ốc lá thụ động và các tác động trên sức khoẻ · đường dẫn khí và gây...
TRANSCRIPT
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health
Hút thuốc lá thụ động và các tác động trên sức khoẻ
Jonathan Samet, MD, MS
Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2
Hút thuốc lá thụ động là gì (Secondhand Smoke, hay SHS)?
Dòng khói chính
(Mainstream Smoke, hay
MS): Dòng khói mà người
hút thuốc lá hít vào trực
tiếp qua đầu điếu thuốc
Dòng khói phụ
(Sidestream Smoke, hay
SS): Khói tỏa ra từ đầu
điếu thuốc đang cháy âm
ỉ giữa hai lần rít thuốc
Khói thuốc thụ động (SHS): Kết hợp dòng
khói phụ và
dòng khói chính thở ra
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 3
Khói thuốc thụ động (SHS) hay khói thuốc trong môi trường (ETS)?
Khói thuốc thụ động (SHS) hay khói thuốc trong môi trường
(ETS)?
Khói thuốc thụ động (SHS) là từ ngữ được ưa chuộng hơn
Khói thuốc trong môi trường (ETS) là từ ngữ phát sinh từ công
nghiệp thuốc lá
Hút thuốc chủ động
Hút thuốc thụ động
Hút thuốc không tự nguyện
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 4
Những thành phần của khói thuốc thụ động
Khói thuốc thụ động chứa cùng những loại khí và phần tử tìm
thấy trong dòng khói chính
Khói thuốc thụ động là một hỗn hợp biến thiên, thay đổi theo
thời gian
Về chất lượng, khói thuốc thụ động tương đương với dòng khói
chính nếu nói về độc tính tiềm tàng
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 5
Khói thuốc thụ động và những tác động trên sức khoẻ
Chứng cứ rút ra từ kiến thức về các thành phần cấu tạo khói thuốc
thụ động và độc tính của chúng
Chứng cứ về hút thuốc lá chủ động và ảnh hưởng đến sức khoẻ là
cơ sở
Các nghiên cứu đã đánh giá mức phơi nhiễm và liều lượng bằng
cách sử dụng các thông số sinh học
Các nghiên cứu dịch tễ học cung cấp chứng cứ trực tiếp về những
nguy cơ đến sức khoẻ
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 6
Nghiên cứu của Hirayama
Nguồn tham khảo: CTLT phỏng theo Hirayama, T. (1990).
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 7
Báo cáo năm 1986 của Bác sĩ trưởng Hoa Kỳ
C. Everett Koop, MD
Nguyên Bác sĩ trưởng Hoa Kỳ
Nguồn tham khảo: Wikipedia Commons. Được phép sử dụng cho mục tiêu giáo dục.
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 8
1986: Ba báo cáo chủ chốt
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 9
IARC, năm 2004
Hút thuốc lá không tự nguyện
(phơi nhiễm khói thuốc thụ
động hoặc phơi nhiễm “khói
thuốc trong môi trường”) gây
ung thư ở người (Nhóm 1)
Nguồn tham khảo: Tổ chức Y tế Thế giới, Cơ quan Quốc tế Nghiên cứu về Ung thư
(International Agency for Research on Cancer - IARC). (2004).
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 10
Hút thuốc thụ động và ung thư phổi: 1986
“Hút thuốc lá không tự
nguyện là nguyên nhân gây
bệnh tật, kể cả ung thư
phổi, ở người không hút
thuốc lá”
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 11
Báo cáo năm 2006 của Bác sĩ trưởng Hoa Kỳ: Công bố vào ngày 27 tháng 6, 2006
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 12
Báo cáo năm 2006 của Bác sĩ trưởng Hoa Kỳ
“Báo cáo của Bác sĩ trưởng Hoa Kỳ
mà chúng tôi phát hành hôm nay,
nhan đề Phơi nhiễm khói thuốc lá
không tự nguyện và hậu quả trên
sức khoẻ (The Health Consequences
of Involuntary Exposure to Tobacco
Smoke), đã chứng minh không thể
chối cãi được là hút thuốc lá thụ
động gây tổn hại đến sức khoẻ con
người. Trong 20 năm vừa qua, cộng
đồng khoa học đã đi đến kết luận
thống nhất về điểm này.”
