18

3. C¸c lo¹i èng th«ng, èng dÉn l−u

Môc tiªu:

1. Tr×nh bµy ®−îc tªn vµ tÝnh n¨ng mét sè lo¹i dÉn l−u, èng th«ng th−êng gÆp.

2. Tr×nh bµy ®−îc môc ®Ých, biÕn chøng vµ nguyªn t¾c ®Æt dÉn l−u.

1. §¹i c−¬ng 1.1. §Þnh nghÜa

èng dÉn l−u (drain): lµ èng ®−îc ®Æt trong c¬ thÓ ®i ra ngoµi b»ng mét lç, cho phÐp c¸c chÊt dÞch chÈy ra tõ tõ, cã thÓ theo dâi vµ ®o l−îng dÞch ch¶y ra. ChÊt ®−îc dÉn l−u ra ngoµi cã thÓ ë d¹ng dÞch, khÝ, sinh lý hoÆc bÖnh lý ®äng l¹i trong c¸c khoang c¬ thÓ.

èng th«ng (sonde): c¸c dông cô h×nh èng, hoÆc h×nh trô dµi, cøng hoÆc mÒm, ®Æc hoÆc rçng gi÷a, dïng ®Ó ®−a vµo c¸c ®−êng, c¸c khoang bÖnh lý hoÆc ®−a vµo c¸c ®−êng tù nhiªn cña c¬ thÓ víi môc ®Ých chÈn ®o¸n hoÆc ®iÒu trÞ. èng th«ng ®Æc ®Ó nong c¸c ®−êng tù nhiªn (èng Pedinelli b»ng cao su, ®Ó nong réng ®−êng mËt).

1.2. Ph©n lo¹i

1.2.1. Ph©n lo¹i dÉn l−u:

* Ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt dÉn l−u

- DÉn l−u kh«ng hót (dÉn l−u thô ®éng):

Nguyªn t¾c ho¹t ®éng dùa vµo träng lùc cña dÞch hoÆc do mao dÉn ®¬n gi¶n chØ lµ èng b»ng cao su, hoÆc b»ng nhùa (polyvinyle, polyamides, silicone) ®«i khi chØ lµ g¹c thÊm n−íc (vÝ dô èng dÉn l−u Barraya: bao gåm g¹c thÊm n−íc phèi hîp víi chïm èng nhá) hoÆc nh÷ng l¸ cao su máng, l¸ b»ng xen-lu-l« cuèn l¹i nhiÒu vßng nh− ®iÕu thuèc l¸ (dÉn l−u Penrose).

- DÉn l−u cã hót (dÉn l−u chñ ®éng):

Nguyªn t¾c ho¹t ®éng dùa vµo hÖ thèng kÝn, èng dÉn l−u ®−îc nèi víi mét chai v« trïng ®· hót kh«ng khÝ lµm gi¶m ¸p suÊt bªn trong, t¹o lùc hót liªn tôc cho hÖ thèng (®iÓn h×nh lµ dÉn l−u Redon: dÉn l−u ®−îc lµm b»ng mét èng polyvinyle nèi víi mét b×nh rçng ®· hót kh«ng khÝ t¹o ¸p lùc ©m). HÖ thèng hót cã thÓ ®−îc thay thÕ b»ng m¸y hót liªn tôc cã ®iÒu chØnh ¸p lùc (®iÓn h×nh lµ hót dÉn l−u mµng phæi).

- DÉn l−u chuyªn biÖt:

DÉn l−u Kehr lµ èng dÉn l−u cã d¹ng ch÷ T, víi hai ngµnh bªn ng¾n ®−îc ®Æt vµo trong ®−êng mËt, cßn nh¸nh dµi h¬n ®−a ra ngoµi thµnh bông. èng dÉn l−u Kehr dïng ®Ó dÉn l−u mËt t¹m thêi theo nguyªn t¾c Xi-ph«ng (n−íc trµo tõ n¬i cao sang n¬i thÊp).

