25

Savremene tehnologije

Uvod

HEMIJSKI SASTAV ETARSKOG ULJA (Thymus serpyllum L.) SA PODRUČJA KOPAONIKA

Dragana M. Stanisavljević1*, Branislav P. Zlatković2, Mihailo S. Ristić3 , Dragan T. Veličković1 , Sofija M. Đorđević3, Miodrag L. Lazić4

1Visoka poljoprivredno-prehrambena škola strukovnih studija, Prokuplje, Srbija2Poljoprivredni fakultet, Univerzitet u Beogradu, Zemun, Srbija3Institut za proučavanje lekovitog bilja „Dr Josif Pančić”, Beograd, Srbija4Tehnološki fakultet, Univerzitet u Nišu, Leskovac, Srbija

Predmet rada je bilo ispitivanje hemijskog sastava etarskog ulja herbe majkine dušice Thymus serpyllum L., prikupljene na obroncima Kopaonika sa ciljem upoređivanja sastava etarskog ulja sa rezultatima analiza etarskog ulja biljnih vrsta iz drugih krajeva Evrope. Etarsko ulje je dobijeno metodom hidrodesti-lacije u aparaturi po Clevenger-u, a ulje analizirano gasnohromatografski (GC) i kombinacijom gasne hromatografije i masene spektrometrije (GC-MS).Od detektovanih 27, identifikovano je 26 komponenata, što predstavlja 98,4 % od ukupnog broja registrovanih. Dominantna klasa jedinjenja ispitivanog etar-skog ulja su seskviterpeni sa glavnom komponentom trans-kariofilenom čiji udeo iznosi 27,7 %. Sadržaj monoterpena bio je 37,9 % (α-pinen kao glavna komponenta) i seskviterpena 60,5 % (trans-kariofilen, γ-murolen i α-humulen kao glavne komponente). Generalno, pored trans-kariofilena, γ-murolena i α-humulena kao najzastupljenijih, ostale komponente su kamfor (3,6 %), limonen (2,7 %) i β-bisabolol (2,6 %).

Ključne reči: Thymus serpyllum L., etarsko ulje, hemijski sastav, trans-kariofilen, timol

Majkina dušica Thymus serpyllum L. pripada rodu Thy-mus, familiji Lamiaceae [1]. To je višegodišnji mali žbun prijatnog mirisa [2]. Kao lekoviti deo koristi se herba - na-dzemni deo biljke u cvetu. Sadrži 0,2-0,6 % etarskog ulja, tanine, gorka jedinjenja, flavonoide i dr. Prema PDR [3] dominantna komponenta u etarskom ulju je obično kar-vakrol, a u većim koncentracijama su zastupljeni i bor-neol, izobutil-acetat, kariofilen, 1,8-cineol, citral, citronelal, citronelol, p-cimen, geraniol, linalol, α-pinen, γ-terpinen, α-terpineol, terpinil-acetat i timol. Karvakrol i timol su izomeri i pripadaju grupi monoterpenskih fenola sa jakim antiseptičkim dejstvom. Herba timjana (Thymi herba) i ma-jkine dušice (Thymi serpylli herba), koriste se kao osnovne biljne sirovine za dobijanje timola i karvakrola, koji imaju sve veću primenu kako u tradicionalnoj tako i u naučnoj medicini, zbog svog višestrukog dejstva i veoma malo neželjenih efekata. Oni su predmet istraživanja posled-njih godina i mnoge kliničke studije su dokazale njihovu upotrebu kod lečenja raznih oboljenja kao i primenu u profilaksi i svakodnevnom životu. Timol i karvakrol se vrlo brzo apsorbuju sa mesta aplikacije, brzo se metabolišu jer ne podležu prvoj fazi biotransformacije, već se direktno

vrši njihova konjugacija sa sumpornom i glukuronskom kiselinom. Izlučuju se urinom za 24h, najvećim delom u obliku konjugata a manjim delom u nepromenjenom obliku [4].