— Phó đô đốc Richard H. Carmona,
MD, MPH, FACS
Bác sĩ trưởng Hoa Kỳ
Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Hoa Kỳ,
27 tháng 06, 2006
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 13
Báo cáo năm 2006 của Bác sĩ trưởng: Những kết luận chính
Hút thuốc lá thụ động gây chết sớm và bệnh tật ở trẻ em và người
lớn không hút thuốc lá
Trẻ em phơi nhiễm khói thuốc thụ động có nguy cơ gia tăng bị hội
chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS), nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính, bị
những vấn đề về tai và bị suyễn nặng hơn (cha và mẹ hút thuốc lá
khiến con em của họ có những triệu chứng hô hấp và chậm phát
triển phổi)
Người lớn phơi nhiễm khói thuốc thụ động bị tác hại tức thời ảnh
hưởng đến hệ tim mạch và gây bệnh tim mạch vành và ung thư
phổi
Nguồn tham khảo: Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006).
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 14
Báo cáo năm 2006 của Bác sĩ trưởng: Những kết luận chính
Chứng cứ khoa học cho thấy rằng không có mức không nguy cơ an
toàn đối với phơi nhiễm khói thuốc thụ động
Có cả triệu người Mỹ, cả trẻ em và người lớn, vẫn còn phơi nhiễm
khói thuốc thụ động ngay trong nhà và tại nơi làm việc của họ,
mặc dù đã có nhiều tiến triển trong hoạt động kiểm soát thuốc lá
Bài trừ toàn diện nạn hút thuốc lá trong không gian trong nhà sẽ
bảo vệ người không hút thuốc khỏi phơi nhiễm khói thuốc thụ
động (cách ly người hút thuốc khỏi người không hút thuốc, làm
sạch không khí và thông gió các tòa nhà không thể bài trừ phơi
nhiễm khói thuốc thụ động cho người không hút thuốc)
Nguồn tham khảo: Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006).
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 15
Các bệnh và tác hại đến sức khoẻ do hút thuốc lá thụ động
Nguồn hình ảnh: CTLT phỏng theo Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006).
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 16
Tác hại do hút thuốc lá thụ động đối với sức khoẻ trẻ em
Hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh (SIDS)
Nhân tố rủi ro đối với SIDS bao gồm:
Hút thuốc chủ động từ người mẹ: nguy cơ càng tăng nếu người
mẹ càng hút nhiều hơn trong thời kỳ mang thai
Sinh non và trọng lượng của trẻ sơ sinh thấp khi chào đời: cả hai
đều có liên quan đến việc người mẹ hút thuốc lá
Hút thuốc lá thụ động trực tiếp kích ứng
đường dẫn khí và gây nhiễm khuẩn hô hấp
Phơi nhiễm nicotine có thể thay đổi
đáp ứng của trẻ sơ sinh đối với tình trạng
giảm oxi-huyết
Nguồn chủ đề: Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006); Nguồn hình ảnh: Đĩa CD hình miễn bản quyền của Hemera Photo-Objects.
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 17
Hút thuốc lá thụ động và nguy cơ bị SIDS: Phân tích tổng hợp
Nguồn tham khảo: CTLT phỏng theo Anderson và Cook. (1997).
* OR: tỉ lệ chênh lệch (odds ratio) ‡ CI: khoảng tin cậy (confidence interval)
Phơi nhiễm khói thuốc thụ động Rủi ro tương
đối gộp chung* (95% CI†)
Người mẹ hút thuốc trước khi sinh 2,8 (2,5–3,1)
Người mẹ hút thuốc sau khi sinh 1,9 (1,6–2,4)
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 18
Suyễn
Người mẹ hút thuốc lá trong lúc có thai có thể ảnh hưởng đến
sự phát triển và đáp ứng của phổi
Hút thuốc lá thụ động làm tăng độ kích ứng của đường dẫn khí
Hút thuốc lá thụ động có thể làm tăng nguy cơ dị ứng nội sinh ở
tuổi thơ ấu
Hút thuốc lá thụ động khiến trẻ thơ có nguy cơ gia tăng bị
nhiễm khuẩn đường hô hấp dưới
Nguồn tham khảo: Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006).
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health
Triệu chứng
Rủi ro tương đối
gộp chung*† (95% CI‡)
Suyễn 1,23 (1,14–1,33)
Thở khò khè 1,26 (1,20–1,33)
Ho kinh niên 1,35 (1,27–1,43)
Bị đờm kinh niên 1,35 (1,30–1,41)
Hụt hơi 1,31 (1,14–1,50)
19
Suyễn và các triệu chứng hô hấp: Phân tích tổng hợp
* OR: tỉ lệ chênh lệch (odds ratio)
† Cha hoặc mẹ hút thuốc lá
‡ CI: khoảng tin cậy (confidence interval)
Nguồn tham khảo: CTLT phỏng theo Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006).