èng dÉn l−u ngùc: èng b»ng nhùa tr¸ng Silicon, ®Æt vµo khoang mµng phæi ®−îc hót liªn tôc ®Ó dÉn l−u khÝ hoÆc dÞch mµng phæi. Cã nhiÒu lo¹i kh¸c nhau: Mathey (®Çu èng gËp gãc), Jolie (®Çu trßn, cã nßng kim lo¹i ë trong ®Ó ®ôc qua thµnh ngùc).

C¸c èng dÉn l−u bµng quang cã nhiÒu tªn kh¸c nhau: Malecot (víi 3 c¸nh nh− mò c¸nh chuån), èng dÉn l−u Pezzer, èng dÉn l−u Foley...

* Ph©n lo¹i theo ®−êng ®i cña dÞch dÉn l−u

19

- DÉn l−u ra ngoµi: dÞch dÉn l−u chÈy hoµn toµn ra ngoµi.

- DÉn l−u vµo trong: dÞch dÉn l−u vÉn trong c¬ thÓ nh− dÉn l−u n·o thÊt - æ bông.

- Hçn hîp: mét phÇn dÞch ®−îc dÉn l−u ra ngoµi, mét phÇn dÞch vÉn chÈy trong c¬ thÓ theo ®−êng sinh lý, vÝ dô dÉn l−u Kehr.

1.2.2. Ph©n lo¹i èng th«ng (sonde):

- èng th«ng ®Æc: lµ èng th«ng kh«ng cã nßng ®−îc lµm b»ng kim lo¹i, cã kÝch th−íc kh¸c nhau, chñ yÕu ®−îc ¸p dông ®Ó nong c¸c ®−êng tù nhiªn cña c¬ thÓ. VÝ dô: èng th«ng He-ga (Hegar) ®Ó nong cæ tö cung, èng th«ng Bª-ni-kª (BÐnique) nong niÖu ®¹o.

- èng th«ng rçng: dïng ®Ó hót dÞch hoÆc b¬m c¸c chÊt dÞch vµo c¬ thÓ víi môc ®Ých kh¸c nhau: b¬m thuèc c¶n quang ®Ó chôp XQ gióp chÈn ®o¸n, èng th«ng vµo tim, ®Ó chôp buång tim, èng th«ng ®Çu cã rä (Domia) dïng ®Ó lÊy sái ®−êng mËt, èng th«ng cã bãng ë ®Çu ®Ó lÊy m¸u côc trong lßng m¹ch, (Fogarty)...

1.2.3. Sù kh¸c biÖt gi÷a èng th«ng vµ èng dÉn l−u:

èng dÉn l−u chØ cho dÞch ch¶y mét chiÒu tõ c¬ thÓ ra ngoµi ®Ó lµm s¹ch æ ®äng dÞch.

èng th«ng cã thÓ ®Ó dÉn l−u (cho dÞch ch¶y ra), nh−ng còng dïng ®Ó b¬m c¸c chÊt vµo c¬ thÓ víi môc ®Ých chÈn ®o¸n hoÆc ®iÒu trÞ.

Ngoµi t¸c dông cho dÞch ®i qua, èng th«ng cßn dïng ®Ó nong c¸c ®−êng tù nhiªn trong c¬ thÓ.

Víi ®Þnh nghÜa trªn, thùc tÕ sÏ cã èng võa lµm nhiÖm vô dÉn l−u, còng võa lµm nhiÖm vô cña èng th«ng. VÝ dô: èng Foley, cã thÓ gäi lµ èng th«ng khi ®Æt th«ng ®¸i võa ®Ó dÉn l−u n−íc tiÓu, võa ®Ó b¬m thuèc c¶n quang chôp bµng quang khi cÇn. Nh−ng nÕu dïng Foley ®Ó lµm èng dÉn l−u ®Æt trong bµng quang trong thñ thuËt më th«ng bµng quang, th× èng th«ng Foley trë thµnh èng dÉn l−u...

