MụcLục

Giớithiệu

Chương1:TrậnBạchĐằng(938)

Chương2:Trậnđịacọcngầm

Chương3:TrậnBìnhLệNguyên(17-1-1258)

Chương4:TrậnĐôngBộĐầu(28–29-1-1258)

Chương5:TrậnChươngDương-ThăngLong(5-6-1285)

Chương6:TrậnNhưNguyệt-VạnKiếp–VĩnhBình(6-7/1285)

Chương7:TrậnChiLăng

Chương8:TrậnBạchĐằngNăm1288

Chương9:TrậnThànhĐaBang(1-1407)

Chương10:TrậnTốtĐộng–ChúcĐộng(7-11-1426)

GiớithiệuTruyệnCácTrậnĐấuQuanTrọngTrongLịchSửViệtNamđượcnhiềutácgiảsángtácnóivềlịchsửhàohùngcủaViệtNam.Nhưmộtcáchđểtưởngnhớđếnlịchsửđầyhàohùng,bitrángcủadântộc,trântrọnggửiđếncácđọcgiảcuốnsáchnày,tổnghợpnhữngtrậnđánhnổitiếngvàquantrọngtrongquãngđườngdựngnướcgiữnướccủadântộcViệtNamtừthờiVuaHùngđếnhếtthờiphongkiến

SắpđếnngàyGiỗTổquantrọngcủacảnước,chúngtalàconrồngcháutiên,mangdòngmáuLạcHồng,nhưngnhữngđiềuvềsửsách,nhữngghichépvềcônglaocủatổtiênquanhiềucuộcbinhbiến,nhiềucuộcchiếntranhvẫnchưađượctỏtường.

Mongrăngnhữngcâuchuyệndướiđâysẽgiúpcácbạncảmthấyhứngthúhơnvềlịchsửdântộc,cáchtậphợplạibằngnhữngcâuchuyệnngắngiúpcácbạnđọcgiảcảmthấybớtkhôkhannhưnhữngcuốnsáchdàycộm,bớttínhướclệvìcóthêmnhữngchitiếtđặcsắcgắnliềnvớisựkiện,nhữngviệcđónhữngconngườiđó,đãtừngtồntại,đãdùngtàitrícủamình,kĩnăngthaolượctàitình,đểnhữnggìhọlàmmãilưudanhthiêncổ.

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Chương1:TrậnBạchĐằng(938)Hàngnămcứđếnngàymùng05ThángGiêngÂmLịch,ngườiViệttrongnướccũngnhưngoàinướcluôntưởngnhớtớichiếnthắngcủaÐứcQuangTrungHoàngÐếcảthắngquânThanhtạiÐốngÐa,quétsáchquânthùrakhỏibờcõi.ChiếnthắngÐốngÐalàchiếnthắngcuốicùngtrongtrậnchiếntranhchốngxâmlượcgiữaViệtNamvàTrungHoacáchđâyhơnhaithếkỷ,vìlẽđóảnhhưởngcủatrậnÐốngÐađãlàmlumờnhữngtrậnchiếnkháccủavịvuamangtrongngườithiêntàiquânsự.ChúngtôixinđăngtảibàiviếtcủaôngHảiNamTrầnMinhÐạivềmộtchiếnthắngkháccủaQuangTrungHoàngÐế.

CáctướngchỉhuythủybinhXiêmLakhôngbaogiờngờrằngthiêntàiquânsựNguyễnHuệđãtínhtoánmộtcáchchínhxáckhoahọcthầnkỳđếntuyệtvờivềquitrìnhcủadòngthủytriềusẽlênđếnđỉnhđiểmvàđứngyêndòngchảymộtkhoảngthờigiantrướckhiròng.Ðúngvàolúc300chiếnthuyềnvà20,000thủybinhcủachúngđãlọthoàntoànvàokhúcsôngmaiphụcgiữasôngTiềnGiangMỹTho.(1)

Ðầunăm1785,NguyễnHuệcùngTrầnQuangDiệu,VõVănDũng,ÐặngVănTrấnvàTâySơnNữtướngBùiThịXuânđếncửaCầnGiờnhưngkhôngvàoGiaÐịnhnhưnhữnglầntrướcmàđithẳngđếncửasôngTiềnGiangđểvàoMỹTho.Tạiđây,mộtlầnnữathiêntàiquânsựNguyễnHuệlạisángchóivớichiếnthuậtmaiphụcthầnkỳtrênsông,diệtgọnquânXiêmbằngtrậnthủychiếnRạchGầm-XoàiMút.TrậnthủychiếnRạchGầm-XoàiMútquảthậtphảiđượcghivàoquânsửthếgiớivớitàivậndụngsiêuđẳngđịahình,địavật,địathếphongthủyvàkếdụđịchđểmaiphụcvàtiêudiệtđịchthủcóquânsốnhiềuhơngấpbalầnmộtcáchnhànhạmàkhôngcầndùngđếnchiếnthuậtcọcnhọnhaymộtkỹthuậtnàokhác.

Khiđến,NguyễnHuệsaiTrươngVănÐakéochủlựcvềthủthànhGiaÐịnh,cònmìnhthìlậptứcthânhànhđiquansátđịahìnhvàchongườithámthínhquântìnhđốiphương.Dầukhôngphảilàngườiđịaphươngnhưngvớithiêntàiquânsựđặcbiệt,NguyễnHuệđãthấyngaythếtửđịađểtiêudiệtđịch.TửđịamàNguyễnHuệchọnchoquânXiêmlàmộtkhúctrênsôngMỹThodàikhoảng6câysốnằmgiữahaiconrạchđivàosôngRạchGầm(còngọilàsôngSầmGiang)vàRạchXoàiMút(còngọilàsôngHiệpÐức).Bềrộngcủasônggầnmộtcâysố.KhúcsôngnàyđượcnướctừbadòngsôngMỹTho,SầmGiang,HiệpÐứcđổvàonênkhithủytriềulênthìnướctràn

đầy,thủytriềuxuốngthìnướcvẫnkhôngcạn.GiữasôngcócùlaoThớiSơndài5dặmvàcùlaoHộnhỏhơncólausậyvàcâybầnmọcumtùm,khôngcódấuchânngườiqualạilàđịađiểmlýtưởngđểgiấuquân.

TrậnthủychiếnRạchGầm-XoàiMúttrênsôngTiềnGiangMỹThovàtrậnbộchiếntạiRạchDừa.NguyễnHuệcửtướngÐặngVănTrấnchỉhuythủybinhvàcửtướngVõVănDũngchỉhuybộbinhmởđầuhaitrậnnày.Khởiđầu,đoànkỵbinhcủaVõVănDũngmangquânđếntrướcđạibảndoanhquânXiêmvàquânNguyễnÁnhởSaÐéckhiêuchiếnvớilựclượng20,000thủybinh,300chiếnthuyềnvà30,000bộbinh.QuânXiêmLarầmrộtiếnvàonướctatrongmộtkhíthếtựtinhiếuchiếnvàháothắngrấthunghăng.ÐúngvàolúcquânXiêmvàmộtphầnquâncủaNguyễnÁnhđãchuẩnbịxonglựclượngtìmquânTâySơnđểtiêudiệt,thì,bỗngnhiên,hômấy,trờivừatờmờsángchúngđãthấymộtđoànkỵbinhcủaTâySơnbấtngờxuấthiệntrướcđạibảndoanh.

QuânXiêmLahunghãnđangmonggặpđượcquânTâySơnđểđọsức.LậptứcquânXiêmliềnđiềuđộngngaymộtquânsốđôngápđảocủabộbinhvàkỵbinhrầmrộtiếnraứngchiếnngay.

ThếlàmộttrậnchiếnđầutiêntuyngắnnhưngkhádữdộidiễnragiữaquânXiêmLavàquânTâySơn.QuânTâySơnđãcómưukếdụđịchnênchỉđánhcầmchừngmộtlúcbèngiảthua,rútquântháochạy.

ThấyquânsốkỵbinhTâySơníthơn,quânXiêmcótướngsĩcủaNguyễnÁnhdẫnđườngliềnhôquânđuổitheo.TheokếhoạchdụđịchđãđượcsắpđặttrướcvàcũngkhôngđểchoquânXiêmnghingờchúngbịdụngmưuvàotửđịa,khikỵbinhTâySơnchạyđếnVĩnhLongthìđượctăngcườngthêmquân.HaiđoànquânnàynhậplạilậpthànhmộtchiếntuyếnmớichờquânXiêmkéođến.ThếlàlạithêmmộttrậnchiếndữdộinữatạiVĩnhLong.TrongtrậnnàykỵbinhTâySơnđãphảichịuhisinhmộtsốquânđểkíchđộngtínhhiếuchiếncủachúngtheonhưkếhoạchđãđịnhtrước.

HaibênđangsápchiếnthìbộbinhXiêmđisaurầmrộkéođếnchiathànhhaingãtheochiếnthuậtgọngkìmđểbaovâykỵbinhTâySơnvàogiữa.

ThấyquânXiêmLađãmắcmưukế,kỵbinhTâySơnvừađánhvừarútluivềhướngMỹTho.HaitướngchỉhuyquânXiêmlàLụcCônvàSạUyểncótướngsĩcủaNguyễnÁnhđitrướcchỉđườngcho2,000kỵbinhvà10,000bộbinhXiêmLaráoriếtđuổitheoquânTâySơnvềMỹTho.TrongkhiởtrênbộquânXiêmLađuổitheoquânTâySơnvềMỹThothìdướisông,Ðại

tướngÐặngVănTrấnchỉhuy100chiếnthuyềnTâySơnđếntrướcđạibảndoanhquânXiêmởSaÐéckhiêuchiến.

HaitướngchỉhuythủybinhXiêmlàChiêuTăngvàChiêuSươngmangđến300đạichiếnthuyềnvà20,000thủybinhsangViệtNamtheolờicầuviệncủaNguyễnÁnhđểdiệtquânTâySơn.ÐâylàmộtlựclượngthủybinhhùnghậunhấtÐôngNamÁvàothờiđó.DãtâmcủachúnglànhândịpnàyđichiếmđấtcủaViệtNam.VớimộtlựclượngthủyquânnhưthếchúngrấttựtinsẽlàmcỗquânTâySơnmộtcáchdễdàngvìvậykhíthếcủachúngrấthunghănghiếuchiến.Và,cũngthậtlàbấtngờ,đúngvàolúcquânXiêmLavừachuẩnbịxongđộihìnhtácchiếnthìquânTâySơnxuấthiệnngaytrướcmặt.ÐộichiếnthuyềncủaquânXiêmliềntáchbếntiếnranghênhchiến.QuânTâySơnchờchođếnkhimấychiếnthuyềncủaquânXiêmđãđếnđúngvàotầmsúngđạibácđặttrênthuyềnliềnbắnngayramộtloạtthịuy.

QuânXiêmliềnbắntrảđũangay.VàvìthấyquânTâySơnchỉcómộtsốchiếnthuyềnnhỏ,chúnghuyđộngtoànbộ300chiếctiếncôngvâychặtcácchiếnthuyềnquânTâySơnđểnhậnchìmđịchthủ.ThuyềncủaquânTâySơnlàloạichiếnthuyềnnhỏ,hẹpchiềungangnhưngmỗithuyềncóđến40máichèochonêndichuyểnrấtnhanhđểtránhđạnđạibáccủaquânXiêm.

CuộcthủychiếnđầutiêngiữaquânTâySơnvàquânXiêmđãthựcsựdiễnratrênsôngSaÐéc.Haibêncòncáchxachonênchỉdùngđạibácvàtêntẩmlửabắnnhau.VìmuốnkếhoạchdụđịchvàotrậnđịamaiphụcởRạchGầmXoàiMútmàkhônglàmchoquânXiêmnghingờnênthủybinhTâySơnđánhrấtdữdội.VàichiếnthuyềncủaquânXiêmtrúngđạn,vàichiếnthuyềnTâySơncũngbịtrúngđạn.ÐếnđâycácchiếnthuyềnTâySơnphíasautừtừrútlui,nhữngthuyềncònlạivừabắnvừarútluitheo.QuânXiêmthấythuyềncủaTâySơnrútlui,bèngiatốcmáichèođuổitheo.

QuânXiêmđuổitheoquânTâySơnđếnVĩnhLongvẫnchưabắtkịpđượcvìtốcđộcủathuyềnTâySơnđinhanhhơn.TuynhiênvẫngiữmộtkhoảngcáchđểchoquânXiêmtrôngthấyđuổitheo.

KhicảhaiđoànthuyềnđãvàođịaphậnMỹThothìmànđêmbuôngxuống.TấtcảthuyềnTâySơnđềulênđènđểchoquânXiêmtrôngthấy.CácchiếnthuyềncủaquânXiêmcũngđềulênđènvàráoriếtđuổitheo.

