ChÛng t´i muËn gˆi lÍi c∂m ¨n ´ng Stäphane Lagräe Æ∑tÊ ch¯c kh„a h‰c mÔa hà vµ Æ∑ mÍi chÛng t´i c„ bµi giÌithi÷u v“ chÿ sË qu∂n l˝ c´ng.

C„ nhi“u th∏ch th¯c Æ∆t ra vÌi chÛng t´i. Tr≠Ìc ti™n lµ vi÷cchia sŒ kinh nghi÷m Æ∑ t›ch lu¸ 12 n®m qua v“ mÈt chÒ Æ“t≠¨ng ÆËi mÌi ti’p cÀn theo ph≠¨ng ph∏p th˘c nghi÷m,h¨n n˜a c∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng lµ nÈi dung ch›nh trongnhi“u cuÈc th∂o luÀn trong giÌi nghi™n c¯u khoa h‰c cÚngnh≠ trong l‹nh v˘c ch›nh s∏ch kinh t’. Th¯ hai, b∂n th©nFrançois Roubaud vµ t´i, vÌi t≠ c∏ch lµ nhµ kinh t’ h‰c,c„ c∏ch ti’p cÀn Æfinh l≠Óng. ChÛng t´i mong muËn t◊mhi”u c∏ch Æo l≠Íng qu∂n l˝ c´ng th´ng qua c∏c chÿ sË vµcÙ th” h¨n n˜a lµ tr™n c¨ sÎ c∏c cuÈc Æi“u tra Æfinh l≠Óng.

Li™n quan Æ’n c∏c cuÈc tranh luÀn gi˜a hai tr≠Íng ph∏iti’p cÀn Æfinh l≠Óng vµ Æfinh t›nh, t´i mong muËn n™u cÙth” mÈt vµi Æi”m sau: Trong ngµy th∂o luÀn h´m qua, Æ∑c„ ˝ cho rªng c∏c nhµ kinh t’ h‰c vµ c∏ch ti’p cÀn Æfinhl≠Óng cÒa h‰ bfi rÍi xa th˘c t’. H´m nay, vÌi Æπi di÷n cÒac∏c ngµnh khoa h‰c x∑ hÈi kh∏c nhau, mÙc ti™u cÒachÛng t´i lµ thuy’t phÙc rªng mÈt c∏ch ti’p cÀn Æfinhl≠Óng hÓp l˝ sœ cho phäp Æ≠a ra Æ≠Óc nh˜ng hi”u bi’tcÙ th” v“ c∏c hi÷n t≠Óng vËn ›t Æ≠Óc bi’t Æ’n. ChÛng t´icho rªng c∏ch ti’p cÀn Æfinh t›nh vµ Æfinh l≠Óng lu´n bÊsung l…n cho nhau, kh´ng c„ mÈt ph≠¨ng ph∏p cË Æfinhlu´n ÆÛng, c«n thi’t ph∂i k’t hÓp c∂ hai c∏ch ti’p cÀn.ßi“u quan tr‰ng lµ x∏c Æfinh ra ph≠¨ng ph∏p nµo ≠u vi÷th¨n cho tıng tr≠Íng hÓp cÙ th” vµ Æ’n nÈi dung v†n Æ“

cÚng nh≠ n™u r‚ m¯c ÆÈ sˆ dÙng tıng ph≠¨ng ph∏pcÚng nh≠ nh˜ng hπn ch’.

ChÛng t´i sœ giÌi thi÷u vµ so s∏ch c∏c c∏ch ti’p cÀn Æfinhl≠Óng v“ c∏c chÿ sË v‹ m´ (ho∆c tÊng hÓp) vµ c∏c chÿ sËrÛt ra tı c∏c cuÈc Æi“u tra c∏c hÈ gia Æ◊nh, n™u r‚ ≠u nh≠ÓcÆi”m cÒa tıng c∏ch ti’p cÀn.

1. GiÌi thi÷uQu∂n l˝ c´ng, nghi™n c¯u vµ ch›nh s∏ch c´ng cÈngC∏c cuÈc th∂o luÀn v“ qu∂n l c´ng xoay quanh ba c†p ÆÈ: - V“ kh∏i ni÷m qu∂n l˝ c´ng

Kh∏i ni÷m qu∂n l˝ c´ng bao hµm nÈi dung g◊? L˝thuy’t ∏p dÙng? NÈi dung ¯ng dÙng vµ c∏c hπn ch’cÒa c∏c nguy™n tæc Æ≠a ra (accountability, tham gia,empowerment, v.v..)? Trong nhi“u n≠Ìc ch©u Phi,kh∏i ni÷m qu∂n l˝ c´ng th≠Íng Æ≠Óc c∏c ph≠¨ng ti÷nth´ng tin sˆ dÙng. Tπi Vi÷t Nam, kh∏i ni÷m nµy d≠Íngnh≠ ›t Æ≠Óc bi’t Æ’n.

- V“ c∏c chÿ sË cho phäp Æo l≠Íng qu∂n l˝ c´ngß’n thÍi Æi”m hi÷n nay, tr™n th’ giÌi v…n ch≠a thËngnh†t Æ≠Óc c∏c chÿ sË. ChÛng ta sœ cÔng nhau nhÀnxät c∏c chÿ sË v‹ m´ th≠Íng Æ≠Óc sˆ dÙng, n™u ra c∏c≠u, nh≠Óc Æi”m rÛt ra Æ≠Óc tr™n c¨ sÎ c∏c cuÈc Æi“utra ˝ ki’n ng≠Íi d©n.

- V“ mËi li™n h÷ gi˜a qu∂n l˝ c´ng vµ ph∏t tri”nV› dÙ nh≠ mËi li™n h÷ gi˜a ch†t l≠Óng c∏c th” ch’, nh†tlµ ch†t l≠Óng cung c†p dfich vÙ c´ng vµ Æi“u ki÷n sËng

C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng: ˝ ngh‹a, th˘c ti‘n sˆ dÙng vµ mÈt sË hπn ch’Mireille Razafindrakoto, François Roubaud - IRD - DIAL (NÈi dung t∏ch b®ng)

1. GiÌi thi÷u 65Qu∂n l˝ c´ng, nghi™n c¯u vµ ch›nh s∏ch c´ng cÈng 65Lfich sˆ vµ s˘ h◊nh thµnh kh∏i ni÷m qu∂n l˝ c´ng 66ß∏nh gi∏ qu∂n l˝ c´ng, tπi sao? 66

2. C∏c chÿ sË v‹ m´ ho∆c tÊng qu∏t: ˝ ngh‹a, th˘c ti‘n sˆ dÙng vµ hπn ch’ 67

Sˆ dÙng c∏c chÿ sË tÊng hÓp 68HÓp th¯c h„a gi∏n ti’p 69Nh≠Óc Æi”m cÒa c∏c chÿ sË tÊng qu∏t 69

3. ßËi chi’u Æi“u tra ˝ ki’n ng≠Íi d©n vµ Æi“u tra ˝ ki’nchuy™n gia (v› dÙ v“ tham nhÚng) 69ßi“u tra c∏c hÈ gia Æ◊nh 70ßi“u tra ÆËi chi’u 71K’t luÀn 75

K’t luÀn chung 75Th∂o luÀn... 76Bµi Ɖc 78

66 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

cÒa ng≠Íi d©n. Bªng c∏ch nµo vµ trong chıng m˘cnµo qu∂n l˝ c´ng ∂nh h≠Îng tÌi tr◊nh ÆÈ ph∏t tri”n cÒac∏c quËc gia, Æ©u lµ c∏c c¨ ch’ li™n quan vµ lµm th”nµo Æ≠a ra c∏c chi’n l≠Óc c«n th˘c hi÷n? ß„ lµ mÈtvµi v†n Æ“ hi÷n v…n ch≠a Æ≠Óc nghi™n c¯u s©u rÈng.

Lfich sˆ vµ s˘ h◊nh thµnh kh∏i ni÷m qu∂n l˝ c´ngKh∏i ni÷m qu∂n l˝ c´ng Æ∑ Æ≠Óc Ng©n hµng th’ giÌi sˆdÙng vµ phÊ bi’n rÈng r∑i tı cuËi nh˜ng n®m 1980. Ti’pÆ„, kh∏i ni÷m nµy Æ∑ Æ≠Óc giÌi nghi™n c¯u, t≠ v†n, vµ c∏cnhµ tµi trÓ hoµn thi÷n th™m. Nh≠ng tr™n th˘c t’, ngoµi l‹nhv˘c ph∏t tri”n, chÒ Æ“ qu∂n l˝ c´ng cÚng Æ∑ Æ≠Óc sˆ dÙngtrong nh˜ng l‹nh v˘c kh∏c:- ß” chÿ hoπt ÆÈng cÒa c∏c tÊ ch¯c c´ng ho∆c c∏c

doanh nghi÷p t≠ (qu∂n l˝ c´ng doanh nghi÷p)(corporate governance),

- Ch›nh s∏ch c´ng vµ ch›nh quy“n Æfia ph≠¨ng, hoπtÆÈng cÒa c∏c th” ch’ cÒa Li™n minh ch©u ¢u vµnguy™n tæc bÊ trÓ (qu∂n l˝ c´ng Æa c†p) (multi-levelgovernance),

- Qu∂n l˝ c∏c tµi s∂n chung cÒa th’ giÌi ho∆c Æi“u phËic∏c luÂng trao ÆÊi cÒa qu∏ tr◊nh toµn c«u h„a (qu∂nl˝ c´ng th’ giÌi) (governance globale), v.v.

Qu∂n l˝ c´ng lµ mÈt kh∏i ni÷m cfln mÍ nhπt, nhi“u bi’nÆÈng vµ Æ“ cÀp Æ’n m‰i th¯ (Banegas vµ Meyer, 2002).M.-C. Smouts Æ≠a ra Æfinh ngh‹a sau (1998, p. 89): - Qu∂n l c´ng kh´ng ph∂i lµ mÈt h÷ thËng c∏c quy tæc,

cÚng kh´ng ph∂i lµ mÈt hoπt ÆÈng, mµ lµ mÈt qu∏ tr◊nh;- Qu∂n l˝ c´ng kh´ng d˘a tr™n s˘ thËng trfi mµ d˘a tr™n

s˘ hoµ gi∂i;- Qu∂n l˝ c´ng li™n quan tÌi c∂ c∏c t∏c nh©n t≠ l…n c∏c

t∏c nh©n c´ng;- Qu∂n l˝ c´ng kh´ng mang t›nh h◊nh th¯c vµ d˘a tr™n

nh˜ng t∏c ÆÈng qua lπi li™n tÙc

ßfinh ngh‹a nµy lµm phong phÛ th™m c∏c c∏ch ti’p cÀn,th›ch ¯ng vÌi nh˜ng t◊nh huËng kh∏c nhau nh≠ng kh´ngr‚ rµng. ßfinh ngh‹a nµy Æ∆t ra nh˜ng v†n Æ“ sau: 1. Vaitrfl cÒa Nhµ n≠Ìc vµ s˘ lu mÍ c∏c tr∏ch nhi÷m; 2. phπmvi cÒa kh∏i ni÷m Æ≠Óc mÎ rÈng d«n : qu∂n l˝ c´ng kinht’ hay qu∂n l˝ c´ng ch›nh trfi (hai kh∏i ni÷m li™n quanch∆t chœ tÌi nhau), qu∂n l˝ c´ng Æfia ph≠¨ng cÚng nh≠qu∂n l˝ c´ng th’ giÌi; 3. kh∏i ni÷m qu∂n l˝ c´ng lµ kh∏ini÷m nhi“u chi“u, do Æ„ cµng kh„ Æ” t◊m th†y mÈt s˘ÆÂng thuÀn v“ c∏c ph≠¨ng ti÷n Æ” dµnh ≠u ti™n, Æ∆c bi÷tlµ v“ c∏c ti™u ch› chÒ y’u.

ß” lµm mËc, chÛng ta sˆ dÙng Æfinh ngh‹a kh∏ tÊng qu∏tvµ t≠¨ng ÆËi ch›nh x∏c v“ qu∂n l˝ c´ng do Ch≠¨ng tr◊nhph∏t tri”n Li™n hÓp quËc (UNDP) Æ≠a ra trong Tµi li÷u v“ch›nh s∏ch chung qu∂n l˝ c´ng v◊ s˘ ph∏t tri”n b“n v˜ngxu†t b∂n th∏ng 1/1997;

Qu∂n l˝ c´ng, lµ th˘c hi÷n quy“n l˘c c´ng cÈng, v“ kinht’ vµ v“ hµnh ch›nh, trong khu´n khÊ hoπt ÆÈng qu∂n l˝c∏c c´ng vi÷c cÒa mÈt Ɔt n≠Ìc Î t†t c∂ c∏c c†p ÆÈ. Qu∂n

l˝ c´ng lµ mÈt kh∏i ni÷m mang t›nh kh∏ch quan, bao gÂmnh˜ng c¨ ch’, qu∏ tr◊nh, quan h÷ vµ c∏c thi’t ch’ ph¯ctπp th´ng qua Æ„ ng≠Íi d©n vµ c∏c nh„m b∂o v÷ lÓi ›chcÒa m◊nh, th˘c hi÷n c∏c quy“n vµ tr∏ch nhi÷m cÒa m◊nhvµ gi∂i quy’t c∏c tranh ch†p.

Qu∂n l˝ c´ng tËt cho phäp ph©n bÊ vµ qu∂n l˝ c∏cnguÂn l˘c sao cho c„ th” gi∂i quy’t Æ≠Óc nh˜ng v†n Æ“chung; n„ Æ≠Óc Æ∆c tr≠ng bÎi s˘ tham gia, t›nh minh bπch,tr∏ch nhi÷m, hµnh xˆ theo luÀt ph∏p, hi÷u qu∂ vµ c´ngbªng. Qu∂n l˝ c´ng bao gÂm Nhµ n≠Ìc, nh≠ng tr™n c∂nhµ n≠Ìc, n„ cfln bao gÂm c∂ l‹nh v˘c t≠ vµ x∑ hÈi d©ns˘. Cfln c„ mÈt Æfinh ngh‹a ƨn gi∂n h¨n, theo Æ„ ThËngnh†t v“ mÈt sË mÙc ti™u vµ nguy™n tæc mµ n„ Æπi di÷n,qu∂n l˝ c´ng bao gÂm c∏c chu»n m˘c, truy“n thËng vµc∏c thi’t ch’ th´ng qua c∏c y’u tË nµy th˘c hi÷n vi÷cqu∂n l˝ nhªm th˘c hi÷n lÓi ›ch chung.

Th´ng qua c∏c kh∏i ni÷m nµy, Æ∑ c„ s˘ thËng nh†t v“ c∏cmÙc ti™u vµ nguy™n tæc cÒa qu∂n l˝ c´ng; kh∏i ni÷m qu∂nl˝ c´ng c„ c∏c nguy™n tæc sau:

- Tham gia - Minh bπch- Tr∏ch nhi÷m d©n chÒ- T›nh th≠Óng t´n cÒa

Ph∏p luÀt- Hi÷u qu∂- C´ng bªng

- Empowerment : trao quy“n

- Ownership : t≠ h˜u h„a- Accountability:

ngh‹a vÙ ph∂i b∏o c∏o

ß∏nh gi∏ qu∂n l˝ c´ng, tπi sao?

≥ t≠Îng Æ∏nh gi∏ qu∂n l˝ c´ng nhªm Æ∏p ¯ng hai y™uc«u: th” ch’ vµ l˝ thuy’t (khoa h‰c x∑ hÈi).

Ch›nh s∏ch kinh t’: T∏c ÆÈng cÒa kinh t’ ch›nh trfiTr≠Ìc s˘ th†t bπi cÒa c∏c ch›nh s∏ch Æi“u chÿnh c¨ c†u,ng≠Íi ta nhÀn th†y mÈt Æi“u rªng qu∏ tr◊nh th˘c hi÷n c∏cch›nh s∏ch cÚng quan tr‰ng nh≠ nh˜ng nÈi dung cÒach›nh s∏ch. Hi÷n nay Æ∑ Æ≠a ra Æ≠Óc c∏c nh©n tË mÌi (gia nhÀp, tham gia, t≠ h˜u h„a) vµ kh∏i ni÷m nghÃo Æ„i Æ∑Æ≠Óc mÎ rÈng ra ngoµi phπm vi kinh t’ (tham gia trongl‹nh v˘c x∑ hÈi vµ ch›nh trfi, ph»m gi∏, v.v). Qu∂n l˝ c´ngÆ≠Óc hi”u lµ y’u tË h◊nh thµnh cÒa s˘ no †m. S˘ nhÀnth¯c v“ v†n Æ“ nµy Æ≠Óc n©ng l™n mÈt t«ng cao mÌi vÌivi÷c c´ng bË Tµi li÷u chi’n l≠Óc v“ gi∂m Æ„i nghÃo(Documents Stratägiques de Räduction de la Pauvretä -DSRP): qu∏ tr◊nh tham gia nhªm hoπch Æfinh vµ theo d‚ic∏c ch›nh s∏ch lµ mÈt y’u tË cho thµnh c´ng cÒa ch›nhs∏ch, minh bπch v“ ng©n s∏ch, chËng tham nhÚng, v.v.)

67C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

Vi÷c soπn th∂o c∏c ch›nh s∏ch h˜u hi÷u Æ” x„a Æ„i gi∂mnghÃo c«n t›nh Æ’n vµ t◊m hi”u s©u v“ t∏c ÆÈng t≠¨ng hÁgi˜a ›t nh†t bËn y’u tË sau: t®ng tr≠Îng, ph©n phËi thunhÀp ho∆c tµi s∂n, ch†t l≠Óng hoπt ÆÈng c∏c c¨ quan (Æ∆cbi÷t lµ c∏c c¨ quan c´ng cÈng, qu∂n l˝ c´ng) vµ ch’ ÆÈch›nh trfi (d©n chÒ).

C«n t›nh Æ’n c∏c y’u tË mÌi (bµi to∏n kinh t’ t®ng tr≠Îng):chÿ sË nhÀn th¯c tham nhÚng (TI), chÿ sË t˘ do d©n s˘ vµch›nh trfi (FH), ph©n Æoπn d©n tÈc-ng´n ng˜ (ELF), ch†tl≠Óng hoπt ÆÈng cÒa c∏c c¨ quan, c∏c ch›nh s∏ch, CPIA,FFZ, v.v..

T i th≠Íng n„i rªng khi bπn c„ th” t›nh Æ≠Óc c∏i mµ bπnÆang n„i, vµ di‘n Æπt n„ bªng nh˜ng con sË, nh≠ th’ lµ bπnÆ∑ bi’t Æ≠Óc mÈt Æi“u g◊ Æ„ v“ n„, cfln khi bπn kh´ng th”Æ∏nh gi∏ Æ≠Óc n„, khi bπn kh´ng th” di‘n Æπt n„ bªngnh˜ng con sË, hi”u bi’t cÒa bπn chÿ lµ s¨ sµi vµ kh´ng ÆÒ.

N’u bπn kh´ng th” Æo Æ’m n„, bπn kh´ng th” c∂i thi÷nn„ Æ≠Óc.-- Sir William Thomas Kelvin

Kh´ng chÿ dıng lπi Î vi÷c mi™u t∂ qu∂n l˝ c´ng, c«n Æ∏nhgi∏ chÿ ti™u nµy. ßi“u nµy Æ∆t ra nhi“u th∏ch th¯c trongvi÷c Æfinh ngh‹a vµ Æ∏nh gi∏ c∏c chÿ ti™u theo d‚i vµ Æ∏nhgi∏, cÚng nh≠ c∏c sË li÷u thËng k™ ch›nh th¯c.

2. C∏c chÿ sË v‹ m´ ho∆c tÊng qu∏t: ˝ngh‹a, th˘c ti‘n sˆ dÙng vµ hπn ch’Do kh∏i ni÷m v“ qu∂n l˝ c´ng Æang ngµy cµng phÊ bi’n,ng≠Íi ta nhÀn th†y c„ s˘ gia t®ng c∏c c¨ sÎ d˜ li÷u quËct’ cung c†p vi÷c Æ∏nh gi∏ v“ l≠Óng ÆËi vÌi c∏c kh›a cπnhkh∏c nhau cÒa qu∂n l˝ c´ng. ChÛng t´i xin n™u ra mÈt vµichÿ sË Æ≠Óc sˆ dÙng nhi“u nh†t hi÷n nay trong qu∂n l˝c´ng tr™n th’ giÌi (theo Sudders vµ Nahem, 2004).

ß∆c Æi”m vµ ≠u Æi”m ß„ th≠Íng lµ c∏c chÿ sË tÊng hÓp (d˜ li÷u tÊng ho∆c chÿsË cÒa chÿ sË) Æ≠Óc x©y d˘ng tr™n c¨ sÎ c∏c d˜ li÷u th´(k’t qu∂ cuÈc Æi“u tra d©n sË, chuy™n gia, doanh nghi÷p).C∏c chÿ sË chÒ y’u d˘a tr™n Æ∏nh gi∏ (nhÀn Æfinh) cÒa c∏cchuy™n gia. C∏c chÿ sË nµy Æ≠Óc bao phÒ rÈng v“ m∆t Æfial˝ vµ Æ≠Óc theo d‚i v“ m∆t thÍi gian

C∏c chÿ sË tÊng hÓp cho phäp c„ c∏ch ti’p cÀn cÙ th”h¨n, cung c†p nhi“u th´ng tin h¨n (ÆËi vÌi c∏i kh´ng th”quan s∏t), cho phäp t®ng phπm vi bao qu∏t v“ m∆t Æfia l˝vµ thÍi gian, lµm r‚ bi™n ÆÈ sai l÷ch vµ cho phäp so s∏nhquËc t’.

V› dÙ : KKZ hay c∏c chÿ sË cÒa Ng©n hµng th’ giÌi

WBI Æ≠a ra s∏u thµnh tË Æ≠Óc x’p thµnh ba nh„m: 1. MÈt qu∏ tr◊nh trong Æ„ c∏c ch›nh phÒ Æ≠Óc l˘a ch‰n,

NhÀn Æfinh- Ng≠Íi nghÃo th≠Íng

kh´ng c„ ti’ng n„i(voicelessness)

- H‰ kh´ng Æ≠Óc traoquy“n (empowerment)

- Nhµ n≠Ìc kh´ng quant©m Æ’n nh˜ng hoπt ÆÈngcÒa h‰ (accountability)

L≠u ˝ Ph©n loπi ng≠Íi nghÃo c„ th” Æ≠Óc mÎ rÈng cho toµn bÈng≠Íi d©n (c∏c c´ng d©n), ho∆c cho b†t c¯ mÈt nh„m nµokh∏c (phÙ n˜, d©n tÈc thi”u sË, v.v.)

Gi∂i ph∏p- T›nh Æ’n nh˜ng quan

Æi”m cÒa ng≠Íi nghÃo(x∏c Æfinh nh˜ng nhu c«ucÒa h‰, hoπch Æfinh ch›nhs∏ch, s˘ tham gia cÒa h‰vµo qu∏ tr◊nh theod‚i/Æ∏nh gi∏)

- Ånh h≠Îng Æ’n c∏c quy’t Æfinh

- Tπo thuÀn lÓi cho s˘ th›chhÓp h„a c∏c ch›nh s∏ch

- Khuy’n kh›ch s˘ g„p ˝cÒa ng≠Íi d©n

Nghi™n c¯u: Ph©n t›ch t∏c ÆÈng t≠¨ng hÁ

Chÿ sË/ c¨ sÎ d˜ li÷uQu∂n l˝ c´ng

- CPIA (Country Policy andInstitutional Assessment)(Ch›nh s∏ch nhµ n≠Ìc vµÆ∏nh gi∏ th” ch’)

- Nh˜ng v†n Æ“ v“ qu∂n l˝c´ng I-IV (Ti’ng n„i vµtr∏ch nhi÷m, s˘ Ên Æfinhch›nh trfi, t›nh hi÷u qu∂ cÒa

ch›nh phÒ, ch†t l≠Óng cÒa Æi“u ti’t, quy Æfinh ph∏pluÀt, ki”m so∏t thamnhÚng)

- ICRG (Internationalcountry risk guide) (Ki”mso∏t quËc t’ ÆËi vÌi rÒi rocÒa quËc gia)

- IEF (Index of economicfreedom) (Chÿ sË t˘ do v“kinh t’)

- PCI (PerceptionCorruption Index) (Chÿ sËnhÀn th¯c v“ tham nhÚng)

D©n chÒ - C∏c quy“n ch›nh trfi, t˘ do

d©n s˘, c∏c quy“n t˘ do- Ch›nh th” I-IV (chÿ sË d©n

chÒ - th” ch’ h„a ch›nhth”)

- Chÿ sË Bollen (chÿ sË t˘ do- d©n chÒ Bollen)

Nh˜ng chÿ sË kh∏c - ELF (Ph©n rœ v“ sæc tÈc -

ng´n ng˜)- Kh∂o s∏t gi∏ trfi th’ giÌi

(lflng tin, phÛc lÓi v.v.)

C¨ quan

- Ng©n hµng th’ giÌi- Kaufmann,

Kraay,Mastruzzi/Ng©nhµng th’ giÌi

- Nh„m c∏c dfich vÙ v“ rÒiro ch›nh s∏ch

- Qu¸ di s∂n (HeritageFoundation)

- TÊ ch¯c minh bπch quËc

t’ (TransparencyInternational)

- Gastin/Freedom House- Gun/ßπi h‰c Maryland

(CIDCM)- Bollen/ßπi h‰c Nam

Carolina/(ICPSR)

- Roeder/Khoa khoa h‰cch›nh trfi/ßπi h‰c

- California/San Diego- Inglehart/Hi÷p hÈi WWS,

H‰c vi÷n nghi™n c¯u x∑hÈi, ßπi h‰c Michigan

68 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

theo d‚i vµ thay th’: voice and accountability: Ti’ngn„i vµ ngh‹a vÙ ph∂i b∏o c∏o (tr∏ch nhi÷m) ; S˘ ÊnÆfinh ch›nh trfi vµ kh´ng c„ bπo l˘c.

2. Kh∂ n®ng ch›nh phÒ hoπch Æfinh vµ tri”n khai mÈt c∏chc„ hi÷u qu∂ c∏c ch›nh s∏ch phÔ hÓp: ßÈ tin cÀy vµhi÷u qu∂ hoπt ÆÈng cÒa ch›nh phÒ; t›nh th›ch Æ∏ng cÒahoπt ÆÈng Æi“u hµnh kinh t’/ch›nh trfi (qu∂n l˝ c´ngkinh t’).

3. S˘ t´n tr‰ng cÒa c´ng d©n vµ Nhµ n≠Ìc ÆËi vÌi c∏c thi’tch’ Æi“u chÿnh s˘ t∏c ÆÈng qua lπi gi a h‰ vÌi nhau:Nhµ n≠Ìc ph∏p quy“n; ki”m so∏t tham nhÚng (ICC).

Nh˜ng chÿ ti™u nµy li™n quan Æ’n 209 n≠Ìc vµ c¯ 2 n®mmÈt l«n cung c†p c∏c d˜ li÷u tı n®m 1996 Æ’n 2004, vµhµng n®m tı 2005, c∏c chuÁi sË li÷u n®m. C∏c chÿ ti™unµy Æ≠Óc t›nh to∏n tr™n c¨ sÎ 37 nguÂn c∏ nh©n Æ’n tı31 th” ch’ kh∏c nhau.

Nh˜ng nÁ l˘c Æ∏ng ca ngÓi tı c∏c t∏c gi∂ nhªm c∂nh b∏ov“ c∏c bi™n ÆÈ sai l÷ch (ÆÈ v™nh v“ lflng tin) vµ sˆ dÙngvµ gi∂i th›ch c∏c d˜ li÷u (Æ∆c bi÷t lµ nh˜ng bi’n ÆÈng)

Bi”u Æ nµy giÌi thi÷u vi÷c ph©n loπi c∏c n≠Ìc vµ ÆÈ v™nhv“ lflng tin cÒa chÿ sË Ên Æfinh ch›nh trfi vµ kh´ng c„ bπol˘c. Khi c∏c quËc gia Î g«n nhau, kh„ c„ th” x’p loπi.Chÿ c∏c quËc gia Î vfi tr› xa nhau mÌi cho phäp so s∏nh.

Sˆ dÙng c∏c chÿ sË tÊng hÓpC∏c nghi™n c¯u l thuy’t, vµ nh†t lµ nh˜ng nghi™n c¯uÆ≠Óc g‰i lµ bµi to∏n t®ng tr≠Îng, c«n nhæc Æ’n c∏c nghi™nc¯u v“ ph©n bÊ vi÷n trÓ. Hi÷n nay, kh∏i ni÷m qu∂n l c´ngngµy cµng Æ„ng vai trfl quan tr‰ng do ∏p dÙng nguy™n tæcl a ch‰n vi÷n trÓ (c„ th” hi”u ng«m ho∆c n„i r‚ rªng vi÷ntrÓ sœ chÿ hi÷u qu∂ Î nh˜ng quËc gia Æ≠Óc qu∂n l c´ngtËt). Vi÷c ph©n bÊ vi÷n trÓ phÙ thuÈc vµo mÈt sË ti™u ch›,

Æ∆c bi÷t lµ mÈt sË ti™u ch› Æ≠Óc h◊nh thµnh tr™n c¨ sÎ sˆdÙng c∏c chÿ ti™u Æ∏nh gi∏ qu∂n l c´ng (chÿ ti™u v‹ m´).

- V› dÙ v“ c∏c ti™u ch› cÒa Ng©n hµng th’ giÌi: Æ„ lµ c∏cc´ng th¯c r†t ph¯c tπp c„ t™n g‰i lµ Voodoo formula(Kanbur, 2005). Vi÷c cung c†p vi÷n trÓ phÙ thuÈc vµo ti™uch› ch†t l≠Óng hoπt ÆÈng cÒa c∏c c¨ quan ch›nh trfi vµ c∏cth” ch’, vËn lµ l˘c Æ»y cho t®ng tr≠Îng vµ hi÷u qu∂ sˆdÙng vi÷n trÓ trong c∏c quËc gia. C∏c c´ng th¯c nµyth≠Íng c„ tr‰ng sË t≠¨ng ÆËi ng…u nhi™n.

Vi÷n trÓ/Æ«u ng≠Íi = f(CP20, GDP/t0,12)CP: ti™u ch› hi÷u n®ng th” ch’ ch›nh s∏ch, Æ≠Óc xem nh≠khuy’n kh›ch t®ng tr≠ÎngTi™u ch› nµy Æ≠Óc t›nh nh≠ sau:CP=(FG/3,5)1,5[0,8CPIA+0,2ARPP]CPIA: ß∏nh gi∏ ch›nh s∏ch vµ th” ch’ cÒa quËc gia(Country Policy and Institutional Assessment)ARPP: TÊng k’t th≠Íng ni™n v“ hi÷u qu∂ hoπt ÆÈng(Annual Review of Portfolio Performance)FG: Y’u tË qu∂n l˝ c´ng

FG=[ogCPIAg+ARPPg]/7, g lµ Æπidi÷n cho 7 thµnh tË c¨ b∂n tr˘c ti’pli™n quan tÌi qu∂n l˝ c´ng trong 2 chÿsË hÁn hÓp CPIA (6: c∏c quy“n sÎh˜u vµ qu∂n l˝ c´ng tr™n c¨ sÎ ph∏pluÀt, Ch†t l≠Óng qu∂n l˝ ng©n s∏chvµ tµi ch›nh, Ch†t l≠Óng c¨ quanhµnh ch›nh c´ng, Minh bπch, tr∏chnhi÷m vµ tham nhÚng trong khu v˘cc´ng, v.v.) vµ ARPP (1: th˘c ti‘nchuy”n giao c∏c thfi tr≠Íng)

Chÿ sË CPIA phÙ thuÈc vµo nhÀn xätcÒa c∏c c∏n bÈ cÒa Ng©n hµng th’giÌi v“ qu∂n l˝ c´ng.

