grootbedrijf langzamerhand tot stilstand. Uit de monitor blijkt dat evenwicht ontstaat tussen bedrijven die een aanscherping ervaren en zij die juist een versoepeling constateren. Het wordt voor grote ondernemingen iets gemakke-lijker om fi nanciering te krijgen, waarbij

de rentetarieven op een lager niveau liggen dan voor het mkb. In het midden- en klein-bedrijf had 30% van de bedrijven het afge-lopen halfjaar te maken met een aanscher-ping van voorwaarden. Ook melden ondernemers dat zij vaker de eigen woning als extra onderpand moeten inzetten.’

Toekomstige toppersBij de beoordeling van een kredietaan-vraag speelt de sector waarin een onderne-ming actief is een cruciale rol. ‘Het valt op dat bedrijven soms ten onrechte over één kam worden geschoren. Zo werd een aan-nemer in de weg- en waterbouw – een acti-viteit die prima draait – een krediet gewei-gerd. Hij viel voor de bank onder de bouwsector, waardoor de fi nanciering per defi nitie als risicovol werd ingeschat.’ Ook rijwielhandelaren komen moeilijker aan krediet. ‘Dat blijkt samen te hangen met het feit dat zij in de categorie automotive vallen. Voor banken is dat aanleiding om zeer terughoudend te zijn met fi nanciering. Daarbij gaan ze voorbij aan het feit dat de rijwielsector te maken heeft met compleet andere marktomstandigheden dan de auto-branche.’De globale beoordeling op basis van secto-ren hangt volgens Smit deels samen met de Basel II-richtlijnen. ‘Op grond hiervan gelden voor zakelijke kredieten onder de 1 miljoen euro in feite dezelfde criteria als voor krediet aan consumenten en detail-handel. De kosten voor dergelijke kredie-ten zijn als gevolg daarvan dermate hoog, dat het voor banken vaak niet rendabel is om maatwerk toe te passen bij de beoorde-ling van een aanvraag. Dat leidt tot een standaardprocedure waarbij het stempel van de branche veelal doorslaggevend is-

voor de risicobeoordeling en dus de kans van slagen. Al verschilt het per bank, ondernemerschap wordt lang niet altijd meegewogen.’ Daarbij is ook van belang dat de ondernemer bij de onderbouwing van zijn aanvraag in gesprek kan komen met de juiste persoon binnen de bank. ‘Meerdere respondenten geven aan dat het maar niet lukt om met de uiteindelijke beslisser aan tafel te komen,’ aldus Braaksma. ‘De communicatie verloopt via ondergeschikten waardoor het lastig is de motivatie voor een kredietaanvraag goed voor het voetlicht te brengen bij de beslisser.’Het EIM doet ook onderzoek naar de fi nanciering van snelgroeiende onderne-mingen. ‘Het blijkt dat deze vergelijkbaar scoren met “gewone” bedrijven, terwijl de risico’s groter zijn. Banken blijken onder snelle groeiers meer perspectief te

De fi nancieringsmonitor van EIM houdt de vinger aan de pols bij de kredietverlening aan zowel mkb als grootbedrijf. Op grond van het meest recente onderzoek lijkt de weg naar herstel – zij het langzaam – ingezet. ‘Vooral grotere bedrijven gebruiken fi nanciering vaker voor nieuwe activiteiten en overnames. Een duidelijk signaal dat het vertrouwen in de economie toeneemt.’

LANGJARIG ONDER-ZOEKSPROGRAMMAEIM verricht economisch en sociaal beleidsonderzoek voor overheden, beleidsinstanties en branche- en koepelorganisaties. Met 70 medewerkers behoort het tot de grotere bureaus. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken voert EIM een langjarig onderzoekspro-gramma uit over mkb en onder-nemerschap. De informatie en data die dit oplevert – zoals de fi nancierings-monitor – zijn beschikbaar via www.ondernemerschap.nl.

B U S I N E S S N A T I O N A A L XIII

zien voor aantrekkelijke relaties.’ De ambitie om toekomstige toppers te finan-cieren, ligt ook ten grondslag aan de aantrekkingskracht van sectoren als biotechnologie en micro-elektronica. ‘Als dergelijke bedrijven starten of willen groeien, zijn ze eerder interessant voor banken dan ondernemers in traditionele sectoren als horeca en bouw.’