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 20
Bệnh hô hấp mạn tính
Các triệu chứng hô hấp phổ biến ở tuổi thơ ấu bao gồm:
Ho
Đờm hoặc chảy nước dãi
Thở khò khè
Phơi nhiễm khói thuốc thụ động có thể tăng nguy cơ có triệu
chứng do kích ứng hay gây viêm phổi
Nguồn tham khảo: Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006).
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 21
Hút thuốc lá thụ động và các triệu chứng hô hấp mạn tính: Phân tích tổng hợp
* OR: tỉ lệ chênh lệch (odds ratio)
† CI: khoảng tin cậy (confidence interval)
‡ Cho thấy các giá trị không điều chỉnh
Nguồn tham khảo: CTLT phỏng theo Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006).
Triệu chứng Rủi ro tương
đối gộp chung* (95% CI†)
Ho kinh niên 1,45‡
1,27
1,34–1,58‡
1,21–1,33
Bị đờm kinh niên 1,35 1,30–1,41
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 22
Giảm chức năng và sự phát triển của phổi
Ở tuổi thơ ấu, sự phát triển của phổi được hoàn chỉnh khi các phế
nang thành hình
Sự phát triển chức năng của phổi diễn tiến song song với sự thay
đổi chiều cao trong suốt thời kỳ thơ ấu
Hút thuốc lá thụ động tăng nguy cơ nhiễm khuẩn hô hấp và có thể
tác hại đến chức năng phổi
Thai nhi phơi nhiễm hoạt động hút thuốc lá của người mẹ có thể bị
những tác hại lâu dài ảnh hưởng đến đường dẫn khí của phổi
Trẻ lớn tuổi hơn hút thuốc lá chủ động bị giảm chức năng phổi
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 23
Bệnh viêm tai giữa
Rối loạn chức năng vòi nhĩ là căn nguyên chủ yếu gây viêm tai giữa
Hút thuốc lá thụ động có thể góp phần gây rối loạn chức năng vòi
nhĩ qua những hiện tượng sau:
Giảm thanh thải niêm dịch-lông rung
Tăng sản hạch vòm họng
Phù niêm mạc
Tăng tần suất bị viêm đường hô hấp trên
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 24
Hút thuốc lá thụ động và viêm tai giữa: Phân tích tổng hợp
* OR: tỉ lệ chênh lệch (odds ratio)
† Cha hoặc mẹ hút thuốc lá; sử dụng mô hình hiệu ứng ngẫu nhiên để gộp chung
các tỉ lệ chênh lệch ‡ CI: khoảng tin cậy (confidence interval)
Nguồn tham khảo: CTLT phỏng theo Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006).
Kết quả Rủi ro tương đối
gộp chung*† (95% CI‡)
Viêm tai giữa tái phát 1,37 (1,10–1,70)
Tràn dịch tai giữa (viêm tai keo) 1,33 (1,12–1,58)
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 25
Hút thuốc lá thụ động và bệnh hô hấp cấp tính
Những phần tử trong khói thuốc thụ động rất nhỏ và có thể xâm
nhập vào các đường dẫn khí và phế nang của phổi
Những thành phần khí của khói thuốc thụ động có thể tác hại đến
các chức năng bảo vệ của phổi
Hút thuốc lá thụ động có thể tăng mức nghiêm trọng của bệnh hô
hấp cấp tính do kích ứng và làm viêm phổi
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 26
Hút thuốc lá thụ động và nguy cơ bị bệnh hô hấp cấp tính: Phân tích tổng hợp
•OR: tỉ lệ chênh lệch (odds ratio)
† Sử dụng mô hình hiệu ứng ngẫu nhiên để gộp chung các tỉ lệ chênh lệch ‡ CI: khoảng tin cậy (confidence interval)
Cha và mẹ hút thuốc Rủi ro tương đối
gộp chung*† (95% CI‡)
Cha hoặc mẹ 1,51 (1,47–1,73)
Mẹ hút thuốc 1,56 (1,59–1,86)
Cha hút thuốc 1,31 (1,19–1,43)
Nguồn tham khảo: CTLT phỏng theo Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006).