- V› dÙ cÒa Anh (Dyer vµ alii, 2003)TÊng vi÷n trÓ cÒa Anh sœ Æ≠Óc ph©nbÊ tÿ l÷ vÌi sË Æi”m ph©n bÊ tr™n Æ«ung≠Íi, s˘ ph©n bÊ nµy cÚng lµ s˘ k’thÓp cÒa hai y™u tË Æ≠Óc l˘a ch‰n(th” ch’ ch›nh trfi vµ m¯c ÆÈ nghÃoÆ„i), Æ≠Óc Æi“u chÿnh theo sË d©n:

CPIA1.0*PIB/t-1.0)*POP0.6. M∆c dÔ v…n dµnh ≠u ti™ncho vi÷c gi∂m nghÃo, song chÿ sË CPIA v…n lµ mÈt ti™uch› quy’t Æfinh cho vi÷c ph©n bÊ nguÂn vi÷n trÓ.

- V› dÙ cÒa M¸: Millenium Challenge Account(Radelet, 2004)

ßi“u ki÷nM¯c vi÷n trÓ phÙ thuÈc vµo m¯c ÆÈ nghÃo Æ„i (GDP/Æ«ung≠Íi<X+ÆÒ t≠ c∏ch Æ” Æ≠Óc vi÷n trÓ ODA). N≠Ìc nhÀnÆ≠Óc vi÷n trÓ ph∂i tr™n m¯c trung b◊nh ÆËi vÌi ›t nh†t 16chÿ sË, nªm trong ba nh„m: luÀt ph∏p c´ng bªng (rulingjustly), Æ«u t≠ vµo con ng≠Íi (investing in people) vµ t˘

Bi”u 1: Bi™n ÆÈ sai l÷ch cÒa chÿ sË qu∂n l˝ c´ng n®m 2004

NguÂn : Kaufmann, Kray vµ Mastruzzi, 2005

69C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

1 Xem ph«n bi”u Æ giÌi thi÷u trong bµi tham kh∂o: Kaufmann D., A. Kraay vµ P. Zoido-Lobat„n (2000), Qu∂n l˝ c∏c v†nÆ“ c´ng cÈng: tı Æ∏nh gi∏ Æ’n hµnh ÆÈng, NXB Tµi ch›nh vµ Ph∏t tri”n, th∏ng 6 n®m 2000.

do kinh t’ (economic freedom) (nguÂn: Freedom House,v.v.). QuËc gia nµy ph∂i Î tr™n m¯c trung b◊nh ÆËi vÌi chÿsË tham nhÚng (ICC cÒa KKZ).

HÓp th¯c h„a gi∏n ti’pTuy rªng ban Æ«u r†t bfi chÿ tr›ch, nh≠ng c∏c chÿ sË rÛt ratı nh˜ng Æ∏nh gi∏ chÒ quan cÒa c∏c chuy™n gia (tr™n c¨sÎ Æi“u tra ÆËi vÌi c∏c chuy™n gia) ngµy nay Æ∑ Æ≠Óc hÓpth¯c h„a.

C„ th” Æ≠a ra ba lÀp luÀn sau:1. MËi quan h÷ qua lπi gi˜a c∏c chÿ sË rÛt ra tı c∏c c¨ sÎ

d˜ li÷u ÆÈc lÀp vÌi nhau cho th†y chÛng Æ“u chÿ mÈthi÷n t≠Óng (n®m 2002, mËi quan h÷ (ICC, CPI) = 0,9).

2. MÈt sË l≠Óng nghi™n c¯u ngµy cµng t®ng cho th†y ∂nhh≠Îng quan tr‰ng cÒa c∏c chÿ sË nµy ÆËi vÌi nh˜nghi÷n t≠Óng x∂y ra trong th˘c t’ (t®ng tr≠Îng, Æ«u t≠,mÀu dfich quËc t’, Æ„i nghÃo, v.v.).

3. Vi÷c c∏c nh„m c„ ∂nh h≠Îng quËc t’ sˆ dÙng ngµycµng phÊ bi’n c∏c chÿ sË nµy (giÌi h‰c gi∂, c∏c nhµ Æ«ut≠, c∏c nhµ tµi trÓ, v.v.) tπo n™n mÈt h◊nh th¯c hÓp th¯ch„a mπnh cho vi÷c sˆ dÙng chÛng vµo c∏c t›nh to∏n.

Nh≠Óc Æi”m cÒa c∏c chÿ sË tÊng qu∏tDo qu∏ tr◊nh hÓp th¯c h„a gi∏n ti’p, c∏c chÿ sË c„ nh˜ngnh≠Óc Æi”m sau:- Kh´ng c„ g◊ Æ∂m b∂o c„ mËi li™n h÷ gi˜a c∏c chÿ sË

nhÀn th¯c vµ m¯c ÆÈ th˘c t’ mµ chÿ sË nµy ph∂n ∏nh;- Bi™n ÆÈ sai l÷ch cao (x’p loπi c∏c n≠Ìc kh´ng ch›nh x∏c)- Gi∂ thuy’t c∏c nguÂn sË li÷u gËc lµ ÆÈc lÀp c„ th” bfi

vi phπm (hi÷u ¯ng lan truy“n), kh´ng Æ∏nh gi∏ ÆÛngm¯c ÆÈ v™nh cÒa lflng tin

- Kh´ng c„ nh˜ng so s∏nh gi˜a c∏c kho∂ng thÍi gianvÌi nhau (chÿ tÀp trung vµo tıng n®m mÈt)

- NhÀn th¯c kh´ng kh∏ch quan v“ tham nhÚng (nhπyc∂m vÌi c∏c y’u tË b™n ngoµi: b∏o ch›, hi÷u n®ng kinht’, v.v.)

- D˘a qu∏ nhi“u vµo c∏c chuy™n gia quËc t’: kh´ngt≠ h˜u h„a

- Kh´ng minh bπch (c∏c nguÂn t≠ nh©n ph∂i tr∂ ti“n,nh˜ng ph≠¨ng ph∏p luÀn kh´ng ti’p cÀn Æ≠Óc)

- Chÿ d˘a vµo 1 loπi sË li÷u n≠Ìc/n®m: kh´ng c„ mÈth≠Ìng nghi™n c¯u v“ ch›nh s∏ch Æ≠Óc tri”n khai (v› dÙ:gom t†t c∂ c∏c loπi tham nhÚng vµo vÌi nhau).

3. ßËi chi’u Æi“u tra ˝ ki’n ng≠Íi d©n vµÆi“u tra ˝ ki’n chuy™n gia (v› dÙ v“ thamnhÚng)ChÛng t´i sœ giÌi thi÷u ngæn g‰n c∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ngtπi Vi÷t Nam, kh›a cπnh vËn ›t Æ≠Óc b™n ngoµi bi’t tÌi.Trong ph«n ti’p theo, chÛng t´i sœ ÆËi chi’u c∏c chÿ ti™utÊng hÓp vÌi c∏c chÿ ti™u Æ∏nh gi∏ tr˘c ti’p.

C∏c chÿ ti™u qu∂n l˝ c´ng cÒa Vi÷t NamTransparency International (minh bπch quËc t’)Vi÷t Nam Æ≠Óc x’p Î cuËi b∂ng1 c„ ngh‹a lµ chÿ sËtham nhÚng Î m¯c t≠¨ng ÆËi cao, nh≠ng ÆÈ v™nh lflngtin so vÌi ph©n nˆa c∏c quËc gia cÔng x’p loπi Î m¯c2.5-3. V◊ vÀy, VI÷t Nam Æ≠Óc x’p vµo hµng c∏c n≠Ìcc„ nπn tham nhÚng tr«m tr‰ng, cÔng hπng vÌi nhi“uquËc gia kh∏c.

CÙ th”, n’u xät Æ’n vfi tr› x’p loπi cÒa Vi÷t Nam v“ chÿ sËnhÀn th¯c tham nhÚng Æ∑ xu†t hi÷n tı n®m 1997, Æi”mcho Vi÷t Nam Æ≠Óc x∏c Æfinh Î m¯c tı 2.5 Æ’n 2.7; tı m≠Íin®m nay, chÿ sË nhÀn th¯c tham nhÚng kh´ng h“ Æ≠Ócc∂i thi÷n. Tuy nhi™n tr™n th˘c t’, cfln nhi“u nghi v†n Æ∆tra vÌi m¯c ÆÈ nµy: Æi”m trung b◊nh trong n®m 2000 Î m¯c2.5, ch› sË nµy ph∂i Æ≠Óc t›nh th™m 10% ÆÈ v™nh v“ lflngtin trong kho∂ng tı 2 Æ’n 4. Ngoµi ra, sË l≠Óng c∏c quËcgia x’p loπi cÚng thay ÆÊi: 163 n≠Ìc vµo n®m 2006 so vÌi52 n≠Ìc vµo n®m 1997. ßi“u nµy khi’n vi÷c so s∏nh gi˜ac∏c n®m kh´ng ch›nh x∏c.

Ng©n hµng th’ giÌiN’u xät Æ’n chÿ ti™u v“ Ên Æfinh ch›nh trfi vµ kh´ng c„ t◊nhtrπng bπo l˘c (xem Bi”u Æ tr™n), chÿ sË qu∂n l˝ c´ng cÒaVi÷t Nam Î m¯c cao h¨n so vÌi c∏c quËc gia kh∏c trongkhu v˘c. Tuy nhi™n, r†t kh„ c„ th” x∏c Æfinh xem chÿ sËnµy c„ Æ≠Óc c∂i thi÷n hay kh´ng v◊ hµng n®m c∏c chÿ sËÆ“u bªng kh´ng, c„ ngh‹a lµ m¯c trung b◊nh cÒa c∏c quËcgia tr™n th’ giÌi lu´n bªng kh´ng.

Cfln n’u xät theo chÿ ti™u v“ ch†t l≠Óng c∏c v®n b∂n ph∏pluÀt v“ kinh t’ vµ ch›nh trfi, Vi÷t Nam lπi Î vfi th’ t≠¨ng ÆËith†p so vÌi c∏c quËc gia kh∏c trong khu v˘c. ßi“u nµyxem ra m©u thu…n n’u ta xem xät c∏c hi÷p Æfinh quËc t’Æ∑ Æ≠Óc k˝ k’t li™n quan Æ’n vi÷c hoµn thi÷n h÷ thËngph∏p luÀt, nh†t lµ trong l‹nh v˘c kinh t’, v› dÙ nh≠ luÀtdoanh nghi÷p vµ ph∏p luÀt v“ cπnh tranh.

K’t luÀn, vfi tr› x’p loπi cÒa mÈt quËc gia c„ th” Î vfi tr›cao hay th†p cfln tÔy thuÈc vµo c∏c kh›a cπnh kh∏c nhaucÒa qu∂n l˝ c´ng, bÎi v◊ Æ©y ch›nh lµ mÈt hi÷n t≠Óng Æakh›a cπnh.

Country Policy and Institutional Assessments (CPIA -ß∏nh gi∏ c∏c c¨ quan doanh nghi÷p vµ ch›nh s∏ch quËcgia - Ng©n hµng th’ giÌi)N’u so s∏nh Vi÷t Nam vÌi c∏c quËc gia ß´ng É kh∏c n„iri™ng hay vÌi c∏c quËc gia nghÃo nh†t n„i chung, c„ th”th†y chÿ sË hi÷u qu∂ cÒa Vi÷t Nam Î m¯c cao h¨n so vÌim¯c trung b◊nh cÒa c∏c quËc gia nghÃo. M¯c trung b◊nhcÒa c∏c quËc gia nµy th≠Íng Æ≠Óc Æ∏nh ÆÂng vÌi m¯c cÒac∏c quËc gia ß´ng É kh∏c. V“ v†n Æ“ nµy c«n n™u ra mÈtc©u h·i: Æ„ c„ ph∂i lµ vi÷c qu∂n l˝ kinh t’ v‹ m´ tËt hay

70 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

NguÂn: ßi“u tra 1-2-3, Giai Æoπn 1, 3, m´ Æun Nh˜ng khu´n khÊ Æa dπng cÒa Æ„i nghÃo, qu∂n l˝ c´ng vµ D©n chÒ, 2001/2003, Vi÷n thËng k™ quËc gia, AFRISTAT, DIAL, c∏c phäp t›nh cÒa chÛng t´i.

kh´ng ho∆c ng≠Íi ta c´ng bË Æi“u Æ„ chÿ bÎi v◊ tËc ÆÈ t®ngtr≠Îng Î khu v˘c nµy cao nh†t th’ giÌi, n„i c∏ch kh∏c qu∂nl˝ tËt v◊ c„ t®ng tr≠Îng th«n k˙? N’u nh≠ vÀy th◊ ng≠Íi tacÚng c„ th” lµm mÈt m÷nh Æ“ Æ∂o chi“u cho gi∂ thi’tnguy™n nh©n-hÀu qu∂ nµy.

Trong sË c∏c Æi”m tÂn tπi, c«n ph∂i k” Æ’n c∏c v†n Æ“v“ quy Æfinh ph∏p luÀt trong l‹nh v˘c kinh t’, minh bπchvµ tham nhÚng trong l‹nh v˘c c´ng. Nh˜ng nhÀn xät v“c∏c chÿ sË n™u tr™n hoµn toµn phÔ hÓp vÌi t◊nh h◊nh cÒaVi÷t Nam. CÚng c«n nhÀn th†y rªng c∏c v†n Æ“ v“qu∂n l˝ Æ∑ Æ≠Óc nhæc Æ’n r†t nhi“u. N’u nh≠ tr≠Ìc Æ©ytrong mÈt thÍi gian dµi, d≠Íng nh≠ bfi c†m Æo∏n khi n„iv“ tham nhÚng. ßi“u nµy hi÷n nay kh´ng cfln ÆÛngn˜a: tham nhÚng Æ∑ trÎ thµnh mÈt v†n Æ“ bµn th∂oc´ng khai tπi Vi÷t Nam. MÈt m∆t lµ do Æ∑ ph∏t hi÷n vµxˆ l˝ ra mÈt sË vÙ vi÷c (PMU 18, c†p Ɔt tr∏i phäp, v.v.)vµ m∆t kh∏c Æ∑ ch›nh th¯c ∏p dÙng nhi“u bi÷n ph∏pkh∏c nhau tı n®m 2006.

V“ c∏c bi÷n ph∏p ∏p dÙng, Æ∑ c„ mÈt sË gi∂i ph∏p Æ≠ÓcÆ≠a ra ∏p dÙng tr™n quy m´ c∂ n≠Ìc: 1 Æi“u tra doanhnghi÷p nhªm næm bæt th´ng tin v“ m´i tr≠Íng th≠¨ngmπi (c∏c cuÈc Æi“u tra do Vi÷n Khoa h‰c thËng k™,

Phflng c´ng nghi÷p Vi÷t Nam th˘c hi÷n v“ chÿ ti™u kh∂n®ng cπnh tranh cÒa c∏c tÿnh); 2. Æi“u tra c∏c ÆËi t≠Óngsˆ dÙng dfich vÙ c´ng nhªm Æo l≠Íng ÆÈ hµi lflng (Æi“utra n®m 2004 vµ 2005 trong c∏c l‹nh v˘c gi∏o dÙc, y t’,cung c†p n≠Ìc sπch, xˆ l˝ r∏c th∂i sinh hoπt Æ∑ Æ≠Ócth˘c hi÷n theo s∏ng ki’n cÒa UBND TP H Ch› Minhn®m 2007; Æi“u tra Æ∏nh gi∏ m¯c ÆÈ tham nhÚng vµch≠¨ng tr◊nh chËng tham nhÚng do U˚ ban trung ≠¨ngß∂ng ph∏t ÆÈng, tuy nhi™n k’t qu∂ cÒa cuÈc Æi“u tra nµych≠a Æ≠Óc ti’p cÀn rÈng r∑i); 3. Æi“u tra ki’n ng≠Íi d©n(Æi“u tra v“ c∏c gi∏ trfi tr™n th’ giÌi) vµ lÂng ghäp ph«nqu∂n l˝ c´ng (Æi“u tra M¯c sËng d©n c≠) do TÊng cÙcThËng k™ ti’n hµnh.

ßËi chi’u c∏c cuÈc Æi“u tra ÆËi vÌi ng≠Íi d©n vÌi c∏ccuÈc Æi“u tra ÆËi vÌi c∏c chuy™n gia: v› dÙ v“ tham nhÚngVi÷n ThËng k™ quËc gia c∏c n≠Ìc ch©u Phi Æ∑ ti’n hµnhmÈt sË cuÈc Æi“u tra ÆËi vÌi c∏c hÈ gia Æ◊nh Æ” thu thÀpchÿ sË qu∂n l˝ c´ng (chÿ ti™u nhÀn bi’t, chÿ ti™u kh∏chquan): Æ„ lµ B™-nanh, BuËc-ki-na Pha-x´, BÍ bi”n Ngµ,Mali, Ni-gi™, X™-n™-gan vµ T´-g´ (ß´ng Phi), ƒn ßÈD≠¨ng vµ Æ∂o Ma-Æa-gas-ca

ßi“u tra c∏c hÈ gia Æ◊nh

71C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

ßi“u tra ÆËi chi’u B™n cπnh cuÈc Æi“u tra nµy, chÛng t´i Æ∑ ti’n hµnh mÈtcuÈc Æi“u tra c„ t™n g‰i Æi“u tra ÆËi chi’u. ß„ ch›nh lµmÈt cuÈc Æi“u tra ÆËi vÌi c∏c chuy™n gia: tr™n c¨ sÎ c∏cc©u h·i Æ∑ Æ≠Óc ti’n hµnh vÌi c∏c hÈ gia Æ◊nh, 350chuy™n gia Î ph›a Nam vµ Bæc cÚng Æ≠Óc h·i nh˜ng c©ut≠¨ng t˘ nhªm mÙc Æ›ch ÆËi chi’u hai quan Æi”m. ßi”mÆ∆c bi÷t Î cuÈc Æi“u tra nµy lµ Æ∆t ra mÈt chuÁi c∏c c∆pc©u h·i: c©u h·i th¯ nh†t phÊ bi’n/ §ng/bµ Æ∏nh gi∏ nh≠

th’ nµov“ c¨ quan hµnh ch›nh c´ng tπi quËc gia? VµmÈt c©u h·i Æ∆c bi÷t/ §ng/bµ ngh‹ g◊ v“ c©u tr∂ lÍi cÒac∏c hÈ gia Æ◊nh?

MÙc Æ›ch Î Æ©y Æ” xem li÷u ˝ ki’n cÒa c∏c chuy™ngia c„ thay ÆÊi theo Æfia ph≠¨ng, giÌi t›nh, quan Æi”mch›nh trfi (Æ∆c Æi”m d©n sË vµ x∑ hÈi cÒa c∏c chuy™ngia) hay kh´ng.

Tr›ch mÈt ph«n b∂ng h·i cÒa cuÈc Æi“u tra ÆËi chi’u:

Vi÷c th˘c hi÷n cuÈc Æi“u tra ÆËi vÌi c∏c chuy™n gia, Æi“utra Æfinh l≠Óng, sœ Æ≠Óc tr◊nh bµy k¸ trong ngµy Æ«u ti™ncÒa Kh„a h‰c mÔa hà nµy. C∏c cuÈc Æi“u tra loπi nµyÆfli h·i ph∂i c„ nh˜ng suy luÀn tr˘c gi∏c, v◊ kh´ng c„ mÈtc´ng th¯c thËng nh†t ÆËi vÌi c∏c chuy™n gia trong mÈt

quËc gia cÙ th”. V◊ l˝ do nµy, chÛng t´i Æ∑ ti’n hµnh Æi“utra ÆËi vÌi c∏c c∏ nh©n trong l‹nh v˘c nghi™n c¯u, gi∂ngvi™n Æπi h‰c, c∏c nhµ hoπch Æfinh, c´ng ch¯c cao c†p,ch›nh trfi gia v.v. cÒa c∏c quËc gia cÚng nh≠ c∏c chuy™ngia ng≠Íi n≠Ìc ngoµi:

72 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

CÏ m…u t≠¨ng ÆËi nh· ÆËi vÌi tıng n≠Ìc, quy m´ m…udao ÆÈng tı 30 Æ’n 80. Nh≠ng quy m´ m…u nµy cÚngt≠¨ng ÆËi lÌn so vÌi quy m´ m…u cÒa c∏c cuÈc Æi“u tra

quËc t’ kh∏c, theo Æ„ chÿ mÈt vµi ng≠Íi Æ≠Óc h·i Æ” x’ploπi c∏c quËc gia.K’t qu∂:

K’t qu∂ Æi“u tra cho th†y c∏c chuy™n gia Æ∑ Æ∏nh gi∏qu∏ n∆ng v“ t÷ tham nhÚng (52% so vÌi 13%). Kh´ngc„ mËi t≠¨ng quan nµo gi˜a h÷ qu∂ th˘c t’ vµ Æ∏nh gi∏cÒa c∏c chuy™n gia. C∏c chuy™n gia x’p loπi c∏c quËcgia Î m¯c th†p.

• ChÛng ta cÔng nhau xem xät v› dÙ cÒa T´-g´: vÌich’ ÆÈ ÆÈc tµi tÂn tπi Î quËc gia nµy, c∏c chuy™ngia cho rªng tham nhÚng Î m¯c ÆÈ r†t cao. Nh≠ng

tr™n th˘c t’, ng≠Íi d©n lπi nhÀn Æfinh v†n nπn nµylπi Î m¯c t≠¨ng ÆËi th†p, d≠Ìi m¯c trung b◊nh trongkhu v˘c.

• Cfln vÌi tr≠Íng hÓp cÒa BuËc-ki-na Pha-s´, c∏cchuy™n gia lπi cho rªng QuËc gia cÒa c∏c c∏ nh©nli™m khi’t nµy c„ m¯c tham nhÚng r†t th†p. Ng≠Óclπi, th˘c t’ th◊ hi÷n t≠Óng tham nhÚng cfl con lπi Îm¯c cao nh†t trong khu v˘c.

NguÂn : ßi“u tra 1-2-3. m´ Æun qu∂n l˝ c´ng 2001/2003, Vi÷n thËng k™ quËc gia, AFRISTAT, DIAL, (35.594 ng≠Íi Æ≠Óc h·i trung b◊nh 4.500 ng≠ÍimÁ n≠Ìc). C∏c phäp t›nh cÒa c∏c t∏c gi∂.

73C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

B∂ng d≠Ìi Æ©y ch¯ng t· kh´ng c„ mËi t≠¨ng quan nµogi˜a h÷ qu∂ th˘c t’ vµ Æ∏nh gi∏ cÒa c∏c chuy™n gia (h÷sË t≠¨ng quan=-0,13; ns), c„ ch™nh l÷ch gi˜a h÷ qu∂ th˘ct’ cÒa tham nhÚng nh· vµ Æ∏nh gi∏ cÒa c∏c chuy™n gia

tπi c∏c quËc gia ch©u Phi n„i ti’ng Ph∏p.Ng≠Óc lπi, c„ mÈt s˘ t≠¨ng quan lÌn gi˜a Æi“u tra ÆËichi’u vÌi c∏c c¨ sÎ d˜ li÷u cÒa c∏c tÊ ch¯c quËc t’ (khi’ncho k’t qu∂ cÒa Æi“u tra ÆËi chi’u Æ≠Óc ch†p nhÀn)

T≠¨ng quan gi˜a c∏c phäp t›nh kh∏c nhau v“ tham nhÚng

ß” Æi s©u t◊m hi”u, chÛng t´i Æ∑ ti’n hµnh c∏c ph©n t›chtheo dπng kinh t’ l≠Óng x∏c Æfinh c∏c y’u tË gi∂i th›ch cho˝ ki’n Æ∏nh gi∏ m¯c ÆÈ tham nhÚng mµ c∏c chuy™n gia

Æ≠a ra. C∏c y’u tË nµy phÙ thuÈc vµo Æ∆c Æi”m c∏ nh©n,quan Æi”m ch›nh trfi, Æfinh h≠Ìng t≠ t≠Îng vµ h◊nh ∂nh cÒang≠Íi d©n c∏c quËc gia nµy ÆËi vÌi c∏c chuy™n gia.

NguÂn : ßi“u tra 1-2-3. m´ Æun qu∂n l˝ c´ng 2001/2003, Vi÷n thËng k™ quËc gia, AFRISTAT, DIAL, ßi“u tra ÆËi chi’u , DIAL, Kaufmann vµ c∏c t∏cgi∂ kh∏c, (2005), c∏c phäp t›nh lµ cÒa chÛng t´i.

74 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

Y’u tË gi∂i th›ch quan Æi”m cÒa c∏c chuy™n gia:

75C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

K’t qu∂ tÊng th” cÒa Æi“u tra ÆËi chi’u- Khºng Æfinh kh´ng c„ li™n h÷ gi˜a nhÀn Æfinh cÒa

chuy™n gia vµ th˘c t’ v“ t◊nh h◊nh tham nhÚng trongc∏c quËc gia;

- C„ s˘ li™n quan ch∆t chœ gi˜a nh˜ng nhÀn Æfinh cÒachuy™n gia vµ c∏c c¨ sÎ d˜ li÷u cÒa c∏c tÊ ch¯cquËc t’;

- C∏c kh∏c bi÷t nµy kh´ng gæn vÌi y’u tË v“ giÌi cÒachuy™n gia;

- C∏c kh∏c bi÷t nµy kh´ng gæn vÌi y’u tË v“ nguÂn gËcÆfia l˝ cÒa chuy™n gia;

- Vi÷c tuy™n bË bi’t r‚ c∏c v†n Æ“ v“ qu∂n l˝ c´ng c„t∏c ÆÈng t›ch c˘c trong tr≠Íng hÓp c∏c ki’n th¯c nµycho phäp hπn ch’ sai sË trong Æ∏nh gi∏. Tuy nhi™n,t∏c ÆÈng nµy kh´ng t≠¨ng x¯ng vÌi sai sË Æ∑ x∂y ra(ch™nh l÷ch b∂y Æi”m ph«n tr®m);

Li÷u c∏c cuÈc Æi“u tra nµy c„ bfi sai l÷ch do nh˜ng sai sËli™n quan Æ’n h÷ t≠ t≠Îng cÒa c∏c chuy™n gia g©y n™nhay kh´ng? C∏ch x’p loπi c∏c n≠Ìc c„ kh∂ n®ng kh´ngph∂n ∏nh Æ≠Óc c∏c gi∏ trfi vµ quan Æi”m vËn c„ th” kh´ngph∂i lµ Æ∆c Æi”m cÒa c∏c n≠Ìc Æ≠Óc nghi™n c¯u?- Ngoµi Vi÷n Heritage Fundation mang sæc th∏i ch›nh

trfi r†t r‚ nät (d©n chÒ b∂o thÒ), c∏c c¨ sÎ d˜ li÷u kh∏ckh´ng bfi sai sË do h÷ t≠ t≠Îng g©y n™n.

Vi÷c Æ∏nh gi∏ ch›nh th¯c nµy nhªm x’p loπi c∏c n≠Ìctheo xu h≠Ìng t∂ ho∆c h˜u. Tuy nhi™n, ta bi’t rªng tπic∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n vµ nh†t lµ trong l‹nh v˘c ch›nhtrfi, kh∏i ni÷m nµy mang mÈt ˝ ngh‹a r†t hπn ch’. ChÛngt´i Æ∑ tÀn dÙng nghi™n c¯u nµy tr™n c¨ sÎ nh˜ng th´ngtin r‚ rµng v“ c∏c Æfinh h≠Ìng t≠ t≠Îng cÒa c∏c chuy™ngia. ß∑ sˆ dÙng c∏c chÿ ti™u nh≠ sau: s˘ can thi÷p cÒaNhµ n≠Ìc ho∆c n“n kinh t’ ›t nhi“u bfi chÿ Æπo; ch›nh s∏chcæt gi∂m s˘ can thi÷p cÒa Nhµ n≠Ìc c„ Æ≠Óc th˘c hi÷nhay kh´ng.

- K’t qu∂ cho th†y c∏c chuy™n gia Òng hÈ t do kinh t’ lµc∏c chuy™n gia cho rªng tham nhÚng Î m¯c qu∏ cao.Tuy nhi™n, c∏c chuy™n gia cho rªng quËc gia kh´ng th˘chi÷n tËt c∏c cuÈc c∂i c∏ch gi∂m s can thi÷p cÒa Nhµn≠Ìc cÚng r†t khæt khe trong Æ∏nh gi∏ v“ tham nhÚng.

C∏c chuy™n gia Æ≠a ra nhÀn Æfinh nh≠ th’ nµo? Tr™n th˘ct’, c∏c chuy™n gia c„ mÈt h÷ thËng c∏c gi∏ trfi li™n k’t ch∆tchœ vÌi nhau: khi h‰ cho rªng tham nhÚng lµ mÈt h÷thËng c∏c gi∏ trfi Æ≠Óc chia sŒ vµ ng≠Íi d©n kh´ng ph∂nÆËi tham nhÚng th◊ c∏c chuy™n gia nµy sœ c„ xu h≠ÌngÆ∏nh gi∏ t÷ tham nhÚng Î m¯c tr«m tr‰ng. Vi÷c thˆnghi÷m nh≠ vÀy Æ∑ ch¯ng minh c∏c sai sË v“ gi∏ trfi cÒang≠Íi d©n li™n quan Æ’n c∏ch nh◊n nhÀn vµ Æ∏nh gi∏ v“tham nhÚng: c∏c chuy™n gia Æ“u ngh‹ rªng t÷ thamnhÚng Æ≠Óc ng≠Íi d©n ch†p nhÀn nhi“u h¨n lµ h‰ tuy™nbË; sai sË trong nhÀn Æfinh nµy Æ∑ r†t Æ’n sai sË lÌn h¨nkhi Æ∏nh gi∏ v“ tham nhÚng.

Phäp ki”m Æfinh v“ c¨ sÎ d˜ li÷u quËc t’ nµy khi’n ph∂i Æ∆tc©u h·i v“ ÆÈ tin cÀy cÒa cuÈc Æi“u tra ÆËi vÌi chuy™n gia.

VÀy Æ©u lµ c∏c k’t qu∂ c¨ b∂n cÒa cuÈc Æi“u tra ÆËi chi’u?- Nh◊n chung, c∏c chuy™n gia c„ vŒ nh≠ bi quan v“

c∏ch th¯c hoπt ÆÈng cÒa c∏c n≠Ìc Ch©u Phi h¨nch›nh b∂n th©n ng≠Íi d©n c∏c n≠Ìc nµy.

- C∏c c©u tr∂ lÍi (gi∏ trfi) cÒa ng≠Íi d©n (Î c∏c n≠Ìc Æangph∏t tri”n) ›t Æ∆c thÔ h¨n lµ nh˜ng g◊ c∏c chuy™n giangh‹ (t›nh phÊ bi’n cÒa c∏c gi∏ trfi: c´ng bªng, c´ng l˝,hµnh vi x∑ hÈi, v.v.)

- Khºng Æfinh rªng thÀt thÛ vfi khi Æ≠Óc bi’t quan Æi”mcÒa ng≠Íi d©n v“ c∂i c∏ch

- ûng hÈ t≠ h˜u h„a (ownership)

ô Vi÷t Nam: c„ tÂn tπi hay kh´ng nh˜ng gi∏ trfi ÆÀm nätch©u É?