Trong bµi nµy, chØ tr×nh bµy mét sè d¹ng dÉn l−u vµ èng th«ng cã nßng th−êng ®−îc sö dông trªn l©m sµng.

2. Mét sè d¹ng dÉn l−u th−êng gÆp 2.1. G¹c dÉn l−u

DÉn l−u dùa vµo tÝnh thÊm cña g¹c. G¹c thÊm n−íc lµm b»ng sîi b«ng, ®−îc s¶n xuÊt d−íi d¹ng d©y dµi kÝch th−íc 30x400mm. Th−êng gäi lµ mÐt (mÌche) hay g¹c dµi. G¹c ®−îc ®Æt vµo æ cÇn dÉn l−u xÕp lÇn l−ît tõng líp tõ s©u ra n«ng theo kiÓu ®Ìn xÕp, kh«ng nhÐt qu¸ chÆt, ®Çu g¹c ®−a ra qua vÕt mæ. Khi dÞch thÊm hoµn toµn, cÇn ph¶i thay g¹c míi.

¦u ®iÓm: §¬n gi¶n, rÎ tiÒn.

Nh−îc ®iÓm: DÉn l−u kh«ng triÖt ®Ó. Kh«ng ®Ó ®−îc l©u v× nguy c¬ nhiÔm trïng cao, tèi ®a 24 giê.

¸p dông: Dïng ®Ó dÉn l−u c¸c æ ¸p xe n«ng, c¸c vÕt th−¬ng ë n«ng trªn da, cã nguy c¬ mÐp da khÐp l¹i, ngoµi ra cßn ®Ó chÌn chÆt khi ch¶y m¸u.

2.2. DÉn l−u theo chïm èng nhá, hoÆc chØ ny l«ng

20

Dïng chØ nylon cã kÝch th−íc sè 2, sè 3 hoÆc èng nhá ®−êng kÝnh 0,2 ®Õn 0,5cm, ®· ®−îc c¾t lµm ®«i gËp l¹i nhiÒu lÇn t¹o thµnh mét chïm. DÉn l−u ®−îc ®Æt ë ®¸y vÕt th−¬ng, ®i qua vÕt mæ.

DÉn l−u dùa vµo tÝnh mao dÉn cña chïm chØ, hoÆc c¸c èng nhá, cã t¸c dông chñ yÕu lµ dÞch ®äng, víi c¸c cÆn mñ lín kh«ng cã t¸c dông dÉn l−u.

DÉn l−u d¹ng chïm èng, cã thÓ kÕt hîp víi g¹c dµi (mÌche) ®Ó t¨ng tÝnh dÉn l−u vµ cã t¸c dông cÇm m¸u bÒ mÆt.

¸p dông: dÉn l−u lo¹i nµy th−êng ¸p dông cho vïng hµm mÆt, dÉn l−u ¸p xe vó...

2.3. DÉn l−u d¹ng b¶n (lame)

VËt liÖu dïng ®Ó lµm b¶n dÉn l−u th−êng lµ l¸ cao su tù nhiªn máng, cã ®é ®µn håi lín, Ýt kÝch øng, chËm l·o hãa hoÆc b»ng tÊm xen lu l«, máng, dai... DÉn l−u ®−îc gÊp l¹i theo c¸c nÕp nh− ®Ìn xÕp tõ mét miÕng vËt liÖu kÓ trªn cã kÝch th−íc tïy thuéc vµo n¬i cÇn dÉn l−u, cã thÓ to hoÆc nhá.

Nguyªn lý dÉn l−u nhê vµo sù mao dÉn bÒ mÆt cña chÊt liÖu, dÞch ch¶y ra ngoµi qua c¸c khe r·nh cña c¸c nÕp gÊp.

¸p dông: dÉn l−u c¸c æ ¸p xe n«ng trªn bÒ mÆt.(¸p xe c¬ m«ng, l−ng...).