Kansen voor adviseursUit de financieringsmonitor blijkt dat bedrijven vaker een accountant of advi-seur inschakelen voor de onderbouwing van hun aanvraag. Smit: ‘Dit percentage lag lang rond de 50%, maar is nu voor beide groepen gestegen naar 60%. Een substantiële toename dus. Dit hangt deels samen met de hogere eisen die banken aan een aanvraag stellen. In meer algeme-ne zin leidt het er tevens toe dat het mkb op het gebied van financieel management professioneler en transparanter wordt. Ook ondernemers zelf krijgen beter inzicht in de financiële situatie van hun bedrijf. Dit komt de kwaliteit van het ondernemerschap en de onderneming ten goede.’ Voor accountants en adviseurs biedt deze ontwikkeling zeker kansen. ‘Zij kunnen hun activiteiten uitbreiden en de rol als vertrouwenspersoon en steunpi-laar van hun klanten nog meer inhoud geven.’ De accountant is ook een voor de hand liggende bron van inzicht in de

verschillende garantieregelingen van de overheid. ‘Toch wordt maar mondjesmaat gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. Slechts 11% van het mkb doet een beroep op de BMKB of andere regelingen; in de vorige monitor was dit slechts 1 procent. Naar aanleiding van de crisis zijn de garantieregelingen uitgebreid en kregen ze veel publiciteit. Dit heeft ertoe geleid dat er vaker een beroep op werd gedaan. Toch blijft de bekendheid beperkt; zelfs van de BMKB, een regeling die al dertig jaar bestaat.’ Braaksma benadrukt de noodzaak van een consistent overheidsbe-leid. ‘Misschien nog belangrijker dan de precieze inhoud van een stimulerings-regeling is het feit dat deze gedurende langere tijd wordt aangeboden. Ook moet de naam niet telkens wijzigen; dat zorgt voor onduidelijkheid bij ondernemers.’

Duidelijk signaalUit de meest recente financieringsmonitor blijkt dat de bestemming van kredieten in toenemende mate verschuift van herfinan-ciering naar meer ‘offensieve’ doelstel-lingen. ‘Het krediet wordt aanzienlijk meer dan bij de vorige meting gebruikt voor de aanschaf van bedrijfsmiddelen, investeringen en innovatie,’ constateert Smit. ‘Vooral grotere bedrijven gebruiken financiering vaker voor nieuwe activitei-ten en overnames. Dit is een duidelijk signaal dat het vertrouwen in de econo-

mie groeiende is.’ Dit gunstige perspec-tief blijkt ook uit het toegenomen vertrou-wen in de mogelijkheid om financiering te vinden. ‘Hoopgevend is dat bedrijven verwachten dat de acceptatiegraad van hun kredieten zal stijgen. Minder onder-nemers denken geen financiering te kun-nen vinden, en van degenen die dat wel verwachten, proberen er meer die finan-ciering alsnog te krijgen.’ Met andere woorden: het herstel is ingezet? ‘Al is het broos, de conclusie lijkt gerechtvaardigd dat het ergste achter de rug is. Bedrijven willen weer investeren en krijgen vaker de daarvoor benodigde financiering. Vooral de positie van het grootbedrijf is verbeterd. Zij hebben ook meer macht als kredietvrager, kunnen makkelijker shop-pen bij verschillende banken. Voor het mkb is echter nog een lange weg te gaan. Uiteraard is het goed dat banken financie-ringsaanvragen kritisch beoordelen. De indruk bestaat echter dat met name bij kleinere bedrijven het ondernemerschap onvoldoende wordt meegewogen. Hier-door missen bedrijven de mogelijkheid om te investeren en dus te groeien, maar laten ook banken kansen liggen.’ �

Bedrijven in weg- en waterbouw – een activiteit die prima draait – wordt financiering geweigerd omdat zij onderdeel zijn van de bouwsector

TreNDS

B U S I N E S S N A T I O N A A LXIV

NYENRODE START TOEZICHTACADEMIENyenrode Business Universiteit start een toezichtacademie. Zij speelt hiermee in op de maatschappelijke discussie over de ef-fectiviteit van het toezicht. Doel is om samen met toezichthou-ders, bedrijfsleven, intermediaire marktpartijen en het Nyen-rode Center voor Public Auditing en Controlling het vakgebied te ontwikkelen en effectievere en efficiëntere vormen van toe-zicht te vinden. De nieuwe toezichtacademie is een gezamen-lijk initiatief van Nyenrode, De Nederlandsche Bank, de Be-lastingdienst, De Autoriteit Financiële markten en de Nederlandse Mededingingsautoriteit. Momenteel worden ge-sprekken gevoerd met andere toezichthouders. De academie wil onder meer een platform zijn waar toezichthouders kennis en ervaringen uitwisselen en ontwikkelingen in het toezicht vorm en inhoud geven. Daarnaast wordt (wetenschappelijk) onderzoek verricht naar de effectiviteit van toezicht.