Majkina dušica je omiljeni narodni lek. Koristi se kao antiseptik, ekspektorans, stomahik. Ulazi u sastav biljnih preparata koji se koriste za iskašljavanje, kod bronhitisa i velikog kašlja. Ima povoljan uticaj na gastrointestinalni i urogenitalni trakt, a etarsko ulje se koristi za utrljavanje kod reumatizma. U nemačkoj tradicionalnoj medicini se upotrebljava za bolje varenje, kod oboljenja bešike i bu-brega, kao aromatik antiseptik [2,5]. U prehrambenoj in-dustriji se koristi u proizvodnji pića (likeri), a vrlo često i u kulinarstvu za pripremu jela od divljači i živinskog mesa dinstanog u vinu, za pripremu marinada, sosova, marmelade, kobasica, svežeg sira, salata [6].

Hemijski sastav etarskog ulja herbe T. serpyllum veo-ma je varijabilan u zavisnosti od staništa i klime gde vrsta raste. Zajedno sa geografskim poreklom, faza razvoja biljke i vreme berbe, takođe utiče na sastav etarskog ulja [7]. Određivanje sadržaja etarskog ulja osam populacija T. serpyllum poreklom iz Rusije (planina Altaj), pokazalo

(ORIGINALAN NAUČNI RAD)UDK 665.528.292.94(497.11)

*Adresa autora: Dragana M. Stanisavljević, Visoka poljoprivredno-prehrambena škola strukovnih studija, Ćirila i Metodija 1, 18400 Prokuplje, SrbijaE mail: draganastanisavljevic72@gmail.com Rukopis primljen: 07. maja 2012.Paper accepted: 18. juna 2012.

1(1) (2012), 25-29

26

Savremene tehnologije

je da se prinos kreće u granicama tipičnim za ovaj rod (0,5-1 %). Međutim, hemijski sastav ulja se značajno raz-likovao. U etarskom ulju T. serpyllum (Kolivan, 150 m.n.v.) glavni sastojci ulja bili su β-mircen (4,0 %), p-cimol (3,8 %), 1,8-cineol (14,0 %), cis-β-terpineol (8,2 %), kamfor (4,0 %) i trans-nerolidol (29,8 %), dok su analizom etarskog ulja pomenute vrste iz istog regiona (Mendur-Sokkon, 500-750 m.n.v.) identifikovne sledeće komponente: p-cimol (14,5 %), 1,8-cineol (5,6 %), γ-terpinen (17,2 %), karvakrol (29,6 %) [8]. Oba ulja su sadržala ne više od 2 % timola, koji se obično smatra glavnom komponentom T. serpyllum. Hemi-jski polimorfizam je karakterističan za biljke koje pripadaju rodu Thymus [9]. Dvadeset šest uzoraka T. serpyllum je prikupljeno sa 14 staništa u Litvaniji i sastav njihovih eteričnih ulja je analiziran gasnom hromatografijom (GC) i GC/MS. Studija je otkrila velike varijacije u sastavu ulja. Pet glavnih grupa biljaka su uočene korišćenjem hijerarhi-jske klaster analize na osnovu glavnih sastojaka etarskih ulja. Samim tim, od pet hemotipova T. serpillum definisani su, 1,8-cineol, germakren B, (E)-β-ocimen, α-kadinol i cis-p-ment-2-en-1-ol. Konstatovano je da postoji jasna veza u sastavu ulja između ispitivanih varijeteta i hemotipova. Dva hemotipa su definisana u okviru ssp. serpillum var. serpillum, dva hemotipa unutar ssp. serpillum var. lineatus i jedan hemotip u ssp. serpillum var. rigidus [10].

Hemijskim ispitivanjima vrste T. vulgaris u svetu je potvrđeno postojanje šest hemotipova: geraniol, linalol, γ-terpineol, karvakrol, timol i trans-tujon-4-ol/terpinen-4-ol [11].