K’t luÀn

C∏c chuy™n gia Æ∑ Æ∏nh gi∏ sai l«m v“ t÷ bi’u xän, ÆÛt l„t:Æ∏nh gi∏ qu∏ cao, kh´ng t≠¨ng ng vÌi th˘c t’, thµnh ki’n,m´ h◊nh v®n h„a sai l«m (xu™ xoa vÌi t÷ tham nhÚng). C∏c k’t qu∂ nµy kh´ng phÒ nhÀn nh˜ng c¨ sÎ d˜ li÷u cÒac∏c tÊ ch¯c quËc t’ (v◊ Î Æ©y chÿ Æ“ cÀp Æ’n t÷ ÆÛt l„t quanli™u vµ nghi™n c¯u chÿ ti’n hµnh tπi 8 n≠Ìc), nh≠ng: - Thıa nhÀn rªng nh˜ng nhÀn th¯c cÒa con ng≠Íi

kh´ng ph∂i ph∂n ∏nh ÆÛng hoµn toµn th˘c t’;- C∏c chÿ ti™u chÒ quan vµ kh∏ch quan Æ“u c„ ∂nh

h≠Îng ÆËi vÌi n“n kinh t’;- C«n Æa dπng h„a ti’ng n„i cÒa c∏c chuy™n gia (c´ng

d©n, ng≠Íi ngheo, nh˜ng nh„m bfi ph©n bi÷t);- V◊ vÀy, c«n ph∏t tri”n hai loπi chÿ sË vµ nghi™n c¯u s˘

t∏c ÆÈng qua lπi gi˜a chÛng;- ûng hÈ vi÷c sˆ dÙng thÀn tr‰ng h¨n vµ c„ l˝ do h¨n

c∏c chÿ sË tÊng qu∏t: ODA (nguy™n tæc ba t«ng kh„kh®n), nghi™n c¯u

K’t luÀn chungßËi vÌi tr≠Íng hÓp nghi™n c¯u tham nhÚng vµ Æi“u tra ÆËichi’u, mÈt c´ng cÙ Æo l≠Íng tr˘c ti’p c∏c th˘c t’ x∑ hÈi,c∏c th˘c t’ qu∂n l˝ c´ng cÚng nh≠ c∏c nhÀn Æfinh v“ qu∂nl˝ c´ng cÒa ng≠Íi d©n vµ c∏c nhÀn Æfinh cÒa chuy™n gia:c∏c chuy™n gia Æ∑ bfi nh«m l…n. C∏ch Æ∏nh gi∏ cÒa h‰ d˘atheo mÈt h÷ thËng gi∏ trfi gæn k’t nh≠ng lπi kh´ng ph∂n∏n th˘c t’ (sai sË v“ h÷ t≠ t≠Íng, sai sË trong m´ h◊nh v®nh„a).

Kinh nghi÷m cÒa chÛng t´i r†t bä nh· vµ chÛng t´i cÚngkh´ng phÒ nhÀn c∏c c¨ sÎ d˜ li÷u n„i chung. Tuy nhi™n,nh†t thi’t ph∂i l≠u ˝ trong kh©u sˆ dÙng chÛng. D≠Íngnh≠ chæc chæn mÈt Æi“u rªng n’u ÆËi vÌi c∏c n≠Ìc nghÃo,c∏c n≠Ìc ›t Æ≠Óc bi’t Æ’n, nguÂn th´ng tin bfi hπn ch’ th◊ÆÈ tin cÀy cÒa c∏c chÿ ti™u quËc t’ Î m¯c r†t th†p.

C∏c nhÀn Æfinh kh´ng ph∂i lµ phäp Æo l≠Íng ch›nh x∏cnh†t, nh≠ng n„ c„ t∏c ÆÈng tr˘c ti’p Æ’n th˘c t’.

C«n ph∂i h’t s¯c thÀn tr‰ng khi ph©n bÊ vi÷n trÓ: c∏c chÿti™u c„ c∏c t∏c ÆÈng th˘c t’ r†t r‚ rµng.

76 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

P. Gubry, Nhµ nh©n kh»u h‰c, Vi÷n Nghi™n c¯uph∏t tri”n (IRD)T´i r†t quan t©m Æ’n bµi tr◊nh bµy ch¯a Æ˘ng nhi“uth´ng tin nµy.

C„ ng≠Íi Æ∑ Æ≠a ra chÿ ti™u ph©n Æoπn d©n tÈc-ng´nng˜ Æ” Æ≠a vµo t›nh chÿ ti™u tÊng th” v“ qu∂n l˝ c´ng,t´i muËn t◊m hi”u cÙ th” c∏ch ti’p cÀn nµy. T◊nhtrπng ph©n Æoπn d©n tÈc-ng´n ng˜ mπnh mœ lµ Æi“utËt hay x†u? Li÷u c„ th” Æ≠a ra nh˜ng lÀp luÀn ÒnghÈ cho c∂ hai ˝ tr™n? C„ n™n Æ»y mπnh v®n h„a Æfiaph≠¨ng hay kh´ng? Sœ lµ tËt hay kh´ng tËt khi b∂otÂn v®n h„a Æfia ph≠¨ng?

Trong b∏o c∏o n®m 2003 v“ T◊nh h◊nh minh bπc quËct’ (Transparency International), c∏c chÿ ti™u Æ≠Óc sˆdÙng Æ∑ Æ∏nh gi∏ tham nhÚng nh· Î m¯c qu∏ cao,Æi“u nµy khi’n ng≠Íi ta xem nhã t÷ tham nhÚng lÌn(v› dÙ nh≠ b∏n m∏y bay quan s˘). H¨n n˜a, tπi mÈtquËc gia ch©u Phi, cuÈc Æi“u tra nµy lπi Æ≠Óc giao chomÈt v®n phflng vÌi ng≠Íi Ưng Æ«u lµ mÈt nh©n vÀtc†p cao Æ∑ nhÀn ti“n hËi lÈ. Th˘c t’ nµy Æ∑ khi’n cuÈcÆi“u tra kh´ng cfln nªm trong phπm vi cÒaTransparency International.

Nguy‘n Xu©n Ho∂n, Vi÷n Khoa h‰c N´ng nghi÷pVi÷t NamT´i nhÀn th†y rªng qu∂n l˝ c´ng c„ th” Æ≠Óc dfich lµthËng trfi. Nh≠ng t´i ngh‹ rªng c«n ph∂i hi”u thuÀt ng˜qu∂n l˝ c´ng lµ vi÷c qu∂n l˝ mµ mµ kh´ng lÂng ghäpkh∏i ni÷m cai trfi.

C∏c chÿ sË lµ nÈi dung th∂o luÀn tπi ch©u Phi vµ M¸La Tinh. C∏c chÿ sË nµy ›t Æ≠Óc bi’t Æ’n tπi Vi÷t Nam.Th˘c t’, kh∏i ni÷m qu∂n l˝ c´ng Æ∑ tÂn tπi Î Vi÷t Namtı l©u. Vi÷t Nam c„ h÷ thËng ph∏p luÀt kh∏ Æ«y ÆÒ vµ

tr◊nh ÆÈ qu∂n l˝ c´ng Æ∑ c„ b≠Ìc ti’n bÈ cÔng vÌi qu∏tr◊nh ph∏t tri”n vµ hÈi nhÀp quËc t’. Qu∏ tr◊nh ph©nquy“n ph∂n ∏nh s˘ n®ng ÆÈng cÒa c∏c doanh nghi÷pNhµ n≠Ìc cÚng nh≠ qu∏ tr◊nh cÊ ph«n h„a c∏c doanhnghi÷p Nhµ n≠Ìc. C∏c chÿ sË kh∏c mµ c∏c t∏c gi∂nhæc Æ’n, t†t c∂ Æ“u c„ tπi Vi÷t Nam. Ng≠Íi d©n thamgia r†t t›ch c˘c, v› dÙ nh≠ trong d˘ ∏n cÒa c∏c TÊ ch¯cPhi ch›nh phÒ. C«n ph∂i d˘a vµo nhÀn xät cÒa qu«nchÛng, Î Vi÷t Nam c„ kh»u hi÷u d©n bi’t, d©n bµn,d©n lµm, d©n ki”m tra. C∏c ch›nh s∏ch d˘a vµo ki’nng≠Íi d©n. Tı khi ∏p dÙng ch›nh s∏ch ßÊi mÌi, Æ∑ c„nhi“u ti’n bÈ quan tr‰ng Æπt Æ≠Óc, Æ∆c bi÷t lµ x„a Æ„igi∂m nghÃo. C„ r†t nhi“u chÿ ti™u Æ” ph∂n ∏nh s˘n®ng ÆÈng vµ nh˜ng cË gæng Æ” hoµn thi÷n s˘ qu∂nl˝: t®ng 10 t˚ Æ´ la vËn Æ«u t≠ tr˘c ti’p n≠Ìc ngoµi.

ß” Æ∏nh gi∏ qu∂n l˝ c´ng, c„ hai chÿ ti™u: t›nh minhbπch vµ m¯c ÆÈ tham nhÚng, mµ Vi÷t Nam bfi Æ∏nhgi∏ th†p theo ti™u ch› nµy. VÀy th◊ c„ th” lµm g◊ Æ” c∂ithi÷n t◊nh trπng nµy?

ßµo Th’ Tu†n, Trung t©m ph∏t tri”n n´ng nghi÷p,Hµ NÈi V“ vi÷c dfich thuÀt ng˜ qu∂n l˝ c´ng, ng≠Íi TrungQuËc sˆ dÙng tı trfi l˝. L˝ li™n quan Æ’n kh›a cπnhl˝ luÀn cÒa qu∂n l˝. T´i ngh‹ thuÀt ng˜ nµy hoµn toµnphÔ hÓp vÌi Vi÷t Nam.

T i Æang nghi™n c¯u v“ vËn x∑ hÈi, c„ mÈt kh∏i ni÷mmµ ng≠Íi Trung QuËc g‰i lµ quan si (quan h÷). Theoh‰, vËn x∑ hÈi Æ∑ tÂn tπi tı r†t l©u trong x∑ hÈi ph≠¨ngß´ng. Tπi Æ©y, kh∏i ni÷m quµ c∏p r†t phÊ bi’n, v◊ n’unh≠ Æ∑ nhÀn mÈt ©n hu÷ cÒa ai Æ„, c«n c„ mÈt m„nquµ Æ∏p lπi. Quan ni÷n nµy khi’n cho r†t kh„ c„ th” Æ≠ara Æfinh ngh‹a v“ tham nhÚng. N™n ch®ng c«n ph∂i quant©m Æ’n quan ni÷m nµy cÒa c∏c n≠Ìc ch©u É.

Th∂o luÀn...

• ¶u Æi”mTÊng hÓp / Æ«y ÆÒ, thu hÛt s˘ chÛ ˝ (xem IPC)Phπm vi bao phÒ rÈngCho phäp nh˜ng ph©n t›ch b“ ngang r†t s©u sæc

• Nh≠ng cÚng c„ nh˜ng nh≠Óc Æi”mKh´ng r‚ rµng (v†n Æ“ g©y tranh c∑i v“ c∏ch Æ∏nh gi∏ ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng = t›nh minh bπch)Nh˜ng v†n Æ“ v“ t›nh ch›nh x∏c (trong khi vi÷c k’t hÓp Æ≠Óc xem lµ sˆa ch˜a vµ c∂i ti’n c∏c Æi”m kh´ng ch›nh x∏c)Ch‰n l˘a mang t›nh chÒ quan c∏c nguÂn th´ng tin, Æfinh ki’n

• K’t hÓp c∏c loπi chÿ sË kh∏c nhauChÒ quan / kh∏ch quan ; nhÀn th¯c / tr∂i nghi÷mV“ m∆t luÀt ph∏p / tr™n th˘c t’C∏c nguÂn : ng≠Íi d©n / doanh nghi÷p / chuy™n giaC∏c c∏ch ti’p cÀn bÊ trÓ cho nhau Kh∂ n®ng k’t hÓp chÿ sË v‹ m´ vµ vi m´ Æ” lµm cho c∏c ph©n t›ch phong phÛ h¨n

77C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

Tr«n Thfi Anh ßµo, Care, ßπi h‰c RouenXin c∂m n c∏c t∏c gi∂ Æ∑ c„ bµi tr◊nh bµy r†t r‚ rµng,Æ∆c bi÷t lµ ph«n Æfinh ngh‹a v“ qu∂n l˝ c´ng.

T i c„ mÈt nhÀn xät/c©u h·i: C„ ph∂i qua c∏ch ti’p cÀnv“ qu∂n l c´ng nh≠ vÀy khi’n ng≠Íi ta chuy”n h≠Ìngth∂o luÀn v“ vi÷c ∏p dÙng c∏c ch›nh s∏ch ch¯ kh´ngph∂i bµn luÀn v“ t›nh hÓp l cÒa c∏c ch›nh s∏ch kinh t’?MÈt c∏ch kh∏c Æ” Æ≠a ra nhÀn xät: li÷u c„ c„ mÈtph≠¨ng ph∏p Æ” Æ∏nh gi∏ t◊nh h◊nh minh bπch tπi c∏cquËc gia Æ∑ ph∏t tri”n? V› dÙ nh≠ c∏c quËc gia ß´ngÉ Æ∑ thµnh c´ng, nh≠ng kh´ng v◊ th’ mµ t†t c∂ c∏cquËc gia nµy Æ’u Æ≠Óc c´ng nhÀn lµ c∏c quËc giaph∏p quy“n. Vi÷c tham gia cÒa ng≠Íi d©n li÷u c„ th”g©y ra v†n Æ“ ?

VÀy Æ©u lµ b∂n ch†t th˘c cÒa c∏c chÿ ti™u nµy ? C∏cquËc gia c„ chÿ sË tËt ph∂i ch®ng lµ c∏c quËc gia c„ÆÒ Æi“u ki÷n Æ” th˘c hi÷n qu∂n l˝ c´ng tËt? ß∏nh gi∏chÿ sË tham nhÚng bªng c∏ch nµo? So s∏nh n®md≠Íng nh≠ kh„ th˘c hi÷n, v◊ c„ s˘ ch™nh l÷nh sË li÷uli™n quan Æ’n t›nh thÍi vÙ cÒa c∏c chÿ ti™u nµy.

Mireille RazafindrakotoT´i ngh‹ rªng thuÀt ng˜ qu∂n l˝ c´ng Æang lµ mËt Îc∏c quËc gia ch©u Phi vµ M¸ La tinh. CuÈc th∂o luÀnxoay quanh vi÷c chuy”n ng˜ thuÀt ng˜ nµy ra ti’ngVi÷t ch¯ng t· kh∏i ni÷m nµy ch≠a th˘c s˘ ph∏t tri”ntπi Æ©y. Tuy nhi™n, t´i kh´ng n„i rªng c∏c chÿ ti™u qu∂nl˝ c´ng kh´ng tÂn tπi Î Æ©y.

V“ chÿ ti™u qu∂n tri, Vi÷t Nam Æ≠Óc x’p Î m¯c th†p.ß” c∂i thi÷n t◊nh h◊nh nµy, c«n ph∂i Æ≠a ra c∏c chÿ sËch›nh x∏c vµ cÙ th”. Bµi tr◊nh bµy cÒa chÛng t´i nhªmcÙ th” h„a c∏c chÿ ti™u Æ” t◊m hi”u cÙ th” c¨ ch’ vµth˘c t’ tham nhÚng, ch¯ kh´ng chÿ dıng lπi Î c∏c chÿti™u v‹ m´ tÊng hÓp.

V“ vi÷c Æ≠a ra kh∏i ni÷m qu∂n l˝ c´ng lµm thay ÆÊinÈi dung c∏c ch›nh s∏ch, chÛng t´i th†y rªng trµo l≠uxu†t hi÷n li™n quan Æ’n kh∏i ni÷m qu∂n l˝ c´ng kh´ngnh†t thi’t lµm thay ÆÊi nÈi dung ch›nh s∏ch trong c∏cquËc gia ch©u Phi, Î Æ„ c¨ ch’ tham gia cÒa ng≠Íid©n Æ∑ Æ≠Óc h◊nh thµnh.

François RoubaudV“ c©u h·i li™n quan Æ’n ph©n Æoπn d©n tÈc-ng´nng˜, trong c∏c nghi™n c¯u v“ Vi÷t Nam vÌi 54 d©n tÈcÆ„ ch›nh lµ Æo l≠Íng mÈt c∏ch kh∏ch quan x∏c su†tmÈt c∏ nh©n thuÈc mÈt d©n tÈc g∆p gÏ c∏ nh©n cÒamÈt d©n tÈc kh∏c. ≥ t≠Îng ban Æ«u lµ c∏c quËc gia lµkh´ng t≠¨ng ÆÂng, ch¯ kh´ng ph∂i Æ„ lµ nguÂn gËcc∏c hi÷n t≠Óng. Nh≠ng tr™n th˘c t’, chÿ ti™u nµy kh´ngph∂i lÛc nµo cÚng ÆÛng (vi÷c huy ÆÈng c∏c d©n tÈc lµkh∏c nhau tÔy vµo thÍi Æi”m, v› dÙ thÍi Æi”m tÊ ch¯cchi’n dfich b«u cˆ). Ngoµi ra, sœ tËt h¨n n’u c„ s˘ph©n Æoπn r‚ rµng. ß©y ch›nh lµ mÈt nÈi dung th∂oluÀn cfln nhi“u ˝ ki’n tr∏i ng≠Óc.

V“ c∏c chÿ sË Transparency International, t´i c„ ph©nt›ch tr∏i chi“u n„i rªng chÿ sË nhÀn th¯c nµy lπi Æ∏nhgi∏ tham nhÚng lÌn Î m¯c cao vµ xem nhã thamnhÚng cfl con v◊ c∏c chuy™n gia (ch›nh trfi gia, v.v.)kh´ng bi’t r‚ h◊nh th¯c nµy vµ tr™n th˘c t’, h‰ chºngc„ chÛt kinh nghi÷m nµo v◊ ƨn gi∂n h‰ ch≠a bao giÍÎ trong c∏c khu phË nghÃo hay sËng Î n´ng th´n.

V†n Æ“ dfich lµ quan tr‰ng: Æ≠a ra kh∏i ni÷m nµo, nÈihµm lµ g◊, chuy”n ng˜ n„ nh≠ th’ nµo, li÷u c„ th” Æ∆tc©u h·i v“ s˘ tÂn tπi, v“ c†u trÛc? Theo chÛng t´i,t«m quan tr‰ng nµy chÿ Î m¯c th¯ c†p, v◊ c∏c c©u h·iÆ∆t ra kh´ng Æ“ cÀp tr˘c ti’p Æ’n qu∂n l˝ c´ng: Æ„lµ sˆ dÙng ng´n ng˜, t◊m ra Æ≠Óc tı c„ ngh‹a ÆËi vÌic∏c c∏ nh©n mµ chÛng ta Æ∆t c©u h·i. ßËi vÌi thamnhÚng cÚng vÀy, c∏c tı sˆ dÙng Î Vi÷t Nam, ƪngsau n„ c„ mÈt »n tÔy thuÈc vµo ng≠Íi dÔng n„. VÀyÆ©u lµ ˝ ngh‹a cÒa tı ÆËi vÌi c∏c c∏ nh©n mµ chÛngta sœ Æ∆t c©u h·i?

Qu∂n l˝ c´ng tπi Vi÷t Nam: v†n Æ“ ch›nh lµ Î chÁkh´ng tÂn tπi c∏c chÿ sË. Vi÷c tham gia cÒa ng≠Íi d©nlµ c„ th˘c, nh≠ng th´ng tin kh´ng Æ≠Óc tÊng hÓp theocÔng mÈt chÿ sË cho phäp Æ∏nh gi∏ chÿ sË nµy vµ sos∏nh gi˜a c∏c Æfia ph≠¨ng kh∏c nhau hay tπi c∏c thÍiÆi”m kh∏c nhau.

Minh bπch vµ tham nhÚng. C«n ph∂i c„ nhÀn xät v“ b∂nch†t nguÂn gËc cÒa hai kh∏i ni÷m nµy. Theo quan Æi”mc∏ nh©n, t i kh´ng r‚ v“ Æ∏nh gi∏ qu∂n l c´ng tπi Vi÷tNam so vÌi c∏c n≠Ìc kh∏c nh≠ Pärou, Th∏i Lan ho∆cNam Phi. C«n ph∂i ∏p dÙng c∏c bi÷n ph∏p Æ∏nh gi∏kh∏ch quan, ch¯ng kh´ng chÿ ƨn thu«n lµ c∏c chÿ ti™unhÀn th¯c. Chÿ khi tham nhÚng Æ≠Óc x∏c Æfinh r‚ th◊ lÛcnµy c∏c ch›nh s∏ch Æ≠a ra mÌi th˘c s hi÷u qu∂.

V†n Æ“ gi∏ trfi v®n h„a, quµ c∏p kh´ng chÿ lµ Æ∆ctr≠ng ri™ng cÒa ch©u É, nh≠ng cÚng c«n ph∂i t›nhÆ’n y’u tË nµy. NhÀn Æfinh nµy ÆÛng vÌi ch©u Phi vµM¸ La Tinh: t∆ng quµ cho c∏n bÈ kh´ng ph∂i lµ nätÆ∆c tr≠ng ri™ng cÒa n“n v®n h„a b∂n Æfia. C«n ph∂ibi’t Æi“u g◊ lµ hÓp l˝.

C©u tr∂ lÍi cuËi cÔng. Vi÷c th˘c thi c∏c ch›nh s∏chth≠Íng Æ≠Óc n™u ra Æ” tr∏nh th∂o luÀn v“ nÈi dungch›nh s∏ch. Nh≠ng Æ≠¨ng nhi™n cÚng c«n ph∂i t›nh Æ’nquan Æi”m cÒa ng≠Íi d©n Æ” Æ∏nh gi∏ t›nh hi÷u qu∂ cÒach›nh s∏ch: c«n ph∂i tham kh∂o c∂ hai ˝ ki’n nµy.

ß©u lµ mËi li™n h÷ nguy™n nh©n-hÀu qu∂ gi a qu∂n lc´ng vµ t®ng tr≠Îng? C„ ph∂i khi qu∂n l c´ng tËt th◊sœ c„ t®ng tr≠Îng hay ng≠Óc lπi? Quan h÷ nh©n qu∂theo chi“u xu i hay ng≠Óc lµ mÈt v†n Æ“ Æ≠Óc tranhluÀn nhi“u trong giÌi kinh t’ h‰c: Æ©y lµ mÈt chÒ Æ“ mÎ.

78 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

T„m tæt

Hi÷n nay ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng tπi c∏c n≠Ìc Æang ph∏ttri”n Æang lµ mÈt chÒ Æ“ ngµy cµng Æ≠Óc quan t©m. ßi“unµy d…n tÌi vi÷c c∏c nhµ Æ«u t≠ quËc t’ cÚng nh≠ c∏c c¨quan hÓp t∏c ph∏t tri”n quËc gia vµ quËc t’ cÒa c∏c n≠ÌcthuÈc tÊ ch¯c OECD sˆ dÙng ngµy cµng nhi“u c∏c chÿ sËqu∂n l˝ c´ng. Trung thµnh vÌi nguy™n tæc chÿ c„ th” qu∂nl˝ nh˜ng g◊ ta c„ th” Æfinh l≠Óng, nh˜ng chÒ th” ra quy’tÆfinh n™u tr™n lu´n t◊m c∏ch Æ∏nh gi∏ ch†t l≠Óng qu∂n l˝c´ng tπi c∏c n≠Ìc ph∏t tri”n vµ c∏c thfi tr≠Íng mÌi nÊi.

C∏c chÿ sË tÊng hÓp d˘a tr™n Æ∏nh gi∏ lµ c∏c c´ng cÙÆ≠Óc sˆ dÙng nhi“u nh†t trong sË hµng tr®m c¨ sÎ d˜li÷u Æ≠Óc tÀp hÓp nhªm Æ∏p ¯ng y™u c«u n™u tr™n. Tuynhi™n, ngay c∂ nh˜ng chÿ sË Æ≠Óc x©y d˘ng trong nh˜ngÆi“u ki÷n tËt nh†t cÚng kh„ tr∏nh kh·i c∏c khi’m khuy’tlÌn mµ xem ra c∏c ÆËi t≠Óng sˆ dÙng kh´ng ˝ th¯c h’tÆ≠Óc: kh´ng r‚ rµng, kh´ng th” dÔng Æ” ti’n hµnh sos∏nh theo thÍi gian, b†t cÀp v“ ph≠¨ng ph∏p ch‰n m…u,t›nh hi÷u qu∂ th†p trong vi÷c hÁ trÓ c∏c n≠Ìc Æang ph∏ttri”n t◊m ra Æ≠Óc c∏c gi∂i ph∏p cÙ th” nhªm n©ng c†pch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng tπi n≠Ìc m◊nh. C∏c ÆËi t≠Óngsˆ dÙng, ph«n lÌn kh´ng ph∂i lµ ng≠Íi Æ’n tı c∏c n≠ÌcÆang ph∏t tri”n, c„ xu h≠Ìng sˆ dÙng c∏c chÿ sË nµy-nhi“u khi kh´ng ÆÛng c∏ch-Æ” so s∏nh ch†t l≠Óng qu∂nl˝ c´ng gi˜a c∏c n≠Ìc vµ theo thÍi gian.

N„i ngµy nµo Æ„ chÛng ta sœ c„ mÈt chÿ sË qu∂n l˝ c´nghoµn h∂o lµ mÈt Æi“u r†t kh„ x∂y ra. Tuy nhi™n, t®ngc≠Íng t›nh minh bπch lµ mÈt bi÷n ph∏p c«n thi’t Æ” Æ∏p¯ng tËt h¨n mong ÆÓi cÒa c∏c ÆËi t≠Óng sˆ dÙng b™nngoµi cÚng nh≠ cÒa c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n vËn mongmuËn n©ng cao ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng cÒa m◊nh. SæptÌi chÛng ta sœ ch¯ng ki’n nhi“u di‘n bi’n h¯a hãn tr™nthfi tr≠Íng chÿ sË qu∂n l˝ c´ng.

LÍi n„i Æ«uTı 15 n®m nay, ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng tπi c∏c n≠ÌcÆang ph∏t tri”n lµ mÈt chÒ Æ“ nhÀn Æ≠Óc s˘ quan t©m Æ∆cbi÷t. ßËi t≠Óng quan t©m lµ nh˜ng ng≠Íi mong muËn,d≠Ìi h◊nh th¯c nµy hay h◊nh th¯c kh∏c, theo d‚i vµ/ho∆cÆ∏nh gi∏ tri”n v‰ng cÒa c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n vËnkh∏c nhau v“ t›nh Ên Æfinh ch›nh trfi, m¯c ÆÈ h†p d…n ÆËivÌi Æ«u t≠, tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng kinh t’, qui m´ th˘c t’ cÒa

thfi tr≠Íng, m¯c ÆÈ Æ†u tranh x„a Æ„i gi∂m nghÃo, t´ntr‰ng nh©n quy“n vµ ph∏t tri”n v“ dµi hπn. ß„ ch›nh lµc∏c nhµ Æ«u t≠ quËc t’, c∏c nhµ tµi trÓ song ph≠¨ng ho∆cÆa ph≠¨ng v“ vi÷n trÓ ph∏t tri”n ch›nh th¯c (ODA), c∏cnhµ ph©n t›ch vµ chuy™n gia nghi™n c¯u v“ ph∏t tri”n.

Ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng ngµy cµng Æ≠Óc quan t©m Æ∑d…n Æ’n vi÷c sˆ dÙng ngµy cµng nhi“u c∏c chÿ sË qu∂nl˝ c´ng Æfinh l≠Óng tπi c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n. C∏c quy’tÆfinh quËc t’ v“ hoπt ÆÈng kinh t’ vµ hoπt ÆÈng c´ng ngµycµng c„ xu h≠Ìng c®n c¯ tr˘c ti’p tr™n c∏c chÿ sË nµy. MÈtbÈ phÀn ngµy cµng lÌn c∏c nghi™n c¯u ph©n t›ch cÚngkh´ng nªm ngoµi xu h≠Ìng tr™n. ß©y lµ c∏c ph©n t›ch c„t∏c ÆÈng rÈng h¨n ÆÂng thÍi c„ ∂nh h≠Îng tÌi c∏c quy’tÆfinh t≠¨ng lai, d≠Ìi h◊nh th¯c tr˘c ti’p ho∆c gi∏n ti’p. TuyvÀy, vi÷c sˆ dÙng c∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng kh´ng ph∂i lµkh´ng c„ v†n Æ“ trong sË Æ„ r†t ti’c mÈt sË v†n Æ“ c„ m¯cÆÈ tr«m tr‰ng lÌn h¨n so vÌi suy ngh‹ cÒa ph«n lÌn c∏cÆËi t≠Óng sˆ dÙng.

Nghi™n c¯u nµy tÀp trung Æi”m lπi xu h≠Ìng hi÷n naytrong vi÷c sˆ dÙng, th≠Íng kh´ng ÆÛng c∏ch, c∏c chÿ sËqu∂n l˝ c´ng tπi c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n, Ch≠¨ng 1 Æ“cÀp tÌi c∏c nh©n tË ch›nh d…n tÌi vi÷c v†n Æ“ qu∂n l˝c´ng ngµy cµng Æ≠Óc quan t©m mÈt c∏ch Æ∆c bi÷t.Ch≠¨ng 2 tr◊nh bµy v“ c∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng Æ≠Óc sˆdÙng nhi“u nh†t.

V◊ sao qu∂n l˝ c´ng lπi Æ≠Óc quan t©mÆ’n vÀy?T„m tæt

Bµi Ɖc

Bµi cÒa C. Arndt, C. Oman (2006), Chÿ sË qu∂n l˝ c´ng: sˆ dÙng vµ lπm dÙng, Trung t©m Ph∏t tri”n thuÈc OCDE

Trong thÍi gian g«n Æ©y, nhi“u y’u tË Æ∑ g„p ph«nlµm cho v†n Æ“ ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng tπi c∏c n≠ÌcÆang ph∏t tri”n vµ c∏c thfi tr≠Íng mÌi nÊi trÎ thµnhmÈt trong nh˜ng ≠u ti™n lÌn cÒa c∏c nhµ Æ«u t≠ quËct’ cÚng nh≠ cÒa c∏c c¨ quan hÓp t∏c ph∏t tri”n songph≠¨ng vµ Æa ph≠¨ng thuÈc c∏c n≠Ìc cÒa tÊ ch¯cOECD: i) sË l≠Óng Æ«u t≠ quËc t’ tπi c∏c n≠Ìc Æangph∏t tri”n t®ng ÆÈt bi’n; ii) Chi’n tranh lπnh k’t thÛc;iii) c∏c ch≠¨ng tr◊nh c∂i c∏ch ch›nh s∏ch ph∏t tri”ncÒa nh˜ng n®m 80 vµ 90 th†t bπi; iv ) ˝ th¯c v“ t«mquan tr‰ng cÒa ch›nh trfi trong ph∏t tri”n kinh t’ vµc∂i c∏ch.

79C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

S˘ k’t hÓp cÒa bËn hi÷n t≠Óng tr™n Æ∑ lµ nguy™n nh©nd…n tÌi vi÷c ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng ngµy cµng Æ≠Óc quant©m mÈt c∏ch Æ∆c bi÷t vµ vi÷c sˆ dÙng c∏c chÿ sË qu∂n l˝c´ng cÚng t®ng r†t nhanh.