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 27
Tác hại đến sức khoẻ do hút thuốc lá thụ động đối với người lớn: Ung thư phổi
Không có ngưỡng an toàn cho nguy cơ bị ung thư phổi đối với
người hút thuốc lá chủ động
Chất gây ung thư hiện diện trong khói thuốc thụ động
Nhiều thành phần của khói thuốc thụ động có độc tính gien
Người không hút thuốc lá nhưng phơi nhiễm khói thuốc thụ động
có nhiều thông số sinh học cho thấy khói thuốc thụ động ở mức độ
gia tăng, xác nhận là có sự hấp thụ khói thuốc
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health
Nguy cơ bị ung thư phổi có quan hệ đáp ứng-liều lượng đáng kể với
cả số điếu thuốc do vợ/chồng hút và thời lượng phơi nhiễm
28
Hút thuốc lá thụ động và ung thư phổi: Phân tích tổng hợp
* RR: nguy cơ tương đối (relative risk)
† CI: khoảng tin cậy (confidence interval)
Phơi nhiễm Rủi ro tương đối gộp
chung (Pooled RR)* (95% CI†)
Người chồng hút thuốc 1,37 (1,05–1,79)
Người vợ hút thuốc 1,22 (1,13–1,31)
Nguồn tham khảo: CTLT phỏng theo Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006).
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 29
Các triệu chứng hô hấp và chức năng của phổi
Hút thuốc lá chủ động dẫn tới tỉ lệ có triệu chứng hô hấp tăng và
chức năng phổi giảm
Khói thuốc lá
Gây viêm phổi do các tế bào viêm phóng thích enzym phân
giải protein
Ức chế các chất kháng enzym tiêu hoá protein
Tăng độ nhạy của đường dẫn khí
Ức chế thanh thải niêm dịch-lông rung
Gây tăng sản tế bào tiết dịch và làm tăng tiết dịch nhầy
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 30
Bệnh tim mạch vành (Coronary Heart Disease, hay CHD)
Hút thuốc lá thụ động có thể làm tăng nguy cơ bệnh tim bằng cách:
Gây xơ vữa động mạch
Tác hại trực tiếp đến niêm mạc
Tạo cục đông máu
Tăng tính kết tụ của tiểu cầu
Đưa tới tình trạng thiếu máu cục bộ cấp tính
Tăng khả năng chuyển tải oxy trong máu
Tăng nhu cầu tiêu thụ oxy của cơ tim
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 31
Hút thuốc lá thụ động và bệnh tim mạch vành: Phân tích tổng hợp
* RR: nguy cơ tương đối (relative risk) † CI: khoảng tin cậy (confidence interval)
Nguồn tham khảo: CTLT phỏng theo Báo cáo của Tổng Y sĩ Hoa Kỳ. (2006).
Mức độ phơi nhiễm Rủi ro tương
đối gộp chung (95% CI†)
Từ thấp đến trung bình (1–14 điếu/ngày) 1,16 (1,03–1,32)
Từ trung bình đến cao (≥15 điếu/ngày) 1,44 (1,13–1,82)
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 32
Hút thuốc lá thụ động và các tác hại khác đến sức khoẻ
Được xác nhận
Kích ứng mắt, mũi và họng
Tiềm tàng
Trẻ em
Giảm trọng lượng trẻ sơ sinh khi mới chào đời
Tác hại đến hành vi và sự phát triển hệ thần kinh
Các tác hại đến tim mạch khác
Khiến bệnh nang xơ cứng trầm trọng hơn
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 33
Tóm tắt
Hút thuốc lá thụ động gây bệnh tật và chết sớm ở trẻ em và người
lớn
Ở trẻ em, hút thuốc lá thụ động gây hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh
và nhiều bệnh khác, chủ yếu liên quan đến đường hô hấp
Ở người lớn, hút thuốc lá thụ động gây ung thư phổi và bệnh tim
mạch vành
Có thể kiểm soát hút thuốc lá thụ động hữu hiệu bằng cách cấm
hút thuốc lá trong nhà
“Quyền hút thuốc lá của người hút thuốc chấm dứt khi mà hành vi
của họ ảnh hưởng đến sức khoẻ và sự lành mạnh của người khác”
— C. Everett Koop, 1986
2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 2007 Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health 34
Thông tin bổ sung
Trang mạng của Bác sĩ trưởng Hoa Kỳ
http://www.surgeongeneral.gov
Văn phòng CDC về Hút thuốc lá và sức khoẻ (có thể tiếp cận tất cả
các báo cáo về hút thuốc lá của Bác sĩ trưởng Hoa Kỳ)
http://www.cdc.gov/tobacco/sgr/index.htm
Viện phòng chống thuốc lá toàn cầu tại Trường Y tế Công cộng
Bloomberg của đại học Johns Hopkins
http://www.jhsph.edu/global_tobacco/
Mạng nghiên cứu về dịch thuốc lá toàn cầu (gồm Bản đồ Thuốc lá
trực tuyến)
http://www.tobaccoresearch.net/