Ðếnkhúcsôngnàythìhaibênbờlàrừngcâyrạchbầnmọcumtùmvàdướivensôngthìmônnước,dừanướccũnglauláchmọcdàyđặc.ÐâychínhlàmộtphầnđịahìnhtrongtổngthểđịahìnhđịavậtmàNguyễnHuệđãghi

nhậnđểvậndụngvàođịathếẩnbinhmaiphục.HơnnữaNgàiđãtínhtoántrướcđượcrấtchínhxáccảconnướcthủytriềuvànhữngcơngiótừbiểnÐôngsẽthổimạnhvàotháng11âmlịchlàthángmùamưađãkếtthúcvànướcsôngsẽdânglêncaonhấttrongnăm,làmtăngtốcsứcđẩychocácchiếnthuyềnnhanhhơnvàothờiđiểmquyếtđịnhcủatrậnthủychiếnsắpxảyra.Cànglợihạihơnnữa,chínhcườngđộcủasứcnướcvàgiócủathủytriềudângsẽđẩycácchiếnthuyềnquânXiêmcàngtrôinhanhhơnvàotrậnđịamaiphục.Quảnhiên,khihaibênđuổitheonhauđếnkhúcsôngnàythìdòngthủytriềubắtđầudânglênbáohiệubằngnhữngcơngiómạnh.GiónổilênthổixuôitheodòngthủytriềudângcàngcaothìsứcnướccàngđẩynhanhtốcđộcủacácchiếnthuyềnlướttrênsôngTiềnGiangvàkhicácchiếnthuyềnđếnRạchGầmthìtrờitốihẳn.Trongmànđêmâmu,chỉnghetiếngmáichèokhuanướcvàtiếngếchnhái,dếmènnỉnontừhaivenbờlauláchdàyđặcvọngra...

Ðộtnhiên,phầnlớncácchiếnthuyềnTâySơnđitrướctắthếtđèn,vàrẽvàoconrạchđầutiênlàRạchGầmđểẩnbinh...

Phầnthuyềnđisau,vẫngiữnguyênđènsángđểnghibinhdụđịchcứtiếptụcđithẳngtrênsôngMỹTho.

QuânXiêmLakhôngnghingờgìcảnênvẫngiatốcthêmmáichèonhanhtheovậntốccủanướcthủytriềudângđểmongbắtkịpquânTâySơnchỉcòncáchmộtquãngrấtgần.

ÐếnconrạchthứhailàrạchXoàiMútthìtấtcảthuyềnđisaulàmmụctiêuchothuyềnXiêmLađuổitheođộtnhiêntắthếtđènrồirẽvàoconrạchthứhailàRạchXoàiMútđểkếthợpvớithủyquânNguyễnHuệphụckíchsẵntạiđây.ThuyềncủaquânXiêmLabỗngthấyphíatrướckhôngcònánhđènnàonữa.TướngXiêmlàChiêuTănggiậtmìnhcảnhgiác,hồnghibịlọtvàotrậnđịamaiphụccủaquânTâySơn,liềnbáođộngchuẩnbịtácchiến.Thếnhưngđãquámuộnrồivìcácchiếnthuyềncủachúngđangbịcườngđộcủasứcnướcvàsứcgiócứđẩynhanhtới.Muốngiảmtốcđộlướtnhanhcủathuyềncũngcầnphảicómộtquãngthờigian.Nhưngcáiquãngthờigianquyếtđịnhsựsốngcòncủachúngkhôngcònkịpnữa.Bởivìđúnglúcấychúngđãrơihẳnvàotrậnđịamaiphục,pháohiệutấncôngcủaquânTâySơnnổvang.

ThủyquândoNguyễnHuệchỉhuytừRạchXoàiMútvàtừcácconrạchnhỏđồngloạttiếnrachậnđánhbằngtêntẩmlửavàsúngđạibácđặttrênthuyền.Ðồngthờisúngđạibáctừhaibờsông,từcùlaoThớiSơnvàcùlaoHộnã

liênhồivàocácchiếnthuyềnquânXiêmđiởhànggiữa.

QuânXiêmbịđánhphủđầubấtngờrấtdữdộivàocácchiếnthuyềnđitrướcvàbịsúngđạibácnãliêntụcvàođoànthuyềnđigiữa.Tấtcảcácchiếnthuyềncủachúngchưakịpphảncôngthìđúnglúcấynướcvàgióthủytriềuđãlênđếnđỉnhđiểmcaonhấtvàđứngyêndòngchảy.Tấtcảthuyềncủachúngkhựnglạikhiếnđộihìnhcàngthêmrốiloạn.TướngchỉhuyquânXiêmlàChiêuTănghoảnghốtralệnhbiếnhậuquânthànhtiềnquânđểrútluitheoconnướcthủytriềusắpchuyểnròng.QuânTâySơnchỉchờđếnlúcấy,từRạchGầmkéorachậnđánh,đánhdữdộivàohậuquânXiêm,quyếtkhôngchochúngmởđườngrútluitronglúcdòngthủytriềuđứngyênởđỉnhđiểm.QuânXiêmbènngưngthoáiluivàtrởlạitrậnđịatrongtìnhthếhỗnloạn.QuânTâySơndồnhếttổnglựctấncôngvàocácchiếnthuyềnquânXiêmđangvôcùngrốiloạn,khôngtiếnmàcũngkhônglùiđược.Chúngbiếnthànhnhữngcáibiakhổnglồđểhứngnhữngloạtđạibácbắnnhưxối.ÐồngthờiliêntiếphàngloạttêntẩmlửacủaquânTâySơnbắnnhưmưaràovàochúng.

CáctướngchỉhuythủybinhXiêmLakhôngbaogiờngờrằngthiêntàiquânsựNguyễnHuệđãtínhtoánmộtcáchchínhxáckhoahọcthầnkỳđếntuyệtvờivềquitrìnhcủadòngthủytriềusẽlênđếnđỉnhđiểmvàđứngyêndòngchảymộtkhoảngthờigiantrướckhichuyểnsangròng.Ðúngvàolúc300chiếnthuyềnvà20,000thủybinhcủachúngđãlọthoàntoànvàokhúcsôngmaiphụcgiữasôngTiềnGiangMỹTho.

ÐâylànhữnggiâyphútcủathờigianquyếtđịnhcựckỳquantrọngmàthủybinhTâySơnchờđợiđểdồnhếttổnglựcquânsựtấncôngchúng.NgượclạithủybinhXiêmLakhôngcònlợidụngđượcdòngchảylênxuốngcủathủytriềuđểtiếnthoáinêntấtcảchiếnthuyềncủachúngđềulênhđênhđứngyênmộtchỗđểlãnhnhữngloạtđạnđạibácvàtêntẩmlửacủaquânTâySơnbắntrúngmụctiêu.

Cùngthờigiankhẩntrươngấy,lợidụngdòngthủytriềuđứngyên,mấyngànthủybinhthiệnchiếncủađộiquânngườinháimangtênanhhùngYếtKiêuđờinhàTrầnâmthầmlặnsâuxuốngnướcbámsátmạnđáythuyềngiặcđụclủngcảtrămchiếnthuyềncủachúng.Nướcsôngtheocáclỗđụcphụtlêntrànngậpcảkhoangthuyền.HàngngũthủybinhXiêmrốiloạnngay,chúnghoảnghốtnháonháctìmcáchthoátthântrênkhoangthuyềnđangngậpnướcthìđúnglúcấy,từvensôngđãxuấthiệnhàngngànchiếcghenhỏchởcácchiếnsĩthiệnxạTâySơntiếnđếnbắnnhưmưaràonhữngmũitêngắnđầusắtnhọnvàochúng.

ÐâylàmộtthếđánhthủychiếnrấtácliệtvàhữuhiệuđượclưutruyềntừđờinhàTrầnđãchiếnthắngquânNguyênMôngtrênsôngBạchÐằngnăm1288.MộttrậnđạithủychiếnlịchsửlongtrờilởđấtcủathủybinhViệtNamđanggiánglênđầuquânXiêm.MấytrămchiếnthuyềncủachúngđangbiếnthànhmộtbiểnlửasángrựccảmộtvùngrộnglớntrênsôngTiềnGiangMỹTho,tấtcảđềubịđánhchìmkhôngcònmộtchiếc.ThủybinhXiêmvàmộtphầnquânNguyễnÁnhhoàntoànbịtiêudiệt.TốcđộthờigiancủatrậnđạithủychiếnvàchiếnthắngđãdiễnranhanhnhưmộtcơnácmộngđầykinhhoàngvàvôcùngkhốcliệtđốivớiquânXiêm.Chỉtrongvòngthờigiancủamộtconnướcthủytriềudânglênđếnđỉnhđiểmvàcũngchỉvừabắtđầuhạxuống(tứclàconnướcròng,đứngvàròng).Nếutínhthờigianấybằngđườngđicủacâykimchỉgiờthờinaythìchỉvỏnvẹncó13tiếngđồnghồ.Hìnhtượngcụthểhơnlàtừ9:00tốihômnayđến9:00sánghômsau.ThủybinhTâySơndướitàichỉhuyvàtínhtoánkhoahọcthầnkỳcủathiêntàiquânsựNguyễnHuệđãnhậnchìm300chiếnthuyềnvà20,000thủybinhXiêmxuốngsôngTiềnGiangMỹTho.

ChiếnthuậtkếtthúcnhanhngoàisứcdựtínhcủacáctướngchỉhuyquânXiêm-đếnnỗichúngkhôngcòncảmộttíchtắcthờigiannàonghĩđếnviệckéocờtrắngđầuhànghầucứulấymạngsống,đànhphảilàmvậttếthầnchoDiêmVươngHàBá.(2)

Dântộcta,nhớlạiđúng500nămvềtrước,quândântavớisựchỉhuythầnthánhcủaQuốcCôngTiếtChếHưngÐạoVươngTrầnQuốcTuấnđãđánhchiếmvàđánhchìm400đạichiếnthuyềnvàtiêudiệt200,000têngiặccướpnướcNguyênMôngtrênsôngBạchÐằng.

TrongkhitrậnthủychiếnđangdiễnravôcùngkhốcliệttrênsôngTiềnGiangMỹThothìtrênbộ,quânbộchiếnvàkỵbinhXiêmLavẫnráoriếtđuổitheoquânTâySơndotướngVõVănDũngchỉhuyđếnMỹTho.

Trênđườngvừarútluivừađánh,vừadụđịchvềMỹThođúngtheonhưkếhoạchđãvạchra,nhiềuphenkỵbinhTâySơnphảidừnglạichiếnđấucầmchừngvớiquânXiêmLa.

ThờigiantácchiếntuyngắnngủinhưngcũngdữdộivàcứmỗilầnnhưthếkỵbinhTâySơndùquânsốíthơn,phảichấpnhậnhisinhthêmnhiềuchiếnsĩanhdũngcủamình.CónhưthếquânXiêmmớikhôngnghingờbịdụngkếđưachúngvàoổmaiphục.CónhưthếchúngmớihăngmáuhiếuchiếnđuổitheoquânTâySơnbéngót.

KhiđếntrậnđịamaiphụcởMỹThothìmànđêmbuôngxuống,độtnhiênkỵbinhTâySơnbiếnmấtvàomànđêm.QuânXiêmLacũngvừađuổikịptheođếnkhulauláchvàsìnhlầyởRạchDừa.ÐúnglúcấypháohiệunổvangbáohiệulệnhtấncôngcủaquânTâySơn.ÐạibộbinhchủlựccủaquânTâySơndotướngTrầnQuangDiệuvànữtướngBùiThịXuânchỉhuyphụckíchsẵnbấtthầnxungquânrađánhcậnchiếnhếtsứcdũngmãnh.NhờđãquenvớiđịahìnhđịavậtvàđịathếrấthiểmtrởởRạchDừa,nhờđãtíchtụđượctinhthầnchiếnđấuanhhùngvàsứcdũngcảmquyếttửchờđịch,tiềmlựcchiếnđấucủaquânTâySơnhếtsứcdũngmãnhácliệt.ÐộiquânchủlựcdođạitướngTrầnQuangDiệuchỉhuydồnhếttổnglựcđánhnhưsấmséttrờigiángngayvàotiềnquânkỵbinhXiêmđiđầu.ÐộiquânchủlựcthứhaidonữtướngBùiThịXuânchỉhuycùngvớicácnữkiệntướngcảmtửTâySơntấncôngnhưvũbãovàođộiquânbộbinhXiêmvừađến.ÐoànkỵbinhcủađạitướngVõVănDũngđivòngvềphíasauđánhthốcvàohậuquânXiêmbằngtêntẩmđộchếtsứcácliệt.QuânTâySơnbamặtgiápcôngđồnglúcquyếtliệtđánhvàoquânXiêmmộttrậnvũbãolongtrờilởđất.

