các liệu pháp Ức chế tạo mạch trong khối u

3
Y HOC VI^T NAM THANG 4 - s6 2^014 TONG QUAN CAC LIEU PHAP irC CHE TAO MACH TRONG KHOI U Nguyen Van Ba*, Quan Hoang Lam*, Nguyen Van Nam* SU phat then cua ung thu* phu thupc rat nhieu vao qua trinh tan tao mach. Thong qua tan tao mach, cac te bao u du'dc cung cap nhu cau oxy va dinh duSng, ngoai ra tao mach con la cd sd cua di cSn xa. Khi c6 tinh trang ttiieu oxy hoac thieu du0ng m6, cac te bao u nhan diTdc tin hieu nay (thi/dng trung gian thong qua yeu to gay thieu oxy to chii'c 1 - HIF-1), de pha bo can bang tao mgch, phat dpng qua trinh tao mach trong u. Co nhieu yeu to thuc day qua trinh tin tao mach trong u, hau het chung la cac cytokines. Cac yeu t€ tao mach nay du^c tiet ra tif te bao u va cac t€ bao dem quanh u, l<hi gan vdi cac thu cam the tren cac te bao ngi mo liln Ice se dan truyen tin hieu ki'ch thfch te bao npi mo tang sinh, tham nhap va djnh hinh mach mau mdi. Vi vay, neu ngSn chcin du'tfc cac du'dng dan truyen tin hieu nay, se u'c che qua trinh tao mach va qua do gian ti€p ngan chSn su* phat trien ciia khol u [2]. Trong khuon kho bai bao nay, chung toi trinh bay mpt s6 lieu phap u'c che tao mach pho bien trSn iSm shng. I. THU6C U'C CH^ CAC YfU id KfCH THfCH 7fyO MACH Cac tin hl^u t^o mach bat dau hoat dpng sau khi c6 su* gSn ket cac yeu to kich thich t?o mach nhu" VEGF, bFGF, PDGF... len cac thu cam the cua Chung tren c^c te bao npi mo lien ke. Chinh vi v$y, n§u ngSn ch^n khong cho cac yeu to nay gSn ket vdi thy cam the cua chung se u'c che Ciitic qua trinh tao m^ch trong u. Vi du, cac kh^ng the khang VEGF hay thy cam the VEGFR2, KDR/flk-1, CO hipu qua trong viec u'c che tan tao mqich vh ngSn ch$n sy khoi u phat trien, cac peptide vdi mpt chuSi gSn vdi mot phan cua VEGF den thy cam the cua VEGF cung u'c che tao m?ch trong u. Cac chat lit che canh tranh nay ngSn ch$n vi$c gSn cua cd chat vdi thu cam the cua chung, vS do do cSt du'dc tin hieu dan * Hgc vl$n QuSn y truyen, chang han nhu" thu cam the tyrosine liinase phosptioryiation [1]. Ngay nay, ngu'di ta sir dung cac lieu phap gen nhu" mot tJiuoc u'c che cac yeu to kich thi'ch tao mach trong u. Mot trong nhOtig hu'dng nghien cull tap trung nhieu nhat la hoa tan flt-1 [_sflt-l, fms-lil(e tyrosine kinase receptor-I), mo loai thy cam the VEGF: VEGF du'dc gan viS bon loai thu cam the la KDR/fik-1, fit-1, neuropilin-l, va fit-k Trong do KDR/flk-1 va flt-1 dong vai tro rat quan trong trong qua trinh tan tao mach. Flt- 1 la mot thu cam the gan mang loai tyrosine kinase, c6 ai \\ic cao vdi VEGF nhutig kem hoat dong d dang tyrosine piiosptioryiation so vdi KDR/nk-l; KDR/flk-1 du'dc xem nhu" mot dieu bien KDFVfik-1, hoat dpng chu yeu thong qua gan ket vdi VEGF. Flt-1 du'dc bieu hien tren cac mang nguyen sinh chat cua cac te bao npi mo. Viec CO mat cua yeu to nay se kiem soat qua trinh tao mach thong qua dieu chinh viec gin ket VEGF vdi KDR/flk-l. Chinh vi vay, bieu hien vu'dt miTc cua sflt-1 trong can bang tao mach thong qua mpt plasmldma hda cho gen sUt-l se u'c che qua trinh tao mach va phat trien cua khoi u [5]. It. CAC CHAT U'C CHf TAO MACH NOI SINH Trong dieu kien sinh ly binh thu'dng, qua trinh tao mach du'dc klem soat thong qua cSn bang dpng giiJa cac yeu to ki'ch thich va u'c che tao mach. Nhu* vay, neu cac yeu to u'c che tao mach chiem uXi the, c6 the lam giam qua trinh tao mach. Angiostatin la chat u'c che tao mach npi sinh dau tien du'dc phat hien vdi bon loai plasminogen. Angiostatin du'dc tiet ra tiT cac te bao u, CO tac dung u'c che di cu" cua te bao npi mo va gay chet theo chu'dng trinh (apoptosis). Hien nay ngu'di ta van chua blet day du cd che tac dung ire che tao mach cua angiostatin, m3c du biet rang no gan vdi ATP synthase, angiomotin, va annexin II[3]. Endostatin cung la mpt chat u'c che tao mach npi sinh, bao gom mot doan gSn vdi dau cac bon cua collagen VIII. Tu'dng ty angiostatin, U