2.4. èng dÉn l−u

Lµ mét ®o¹n èng th−êng ®−îc lµm b»ng chÊt liÖu cao su hoÆc b»ng nhùa tæng hîp: polyvinyles, polyamides... C¸c èng ®−îc lµm víi ®−êng kÝnh kh¸c nhau ®Ó sö dông vµo môc ®Ých kh¸c nhau trong mæ. §¬n vÞ ®o kÝch th−íc cña èng lµ Fr (French) hoÆc CharriÌre (Ch) 1Fr = 1Ch b»ng 1/3 mm. KÝch th−íc cña èng dÉn l−u ®−îc tÝnh b»ng ®−êng kÝnh bªn ngoµi èng. §é dµi cña èng thay ®æi theo tõng lo¹i kh¸c nhau tõ 20cm ®Õn 50cm.

2.4.1. TÝnh chÊt cña èng:

- TÊt c¶ c¸c èng dïng ®Ó dÉn l−u ph¶i mÒm mai, cã ®é cøng võa ph¶i, kh«ng bÞ bÑp khi ®i qua c¸c c¬ quan vµ qua c©n, da.

- Riªng víi èng dÉn l−u cña hÖ thèng hót liªn tôc èng dÉn l−u vµ hÖ thèng d©y dÉn ph¶i cøng ®Ó chÞu ®−îc ¸p lùc hót cña m¸y hót hay cña b×nh ¸p lùc ©m.

- C¸c èng dÉn l−u m¸u, trong lßng ph¶i tr¸ng silicon tr¸nh b¸m dÝnh cña côc m¸u ®«ng, lµm t¾c èng.

- Thµnh èng ph¶i trong suèt ®Ó quan s¸t dÞch ch¶y bªn trong.

- §Çu èng trßn, tï kh«ng g©y sang chÊn, cã lç bªn tr¸nh t¾c èng.

H×nh 3.1. Th−íc ®o kÝch th−íc cña èng dÉn l−u.

21

2.4.2. HÖ thèng dÉn l−u thô ®éng (dÉn l−u kh«ng hót):

- Thµnh phÇn:

èng dÉn l−u: ®−îc ®Æt tõ khoang cÇn dÉn l−u dÞch trong c¬ thÓ ra ngoµi (tiÕn hµnh trong lóc mæ).

èng nèi: th−êng dïng èng cao su, hoÆc èng nhùa (®−êng kÝnh 0,5 ®Õn 1cm) v« trïng nèi tõ èng dÉn l−u tíi chai, tói ®ùng dÞch.

§o¹n nèi: lµ mét èng thu nhá hai ®Çu ®Ó nèi gi÷a hai èng cã kÝch th−íc kh¸c nhau ®−îc chÆt vµ kÝn. NÕu lµ hai èng cã kÝch th−íc b»ng nhau th× ®o¹n nèi lµ mét èng h×nh trô cã khÊc ®Ó gi÷ chÆt èng nèi.

Chai chøa dÞch: hay sö dông chai thñy tinh (v« trïng), hiÖn nay cã tói nylon dÞch ch¶y vµo ®Õn ®©u ph×nh ra ®Õn ®Êy, trªn tói hoÆc chai ®Òu cã v¹ch chia thÓ tÝch ®Ó ®o l−îng dÞch chÈy ra.

- Thao t¸c:

èng dÉn l−u ®−îc nèi víi chai chøa dÞch th«ng qua èng nèi, ë n¬i tiÕp xóc víi nhau, ph¶i ®¶m b¶o kÝn vµ v« trïng, ®o¹n nèi b»ng ®o¹n nhùa h×nh c«n cho phï hîp víi c¸c kÝch th−íc. B¨ng thuèc s¸t trïng (Betadine) t¹i n¬i tiÕp xóc.