XứngđángvàoaihùngvớihổdanhlàđạinữtướngTâySơn,BùiThịXuân,đãchiếnđấuhếtsứcdũngcảm.Bà,tảxônghữuđộttunghoànhdọcngangnhữngđườngkiếmTâySơnbítruyềnvôcùnghunghiểmdũngmãnhácliệt.Chỉtrongvòngvàiphútgiaochiếnvớikẻthùchínhdiện,bàđãchémbayđầutướngchỉhuyquânXiêmlàLụcCôn.PhótướngquânXiêmlàSaUyểnđượccấpbáohồnphipháchtándaođộngtinhthầnchiếnđấungay.QuânXiêmthấychủtướngbịchémbayđầuxuốngtinhthầnkhủngkhiếp,chúnghènhautháochạy.QuânTâySơncànglêntinhthầnchiếnđấudũngmãnhhơn.Giữađêmtốitrờinhưđịangụcvàbịlâmvàođịathếmờmịtthiênlađịavõngtứbềthọđịchnhưthế,quânXiêmLahoảngloạnkhôngbiếtđườngđâumàtháochạy.

Chúnglớpbịđaothươngvàtêntẩmđộc,lớpbịsìnhlầytrấnngậpchếtkhôngcònmộtmống.PhótướngSaUyểnphảinhờđoàntùytùngcậnvệlấyhếtsứcbìnhsinhmởmộtconđườngmáusinhtửtronggangtấcphónglênngựabiếnvàomànđêmvềnước.

TrậnchiếntiêudiệtbộbinhXiêmởRạchDừalàmtanhớlạimộttrậnchiếntươngtựdiễnratạiảiNộiBàngLạngSơnvàonăm1288.Ðâylàmộttrườnghợptáidiễnhihữucủalịchsửchốngquânngoạixâmnướctađúng500nămtrước.TrongkhitrậnthủychiếntrênsôngBạchÐằng,doHưngÐạoVươngTrầnQuốcTuấnchỉhuyđangdiễnravôcùngkhốcliệtđểtiêudiệttoànbộlựclượngđạithủybinhNguyênMôngthì,ThoátHoantổngchỉhuyNguyên

Môngmangcả100,000tànquânrútluivềnướcquangãbiêngiớiphíaBắccủatỉnhLạngSơn.ÐếnảiNộiBàngthìbịbộbinhdoÐườngHàoÐạiTướngPhạmNgũLãochỉhuyphụckíchsẵn,đánhchomộttrậncuốicùngsấmséttrờigiángtiêudiệthầunhưtoànbộquânsốcủađámtànquânrútluinày.ThoátHoancũngphảinhờđoàncậnvệtùytùngmởmộtconđườngmáusinhtửtronggangtấcsuýtchếtmớiphóngngựachạythoátđượcvềTàu.

CònNguyễnÁnh,hếttrốnnơinàyđếnnơikhác.Saucùngsợkhôngthoátkhỏitayđốiphươnglùngbắt,NgàicùngvớimộtsốtướngsĩchạyquaXiêmxintỵnạn.ThếlàtoànphươngNamđãđượcdẹpyên.

500nămtrước:1257-1288,giặcNguyênMôngsaukhiđãtunghoànhtừÁsanguvàchiếmgần2phần3quảđịacầumớimởđườngxâmlăngnướctabằngtấtcảsứcmạnhvũlựccủađoànquânbáchchiếnbáchthắng.Nhưngchúngkhôngcóquânnộituyếnmáchlốichỉđườngvàtiếptếlươngthựcchochúng.CònvàothờinhàNguyễnTâySơn,quânXiêmxâmlăngnướctalàdoNguyễnHữuThụy,tướngcủaNguyễnÁnhsaukhithuatrậnThấtKỳ,đãmang150tùytùngsangXiêmcầucứu.KhiquânXiêmtiếnvàođấtViệtthìcóÐôÐốcChâuVănTiếpmangquânđitrướcdẫnđườngcho20,000thủyquânXiêmvới300chiếnthuyềndohaitướngXiêmlàChiêuTăngvàChiêuSươngchỉhuynhậpKiênGiang,xuyênquaRạchGiáđếnCầnThơrồivàoBaThấtđểđặtđạibảndoanhtạiSaÐéc.Ðồngthời30,000bộbinhXiêmdoLụcCônvàSaUyểnchỉhuyxuyênquaChânLạp,rồiđidọctheosôngHậuGiangvàophốihợpvớithủyquâncủaChiêuTăng,ChiêuSương.Rướcquânngoạixâmvàothìphảichỉđườngvàtiếptếlươngthựcnuôiquânchochúnglàđiềukiệnđươngnhiên.TrướctìnhthếcóquâncủaNguyễnÁnhlàmnộituyếnnhưvậy,NguyễnHuệkhôngthểápdụngchiếnthuậtcọcngầmtrênsôngvàcũngkhôngthểápdụngchiếnthuậtvườnkhôngnhàtrốngvàdânquândukíchchiếnđểtiêuhaolựclượngđịchnhưthờinhàTrầnđược.Ngàiđãvậndụnghếtsứcthầnkỳchiếnthuậttốcditốcđộng,tốcchiếntốcthắng,vậndụngđịahìnhđịavậtđịathếvàcảhiệntượngthủytriềuthiênnhiênvôcùnglợihại“ngànnămmộtthuở”trongkếhoạchdụđịchvàotrậnđịamaiphụcđểtiêudiệtchúng.

Mộtđịchthủđônggấpbalầnlạiđanglúcsungsứcnênchúngrấthunghănghiếuchiếnkiêungạovàháothắng.HunghănghiếuchiếnkiêungạovàháothắngchínhlànhượcđiểmcủaquânXiêm.NguyễnHuệnắmrõthêmđượcnhượcđiểmtâmlýchiếntranhnàycủaquânXiêmnênngàiđãtậndụngtriệtđểchiếnthuậtmaiphục.Dụđịchvàotrậnđịađãbốtrísẵnvàđánhchochúngbằngđòntổnglựcvũbãosấmsét,đểkếtthúcvĩnhviễnácmộngxâm

lănggiànhđấtcủaquânXiêm,ghithêmvàotrangsửchốngchiếntranhngoạixâm“thùtronggiặcngoài”củadântộcViệtNammộttrangsửvẻvangoaihùngbấtdiệt.Và,thiêntàiquânsựxuấtchúngcủaNguyễnHuệlạicàngghiđậmnétvàngsonsángchóioaihùnghơnnữakhiNgàibalầncầmquânraThăngLongbìnhđịnhBắcHàchỉtrongvòngmộtnămsauchiếnthắngRạchGầmXoàiMút.ÐặcbiệthơncảlàchiếnthắngđồnNgọcHồimồng5TếtXuânKỷDậu,mộtchiếnthắnglẫylừngnhấttronglịchsửchốngchiếntranhngoạixâm“thùtronggiặcngoài”củadântộcViệtNamvàlịchsửquânsựchốngchiếntranhngoạixâmtrênthếgiới.

(1)Bàinàylàmộttríchđoạntừbảnphâncảnhkỹthuậtthựchiệncủatácgiảdùngđểghiâm,diễnđọc,lồngnhạcbốicảnh(moodmusic)vàâmthanhhoạtcảnh(soundeffects)nằmtrongtoànbộtácphẩmtruyệnđọcÐạiViệtHùngSử“ÐứcTháiTổVũHoàngÐếQuangTrungNguyễnHuệ,đạianhhùngbáchchiếnbáchthắng”.BộaudioCDnàysẽpháthànhvàotháng8năm2005nhânkỷniệmngàyquithiêncủaNgàilàngày29tháng7âmlịch.

(2)Theoquiluậtthiênnhiên,thờigiancủadòngthủytriềudânglên(connướcrong),vàhạxuống(connướcròng)là24tiếngđồnghồ,khônggianbanngàyhaybanđêmđềukhôngảnhhưởnggìđếnquiluậtcủadòngthủytriều.Dòngnướcthủytriềuchỉchịuảnhhưởngcủavòngquaytráiđất.Nhưthếlàcứ12tiếngđồnghồchoconnướcrong(lên)và12tiếngchoconnướcròng(xuống).Khoảngthờigiangiữacủahaiconnướcrongvàròngnàylàđỉnhđiểmcủaconnướcđứng(ngưngdòngchảy).Nhưngtrướckhidòngnướcthủytriềulêngầnđếnđỉnhđiểmđứngkhoảnghaitiếngđồnghồthìsứcnướcchảychậmlại,cànglêngầnđỉnhđiểmđứngthìsứcnướcchảycàngchậmlạihơnnữachođếnkhingưnghẳndòngchảytrongkhoảngmộtthờigiannửacanh(30phút).Khidòngthủytriềubắtđầuhạxuống(ròng)thìdòngchảycũngrấtchậmkhoảng2canh(2tiếngđồnghồ).Quacanhthứbanómới(ròng)hạnhanhdần,nhanhhơnvàthậtnhanhchođếnkhisôngcạnhếtnướcÐólàthờigiantừtháng2đếntháng7âmlịch(6tháng).Nhưngtừtháng8đếnthángGiêngâmlịchnămsau(6tháng)thìthườnglànướcsôngròngcũngkhôngcạnhẳn.LớnnhưsôngTiềnGiangkhiròng,nướccũngcòngiữđượcphânnửasônglàvìcácconsôngvừatrảiquamộtmùamưa.

Vàotháng2âmlịch1784,NguyễnHuệcùngcáctướngsĩTâySơnđikhảosátthựcđịatrênsôngTiềnGiangMỹThođểtìmmộtkhúcsônglậptrậnmaiphụcquânXiêm.Vìthángnàykhíhậuthờitiếtkhôráo,trữlượngnướcsôngkhôngnhiềuchonênđịahìnhđịavậthiệnrarấtrõchothấyđịathếNguyễnHuệđãchọnđểtổchứclậphậucầndựtrữlươngthựckhítàichobinhsĩmaiphục.NhưngđặcbiệtnhấtlàNgàirấtquantâmlưuývềlờitrìnhbàycủavị

thânbàonhânsĩthânTâySơnởđịaphươngvùngsôngTiềnGiangMỹThovềconnướcthủytriềuvàgiótừbiểnÐôngthổivàođồnglúc.Ngàiđãhỏirấtcặnkẽchitiếtvềconnướcrongvàròngvàothờigianmùamưađãchấmdứtmàthờiđiểmtốtnhấtlàvàotháng11âmlịch.ÐâycũnglàthờiđiểmnướcsôngTiềnGiangsẽdânglêncaohơntấtcảtấtcảcácthángtrongnăm.Khithủytriềudângcaolênđỉnhđiểmđểngưngdòngchảy(trướckhiròng)thìkhoảngthờigianconnướcchảyrấtchậmnàylàbốncanh(4tiếng).ÐâylàthờigianvôcùngquíbáuđểquyếtđịnhchosốphậncủathủybinhXiêm.

SaukhiđãđiềunghiênghinhậnđịahìnhđịavậtvàđịathếgiấuquânmaiphụccũngnhưnắmchắcđượccácyếutốthờigiankhônggianvàphongthủytrênsôngTiềnGiangMỹTho,NguyễnHuệvàcáctướngTâySơnđiđếnquyếtđịnhlậptrậnmaiphụcquânXiêmtạiRạchGầmXoàiMútvàcuộctấncôngvàoquânthùđượcấnđịnhvàotháng11âmlịch.Lýdocựckỳquantrọngtrongchiếnthuậtmaiphụcnàylàtrongvòngthờigianbốncanh(4tiếng)củaconnướcthủytriềucaonhấttrongnămsẽđứngyênhoặcchảyrấtchậmtrênđỉnhđiểm.CácchiếnthuyềnquânXiêmlúcấysẽkhôngthểnàolợidụngđượcsứcnướccủadòngthủytriềuđểdichuyểnnhanhnhưýmuốn.Thuyềncủachúngdichuyểnrấtchậmhoặcsẽcứnổilềnhbềnhtrênsông(mộtđạichiếnthuyềndùtolớnbaonhiêunhưngđốivớisôngTiềnGiangthìchỉnhưmộtchiếclá).Nhưthếnhữngviênđạnđạibácbằngkimloạibắntừcácsúngthầncôngcổcủanăm1785đặttrênbờhaytrênthuyềnmớicótácdùnghiệuquảcao.Nếuthuyềncủađịchvẫncứdichuyểnnhanhtrêndòngthủytriềuthìđạnđạibácbắntheođườngcầuvồngsẽkhótrúngmụctiêu.Ðồngthờinếuthuyềnđịchvẫnlợidụngđượcsứcnướcthủytriềuđẩynhanhthìđộiquânngườinháicũngkhóbámsáttheomàđụclủngmạnđáythuyềnđịchhiệuquảđược.