Analizom etarskog ulja samonikle vrste T. serpyllum poreklom iz Litvanije, nije utvrđeno prisustvo timola i kar-vakrola [12]. Prethodna istraživanja sprovedena u nekim regionima južne Italije, pokazala su da etarska ulja herbe majkine dušice sadrže male količine timola i karvakrola, često ispod 1 % [13-19]. Analizirajući sastav etarskih ulja različitih posmatranih ekotipova prikupljenih iz oblasti na jugu Italije dobijeni rezultati otkrili su značajne razlike u sastavu etarskih ulja. Uočen je različit sastav T. serpyllum među biotipovima: kod dva biotipa (S2 i S3) koncentracija geraniola je bila najveća, (35 % и 22 %, respektivno), dok je u biotipu S1 preovladavao timol (32,6 %) [20].

Ispitivanja biljne vrste T. serpyllum poreklom iz Rusije, Letonije i Jermenije, pokazala su velike razlike, kako u pri-nosu, tako i u hemijskom sastavu dobijenog ulja. Prinos etarskog ulja dobijenog iz biljnih vrsta poreklom iz Estonije kretao se od 0,6-4,4 ml/kg, a iz Letonije i Jermenije 1,9-8,2 ml/kg. Timol i karvakrol, u literaturi pominjani kao dominantne komponente, nisu glavne komponente etarskog ulja ma-jkine dušice poreklom iz Estonije [21].

U ovom radu je prikazan hemijski sastav etarskog ulja herbe samonikle majkine dušice T. serpyllum, poreklom iz Srbije sa padina Kopaonika. Na osnovu dostupnih literaturnih podataka, etarsko ulje navedene vrste sa ovog lokaliteta nije do sada ispitivano, a što je od interesa zbog izraženog hemijskog polimorfizma.

Eksperimentalni deo

Biljni materijal. Biljni materijal (nadzemni delovi biljke) sakupljen je u fenološkoj fazi cvetanja, juna 2009. go-dine u širem rejonu Belog Brda, mesto Karaule - izvor Studenac na obroncima planine Kopaonik na 1326 m.n.v. Biljni materijal je prikupljan u prepodnevnim satima, po suvom vremenu i sušen 15 dana u hladu na promajnom mestu. Osušen biljni materijal je spakovan u papirnate kese i čuvan na suvom i hladnom mestu. Determinacija i deponovanje primeraka jemstva (voucher specimens) obavljeni su od strane prof. dr Novice Ranđelovića i nalaze se u herbarijumu HMN Prirodno-matematičkog fakulteta u Nišu. Sadržaj vlage određen destilacijom sa toluenom iznosio je 12,2 % [22].

Izolovanje etarskog ulja. Etarsko ulje je dobijeno hi-drodestilacijom osušenog biljnog materijala u aparaturi po Clevenger-u po postupku koji propisuje Ph. Jug. V [23]. Usitnjen biljni materijal podvrgnut je hidrodestilaciji pri odnosu biljni materijal:voda 1:10 (m/v) u trajanju od oko 2 sata. Dobijeno etarsko ulje je čuvano u tamnim staklenim ampulama na +4 °C do analize. Izolovano etarsko ulje je tečnost tamno žute boje, mirisa karakterističnog za ispiti-vanu herbu. Rezultati određivanja sadržaja etarskog ulja u herbi T. serpyllum predstavljaju srednju vrednost tri upo-redna određivanja.

Analiza etarskog ulja. GC analiza. GC analiza etarskog ulja urađena je na gasnom hromatografu Hewlett Packard, model 5890 II, opremljenom split/splitless injektorom, HP-5 kapilarnom kolonom (25 m × 0,32 mm, debljine filma 0,52 mm) i plameno-jonizujućim detektorom (FID). Temperatura in-jektora iznosila je 250 °C, temperatura detektora 280 °C, dok je hromatografisanje vršeno u režimu linearnog tem-peraturskog programiranja od 40-280 °C (4 °C/min). Kao noseći gas korišćen je vodonik (1 ml/min). Razblaženi ras-tvori uzoraka etarskih ulja u 96 % etanolu (10 µl/ml), injek-tirani su pomoću autoinjektora (1 µl), pri split odnosu 1:30. Kvantifikacija komponenata u dobijenim hromatogramima vršena je metodom normalizacije, nakon eliminisanja pika rastvarača.