ß«u t≠ quËc t’ Hi÷n t≠Óng th¯ nh†t Æ„ lµ t◊nh trπng t®ng tr≠Îng ÆÈt bi’nl≠Óng Æ«u t≠ quËc t’ tπi c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n trongvflng 15 n®m trÎ lπi Æ©y. DÔ Æ„ lµ hoπt ÆÈng Æ«u t≠ mÌihay mua lπi c∏c c¨ sÎ s∂n xu†t Æ” phÙc vÙ cho thfi tr≠ÍngnÈi Æfia cÒa c∏c n≠Ìc nhÀn Æ«u t≠, thfi tr≠Íng quËc t’ haythfi tr≠Íng cÒa c∏c nhµ Æ«u t≠, c∏c luÂng Æ«u t≠ tr˘c ti’pn≠Ìc ngoµi tπi c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n Æ∑ t®ng, t›nh theotrung b◊nh hµng n®m, tı kho∂ng 10 t˚ Æ´ la vµo Æ«unh˜ng n®m 1980 l™n tÌi h¨n 67 t˚ Æ´ la vµo n®m 1992-94 vµ k” tı n®m 1997 Æ∑ v≠Ót m¯c 150 t˚ Æ´ la. MÈt hi÷nt≠Óng kh∏c cÚng kh´ng käm ph«n quan tr‰ng khi’n v†nÆ“ qu∂n l˝ c´ng tπi c∏c n≠Ìc ti’p nhÀn Æ≠Óc quan t©mnhi“u h¨n Æ„ lµ s˘ ph∏t tri”n r†t mπnh cÒa c∏c luÂng Æ«ut≠ gi∏n ti’p vµo c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n vµ c∏c thfi tr≠ÍngmÌi nÊi1, Æ∆c bi÷t lµ Æ«u t≠ cÒa c∏c qu‹ l≠¨ng h≠u ho∆cc∏c nhµ Æ«u t≠ c„ tÊ ch¯c kh∏c tr™n thfi tr≠Íng ch¯ngkh„an: tı m¯c d≠Ìi 2 t˚ Æ´ la Æ«u t≠ rflng vµo cuËi nh˜ngn®m 80, Æ«u t≠ gi∏n ti’p Æ∑ Æπt g«n 20 t˚ Æ´ la (tr∏i phi’u)vµ 26 t˚ Æ´ la (cÊ phi’u) trong nh˜ng n®m 902.

Nh≠ vÀy, vi÷c c∏c nhµ Æ«u t≠ quËc t’ quan t©m trÎ lπi ÆËivÌi ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng tπi c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”nc„ mÈt ph«n nguy™n nh©n lµ do gi∏ trfi tµi s∂n-c„ rÒi ro ti“mtµng- mµ h‰ Æ«u t≠ Î c∏c n≠Ìc nµy Æ∑ t®ng mÈt c∏ch r†tnhanh. Tuy nhi™n, ÆÈng th∏i chuy”n h≠Ìng ch›nh s∏chkinh t’ tπi c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n k” tı nh˜ng n®m 80cÚng lµ mÈt y’u tË gi∂i th›ch cho hi÷n t≠Óng nµy. Th˘c vÀy,c∏c n≠Ìc nµy Æ∑ x©y d˘ng c∏c c¨ ch’ ›t c„ s˘ can thi÷pcÒa Nhµ n≠Ìc h¨n, cÎi mÎ vµ th´ng th„ang h¨n vÌi c∏cthfi tr≠Íng b™n ngoµi vµ sΩn sµng h¨n trong quan h÷ ÆËit∏c vÌi c∏c nhµ Æ«u t≠. Cπnh tranh gi˜a c∏c n≠Ìc Æangph∏t tri”n Æ” thu hÛt Æ«u t≠ n≠Ìc ngoµi cÚng Æ∑ t®ng l™nr‚ r÷t, Æi“u nµy lµ mÈt nh©n tË bÊ trÓ t∏c ÆÈng tÌi qu∏ tr◊nhÆfinh h≠Ìng lπi ch›nh s∏ch vµ lµm cho c∏c nhµ Æ«u t≠ quËct’ th¯c Æ≠Óc t›nh c«n thi’t trong vi÷c thËng nh†t vµ ÆÂngnh†t c∏c th” ch’ ch›nh trfi tπi c∏c Æang ph∏t tri”n mongmuËn thu hÛt Æ«u t≠. ßËi vÌi nhi“u nhµ Æ«u t≠ gi∏n ti’pho∆c tr˘c ti’p, y’u tË quan tr‰ng nh†t khi h‰ quy’t ÆfinhÆ«u t≠ Î mÈt n≠Ìc Æang ph∏t tri”n Æ„ lµ m¯c ÆÈ tin cÀy mµh‰ Æ∏nh gi∏ v“ vi÷c th˘c hi÷n ch›nh s∏ch cÒa n≠Ìc Æ„ vµ

tr™n h’t lµ ch†t l≠Óng cÒa h÷ thËng qu∂n l˝ c´ng (cÒa h÷thËng c´ng vµ doanh nghi÷p). ß©y lµ y’u tÊ c„ t∏c ÆÈngr†t lÌn trong Æ∏nh gi∏ cÒa c∏c nhµ Æ«u t≠ v“ ÆÈ tin cÀych›nh trfi cÒa mÈt n≠Ìc ti’p nhÀn Æ«u t≠ (Oman, 2000)3.

Chi’n tranh lπnh k’t thÛc Hi÷n t≠Óng th¯ hai giÛp ta gi∂i th›ch v◊ sao ch†t l≠Óng qu∂nl˝ c´ng tπi c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n lπi Æ≠Óc quan t©m Æ’nvÀy li™n quan tÌi s˘ k’t thÛc cÒa chi’n tranh lπnh. TrongthÍi k˙ sau chi’n tranh th’ giÌi l«n th¯ hai, th∏i ÆÈ cÒa c∏cn≠Ìc thµnh vi™n vµ cÒa c∏c tÊ ch¯c vi÷n trÓ song ph≠¨ngvµ Æa ph≠¨ng thuÈc OECD ÆËi vÌi ch›nh quy“n cÒa c∏cn≠Ìc Æang ph∏t tri”n lÛc Æ„ c®n c¯ tr™n lÀp tr≠Íng cÒa c∏cn≠Ìc nµy trong th’ giÌi hai c˘c do chi’n tranh lπnh tπo ra.Ng≠Íi ta th≠Íng cho c©u n„i d≠Ìi Æ©y lµ cÒa tÊng thËngM¸ Franklin Roosevelt mµ tr™n th˘c t’ c„ lœ Æ„ lµ Æ“ xu†tcÒa ngoπi tr≠Îng M¸ lÛc Æ„ Cordell Hull, khi n„i v“ nh©nvÀt ÆÈc tµi thuÈc n≠Ìc CÈng hfla Dominica Rafal Trujillo:Æ„ lµ mÈt Æ con hoang, nh≠ng lµ con hoang cÒa chÛngta. C©u n„i th≠Íng Æ≠Óc tr›ch d…n nµy th” hi÷n r‚ th∏i ÆÈvµ ¯ng xˆ ÆËi vÌi c∏c nhµ l∑nh Æπo cÒa c∏c n≠Ìc Æangph∏t tri”n cho tÌi tÀn cuËi nh˜ng n®m 19804. C∏c n≠ÌcOECD vµ c∏c c¨ quan vi÷n trÓ song ph≠¨ng ho∆c c∏c tÊch¯c Æa ph≠¨ng v“ ph∏t tri”n (OECD vµ k” c∂ Trung t©mph∏t tri”n cÒa OECD) lÛc Æ„ lu´n t◊m c∏ch ph∏t tri”n kinht’ vµ x∑ hÈi trong th’ giÌi c∏c n≠Ìc th¯ ba Æ” Ɔu tranhchËng lπi Æ„i nghÃo vµ c∂i thi÷n m¯c sËng cÒa c∏c n≠Ìcnµy, song ÆÂng thÍi cÚng Æ” b„p nghãt tπi Æ„ t†t c∂ c∏c˝ Æfinh Æi theo phe x∑ hÈi chÒ ngh‹a. Nh≠ vÀy, ch›nh s∏chlÛc Æ„ lµ giÛp ÆÏ ch›nh quy“n mÈt sË n≠Ìc Æang ph∏t tri”nn©ng cao hi÷u qu∂ ch›nh s∏ch cÒa m◊nh mµ kh´ng qu∏bÀn t©m tÌi ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng tr™n th˘c t’.

Chÿ tÌi khi Li™n bang x´ vi’t sÙp ÆÊ th◊ th∏i ÆÈ nµy mÌith˘c s˘ thay ÆÊi, nh†t lµ khi h‰ c∂m th†y kh´ng cfln s˘ Æed‰a tı phe x∑ hÈi chÒ ngh‹a. ß„ ch›nh lµ b≠Ìc ngo∆t cÒan®m 1996 khi James Wolfensohn, chÒ tfich Ng©n hµngth’ giÌi, quy’t Æfinh thay ÆÊi c®n b∂n mÈt ch›nh s∏ch vËnÆ∑ Æ≠Óc th˘c hi÷n trong mÈt thÍi gian dµi. ß„ lµ ch›nhs∏ch kh´ng c´ng khai thıa nhÀn ho∆c t›nh tÌi c∏c v†n Æ“tham nhÚng nghi™m tr‰ng hoµnh hµnh tπi ph«n lÌn c∏cn≠Ìc Æi vay bÎi lÛc Æ„ ch›nh s∏ch tri”n khai tr™n th˘c Æfianªm ngoµi th»m quy“n ch›nh th¯c cÒa Ng©n hµng th’giÌi. Nh≠ vÀy, ngay c∂ khi c∏c kho∂n cho vay cÒa Ng©nhµng th’ giÌi dµnh cho c∂i c∏ch kinh t’ hµng n®m Æ∑gi∂m 14% tı n®m 2000 Æ’n n®m 2004, c∏c kho∂n cho

1 Kh∏i ni÷m thfi tr≠Íng mÌi nÊi Æ≠Óc Antoine W.van Agtmael thuÈc c´ng ty tµi ch›nh quËc t’ (nh„m Ng©n hµng th’ giÌi) Æ≠ara vµo n®m 1981. C∏c nhµ Æ«u t≠ quËc t’, Æ∆c bi÷t lµ c∏c ng©n hµng vµ nhµ Æ«u t≠ tµi ch›nh, sˆ dÙng rÈng r∑i thuÀt ng˜nµy Æ” chÿ c∏c n≠Ìc c„ thu nhÀp th†p ho∆c trung b◊nh n¨i h‰ cho vay ti“n ho∆c ti’n hµnh Æ«u t≠.

2 World Development Indicators Online, 2005, Banque mondiale.3 Th∏ng 11 n®m 2002, Òy ban t≠ v†n kinh t’ vµ c´ng nghi÷p b™n cπnh OECD Æ∑ ghi trong tuy™n bË cÒa m◊nh v“ Investment-

BIAC Position on Incentives : qu∂n l˝ c´ng tËt lµ y’u tË quan tr‰ng nh†t Æ” thi’t lÀp Æi“u ki÷n thuÀn lÓi thu hÛt Æ«u t≠ tr˘cti’p n≠Ìc ngoµi ... N’u c„ nh˜ng Æi“u ki÷n Æ„, c∏c bi÷n ph∏p khuy’n kh›ch nhªm thu hÛt Æ«u t≠ tr˘c ti’p n≠Ìc ngoµi ho∆cthÀm ch› trong n≠Ìc sœ kh´ng cfln ph∏t huy t∏c dÙng.

4 NhÀn Æfinh nµy c„ tr≠Ìc thÍi k˙ chi’n tranh lπnh

vay Æ” n©ng cao ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng Æ∑ t®ng hµngn®m 11% trong cÔng thÍi gian n™u tr™n vµ n®m 2004, mÈtc∏c kho∂n cho vay tr™n Æ≠Óc dµnh cho c∏c c¨ quan t≠ph∏p vµ c´ng quy“n thuÈc c∏c n≠Ìc Æi vay5.

Th†t bπi trong c∂i c∏ch ch›nh s∏ch Trong thÍi gian g«n Æ©y, d≠ luÀn thËng nh†t cho rªng s˘th†t bπi vµ t›nh kh´ng phÔ hÓp cÒa c∏c ÆÓt c∂i c∏ch ti’nhµnh trong nh˜ng n®m 80 vµ 90 lµ nguy™n nh©n th¯ 3 gi∂ith›ch cho vi÷c ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng ngµy cµng Æ≠Ócquan t©m. C∏c cuÈc c∂i c∏ch nµy- vÌi Æ∆c Æi”m thay ÆÊitri÷t Æ” v“ Æfinh h≠Ìng ch›nh s∏ch n™u tr™n vµ Æ≠Óc x’pvµo nh„m (›t nh†t lµ ÆËi vÌi tr≠Íng hÓp cÒa c∏c n≠Ìc M¸la tinh) ÆÂng thuÀn Whasington lµ k’t qu∂ cÒa mÈt loπtc∏c y’u tË sau. Trong sË Æ„, c„ cuÈc khÒng ho∂ng nÓn®m 1982 tπi c∏c n≠Ìc thuÈc th’ giÌi th¯ ba vµ sau Æ„ lµt◊nh trπng gi∂m d«n c∏c kho∂n cho vay quËc t’ dµnh choc∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n (vµ Æ∆c bi÷t lµ c∏c kho∂n chovay c„ b∂o l∑nh cÒa ch›nh phÒ, c∏c kho∂n vay nµy Æ∑t®ng mπnh tr≠Ìc Æ„ sau cÛ sËc d«u lˆa n®m 1973 Æ”chuy”n ÆÊi Æ´ la d«u lˆa. Ti’p Æ„ cfln ph∂i k” Æ’n t◊nhtrπng gi∏ nguy™n li÷u sÙt gi∂m trong mÈt thÍi gian dµi,hi÷n t≠Óng ph∏ s∂n cÒa nhi“u ng©n hµng ph∏t tri”n trongnhi“u n≠Ìc vËn gæn li“n vÌi nh˜ng th†t bπi trong vi÷c th˘chi÷n ch›nh s∏ch c´ng nghi÷p h„a Æ” thay th’ cho nhÀpkh»u. T†t c∂ nh˜ng y’u tË Æ„ Æ∑ lµm gi∂m tËc ÆÈ t®ngtr≠Îng cÒa c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n trong nh˜ng n®m 80vµ d…n tÌi c∏c cuÈc c∂i c∏ch t¯ ph›a Æ≠Óc th˘c hi÷n trongnh˜ng n®m 80 vµ 90 (Oman vµ Wignaraja, 1991).

Tuy nhi™n, di‘n bi’n n„i chung cÒa c∏c ch›nh s∏ch sauÆ„ theo h≠Ìng Òng hÈ mÎ cˆa thfi tr≠Íng mÈt c∏chth´ng th„ang h¨n n˜a trong c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”nvµ Æ∆c bi÷t tπi M¸ la tinh, ch©u Phi vµ ch©u ß´ng NamÉ - vÌi s˘ khuy’n kh›ch t›ch c˘c cÒa c∏c tÊ ch¯c tµich›nh quËc t’ Æa bi™n vËn Î vfi tr› l˝ t≠Îng Æ” khuy’nnghfi nh≠ vÀy nhÍ vµo c∏c kho∂n cho vay c„ Æi“u ki÷ncÒa m◊nh-cuËi cÔng Æ∑ cho k’t qu∂ t≠¨ng ÆËi th†t v‰ng(Easterly, 2002). CuÈc tranh luÀn sau Æ„ v“ nguy™nnh©n th†t bπi Î m¯c ÆÈ t≠¨ng ÆËi -do ∏p dÙng qu∏ ho∆ckh´ng ÆÒ hi÷u qu∂ c∏c cuÈc c∂i c∏ch Æ≠Óc Æ“ ra6-manglπi cho nghi™n c¯u nµy ›t th´ng tin bÊ ›ch h¨n lµ vi÷c hi÷nnay ng≠Íi ta Æ∑ thıa nhÀn rÈng r∑i th†t bπi Î m¯c ÆÈt≠¨ng ÆËi cÒa c∏c cuÈc c∂i c∏ch nµy. ßi“u Æ„ c„ Æ≠Óclµ do ngµy nay ngay c∂, t†t c∂ m‰i ng≠Íi, dÔ Î trong c∏ctÊ ch¯c Æa ph≠¨ng ho∆c thÀm ch› c∂ nh˜ng ng≠Íi b∂ov÷ nhi÷t thµnh cho c∏c c¨ ch’ mÎ cˆa thfi tr≠Íng, Æ“ungµy cµng nhÀn th¯c r‚ rªng qu∂n l˝ c´ng tËt lµ c«nthi’t Æ” tπo d˘ng c¨ sÎ v˜ng chæc cho thfi tr≠Íng vµ t∏cÆÈng cÒa qu∂n l˝ c´ng käm ch†t l≠Óng lµ r†t lÌn, Æi“u

mµ ta Æ∑ th†y r‚ qua c∏c th†t bπi Î m¯c ÆÈ t≠¨ng ÆËicÒa c∏c cuÈc c∂i c∏ch Æ≠Óc ti’n hµnh trong nh˜ng n®m80 vµ 9077.

N“n kinh t’ th” ch’ mÌi C∏c c´ng tr◊nh cÒa Douglass North vµ l˝ thuy’t v“ n“nkinh t’ th” ch’ mÌi mµ b∂n th©n ´ng lµ mÈt t∏c gi∂ ti™ubi”u lµ mÈt y’u tË mÌi, nh†t lµ khi ´ng lµ mÈt trongnh˜ng nhµ kinh t’ thuÈc c∏c trµo l≠u c„ nhi“u ∂nhh≠Îng nh†t. ß©y ch›nh lµ y’u tË th¯ t≠ gi∂i th›ch cho hi÷nt≠Óng c∏c ÆËi t≠Óng ngµy cµng quan t©m tÌi v†n Æ“qu∂n l˝ c´ng. C∏c c´ng tr◊nh nµy Æ∑ ch¯ng minh mÈtc∏ch thuy’t phÙc vai trfl cÒa h÷ thËng qu∂n l˝ c´ng trongthµnh c´ng v“ t®ng tr≠Îng v“ dµi hπn, n©ng cao Æi“uki÷n phÛc lÓi vµ ph∏t tri”n x∑ hÈi cÒa mÈt n≠Ìc (North,1990 vµ 2005). N„i Æ’n h÷ thËng qu∂n l˝ c´ng Î Æ©y c„ngh‹a lµ c∏c th” ch’ ch›nh th¯c vµ phi ch›nh th¯c (trongsË Æ„ c„ v®n h„a vµ c∏c gi∏ trfi kh´ng Æ≠Óc bi”u Æπt mÈtc∏ch tr˘c ti’p), ngoµi ra cfln ph∂i t›nh Æ’n s˘ t≠¨ng t∏cgi˜a c∏c th” ch’ Æ„ vÌi hµnh vi cÒa doanh nghi÷p vµ c∏ctÊ ch¯c kinh t’ ch›nh trfi.

NguÂn cÒa c∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ngT„m tæt

Song song vÌi vi÷c ngµy cµng nhÀn th¯c Æ≠Óc t«m quantr‰ng cÒa qu∂n l˝ c´ng, c∏c nhµ Æ«u t≠ quËc t’, nhµ tµi trÓvµ chuy™n gia ph©n t›ch Æ∑ c„ nhi“u nÁ l˘c Æ” tri”n khaikh∏i ni÷m nµy trong th˘c t’ vÌi mÙc Æ›ch xem Æ©y lµ mÈtbi÷n ph∏p hÁ trÓ cho qu∏ tr◊nh ra quy’t Æfinh. Trung thµnhvÌi nguy™n tæc chÿ c„ th” qu∂n l nh˜ng g◊ m◊nh c„ th” Æfinhl≠Óng Æ≠Óc, h‰ Æ∑ bæt Æ«u sˆ dÙng rÈng r∑i c∏c chÿ sË Æfinhl≠Óng Æ” Æ∏nh gi∏ ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng cÒa c∏c n≠Ìc.Trong t◊nh trπng c„ c«u, cung mÌi v“ c∏c chÿ sË qu∂n l˝c´ng r†t phong phÛ. Song, cung mÌi nµy chÒ y’u d˘a tr™nc∏c chÿ sË ra ÆÍi tr≠Ìc khi ng≠Íi ta bæt Æ«u tÀp trung quant©m vµo v†n Æ“ qu∂n l˝ c´ng. Vi÷c xem xät 5 chÿ sË Æ≠Ócsˆ dÙng nhi“u nh†t d≠Ìi Æ©y sœ Æem lπi nhi“u th´ng tin bÊ›ch, sau Æ„ chÛng ta sœ Æ“ cÀp tÌi vi÷c sˆ dÙng vµ sai s„ttrong sˆ dÙng c∏c chÿ sË nµy Î ch≠¨ng sau.

80 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

Nh˜ng ng≠Íi sˆ dÙng chÿ sË qu∂n l˝ c´ng ph∂i t˘ ph∏tÆ≠Íng Æi cho m◊nh trong mÈt khu rıng rÀm ch¯a hµngtr®m chÿ sË. Ch≠¨ng nµy sœ Æ“ cÀp tÌi c∏c chÿ sË Æ≠Ócsˆ dÙng nhi“u nh†t (Æ©y lµ c∏c chÿ sË tÊng hÓp c®n c¯tr™n Æ∏nh gi∏) cÚng nh≠ c∏ch t◊m th´ng tin bÊ sung v“c∏c loπi chÿ sË qu∂n l˝ c´ng hi÷n c„.

5 B∏o c∏o hµng n®m cÒa Ng©n hµng th’ giÌi, 20046 V› dÙ xem Ortiz (2003) ho∆c Lora vµ Panizza (2002) 7 V› dÙ xem Williamson (2000). Ph©n t›ch v“ c∏c n“n kinh t’ chuy”n ÆÊi cÒa Li™n bang X´-vi’t cÚ vµ c∏c n≠Ìc Trung vµ ß´ng

¢u Æ∑ bÊ sung th™m c¨ sÎ cho nhÀn Æfinh nµy (v› dÙ xem Cornia vµ Popov, 2001).

81C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

H÷ thËng quËc t’ h≠Ìng d…n Æ∏nh gi∏ rÒi ro tıng n≠Ìc ß≠Óc bi’t d≠Ìi t™n g‰i International Country Risk Guide(ICRG), Æ©y lµ mÈt h÷ thËng ch†m Æi”m t≠ nh©n vµ lµ mÈttrong nh˜ng h÷ thËng chÿ sË qu∂n l˝ c´ng Æ«u ti™n k” tıkhi xu†t hi÷n n®m 1980, ›t nh†t lµ ÆËi vÌi c∏c nhµ Æ«u t≠quËc t’. ß≠Óc x©y d˘ng sau cÛ sËc tµi ch›nh g©y nhi“uthi÷t hπi ÆËi vÌi c∏c n≠Ìc cho vay sau khi QuËc v≠¨ng Iranbfi lÀt ÆÊ vµo n®m 1979 (trong bËi c∂nh c∏c hoπt ÆÈng chovay c„ b∂o l∑nh cÒa ch›nh phÒ dµnh cho c∏c n≠Ìc Æangph∏t tri”n t®ng mπnh trong nh˜ng n®m 1970), ICRG c„ch¯c n®ng Æ∏nh gi∏ rÒi ro tµi ch›nh, kinh t’ vµ ch›nh trficÒa c∏c n≠Ìc ÆÂng thÍi ti’n hµnh so s∏nh gi˜a c∏c n≠Ìc(nhªm) Æ∏p ¯ng nhu c«u cÒa c∏c kh∏ch hµng v“ v†n Æ“ph©n t›ch rÒi ro ti“m tµng cÒa mÈt hoπt ÆÈng th≠¨ng mπiquËc t’1. C∏ch ch†m Æi”m c∏c n≠Ìc cÚng Æ∑ Æ≠Óc x©yd˘ng theo h≠Ìng c„ th” so s∏nh Æ≠Óc theo thÍi gian. ß∏nh gi∏ cÒa ICRG v“ rÒi ro tµi ch›nh vµ kinh t’ hoµn toµnd˘a tr™n c∏c ph©n t›ch kh∏ch quan, dÔ ch≠a hoµn h∂o.C∏c Æ∏nh gi∏ tr™n d˘a vµo vi÷c ph©n t›ch c∏c t˚ l÷ -nÓn≠Ìc ngoµi tr™n GDP, dfich vÙ nÓ n≠Ìc ngoµi vµ c∏n c©nthanh to∏n v∑ng lai tr™n xu†t kh»u, thanh kho∂n quËc t’rflng tr™n nhÀp kh»u, c∏n c©n thu’ tr™n GDP- cÚng nh≠m¯c ÆÈ t®ng tr≠Îng, lπm ph∏t vµ GDP t›nh theo Æ«u ng≠ÍicÒa tıng n≠Ìc.

Tr∏i lπi, Æ∏nh gi∏ v“ rÒi ro ch›nh trfi do ICRG th˘c hi÷n lπichÿ phÙ thuÈc vµo c∏c gi∂i th›ch vµ ph©n t›ch mang t›nhchÒ quan tr™n c¨ sÎ c∏c hÓp ph«n rÒi ro Æ∑ Æ≠Óc x∏cÆfinh tı tr≠Ìc-vÌi c∏c m¯c ÆÈ Æi”u chÿnh c©n ÆËi t≠¨ng t˘nh≠ nhau ÆËi vÌi t†t c∂ c∏c n≠Ìc nhªm cho phäp so s∏nhtheo thÍi gian vµ gi˜a c∏c n≠Ìc vÌi nhau. C∏c hÓp ph«nrÒi ro ch›nh trfi gÂm c∏c y’u tË sau Æ©y : - kh∂ n®ng b“ ngoµi cÒa ch›nh phÒ trong vi÷c duy tr◊

quy“n l∑nh Æπo vµ th˘c hi÷n thµnh c´ng ch≠¨ng tr◊nhc´ng bË ;

- c∏c y’u tË kinh t’ x∑ hÈi g©y m†t Ên Æfinh vµ/ho∆c c∂ntrÎ ch›nh phÒ hµnh ÆÈng (th†t nghi÷p, ni“m tin cÒang≠Íi ti™u dÔng, nghÃo Æ„i) ;

- c∏c y’u tË kh∏c ∂nh h≠Îng tÌi rÒi ro trong Æ«u t≠ (ÆÈchæc chæn cÒa hÓp ÆÂng, kh∂ n®ng tr≠ng thu c´ng ›ch,giÌi hπn chuy”n lÓi nhuÀn v“ n≠Ìc, chÀm tr‘ trongthanh to∏n) ;

- t◊nh trπng bπo l˘c ho∆c xung ÆÈt b™n trong vµ b™nngoµi

- nπn tham nhÚng ;- s˘ can thi÷p cÒa qu©n ÆÈi vµo ch›nh trfi - c®ng thºng t´n gi∏o vµ sæc tÈc- tr∏ch nhi÷m d©n chÒ v“ gi∂i tr◊nh- ch†t l≠Óng cÒa n“n hµnh ch›nh- quy“n l˘c vµ t›nh kh´ng thi™n vfi cÒa h÷ thËng t≠ ph∏p

vµ t◊nh h◊nh ch†p hµnh ph∏p luÀt cÒa ng≠Íi d©n.

N’u nh≠ chÿ sË tÊng hÓp ICRG ∏p dÙng cÔng mÈt qui tæcc©n ÆËi Æi“u chÿnh ÆËi vÌi c∏c nhÀn Æfinh chÒ quan tronghÓp ph«n rÒi ro ch›nh trfi cÚng nh≠ ÆËi vÌi c∏c chÿ sË kh∏chquan cÒa rÒi ro kinh t’ vµ tµi ch›nh, th◊ c´ng ty, khi t≠ v†nkh∏ch hµng, lπi Æ≠a ra c∏c gi∂i ph∏p Æi“u chÿnh d˜ li÷u vµ

c©n ÆËi sao cho c„ th” x∏c Æfinh m¯c ch†m Æi”m cÙ th”h¨n cho phÔ hÓp vÌi t›nh ch†t vµ y™u c«u Æ∆c thÔ cÒa nhµÆ«u t≠. C´ng ty nµy hi÷n Æang ch†m Æi”m hµng th∏ngÆËi vÌi 140 n≠Ìc vµ Æ“ xu†t vÌi kh∏ch hµng c∏c nhÀn ÆfinhÆ∏nh gi∏ Æ≠Óc cÀp nhÀt, vÌi mËc thÍi gian lµ 1 n®m vµ 5n®m, trong Æ„ c„ c∂ c∏c d˘ b∏o th˘c hi÷n tr™n c¨ sÎ c∏ckfich b∂n l˝ t≠Îng vµ trong tr≠Íng hÓp c„ s˘ cË.

C∏c th´ng tin ch†m Æi”m Æ«y ÆÒ Æ≠Óc th˘c hi÷n theoth∏ng cÔng vÌi c∏c d˜ li÷u Æi kÃm Æ≠Óc cung c†p chokh∏ch hµng khi c„ y™u c«u. B™n cπnh Æ„, c∏c nhµ nghi™nc¯u cÚng c„ th” truy cÀp c∏c s™-ri Æ≠Óc tÊng hÓp Æ”dµnh cho h‰ vÌi chi ph› rŒ h¨n. C∏c h s¨ nµy l†y lπi c∏cm¯c Æi”m trung b◊nh n®m cÒa mÁi n≠Ìc ÆËi vÌi t†t c∂ c∏chÓp ph«n cÒa rÒi ro n≠Ìc k” tı n®m 1984 vµ kh´ng baogÂm d˜ li÷u cÒa n®m g«n nh†t.

CÚng nh≠ t†t c∂ c∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng kh∏c, th´ng tinch†m Æi”m cÒa ICRG c„ th” c„ sai s„t nh«m l…n kh´ngnh· trong Æ∏nh gi∏. ICRG Æ’n nay v…n kh´ng c´ng bËÆ∏nh gi∏ cÒa m◊nh v“ c∏c t◊nh trπng sai s„t Æ” giÛp ta c„th” Æ∏nh gi∏ Æ≠Óc qui m´ m¯c ÆÈ nh«m l…n vµ sai s„t.

Minh bπch quËc t’Chæc chæn, kh´ng mÈt chÿ sË qu∂n l˝ c´ng nµo lπi thu hÛtÆ≠Óc s˘ chÛ ˝ cÒa giÌi truy“n th´ng nh≠ chÿ sË Æ∏nh gi∏tham nhÚng (IPC) do Transparence internationale c´ngbË hµng n®m k” tı n®m 1995. C∏c nhµ Æ«u t≠, nhµ tµi trÓvËn, nhµ ph©n t›ch vµ gi∏o s≠ Æπi h‰c cÚng sˆ dÙng r†tnhi“u chÿ sË nµy.

Trong thÍi k˙ chi’n tranh lπnh, n„i v“ v†n Æ“ tham nhÚngth˘c s˘ lµ mÈt Æi“u c†m k˛. C∏c c¨ quan ph∏t tri”n th≠Íngr†t hi’m khi Æ“ cÀp tÌi v†n Æ“ nµy, cfln c∏c tÊ ch¯c tµich›nh quËc t’ nh◊n chung th≠Íng suy ngh‹ h‰ ph∂i nhæmmæt lµm ng¨. Khu v˘c t≠ nh©n v“ ph«n m◊nh tin chæc rªngÆ„ lµ con Æ≠Íng bæt buÈc-cho dÔ tËn käm vµ Æ∏ng bfi l™n∏n- Æ” Æi tÌi mÙc Æ›ch cÒa m◊nh tπi nhi“u n≠Ìc tr™n th’giÌi. Suy ngh‹ nµy v…n ti’p tÙc tÂn tπi cho tÌi thÍi Æi”mthµnh lÀp Transparence internationale (TI) vµo n®m1993. ß©y lµ mÈt tÊ ch¯c phi ch›nh phÒ c„ qui m´ nh·Æ≠Óc thµnh lÀp vÌi quy’t t©m cÒa Peter Eigen, tr≠Ìc Æ©yÆ∑ tıng lµm vi÷c cho Ng©n hµng th’ giÌi Î ch©u Phi vµch©u M¸ la tinh ÆÂng thÍi cÚng lµ ng≠Íi Æ∑ thuy’t phÙc tÊch¯c cÒa ´ng Æ≠a chÿ sË nµy vµo trong c∏c ch≠¨ng tr◊nhcÒa m◊nh. Khi James Wolfensohn Æ≠Óc bÊ nhi÷m lµm chÒtfich cÒa Ng©n hµng th’ giÌi n®m 1995, ´ng Æ∑ Æ≠a nÈidung chËng tham nhÚng vµo trong c∏c ch≠¨ng tr◊nh cÒaNg©n hµng vµ quy’t Æfinh lµm vi÷c vÌi TI nhªm x©y d˘ngmÈt chi’n l≠Óc chËng tham nhÚng. Theo ´ng, thamnhÚng lµ mÈt v†n Æ“ lÌn c„ li™n quan tÌi kinh t’ vÌi c∏ct∏c ÆÈng ti™u c˘c vµ r‚ r÷t ÆËi vÌi t›nh hi÷u qu∂ cÒa c∏cch≠¨ng tr◊nh ph∏t tri”n do Ng©n hµng th’ giÌi tri”n khai.Trong cÔng n®m Æ„, TI Æ∑ x©y d˘ng chÿ sË IPC nhªmÆ∏nh gi∏ m¯c ÆÈ t≠¨ng ÆËi cÒa t◊nh trπng tham nhÚngtrong mÈt n≠Ìc d≠Ìi g„c nh◊n cÒa cÈng ÆÂng c∏c nhµdoanh nghi÷p trong n≠Ìc vµ quËc t’. Chÿ sË IPC ngay sau

82 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

Æ„ Æ∑ thu hÛt Æ≠Óc s˘ quan t©m Æ∆c bi÷t tr™n th’ giÌi vµg„p ph«n Æ≠a v†n Æ“ tham nhÚng trÎ thµnh mÈt trongnh˜ng Æi”m ch›nh trong ch≠¨ng tr◊nh nghfi s˘ cÒa v†n Æ“ph∏t tri”n quËc t’.