Tómlại,khoảngthờigianquyếtđịnh4tiếngđồnghồcủadòngthủytriềulênđếnđỉnhđiểmÐỨNG(ngưngchảy)màthiêntàiquânsựNguyễnHuệđãtínhtoántrướcđượcmộtcáchchínhxáckhoahọckhiNgàivàđoàntướngsĩTâySơnđikhảosátthựctếđịahìnhđịavậtvàtìmđượcmộtkhúcsôngchiềudài6câysố,chiềungang1câysốgiữahaiconRạchGầm(sôngSầmGiang)vàRạchXoàiMút(sôngHiệpÐức)đểbốtríthếtrậnmaiphụclàyếutốvôcùngquantrọnggópphầnchiếnthắngthủybinhXiêmLa.Cònsúngđạibác(súngthầncông)củaquânTâySơnlàloạisúngđượcsảnxuấtvàođầuthếkỷ16khibắnphảichâmmồilửavàongòiviênđạn(nhưtachâmlửavàocáingòipháo)từngoàihọngsúngvào,ngòibắtlửacháytạosứcmạnhtừthuốcsúngmớitốngviênđạntrònđúcbằngkimloạigangvàchìrakhỏinòngvànòngsúngchỉcótácdụnggiúpchoviênđạnbayrakhỏinòngđểđitheomộtđườngthẳng.Tầmđixacủaviênđạntốiđacũngchỉtrongkhoảng

200mét,nếutrúngđượcmụctiêuthìviênđạnchỉvỡrađộchụcmảnggâythiệthạichothuyềngiặcrấthạnchế.

LoạiđạnđạibáccủachiếnhạmhảiquânMỹbâygiờcónhiềuloạikíchcỡkhácnhau,bắnvàocácmụctiêukhácnhau.Ðặcbiệtcóloạiđạnchiềudài3mét,đườngkínhviênđạnđến4tấc(400ly)chẳngkhácnàonhưmộtquảbommộttấnbayđếnmụctiêulạidoradarvệtinhhướngdẫnđịnhvịchínhxác.Sứctànphákhủngkhiếpcủanóngoàisứctưởngtượng.ChiếnthuyềncủaquânXiêmchỉcầnlãnh1/20sứccôngphácủanócũngđủbiếnthànhđốnggỗvụn.

CònđạnđạibáccủaTâySơnmỗikhibắnxongmộtviênphảidùnggiẻquấnvàođầugậythôngnòngsúngchosạchbụikhóimớitramộtviênkhácvàobắntiếp.Tácdụngtànphácủanónếutrúngmụctiêuchỉhiệuquảchừng30%.Phầnlớncôngdụngcủanólàtiếngnổvanglên(thờiấy)chỉcótácdụngthịuyhùdọađòncânnãolàmquângiặchoảngsợrốiloạnmấttinhthầncảnhgiácđểchođộiquânngườinháilặnsâubámsáttheomạnđáythuyềngiặcđụclủngthuyềncủachúng.HiệuquảthứhaicótầmsáthạikhủngkhiếpđốivớiquânXiêmchínhlà3loạitên.Têntẩmlửabắncháythuyền,têntẩmđộcbắntầmgầnlúccậnchiếnvàtêngắnthêmđầusắtnhọnbắntầmxasáthạichúng.

TrongcuộckhángchiếnchốngquânNamHánlầnthứ2(938),trậnBạchĐằngdoNgôQuyềntrựctiếpchỉhuylàtrậnquyếtchiếnchiếnlược,làcuộcđọsứcgiữadântộctavàgiặcNamHán.Trậnđánhnàycónhữngnétrấtđộcđáovàcóýnghĩalớntrênnhiềulĩnhvực.

CuộcchiếntranhxâmlượcquymôlớnvàmangđầythamvọngnàycủaNamHánđượccheđậydướichiêubài“cứugiúp”KiềuCôngTiễn.QuânđộiNamHánđãdàydạntrongchiếntranhởvùngHoaNamvàtrongcuộcđànápcácphongtràochốngđốicủacác“Mantrại”ởvùngQuảngĐôngvàQuảngTây.VuaNamHánsửdụng1lựclượngbinhthuyềnlớn,giaochoconlàVạnVươngHoàngThaolàmTỉnhhảiquântiếtđộsứthốnglĩngđạoquânviễnchinhvàtựmìnhlàmtướngdẫn1đạoquânquânđóngởtrấnHảiMôn,sátbiêngiới,làmkếthanhviện,kịpthờiyểmtrợchoHoàngThao.

Nhưvậy,HoàngThaovừađượcsựtiếpứngcủaLưuCungphíasau,vừacólựclượngnộiứngcủabọnphảnbộiKiềuCôngTiễnởtrongnước.ĐượctinquânNamHánchuẩnbịkéosangxâmlược,việclàmcầnkíptrướchếtcủaNgôQuyềnlàtổchứcđạoquântừchâuÁitiếnraBắcđểtrịtộitênViệtgianphảnbội.Thếlựcphảnbộinhanhchóngbịdẹptan.Thànhcôngnàyvừalàm

thấtbạingaytừđầuâmmưudùngnộiứngcủađịch,vừatạorathếchủđộngchocuộckhángchiến.

BấygiờHoàngThaođãđượclệnhchỉhuyđạothủyquântiếnvàosôngBạchĐằng.Trướctìnhhìnhđó,tạithànhĐạiLa,NgôQuyềnhọpcáctướng,bànrằng:“HoàngThaolà1đứatrẻdại,đemquântừxađến,quânlínhcònmỏimệt,lạingheCôngTiễnđãchết,khôngcóngườilàmnộiứng,đãmấtvíatrướcrồi.Quântacósứcmạnhđịchvớiquânmỏimệt,tấtpháđược.Songhọcólợithếởthuyền.Nếutasaiđemcọclớnđóngngầmởcửabiểntrước,vátnhọnđầumàbịtsắt,thuyềncủahọnhânkhinướclêntiếnvàobêntronghàngcọc,bấygiờtasẽdễbềchếngự.Khôngchochiếcnàorathoát”(ĐạiViệtSKTT).

NhậnđịnhcủaNgôQuyềnchứngtỏônglà1viêntướngbiếtđịchbiếtta.HoàngThaorấthunghăngnhưngcònhạnchế.Quânđịchtừxađếncònmệtmỏilạimấtnộiứng,tinhthầnyếukém;trongkhiđókhíthếquântađangmạnh,lạilàmchủtìnhhình.Đólàđiềukiệndẫnđếnsựtấtthắngcủaquânta,sựbạivongkhôngthểtránhkhỏicủađịch.TuyvậyNgôQuyềncũngchỉrađượclợithếcủađịchlàviệcchúngcóthuyềnchiếnmạnh.Nếutachủquankhôngphòngbịchuđáothìkếtcụcthắngbạicủacuộckhángchiếnchưathểlườngtrước.

Vềlựclượngcủacácbên,sửcũkhôngnóirõcụthể.QualờibìnhcủasưgiaLêVănHưu“TiềnNgôVươngcóthểlấyquân“mớihọp”củađấtViệtmàđánhtanđượctrămvạnquânHoàngThao”,thìchúngtacóthểbiếtđượctươngquanlựclượnggiữatavàđịchlàrấtchênhlệnh.

VềphíaNamHán,từhàngngànnăm,QuảngChâulà1trungtâmmậudịchđốingoạilớn,cónhiềuthuyềnbuôntrênbiển.NamHáncóthủyquânmạnhvàquânđộicủahọđãtrảiquakinhnghiệmtrậnmạc.Lựclượngchiếnđấucủathủyquânhầuhếtlànhữngngườiđãtừnglàmnghềđánhcá,làmmuối,nhữngthủythủvà…cướpbiển–Nhữngngườilínhđãđượchuấnluyệnchuđáovìmụcđíchchinhphụcvà…ăncướp.

VũkhítrangbịcủaNamHánlàbạchbinh,ngoàicâuliêm,móctreo,gươpmgiáo,còncónhiềucungnỏ.

Nỏcónhiềuloại,trongđónỏnặngvớihiệusuấtchiếnđấucaovàđượctrangbịtốiđa.QuânNamHánrấtgiỏisửdụngnỏ.SửTrungQuốcgọihọlàđộiquân“Thầnnỏ”.VềphíaquânđộicủaNgôQuyền,chúngtachỉbiếtrằngsốđóbaogồmquânriêngcủaNgôQuyềntrấngiữchâuÁitrướcđây,những

đơnvịtrungthànhvớiDươngĐìnhNghệ,cùngvớiquâncủacáctướng,cáchàokiệtđịaphươngđếntụhộivàcácđộidânbinhdocáclàngxãtổchức.

Vềmặtvũkhí,chiếnthuyềncònnhiềuhạnchếhơnsovớiquânNamHán.QuanghiêncứukhảocổhọccùngvớitưliệuđốichiếucủaTrungQuốccóthểđoánrằngquânđộicủaNgôQuyềnđượctrangbịcácloạicungnỏ,khiên,mộc,lao,gậy,kiếm,daogăm,giáo,kích…Ngoàirakhichiếnđấutrênthuyềnquânsỹcòndùngcảcâuliêm,móctreo,lướicá…

Vềthuyền,cóthểlúcđóquânđộicủaNgôQuyềnđãdùngnhiềuloạithuyền,trongđócóthuyền“môngđồng”màsửsáchthườngnóitới.Thuyền“môngđồng”“mỗithuyềncócó25thủythủ,23taychèo,thuyềnchèongượcxuôinhanhnhưgió”(ĐạiViệtSKTT)làloạithuyềnhẹpvàdài,có2đáy,lớnnhỏkhácnhau,rấttiệnsửdụngtrongchiếnđấu.

Nhưvậyxéttrêngócđộtiềmlựcvậtchất,trangbịquânsựthìquântathuakémquângiặc,nhưngvề“thiênthời,địalợi,nhânhòa”thìquântahơn.ChínhvìthếNgôQuyềnđãkhẳngđịnhquânđịchsẽ“dễbềchếngự”và“tấtpháđược”.

Trêncơ,đánhgiá1cáchchínhxáctươngquanlựclượnggiữatavàđịch,thấymặtmạnhcủađịchvàhạnchếcủata,đồngthờilạithấyrõmặtyếuchímạngcủaquânđịchvàmạnhcơbảncủata,NgôQuyềnđiđếnxácđịnhmưulượcđánhđịchbằngkếtổchứcmộttrậnđánhlớntiêudiệtđạobinhthuyềngiặcngaytạivùngcửasôngBạchĐằng,nơichúngtấtphảiđiquađểcóthểtiếnvàonộiđịanướcta.

Tronglờibànvớicáctướng,NgôQuyềnđãđềxuấtkếsáchđánhthủyquângiặclàsaingườiđemcọclớnvạtnhọnđầubịtsắtđóngngầmtrướcởcửasôngvàlợidụngquyluậtlênxuốngcủanướctriềuđểchếngựthuyềngiặc,khôngchochúngchạythoát.Đóchínhlàmưulượcphảncôngvớiquyếttâmđánhthắngđịchngaykhichúngvừaxâmphạmđếnbờcõinướcta.

QuamưulượcchốnggiặcmàNgôQuyềnđãbànvớicáctướngcóthểthấymụcđíchcủatrậnđánhlànhằmtiêudiệttoànbộđạobinhthuyềnlớndohoàngThaochỉhuykhichúngvượtbiểntiếntớivùngcửasôngBạchĐằng.

-ĐạobinhthuyềnlớncủaHoàngThaolàchủlực.

-CònđạoquâncủaLưuCungởHảiMônlàđạotiếptheo,lựclượngdựbi.-NếuđạoquânHoàngThaotiếnsangthuậnlợi,hoặcchỉbịquântachặnđánh

tiêuhao,nhưngvẫntiếnđược,thìđạoquândựbịcủalưuCungắtsẽtrànsangtăngcườngđểđèbẹplựclượngkhángchiến.

-NhưngnếuđạoquânHoàngThaobịtiêudiệtgọnnhanhchóngthìđạoquâncủaLưuCungsẽkhôngkịpsangtăngviện,màchỉcòncáchduynhấtlàhạcờrútluiđểantoàntínhmạng

QualờiNgôQuyềnđịnhkếchốnggiặccóthểthấyrõmộtsốđiểmthuộccáchđánhtrongtrậnquyếtchiếnnàynhưsau:

-Vềđốitượngtácchiến:ToànbộđoànbinhthuyềnlớncủađịchdoHoàngThaochỉhuy,gồmhàngvạnquânvớihàngtrămthuyềncỡlớn.-Vềđịabàntácchiến:NgôQuyềnchọn1cửasôngmàkhảnăngquânđịchsẽtiếnvàođểbốtrítrậnđịamaiphục,đólàcửasôngBạchĐằng,nơicóđịathếhiểmtrởcóthểbốtrí1trậnthủychiến

-Vềcáchđánh:NgôQuyềnchủtrươngbốtrítrậnđịamaiphụcvớinhữngcọcgỗbịtsắtnhọnđóngngầmdướinướcđểcảnpháthuyềngiặc,kếthợpgiữavậnđộngtiếncôngvàmaiphục,đợikhinướctriềulênsẽkhiêuchiếnnhửđịchvàotrậnđịacọcngầmrồitiếncôngtiêudiệtchúngkhinướctriềuxuống.