Upload: tranduchung

Post on 24-Sep-2015

2 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

ab

TRANSCRIPT

  • Y HOC VI^T NAM THANG 4 - s6 2^014

    TONG QUAN

    CAC LIEU PHAP irC CHE TAO MACH TRONG KHOI U

    Nguyen Van Ba*, Quan Hoang Lam*, Nguyen Van Nam* SU phat then cua ung thu* phu thupc rat

    nhieu vao qua trinh tan tao mach. Thong qua tan tao mach, cac te bao u du'dc cung cap nhu cau oxy va dinh duSng, ngoai ra tao mach con la cd sd cua di cSn xa. Khi c6 tinh trang ttiieu oxy hoac thieu du0ng m6, cac te bao u nhan diTdc tin hieu nay (thi/dng trung gian thong qua yeu to gay thieu oxy to chii'c 1 - HIF-1), de pha bo can bang tao mgch, phat dpng qua trinh tao mach trong u. Co nhieu yeu to thuc day qua trinh t in tao mach trong u, hau het chung la cac cytokines. Cac yeu t tao mach nay du^c tiet ra tif te bao u va cac t bao dem quanh u, l

  • Y HOC VlfT NAM THANG 4 Sd 2/2014

    endostatin cung cd tac dung u'c che sy" tang tru'dng va di cu* cua te tDao npi mo,

    Thrombospondin-l (TSP-1) la mpt glycopoprotein ngoai bao kich thu'dc Idn do nhieu loai te bao tiet ra. TSP-1 u'c che tang sinh va di cu" cua te bao npi mo tang thong qua viec u'c che hoat dong cua matrix metalloproteinase-9 {W^?-9), sau do huy dpng VEGF tiY khoang ngoai bao va gay nen qua trinh chet theo chu'dng trinh thong qua thy cam the CD36. Ngoai ra, peptide tong hdp lap dang I cua TSP-1 cung u'c che qua trinh tan tao mach va lam cac te bao npi mo chet theo chu'dng trinh [9].

    Ill.THUOClJ'CCHEMMP l^atrix metalioprotelnases (MMPs) la mpt hp

    cac enzym proteinases \\QX\ quan den viec tao hinh chat nen ngoai bao, cd dac diem chung nhu' sau: - Phan huy du'dc mpt hay nhieu thanh phan cua chat nen ngoai bao. - ChiJa ion kem. -Tien enzym du'dc hoat hoa do sy" phan giai protein. - Bi u'c che hoat dpng bdi cac chat u'c che MMP trong mo.