C„ th” xem IPC lµ mÈt chÿ sË tÊng hÓp c∏c k’t qu∂Æi“u tra. Chÿ sË nµy Æ≠Óc x©y d˘ng tr™n c¨ sÎ tÊng hÓpc∏c k’t qu∂ cÒa c∏c cuÈc Æi“u tra kh∏c nhau th˘c hi÷nÆËi vÌi c∏c doanh nghi÷p th≠Íng trÛ ho∆c kh´ngth≠Íng trÛ tπi n≠Ìc c„ li™n quan vµ tr™n c¨ sÎ Æ∏nh gi∏cÒa c∏c chuy™n gia nhªm Æ∏nh gi∏ m¯c ÆÈ thamnhÚng cÒa mÈt n≠Ìc vµo mÈt thÍi Æi”m nh†t Æfinh vµsau Æ„ x’p loπi c∏c n≠Ìc li™n quan. N®m 2005, IPCx’p hπng 159 n≠Ìc tr™n c¨ sÎ th´ng tin rÛt ra tı 16cuÈc Æi“u tra cÚng nh≠ Æ∏nh gi∏ cÒa c∏c chuy™n giado 10 tÊ ch¯c kh∏c nhau th˘c hi÷n tı n®m 2003 Æ’nn®m 2005. K’t qu∂ IPC cÒa mÈt n≠Ìc (tı m¯c 10 Æi”mÆËi vÌi n≠Ìc c„ t◊nh trπng tham nhÚng ›t nh†t xuËngm¯c 0 ÆËi vÌi n≠Ìc c„ tham nhÚng nhi“u nh†t) Æ≠Ócc´ng bË cÔng vÌi mÈt sË th´ng tin Æi“u tra lµm c¨ sÎcho k’t qu∂ kÃm theo mÈt kho∂ng tin cÀy Æ≠Óc Æ∏nhgi∏ tr™n c¨ sÎ c∏c gi∏ trfi kh∏c nhau cÒa k’t qu∂ IPCtÔy thuÈc vµo m¯c ÆÈ ch›nh x∏c cÒa Æ∏nh gi∏. C∏cn≠Ìc kh´ng c„ ›t nh†t ba cuÈc Æi“u tra ho∆c Æ∏nh gi∏cÒa chuy™n gia sœ kh´ng Æ≠Óc x’p loπi, Æi“u nµy c„ngh‹a nhi“u n≠Ìc, trong sË Æ„ c„ nh˜ng n≠Ìc c„ m¯cÆÈ tham nhÚng cao nh†t th’ giÌi, song kh´ng Æ≠Ócch†m Æi”m do thi’u c∏c th´ng tin Æ∏nh gi∏.

Vi÷c thay ÆÊi vfi tr› cÒa mÈt n≠Ìc trong b∂ng x’p hπng quac∏c n®m kh´ng chÿ do thay ÆÊi trong Æ∏nh gi∏ v“ t◊nh h◊nhtham nhÚng cÒa n≠Ìc Æ„ - t◊nh h◊nh tham nhÚng Æ∑ th˘cs˘ thay ÆÊi vµ Æ∏nh gi∏ v“ tham nhÚng cÚng thay ÆÊitheo- mµ cfln do thay ÆÊi trong m…u n≠Ìc cÚng nh≠ trongph≠¨ng ph∏p Æ∏nh gi∏. C∏c nguÂn kh´ng Æ≠Óc cÀp nhÀtsœ bfi b· vµ c∏c nguÂn mÌi Æ≠Óc bÊ sung. CÔng vÌi thÍigian vµ vÌi c∏c ÆËi t≠Óng ng≠Íi Æ≠Óc h·i cÚng nh≠ c∏cph≠¨ng ph∏p x©y d˘ng IPC kh∏c nhau, k’t qu∂ x’p hπngcÒa mÈt n≠Ìc thay ÆÊi c„ th” do c∏c quan Æi”m kh∏cnhau Æ∑ Æ≠Óc thu thÀp vµ c∏c c©u h·i kh∏c nhau cÚng Æ∑Æ≠Óc Æ∆t ra, nhi“u h¨n lµ do th˘c t’ tham nhÚng cÒa n≠ÌcÆ„ Æ∑ thay ÆÊi.

M∆c dÔ c∏c k’t qu∂ IPC Æ≠Óc c´ng bË hµng n®m, vi÷cso s∏nh gi˜a c∏c n®m nh≠ vÀy v…n mang t›nh rÒi ro.M∆t kh∏c, c∏c d˜ li÷u Æi“u tra b„c t∏ch- trong Æ„ mÈtsË tı c∏c nguÂn th≠¨ng mπi-kh´ng Æ≠Óc c´ng bË choc´ng chÛng.

Ng©n hµng th’ giÌi Ng©n hµng th’ giÌi x©y d˘ng hai s™-ri chÿ sË qu∂n l˝ c´ngc„ t«m quan tr‰ng Æ∆c bi÷t ÆËi vÌi nghi™n c¯u cÒa chÛngt´i. S™-ri Æ«u ti™n-mµ chÛng t´i sœ c„ dfip tr◊nh bµy lπitrong ch≠¨ng 4- Æ≠Óc Daniel Kaufmann vµ cÈng s˘ lµmvi÷c tπi WBI c´ng bË hai n®m mÈt l«n k” tı n®m 1996.S™-ri th¯ hai tÀp hÓp c∏c Æ∏nh gi∏ v“ hi÷u qu∂ ch›nh s∏chvµ th’ ch’ cÒa c∏c n≠Ìc (Country Policy and

Institutionnal Assessments, CPIA) do nh©n vi™n cÒaNg©n hµng th’ giÌi (nh„m phÙ tr∏ch c∏c n≠Ìc) th˘c hi÷nhµng n®m nhªm Æ∏nh gi∏ ch†t l≠Óng ch›nh s∏ch vµkhung th” ch’ cÒa c∏c n≠Ìc Æi vay trong x„a Æ„i gi∂mnghÃo, thÛc Æ»y t®ng tr≠Îng b“n v˜ng vµ sˆ dÙng hi÷uqu∂ vi÷n trÓ ph∏t tri”n. K” tı n®m 1977, c∏c Æ∏nh gi∏ tr™nlµ c¨ sÎ ch›nh cho quy’t Æfinh ph©n bÊ c∏c kho∂n cho vaykh´ng t›nh l∑i vµ c∏c kho∂n vi÷n trÓ kh´ng hoµn lπi cÒaAID (Hi÷p hÈi ph∏t tri”n quËc t’ cÒa Ng©n hµng th’ giÌi)dµnh cho c∏c n≠Ìc nghÃo nh†t. Tr≠Ìc Æ©y, c∏c k’t luÀncÒa CPIA kh´ng Æ≠Óc c´ng bË rÈng r∑i vµ c∏c n≠Ìc bfiÆ∏nh gi∏ ch›nh s∏ch mÌi chÿ Æ≠Óc th´ng tin trong thÍi giang«n Æ©y, d≠Ìi h◊nh th¯c mÀt v“ k’t qu∂ ch†m Æi”m cÒan≠Ìc m◊nh.

B∂n th©n c∏c ti™u ch› Æ≠Óc sˆ dÙng cÚng thay ÆÊi theothÍi gian do c∏c h≠Ìng ph©n t›ch mÌi xu†t hi÷n vµ trongcÔng thÍi gian Æ„ Ng©n hµng cÚng rÛt ra Æ≠Óc c∏c bµi h‰ckinh nghi÷m tı qu∏ tr◊nh Æ∏nh gi∏ cÒa m◊nh. Hi÷n nay, c∏cCPIA gÂm 16 ti™u ch› Æ≠Óc chia thµnh bËn nh„m: • Nh„m qu∂n l˝ kinh t’ (nh„m nµy bao gÂm ba ti™u ch›

Æ∆c thÔ -qu∂n l˝ kinh t’ v‹ m´ ; ch›nh s∏ch tµi kh„a ;ch›nh s∏ch nÓ);

• Nh„m ch›nh s∏ch c¨ c†u (cÚng c„ ba ti™u ch› - ch›nhs∏ch th≠¨ng mπi; ch›nh s∏ch tµi ch›nh ; m´i tr≠Íngph∏p quy ÆËi vÌi c∏c doanh nghi÷p) ;

• Nh„m ch›nh s∏ch hfla nhÀp vµ c´ng bªng x∑ hÈi (vÌin®m ti™u ch› - b◊nh ƺng giÌi; b◊nh ƺng trong vi÷c sˆdÙng c∏c nguÂn l˘c c´ng, t®ng c≠Íng nh©n l˘c, ansinh x∑ hÈi vµ vi÷c lµm; ch›nh s∏ch vµ th” ch’ Æ” b∂oÆ∂m mÈt m´i tr≠Íng b“n v˜ng);

• Nh„m qu∂n l˝ khu v˘c c´ng vµ c∏c th” ch’ (5 y’u tË- c∏c quy“n sÎ h˜u tr› tu÷ vµ qu∂n l˝ c´ng d˘a tr™n h÷thËng qui Æfinh; ch†t l≠Óng qu∂n l˝ ng©n s∏ch vµ tµich›nh; hi÷u qu∂ huy ÆÈng c∏c nguÂn l˘c; ch†t l≠ÓngcÒa n“n hµnh ch›nh; minh bπch/tr∏ch nhi÷m/thamnhÚng trong khu v˘c c´ng).

ß” Æ∏nh gi∏ mÈt n≠Ìc, c∏c ™-k›p cÒa Ng©n hµng th’ giÌix©y d˘ng thang Æi”m tı 1 Æ’n 6 ÆËi vÌi mÁi ti™u ch› trong16 ti™u ch› k” tr™n, gi a c∏c nh„m sœ c„ c¨ ch’ Æi“u chÿnhc©n ÆËi nh≠ nhau. Nh≠ vÀy, b∂n th©n c∏c ti™u ch› sœ kh´ngÆ≠Óc Æi“u chÿnh c©n ÆËi nh≠ nhau. Nh„m qu∂n l khu v˘cc´ng vµ c∏c th” ch’ lµ mÈt trong nh˜ng hÓp ph«n ch›nhcÒa y’u tË qu∂n trfi, ngoµi Æi”m tÊng th” cÒa CPIA, nh„mnµy cfln Æ„ng mÈt vai trfl mang t›nh quy’t Æfinh khi quy’tÆfinh ph©n bÊ c∏c nguÂn vËn cÒa Ng©n hµng th’ giÌi.

ß” b∂o Æ∂m t›nh thËng nh†t trong ch†m Æi”m gi˜a c∏cn≠Ìc, Ng©n hµng th’ giÌi Æ∑ cung c†p cho c∏c nh„m Æ∏nhgi∏ cÒa m◊nh c∏c c©u h·i vµ Æfinh ngh‹a chi ti’t ÆËi vÌi tıngm¯c trong s∏u m¯c Æ∏nh gi∏. Ngoµi ra, mÈt qu∏ tr◊nh ch†mÆi”m vµ ki”m tra ÆËi vÌi kho∂ng m≠Íi n≠Ìc Æ≠Óc ch†mm…u Æ∑ Æ≠Óc th˘c hi÷n tr≠Ìc Æ„ trong t†t c∂ c∏c bÈ phÀncÒa Ng©n hµng th’ giÌi. C´ng vi÷c xem xät ki”m tra toµnbÈ Æi”m ch†m cÚng Æ∑ Æ≠Óc th˘c hi÷n vÌi s˘ tham gia cÒatoµn bÈ Ng©n hµng tr≠Ìc khi chËt lπi c∏c b∂n CPIA.

83C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

Hi÷n nay, c∏c n≠Ìc Æ≠Óc th´ng tin v“ qu∏ tr◊nh Æ∏nhgi∏. Qu∏ tr◊nh nµy ngµy cµng trÎ thµnh mÈt bÈ phÀnkh´ng th” t∏ch rÍi cÒa qu∏ tr◊nh ÆËi thoπi gi˜a c∏c n≠Ìcvµ Ng©n hµng th’ giÌi. K” tı mÔa hà n®m 2006, vÌi c∏ck’t qu∂ ch†m Æi”m CPIA cÒa n®m 2005, Ng©n hµngth’ giÌi c´ng bË k’t qu∂ ch†m Æi”m cÙ th” ÆËi vÌi tıngti™u ch› trong khi Æ„ tr≠Ìc Æ©y c∏c k’t qu∂ Æ∏nh gi∏ chÿÆ≠Óc th´ng b∏o theo tıng nh„m 5 n≠Ìc tÔy theo k’tqu∂ Æπt Æ≠Óc.

Vi÷n ng©n hµng th’ giÌi C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng do WBI c´ng bË lµ c∏c chÿ sËÆ«y ÆÒ nh†t Ưng Î g„c ÆÈ c∏c chÿ sË Æ≠Óc t˘ do truy cÀp.Xu†t hi÷n tı n®m 1996, Æ©y cÚng lµ c∏c chÿ sË Æ≠Óc c∏cph≠¨ng ti÷n th´ng tin Æπi chÛng, c∏c tr≠Íng Æπi h‰c vµc∏c tÊ ch¯c quËc t’ tr›ch d…n vµ sˆ dÙng nhi“u nh†t.CÔng vÌi IPC cÒa Transparence internationale, c∏c chÿsË nµy Æ„ng mÈt vai trfl quan tr‰ng trong vi÷c Æ≠a v†nÆ“ qu∂n l˝ c´ng vµo ch≠¨ng tr◊nh nghfi s˘ cÒa c∏c n≠ÌcÆang ph∏t tri”n.

ß≠Óc x©y d˘ng bÎi Daniel Kaufmann (WBI) cÔng vÌi c∏ccÈng s˘ ban Æ«u lµ Aart Kraay vµ Pablo Zoido-Lobaton(tı Æ„ chÿ sË c„ t™n g‰i tæt KKZ) vµ cÈng s˘ hi÷n tπi lµMassimo Mastruzzi, s™-ri chÿ sË nµy ra ÆÍi vÌi mÙc ti™ugi∂i quy’t bËn v†n Æ“ c„ li™n quan vÌi nhau. Tr≠Ìc ti™n lµt◊nh trπng c∏c so s∏nh quËc t’ d˘a tr™n c∏c nguÂn d˜ li÷uc∏ nh©n th≠Íng thi’u t›nh v˜ng chæc, nh†t lµ khi c∏cnguÂn kh∏c nhau d…n tÌi c∏c k’t luÀn kh∏c nhau. Sau Æ„lµ v†n Æ“ gi∂i th›ch ÆÛng s˘ kh∏c bi÷t gi˜a c∏c n≠Ìc tr™nphπm trÔ thËng k™ vµ tr™n th˘c t’. Th¯ ba, so s∏nh c∏ck’t qu∂ rÛt ra tı c∏c cuÈc Æi“u tra khu v˘c vµ quËc t’ Îqui m´ rÈng h¨n th≠Íng r†t ph¯c tπp. CuËi cÔng lµ ph∂it◊m ra mÈt gi∂i ph∏p nhªm x©y d˘ng c∏c chÿ sË tÊng th”h˜u ›ch, c„ th” t›ch hÓp ho∆c tÊng hÓp, m∆c dÔ c∏c nguÂnc∏ nh©n trong nghi™n c¯u vµ th∂o luÀn v“ ch›nh s∏ch r†tnhi“u v“ sË l≠Óng vµ ngµy cµng Æa dπng.

C∏c chÿ sË WBI lµ c∏c chÿ sË tÊng hÓp li™n quan tÌi tıngkh›a cπnh trong s∏u kh›a cπnh cÒa qu∂n l˝ c´ng : i) ti’ngn„i vµ tr∏ch nhi÷m ; ii) Ên Æfinh ch›nh trfi ; iii) hi÷u qu∂ cÒach›nh phÒ ; iv) Ch†t l≠Óng qu∂n l˝ ; v) Nhµ n≠Ìc Ph∏pquy“n vµ vi) ki”m so∏t tham nhÚng. S∏u chÿ sË nµy cÚnglµ c∏c chÿ sË tÊng hÓp do Æ≠Óc x©y d˘ng tı hµng tr®m chÿsË Æ∏nh gi∏ l†y tı 37 nguÂn d˜ li÷u cÒa 31 tÊ ch¯c -trongÆ„ c„ ICGR, Freedom House, Ng©n hµng th’ giÌi (CPIA)vµ ph«n lÌn c∏c nguÂn do TI sˆ dÙng cho chÿ sË IPC cÒam◊nh (h◊nh 4.1, ch≠¨ng 4).

NhÍ vµo qui m´ nguÂn d˜ li÷u khai th∏c, c∏c chÿ sË KKZc„ m¯c ÆÈ bao trÔm lÌn- kho∂ng tı 204 Æ’n 207 n≠Ìcn®m 2004.Tuy nhi™n, c∏c sai s„t th◊ kh´ng th” tr∏nh kh·itrong t›nh to∏n c„ ngh‹a lµ ta kh´ng th” sˆ dÙng c∏c chÿsË nµy vÌi ÆÈ chæc chæn tuy÷t ÆËi Æ” ph©n bi÷t ch†t l≠Óngqu∂n l˝ gi˜a n≠Ìc nµy vµ n≠Ìc kh∏c. C∏c t∏c gi∂ cung c†pcho ta c∏c kho∂ng tin cÀy thËng k™ ÆËi vÌi k’t qu∂ cÒatıng n≠Ìc c®n c¯ theo tıng chÿ sË cho mÈt n®m nh†t Æfinh

(h◊nh 4.1 ch≠¨ng 4). Nh≠ vÀy, khi s˘ kh∏c bi÷t k’t qu∂ lÌnÆ’n m¯c c∏c kho∂ng tin cÀy kh´ng trÔng nhau, ta c„ th”coi rªng kho∂ng c∏ch lµ lÌn tr™n g„c ÆÈ thËng k™ (tr™n c¨sÎ ch†p nhÀn c∏c gi∂ thuy’t).

Ph≠¨ng ph∏p cÚng nh≠ thµnh ph«n cÒa c∏c chÿ sË thayÆÊi theo thÍi gian, Æi“u Æ„ cÚng c„ ngh‹a c∏c chÿ sË nµykh´ng ÆÒ ÆÈ tin cÀy Æ” so s∏nh tr◊nh ÆÈ qu∂n l˝ c´ng theothÍi gian, trong mÈt n≠Ìc ho∆c gi˜a nhi“u n≠Ìc vÌi nhau.Trong c∏c phäp so s∏nh lfich sˆ, chÿ mÈt s˘ thay ÆÊi ho∆cmÈt s˘ kh∏c bi÷t v“ k’t qu∂ Î m¯c kh´ng cho phäp c∏ckho∂ng tin cÀy chÔng nhau cÚng giÛp ta nhÀn th†y rªngs˘ thay ÆÊi nµy ho∆c s˘ kh∏c bi÷t v“ k’t qu∂ nµy lµ lÌn. Sai s„t trong t›nh to∏n Æ∏nh gi∏ th” hi÷n qua c∏c kho∂ngtin cÀy cÒa k’t qu∂ lµ Æi“u kh´ng th” tr∏nh kh·i trong x©yd˘ng c∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng. Tuy vÀy, Kaufmann vµ ™-k›p cÒa m◊nh, cÚng nh≠ TI, lµ nh˜ng t∏c gi∂ duy nh†t c„uy t›n trong x©y d˘ng chÿ sË qu∂n trfi. B∂n th©n h‰ cÚngth≠Íng nhæc lπi mÈt c∏ch r‚ rµng trong t†t c∂ c∏c c´ngtr◊nh cÒa m◊nh rªng c«n ph∂i t›nh Æ’n sai s„t trong t›nhto∏n Æ∏nh gi∏ tr≠Ìc khi sˆ dÙng c∏c chÿ sË nµy. DÔ vÀy,v…n c«n n“n lµm r‚ th™m bÎi vi÷c thˆ Æfinh l≠Óng ho∆c sos∏nh tr◊nh ÆÈ qu∂n l˝ c´ng kh´ng kh·i d…n tÌi sai s„t trongt›nh to∏n ÆËi vÌi c∏c ÆËi t≠Óng sˆ dÙng vÌi m¯c ÆÈ sai s„tc«n ph∂i Æ≠Óc c∏c nhµ x©y d˘ng chÿ sË c´ng nhÀn vµ gi∂ith›ch r‚ rµng.

C∏c d˜ li÷u b„c t∏ch Æ≠Óc sˆ dÙng Æ” x©y d˘ng c∏c chÿ sËKKZ cÚng kh´ng sΩn c„ Æ” tham kh∂o Î m¯c ÆÈ 100%.

ßfinh h≠Ìng trong khu rıng rÀm c∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng D‹ nhi™n cfln nhi“u c∏c s™-ri chÿ sË qu∂n l˝ c´ng kh∏cngoµi n®m nh„m chÿ sË chÛng t´i vıa tr◊nh bµy vµ 5 nh„mnµy lµ c∏c nh„m chÿ sË Æ≠Óc c∏c nhµ Æ«u t≠ quËc t’, c∏ctÊ ch¯c tµi trÓ vµ c∏c nhµ ph©n t›ch ph∏t tri”n sˆ dÙngnhi“u nh†t. Theo Æ∏nh gi∏ g«n Æ©y c„ kho∂ng 140 loπis™-ri chÿ sË mµ ng≠Íi sˆ dÙng c„ th” ti’p cÀn Æ≠Óc. ß©ylµ c∏c nh„m chÿ sË tÊng hÓp tı hµng ngh◊n chÿ sË nh· lŒ(WBI , 2006). Tr≠Ìc t◊nh trπng Æ„, nhi“u tµi li÷u h≠Ìngd…n vµ danh mÙc chÿ sË qu∂n l˝ c´ng Æ∑ Æ≠Óc c´ng bËkÃm theo c∏c lÍi khuy™n h˜u ›ch trong vi÷c sˆ dÙng vµt◊m ki’m th´ng tin v“ h«u h’t c∏c chÿ sË nµy. Khung 2.1sœ tr◊nh bµy v“ 6 trong sË c∏c tµi li÷u h≠Ìng d…n nµy.

C∏c tµi li÷u tr™n ph©n bi÷t gi˜a chÿ sË qu∂n l˝ c´ng Æ≠Ócx©y d˘ng tr™n c¨ sÎ c∏c Æ∏nh gi∏ (trong sË Æ„ c„ c∏cchÿ sË Æ≠Óc giÌi thi÷u Î ph«n tr™n) vµ chÿ sË Æ≠Óc x©yd˘ng tr™n c∏c d˜ li÷u kh∏ch quan. ß≠Óc x’p vµo nh„mth¯ hai c∏c chÿ sË d˘a tr™n c∏c d˜ li÷u li™n quan tÌi vi÷cc„ hay kh´ng c∏c luÀt chËng tham nhÚng ho∆c mÈt c¨quan phÙ tr∏ch c∏c thÒ tÙc Æi“u tra vµ khÎi tË c∏c vÙ vi÷ctham nhÚng; sË vÙ xät xˆ li™n quan tÌi c∏c hµnh vi thamnhÚng; vi÷c c„ hay kh´ng qui Æfinh thæt ch∆t c∏c thÒ tÙcsa th∂i ho∆c th´ng tin v“ chi ph› trung b◊nh cÒa 1 hµnhÆÈng sa th∂i ; th´ng tin v“ sË l≠Óng c∏c thÒ tÙc bæt buÈcÆ” thµnh lÀp c´ng ty , chi ph› vµ thÍi gian trung b◊nhthµnh lÀp doanh nghi÷p, thÍi gian lµm thÒ tÙc Æ” xin mæc

84 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

Æi÷n thoπi, th´ng tin v“ t˚ l÷ tham gia b· phi’u tπi c∏ccuÈc b«u cˆ, vv...

Vi÷c ph©n bi÷t gi˜a c∏c chÿ sË d˘a tr™n Æ∏nh gi∏ chÒ quanvµ c∏c chÿ sË d˘a tr™n c∏c s˘ ki÷n vµ c¨ sÎ kh∏ch quanlµ r†t quan tr‰ng bÎi c∏c chÿ sË loπi th¯ hai c„ kh∂ n®ngsˆ dÙng lπi Æ” x©y d˘ng c∏c chÿ sË kh∏c vµ nh≠ vÀy ÆËivÌi ng≠Íi sˆ dÙng c∏c chÿ sË nµy minh bπch h¨n c∏c chÿsË loπi 1. Tuy nhi™n sœ lµ li“u l‹nh n’u ngh‹ rªng c∏c chÿsË d˘a tr™n c∏c s˘ ki÷n chæc chæn sœ kh∏ch quan h¨n c∏cchÿ sË d˘a tr™n Æ∏nh gi∏ chÒ quan. Vi÷c l˘a ch‰n c∏c s˘ki÷n vµ tr™n h’t lµ c∏ch gi∂i th›ch v“ t∏c ÆÈng cÒa c∏cbi’n sË ÆËi vÌi ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng cho th†y c∏c chÿsË Æ≠Óc x©y d˘ng tr™n c¨ sÎ c∏c d˜ li÷u kh∏ch quan cÚngch¯a Æ˘ng Î mÈt chıng m˘c nh†t Æfinh y’u tË chÒ quantrong qu∏ tr◊nh x©y d˘ng, t≠¨ng t˘ nh≠ trong tr≠Íng hÓpd˜ li÷u cÒa c∏c chÿ sË d˘a tr™n Æ∏nh gi∏. Thay v◊ coi c∏cchÿ sË d˘a tr™n s˘ ki÷n v“ b∂n ch†t sœ kh∏ch quan h¨nc∏c loπi chÿ sË kh∏c, ng≠Íi sˆ dÙng c«n hi”u r‚ rªng c∂hai loπi chÿ sË Æ“u c„ t›nh bÊ sung l…n nhau, vµ n™n ph∏thuy kh›a cπnh Æ„.

Tuy nhi™n, c∏c nhµ Æ«u t≠ quËc t’, c∏c nhµ tµi trÓ vËnvµ c∏c chÒ th” ra quy’t Æfinh ph«n lÌn Æ“u c„ xu h≠ÌngchÒ y’u sˆ dÙng c∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng d˘a tr™n Æ∏nhgi∏ chÒ quan. C„ hai l˝ do gi∂i th›ch xu h≠Ìng nµy. MÈt

m∆t, c∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n th≠Íng kh´ng c„ c∏c d˜li÷u c«n thi’t Æ” x©y d˘ng c∏c chÿ sË d˘a tr™n s˘ ki÷nho∆c nhi“u khi ta c∂m th†y c∏c d˜ li÷u sΩn c„ kh´ng ÆÒÆÈ tin cÀy. M∆t kh∏c, c∏c d˜ li÷u Æ≠Óc sˆ dÙng Æ” x©yd˘ng c∏c chÿ sË th≠Íng chÿ ph∂n ∏nh th˘c t’ ph∏p Æfinhch¯ kh´ng ph∂i th˘c t’ th˘c- th˘c t’ th˘c th≠Íng mangt›nh phi ch›nh th¯c ho∆c ng«m song c„ t›nh quy’t Æfinhcao h¨n lµ th˘c t’ ph∏p Æfinh ÆËi vÌi ch†t l≠Óng qu∂n l˝c´ng th˘c t’ cÒa mÈt n≠Ìc.

V› dÙ nh≠, vi÷c mÈt n≠Ìc c„ luÀt chËng tham nhÚng kh´ngnh†t thi’t b∂o Æ∂m n≠Ìc Æ„ c„ m¯c ÆÈ tham nhÚng th˘ct’ th†p h¨n mÈt n≠Ìc kh´ng c„ khung ph∏p l˝ t≠¨ng t˘.CÚng nh≠ vi÷c mÈt n≠Ìc thµnh lÀp mÈt c¨ quan chuy™nphÙ tr∏ch Æi“u tra truy tË tham nhÚng kh´ng nh†t thi’t lµbi”u hi÷n cÒa th∏i ÆÈ nghi™m tÛc trong vi÷c Ɔu tranhchËng tham nhÚng tr™n th˘c t’. T≠¨ng t˘ nh≠ vÀy, sËl≠Óng lÌn c∏c vÙ tham nhÚng bfi xät xˆ cÒa mÈt n≠Ìc c„th” Æ≠Óc xem lµ mÈt d†u hi÷u cho th†y n≠Ìc Æ„ c„ m¯cÆÈ tham nhÚng cao h¨n-ho∆c th†p h¨n- so vÌi mÈt n≠Ìckh∏c c„ sË vÙ xät xˆ th†p h¨n. CuËi cÔng, ch†m Æi”m tËtnh†t v“ qu∂n l˝ c´ng cho c∏c n≠Ìc c„ qui Æfinh ƨn gi∂nh„a vi÷c sa th∂i, nh≠ tr≠Íng hÓp cÒa Ng©n hµng th’ giÌitrong s™ ri chÿ sË Doing Business, chæc chæn mang t›nhchÒ quan Î mÈt m¯c ÆÈ cao v“ ph›a nh˜ng ng≠Íi x©yd˘ng chÿ sË d˘a tr™n s˘ ki÷n.

85C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

M¯c sËng Î Ukraina Æ∑ kh´ng ngıng sÙt gi∂m trong thÀpk˚ 90 vµ nguy™n nh©n ch›nh cÒa t◊nh trπng nµy lµ do y’ukäm trong qu∂n l c∏c hoπt ÆÈng c´ng: ph∏p luÀt kh´ngth˘c s˘ c„ vfi tr› th≠Óng t´n, b∂o v÷ quy“n sÎ h˜u ch≠a th·aÆ∏ng, nπn tham nhÚng hoµnh hµnh, ra quy’t Æfinh nhªmphÙc vÙ lÓi ›ch c∏ nh©n. Nga vµ Ukraina kh´ng ph∂i lµnh˜ng quËc gia duy nh†t ph∂i Æ≠¨ng Æ«u vÌi nh˜ng v†nÆ“ nghi™m tr‰ng trong qu∂n l c∏c hoπt ÆÈng c´ng (mµ c∏cch›nh phÒ mÌi cÒa hai n≠Ìc nµy c„ lœ sœ ph∂i cË gæng gi∂iquy’t). Kinh nghi÷m cÒa nhi“u n≠Ìc cho th†y qu∂n l c∏choπt ÆÈng c´ng y’u käm lu´n song hµnh vÌi t◊nh trπng ph∏ttri”n kinh t’ chÀm chπp trong khi c∂i thi÷n Æ≠Óc c´ng t∏cqu∂n l c∏c hoπt ÆÈng c´ng sœ khuy’n kh›ch ph∏t tri”n.T◊nh h◊nh cÚng t≠¨ng t˘ nhu vÀy Î c†p Æfia ph≠¨ng.