§Çu èng nèi ®−a vµo chai chøa dÞch, nÕu lµ chai thñy tinh ph¶i cã ®−êng cho kh«ng khÝ ®i ra. T¹i n¬i kh«ng khÝ ®i ra cña chai chøa dÞch cã bÇu läc khÝ, víi tói nhùa th× kh«ng cÇn v× dÞch vµo ®Õn ®©u tói sÏ ph×nh ra tíi ®ã.

H¹ thÊp toµn bé hÖ thèng dÉn l−u: èng nèi, chai chøa dÞch thÊp h¬n so víi mÆt gi−êng, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho dÞch ch¶y ra.

CÊm kh«ng ®−îc ®Ó chai hay tói chøa dÞch cao h¬n vÕt mæ v× cã thÓ lµm cho dÞch ch¶y ng−îc vµo trong khoang cÇn dÉn l−u.

- ¦u ®iÓm: hÖ thèng dÔ lµm.

- Nh−îc ®iÓm: hÖ thèng hë, th«ng víi m«i tr−êng, dÔ nhiÔm khuÈn. Kh«ng hót nªn dÉn l−u kh«ng hÕt.

- ¸p dông: ®Æt dÉn l−u theo dâi ch¶y m¸u. DÉn l−u dÞch rØ viªm. DÉn l−u ë khoang kh«ng kÝn... VÝ dô: sau mæ c¾t d¹ dµy, sau mæ t¾c ruét...

2.4.3. HÖ thèng dÉn l−u chñ ®éng (dÉn l−u cã hót):

- Thµnh phÇn:

èng dÉn l−u: Lµm b»ng nhùa mÒm trong suèt nh−ng kh«ng bÞ bÑp khi cã ¸p lùc hót.

èng nèi: ®−îc lµm b»ng nhùa trong, mÒm, thµnh cøng chÞu ®−îc ¸p lùc hót.

Chai chøa dÞch: bao giê còng lµm b»ng chai thñy tinh, hoÆc b»ng nhùa cøng lu«n cã ¸p lùc ©m ®−îc t¹o nªn nhê chai cã mét nót kÝn, khi s¶n xuÊt ®−îc hót kh«ng khÝ ë trong t¹o ¸p lùc ©m s½n trong chai (¸p lùc ©m, thÓ tÝch hót ®−îc cña chai: ghi râ trªn chai). Mét sè chai cã thÓ dïng l¹i nhiÒu lÇn víi nhiÒu kiÓu thiÕt kÕ ®Ó t¹o ®−îc ¸p lùc ©m trong chai: nh− b¬m tay, vßi hót mét chiÒu...Víi lo¹i nµy trªn nót chai cã bé phËn b¸o hiÖu ¸p lùc trong chai, khi ¸p lùc ©m hÕt, sÏ ph¶i hót thªm kh«ng khÝ ®Ó t¹o ¸p lùc ©m. Chai ®−îc nèi víi mét m¸y hót liªn tôc, mét chiÒu t¹o ¸p lùc hót ®Òu ®Æn, cã thÓ ®iÒu chØnh ®−îc (dÉn l−u mµng phæi).

22

- Thao t¸c:

Khi ®Æt èng dÉn l−u, vÕt mæ ph¶i kh©u kÝn, ch©n dÉn l−u cè ®Þnh tèt, kh©u kÝn ch©n èng, kh«ng ®−îc hë lç bªn cña dÉn l−u ra ngoµi vÕt mæ. èng nèi ®−îc nèi víi èng dÉn l−u vµ chai chøa dÞch b»ng ®o¹n nèi ®¶m b¶o kÝn hoµn toµn. Chai dÉn l−u sau khi ®Çy, ¸p lùc ©m hÕt, ph¶i thay chai. Khi thay chai, èng dÉn ph¶i kÑp l¹i tr¸nh kh«ng khÝ vµo trong vÕt mæ, s¸t trïng ®Çu èng, thay chai míi.

- ¸p dông: dïng cho dÉn l−u kÝn, cÇn hót tèt: nh− mæ x−¬ng; dÉn l−u hót liªn tôc cã ®iÒu chØnh ®−îc ¸p lùc: ¸p dông cho dÉn l−u mµng phæi...