GC-MS analiza. GC-MS analiza etarskog ulja je izvršena na hromatografu Hewlett Packard, GCD serije II, oprem-ljenom split/splitless injektorom, HP-5MS kapilarnom kolonom (30 m × 0,25 mm, debljine filma 0,25 mm) i mase-no-spektrometrijskim selektivnim detektorom (MSD). Tem-peraturni režimi prilikom hromatografisanja bili su identični onima navedenim za GC analizu. Kao noseći gas korišćen je helijum (1 ml/min). Razblaženi rastvori uzoraka etarskih ulja u 96 % etanolu (10 µl/ml), injektirani su pomoću auto-injektora (1 µl), pri split odnosu 1:30. Maseni spektri su sn-imani u EI modu (70 eV), za opseg masa od 40-450. Kom-ponente su identifikovane poređenjem njihovih masenih spektara sa spektrima baza Wiley 275, NIST 05 i Adams 2007, upotrebom pretraživača PBM, NIST 2.0, kao i ka-

1(1) (2012), 25-29

27

Savremene tehnologije

Tabela 1. Hemijski sastav etarskog ulja herbe Thymus serpyllumTable 1. The chemical composition of Thymus serpyllum essential oil

m- moneterpens- seskviterpenKIE - Kovats-ev (retencioni) indeks eksperimentalno određen (AMDIS)KIL - Kovats-ev (retencioni) indeks - literaturni podatak [22]n/a - nije dostupno

Rezultati su izraženi kao relativni udeo (%) komponente u etarskom ulju. Etarsko ulje dobijeno hidrodestilacijom osušene i usitnjene herbe T. serpyllum ima visok sadržaj seskviterpena (60,5 %), dok je sadržaj monoterpenskih komponenti znatno niži (37,9 %). Dominantna komponen-ta je trans-kariofilen (27,7 %). Pored pomenutog, etarsko ulje obiluje sledećim komponentama iz klase seskviter-pena: γ-murolen (10,5 %), α-humulen (7,5 %), β-bisabolol (2,6 %) i trans-nerolidol (2,4 %).Od ostalih klasa terpenoida u etarskom ulju sa ovog loka-liteta, zastupljeni su u značajnoj količini monoterpenski ugljovodonici sa α-pinenom kao dominantnom komponen-tom (6,9 %). Timol (5,6 %), predstavnik fenolnih jedinjen-ja, šesto je jedinjenje po zastupljenosti. U etarskom ulju nije evidentirano prisustvo karvakrola. Rezultati drugih istraživača [26], kao i rezultati dobijeni u okviru ispitivanja u ovom radu ukazuju na velike razlike u kvalitativnom i kvantitativnom sastavu terpenoidnih jedinjenja, što je na -jverovatnije posledica uticaja različitih ekoloških faktora na biosintezu ovih sekundarnih metabolita.

Zaključak

Određivanje hemijskog sastava etarskog ulja dobijenog iz mnogih biljnih vrsta bio je predmet brojnih istraživanja.

librisanim AMDIS (ver. 2.64) programom za određivanje i poređenje retencionih indeksa [23].

Rezultati i diskusija

Hemijski sastav etarskog ulja. Prinos etarskog ulja do-bijenog hidrodestilacijom herbe T. serpyllum iznosio je 3 ml/kg osušene biljke i u saglasnosti je sa literaturnim podacima o prinosu etarskog ulja [24,25]. Analizom etarskog ulja

tehnikama GC i GC-MS, utvrđeno je prisustvo 27 kompo-nenti. Od prisutnih 27 komponenata identifikovano je 26 što predstavlja 98,4 % masenog udela. Izgled GC-hroma-tograma etarskog ulja prikazan je na slici 1. Pregled udela pojedinih komponenata etarskog ulja dat je u tabeli 1.