Tπi Ac-hen-ti-na, ng≠Íi ta Æ∑ ghi nhÀn Æ≠Óc t◊nh trπngtham nhÚng phÊ bi’n trong l‹nh v˘c Ɔu th«u vµ ph©n bÊng©n s∏ch tπi tÿnh Corrientes. Ng≠Óc lπi, tπi Buenos Aires,mÈt ch≠¨ng tr◊nh vÌi s˘ tham gia t›ch c˘c cÒa ng≠Íi d©nnhªm t®ng c≠Íng t›nh minh bπch cÒa c∏c hoπt ÆÈng Ɔuth«u Æang Æem lπi nh˜ng k’t qu∂ Æ∏ng nghi nhÀn. Vµ ÎCampo Elias, Venezuela, nh˜ng cuÈc c∂i c∏ch quy m´lÌn c†p thµnh phË Æ∑ lµm gi∂m mÈt nˆa t◊nh trπng thamnhÚng vµ n©ng cao Æ≠Óc hi÷u l˘c cÒa c´ng t∏c qu∂n l˝.Nh˜ng v› dÙ tr™n cho th†y trong khi nh˜ng y’u käm trongc´ng t∏c qu∂n l˝ c∏c hoπt ÆÈng c´ng th≠Íng t∏c ÆÈng tr™nquy m´ lÌn vµ g©y hÀu qu∂ nghi™m tr‰ng th◊ mÈt n“nqu∂n l˝ c´ng tËt sœ mang lπi nh˜ng lÓi ›ch Æ∏ng k”. Tınh˜ng v› dÙ nµy, ng≠Íi ta cfln c„ th” rÛt ra hai bµi h‰ckh∏c, Æ„ lµ c«n ph∂i:• chuy”n tı giai Æoπn giai thoπi sang mÈt c∏ch ti’p cÀn

h÷ thËng Æ” Æ∏nh gi∏ vi÷c qu∂n l˝ c∏c hoπt ÆÈng c´ng,c∏c y’u tË c„ t›nh quy’t Æfinh vµ nh˜ng h÷ qu∂ cÒahoπt ÆÈng nµy ÆËi vÌi s˘ ph∏t tri”n kinh t’ x∑ hÈi;

• sˆ dÙng nh˜ng d˜ li÷u sΩn c„ vµ ph©n t›ch chÛng mÈtc∏ch nghi™m ng∆t nhªm ban hµnh c∏c cuÈc c∂i c∏chth” ch’ phÙc v٠Ɔu tranh chËng tham nhÚng vµ c∂ithi÷n c´ng t∏c qu∂n l˝ c∏c hoπt ÆÈng c´ng.

ß∏nh gi∏ hoπt ÆÈng qu∂n l˝ c´ngQu∂n l c´ng lµ c∏c truy“n thËng vµ c∏c th” ch’ Æ” quaÆ„ th˘c hi÷n quy“n l c nhµ n≠Ìc tπi mÈt quËc gia. Qu∂n l

c´ng bao gÂm 1) qu∏ tr◊nh c∏c nhµ c«m quy“n Æ≠Óc l ach‰n, l∑nh tr∏ch nhi÷m, chfiu s˘ gi∏m s∏t vµ bfi thay th’; 2)n®ng l c cÒa c∏c nhµ c«m quy“n trong vi÷c qu∂n l hi÷uqu∂ c∏c nguÂn l c ÆÂng thÍi x©y d˘ng vµ thi hµnh c∏c ch›nhs∏ch vµ quy Æfinh lµnh mπnh; vµ 3) th¯c cÒa c´ng d©n vµcÒa Nhµ n≠Ìc trong vi÷c t´n tr‰ng c∏c th” th’ Æi“u chÿnhquan h÷ t≠¨ng t∏c v“ kinh t’ vµ x∑ hÈi gi a h‰. C„ nhi“uchÿ sË quËc t’ c„ th” giÛp lµm s∏ng t· c∏c kh›a cπnh kh∏cnhau cÒa qu∂n l c´ng. Trong khu´n khÊ cÒa c´ng tr◊nhnµy, chÛng t i Æ∑ x∏c Æfinh Æ≠Óc vµi tr®m chÿ sË nh≠ vÀy.(Xem Kaufmann, Kraay vµ Zoido-Lobat„n, 1999 a vµ b).C∏c chÿ sË nµy chÒ y’u ph∂n ∏nh nh˜ng bi’n ÆÊi Æfinh t›nhvµ do hµng loπt c∏c tÊ ch¯c Æ≠a ra (c∏c c¨ quan Æ∏nh gi∏rÒi ro cÒa t≠ nh©n, c∏c tÊ ch¯c Æa ph≠¨ng, c∏c nh„mnghi™n c¯u vµ c∏c tÊ ch¯c phi ch›nh phÒ kh∏c). C∏c tÊ ch¯cnµy Æπi di÷n cho c∏c quan Æi”m tı nhi“u g„c ÆÈ kh∏c nhau(cÒa giÌi chuy™n gia, doanh nghi÷p hay ng≠Íi d©n) vµ Æaph≠¨ng di÷n (s˘ Ên Æfinh ch›nh trfi vµ m i tr≠Íng kinh doanh,hi÷u qu∂ cÒa l‹nh v˘c c´ng, hÀu qu∂ cÒa t◊nh trπng thamnhÚng v.v...). Loπi d˜ li÷u Æfinh t›nh nµy h˜u ›ch cho vi÷cÆ∏nh gi∏ c´ng t∏c qu∂n l c∏c hoπt ÆÈng c´ng. ßËi vÌi mÈtsË m∆t, chºng hπn nh≠ tham nhÚng, th´ng th≠Íng chÿ sΩnc„ nh˜ng d˜ li÷u chÒ quan m∆c dÔ nhi“u h◊nh th¯c Æi“u tramÌi bæt Æ«u cung c†p nh˜ng chÿ sË Æfinh l≠Óng tËt h¨n v“c´ng t∏c qu∂n l c´ng. Ngoµi ra, c∏ch nh◊n nhÀn cÒa nhi“ung≠Íi v“ ch†t l≠Óng cÒa c´ng t∏c qu∂n l c´ng ( tham sËÆ≠Óc xem xät trong c∏c bi’n ÆÊi Æfinh t›nh) ›t ra cÚng quantr‰ng kh´ng käm g◊ so vÌi c∏c c∏c d˜ li÷u kh∏ch quan (rÛtra tı c∏c thËng k™ ch›nh th¯c) vµ th≠Íng ph∂n ∏nh ch›nhx∏c h¨n c∏c k’t qu∂ th˘c. V› dÙ, tπi h«u h’t c∏c quËc gia,quy“n sÎ h˜u lu´n Æ≠Óc ph∏p luÀt b∂o Æ∂m. Tuy nhi™n,vi÷c Æ∂m b∂o t n tr‰ng ph∏p luÀt v“ quy“n sÎ h˜u lπi kh´nggiËng nhau trong c∂ h÷ thËng tfla ∏n. N’u c∏c doanhnghi÷p Æ∏nh gi∏ rªng c∏c tfla ∏n kh´ng Æ∂m b∂o Æ≠Óc vi÷ct´n tr‰ng c∏c quy“n nµy, h‰ sœ t◊m ki’m nh˜ng c´ng cÙkh∏c, dÔ kh´ng hi÷u qu∂ bªng Æ” Æ∂m b∂o vi÷c th˘c hi÷nhÓp ÆÂng cÒa m◊nh.

Lµm r‚ v†n Æ“Vi÷c c„ qu∏ nh“u c∏c d˜ li™u chÒ quan nh≠ vÀy Æ≠¨ngnhi™n g©y ra s˘ hoµi nghi. Li÷u c∏c d˜ li÷u nµy c„ ch¯aÆ˘ng th´ng tin? C∏c nhµ ph©n t›ch ch¯ng kh„an cÒa PhËWall c„ th” bi’t g◊ nhi“u v“ nπn tham nhÚng tπi Mondovaho∆c tπi Niger? C∏c d˜ li÷u nµy c„ mËi li™n h÷ vÌi nhau

Tµi li÷u cÒa Daniel Kaufmann, Aart Kraay et Pablo Zoido - Lobat„n,Qu∂n l˝ c∏c hoπt ÆÈng c´ng: Tı Æ∏nh gi∏ Æ’n hµnh ÆÈng, Tµi ch›nh vµ ph∏t tri”n, 06-2000

Nh◊n chung, c∏c nhµ ch¯c tr∏ch th≠Íng hay d˘a tr™n c∏c s˘ vi÷c mang t›nh giai thoπi th≠Íng d‘ Æ∏nh lıa vµ kh´ng Æ«yÆÒ Æ” Æ∏nh gi∏ ch†t l≠Óng hoπt ÆÈng qu∂n l c´ng. VÀy Æ©u lµ c∏ch tËt nh†t Æ” c∏c ch›nh phÒ vµ x∑ hÈi d©n s˘ c„ th”thÛc Æ»y mÈt s˘ thay ÆÊi v“ th” ch’ trong khi ban hµnh vµ ∏p dÙng mÈt ph≠¨ng ph∏p c„ h÷ thËng phÙc vÙ c´ng t∏c Æ∏nhgi∏ vi÷c qu∂n l c∏c hoπt ÆÈng c´ng cÔng vÌi c∏c y’u tË mang t›nh quy’t Æfinh vµ h÷ qu∂ cÒa hoπt ÆÈng nµy?

86 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

Nh˜ng v†n Æ“ nµy cho th†y t›nh ÆÛng Ææn trong vi÷c l˘ach‰n chi’n l≠Óc d˘a tr™n kinh nghi÷m cÒa chÛng t´i.ChÛng t´i xu†t ph∏t tı gi∂ thuy’t cho rªng c∏c d˜ li÷u sΩnc„ cung c†p th´ng tin v“ mÈt sË ›t kh›a cπnh cÒa qu∂n l˝c∏c hoπt ÆÈng c´ng mµ chÛng t´i c„ th” giÌi hπn Î 6 kh›acπnh sau: s¯c ∂nh h≠Îng vµ vi÷c huy ÆÈng tr∏ch nhi÷m,s˘ Ên Æfinh ch›nh trfi vµ bπo l˘c, hi÷u qu∂ hoπt ÆÈng cÒac∏c c¨ quan c´ng quy“n, s¯c n∆ng cÒa c∏c quy Æfinh,quy“n l˘c cÒa ph∏p luÀt vµ Ɔu tranh chËng tham nhÚng.Tr™n c¨ sÎ Æ„, chÛng t´i Æ∆t ra nh˜ng t◊nh th’ sau: th¯nh†t, trong tıng loπi d˜ li÷u, c∏c d˜ li÷u c„ quan h÷ vÌinhau theo h≠Ìng mÁi chÿ sË cung c†p c∏c th´ng tin h˜u›ch v“ kh∏i ni÷m qu∂n l˝ c´ng gæn li“n vÌi chÿ sË Æ„ (thÀts˘ lµ nh˜ng th´ng tin nµy chÿ lµ nh˜ng t›n hi÷u kh´nghoµn h∂o). Th¯ hai, c∏c d˜ li÷u nµy mang t›nh ch†t th´ngtin. Trong tr≠Íng hÓp ng≠Óc lπi, c„ lœ chÛng t´i cÚngkh´ng nhÀn th†y s˘ trÔng khÌp gi˜a hai nguÂn th´ng tin

li™n quan Æ’n ch†t l≠Óng qu∂n l˝ c´ng. Hi÷n t≠Óng nµyÆ∆c bi÷t r‚ rµng khi c„ s˘ trÔng hÓp gi˜a c∏c c©u tr∂ lÍicÒa c∏c nhµ ph©n t›ch cÒa mÈt c¨ quan ch†m Æi”m vµc∏c c©u tr∂ lÍi cÒa doanh nghi÷p ho∆c cÒa ng≠Íi d©n tπichÁ. Trong khi c∏c nhµ ph©n t›ch quËc t’ th≠Íng c„ c∏inh◊n tÊng th” th◊ c∏c doanh nghi÷p vµ c∏ nh©n nh◊n nhÀntri”n v‰ng mang t›nh cÙc bÈ vµ nh◊n chung th◊ quan Æi”mcÒa h‰ lµ t≠¨ng ÆÂng. D‹ nhi™n, mÈt sË nguÂn d˜ li÷uÆ≠a ra c∏c t›n hi÷u c„ kh∂ n®ng khai th∏c Æ≠Óc nhi“u h¨nnh˜ng d˜ li÷u kh∏c v“ ch†t l≠Óng cÒa qu∂n l˝ c´ng,nh≠ng t†t c∂ c∏c d˜ li÷u Æ“u ›t nhi“u mang t›nh ch†tth´ng tin. Th¯ ba, m∆c dÔ c∏c ƨn vfi Æ” Æ∏nh gi∏ hoπtÆÈng qu∂n l˝ c∏c hoπt ÆÈng c´ng cÚng thay ÆÊi theo c∏cnguÂn d˜ li÷u, song c∏c k¸ thuÀt thËng k™ sΩn c„ chophäp chÛng t´i gæn k’t mÁi mÈt nguÂn d˜ li÷u vÌi mÈttÀp hÓp chung c∏c ƨn vfi Æ∏nh gi∏ th´ng qua vi÷c Æ∂mb∂o c„ th” so s∏nh Æ≠Óc c∏c ƨn vfi Æ∏nh gi∏ kh∏c nhau.

kh´ng: v› dÙ nh≠ quan Æi”m cÒa giÌi doanh nghi÷p v“nh˜ng s¯c äp ch›nh trfi ÆËi vÌi c∏c c´ng ch¯c vµ quanÆi”m cÒa h‰ v“ thÍi gian chÍ ÆÓi th´ng quan c„ ph∂n ∏nhhi÷u qu∂ hoπt ÆÈng cÒa c∏c c¨ quan c´ng quy“n n„ichung kh´ng hay Æ„ chÿ lµ hai tham sË chºng c„ li™n quan

g◊ vÌi nhau? Li÷u c„ th” so s∏nh Æi”m 3/ 4 tπi c∏c n“nkinh t’ Æang chuy”n ÆÊi vÌi Æi”m 7/ 10 tπi c∏c n≠Ìc ch©uÉ hay kh´ng? N„i mÈt c∏ch rÈng h¨n, li÷u nh˜ng sË li÷unµy c„ h˜u ›ch cho vi÷c ph©n t›ch kinh t’ l≠Óng vµ vi÷cx∏c Æfinh hoπt ÆÈng c«n ti’n hµnh hay kh´ng?

Bi”u ÆÂ 1

NguÂn : Kaufmann, Kraay et Zoido-Lobat„n (1999 a vµ b)

Ghi chÛ : Bi”u Æ nµy th” hi÷n nh˜ng Æ∏nh gi∏ v“ kh∂ n®ng ki”m so∏t nπn tham nhÚng ∏p dÙng cho 155 n≠Ìc trongn®m 1997-1998. MÈt sË n≠Ìc Æ≠Óc n™u ra Æ” minh h‰a. C∏c nät vπch thºng Ưng chÿ bi™n ÆÈ c˘c Æπi c„ x∏c su†t cÒac∏c chÿ sË cho tıng quËc gia, c∏c Æi”m nªm ngang t≠¨ng ng vÌi gi∏ trfi c„ x∏c su†t cao nh†t. M¯c ÆÈ bi™n ÆÈ c˘c Æπigiao ÆÈng theo sË l≠Óng th´ng tin sΩn c„ ÆËi vÌi tıng n≠Ìc vµ m¯c ÆÈ trÔng hÓp cÒa nh˜ng Æ∏nh gi∏ v“ t◊nh h◊nh thamnhÚng tı c∏c nguÂn th´ng tin kh∏c nhau. C∏c n≠Ìc mµu Æ· ( xanh l∏ c©y) lµ nh˜ng n≠Ìc c„ chÿ sË c„ ˝ ngh‹a thËngk™ trong nh„m 1/ 3 c∏c n≠Ìc c„ m¯c ÆÈ ki”m so∏t tham nhÚng th†p (cao) tr™n tÊng sË c∏c n≠Ìc. C∏c n≠Ìc kh∏c Æ≠Óchi”n thfi mµu vµng. Vfi tr› t≠¨ng ÆËi cÒa c∏c n≠Ìc tu©n theo nh˜ng giÌi hπn sai l÷nh c„ ˝ ngh‹a vµ ph∂n ∏nh c∏ch th¯cmµ c∏c c¨ quan nhµ n≠Ìc vµ t≠ nh©n kh∏c nhau nh◊n nhÀn v“ v†n Æ“ ki”m so∏t tham nhÚng. C∏c vfi tr› nµy kh´ngph∂n ∏nh b†t c¯ quan Æi”m ch›nh th¯c nµo cÒa Ng©n hµng Th’ giÌi vµ cÒa Qu¸ ti“n t÷ quËc t’

87C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

ChÛng t´i sˆ dÙng m´ h◊nh c∏c thµnh ph«n kh´ng Æ≠Ócquan s∏t Æ” rÛt ra Æi”m thËng nh†t v“ thËng k™ li™n quanÆ’n c∏ch nh◊n nhÀn v“ qu∂n l˝ c´ng tπi mÁi n≠Ìc tı mÈtvµi chÿ sË Æ≠Óc ∏p dÙng cho tıng kh›a cπnh trong sË 6kh›a cπnh lÌn cÒa qu∂n l˝ c∏c hoπt ÆÈng c´ng Æ≠Óc n™uÎ tr™n. C∏c chÿ sË chung Æ≠Óc rÛt ra tı Æ©y sœ tÊng hÓpmÈt c∏ch hi÷u qu∂ nh˜ng d˜ li÷u sΩn c„ vµ th˘c s˘ baoqu∏t t†t c∂ c∏c n≠Ìc tr™n th’ giÌi. V◊ c∏c chÿ sË tÊng hÓpv“ qu∂n l˝ c∏c hoπt ÆÈng c´ng Æ≠Óc rÛt ra tı nhi“u nguÂnkh∏c nhau n™n chÛng c„ t›nh ch›nh x∏c cao h¨n b†t k˙chÿ sË ri™ng lŒ nµo kh∏c. Ngoµi ra chÛng t´i cÚng c„ th”Æo l≠Íng m¯c ÆÈ ch›nh x∏c nµy. Bi”u Æ 1 Æ≠a ra nh˜ngd˜ li÷u li™n quan Æ’n chÿ sË chung v“ Ɔu tranh chËngtham nhÚng. C∏c n≠Ìc Æ≠Óc th” hi÷n tr™n trÙc hoµnh,Æ≠Óc x’p hπng theo Æi”m sË cÒa h‰ so vÌi chÿ sË tÊnghÓp. TrÙc tung th” hi÷n bi™n ÆÈ c˘c Æπi cÒa gi∏ trfi thËngk™ c„ x∏c su†t Æ≠Óc bi”u di‘n cho tıng n≠Ìc bªng mÈtvπch d‰c, Æi”m nªm ngang chÿ Æ∏nh gi∏ c„ x∏c su†t caonh†t v“ Ɔu tranh chËng tham nhÚng tπi quËc gia Æ≠Ócxem xät. Ta cÚng quan s∏t th†y c„ s˘ kh∏c bi÷t lÌn gi˜ac∏c n≠Ìc. Nh≠ng Æi“u quan tr‰ng h¨n c∂ lµ bi™n ÆÈ c˘cÆπi cÒa c∏c gi∏ trfi c„ x∏c su†t cÚng r†t rÈng. ßi“u nµykhi’n ng≠Íi ta ngh‹ rªng ngay c∂ nh˜ng chÿ sË tÊng hÓpÆ≠Óc x©y d˘ng r†t c»n thÀn cÚng t≠¨ng ÆËi thi’u ch›nhx∏c bÎi lœ c∏c bi™n ÆÈ c˘c Æπi v“ gi∏ trfi x∏c su†t trongqu∂n l˝ c´ng ÆËi vÌi nhi“u n≠Ìc cÚng bfi trÔng l∆p. Nh≠vÀy sœ lµ v´ ›ch khi Æ≠a ra nhÀn xät rªng c∏c chÿ sË ri™ngbi÷t cfln thi’u ch›nh x∏c h¨n! C∏c giÌi hπn sai s„t c¨ b∂nchÿ ra rªng vi÷c tÊ ch¯c mÈt cuÈc thi gi˜a c∏c n≠Ìc Æ”Æ≠Óc x’p hπng ch›nh x∏c theo c∏c chÿ sË kh∏c nhau Æ∏nhgi∏ hoπt ÆÈng qu∂n l˝ c´ng lµ kh´ng c„ ngh‹a lÌn. ßi“uthi’t th˘c h¨n lµ x’p loπi c∏c chÿ sË nµy vµo ba nh„m lÌn,theo ph≠¨ng ph∏p ÆÃn t›n hi÷u 3 mµu mµ chÛng t´icÚng Æ∑ minh h‰a tπi bi”u Æ 1: c∏c n≠Ìc Æang tr∂i quakhÒng ho∂ng trong qu∂n l˝ c∏c hoπt ÆÈng c´ng (mµuÆ·), c∏c n≠Ìc c„ nguy c¨ ( mµu da cam) vµ c∏c n≠Ìckh´ng c„ nguy c¨ (mµu xanh). C∏ch ti’p cÀn nµy chophäp x∏c Æfinh nh˜ng Æi”m y’u käm Æ∆c bi÷t cÒa quËc

gia Æ≠Óc nghi™n c¯u vµ nhu c«u c∂i c∏ch mµ kh´ng c«nph∂i ti’n hµnh tranh luÀn v´ bÊ v“ Æi”m sË ch›nh x∏c cu∂quËc gia nµy hay quËc gia kh∏c.

C∏c v†n Æ“ v“ qu∂n l˝ c´ngT›nh thi’u ch›nh x∏c cÒa nh˜ng chÿ sË tÊng hÓp nµy ph∂ich®ng ∏m chÿ rªng chÛng chÿ c„ gi∏ trfi hπn ch’? Tuy÷t ÆËikh´ng. DÔ thi’u ch›nh x∏c, c∏c chÿ sË nµy cÚng cho phäpx∏c Æfinh nh„m c∏c n≠Ìc Æang c„ nh˜ng v†n Æ“ lÌn v“ qu∂nl c´ng. Ngoµi ra, chÛng cfln c„ th” dÔng Æ” Æ∏nh gi∏ mÈtc∏ch h÷ thËng c∏c lÓi ›ch cÒa vi÷c qu∂n l tËt c∏c hoπt ÆÈngc´ng tπi nhi“u n≠Ìc. ChÛng t i kh´ng l†y lµm ngπc nhi™nv“ mËi quan h÷ mÀt thi’t gi a qu∂n l c´ng tËt vÌi vi÷c c∏cquËc gia Æπt Æ≠Óc nh˜ng mÙc ti™u ph∏t tri”n cÒa m◊nh. Tuynhi™n, chÛng t i c„ th” Æi xa h¨n nhÀn xät ƨn thu«n nµyv◊ Æi“u Æ„ rËt cuÈc c„ lœ cÚng chÿ ph∂n ∏nh mÈt Æi“u: c∏cn≠Ìc giµu c„ th” t˘ cho m◊nh lµ c„ n“n qu∂n l c´ng tËtnh≠ nh˜ng g◊ mµ mÈt vµi t∏c gi∂ cÒa n“n qu∂n l c´ng y’ukäm nh†t th’ giÌi v…n th≠Íng n„i. Ph©n t›ch cÒa chÛng t icho th†y rªng vi÷c c∂i thi÷n n“n qu∂n l c´ng c„ t∏c ÆÈngquan tr‰ng Æ’n qu∏ tr◊nh ph∏t tri”n. ߨn cˆ nh≠ vi÷c khºngÆfinh vfi tr› th≠Óng t´n cÒa ph∏p luÀt. ChÛng t i nhÀn th†yrªng vi÷c chuy”n tı tr◊nh ÆÈ qu∂n l th†p tπi Nga sang tr◊nhÆÈ trung b◊nhtπi CÈng hfla Säc, hay lµ vi÷c Æ»y lÔi nπntham nhÚng tı m¯c ÆÈ r†t cao tπi Indonexia sang m¯c ÆÈth†p h¨n tπi Hµn QuËc cho k’t qu∂ lµ thu nhÀp b◊nh qu©nÆ«u ng≠Íi t®ng tı 100-300%, tÿ l÷ tˆ vong Î trŒ s¨ sinh gi∂mÆ∏ng k” vµ tÿ l÷ phÊ cÀp gi∏o dÙc t®ng tı 15-25%. Hai v› dÙv“ mËi quan h÷ nµy Æ≠Óc th” hi÷n Î bi”u Æ 2. Bi”u Æ choth†y nh˜ng t∏c ÆÈng c„ lÓi cÒa s˘ tham gia t›ch c˘c h¨ncÒa ng≠Íi d©n ÆËi vÌi tÿ l÷ tˆ vong Î trŒ nh· tπi 173 n≠ÌccÚng nh≠ cÒa vi÷c khºng Æfinh quy“n l c cÒa ph∏p luÀt ÆËivÌi thu nhÀp b◊nh qu©n Æ«u ng≠Íi tπi 166 n≠Ìc theo nh˜ngsË li÷u Æ≠Óc b∏o c∏o cuËi nh˜ng n®m 90. MËi quan h÷nguy™n nh©n-k’t qu∂ quan tr‰ng nµy d…n Æ’n k’t luÀn lµc∏c ch›nh s∏ch ph∏t tri”n vµ x„a Æ„i gi∂m nghÃo c«n dµnhvfi tr› ≠u ti™n cao cho nÈi dung hi÷u qu∂ qu∂n l c´ng.

Bi”u ÆÂ 2

NguÂn : Kaufmann, Kraay et Zoido-Lobat„n (1999 a vµ b)

88 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

Ch»n Æo∏n s©uC∏c chÿ sË tÊng hÓp v“ qu∂n l˝ c´ng d˘a tr™n c∏c nguÂnd˜ li÷u sΩn c„ hi÷n Æang thu hÛt Æ≠Óc s˘ quan t©m v“ c∏cv†n Æ“ qu∂n l˝ c´ng. C∏c chÿ sË nµy cÚng c„ vai trfl kh´ngth” thi’u trong c∏c nghi™n c¯u quËc t’ v“ nguÂn gËc vµh÷ qu∂ cÒa hoπt ÆÈng qu∂n l˝ c´ng. Ng≠Óc lπi, c∏c chÿ sËnµy lπi lµ mÈt c´ng cÙ t≠¨ng ÆËi käm hi÷u qu∂ trong vi÷cl†y ˝ ki’n g„p ˝ cho ch›nh s∏ch. Do Æ„, Æ” c∂i thi÷n t◊nhh◊nh, chÛng t´i c«n c„ nh˜ng d˜ li÷u vµ nh˜ng c´ng cÙtËt h¨n. C∏c chÿ sË v“ qu∂n l˝ c´ng Æ≠Óc sˆ dÙng cho vi÷cso s∏nh gi˜a c∏c n≠Ìc c„ th” Æ≠Óc c∂i thi÷n tËt h¨n nhi“u.CuÈc Æi“u tra quËc t’ v“ m´i tr≠Íng kinh doanh (WorldBusiness Environment Survey) Æ≠Óc th˘c hi÷n ÆËi vÌikho∂ng 10.000 doanh nghi÷p tπi 90 quËc gia lµ mÈt nÁl˘c theo h≠Ìng nµy. CuÈc Æi“u tra nµy bao gÂm c∏c c©uh·i chi ti’t v“ c∏c kh›a cπnh kh∏c nhau cÒa hoπt ÆÈngqu∂n l˝ c´ng vµ y™u c«u Æ≠a ra c∏c c©u tr∂ lÍi Æfinh l≠Óngv“ nh˜ng chÒ th” th≠Íng d…n Æ’n c∏c bi’n ÆÊi v“ ch†t.V› dÙ, thay v◊ bªng lflng vÌi nh˜ng quan Æi”m mÀp mÍ v“v†n Æ“ tham nhÚng, b∂ng h·i sœ thu thÀp c∏c th´ng tinv“ ph«n thu nhÀp tı nhÀn hËi lÈ tr™n tÊng thu nhÀp vµ tÿl÷ ph«n tr®m c∏c kho∂n chi ti™u b› mÀt trong hoπt ÆÈngƆu th«u nhµ n≠Ìc. CuÈc Æi“u tra nµy Æ≠Óc ti’n hµnh vÌis˘ tham gia cÒa Ng©n hµng t∏i thi’t vµ ph∏t tri”n ch©u ¢uvµ Æ∑ th˘c s˘ hoµn t†t ÆËi vÌi c∏c n“n kinh t’ Æangchuy”n ÆÊi. Qua vi÷c xem xät c∂ c∏c h◊nh th¯c thamnhÚng lÌn, v› dÙ nh≠ thao tÛng Nhµ n≠Ìc th´ng qua vi÷cmua chuÈc c∏c luÀt ho∆c ph∏p l÷nh vµ Æ≠a hËi lÈ Æ” Æ≠ÓctrÛng th«u, ph≠¨ng th¯c Æi“u tra nµy cfln Æ≠a ra nh˜ngth´ng tin v“ s˘ d›nh l›u cÒa c∏c doanh nghi÷p- k” c∂ c∏cdoanh nghi÷p nhÀn Æ«u t≠ tr˘c ti’p n≠Ìc ngoµi- trong c∏cvÙ tham nhÚng lÌn. ßi“u Æ„ cho th†y c«n ph∂i xem xätc∂ nguy™n nh©n thÛc Æ»y c∏c doanh nghi÷p ∏p dÙng c∏cchi’n l≠Óc tÂi bπi vµ kh∂ n®ng Nhµ n≠Ìc bfi thao tÛng trongqu∏ tr◊nh x©y d˘ng c∏c chi’n l≠Óc chËng tham nhÚng.Nh≠ng ngay c∂ c∏c d˜ li÷u quËc t’ ch›nh x∏c nh†t cÚngkh´ng th” lµm Æ≠Óc g◊ nhi“u h¨n th’. C∏c n≠Ìc Æ∑ Æ≠ara Æ≠Óc c∏c ch≠¨ng tr◊nh n©ng cao hi÷u qu∂ qu∂n l˝ c∏choπt ÆÈng c´ng vµ Ɔu tranh chËng tham nhÚng cÒam◊nh c«n ph∂i ph©n t›ch c∏c th∏ch th¯c Æ∆t ra cho h‰ v“th” ch’. C∏c c´ng cÙ chu»n Æo∏n s©u, v› dÙ nh≠ nh˜ngc´ng cÙ do Vi÷n Ng©n hµng Th’ giÌi phËi hÓp vÌi c∏cchuy™n gia kh∏c thi’t k’, c„ th” giÛp c∏c n≠Ìc h◊nh thµnhth™m c∏c th´ng tin mÌi, ph∏t tri”n n®ng l˘c Î c†p Æfiaph≠¨ng, x©y d˘ng c∏c ch›nh s∏ch vµ chi’n l≠Óc vµ hÁ trÓ

vi÷c h◊nh thµnh mÈt li™n minh c„ lÓi cho vi÷c c∂i thi÷n c´ngt∏c qu∂n l˝ c´ng. Tr≠Ìc h’t, c∏c c´ng cÙ chu»n Æo∏n nµyph∂i Æ≠Óc th˘c hi÷n th´ng qua c∏c cuÈc Æi“u tra tr™n quym´ quËc gia do c∏c tÊ ch¯c phi ch›nh phÒ cÒa Æfia ph≠¨ngti’n hµnh b™n cπnh hµng ngh◊n hÈ gia Æ◊nh, doanh nghi÷pvµ c´ng ch¯c nhªm tÀp hÓp c∏c th´ng tin v“ nh˜ng y’ukäm cË h˜u cÒa c∏c th” ch’ nhµ n≠Ìc. C∏c c©u tr∂ lÍi thuthÀp Æ≠Óc tı ba nh„m ÆËi t≠Óng nµy sœ Æ≠Óc Æem ra sos∏nh nhªm b∂o Æ∂m t›nh gæn k’t g˜a chÛng vµ Æ≠Óc tÀphÓp lπi thµnh nh„m nhªm tπo thuÀn lÓi cho c´ng t∏c ph©nt›ch s©u vµ x∏c Æfinh c∏c hoπt ÆÈng ≠u ti™n c«n tri”n khai.(Xem Vi÷n Ng©n hµng th’ giÌi vµ ch©u ¢u and CentralAsia Public Sector Group, n®m 1999, Æ” c„ th™m chi ti’tv“ vi÷c ∏p dÙng mÈt h÷ thËng cÚng Æ≠Óc s˘ hÁ trÓ tı c∏cnhµ tµi trÓ song ph≠¨ng vµ c∏c tÊ ch¯c phi ch›nh phÒ nh≠Transparency International vµ Carter Center.) Nh≠ vÀy,c∏c cuÈc Æi“u tra chu»n Æo∏n Æ≠Óc th˘c hi÷n tπi Albanie,Bolivia, Ecuador, Gäorgie, Lat via vµ Paraguay Æ∑ chophäp x∏c Æfinh c∏c cuÈc c∂i c∏ch c«n Æ≠Óc ≠u ti™n, Æ∆tbi÷t lµ trong c∏c l‹nh v˘c t≠ ph∏p, h∂i quan, c´ng an vµc∏c c¨ quan hµnh ch›nh c†p Æfia ph≠¨ng. C∏c cuÈc ch»nÆo∏n nh≠ vÀy cÚng Æ≠a ra Æ≠Óc nh˜ng th´ng tin mangt›nh kinh nghi÷m v“ mËi quan h÷ gi˜a qu∂n l˝ c´ng vµ t◊nhtrπng nghÃo Æ„i.