3. Môc ®Ých dÉn l−u 3.1. Theo dâi

DÉn l−u ®−îc ®Æt trong mét sè tr−êng hîp ngoµi t¸c dông dÉn l−u c¸c dÞch rØ viªm cßn ®Ó theo dâi cã xÈy ra biÕn chøng kh«ng. VÝ dô sau mæ c¾t d¹ dµy, mæ gan... hoÆc nh÷ng vÞ trÝ kh©u èng tiªu hãa dÔ bôc... Theo dâi èng dÉn l−u hµng ngµy, ®¸nh gi¸ chÊt dÞch ch¶y ra cã thÓ ph¸t hiÖn sím c¸c biÕn chøng sau mæ.

3.2. DÉn l−u dÞch ®äng

Víi c¸c mæ s¹ch, sau mæ cã nhiÒu dÞch rØ viªm, hoÆc c¸c dÞch röa, hoÆc m¸u ch¶y ra thªm tõ c¸c mao m¹ch nhá... lµm ®äng l¹i ë trong c¸c khoang, khe kÏ gi÷a c¸c c¬ quan, tæ chøc... nÕu kh«ng ®−îc dÉn l−u lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho vi khuÈn ph¸t triÓn t¹o nªn c¸c æ ¸p xe tån d−...

3.3. DÉn l−u mñ

Trong trÝch r¹ch ¸p xe: dÉn l−u sau mæ lµ b¾t buéc, dÉn l−u gióp tæ chøc ho¹i tö ®−îc ch¶y ra ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho liÒn vÕt th−¬ng.

3.4. DÉn l−u khoang mµng phæi

Khoang mµng phæi lµ mét khoang ¶o, ¸p lùc ©m. Khi cã dÞch hoÆc khÝ vµo khoang sÏ mÊt ¸p lùc ©m trong khoang, viÖc dÉn l−u hÕt dÞch vµ khÝ trong khoang tr¶ l¹i ¸p lùc ©m cho khoang mµng phæi, ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng sinh lý b×nh th−êng cña hÖ h« hÊp. DÉn l−u khoang mµng phæi b¾t buéc ph¶i lµ hÖ thèng kÝn, hót ¸p lùc cã ®iÒu chØnh.

3.5. DÉn l−u b¶o vÖ

Mét sè tr−êng hîp khi kh©u èng tiªu hãa, ho¨c ®−êng mËt, nÕu ¸p lùc trong lßng ruét cao sÏ lµm bôc miÖng nèi, khi ®ã ph¶i ®Æt dÉn l−u ë n¬i cã ¸p suÊt cao, cã t¸c dông gi¶m ¸p, miÖng nèi sÏ nhanh liÒn. VÝ dô: ®Æt dÉn l−u vµo ®−êng mËt khi kh©u mËt ruét... DÉn l−u Kehr còng cã t¸c dông gi¶m ¸p ®−êng mËt, gióp cho mau liÒn chç më èng mËt chñ...

4. BiÕn chøng dÉn l−u NhiÔm trïng ng−îc dßng: lµ hiÖn t−îng vi khuÈn x©m nhËp vµo c¬ thÓ theo ®−êng ®i cña èng dÉn l−u. §Æc biÖt hay gÆp trong dÉn l−u thô ®éng v× ®©y lµ hÖ thèng dÉn l−u hë.

LoÐt ch©n èng dÉn l−u: gÆp trong dÉn l−u ®Ó l©u ngµy, cã sù cä s¸t vµ di chuyÓn gi÷a dÉn l−u víi da. Kh¾c phôc b»ng c¸ch thay b¨ng t¹i chç, sau khi rót dÉn l−u, vÕt th−¬ng sÏ mau chãng liÒn l¹i.