    Cho den nay da biet du'dc hdn 23 lo?i ^\A? is ngu'di, trong do mpt so loai MMP dong vai tro quan trong trong qua trinh tan tao mach va di can cua u. De tao thanh khoi di can, cac te bao u phai di cu" va xam Ian vao khoang ngoai bao. Dong thdi, cac te bao npi mo du'dc kich thich bdi cac yeu to kich thich tao mach, cQng di chuyen va xam Ian vao khoang gian bao va hinh thanh nen cac nhu mach tir cac mach mau hien c6 {pre-existing vessel). Khi cac te bao ung thu" va te bao npi mo xam Ian khoang ngoai bao, cac MMPs, bao gom ca MMP-2 va MMP-9 du'dc cac te bao u, te bao npi mo va te bao dem tiet ra de tieu huy cac thanh phan khoang ngoai bao. Cac MMPs thu'dng du'dc tiet ra dang khong hoat dpng, chung du'dc cac proteolytic phan tach ki'ch hoat. Vi vay, viec u'c che MMPs hoac MMP hoat dpng se ngan clian te bao u hoac te bao npi mo di cu" va xam Ian, ket qua la u'c che qua trinh tao mach trong u [6].

    Mariastat va Batimastat la cac chat ire che tong hdp MMP, chung u'c che hoat dpng cua MMPs tren pham vi rpng khi gan vdi vj tri kem la trung tam hoat dpng ciia MMP, sau do ifc che phat trien cua khoi u va qua trinh tao mach trong u. The he thuoc ifc che MMP mdi nhat, 6no-4817 cd tac dyng ifc che chpn Ipc hoat dpng ciia MMP.

    Ono^817 tac dung tren MMP-2 va MMP-9, nhu'ng khong LTC che MMP-1. Ngoai ra, dieu^tii pho! hdp giu^ Ono-4817 vdi mot thuoc chong ung thu" lam tang hieu qua dieu tri khoi u [11].

    IV. CAC THU6C CHAN INTEGRIN Integrins la protein mang xoan kep c6 cau

    tao gom 2 chuoi a va p, dong vai tro nhu' cac phan tir bam dinh. Cac integrin bao gom cac chu6i a va p khac nhau va bieu hien cac lien ket dac hieu. Vi du, Integrin av/SS gan dac hieu vdi trinh ty Arg-Gly-ASP (RGD) trong vitronectin; Integrin a501 gan vdi fibronectin. Trong qua trinh tan tao mach, cac integrins lam trung gian phan utig giffa te bao npi mo vdi khoang ngoai bao, kiem soat viec gan ket te bao npi mo. Dac biet, integrin avfSS va av(^5 lam tang kich thich tao mach tren cac te bao npi mo, dong vai tro quan trpng trong qua trinh tan tao mach tai khoi u. Ngoai ra, integrin avJSSzbn la mpt chat trung gian MMP. Vi vay, integrin avp3 dieu hoa qua trinh tang sinh, di cu' va xam Ian ciia te bao npi mo. Vitaxin (LM609) la mot khang the khang integrin avfi3, chiing ire che bFGF gay nen qua trinh tan tao mach va lam cho te bao npi mo chet theo chu'dng trinh.

    V. CAC THU6C U'C CHE PHAN TCT OICH {MOLECULAR TARGETING)

    Hien nay, ngu'di ta dang ap dyng mpt so loai thuoc mdi u'c che tao mach trong dieu tr| ung thu' vdi cd che phan tir dich. ZD1839 {Iressa) la mot thuoc dieu tri ung thu" mdi, chung dap irng khong canh tranh vdi cac thu cam the yeu to phat trien bieu bi {epidermal growth factor-Bo?), ifc che phosphorylation thu cam the nay va ch^n cac tin hieu di kem. Khac vdi cac te bao binti thu'dng, cac te bao u tang tru'dng phy thupc mpt phan vao dap uTig EGF. Iressa du'dc xem nhu' mpt thuoc dieu trj ung thu' dac hieu. Hdn nC?a, ngu'di ta da xac dinh rang Iressa ire che tan tao mach bang each ire che san pham ciia mpt yeu to Icich thich tao mach de ngan chan tin lii^u EGF, (tin hieu nay tao ra cac yeu to kich thich tao mach VEGF va bFGF) [7].