Nh˜ng cuÈc Æi“u tra Æ≠Óc th˘c hi÷n ÆËi vÌi c∏c c´ngch¯c cho hi÷u qu∂ Æ∆c bi÷t thi’t th˘c. C∏c c©u tr∂ lÍithºng thæn vµ Æ≠Óc gi†u t™n cÒa c∏c c´ng ch¯c tr≠Ìcnh˜ng c©u h·i h’t s¯c cÙ th” c„ li™n h÷ vÌi c´ng t∏c qu∂nl˝ c∏c hoπt ÆÈng c´ng tπi c¨ quan, tÊ ch¯c mµ h‰ lµmvi÷c c„ s¯c n∆ng th˘c s˘ khi ph∂i thuy’t phÙc c∏c c†pl∑nh Æπo Æ≠¨ng ch¯c ti’n hµnh c∏c cuÈc c∂i c∏ch kh„kh®n.C∏c cuÈc Æi“u tra nµy Æ∑ lµm s∏ng t· nh˜ng v†nÆ“ kinh t’ ch›nh trfi vµ nh˜ng nguy™n nh©n mang t›nh ch†tth” ch’ cÒa nh˜ng th†t bπi v“ m∆t qu∂n l˝ c´ng. ßi“unµy giÛp x∏c Æfinh Æ≠Óc c∏c cuÈc c∂i c∏ch cÙ th” c«nÆ≠Óc ti’n hµnh trong khu v˘c nhµ n≠Ìc. V› dÙ, nh˜ngcuÈc Æi“u tra Æ≠Óc ti’n hµnh mÌi Æ©y tπi Cam pu chia,Ecuador vµ Paraguay Æ∑ giÛp x∏c Æfinh nh˜ng bi’n sËquan tr‰ng c„ mËi quan h÷ mÀt thi’t vÌi t◊nh trπng thamnhÚng tπi c∏c c¨ quan nhµ n≠Ìc: ch’ ÆÈ tuy”n dÙng, sath∂i vµ c∏c ch’ ÆÈ Æ“ bπt c®n c¯ tr™n c´ng trπng, chia sŒhi÷u qu∂ th´ng tin, tÔy ti÷n væng m∆t khi ra quy’t Æfinh vµt›nh minh bπch trong qu∂n l˝ ng©n s∏ch. C∏c k’t qu∂ r‚rµng vµ d˘a tr™n kinh nghi÷m li™n quan c∏c bi’n sË nµyv≠Ót trÈi so vÌi nh˜ng k’t qu∂ thi’u ch›nh x∏c v› dÙ nh≠

Ghi chÛ : C∏c bi”u Æ th” hi÷n mËi quan h÷ gi˜a mÈt b™n lµ chÿ sË v“ quy“n l˘c cÒa ph∏p luÀt vµ b™n kia lµ m¯c thunhÀp tr™n Æ«u ng≠Íi tπi 166 n≠Ìc n®m 1997-1998 (b∂ng b™n tr∏i) vµ gi˜a chÿ sË v“ s˘ tham gia cÒa ng≠Íi d©n, n©ngcao tinh th«n tr∏ch nhi÷m vµ tÿ l÷ tˆ vong Î trŒ nh· (th” hi÷n qua sË ca tˆ vong hµng n®m cÒa trŒ em d≠Ìi mÈt tuÊitr™n 1000 trŒ em ra ÆÍi) tπi 173 n≠Ìc n®m 1997-1998 (b∂ng b™n ph∂i). ChÛng t´i th” hi÷n k’t qu∂ d˘ ki’n cÒa vi÷cn©ng cao hi÷u qu∂ qu∂n l˝ c´ng ÆËi vÌi GDP tr™n Æ«u ng≠Íi vµ tÿ l÷ tˆ vong Î trŒ nh· th´ng qua vi÷c ki”m tra c∏cbi’n sË bfi b· s„t vµ nh˜ng sai s„t trong Æ∏nh gi∏ theo ph≠¨ng ph∏p bi’n sË c´ng cÙ trong tr≠Íng hÓp cho h÷ qu∂ng≠Óc lπi. MÈt sË n≠Ìc Æ≠Óc n™u lµm minh h‰a. Vfi tr› t≠¨ng ÆËi cÒa c∏c n≠Ìc trong tıng chÿ sË tu©n theo giÌi hπn sail÷ch c„ ngh‹a (bi”u Æ 1) vµ ph∂n ∏nh c∏ch th¯c mµ theo Æ„ c∏c c¨ quan nhµ n≠Ìc vµ t≠ nh©n Æ∏nh gi∏ th˘c trπngtrong hai l‹nh v˘c nµy. C∏c vfi tr› nµy kh´ng ph∂n ∏nh b†t k˙ quan Æi”m ch›nh th¯c nµo cÒa Ng©n hµng Th’ giÌi vµcÒa Qu¸ ti“n t÷ quËc t’.

89C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

li™n quan Æ’n ch’ ÆÈ ti“n l≠¨ng hay s˘ tÂn tπi v“ m∆t l˝thuy’t c∏c bi÷n ph∏p xˆ phπt nghi™m ng∆t. CuËi cÔng,Æi“u tra cfln giÛp lµm s∏ng t· nh˜ng chi ph› x∑ hÈi cÒanπn tham nhÚng. V› dÙ, c∏c k’t qu∂ Æi“u tra tπi Boliviavµ tπi Ecuador cho th†y vi÷c cung c†p c∏c dfich vÙ c´ngth≠Íng Æ≠Óc ti’n hµnh thi’u b◊nh ƺng ÆËi vÌi nh˜ngng≠Íi nghÃo, ÆÂng thÍi c∏c hÈ gia Æ◊nh c„ hoµn c∂nhkh„ kh®n vµ c∏c doanh nghi™p nh· cfln ph∂i chfiu nh˜ngkho∂n chi ph› cfln lÌn h¨n li™n quan Æ’n hËi lÈ. TπiGorgie, 77% c∏c doanh nghi÷p khai b∏o lµ h‰ c„ th”ch†p nhÀn bfi Æ∏nh thu’ thu nhÀp rflng cao h¨n 11% Æ”ÆÊi l†y vi÷c bµi trı Æ≠Óc nπn tham nhÚng. R‚ rµng lµ nπntham nhÚng g©y thi÷t hπi lÌn cho Kho bπc Nhµ n≠Ìc cÚngnh≠ cho c∏c hÈ gia Æ◊nh vµ doanh nghi÷p. Vi÷c c∏c ÆËit≠Óng kh∏c nhau sˆ dÙng c∏c d˜ li÷u t˘ Æ∏nh gi∏ nµyvµ phÊ bi’n chÛng trong c∏c hÈi th∂o chuy™n Æ“ c„ Æ´ngng≠Íi tham d˘ Æ∑ g„p ph«n vÀn ÆÈng Æ≠Óc c∏c li™n minhrÈng r∑i nhªm thÛc Æ»y hµnh ÆÈng tÀp th” vµ c∏c cuÈcc∂i c∏ch th” ch’. Tπi Anbanie, mÈt hÈi th∂o quËc gia v“qu∂n l˝ c´ng Æ∑ di‘n ra cÔng thÍi gian vÌi Gi∂i V´ Æfinhb„ng Æ∏ th’ giÌi tπi Ph∏p n®m 1998. D≠Ìi s˘ chÒ tr◊ cÒaThÒ t≠Ìng ch›nh phÒ Anbanie, hÈi th∂o nµy Æ∑ quy tÙ t†tc∂ c∏c vfi bÈ tr≠Îng vµ hµng tr®m Æπi di÷n tı x∑ hÈi d©ns˘. Nh˜ng k’t qu∂ ch›nh cÒa Æi“u tra chu»n Æo∏n s©u Æ∑Æ≠Óc tr◊nh bµy tπi hÈi th∂o. MÈt cuÈc th∂o luÀn v“ c∏cbi÷n ph∏p c«n Æ≠Óc ≠u ti™n Æ∑ di‘n ra vµ c∏c nhµ l∑nhÆπo Æ∑ tuy™n bË Òng hÈ mπnh mœ cho mÈt k’ hoπchn©ng cao hi÷u qu∂ qu∂n l˝ c´ng. Ngay ngµy h´m sau,t†t c∂ c∏c trang nh†t c∏c tÍ b∏o Tirana Æ“u Æ®ng t∂i c∏cbi”u Æ gi∂i th›ch c∏c k’t qu∂ cÒa cuÈc Æi“u tra v“ hoπtÆÈng qu∂n l˝ c´ng cÔng vÌi c∏c bµi vi’t chi ti’t. C∏c k’tqu∂ cÒa Vflng chung k’t B„ng Æ∏ th’ giÌi bfi Æ≠a xuËngtrang cuËi! Ngµy h´m nay, vÌi s˘ hÁ trÓ cÒa Ng©n hµngTh’ GiÌi, Anbanie Æ∑ Æ≠a ra mÈt ch≠¨ng tr◊nh Ɔu tranhchËng tham nhÚng nhªm c∂i c∏ch l‹nh v˘c t≠ ph∏p vµ h∂iquan. C∏c n≠Ìc nh≠ Bolivia, Gägorgie vµ Lat via cÚngÆ∑ chuy”n tı giai Æoπn chu»n Æo∏n sang giai Æoπn hµnhÆÈng cÙ th”. Tπi Bolivia, cuÈc c∂i c∏ch hoπt ÆÈng nhµn≠Ìc vµ h÷ thËng Ɔu th«u Æ∑ Æ≠Óc Æ»y mπnh. Tπi Latvia, ≠u ti™n Æ≠Óc dµnh cho c´ng t∏c c∂i c∏ch l‹nh v˘c thu’vµ h∂i quan. Tπi Georgie, sau c∏c k’t qu∂ tai hπi v“ t◊nh

h◊nh tham nhÚng trong h÷ thËng t≠ ph∏p, hà n®m ngo∏i,ChÒ tfich Edouard Chevarnadze Æ∑ quy’t Æfinh cho ti’nhµnh lπi cuÈc thi ÆËi vÌi t†t c∂ c∏c th»m ph∏n tr≠Ìc m∏yquay truy“n h◊nh! K’t qu∂ lµ hai ph«n ba sË th»m ph∏nbfi tr≠Ót vµ Æ∑ bfi thay th’. Tπi c∏c thµnh phË nh≠ CampoElias (Venezuela) vµ Ternopyl (Ukraina), mÈt cuÈc Æi“utra mÌi Æ©y v“ qu∂n l˝ c´ng Æ≠Óc ti’n hµnh vÌi s˘ thamgia cÒa x∑ hÈi d©n s˘ Æang cho nh˜ng k’t qu∂ t›ch c˘cv“ hi÷u qu∂ hoπt ÆÈng cÒa c∏c ch›nh quy“n Æfia ph≠¨ng,s˘ tham gia cÒa ng≠Íi d©n trong qu∏ tr◊nh ra quy’t ÆfinhcÒa ch›nh quy“n, n©ng cao tinh th«n tr∏ch nhi÷m cÒa c∏cc¨ quan c´ng quy“n tr≠Ìc nh©n d©n vµ vi÷c cung c†pc∏c dfich vÙ c´ng.

Khai th∏c c∏c d˜ li÷u nhªm khuy’n kh›chhµnh ÆÈngTı nay sœ c„ mÈt loπt c∏c chÿ sË quËc t’ Æ” Æ∏nh gi∏c∏c m∆t kh∏c nhau cÒa c´ng t∏c qu∂n l˝ c´ng. C∏c chÿsË nµy sœ lµm r‚ mËi quan h÷ qua lπi ch∆t chœ gi˜a ph∏ttri”n vµ vi÷c c∂i thi÷n hoπt ÆÈng qu∂n l˝ c´ng. Tuynhi™n, nh˜ng chÿ sË tËt nh†t cÚng v…n cfln ch≠a ch›nhx∏c vµ ch≠a Æ≠a ra Æ≠Óc nh˜ng th´ng tin li™n quan Æ’nnh˜ng y’u käm v“ th” ch’ vËn lµ c®n nguy™n cÒa nh˜ngy’u käm trong qu∂n l˝ c´ng Î nh˜ng t◊nh huËng nh†tÆfinh. Th∏ch th¯c th˘c s˘ nªm Î chÁ mÁi n≠Ìc ph∂i chÿra nh˜ng y’u käm nµy Æ” khæc phÙc n„ Î c†p ÆÈ quËcgia cÚng nh≠ Æfia ph≠¨ng vµ Î c†p ÆÈ c∏c doanh nghi÷p;ph∂i hi”u Æ≠Óc mËi li™n h÷ mÀt thi’t gi˜a c∏c c†p kh∏cnhau nµy. ChÛng ta chÿ vıa mÌi bæt Æ«u khai th∏c Æ≠Ócti“m n®ng to lÌn cÒa th´ng tin Æ” x∏c Æfinh c∏c ≠u ti™nhµnh ÆÈng, huy ÆÈng tr∏ch nhi÷m cÒa c∏c b™n li™n quanvµ Æπt Æ≠Óc s˘ ÆÂng thuÀn ch›nh trfi Æ” c„ Æ≠Óc mÈt hµnhÆÈng thËng nh†t, Æ≠Óc phÊ bi’n nhªm c∂i thi÷n n“nqu∂n l˝ c´ng. Trong khi Æ„, dÔ vÌi sË l≠Óng cfln hπn ch’nh≠ng Æang c„ chi“u h≠Ìng gia t®ng, c∏c nh©n tË ti™nphong Æ«y dÚng c∂m Î c†p quËc gia cÚng nh≠ Æfiaph≠¨ng vµ trong c∏c doanh nghi÷p hi÷n Æang vÀn ÆÈngs˘ Òng hÈ c«n thi’t cho nh˜ng t≠Îng ÆÊi mÌi cÒa m◊nhnhªm n©ng cao hi÷u qu∂ c´ng t∏c qu∂n l˝ c∏c hoπtÆÈng c´ng.

90 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

Tµi li÷u cÒa Javier Herrera, Mireille Razafindrakoto, François Roubaud:ß∏nh gi∏ hoπt ÆÈng qu∂n l˝ c´ng vµ ∂nh h≠Îng cÒa hoπt ÆÈng nµy tÌiÆi“u ki÷n sËng cÒa ng≠Íi d©n: nh˜ng th´ng tin thu Æ≠Óc tı c∏c cuÈcÆi“u tra tπi c∏c hÈ gia Æ◊nh Î khu v˘c ch©u Phi n„i ti’ng Ph∏p vµ ch©uM¸ La tinh.

Tr≠Ìc th†t bπi cÒa c∏c ch›nh s∏ch Æi“u chÿnh c¨ c†u tπic∏c n≠Ìc Æang ph∏t tri”n, cÈng ÆÂng quËc t’ Æ∑ Æi Æ’nthËng nh†t v“ t«m quan tr‰ng kh´ng chÿ cÒa nÈi dungcÒa c∏c ch›nh s∏ch kinh t’ mµ c∂ c∏ch th¯c tri”n khaic∏c ch›nh s∏ch Æ„, Æ∆c bi÷t lµ tr‰ng khu´n khÊ cÒa c∏cchi’n l≠Óc quËc t’ mÌi v“ xo∏ Æ„i gi∂m nghÃo (Cling,Razafindrakoto et Roubaud 2003). Nh˜ng y’u tË mÌinh≠ hoπt ÆÈng qu∂n l˝ c´ng, s˘ hfla nhÀp vµ tham giacÒa c∏c cÈng ÆÂng d©n c≠ tı nay sœ chi’m vfi tr› trungt©m trong c∏c ch≠¨ng tr◊nh ph∏t tri”n (theo Ng©n hµngth’ giÌi, n®m 2001). Nh˜ng y’u tË nµy kh´ng chÿ c„ vaitrfl c´ng cÙ (v◊ qu∂n l˝ c´ng tËt sœ thÛc Æ»y t®ng tr≠Îngvµ hπn ch’ t◊nh trπng b†t b◊nh ƺng) mµ cfln ch¯a Æ˘ngtrong n„ nh˜ng ph≠¨ng di÷n mang t›nh ch†t c†u thµnhtπo n™n cuÈc sËng sung tÛc cho c∏c cÈng ÆÂng d©n c≠(theo UNDP, n®m 2002). B∏o c∏o mÌi Æ©y v“ t◊nh h◊nhph∏t tri”n tr™n th’ giÌi (cÒa Ng©n hµng th’ giÌi, n®m2005) Æ∑ cung c†p nh˜ng lÀp luÀn bÊ sung nhªm ph∏ttri”n c∏c ph≠¨ng di÷n nµy. VÌi vi÷c l«n Æ«u ti™n thıanhÀn rªng nh˜ng ti’n tr◊nh vµ c∏c th” ch’ ch›nh trfi chi’mvfi tr› trung t©m trong chuÁi li™n k’t Æπo Ưc cÒa s˘ ph∏ttri”n, b∏o c∏o Æ∑ Æ≠a c∏c ch›nh s∏ch trao quy“n trÎthµnh mÈt trong hai trÙ cÈt (cÔng vÌi vi÷c gi∂m thi”u c∏ckhi’m khuy’t cÒa thfi tr≠Íng) kh´ng chÿ trong c∏c chi’nl≠Óc x„a Æ„i gi∂m nghÃo mµ c∂ trong vi÷c thÛc Æ»y s˘b◊nh ƺng trong ti’p cÀn vÌi c∏c c¨ hÈi, Î c†p ÆÈ quËcgia cÚng nh≠ quËc t’. ßÂng thÍi, l‹nh v˘c nghi™n c¯uph∏t tri”n cÚng Æ≠Óc mÎ rÈng, Æ∆c bi÷t nhªm mÙc Æ›chhi”u r‚ h¨n mËi quan h÷ t≠¨ng t∏c gi˜a ›t nh†t lµ 4ph≠¨ng di÷n: d‹ nhi™n lµ t®ng tr≠Îng nh≠ng c∂ vi÷c ph©nchia (thu nhÀp vµ tµi s∂n), ch†t l≠Óng cÒa c∏c th” ch’(Æ∆c bi÷t lµ c∏c c¨ quan nhµ n≠Ìc) vµ loπi h◊nh ch’ ÆÈch›nh trfi hay n„i mÈt c∏ch rÈng h¨n lµ h÷ thËng c∏c gi∏trfi cÒa x∑ hÈi (Feng, 2003; UNDP, 2004). ß” c„ lÍi gi∂icho c∏c th∏ch th¯c mÌi nµy, c«n ph∂i x∏c Æfinh vµ Æ∏nhgi∏ Æ≠Óc c∏c chÿ ti™u tÊng hÓp bao trÔm c∂ 4 ph≠¨ngdi÷n tı tr≠Ìc Æ’n nay v…n Æ≠Óc xem lµ phi kinh t’ nhªmphÙc vÙ c´ng t∏c theo d‚i vµ Æ∏nh gi∏ c∏c chi’n l≠Ócph∏t tri”n.

ß” gi∂i quy’t Æ≠Óc th∏ch th¯c lÌn nµy, hai th” ch’ khuv˘c (AFRISTAT vµ Ban tÊng th≠ k˝ cÒa CÈng ÆÂng c∏cquËc gia °ng-ƨ) vµ 13 Vi÷n thËng k™ quËc gia (INS) cÒaCh©u Phi vµ M¸ La tinh Æ∑ quy’t Æfinh phËi hÓp vÌi DIALcÔng th®m dfl nh˜ng kh∂ n®ng mµ c∏c cuÈc Æi“u tra tπic∏c hÈ gia Æ◊nh mang lπi nh≠ mÈt c´ng cÙ Æ” Æ∏nh gi∏ vµtheo d‚i ch†t l≠Óng cÒa c∏c kh›a cπnh ph∏t tri”n mÌi nµy.

D˘a tr™n kinh nghi÷m t›ch lu¸ Æ≠Óc tı n®m 1995 th´ngqua th˘c hi÷n d˘ ∏n MADIO tπi Madagascar (d˘ ∏n nµyÆ∑ cho phäp thˆ nghi÷m vµ Æi“u chÿnh c´ng cÙ nµy Æ∆cbi÷t th´ng qua vi÷c x∏c Æfinh ra c∏c c©u h·i thi’t th˘cnh†t), c∏c m´ Æun Æ∆c bi÷t (v“ c∏c ph≠¨ng di÷n kh∏cnhau cÒa nghÃo Æ„i vµ hoπt ÆÈng qu∂n l˝ c´ng) Æ∑Æ≠Óc x©y d˘ng vµ lÂng ghäp vµo cuÈc Æi“u tra 1-2-3 v“vi÷c lµm, l‹nh v˘c phi ch›nh quy vµ nghÃo Æ„i. Tı n®m2001 Æ’n n®m 2003, cuÈc Æi“u tra nµy Æ∑ Æ≠Óc ti’n hµnhtπi 7 trung t©m kinh t’ cÒa c∏c quËc gia thuÈc UEMOA(Bänin, Burkina Faso, C´te d'Ivoire, Mali, Niger, Sänägalvµ Togo) vµ tπi Madagascar (Razafindrakoto vµRoubaud, 2005 a). ßÂng thÍi k” tı n®m 2002, c∂ ba m´-Æun cÚng Æ∑ Æ≠Óc lÂng vµo c∏c cuÈc Æi“u tra tπi c∏c hÈgia Æ◊nh Î 4 n≠Ìc thuÈc d∑y nÛi ®ng-ƨ (Bolivia,Colombie, Ecuador vµ Pärou; Herrera, Razafindrakotovµ Roubaud, 2005) .

TÊng cÈng, c∏c cuÈc Æi“u tra Æ≠Óc ti’n hµnh tr™n mÈt bÈphÀn ti™u bi”u lµ 35 000 ng≠Íi thuÈc l¯a tuÊi trung ni™n,t≠¨ng Æ≠¨ng vÌi 21 000 hÈ gia Æ◊nh tπi 8 thµnh phË lÌn Îch©u Phi. Trong khi Æ„, h¨n 50 000 ng≠Íi Æ∑ Æ≠Óc h·i tπi4 n≠Ìc ch©u M¸ la tinh vÌi mÈt m¯c ÆÈ suy di‘n thËng k™c†p quËc gia vµ khu v˘c. K’t qu∂ cÒa c∏c cuÈc Æi“u tranµy c„ gi∏ trfi v“ c∂ kh›a cπnh ph≠¨ng ph∏p h‰c (khi hoπtÆÈng qu∂n l˝ c´ng vµ d©n chÒ Æ≠Óc Æ∏nh gi∏ mÈt c∏chtin cÀy) cÚng nh≠ kh›a cπnh ph©n t›ch (v◊ c∏c k’t qu∂ nµyc„ th” giÛp lµm s∏ng t· c∏c ch›nh s∏ch c´ng).

ß” hoµn chÿnh c∏c cuÈc Æi“u tra tπi c∏c hÈ gia Æ◊nh v“Hoπt ÆÈng qu∂n l˝ c´ng vµ D©n chÒ, mÈt cuÈc Æi“u trat˘ Æ∏nh gi∏ (enqu™te-miroir) Æ∑ Æ≠Óc ti’n hµnh tπi 8n≠Ìc ch©u Phi vÌi ÆËi t≠Óng lµ c∏c chuy™n gia. G«n 300chuy™n gia cÒa c∏c n≠Ìc Nam vµ Bæc Phi (bao gÂm c∏cnhµ nghi™n c¯u, nh˜ng ng≠Íi phÙ tr∏ch c∏c v†n Æ“ ph∏ttri”n, c∏c nhµ quy’t s∏ch, c∏c quan ch¯c, ch›nh trfi gia,v.v...) Æ∑ tham gia tr∂ lÍi c∏c c©u h·i. MÙc ti™u cÒa cuÈcÆi“u tra nµy lµ ÆËi chi’u c∏c c©u tr∂ lÍi cÒa ng≠Íi d©n vÌic∏c c©u tr∂ lÍi cÒa c∏c chuy™n gia v“ mÈt sË c©u h·ichung trong c∂ hai cuÈc Æi“u tra (Razafindrakoto,Roubaud, 2005b).

M∆c dÔ v…n cfln mang t›nh ch†t th®m dfl, c∏c hoπt ÆÈngÆi“u tra nµy cÚng bæt Æ«u cho th†y t›nh x∏c ch¯ng vµ Æ«yh¯a hãn xät c∂ tr™n b◊nh di÷n c∏c k’t qu∂ thu Æ≠Óc cÚngnh≠ v“ m∆t ph≠¨ng ph∏p. Trong l‹nh v˘c nµy, ng≠Íi ta c„th” rÛt ra nh˜ng nhÀn xät chung sau Æ©y:

91C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

• C∏ch ti’p cÀn nµy cho th†y t†t c∂ nh˜ng ≠u th’ Æ∑Æ≠Óc c´ng nhÀn cÒa c∏c cuÈc Æi“u tra thËng k™ bªngph≠¨ng ph∏p th®m dfl s¨ bÈ: m¯c ÆÈ minh bπch cÒac∏c quy tr◊nh Æ∏nh gi∏, t›nh ch†t Æπi di÷n cÒa c∏cth´ng tin thu thÀp vµ l≠Óng h„a c∏c hi÷n t≠Óng, Æom¯c ÆÈ ch›nh x∏c cÒa c∏c chÿ ti™u, nh†t lµ Æ∂m b∂oÆ≠Óc kh∂ n®ng c„ th” so s∏nh Æ≠Óc gi˜a c∏c y’u tËnµy tπi c∏c thÍi Æi”m kh∏c nhau.

• SË l≠Óng phong phÛ c∏c th´ng tin thu thÀp Æ≠Óc chophäp ti’n hµnh ph©n t›ch s©u, Æ©y lµ Æi“u mµ c∏cph≠¨ng ph∏p kh∏c kh´ng th” th˘c hi÷n Æ≠Óc. ß”phÙc vÙ c´ng t∏c x©y d˘ng c∏c ch›nh s∏ch Æ∆c bi÷t,c∏c d˜ li÷u nµy cfln t· ra h˜u ›ch h¨n lµ c∏c chÿ ti™uÆ≠Óc tÀp hÓp v“ hoπt ÆÈng qu∂n l˝ nhµ n≠Ìc sΩn c„trong c∏c c¨ sÎ d˜ li÷u quËc t’. Hi÷n nay, kh∂ n®ngbÊ sung cho nhau cÒa hai c∏ch ti’p cÀn nµy Æ∑ Æ≠Ócthıa nhÀn rÈng r∑i (Kaufmann, Kraay et Mastruzzi,n®m 2005).

• Bªng c∏ch thu thÀp c∏c th´ng tin kh∏ch quan (th∏i Æȯng xˆ, kinh nghi÷m sËng) vµ chÒ quan (c∏ch nh◊nnhÀn, m¯c ÆÈ hµi lflng) v“ v†n Æ“ nghÃo Æ„i vµ qu∂nl˝ nhµ n≠Ìc, ng≠Íi ta Æ∑ x©y d˘ng c∏c ph≠¨ng ti÷n Æ”theo d‚i vµ gæn k’t hai ph≠¨ng di÷n c¨ b∂n c„ t«mquan tr‰ng ngang nhau cÒa nh˜ng v†n Æ“ nµy.

• H¨n n˜a, hai ph≠¨ng di÷n nµy c„ th” Æ≠Óc ÆËi chi’uchäo vÌi nh˜ng bi’n sË truy“n thËng v“ c∏c Æ∆c Æi”mkinh t’ x∑ hÈi cÒa c∏c c∏ nh©n vµ c∏c hÈ gia Æ◊nh (thunhÀp, hoπt ÆÈng, giÌi t›nh, tuÊi t∏c, vv...). Nh≠ vÀy, c„th” mÊ xŒ c∏c k’t qu∂ thu Æ≠Óc vµ lµm nÊi bÀt nh˜ngnät Æ∆t tr≠ng ho∆c nh˜ng Æi”m kh∏c bi÷t gi˜a c∏cnh„m d©n c≠ kh∏c nhau th´ng qua vi÷c chÒ y’unghi™n c¯u tr≠Íng hÓp c∏c hÈ gia Æ◊nh c„ hoµn c∂nhkh„ kh®n nh†t ho∆c nh˜ng ÆËi t≠Óng ph∂i chfiu s˘ph©n bi÷t ÆËi xˆ n∆ng n“ nh†t. V› dÙ, chÛng ta c„ c∏cchÿ ti™u phÙc vÙ vi÷c so s∏nh c∏c hoµn c∂nh (ho∆c c∏cc∏ch nh◊n nhÀn) cÒa nh˜ng ng≠Íi nam giÌi vµ phÙ n˜,cÒa nh˜ng ng≠Íi nghÃo vµ ng≠Íi giµu, ho∆c cfln theoc∏c nh„m d©n tÈc.

• V∂ lπi, tπi Pärou vµ Ecuador, t›nh ch†t Æπi di÷n Î c†pÆÈ Æfia ph≠¨ng cho phäp x©y d˘ng c∏c chÿ ti™u dµnhcho c∏c vÔng mi“n (s˘ ph©n chia v“ m∆t kh´ng gian).ß©y lµ mÈt tri”n v‰ng h’t s¯c x∏c Æ∏ng cho hoπt ÆÈngl∑nh Æπo c∏c qu∏ tr◊nh ph©n c†p Æang di‘n ra hi÷n nayvµ t®ng c≠Íng m¯c ÆÈ d©n chÒ Î c†p Æfia ph≠¨ng.

• CuËi cÔng, vi÷c th˘c hi÷n cÔng mÈt lÛc c∏c cuÈc Æi“utra giËng nhau tπi c∏c n≠Ìc kh∏c nhau Æ∑ tπo c¨ hÈitËt cho vi÷c ti’n hµnh so s∏nh tr™n quy m´ quËc t’.