23

T¾c èng dÉn l−u: dÉn l−u cã ®−êng kÝnh nhá, kh«ng phï hîp víi n¬i cÇn dÉn l−u... Khi t¾c èng, dÉn l−u mÊt t¸c dông, ¶nh h−ëng tíi kÕt qu¶ cuéc mæ.

§øt èng dÉn l−u khi rót: nÕu ë trong khoang c¬ thÓ ph¶i dïng néi soi ®Ó lÊy, nÕu trong ®−êng mËt: ph¶i mæ l¹i.

5. Thêi gian ®Ó dÉn l−u Phô thuéc vµo môc ®Ých cña viÖc ®Æt dÉn l−u:

§Ó theo dâi ch¶y m¸u vµ ch¶y c¸c dÞch rØ viªm sau mæ: chØ cÇn 24 ®Õn 48 giê.

§Ó b¶o vÖ cho miÖng nèi: ®Ó cho tíi khi nguy c¬ bôc miÖng nèi kh«ng cßn, vÝ dô Kehr cã thÓ ®Ó tíi 15 ngµy.

§Ó dÉn l−u dÞch vµ khÝ mµng phæi: khi hÕt dÞch vµ khÝ nªn rót sím tr¸nh biÕn chøng nhiÔm trïng ng−îc dßng...

6. Nguyªn t¾c ®Æt hÖ thèng dÉn l−u V« trïng: §Æt èng trong lóc mæ, tÊt c¶ c¸c ®o¹n nèi gi÷a èng dÉn l−u, d©y nèi, vµ chai dÞch ph¶i s¸t trïng khi thay, b¨ng l¹i b»ng b¨ng v« trïng. HÖ thèng dÉn l−u v« trïng.

§−êng ®i ng¾n nhÊt: ®Æt dÉn l−u theo ®−êng th¼ng, kh«ng gËp gãc, kh«ng ®i l¹i lßng vßng trong c¬ thÓ.

Kh«ng ®i qua vÕt mæ: lç ra cña èng dÉn l−u lµ mét lç kh¸c, kh«ng ®Ó èng ®i qua vÕt mæ, cã nguy c¬ chËm liÒn vÕt mæ, hoÆc nhiÔm trïng vÕt mæ.

§Æt ë vÞ trÝ thÊp nhÊt: khi bÖnh nh©n n»m, nh−ng kh«ng bÞ bÑp èng do t− thÕ tú ®Ì, ®Æc biÖt chó ý víi hÖ thèng dÉn l−u kh«ng hót, v× dÞch ch¶y ra dùa vµo nguyªn lý träng lùc (tõ cao xuèng thÊp).

§Æt hÖ thèng dÔ theo dâi: èng dÉn l−u ph¶i trong suèt, ®Æt ë vÞ trÝ dÔ quan s¸t, kh«ng ®−îc ®Ó ch¨n, mµn, ®Öm ®Ì lªn.

Cè ®Þnh tèt dÉn l−u: cè ®Þnh dÉn l−u b»ng c¸ch kh©u vµo da b»ng chØ kh«ng tiªu, víi dÉn l−u ®Ó l©u ngµy, nªn kh©u cè ®Þnh nhiÒu mòi ®Ó ch©n dÉn l−u cè ®Þnh, kh«ng lµm loÐt da (vÝ dô: kh©u cè ®Þnh Kehr)

7. Giíi thiªu c¸c èng th«ng th−êng dïng 7.1. èng th«ng ®−êng tiÕt niÖu

§Æc ®iÓm: §Çu tï tr¸nh sang chÊn. Lç n»m ë bªn c¹nh èng th«ng. MÒm m¹i kh«ng sang chÊn niÖu ®¹o. Cã bãng hoÆc ng¹nh ®Ó gi÷ èng cè ®Þnh vµo thµnh bµng quang.