-Vềsửdụnglựclượng:Lựclượngchiếnđấusẽcó2bộphận:

+Mộtlựclượngvớinhữngchiếnthuyềnnhỏvànhẹ,cơđộngnhanhcónhiệmvụkhiêuchiến,nhửđịch

+Bộphậnchủlựcgồmphầnlớnquânthủybộbốtrímaiphụcđểtiếncôngtiêudiệtkhichúngđãlọtvàotrậnđịacọcngầm.QuânđộichủlựccủaNgôQuyềnsửasoạnchiếnđấutrongsựphốihợpvớicácđộidânbinhcủacáclàngxãvàsựthamgiaphụcvụchiếnđấucủanhândântrongvùng.NgoàiNgôQuyềnlàvịchỉhuytốicao,còncócáctướngNgôXươngNgập(concảNgôQuyền),DươngTamKha(ConDươngĐìnhNghệ,emvợNgôQuyền),ĐỗCảnhThạc.

SaukhiđánhtanbọnphảnbộiKiềuCôngTiễn,NgôQuyềnvàbộthammưutiếnquânvềvùngbiểnđôngbắccùngvớinhândânđịaphươngchuẩnbịthếtrậnđónđánhquânNamHán.

VùngsôngBạchĐằng,nơiđượcNgôQuyềnchọnlàmchiếntrườngquyếtchiếnlà1vùngđịalýquantrọng,làcửangõphíađôngbắcvàlàđườnggiao

thôngquantrọngtừbiểnĐôngvàonộiđịanướcta.CửabiểnBạchĐằngtorộng,rútnướctừvùngđôngbắcBắcBộđổravịnhHạLong.Từcửabiểnngượclêngần20kmlàđếncửasôngChanh.PhíahữungạncódãynúiđávôiTràngKênhvớinhiềuhangđộng,sônglạchvàthunglũnghiểmtrở.TrướccửasôngBạchĐằng,vềphíabắclànhữngđảonhỏtừvịnhHạLongkéotới.Thuyềntừbiểnvàosông,lenquavùngquầnđảonàykhigặpsóngtogiómạnhvẫnbảođảmantoàn.2bênbờsông(naylàđồngruộngvàxómlàng)xưakiacònnhiềucánhrừngrậm…

Giữavùngthiênnhiênsôngbiểnđó,NgôQuyềnkhẩntrươngxâydựng1thếtrậnmaiphụclợihạiđểchủđộngphágiặc.TrậnđạiđồnChíHòa,ViệttagọilàđồnKỳHòa,PhápgọilàChíHòa.Đâythựcralàmộthệthốngchiếnlũyliênhoàn,nhằmmụcđíchbaovâyquânPháptrongthànhGiaĐịnh.

Điểmsơquatìnhhìnhquânđộitalúcđó,thấykhágiốngbâygiờ.Vũkhíthựcracũngđầyđủnhưnglạchậu,thườnglàcấtkỹtrongkhohơnlàphátcholính.Bởivậy50tênquânmớicó5têntrangbịsúngđiểuthươngchâmngòi.Mỗinămtậpbắnchỉcómộtlần,mỗilần6viên.Aibắnquáthìphảibồithường.MàtheocụVươngHồngSểnthìlúcquânPhápchiếmthànhGiaĐịnhcóchiếmđược

-Haimươingàn(20.000)câysúngtayđủcỡ,vàmộtsốbinhkhínhưgươmgiáov.v...nhiềukhôngthểđếm.

-Támmươilăm(85)thùngthuốcsúngvàvôsốkểnàobìsúng,hỏapháo,diêmsanh,tiêuthạch(salpêtre),chìv.v...

-Mộtsốlúatrữtrongkhođủsứcnuôitừsáuđếntámngàn(6.000–8.000)nhânkhẩutrongvòngmộtnăm.Sốlúanàyđốt,cháyâmỉgần3nămtrời.

-Lạivớimộtsốtiềnbảnxứ(điếuvàkẽm)đểtrongkhoướcđịnhvàtrịgiábằng130.000quantiềnlangsathờiđó.

Năm1860,quânPhápvàYPhaNhorútkhỏiĐàNẵng,chỉđểlạinon1000quântạiGiaĐịnhcốthủ,cònđâukéotuốtsangTàutheoAnhđánhnhauvớinhàThanh.CụNguyễnTriPhươngđượcđiềuvàoNamchỉhuyquânđội.CụápdụnglạikếsáchvâygiặcởĐàNẵng,đắpđồnlũytứphíanhằmtuyệtđườnglương.Cụlàmvậyvìbiếtsứcquântacóhạn.Nhưngcẩnthậnquáhóahỏng,khiếnchoquânPhápcầmcựđượcchođếnkhiviệnbinhđến.LúcđóquânPháptheođúngcáchđánhcủaNãPháLuân,tậptrungquânđộithànhmộtkhốichủlựcmàđánh.QuânPhápcó3500quântiếpviện+1000

quâncósẵn,quântacóhơn1vạnngười(hoặc4vạn).Sau2ngàychiếnđấuquântaphảibỏchạylênBiênHòa,quânPháphạđồnmàmấtcó300quân.SaunàyquânPhápbổsungthêmnhiềulàdobọngiáodântheogiúp.

ThànhHàNộivàthànhGiaĐịnhthờiTựĐứcquymôhếtsứcnhỏbé,tấtcảđềudovuaMinhMạngsợphảnloạnmàsaipháđi.KếtquảlàquânPháp,vốngiỏivềcôngthành,dễdànghạxongchỉtrongmộtbuổimàchếtcóvàichụctênlính

Chương2:TrậnđịacọcngầmNgôQuyềnhuyđộngquândânvàorừngđẵngỗ,vótnhọn,bịtsắtrồichođóngxuốnglòngsôngthànhhàngdài,tạonên1bãicọc,1bãichướngngạidàyđặcở2bêncửasông.Khinướctriềulênmênhmôngthìcảbãicọcngậpchìm.Khitriềuxuốngthìhàngcọcnhôlêncảntrởthuyềnqualại.

Trậnđịacọcngầmlà1nétđộcđáo,sángtạocủanghệthuậtthủychiếnmàNgôQuyềnlàngườikhởixướngđầutiên.Khichuẩnbịtrậnđịa,NgôQuyềnkhôngnhữnglợidụngđịahìnhthiênnhiên,màcònlợidụngcảchếđộthủytriều.Đâycũnglàtrậnđánhbiếtlợidụngconnướcthủytriềusớmnhấttronglịchsửquânsựnướcta,mởđầuchotruyềnthốngtronglợidụngthủytriềutrongnhiềutrậnthủychiếnsaunày.

TrậnđịacọccóvịtríđặcbiệtquantrọngtrongtoànbộthếtrậncủaNgôQuyền.Nósẽgiúpquânta“dễbềchếngự”đoànthuyềnđịch.Songtrậnđịađósẽmấthếttácdụngnếuđoànthuyềngiặckhôngbịđánhbạiởphíatronghàngcọc.Vìvậy,đồngthờivớiviệcxâydựngtrậnđịacọcngầm,NgôQuyềnđãtậptrungcôngsứcbốtrí1thếtrậnmaiphụcquymôlớnphíatronghàngcọcvùnghạlưuvàcửabiểnBạchĐằng.

BỐTRÍLỰCLƯỢNGMAIPHỤC:-DươngTamKhachỉhuy1cánhquânchủyếulàthủybinhbốtríbêntảngạnsôngBạchĐằng,phụcsẵnởcáckênhrạchbênsông,lợidụngthuậndòngnướctriềuxuống,bấtngờchặnđầu,tiếncôngthẳngvàođoànthuyềnđịch,hãmchúngsavàotrậnđịacọcngầm.ThamgialựclượngnàycòncóđộithuyềndoĐàoNhuậnchỉhuy.

-MộtcánhquânkhácdoĐỗCảnhThạcvàNgôXươngNgậpchỉhuybốtrívàđánhđịchtừphíahữungạnsôngBạchĐằng..cánhquânnàychiếnđấucósựphốihợpchặtchẽvớilựclượngdânbinhcủaanhemLýMinh,LýBảo,LýKhảởHoàngPha(HoàngĐộng,ThủyNguyên,HảiPhòng)vàcủachàngtraihọNguyễnởLâmĐộng(ThủyNguyên).LựclượngdoĐỗCảnhThạcchỉhuygồmcảthủybinhvàbộbinh.Họmaiphụctrongrừngcâyvensông,rạch,phốihợpvớicánhquânbêntảngạncủaDươngTamKha,từ2phíatiếncôngvàođoànthuyềncủaquânNamHán.Cóthểlúcđócó1đạothủyquânmạnhphụcsẵnlàmnhiệmvụchẹnđầu,chờkhinướcxuốngsẽxuôidòngđánhvỗmặtđộihìnhtiếncôngcủaquângiặc.

-NgôQuyềntrựctiếpchỉhuymộtlựclượnglớnthủybinhvàbôbinh,lập

đồnbênsôngGiaViên(sôngCấm)

-Đoànthuyềnnhẹkhiêuchiến,nhửgiặcdoNguyễnTấtTốchỉhuy

TrongthếtrậncủaNgôQuyền:

-Lựclượngmaiphụcsẽgiữvaitròquyếtđịnh.

-Trậnđịacọcngầmởcửasôngnhằmcảnphá,chặnđườngtháochạycủagiặc.

Sựbốtríkếthợpgiữahệthốngbãicọcvàquânmaiphụcchứngtỏquyếttâmtiêudiệthoàntoànđạoquânxâmlượcbằng1trậnđánhquyếtđịnhCuộcchiếnđấudiễnravàkếtthúcchỉtrongvòng1connướctriều,nghĩalàchỉtrongvòng1ngày.Thờigianchiếnđấuácliệtnhấtlàlúcnướctriềuxuốngmạnhchođếnlúcnướcrặc,nghĩalàchỉnửangày.ToànbộđạoquânxâmlượchunghăngngạomạnvớiđoànthuyềnchiếnlớnđãbịtiêudiệtởngayvùngcửabiểnBạchĐằngnghĩalàtạiđịađầunướctakhichúngchưakịpđặtchânlênlên,chưakịpgâytộiác.CuộckhángchiếnchốngNamHánlầnnày(lần2)kếtthúcthắnglợinhanh,gọntrong1trậnquyếtchiếnchiếnlược.

Đólàcuộcchiếntranhchốngxâmlượctiêubiểunhấtcholốiđánhthầntốc,cóhiệuquảcaocủadântộcta.TrậnBạchĐằng(938)làtrậnvậnđộngtiếncôngkếthợpvớimaiphụctiêudiệtđịchtrênsôngnước.Lầnđầutiêntronglịchsửchốngngoạixâmcủadântộc,NgôQuyềnđãlợidụngthế“thiênhiểm”củasôngBạchĐằngđểbốtrítrậnđịaphụcbinh,kếthợpémmaiphụcvớibãicọcngầmvótnhọnbịtsắtvàlợidụngnướctriềulênxuốngđểđánhgiặc.SôngBạchĐằngsâuvàrộng,núirừngsansátvenbờ,trênbãisôngcónhiềukênhrạch,lauláchvàcâycốiumtùm,cónhiềunhánhsôngvànướctriềulênxuốngmạnh.

ViệcxácđịnhkhônggianvàthờigianquyếtchiếncủaNgôQuyềnđềunhằmtriệtđểlợidụngđịahình,pháthuycaođộưuthếthủychiếncủadântatrongđiềukiệnthiênthời,địalợi,vànhânhòađểđánhđịch.Trậnđịacọcngầmđãcótácdụngtolớn,lốiđánhnghibinhlừavànhửđịchvàotrậnđịaphụcbinhđãthựchiệnchínhxác,đúngvớiýđịnhcủabộthammưu.

ChiếnthắngbạchĐằngchứngtỏsựtrưởngthànhcủaýthứcdântộc,sựlớnmạnhcủanhândântavềtrítuệvàkhảnăngđánhthắngquânthùkhôngchỉbằngdukíchmàcảbằngchínhquy,khôngchỉởtrênbộmàcảbằngthủychiến.Đólà1thídụđiểnhìnhvềmưutrí,sángtạo,vềsựtínhtoánchínhxác

trongnghệthuậtquânsựcủadântộc.