Vi÷c Æ∏nh gi∏ c∏c cuÈc Æi“u tra Æ∑ Æ≠Óc ti’n hµnh choth†y c„ th” ph∏t tri”n c∏c chÿ ti™u Æ” Æ∏nh gi∏ hoπt ÆÈngcÒa c∏c th” ch’ hay m¯c ÆÈ hfla nhÀp vµ tham gia cÒang≠Íi d©n vµo vi÷c ban hµnh vµ th˘c hi÷n c∏c ch›nhs∏ch. Kh´ng nh˜ng th’, nh˜ng chÿ ti™u nµy cfln d‘ x©yd˘ng h¨n vµ c„ ÆÈ tin cÀy cao h¨n nh˜ng chÿ ti™u kinht’-x∑ hÈi truy“n thËng, v› dÙ nh≠ m¯c ÆÈ khan hi’m ti“nt÷. Nh≠ vÀy, tÿ l÷ nh˜ng ng≠Íi kh´ng tr∂ lÍi c∏c c©u h·iv“ hoπt ÆÈng qu∂n l˝ c´ng nh◊n chung th†p h¨n lµ

nh˜ng ng≠Íi kh´ng tr∂ lÍi c∏c c©u h·i v“ thu nhÀp. Vi÷cÆËi chi’u khoa h‰c vÌi c∏c s∏ng ki’n quËc t’ kh∏c (nh≠c∏c d˘ ∏n AfrobaromÃtre vµ Latinobar„metro, d˘ ∏n v“hoπt ÆÈng qu∂n l˝ c´ng tπi ch©u Phi) Æ∑ cho th†y r‚ m¯cÆÈ thËng nh†t cao cÒa c∏c k’t qu∂ thu Æ≠Óc v“ c∏cnh„m c©u h·i chung, Æi“u nµy giÛp cÒng cË ÆÈ chæcchæn cÒa c∏c chÿ ti™u Æ≠a ra, vµ c∂ nh˜ng l‹nh v˘c mµc∏c c´ng cÙ kh∏c nhau c„ th” bÊ sung cho nhau. Li™nquan Æ’n c∏ch ti’p cÀn cÒa chÛng t´i, chÛng t´i sœ Æ“cÀp Æ’n s˘ tham gia tr˘c ti’p cÒa c∏c Vi÷n thËng k™quËc gia (tr™n hai ph≠¨ng di÷n: t®ng c≠Íng n®ng l˘c nÈitπi vµ lÂng ghäp c∏c k’t qu∂ thu Æ≠Óc, vÌi t≠ c∏ch lµ tµis∂n chung, vµo h÷ thËng thËng k™ ch›nh th¯c cÒa quËcgia), m¯c ÆÈ ch›nh x∏c cÒa c∏c chuy™n gia Æ∏nh gi∏ vµmËi li™n h÷ th˘c s˘ vÌi c∏c chÿ ti™u kinh t’ truy“n thËng,Æ∆c bi÷t lµ chÿ ti™u v“ m¯c ÆÈ Æ„i nghÃo. CuËi cÔng, t›nhch†t h’t s¯c da dπng cÒa bËi c∂nh ch›nh trfi mµ trong Æ„cuÈc Æi“u tra Æ≠Óc th˘c hi÷n cho th†y c∏ch ti’p cÀn nµyc„ th” Æ≠Óc ∏p dÙng trong mÈt sË l≠Óng lÌn c∏c n≠ÌcÆang ph∏t tri”n. V∂ lπi, trong c∏c n≠Ìc Æang c„ rËi loπnch›nh trfi nghi™m tr‰ng ( v› dÙ nh≠ C´te d'Ivoire,Madagascar ho∆c Togo tπi ch©u Phi; Ecuador vµ Boliviatπi ch©u M¸ la tinh), cuÈc Æi“u tra nµy cho phäp hi”u r‚h¨n b∂n ch†t cÒa v†n Æ“. CuÈc Æi“u tra nµy c„ th” Æ≠Ócsˆ dÙng nh≠ mÈt h÷ thËng c∂nh b∏o sÌm nhªm x©yd˘ng c∏c bi÷n ph∏p phflng ngıa c„ tr‰ng Æi”m tr≠Ìc khinh˜ng c®ng thºng Æ∑ Æ≠Óc x∏c Æfinh chuy”n thµnh c∏ccuÈc xung ÆÈt mÎ (Roubaud, 2003).

V“ kh›a cπnh nhu c«u, qu∏ tr◊nh x©y d˘ng c∏c cuÈc Æi“utra lµ mÈt trong nh˜ng Æi”m mπnh cÒa c´ng cÙ nµy. V“Æi”m nµy, tr≠Íng hÓp cÒa Peru lµ mÈt v› dÙ: Æi“u chÿnhcuÈc Æi“u tra cho phÔ hÓp vÌi t◊nh h◊nh quËc gia vÌi s˘Æi“u phËi chung cÒa INEI, BÈ Tµi ch›nh vµ V®n phflng ThÒt≠Ìng, s˘ tham ra rÈng r∑i cÒa x∑ hÈi d©n s˘ trong qu∏tr◊nh bi™n soπn b∂ng c©u h·i vµ ph©n t›ch c∏c d˜ li÷u, th”ch’ h„a c´ng t∏c chÿnh l˝ cuÈc Æi“u tra, kh∂ n®ng tri”nkhai hÓp t∏c Nam -Nam theo h≠Ìng cˆ c∏c chuy™n giaPeru sang c∏c n≠Ìc kh∏c trong khu v˘c. ô c†p ÆÈ hπ t«ngx∑ hÈi, kinh nghi÷m cho th†y trong nhi“u tr≠Íng hÓp, c∏cchÿ ti™u v“ qu∂n l˝ c´ng lµ ÆËi t≠Óng Æ≠Óc y™u c«u nhi“uh¨n c∂ c∏c chÿ ti™u kinh t’-x∑ hÈi truy“n thËng. ßi“u nµyÆ∑ Æ≠Óc ch¯ng minh qua ph∂n ¯ng nhi÷t t◊nh cÒa c´ngchÛng vµ giÌi truy“n th´ng trong c∏c phi™n th∂o luÀn l†y˝ ki’n Æ≠Óc tÊ ch¯c tπi t†t c∂ c∏c n≠Ìc lµ ÆËi t≠Óng Æ≠ÓcÆi“u tra (Madagascar, Mali, Pärou, v.v.). H¨n n˜a, vÌi vi÷ctÊ ch¯c th∂o luÀn rÈng r∑i v“ c∏c ch›nh s∏ch vµ c∏c v†nÆ“ ph∏t tri”n lÌn, loπi h◊nh Æi“u tra nµy b∂n th©n n„ Æ∑ lµmÈt y’u tË giÛp t®ng c≠Íng n“n d©n chÒ tham gia, ph∏thi÷n ra nh˜ng mËi quan t©m ≠u ti™n cÒa ng≠Íi d©n vµ cuËicÔng, giÛp trao quy“n cho nh˜ng cÈng ÆÂng d©n c≠ vËnÆ≠Óc xem lµ kh´ng c„ ti’ng n„i.

V“ ph≠¨ng di÷n ph©n t›ch, nh˜ng ph©n t›ch Æ«u ti™n v“ c∏ccuÈc Æi“u tra Æ∑ mÈt l«n n˜a lµm s∏ng t· nh˜ng hi÷n t≠Óngmµ cho Æ’n thÍi Æi”m Æ„ v…n ch≠a Æ≠Óc th®m dfl, thÀmch› lµ hoµn toµn kh´ng Æ≠Óc bi’t Æ’n: v› dÙ, nhu c«u b¯c

92 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

xÛc c«n Nhµ n≠Ìc mµ nh˜ng nh„m d©n c≠ c„ hoµn c∂nhkh„ kh®n nh†t Î c∂ hai ch©u lÙc (ch©u Phi vµ M¸ la tinh)Æ∑ bµy t·; m¯c ÆÈ phÊ bi’n cÒa nπn tham nhÚng nh· m∆cd«u nh˜ng ch›nh s∏ch t›ch c˘c cÚng cho phäp gi∂m c¨ b∂nt÷ nπn nµy; ÆÈ tin cÀy cfln hπn ch’ cÒa c∏c cuÈc Æi“u travÌi ÆËi t≠Óng lµ c∏c chuy™n gia hi÷n v…n Æ≠Óc c∏c nhµ tµitrÓ sˆ dÙng rÈng r∑i, nh†t lµ Æ” quy’t Æfinh ph©n bÊ nguÂnhÁ trÓ ph∏t tri”n ch›nh th¯c; cµng muËn ch†m d¯t ∂o t≠Îngtrong vi÷c Æ∏nh gi∏ c∏c ch›nh s∏ch ph©n c†p Î Æfia ph≠¨ngth◊ cµng ph∂i ti’n hµnh c∂i c∏ch; m¯c ÆÈ vµ s˘ nhi÷t t◊nhtham gia vµo ÆÍi sËng ch›nh trfi x∑ hÈi vËn lu´n bfi hπn ch’do nh˜ng y’u käm cÒa c∏c th” ch’ nhµ n≠Ìc mµ nh˜ngng≠Íi d©n nghÃo nh†t lµ nh˜ng ng≠Íi chfiu ∂nh h≠Îng tr˘cti’p v.v... ChÛng t´i sœ minh h‰a lÓi ›ch cÒa c∏ch ti’p cÀnnµy th´ng qua vi÷c giÌi thi÷u mÈt vµi v› dÙ Æ∑ Æ≠Óc l˘ach‰n trong sË r†t nhi“u k’t qu∂ thu Æ≠Óc.

Nh˜ng chÿ sË cho phäp theo d‚i hoπt ÆÈngqu∂n l˝ c´ngTr≠Ìc h’t, v“ v†n Æ“ tham nhÚng, vi÷c c„ mÈt loπt c∏cchÿ sË giÛp theo d‚i trong mÈt giai Æoπn dµi (g«n 10 n®m)Î thÒ Æ´ Magagascar Æ∑ cho phäp theo d‚i di‘n bi’n cÒahi÷n t≠Óng tham nhÚng vµ c„ Æ∏nh gi∏ Æ«u ti™n v“ ∂nhh≠Îng cÒa c∏c ch›nh s∏ch c´ng trong l‹nh v˘c nµy. Ba s˘vi÷c lÌn Æ∑ di‘n ra: t◊nh trπng tham nhÚng nh· Æ∑ th˘c s˘gi∂m mπnh trong 5 n®m cuËi thÀp k˚ 90 nhÍ c∂i thi÷nÆ∏ng k” l≠¨ng c´ng ch¯c nhµ n≠Ìc; cuÈc khÒng ho∂ngch›nh trfi x∑ hÈi n®m 2002 käo theo t◊nh trπng ph©n r∑ c∏cth” ch’ nhµ n≠Ìc Æ∑ c„ t∏c ÆÈng ti™u c˘c ÆËi vÌi vi÷c ki”mso∏t nπn tham nhÚng; ng≠Óc lπi, vi÷c ban hµnh c∏c ch›nhs∏ch Ɔu tranh chËng tham nhÚng mÈt c∏ch t›ch c˘c Æ∑lµm gi∂m mÈt nˆa nπn tham nhÚng nh·.

NguÂn: Razafindrakoto vµ Roubaud (2003 vµ 2005 a).

ChÛ th›ch: M´ Æun tham nhÚng Æ∑ kh´ng Æ≠Óc Æ≠a vµo nÈi dung cÒa c∏c cuÈc Æi“u tra n®m 1996, 1997 vµ 1999. Tham nhÚnglµ mÈt chÿ ti™u kh∏ch quan (tÿ l÷ ng≠Íi d©n bfi ∂nh h≠Îng bÎi nπn tham nhÚng trong n®m).

M¯c l≠¨ng cÒa c´ng ch¯c vµ nπn tham nhÚng tπi Madagascar 1995-2004

Th¯ hai, vi÷c k’t hÓp Æi“u tra ÆËi chi’u (enqu™te-miroir) vµ c∏c cuÈc Æi“u tra c∏c hÈ gia Æ◊nh Æ∑ cho th†yr‚ s˘ thi’u tin cÀy cÒa c∏c ˝ ki’n cÒa c∏c chuy™n giav“ v†n Æ“ tham nhÚng. Kh´ng chÿ c„ vi÷c c∏c chuy™ngia Æ∑ nh†t loπt Æ∏nh gi∏ qu∏ cao hi÷n t≠Óng thamnhÚng mµ th¯ hπng sæp x’p c∏c quËc gia c®n c¯ theoc∏c c©u tr∂ lÍi cÒa h‰ cÚng chºng c„ chÛt li™n quannµo vÌi t◊nh h◊nh th˘c t’. K’t qu∂ nµy cµng Æ∏ng lo ngπi

h¨n v◊ Æa ph«n c∏c chÿ sË nµy vËn lµ nguÂn cung c†pth´ng tin cho c∏c c¨ sÎ d˜ li÷u quËc t’ v“ hoπt ÆÈngqu∂n l˝ c´ng (chÿ sË Æ∏nh gi∏ v“ nπn tham nhÚng cÒaTransparency International, CPIA vµ c∏c chÿ ti™u KKZcÒa Ng©n hµng th’ giÌi) lπi Æ≠Óc x©y d˘ng tı nh˜ngÆ∏nh gi∏ cÒa c∏c chuy™n gia vµ chÛng c„ vai trfl ngµycµng quan tr‰ng trong vi÷c xät ph©n bÊ nguÂn vi÷n trÓph∏t tri”n ch›nh th¯c.

93C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

C´ng cÙ Æi“u tra theo h≠Ìng Æ∏nh gi∏ c∏cch›nh s∏ch: Æ∏nh gi∏ hoπt ÆÈng qu∂n l˝c´ng Î Æfia ph≠¨ng

Trong khu v˘c °ng-ƨ, vi÷c ph©n quy“n v“ ch›nh trfi vµkinh t’ cho c∏c thÒ Æ´ vµ c∏c thµnh phË quan tr‰ng Æ∑lµm ph∏t sinh nhu c«u r†t lÌn c«n c„ mÈt qu∏ tr◊nh ph©nquy“n th˘c s˘. MÙc ti™u cÒa qu∏ tr◊nh nµy lµ chuy”n giaocho c∏c ch›nh quy“n Æfia ph≠¨ng nh˜ng nguÂn l˘c vµdµnh cho h‰ quy“n ra quy’t Æfinh nhªm giÛp c∏c c¨ quanc´ng quy“n Î Æfia ph≠¨ng c„ th” g«n d©n h¨n. ß” Æ∏p¯ng nhu c«u nµy, mÈt ch›nh s∏ch ph©n quy“n vµ ph©nc†p phÔ hÓp vÌi Æ∆c thÔ cÒa c∏c Æfia ph≠¨ng Æ∑ Æ≠Óc ti’nhµnh Î t†t c∂ c∏c n≠Ìc °ng-ƨ. Qu∏ tr◊nh nµy Æ∑ d…n Æ’nk’t qu∂ lµ s˘ hi÷n di÷n cÒa Nhµ n≠Ìc trÎ n™n r‚ r÷t h¨nÎ nh˜ng khu lµng mµ tı l©u v…n bfi l∑ng qu™n do kho∂ngc∏ch Æfia l˝ xa x´i vµ th∏i ÆÈ thÍ cÒa ch›nh quy“n. ßÂngthÍi, c∏c cÈng ÆÂng d©n c≠ Æfia ph≠¨ng Æ∑ tham gia mÈtc∏ch t›ch c˘c h¨n vµo qu∏ tr◊nh ra c∏c quy’t Æfinh th´ngqua vi÷c b«u ra c∏c Æπi di÷n cÒa m◊nh. H‰ cÚng y™u c«uc∏c vfi Æπi bi”u d©n cˆ ph∂i b∏o c∏o v“ hoπt ÆÈng cÒam◊nh vµ Æ∂m b∂o ti’n hµnh c´ng t∏c qu∂n l˝ mÈt c∏chminh bπch. Tuy nhi™n, vi÷c chuy”n giao th»m quy“n choc∏c ch›nh quy“n Æfia ph≠¨ng Æ∑ kh´ng cho nh˜ng hi÷uqu∂ t›ch c˘c. MÈt m∆t qu∏ tr◊nh ph©n quy“n c„ th” khuy’nkh›ch ng≠Íi d©n bµy t· ki’n cÒa m◊nh vµ do Æ„ næm bættËt h¨n nhu c«u cÒa nh©n d©n, m∆t kh∏c, qu∏ tr◊nh nµycÚng c„ th” d…n Æ’n gia t®ng t◊nh trπng b†t c´ng vµ lπmdÙng ch¯c vÙ vµ quy“n hπn cÒa c∏c l∑nh Æπo Æfia ph≠¨ng.Do Æ„, Æi“u quan tr‰ng lµ ph∂i khoanh vÔng c∏c v†n Æ“qu∂n l˝ c´ng Î c†p ÆÈ Æfia ph≠¨ng. Nh˜ng v†n Æ“ nµy c„th” Î nhi“u dπng kh∏c nhau vµ c„ m¯c ÆÈ nghi™m tr‰ngkh∏c nhau tÔy theo c∏c khu v˘c vµ cÈng ÆÂng d©n c≠. V“

ph›a ch›nh quy“n trung ≠¨ng ph∂i c©n nhæc: tr≠Ìc khi x©yd˘ng ch›nh s∏ch, trong chıng m˘c nµo th◊ ch›nh s∏chph©n c†p, ph©n quy“n c„ th” nhÀn Æ≠Óc s˘ Òng hÈ tı Æfiaph≠¨ng? Nh˜ng khu v˘c nµo c„ ph∂n ng thuÀn nh†t vÌich›nh s∏ch nµy? ß©u lµ nh˜ng k’t qu∂ Æ≠Óc tr´ng ÆÓi tıc∏c cÈng ÆÂng d©n c≠ kh∏c nhau? V“ ph›a nh˜ng ng≠Íid©n: mÈt khi cuÈc c∂i c∏ch nµy c„ hi÷u l˘c, c∏c k’t qu∂Æπt Æ≠Óc lµ g◊ vµ h‰ Æ∏nh gi∏ nh≠ th’ nµo v“ nh˜ng k’tqu∂ nµy?

C∏c cuÈc Æi“u tra tπi Pärou vµ trong chıng m˘c nµo Æ„tπi Ecuador, Æ∑ Æ≠Óc thi’t k’ Æ∆c bi÷t Æ” gi∂i Æ∏p nh˜ngc©u h·i nµy (vÌi s˘ bao qu∏t v†n Æ“ vµ m¯c ÆÈ suy di‘nthËng k™ c†p Æfia ph≠¨ng). ßËi vÌi tr≠Íng hÓp cÒa Pärou,ng≠Íi ta ghi nhÀn Æ≠Óc mÈt c∏ch hoµn toµn t˘ nhi™n lµ Înh˜ng n¨i c„ y™u s∏ch Æfli quy“n t˘ chÒ cho vÔng mπnhmœ nh†t trong thÍi gian 4 n®m vıa qua (Æ∆c bi÷t ÎArequipa vµ c∏c tÿnh khu v˘c Amazone), ng≠Íi d©n Æ“unh†t loπt Òng hÈ vi÷c ban hµnh mÈt ch›nh s∏ch ph©nquy“n. Vµ cÚng ch›nh trong c∏c tÿnh c„ s˘ Òng hÈ mπnhmœ vµ rÈng r∑i nh†t, tÿ l÷ ng≠Íi d©n cho rªng vi÷c ph©nquy“n sœ cho phäp næm bæt Æ≠Óc tËt h¨n nguy÷n v‰ngcÒa ng≠Íi d©n cÚng cao h¨n. CuËi cÔng, mËi quan h÷ t˚l÷ nghfich gi˜a vi÷c Òng hÈ ch›nh s∏ch ph©n quy“n vµnhÀn th¯c cho rªng qu∏ tr◊nh nµy sœ lµm gia t®ng t◊nhtrπng b†t c´ng vµ lπm quy“n cÒa c∏c l∑nh Æπo Æfia ph≠¨nglµ mÈt k’t qu∂ d‘ hi”u.

N®m 2002 tπi Pärou, t¯c lµ tr≠Ìc khi ban hµnh ch›nh s∏chph©n quy“n vµ b«u ra l∑nh Æπo thµnh phË, ng≠Íi d©n Æ∑c„ nh˜ng ti™n Æo∏n kh∏ t›ch c˘c vµ Æ∑ gi∂m nhã nh˜ngh÷ qu∂ x†u ti“m »n cÒa ch›nh s∏ch nµy. Tπi thµnh phËArequipa, c¯ 10 ng≠Íi d©n th◊ c„ 8 ng≠Íi mong muËn th˘chi÷n vi÷c ph©n quy“n, 65% ng≠Íi d©n cho rªng c∏c l∑nh

nguÂn: Razafindrakoto vµ Roubaud (2005a et 2005b).

94 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

Æπo Æfia ph≠¨ng sœ quan t©m h¨n Æ’n nhu c«u cÒa h‰.ßÂng thÍi, tÿ l÷ nh˜ng ng≠Íi cho rªng vi÷c ph©n quy“n sœlµm gia t®ng t◊nh trπng b†t c´ng kh´ng nhi“u (29%). VÀymµ sau khi ti’n hµnh c∂i c∏ch, Arequipa cÚng ch›nh lµvÔng mµ ng≠Íi d©n c„ Æ∏nh gi∏ ti™u c˘c nh†t v“ ti’ntr◊nh nµy. Qu∂ th˘c, nh˜ng ng≠Íi cho rªng ph©n quy“nsœ th˘c s˘ cho phäp næm bæt tËt h¨n nguy÷n v‰ng cÒang≠Íi d©n vµ giÛp c∂i thi÷n c∏c dfich vÙ c´ng nµy chÿcfln lµ thi”u sË (l«n l≠Ót lµ 18% vµ 17%). Ch≠a Æ’n 1/3(28%) ng≠Íi d©n Æ∏nh gi∏ rªng h‰ Æ≠Óc tham gia nhi“u

h¨n vµo qu∏ tr◊nh ra quy’t Æfinh. ThÀm ch› g«n mÈt nˆad©n chÛng khºng Æfinh rªng ph©n quy“n Æ∑ lµm gia t®ngt◊nh trπng b†t c´ng vµ lπm dÙng quy“n l˘c cÒa c∏cch›nh quy“n Æfia ph≠¨ng. Do vÀy, cÚng kh´ng c„ g◊ lµÆ∏ng ngπc nhi™n khi thµnh phË Arequipa Æ∑ ph∂i ch¯ngki’n mÈt cuÈc nÊi dÀy tr™n phπm vi toµn thµnh phËcÒa d©n chÛng trong nhi“u ngµy vµ Æ∑ lµm t™ li÷t hoµntoµn hoπt ÆÈng kinh t’ vÌi c∏c cuÈc bi”u t◊nh tr™n Æ≠ÍngphË kh´ng th” ki”m so∏t Æ≠Óc.

ß∏nh gi∏ v“ ∂nh h≠Îng cÒa t◊nh trπng y’u käm cÒac∏c th” ch’: lµm gi∂m m¯c ÆÈ tham gia vµo ÆÍisËng ch›nh trfi cÒa nh˜ng ng≠Íi d©n nghÃo

V› dÙ cuËi cÔng cÒa chÛng t´i lµ v“ t◊nh trπng nh˜ngng≠Íi d©n nghÃo nh†t bfi gπt ra kh·i ÆÍi sËng ch›nhtrfi. ßi“u nµy Æ≠Óc th” hi÷n r‚ nät trong tr≠Íng hÓpcÒa Pärou vÌi mÈt tÿ l÷ tham gia b«u cˆ th†p h¨n vµnguy™n nh©n ch›nh lµ do nh˜ng y’u käm cÒa Nhµn≠Ìc. Nh≠ vÀy, tÿ l÷ nh˜ng ng≠Íi kh´ng tham gia b·phi’u tπi c∏c cuÈc b«u cˆ hÈi ÆÂng thµnh phË n®m2002 gi∂m tı 20% ÆËi vÌi nh„m d©n c≠ nghÃo nh†t

(nh„m I) xuËng d≠Ìi 10% ÆËi vÌi nh„m d©n c≠ gi«u nh†t (nh„m IV). Hi÷n t≠Óng nµy c„ nguy™n nh©n chÒy’u lµ hoπt ÆÈng käm hi÷u qu∂ cÒa c∏c c¨ quan nhµn≠Ìc chfiu tr∏ch nhi÷m qu∂n l˝ sÊ b«u cˆ vµ sÊ ch¯ngminh nh©n d©n quËc gia ch¯ kh´ng ph∂i v◊ ng≠Íi d©n›t quan t©m ho∆c c∂m th†y n∂n lflng ÆËi vÌi n“n ch›nhtrfi. T◊nh trπng thi’u gi†y tÍ kh´ng chÿ c∂n trÎ c∏cc´ng d©n th˘c hi÷n quy“n c¨ b∂n lµ b· phi’u cÒam◊nh mµ cfln hπn ch’ kh∂ n®ng ti’p cÀn vÌi c∏c c¨hÈi kinh t’ cÒa h‰ (ti’p cÀn vÌi nguÂn t›n dÙng, th˘chi÷n c∏c giao dfich Ɔt Æai, c¨ hÈi Æ≠Óc du lfich ran≠Ìc ngoµi,...)

NguÂn: ENAHO 2003-2004, m´ Æun Qu∂n l˝ Nhµ n≠Ìc vµ D©n chÒ, INEI, Pärou,theo t›nh to∏n cÒa chÛng t´i.

95C∏c chÿ sË qu∂n l˝ c´ng

Kinh nghi÷m th› Æi”m nµy Æ∑ mÎ ra nhi“u tri”n v‰ng lÌn.Trong thÍi gian tr≠Ìc mæt, c«n ph∏t huy c∏c c¨ sÎ d˜ li÷uhi÷n c„ vÌi vi÷c Æ≠a ra mÈt sË ph©n t›ch: c∏c k’t qu∂ Æi“utra ch›nh sœ Æ≠Óc phÊ bi’n rÈng r∑i (kh´ng chÿ Î c†p ÆÈquËc gia mµ c∂ c†p ÆÈ c∏c vÔng khi cuÈc Æi“u tra chophäp); ph©n t›ch s©u phÙc vÙ nghi™n c¯u. V“ trung hπn,mÙc ti™u lµ cÒng cË ph≠¨ng ph∏p. MÈt m∆t, c«n ph∂i thuthÀp nhÀn xät ph∂n hÂi v“ cuÈc Æi“u tra nµy trong kh´nggian (mÎ rÈng ra mÈt sË quËc gia mÌi) vµ nh†t lµ trong thÍigian. Vi÷c bæt Æ«u ∏p dÙng c∏c nh„m chÿ sË thÍi gian (Æ∑Æang Æ≠Óc tri”n khai tπi Madagascar vµ Perou) sœ chophäp tπo c¨ sÎ cho vi÷c thi’t lÀp mÈt c´ng cÙ th˘c s˘ phÙcvÙ c´ng t∏c theo d‚i c∏c chÿ ti™u v“ qu∂n l c´ng vµ d©nchÒ. ßÂng thÍi, n„ cÚng cho phäp thˆ nghi÷m ÆÈ chæcchæn cÒa c∏c chÿ ti™u. M∆t kh∏c, xät v“ qu∏ tr◊nh ch›nh trfi,c∏c c∏ch th¯c th” ch’ h„a c´ng cÙ nµy trong c∏c h÷ thËngth´ng tin thËng k™ ch›nh th¯c cÚng ph∂i Æ≠Óc t®ng c≠Íng.MÈt ch≠¨ng tr◊nh nh≠ vÀy sœ ph∂i cho k’t qu∂ lµ vi÷c h÷

thËng h„a vµ lÂng ghäp loπi h◊nh Æi“u tra vµ c∏c chÿ ti™unµy vµo trong c∏c h÷ thËng theo d‚i vµ Æ∏nh gi∏ c∏c chi’nl≠Óc ph∏t tri”n quËc gia. ô m¯c ÆÈ rÈng h¨n, n„ sœ chophäp x©y d˘ng c∏c khuy’n nghfi tr™n quy m´ quËc t’ v“Æ∏nh gi∏ hoπt ÆÈng qu∂n l c´ng vµ d©n chÒ th´ng quaÆi“u tra, Æ∆c bi÷t lµ trong khu´n khÊ cÒa c∏c chi’n l≠Óc ph∏ttri”n thËng k™ quËc gia Æ≠Óc thÛc Æ»y bÎi s∏ng ki’nPARIS21 (Quan h÷ ÆËi t∏c trong l‹nh v˘c thËng k™ phÙc vÙph∏t tri”n trong th’ k˚ 21) vµ Æ≠Óc Li™n HÓp quËc hÁ trÓ.

Ngoµi lÓi ›ch ri™ng cÒa mÁi quËc gia vµ nh˜ng c¨ hÈi hÓpt∏c Nam-Nam, vÌi vi÷c Æ≠a ra c∏c cuÈc Æi“u tra thËng k™v“ hoπt ÆÈng qu∂n l˝ c´ng nh≠ vÀy, cuËi cÔng chÛng tacÚng c„ th” c„ l˝ khi hy v‰ng rªng l«n Æ«u ti™n, vi÷cchuy”n giao c∏c ph≠¨ng ph∏p sœ kh´ng cfln theo lËi mflnx≠a cÚ lµ tı c∏c n≠Ìc ph≠¨ng Bæc sang c∏c n≠Ìc ph≠¨ngNam n˜a mµ ng≠Óc lπi, tı c∏c n≠Ìc ph≠¨ng Nam sangc∏c n≠Ìc ph≠¨ng Bæc.

NguÂn: Herrera, Razafindrakoto vµ Roubaud (2005). ChÛ th›ch: ß©y lµ c∏c cuÈc b«u cˆ thµnh phË di‘n ra vµo th∏ng 11 n®m 2002. Nh„m I lµ nh„m d©n c≠ nghÃo nh†t.Nh„m 4 lµ nh„m d©n c≠ giµu nh†t.

96 Kh„a h‰c mÔa hà Tam ß∂o 2007

Tµi li÷u tham kh∂o

• Banque mondiale (2001), Rapport sur leDäveloppement dans le monde 2000/2001:Combattre la pauvretä, Eska, Paris.

• Banque mondiale (2005), World Development Report2006: Equity and development, Oxford UniversityPress, New York.

• Bratton M., Mattes R., Gyimah-Boadi E. (2005),Public Opinion, Democracy, and Market Reform inAfrica, Cambridge University Press, UnitedKingdom.

• Economic Commission for Africa (2005), Striving forGood Governance in Africa, Addis Abeba, Ethiopia.

• Feng Y. (2003), Democracy, Governance andEconomic Performance: Theory and Evidence, TheMIT Press, Cambridge, London.

• Herrera J., Razafindrakoto M., Roubaud F. (2005),Gouvernance, dämocratie et lutte contre la pauvretä:enseignements tiräs des enqu™tes auprÃs desmänages en Afrique et en Amärique latine, DT DIAL2005/12.

• Herrera J., Razafindrakoto M., Roubaud F. (2007),Governance, Democracy and Poverty Reduction:Lessons drawn from household surveys in sub-Saharan Africa and Latin America, InternationalStatistical Review, 75(1). pp.70-95.

• Kaufmann D., Kraay A., Mastruzzi M. (2005),Governance Matters IV: Governance Indicators for1996-2004, The World Bank, May.

• PNUD (2002), Rapport sur le DäveloppementHumain 2002: Approfondir la dämocratie dans unmonde fragmentä, Editions De Boeck Universitä,Bruxelles.

• PNUD (2004), La democracia en Amärica Latina:Hacia una democracia de ciudadanas y ciudadanos,Aguilar, Altea, Alfaguara, Buenos Aires.

• Razafindrakoto M., Roubaud F. (2003), Salaires etcorruption : le cas de Madagascar, Rapport Mondialsur la Corruption 2003, Transparency International,pp. 381-383.

• Razafindrakoto M., Roubaud F. (2005a),Gouvernance, dämocratie et lutte contre la pauvretä:enseignements tiräs des enqu™tes 1-2-3 en Afriquefrancophone, Stateco, n099, pp.117-141.

• Razafindrakoto M., Roubaud F. (2005b), Peut-oncroire l'opinion des experts sur la corruption: uneexpärience basäe sur des enqu™tes en Afriquefrancophone, Rapport Mondial sur la Corruption2005, Transparency International, Economica, Paris,pp.411-413.

• Razafindrakoto M., Roubaud F., Wantchäkon L.(äditeurs scientifiques) (2006), Gouvernance,dämocratie et opinion publique en Afrique, AfriqueContemporaine n0220, numäro späcial, 2006/4.

• Roubaud F. (2003), La crise vue d'en bas µ Abidjan:ethnicitä, gouvernance et dämocratie Afriquecontemporaine n0206, ätä, pp. 57-86.