Mét sè lo¹i:

- èng th«ng Foley (H×nh 3.2): cã mét bãng n»m ë ®Çu èng, bãng sÏ ®−îc b¬m c¨ng khi èng th«ng n»m trong bµng quang, cã t¸c dông cè ®Þnh èng th«ng. KÝch th−íc èng, thÓ tÝch cña bãng ®−îc ghi ë cuèi èng th«ng.

H×nh 3.2. èng th«ng Foley 2 nßng.

24

- èng th«ng Foley 3 nßng: ngoµi ®−êng ra cña n−íc tiÓu cã thªm mét ®−êng b¬m n−íc röa bµng quang.

- èng th«ng Pezzer (H×nh 3.3): èng cã ®Çu ph×nh ra to h¬n, cã ba lç, th−êng dïng trong më th«ng bµng quang

- èng th«ng Malecot: ®Çu cã ba ng¹nh gièng nh− èng th«ng Pezzer.

- èng th«ng Nelaton (H×nh 3.5): hiÖn Ýt sö dông, th−êng chØ ®Ó dÉn l−u n−íc tiÓu t¹m thêi, rót ra ngay sau ®ã.

- èng th«ng BÐquille: ®Çu cña èng th«ng thon l¹i vµ vÕch lªn, dïng ®Ó ®Æt th«ng tiÓu ë bÖnh nh©n u x¬ tiÒn liÖt tuyÕn.

7.2. èng th«ng ®−êng mËt

- èng dÉn l−u Kehr: lµm b»ng Latex: mÒm, dai, kh«ng l·o hãa, h×nh ch÷ T víi hai ngµnh ng¾n ®−îc ®Æt trong èng mËt chñ. Ngµnh dµi ®−îc ®−a ra ngoµi da, cè ®Þnh vµo thµnh bông.

T¸c dông: dÉn l−u mét phÇn mËt ra ngoµi, cßn mét phÇn vÉn xuèng t¸ trµng lµm gi¶m ¸p lùc ®−êng mËt tr¸nh bôc chç kh©u èng mËt chñ. Theo dâi th«ng th−¬ng ®−êng mËt ruét b»ng c¸ch b¬m thuèc c¶n quang vµo èng th«ng ®Ó chôp XQ (ph¸t hiÖn ®−îc sái sãt, ®−êng mËt chÝt hÑp...). B¬m röa lµm s¹ch ®−êng mËt nhÊt lµ víi bïn mËt.

7.3. èng th«ng d¹ dÇy

Lµ èng dµi cã kÝch th−íc 80cm. Trªn cã c¸c v¹ch chia kÝch th−íc chiÒu dµi, ®Ó biÕt èng n»m s©u bao nhiªu. §Çu èng cã nhiÒu lç. Cã t¸c dông hót dÞch ®äng trong d¹ dµy, gi¶m ¸p lùc trong ruét ®Ó miÖng nèi dÔ liÒn trong c¾t d¹ dµy hoÆc nèi vÞ trµng. Víi èng cã kÝch th−íc to (Fouchur) dïng ®Ó röa d¹ dµy.

H×nh 3.3. èng th«ng Pezzer.

H×nh 3.4. èng th«ng Nelaton.

25

C©u hái l−îng gi¸:

1. Tr×nh bµy c¸c môc ®Ých, biÕn chøng, nguyªn t¾c, thêi gian l−u èng dÉn l−u.

2. H·y ph©n lo¹i èng dÉn l−u, cho vÝ dô.

3. KÓ tªn c¸c lo¹i èng th«ng hay gÆp. Nªu t¸c dông.

4. Tr×nh bÇy hÖ thèng dÉn l−u thô ®éng.

5. Tr×nh bµy hÖ thèng dÉn l−u chñ ®éng.

6. Tr×nh bµy lo¹i h×nh dÉn l−u kh«ng dïng èng dÉn l−u.

H×nh 3.5. C¸c lo¹i èng th«ng tiÕt niÖu.

A, B, C: ®Çu èng Nelaton. D: ®Çu èng BÐquille. E,F: ®Çu èng MalÐcot.

Ç è è è