NhàsửhọcLêVănHưuviết:“TiềnNgôVươngcóthểlấyquânmớihọpmàđánhtantrămvạnquâncủaLưuHoàngThao,mởnước,xưngvương,làmchongườiphươngBắckhôngdámlạisangnữa.Cóthểnóimộtlầnnổigiận,màyênđượcdân,mưugiỏimàđánhcũnggiỏivậy”

ĐạitướngVõNguyênGiápnhậnxét:“Trậnthủychiếnnày,vớithuyềnchiếnvàcọcgỗbịtsắt,vớilốiđánhdũngcảmvàmưutrí,đánhdầusứcmạnhchiếnđấuvàtrìnhđộpháttriểncủaquânđội,dântộctathờiđó”.

TRẬNBẠCHĐẰNG(28-4-981)Mùaxuânnăm981,quânvàdânĐạiCồViệtdướisựlãnhđạocủaLêHoànđãghithêmvàotrangsửvàngchốnggiặcngoạixâmmộtchiếncôngsángchói.ĐỉnhcaochiếncôngấylàtrậnquyếtchiếnchiếnlượctrêndòngsôngBạchĐànglịchsửngày28-4-981.

TÌNHHÌNHQUNGIẶC:Saukhiđánhbạicácthếlựcphongkiếncátcứ,năm960TriệuKhuôngDẫnthốngnhấtlạiđấtTrungHoacũ,lênngôi,lậpnênnhàTống.Bằngnhiềubiệnphápcảitổchínhquyền,chấnhưngkinhtế,20nămsau,nhàTốngđãổnđịnhđượctìnhhìnhtrongnướcvàtrởthành1nhànhướcphongkiếncườngthịnh.ĐitheovếtxecủacáctriềuđạithốngtrịởTQtrướcđó,cácvuađầunhàTốngrasứcthihànhchínhsách“tiênNamhậuBắc”,nghĩalàtrướctiên,ưutiênchoviệcbànhtrướng,tiếnđánhxuốngphíaNam,sauđómớitínhđếnviệcphíaBắc.

Trongchiếnlượcđó,nướcĐạiCồViệtbénhỏnhưnggiàucủavàcóvịtríchiếnlượcquantrọngđãtrởthànhđốitượngchinhphụccủanhàTống.NgàyĐinhMùitháng7nămCanhThìn(19-8-980),vuaTốngxuốngchiếuđiềutướng,chỉnhquânchuẩnbịxâmlượcĐạiCồViệt.TốngTháiTôngphongHầuNhânBảo(khiđólàviêntrichâuUng)làm“GiaoChâulộthủylụckếđộchuyểnvậnsứ”,tổngchỉhuyđạoquânxâmlược;TônToànHưnglàmphó,cùngcáctướngTrầnKhâmTộ,LưuTrừng,GiảThực…gấprúttậptrungquânđội,vậnchuyểnlươngthực.

3ngàysaukhibanchiếuquyếtđịnhđánhchiếmĐạiCồViệt,ngàyCanhTuấttháng7(22-8)năm980,vuaTốngthếtđãitiệcbọnTônHoànHưngtạivườnhoaNgọcTântrướcgiờxuấtquân.

Vềlựclượng:nhàTốngchủtrươnglấyngayquâncósẵnởUngQuảng,vốnliềnkềbiêngiớiViệtTốngpháiđitrước.

Cácmũitiếnquân:-CánhquânThủydoHầuNhânBảochỉhuytừKhâmChâu,theođườngbiểntiếnvàoLãngSơn(QuảngNinh),quacửaBạchĐằng,rồitheosôngKinhThầyngượclênsôngLụcĐầu.

-CánhquânbộdoTônToànHưngchỉhuytừUngChâu,quaQủyMônQuanvàochâuTôMậu(TiênYên),rồiĐôngTriều,ChíLinhmàtiếnsâuvàonộiđịanướcta.2cánhquânnàyxuấtphátgầnnhưđồngthờivớinhau,vàtheokếhoạchhợpđiểm,hộisư,chúngsẽgặpnhauởHoaBộ(ThủyNguyên,HảiPhòng),rồiĐạiLa,cuốicùnghợpsứcđánhchiếmHoaLư.

Tiếptheođó,triềuTốnglấyquânKinhHồ(ởvùngTrungNguyen)doLưuTrừngvàTrầnKhâmTộtrựctiếpchỉhuy,chialàm2đạothủybộtiếnsangtiếpsức.TÌNHHÌNHĐẠICỒVIỆTTrướcnguycơngoạixâmđangđếngần,triềuđìnhvàcáctướnglĩnhđãnhấttrísuytônThậpđạotướngquânLêHoànlênngôiHoàngđếđểlãnhđạoquândâncảnướcchuẩnbịkhángchiến.

Saukhiổnđịnhtìnhhìnhnộibộ,LêHoànđãchủđộnghoạchđịnh1chiếnlượcpháTốngrấtcóhiệuquả.-Mộtmặtônghuyđộngquânsỹvànhândânkhẩntrươngchuẩnbịchốnggiặc.

-Mộtmặtôngtìmkếhoãnbinhđểcủngcốthêmlựclượngkhángchiến,nhấtlàđểbẻgãykếhoạchabnđầuvàchiếnlượcđánhnhanhthắngnhanhcủaquânTống.

Ngàymồng1CanhTýtháng11nămCanhThìn(10-12-980),LêHoànsaiGiangCựVọngvàVươngThiệuTộmangcốngvậtvàchiếuthưgiảlàcủaĐinhToànxinphongvương.Songlúcbấygiờ,quânTốngđangtrênđườngtiếnsangnênvuaTốngcựtuyệtchorằngbêntamuốnhoãnbinh.

Trướctìnhthếấy,LêHoànchủđộngbàysẵnthếtrậnphágiặc:

-VuacửPhạmCưLượngvànhiềutướnglĩnhtrấngiữcácnơihiểmyếu

-NhàvuathânchinhdẫnđạiquântừkinhthànhHoaLưtheođườngThủy,ngượcsôngĐáy,sôngNhuệmàvàosôngHồng,rồitừđótiếnlênmiềnđịađầuđôngbắcđấtnước.

-NhậnrõvịtríquantrọngcủasôngBạchĐằngvàtheokinhnghiệmcủaNgôQuyền43nămtrước,LêHoànsaiquânsỹđóngcọcvàbốtrítrậnđịachặngiặcởđây

Trêncáctuyếnđườngquânđịchcóthểtiếncông,1thếtrậnđánhgiặcdựavàosứcmạnhđoànkếttoàndân,dựavàođịahìnhlợihạicủađấtnướcđãđượchìnhthànhDIỄNBIẾN:NgàyẤtDậutháng12nămCanhThìn(24-1-981)cánhquânThủydoHầuNhânBảochỉhuyồạttiếnvàocửaBạchĐằng.Ngaylậptức,cácđạoquânthủybộcủatanhấtloạtxôngrachặnđánhquyếtliệt.Đoànbinhthuyềncủađịchlúngtúng,vấtvảchốngđỡcácđợttấncôngcủata.NhưngquânTốngđông,quântabấtlợi,200thuyềnchiếnđấuđềbịđịchlấymất.HầuNhânBảotiếnquânlênphíatrước.

Trongtrậnnàyquântatổnthấtđángkể,hơn1000chiếnbinhhysinh.ThủyquânHầuNhânBảotuythiệthạimộtsốnhưngvẫnvượtquađượctrậnđịacọc,chiếmđượcsôngBạchĐằngvàcáclàngmạcxungquanh.Chúngđặt“GiaoChâuhànhdoanh”tạiđóđểphốihợpquânthủybộ,bướctiếnsâuvàonộiđịanướcta.

Mặcdùbịtổnthấttrongtrậnđầunhưngquântavẫnquyếttâmchiếnđấu.TrêntrụcđườngbộtừUngChâukéosang,cánhquândoTônHoànHưngchỉhuybịquânchủlựccùngvớidânbinhđịaphươngliêntụcchặcđánh,khiếnchochúngphảichậtvậtđếnngày30-1-981mớiđếnđượcHoaBộ,gầnkềsôngBạchđằng.

TuynhiêncácđạoquânthủybộTốngkhôngthểliênlạcđược.QuândânĐạiCồViệtđánhtrảrấtquyếtliệt.TônToànHưnghoảngsợđónglỳởHoaBộ,mặcchoHầuNhânBảonhiềulầnthúcgiục.YviệncớchờbọnLưuTrừngđưaviệnbinhsangsẽ…tiếnquânmộtthể.

Đếntháng2nămtântỵ(3-981),sauhơn2thángchiếmbạchđằng–HoaBộ,cả2cánhquânTốngvẫndậmchântạichỗ.Chúngliêntụcbịquânchủlựcvàdânbinhcáclàngxãtậpkíchquấyrối,làmcholựclượngbịtiêuhao,tinhthầnbinhlínhsuygiảm..

ChờmãikhôngthấyviệnbinhcủabọnLưuTrừngvàTrầnKhâmTộ,khoảngtrungtuầntháng2TânTỵ,HầuNhânBảoquyếtđịnhcùngQuáchtiếnkéotoànbộquânthủybộdướiquyềntiếntừsôngBạchĐằngđếnsôngLuộcđểpháthànhBìnhLỗmàvàochiếmHoaLư.Nhưngtạiđây,quânvàdânĐạiCốViệtđãchiếnđấurấtdũngcảm.ĐạothủybinhHầuNhânBảobịgiáng1đònnặngnề,quânTốngthuatophảiquaybinhthuyềnrútvềsôngBạchĐằng.ýđồmuốnlậpcôngchiếmHoaLưkhiviệnbinhchưasangcủaHầuNhânBảobịđậptan.

TrậnđánhnàyđượcTrầnHưngĐạođánhgiárấtcao:

“ĐờiĐinh–Lêdùngđượcngườitài,giỏi…xâythànhBìnhLỗmàpháđượcquânTống”SauthấtbạiởLụcGiang,trởlạisôngBạchĐàng,đạothủybinhHầuNhânBảorơivàotìnhthếtiếnthoáilưỡngnan.TuyviệnbinhTốngđãkéosangtừtháng3nămtânTỵ,nhưng“GiaoChâuhànhdoanh”vẫnkhôngsaothựchiệnđượckếhoạchhợpđiểm,hộisưđểcùngtiếnchiếmHoaLư.LiênquânLưuTrừng–TônToànHưngtiếnquânđếnthônĐạiLa(ĐaNgư)nhưngkhônggặpchủquântađểgiaochiến,lạivộivãrútquânvềHoaBộ.CánhquânbộdoTrầnKhâmTộchỉhuytiếnxuốngTâyKếttheosựphâncôngcủaTônToànHưngcũngtrởthànhđạoquânbịcôlập,ởvàotìnhthếdễbịđốiphươngtruykíchtiêudiệtcánhquânthủycủaHầuNhânBảotừsautrậnLụcGiangvốnđãbịtiêuhaosinhlực,phươngtiệnchiếnđấu,lạibịchiacắtkhỏithếtrậnliênkếtchung.Ýđồtiêudiệtquânchủlựccủatahoàntoànthấtbại.

Trongkhiđó,LêHoànmộtmặtviếtthưgiảvờxinhàngkhiếnchobọnHầuNhânBảovàTônToànHưngtưởngthậtmàlơlàviệcphòngbị.Mặtkhácôngbímậttăngcườnglựclượngchuẩnbị1trậnquyếtchiếngiángđònquyếtđịnh.Ôngchọn1khúcsônghiểmyếurồibốtríquânmaiphụcchờsẵn.

NgàyKỷmùitháng3Tântỵ(28-4-981),LêHoàncho1cánhquânrakhiêuchiếnvớiquânHầuNhânBảo.Chiếnsựđangdiễnraquyếtliệtthìquânta“thuachạy”,quânTống“thừathắng”đuổitheo.KhichiếnthuyềncủahầuNhânBảolọtvàotrậnđịamaiphục,lêHoàntungquânrađánhráoriết.cácchiếnbinhĐạiCồViệttừkhắpcáctrậnđịamaiphụcvàtừcácnẻođườngđổvềsôngbạchĐằngvâyđánhquânTốngquyếtliệt.HầuNhânbảobịgiếtchếttrongđámloạnquân.LưuTrừngvộivãdẫnđámtànquântháoluirabiển.

NghetinHầuNhânBảobịgiếttrênsôngbạchĐằng,TônToànHưnghoảnghốtdẫnquânbỏchạy,đạoquântrầnKhâmlosợrútlui,bịquântatruykíchtiêudiệtquánửa.CáctướngTốnglàQuáchQuânBiện,TriệuPhụngHuânbịbắtsốngtạitrận.