Slika 1. GC-hromatogram etarskog ulja herbe Thymus serpyllumFigure 1. GC-chromatogram of the Thymus serpillum essential oil

Broj

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

Komponenta

-pinenm

kamfenm

ß-pinenm

3-oktanonm

-felandrenm

p-cimenm

limonenm

1,8-cineolm

cis- -ocimenm

trans-ß-ocimenm

-terpinenm

linalolm

kamform

timolm

trans-kariofilens

-humulens

-murolens

-murolens

ß-bisabolens

δ-kadinens

trans-nerolidols

germakren D-4-ols

kariofilen oksids

epi- -kadinols

-kadinols

-bisabolols

KIE

932,3

946,5

975,2

988,8

n/a

1025,0

1028,4

1030,7

1039,3

1049,4

1058,8

1102,5

1143,8

1299,6

1419,7

1453,8

1481,7

1501,3

1509,8

1524,6

1565,2

1576,0

1582,6

1643,2

1656,1

1666,9

KIL

932

946

974

979

1005

1020

1024

1026

1032

1044

1054

1095

1141

1289

1417

1452

1478

1499

1505

1522

1561

1574

1582

1640

1652

1671

%

6,9

1,0

1,8

6,6

0,5

2,0

2,7

2,5

0,7

1,5

1,4

1,2

3,6

5,6

27,7

7,5

10,5

1,6

1,9

1,3

2,4

1,1

1,3

1,1

1,6

2,6

1(1) (2012), 25-29

28

Savremene tehnologije

Poredeći dobijene razultate sa literaturnim, uočava se velika razlika kako u kvalitativnom tako i u kvantitativnom sastavu analiziranih etarskih ulja. Navedeni rezultati prethodnih analiza, kao i rezultati dobijeni u okviru ispi-tivanja u ovom radu, ukazuju na velike razlike u kvalita-tivnom i kvantitativnom sastavu terpenoidnih jedinjenja, što je najverovatnije posledica značajnog uticaja različitih ekoloških faktora na produkciju ovih sekundarnih metabo-lita [27]. Literaturni podaci ukazuju na to da etarsko ulje iste biljne vrste, izolovano istom tehnikom, ali iz materijala sakupljenog u različitim vegetativnim fazama, može da se razlikuje u prisutnosti dominantne komponente α-pinena i do 5 puta [26,28,29]. Zbog velike varijabilnosti sadržaja istih komponenti u istoj biljnoj vrsti, sastav etarskih ulja ne može se koristiti kao pouzdani hemotaksonomski marker. Međutim, sastav etarskih ulja je značajan u kontekstu nji-hove primene u medicinske i kozmetičke svrhe, zatim u industriji gde se etarska ulja koriste kao sirovina, ali i u kulinarstvu zbog toga što kvalitet preparata u mnogome zavisi od hemijskog sastava etarskog ulja. Iako o sastavu većine etarskih ulja već postoje podaci u literaturi, dobijeni rezultati su značajni u smislu evaluacije kvaliteta etarskih ulja ispitivanih vrsta sa područja Srbije. Za potpuniju de-terminaciju sastava etarskog ulja, neophodno je nastaviti proučavanje, uzimajući u obzir lokalitet i fazu razvoja biljne vrste T. serpyllum.

Zahvalnica

Istraživanja u ovom radu deo su projekta „Prirodni pro-izvodi biljaka i lišajeva: izolovanje, identifikacija, biološka aktivnost i primena“ br. 172047, koji finansira Ministarstvo prosvete i nauke Republike Srbije.

Literatura

[1] N. Diklić, u: M. Josifović , (Ed.): Flora SR Srbije, tom VI, SANU, Odeljenje prirodno-matematičkih nauka, Beograd, (1974), str. 475.

[2] M. Sarić, Lekovite biljke Srbije, knjiga 65, SANU, Odeljenje prirodno-matematičkih nauka, Beograd, 1989, str. 553.

[3] PDR for Herbal Medicines, 3rd Ed. 2004: Thomson PDR at Montvale., p. 882.