    VI. TAC DMNG KHANG ll^Q MACH CLIA LASER VA Ll|U PHAP QUANG D$NG (PDT)

    Hieu qua dieu trj khoi u va cac mo b^nh ly khac ciia PDT la do sy phoi hdp giO^ chat nhay quang, nhu" porphyrin, chlorin, ho3c

  • Y HOC Vl&r NAM THANG 4 - SO 2C014

    phOialoc^nine, vachum sang laser chieu vao u. Chiim sang laserco tac dung Idch thich chat nhay quang, chuyen chung ve trang thai hoat dpng. Cac chat nhay quang Ian lu'dt phan uTng vdi cac phan tu' oxy, cliuyen chung tu" trang thai binh thu'dng len trang thai oxy singlet, cd kha nang tieu diet khoi u. Cac hda tri lieu ung thu" thu'dng kem theo cac tac dung phu nang ne nhu' suy ti iy. Trong khi do PDT la lieu phap dieu trj khong gay tac dung phu nay, bdi cac chat nhay quang chi gay doc te bao khi tiep xuc vdi nguon sang laser d mpt bu'de song nhat djnh. Cac chat nhay quang ti'ch luy chpn Ipc trong to chirc ran phy thupc rat nhieu vao phirc hdp vdi cac dai thyc bao ky nUdc va LDL trong mau. Thyc te cac LDL du'dc ket hdp chpn Ipc trong te bao u thong qua cac thy cam the LDL tang bieu hien [4] .

    Dy^ tren y tu'dng nay, nhieu nghien CU\J trUde day da chiTng to rang PDT dieu trj vdi myc tieu hp mach tan tao cd hieu qua ifc che phat trien u manh hdn nhieu so vdi PDT nham muc tiu rieng khoi u. Ngoai ra, cac phan tir mang dien tich du'dng (catlonic)\hxr\ tang tu'dng tac cua c ic chat nhay quang gan trong cac liposome vdi ccic t bao npi mo cua h^ mach tan tao. Cac phan tir mang dien tich du'dng (cationic) du'dc gSn chSt vdi cac phan t y mang dien tich am (anionic) trong huyet tu'dng do tu'dng tac tlnh dl$n. Theo cd che nay, ngu'di ta phat trien cac BPD-MA (thuoc nhay quang the he hai nhom Benzoporphyrin, ten thu'dng mai la Visudyne) gSn vdi polycatlon liposomes (BPD-MA PCLs). PCL la mpt chat keo polycation gSn liposome cd tich di?n duOng tren be mat. Trong thyc te, BPD-MA PCLs lam tSng hieu lye gay dpc te^bao ciia PDT ca tren In vitro va u'c che phat trien khoi u thong qua vipc pha huy h$ mach tai khoi u tren mo hinh chupt mang u. Ngay nay cang cd nhieu bSng chyng cho ttiay hieu lut iic che khoi u ciia PDT thong qua BPD-MA PCLs phu thupc vao tac dyng t6n thu'dng thanh mach bSng each gay chet theo chudng trinh cac te bao npi mo [10]. Cac ket qua nghien cu*u tren day cho thay PDT gay t^c dyng pha hiiy chpn Ipc cac mach mau tan t^o tai khdi u, do do nang cao hieu lyc dieu tri khoi u ma khong gay cac tac dyng phy dang ke nao.

    T A I l l ? U THAM K H A O 1. Balnbridge J.W., Jia H., Dagherzadeh A.,

    Selwood D., All R.R., Zachary X. (2003), "A peptide encoded by exon 6 of VEGF (EG3306) inhibits VEGF-induced angiogenesis in vitro and

    Ischaemic retinal neovasculansation in vivo". Biochem Biophys Res Q}mmun, 302, pp. 793-799.

    2. Bergers G. and Benjamin LE. (2003), 'Tumorigenesis and the Angiogenic Switch". Article for Nature Reviews Cancer, 3, pp. 401-410.

    i . Claesson-Welsh L , Welsh M., I to N., Anand-Apte B., Soker S., Zetter B.R., O'Reilly M., Folkman J. (1998), "Angiostatin induces endothelial cell apoptosis and activation of focal adhesion kinase independently of the integrtn-binding motif RGD". Proc. Natl. Acad. Sa. USA, 95, pp. 5579-5583.

    4. Dougherty T. J., Gomer C. J., Henderson B. W., Jori G., Kessel D., Korbelik M., Moan J., Peng Q. (1998), "Photodynamic therapy". Can