CuộckhángchiếnchốngTốnglầnthứnhấtthờiTiềnLêđãgiànhđượcthắnglợihoàntoàn.Chiếnthắngcủaquândântamùaxuânnămtântỵ(981),đỉnhcaolàtrậnquyếtchiếnchiếnlượcBạchĐằng28-4-981đãgiángđònquyếtđịnhlàmsụpđổhoàntoàntinhthầnvàýchíxâmlượccủatriềuđìnhTống.VuaTốngTháiTôngbuộcphảiralệnhrútlui,từbỏdãtâmxâmlượcĐạiCồViệt-

NGHỆTHUẬTTÁCCHIẾN:Diễnbiếncủatrậnđánhchothấytrìnhđộnghệthuậtquânsựcủadântộctalúcnàyđãcósựpháttriểnmới,từnghệthuậtquânsựcủachiếntranhgiảiphóngsangchiếntranhbảovệTổquốc.,thểhiệnquacácmặtsau:

-Nghệthuậtchủđộngbốtríthếtrận

-Khéolợidụngđịahình,địathế-Chọnđúngđốitượngtácchiến

-Biếtdùngmưukế

-Sựphốihợptácchiếngiữaquânchủlựcvàdânbinhởcácđịaphương

1-NghệthuậtchủđộngbốtríthếtrậnchốnggiặcvàphágiặcBiếttrướcâmmưucủađịchsangxâmlược,vàmụctiêulàcốchiếmchokỳđượcthànhHoalư,lêHoànđãnhanhchóngxácđịnhđúngphươnghướngchốnggiặc,khôngbịđộngngồichờđánhgiặc.

Từtháng11-980,nhàvuatrựctiếpdẫnđạiquânramiềnđịađầuđấtnướcbốphòng,sẵnsángđónđánhcácđạoquângiặcngaykhichúngvừaxâmphạmđấtđaiTổquốcnhằm“lấyquânnhànđợiquânmệt”,phávỡýđồhợpđiểm,hộisưcủachúng,khôngchochúngphốihợpthủybộtạothànhmũidùinguyhiểmthọcsâuvàovùngđồngbằngđôngdân,giàucủavàkinhđôHoaLư.

Thựctếchothấy,cáctrậnđánhởBạchĐằng(24-1-981),HoaBộ(30-1-981),ĐỗLỗ(7-2-981),LụcGiang(3-981)lànhữngtrậnđánhcótínhchấtkiềmchế,ngănchặnnhữngmũitiếncôngtheo2hươngthủybộcủađịch.KếtquảlàcánhquânbộbinhcủaTônToànHưngdậmchânởHoaBộ70ngày.Vàcả2đạoquântủybộsauhơn2thángtiếnvàonướcta,bịnhiềutổnthất,khókhănmàvẫnchỉquẩnquanhởvùngBạchĐằng,HoaBộ.DẫucánhquâncủaTrầnKhâmtộđếnđượcTâyKết(4-981)thìcũnghiểnnhiênrơivàothếbịcôlập.

Chiếnlượcđánhnhanh,thắngnhanhcủaquântốngbịphásản.ChínhlúcđóLêHoànchủđộngmởcuộcphảncôngchiếnlược,đánhtrậnquyếtchiếnbạchđằngvàgiànhđượcthắnglợi.

2-Khéoléolợidụngđịahình,địathếtrêndọccáctrụcđườnghànhquâncủađịchmàlựachọncáckhuvựctácchiếncólợinhấtchota,bấtlợinhấtchođịchPháthuythếmạnhđánhgiặcngaytrênquêhươngmìnhvàbiếtrõâmmưucủauq6anTống,LêHoànđãdựavàohìnhsôngthếnúihiểmtrởcủa

đấtnướcmàbốphòngcácđồnlũy,đắpxâythànhBìnhLỗ,đặcbiệtlàđóngcọcngănsôngBạchĐằng.VớivịtríhiểmyếutựnhiêncủasôngBạchĐằng,binhlựccủataởđâybốtríkhôngcầnquánhiềumàvẫncóthểcầmgiữ,ngăncảnbướctiếnquânđịch.

TuytrậnBạchĐằngnăm981chưapháthuyđượctácdụnglàcáibẫyđánhgiặcnhưthờiNgôQuyền,nhưngthựcsựtrởthành1chướngngạivậtđốivớicácđạothủybinhTống.3-Chọnđúngđốitượngtácchiến.ĐểnhanhchónglàmsuysụptinhthầncủađộiquânxâmlượcTống,quânvàdântađãbiếtchọnđúngđốitượngđểgiángđònphảncôngquyếtđịnh.ĐốitượngtácchiếntrongtrậnBạchĐằngxuân981làtoànbộđộibinhthuyềncủaHầuNhânBảo.ĐólàviênTổngchỉhuy“GiaoChâuhànhdoanh”,vàlàviêntướnglâunaymangnhiềuthamvọngnhất,liềulĩnhvàhiếuchiếnnhất.Ycũnglàviêntướngtỏracókỷluậtnhất,cóquyếttâmthựchiệnchiếnlượccủaTốngtriềuvàđãnhiềulầnthúcgiụcTônToànHưngcùngxuấtquânđánhchiếmHoaLư.

DođótrậnđánhtađạothủybinhTốngvàgiếtchếtchủtướnggiặcđãcótácđộngđếntoàncụccủachiếntranh.QuântađánhđònquyếtđịnhđốivớiđạothủybinhHầuNhânBảovàolúcđạoquânnàyđãbịchiatáchkhỏithếtrậnliênkếtcủagiặcTống.TônToànHưngvàLưuTrừngđangcocụmchiếnlượcởvùngHoaBộđểtránhbịtatiêudiệt.TrầnKhâmTộvàđạoquânbộlẻloicủachúngcònđangsalầytrêncánhđồngTâyKết.Chínhvìthếkhitatổchứcphảncông,HầuNhânBảokhôngcóquânứngcứu,bịquântagiếtchếttạitrận.

4-BiếtdùngmưukếđánhđịchDiễnbiếnchiếnsựchothấygiếtHầuNhânBảokhôngmấydễdàng.BởivậyLêHoànmưutínhdùngkếtráhànghyvọnggiếtđúngtênchủtướng.Muốnvậy:

-Bêntrongbímậtcủngcốlựclượng,bàibinhbốtrận,phòngbịcẩnmật

-Bênngoàithìgiấubinh,nớivâyhãm,giảmcanhphòng

-ĐồngthờithưtừsangTốngtỏvẻrunsợ,dùnglờilẽnhúnnhường,ngỏlờicầuxinquyphụcđểbảotoàntínhmạng.“LêHoàngiảvờxinhàng,màHầuNhânBảovàTônToànHưngcứtưởnglàthật…”“TônToànHưngcùngLưuTrừnghợpquânlại,theođườngthủyđếnđồnĐạila,nhưngkhôngthấygiặcđâu,lạiphảiquayvềHoaBộ”

(Tốngsử)ĐiềunàychứngtỏHầuNhânBảovàTônToànHưngmắclừa

mưukếcủaLêHoànmàlơlàkhôngphòngbị.Dođókhibịtađánh,HầuNhânBảohoàntoànbấtngờ,khôngkịpchốngđỡvàbịgiếtchết.

5-PhốihợptácchiếngiữaquânchủlựcvàdânbinhởcácđịaphươngViệcLêHoàntruyềnhịchcầutài,xuốngchiếutuyểnquân,thulươngởkhắpmọimiềnđấtnướcđãthựcsựpháthuysứcmạnhđoànkếtchiếnđấuchốnggiặcngoạixâmcủaquândânĐạiCồViệt.Nhữngtrậnđánhlớn,ngoàiquânchủlựccủatriềuđìnhcòncósựthamgiarấttíchcựccủacácđộidânbinhđịaphương.Dânbinhcáclàngxãcònthườngxuyêntậpkích,quấyrốinhữnglúcquânđịchđangdẫmchântạichỗ,chưatiếnđượckhiếnchochúngbịtiêuhaolựclượng,tinhthầnhoangmang.

---Tómlại,quândânĐạiCồViệtđãvậndụngtàigiỏinghệthuậtquânsựphùhợpvớiđiềukiệnmộtnướcnhỏchốnglạicuộcxâmlượccủamộtđếchếphongkiếnlớnmạnh.ChiếnthắngxuânTânTỵlàthắnglợicủanềnnghệthuậtquânsựĐạiCồViệtvớinềnnghệthuậtquânsựxâmlượccủanhàTống

Chương3:TrậnBìnhLệNguyên(17-1-1258)(Phântích)BìnhLệNguyênlàtrậnđánhlớnđầutiêncủaquânvàdânnhàTrầnđượcghilạitrongsửsáchkểtừkhiquânMôngCổkéovàoxâmlượcđấtnướcta.Mặcdùchưađánhbạiđượcđạoquânxâmlược,khôngchặnđứngđượccuộctấncôngcủachúngnhưngtrậnBìnhLệNguyênđãlàmchokếhoạchtiếncôngcủachúngbịthấtbạingaytừđầu.Lốiđánhchớpnhoángcủađạoquânthiệnchiếnnàykhôngcóđượckếtquảnhưchúngtừngđạtđượctrongsuốtnửathếkỷchinhphụccácdântộcởnhiềunơitrênthếgiới.

ĐâylàsựcảnhbáođầutiêncủaquândânĐạiViệtđốivớiđạoquânMôngCổhunghãnđãtừnglàmmưalàmgiókhắptứÁsangÂu:CuộcchinhphụcquốcgiaĐạiViệtkhôngdễdàng.

ĐặcđiểmnghệthuậtquânsựcủatrậnBìnhLệNguyênlàquânnhàtrầnđãbiếtrútluiđúnglúcđểbảotoànlựclượngtiếptụckhángchiến.TrướckhiquânMôngCổxâmlượcnướcta,quândânthờiTrầnchưa1lầngiaochiếnnhưngcũngcóđượcnhữngthôngtinvềđạoquânhungbạovàthiệnchiếnnày.VớiýthứctựchủvàquyếttâmbảovệchủquyềndântộctrướcsựkẻcảvàngôngcuồngcủanhữngtênsứgiảMôngCổ,nhàTrầnđãkhôngngầnngạitốnggiamchúngvàongụctỏrõýchíđộclậptựchủvàkiênquyếtphátđộngtoàndânđứnglênđánhgiặc.

Biếtđượcthếgiặc,quântakhôngquyếtchiếnvớichúngởngaybiêngiớimàtổchứcđánhchặntừngbước.Khinhữngđạoquânphòngthủcủatakhôngchặnđượccuộctiếncôngcủachúng,tabènlậpcáctuyếnphòngngựởsâutrongnộiđịachặngiặcvàtiêudiệtchúngđểbảovệkinhthành,vàvuaTrầnTháitôngđãthânhànhđốcchiến.“Vuathânđem6quânđichốnggiặc”.(6quânlàcácquânThiênThuộc,ThiênChương,ThánhDực,ChươngThánh,ThầnSách,CủngThần.ĐólàtoànbộquânchủlựcnhàTrầnlúcđó).

BìnhLệNguyênlàchiếntuyếnphòngngựnằmởphíabắccáchkinhđôkhôngxa,trựctiếpbảovệkinhđôtrướccuộctiếncôngcủaquânxâmlược.Nhưngsaukhiquântatiếpchiến,trướcthếgiặcđôngvàmạnh,nhậnthấynếucứtiếptụcgiaochiếntacàngbấtlợinênTrầnTháiTôngcùngcáctướnglĩnhquyếtđịnhnghetheolờikhuyênsángsuốtcủaLêtần,tạmluiquânđểtránhnhuệkhíbanđầucủađịch.

ViệcquântarútkhỏiBìnhlệNguyênsaukhiđãgiápchiếnvớiquânMôngCổchứngtỏkhảnăngphântíchđánhgiáđúngthựclựctavàđịchcủanhữngngườichỉhuycuộcchiếnđấu,trongđótiêubiểulàLêTầntrướcquânđịchlớnmạnh.Ôngđãbiếtlượngsứcmìnhkhôngdốctoànlựcrachốngchọi,tránhquyếtchiếntrongđiềukiệnkhôngcólợkhicuộcchiếntranhmớibắtđầu,màquyếtđịnhluiquânđểtránhcáithếhăngháibanđầucủaquânMôngCổ,nhằmbảotoànlựclượng,tranhthủthờigian,tạonênthếcólôichotađểrồitừngbướctiêudiệtđịch,giànhthắnglợicuốicùng

DobiếtrútluiđúnglúcnênvuaTrầnTháiTôngcùnglựclượngquânchủlựccủatriềuđìnhđãđượcbảotoàn.Điềunàycóýnghĩahếtsứcquantrọngđốivớitoànbộcuộckhángchiếnsaunày.