[4] h t tp : / /www. l iu .edu /Brook lyn /Abou t /News/Press -Releases/2012/April/BK-PR-Apr25-2012.aspx

[5] N. G. Bisset, M. Wichtl, Herbal Drugs and Phytopharmaceuticals, 2nd Ed., Medpharm, Stuttgart, 2001, p. 471.

[6] M. Savić , B. Katić, V. Popović, Nutritivni, lekoviti i ekonomski aspekti začina, Industrija, 4 (2008) 119-132.

[7] F. Senatore, Influence of harvesting time on yield and composition of the essential oil of a Thyme (Thymus pulegioides L.) growing wild in Campania (Southern Italy), Journal of Agricultural and Food Chemistry, 44(5) (1996) 1327-1332.

[8] Y. A. Banaeva, L. M. Pokrovsky, A. V. Tkachev, Chemical Composition of the Essential Oil of Thymus serpyllum L.s.l. Growing Wild in Altai Region, Proceedings of the International Conference on Natural Product and Physiologically Active Substance (ICNPAS-98). 1998, Nov.

30-Dec. 6, Novosibirsk.[9] K. Ložiene, J. Vaičiuniene, P. R. Venskutonis, Chemical

composition of the essential oil of different varieties of thyme (Thymus pulegioides) growing wild in Lithuania, Biochemical Systematics and Ecology, 31 (2003) 249-259.

[10] K. Ložione, P. R. Venskutonis, Chemical Composition of the Essential Oil of Thymus serpyllum L. ssp. serpyllum Growing Wild in Lithuania, Journal of Essential Oil Research, 18 (2006) 206-211

[11] N. S. Stanković, Lj. R. Čomić, B. D. Kocić, D. M. Nikolić, T. M. Mihajilov-Krstev, B. S. Ilić, D. L. Miladinović, Odnos antibakterijske aktivnosti i hemijskog sastava etarskih ulja gajenih biljaka iz Srbije, Hem. Ind., 65(5) (2011) 583-589.

[12] K. Ložiene, J.Vaičiuniene, P.R.Venskutonis, Chemical composition of the essential oil of creeping thyme (Thymus serpyllum s. l.) growing wild in Lithuania, Planta Medica, 64 (1998) 772-773.

[13] G. Arras, G. E. Grella, Wild thyme, Thymus capitatus, essential oil seasonal changes and antimycotic activity, Journal of Horticultural Science & Biotechnology, 67 (1992) 197-202.

[14] D. Biondi, P. Cianci, C. Geraci, G. Ruberto, M. Piattelli, Antimicrobial activity and chemical composition of essential oils from Sicilian aromatic plants, Flavour Fragrance Journal, 8 (1993) 331-337.

[15] P. De Leo, E. Kongjika, A. Miceli, C. Negro, L. Tommasi, Comparison of essential oil in ecotypes from Albania and South Apulia: Thymus capitatus, Origanum vulgaris and Rosmarinus officinalis. Proceeding of the Fourth Seminar ‘‘Italo-Albanian Cooperation for the Enhancement of Plant Biodiversity’’, (2001) 22-23 October.

[16] L. Falchi Delitala, V. Solinas, C. Gessa, Variazioni stagionali e qualitative di olio essenziale e dei suoi fenoli in Thymus capitatus (L.) Hoffmanns. et Lk. ed in Thymus herba-barona Loisel, Informatore Botanico Italiano, 8 (1983) 87-96.

[17] A. Miceli, L. Tommasi, C. Negro, P. De Leo, Composizione e variabilità dell’olio essenziale di T. Capitatus, Proceeding of LXV Congress of SIFV, Riva del Garda (TN), (2002) 20-23 September.

[18] A. Miceli, C.Negro, L.Tommasi, Essential oil variability in Thymbra capitata (L.) Cav. growing wild in Southern Apulia (Italy), Biochemical Systematics and Ecology, 34 (2006) 528-535.

[19] G. Ruberto, D. Biondi, The essential oil of Sicilian Thymus capitatus (L.) Hoffmanns et Link, Journal of Essential Oil Research, 4 (1992) 417-418.