BUSiNeSS fliTSeNHARRY VAN DORENMALEN NIEUWE VOORZITTER ICT~OFFICEHarry van Dorenmalen, algemeen directeur IBM Nederland en directeur IBM Be-nelux, is gekozen tot voorzitter van ICT~Office. Met een achterban die € 30 mil-jard omzet en meer dan 250.000 medewerkers vertegenwoordigt, is ICT~Office de belangrijkste belangenbehartiger van de ICT- en officesector. Van Dorenmalen volgt Henk Broeders (Capgemini) op, die de brancheorganisatie dertien jaar heeft geleid. Broeders blijft als vertrekkend voorzitter deel uitmaken van het bestuur. Martin Trampe, managing director Canon Nederland, is gekozen tot vice-voor-

zitter. ‘Uitdagingen waar ons land de komende jaren voor staat op gebieden als gezondheidszorg, mobiliteit en klimaatverandering kunnen met behulp van ICT worden aangepakt en zelfs opgelost,’ aldus Van Dorenmalen. ‘Als nieuwe voor-zitter zal ik het goede werk van Henk Broeders op dit gebied voortzetten, zodat onze sector ook de komende jaren een prominente rol speelt in het dienen van de nationale agenda.’Harry van Dorenmalen is recent ook benoemd tot directeur van IBM Europa. Hij is de eerste Nederlander die deze functie vervult. In zijn nieuwe rol vertegenwoordigt hij IBM bij Europese organisaties en instellingen. Van Dorenmalen is eveneens ver-antwoordelijk voor het overkoepelend beleid van IBM op het gebied van corporate citizenship, milieuvraagstukken, intellectueel eigendom en universiteitsrelaties.

WERKNEMER WORDT MERKSteeds meer Nederlandse werknemers ontwikkelen hun eigen, persoonlijke merk. Dit past in de ontwikkeling dat zij het heft voor hun loopbaanontwikkeling in toenemende mate zelf in handen nemen. Dit blijkt uit de Kelly Global Workforce Index, waarin op-vattingen zijn verzameld van 134.000 mensen in 29 landen, waaronder Nederland. Persoonlijke marketing of branding wordt voor werknemers steeds vanzelfsprekender. Voor het opbouwen van hun identiteit vinden de respondenten – in afnemende importantie – de volgende elementen belangrijk: mondelinge communicatievaardigheden, cv, schriftelijke communicatie, technische kennis, gebruik van sociale media en een persoonlijke kledingstijl.‘Nu veel mensen zich niet meer in een typische arbeidsrelatie bevinden, denken ze na over hoe ze zichzelf kunnen promoten en zich van de massa kunnen onderscheiden,’ zegt Astrid Akse, HR Manager Benelux van Kelly Services. ‘Medewerkers zijn zich ook sterk bewust van de snelheid van veranderingen op de werkplek en van het belang van het vermogen met deze ontwikkelingen om te gaan.’ Uit het onderzoek blijkt verder dat bijna tweederde van de respondenten bereid is geld te steken in het verbeteren van de eigen vaardigheden. Een vergelijkbaar percentage denkt in de toekomst van loopbaan te zullen veranderen en zichzelf hierdoor opnieuw uit te vinden. Niet alleen een baan voor het leven, ook een loopbaan voor het leven wordt steeds minder vanzelfsprekend.

Harry van Dorenmalen: voorzitter ICT~Office en directeur IBM Europa

B U S I N E S S N A T I O N A A L XV

Women on Wings is een Nederlandse organisatie die ondernemende vrouwen

in India een vliegende start geeft. Women on Wings werkt zonder subsidies.

Ze bereikt haar resultaten omdat vrienden en bedrijven het werk van

Women on Wings omarmen. De 1000 euro vraag: Geeft u ook met duizend

euro in geld of diensten Women on Wings vleugels? Kijk op womenonwings.nl/

getinvolved hoe u dat kunt doen. En wat Women on Wings ervoor terugdoet.

Gaat u voor de 1000 euro vraag?