[20] A. De Lisi, L. Tedone, V. Montesano, G. Sarli, D. Negro, Chemical characterisation of Thymus populations belonging from Southern Italy, Food Chemistry, 125 (2011) 1284-1286.

[21] U. Paaver, A. Orav, E. Arak, U. Mäeorg, A. Raal, Phytochemical analysis of the essential oil of Thymus serpyllum L. growing wild in Estonia, Natural Product Research, 22(2) (2008) 108-115.

[22] Ph. Jug. V: Savezni zavod za zaštitu i unapređenje zdravlja, Beograd, 2000.

[23] P. R. Adams, Identification of Essential Oil Components by Gas Chromatography / Mass Spectrometry, 4th Ed., Allured Publishing Corp., Carol Stream, IL 60188 USA (2007).

[24] Ph. Eur.: European Pharmacopoeia. Fourth edition, Strasbourg, 2002.

[25] T. Dob, D. Dahmane, T. Benabdelkader, C. Chelghoum, Studies on the essential oil composition and antimicrobial activity of Thymus algeriensis Boiss, The International Journal of Aromatherapy, 16 (2006) 95–100

1(1) (2012), 25-29

29

Savremene tehnologije

THE CHEMICAL COMPOSITION OF THE ESSENTIAL OIL OF (Thymus serpyllum L.) FROM KOPAONIK MOUNTAIN

Dragana M. Stanisavljević1*, Branislav P. Zlatković2, Mihailo S. Ristić3 , Dragan T. Veličković1 , Sofija M. Đorđević3, Miodrag L. Lazić4

1College of Agriculture and Food Technology, Prokuplje, Serbia2Faculty of Agriculture, University of Belgrade, Belgrade, Serbia3Institute for Medicinal Plant Research "Dr Josif Pančić", Belgrade, Serbia4Faculty of Technology, University of Niš, Leskovac, Serbia

The purpose of this study was to examine the chemical composition of the es-sential oil of Thymus serpyllum L. collected on the slopes of Kopaonik and to compare it with the results of the analysis of essential oils of the species which originate from other parts of Europe. The isolation of the essential oil was car-ried out through the process of hydrodistillation in the Clevenger type appara-tus while the chromatographic analysis of the essential oil was carried out by using gas chromatography (GC) and gas chromatography-mass spectrometry (GC-MS). 26 constituents representing 98.4 % of the detected components were identified out of 27 registered constituents. Sesquiterpenes are a domi-nant class of the compounds in tested essential oils with trans-caryophyllene as the principal component. The content of identified monoterpenes was 37, 9 % (α-pinene as the main component), sesquiterpenes 60,5 % (trans-caryo-phyllene, γ-muurolene and α-humulene as the major constituents). Apart from dominant constituents, trans-caryophyllene, γ-muurolene and α-humulene, camphor (3.6 %), limonene (2.7 %) and β-bisabolol (2.6 %) were also found in larger quantities .

Keywords: Thymus serpyllum L., essential oil, chemical composition, trans-caryophyllene, thymol

(ORIGINAL SCIENTIFIC PAPER)UDC 665.528.292.94(497.11)

Summary

[26] A. Raal, U. Paaver, E. Arak, A. Oravl, Content and composition of the essential oil of Thymus serpyllum L. growing wild in Estonia, Medicina (Kaunas) 2004; 40 (8) 795.

[27] B. Imelouane, H. Amhamdi, J. P. Wathelet, M. Ankit, K.Khedid, A. E. Bachiri, Chemical composition and antimicrobial activity of essential oil of Thyme (Thymus vulgaris) from eastern Morocco, Int. J. Agric. Biol. 11 (2009) 205-208.

[28] P. S. Shanjani, M. Mirza, M. Calagari, R. P. Adams, Effects drying and harvest season on the essential oil composition from foliage and berries of Juniperus excelsa, Industrial Crops and Products, 32 (2010) 83-87.

[29] I. Rasooli, S. A. Mirmostafa, Antibacterial properties of Thymus pubescens and Thymus serpyllum essential oils, Fitoterapia, 73 (2002) 244–250.

1(1) (2012), 25-29