Khixâmlướcnướcta,quânMôngcổdùngchiếnlượcđánhnhanhthắngnhanhsởtrườngcủachúng,pháthuythếápđảocủađộikỵbinhthiệnchiến,hyvọngsẽtiêudiệtlựclượngquânsựcủatatrongthờigianngắn.Chiếnlượcnàychúngđãthựchiệnthànhcôngởnhiềunơi.ÝđồđócũngthểhiệnrõtrongkếhoạchvượtsôngcủaNgộtLươngHợpThai.Chúngmuốntiêudiệtquânchủlựccủataởđâynhằmnhanhchóngkếtthúcthắnglợicuộcxâmlược.

Vềphíata,lậptrậnđịaphòngngựởBìnhlệNguyên,nhàTrầnmuốntậndụngsôngCàLồlàmchiếnhàochặngiặc,làmchoquânmãMôngCổkhôngthểthithốđượctàinăng.QuântaquyếtgiaochiếnởBìnhLệNguyên,nhằmchặnkhôngchochúngkéovàoThăngLong.Nếurờibỏtrậnđịalàđồngnghĩavớibỏngỏđườngvàokinhthành.Mộtsốtướnglĩnhmuốnquyếtchiếnvớiquânxâmlượctạiđâychínhlànhưvậy.Nhưngnếucứtiếptựcchiếnđấu,lựclượngcủatakhóbảotoàntrướcthếmạnhcủakẻthù.Trướctìnhhìnhhiểmnghèo,vuaTrầnTháiTôngcùngcáctướnglĩnhđãquyếtđịnhluiquân.

Việcluiquânlúcnàylàcầnthiếtvìcuộcchiếnđấuchốngxâmlượcmớigiaiđoạnđầu.BộThốngsoáivàquânchủlựcđượcbảotoànsẽlànềntảngđểpháttriểnthếvàlựcđánhbạiđịchtrongnhữnggiaiđoạnsau.Đâylàcáchsửtrílinhhoạtdũngcảm,vàduynhấtđúngkhithựclựccủatachưađủmạnhvàkhảnăngcủatachưađápứngvớiyêucầuvànhiệmvụtácchiếnđãđịnh.

Trongkhithựchiệnkếhoạchútlui,quantavẫntíchcựcchiếnđấuđểtứngbướcngănchặntiêuhaosinhlựcđịch.RờiBìnhLệNguyên,vuatôinhàTrầnluivềPhủLỗchỉcáchBìnhLệkhoảng20km.TạiPhủLỗ,quânnhà

Trầnđãchopháxcầuvàdàntrậnởbênsôngtiếptụcchặngiặc.Khiquângiặcsangđượcbờbênnày,quântađãrútđi.Cuộcrútluicủavuatôinhàtrầnlàcuộcrútluitíchcực.

Quátrìnhrútluivẫnlàquátrìnhchiếnđấungănchặnđịch.Rútluiđểxoaychuyểntìnhthế,tìm1thếtrậnkháccólợihơn,tạmthờinhườngđịch1bước,rồiđưachúngvàothếbấtlợihơn.KếhoạchluiquândoLêTầnđềxuấtlàsựmởđấuchoviệchìnhthànhnênnghệthuậtchỉđạorútluichiếnlượccủanhàTrầntrongcáccuộckhángchiếnsaunày.Đólà:Trướckẻthùlớnmạnhđangmuốnpháthuyưuthếmuốntiêudiệtquânchủlựccủatavàbắtsốngbộthốngsoáicuộckhángchiếnnhằmnhanhchóngkếtthúccuộcxâmlược.Tachủtrươngtránhnhữngtrậnquyếtchiếntrongđiềukiệnkhôngcólợichota,quyếtđịnhrútluichiếnlượcnhằmbảotoànlựclượng,sauđóchuẩnbịthếvàlực,tùytheonhữngđiềukiệncụthểtổchứcnhữngđònphảncôngchiếnlượctiêudiệtđịch,giànhthắnglợicuốicùng.Tàinăng,mưutrívàlòngdũngcảmcủaLêTầnđượctriềuđìnhghinhận.Trướcquầnthần,vuaTrầnTháiTôngnói:

“Nếutrẫmkhôngcóngươigiúpsức,thìlàmgìcóđượcngàyhômnay.Nhàngươinêncốgắngđểcùnglàmtrònsựnghiệpsaunày”.

Chương4:TrậnĐôngBộĐầu(28–29-1-1258)QuadiễnbiếncủatrậntậpkíchĐôngBộĐầu,cóthểrútramấyvấnđềvềnghệthuậtquânsự:1-Đánhgiáđúngđịch,ta,xácđịnhchínhxácphảiphảirútluivàrútluiđúngthờicơĐểtránhsứcmạnhbanđầuvàsởtrườngcủađịch,nhàTrầnđãtiếnhànhrútluichiếnlượckhỏiBìnhLệNguyên,sauđórútluikhỏicảkinhđôThăngLong,làmkếhoạchbaovậy,đánhtanquântacủađịchbướcđầubịthấtbại.Đểđảmbảoantoànchocáclựclượngrútlui,quânTrầnđãtriểnkhaicácđiểmchốtchặntrêncáctrọngđiểmnhưởPhùLỗ,quântaphácầuPhùLỗlàmchoquânMôngCổkhôngtruyđuổikịpvuaTrần.Đồngthờiquântasửdụng1bộphậnlựclượngcùngcáclựclượngdânbinh,thổbinhđánhnhỏlẻrộngkhắp,cảtrướcmặt,saulưng,2bênsườnđịch;kếthợpvớikế“thanhdã”,đãgâychođịchtừtậptrungphảichuyểnsangphântánđốiphóvàluônbịuyhiếpcăngthẳng,mệtmỏi,thiếulươngthảo…

KhitớiThăngLongthìchỉlàmộtkinhthànhvắnglặng,chúngnốngraxungquanhcướpphálươngthảonhưnglạibịđánhtrảquyếtliệt.Quântangàyđêmtổchứctậpkích,quấyrối…vìvậy,địchkhôngdámđóngquântrongthànhmàđóngvềbếnĐôngBộĐầudừnglạiđiềuchỉnhchiếnlược.Vềphíata,khitìnhhìnhthựctếchưachophépdiệtđịchtriệtđể,kịpthờithayđổikếhoạchrútluiđểbảotoànlựclượnglàhếtsứcđúngđắn.

2-Rútluibímật,nghibinhtạobấtngờcao,bảotoànlựclượng,giữvữngýchíchiếnđấu,tíchcựcchuẩnbịmọimặtchotổngphảncông.QuântachủđộngrútkhỏiThăngLong,khôngnhữngbảotoànđượclựclượng,tranhthủđượcthờigian,tạothờicơđểphảncôngmàcònđặtđịchtrướctìnhthếkhôngthựchiệnđượcchiếnlượcđềra.MộttrongnhữngtìnhhuốngkhókhănvàđánglongạinhấtcủaquânMôngCổlàkhôngbiếttìnhhìnhvàýđịnhhànhđộngcủaquânta.QuândânĐạiviệtđãchủđộngtạonêncụcdiệnmớitrênchiếntrường.ĐạiquânvàtriềuđìnhtheosôngHồngrútvềxuôi,đóngdọckhúcsôngThiênMạc.

QuântadùngthuyềnrúttheođườngsôngnênkỵbinhMôngCổnếutruykíchsẽgặpkhókhăn.Mặtkhácđịchlạikhôngrõtìnhhình,ýđịnhcủatanênkhôngdámtruykích.TạivùngThiênMạc,quântanhanhchóngcủngcố,tăngcườnglựclượng.Vàkhithờicơđến,binhthuyềncủatacóthểnhanh

chóngtheosôngHồngtiếnvềThăngLongphảncôngđượcthuậntiện.

3-Chọnthờicơtậpkíchchínhxác,kiênquyết,đúngmụctiêu,hướngchủyếu,vậndụngphươngphápphảncôngsángtạo.Trongcuốn“Binhthưyếulượcđãtổngkếtvềthờicơnhưsau:“Thờilàcáiđếnkhôngđầychớpmắt,trướcthìtháiquá,sauthìbấtcập…”QuânMôngCổkhôngdámđánhtrongthànhThăngLong,phảicụmlạiởĐôngBộĐầutrongvòngvâycủathếđánhnỏlẻ.Sau1cuộchànhquânchiếnđấutrênquãngđườngdài,sinhlựcbịtiêuhao,binhlínhmệtmỏivàbắtđầumấthếttinhthầnchiếnđấu.Sau9ngàyvàothăngLong,quânMôngCổđãmấthết“nhuệkhíbanmai”của1đạoquântiếncôngnhưlốccuốn…

ĐólàthờicơđểnhàTrầnphảncông.KhiđãphảncôngtậpkíchthìquânnhàTrầntậpkíchkiênquyếtliêntục…MặcdùđạoquânchủlựcdovuaTrầnchỉhuycònchưatới,trongđêmnắmlấythờicơcólợi,tướngTrầnKhánhDưlậptứchạlệnhđánhúp…lựclượngđịchcókhoảng3vạntênđượcxácđịnhlàmụctiêuchủyếu.LựclượngphảncôngcủanhàTrầnchialàm2cánh,1cánhtheođườngbộcơđộngtriểnkhaitrước,cánhchủyếutheođườngthủy(sôngHồng)đổbộlênđánhthẳngvàocụmquânđịch.Lợidụngđêmtối,quântaquenđịahình,cuộcphảncôngđượcvậndụngdướihìnhthức1trậntậpkíchlớn,chiacắtngườivàngựaquânđịch,giànhthắnglợiquyếtđịnhtrongđêm.NghệthuậtrútluivànghệthuậtphảncôngtrongchiếntrậnĐôngBộĐầuthểhiệnđầyđủtínhtíchcực,chủđộngtiếncôngđịch,thựchiệnrútluichiếnlược,tiếncôngnhỏlẻrộngkhắpbuộcđịchcocụmlại.

Địchsavàothếbịđộngchốngđỡ,từmạnhchúngchuyểnthànhyếu.Đólàthờiđiểmđểquântatậpkíchđạthiệuquảcaonhất.Tatừthếyếuthànhmạnh,mạnhchuểynthànhthắngthôngquađòntậpkíchquyếtđịnh.GiặcMôngCổcóưuthếvềkỵbinhcơđộngnhanhnhưngtađãkhôngchochúngcódịppháthuy.Tạmlùi1bước,tậptrunglựclượng,chớpthờicơcólợiđểphảncông,zxácđịnhhướngchiếnlượcchínhxác,cáchđánhúpbanđêmtáobạo,tậndụngđượcyếutốbímật,bấtngờ,hạnchếđượcsởtrườngcủakỵbinhđịch(ngườitáchkhỏingựa)lànhữngkinhnghiệmlớnrútratừchiếnthắngĐôngBộĐầu.Nhữngkinhnghiệmấylànềnmónghìnhthànhnêntưtưởngchiếnlược“lấynhànchờnhọc”“lấyđoảnbinhphátrườngtrận”màtrầnQuốcTuấnvàTriềuđìnhnhàTrầnđãápdụngthànhcôngtrongcáccuộckhángchiếnchốngNguyên-Mônglần2vàlần3.

VềviệcphácầuPhùLỗnàycónhiềutưliệukhácnhau:

-AnNamchílượccủaLêTrắcchéptrậnđánhtrướcđólàtrậnNỗNguyên,

khôngphảilàBìnhLệNguyênvàsauđó:“Ngàyhômsau,vuaTrầnchặtcầuPhùLỗ,bàytrậnởbênkiasông.Quân{MôngCổ}muốnsangsông,chưadòđượcnôngsâu,bèntheobờsôngbắnvàonước,nghiệmchỗnàotênbắnxuốngnướcmàkhôngnổilênlàcạn,lậptứcdùngkỵbinhquasông.Ngựanhảylênbờ,chemàđánh,quânAnNamvỡ.“.

-VềtrậnPhùLỗnày,quốcsửvàNguyênsửđềukhôngchép--->chưachắcđãcóthật.DùcóthậtthìđâycũnglàmộttrậnnhỏnhưLêTrắc:giắcvừaquađượcsông,chợtđánhthìquântavỡngay.

-Giảthiếtkhác:ThuatrậnBìnhLệNguyên{NỗNguyên?},TháiTôngchorútquân.QuânthuỷluitheosôngHồng,trênbờcóquânkỵ,bộtheoyểmhộ.PhầnlớntheovuavàLêPhụTrầnrúttheođườngbộ.Giặcdùngquânkỵđuổitheo{giốngngựaHồcủaMôngCổtuynhỏbénhưngdaisức,đixakhôngmệtnêngiặccóưuthếhơn}.KhiquântaquacầuPhùLỗrồithìchặt,pháđikhiếngiặcđuổitheođếnnơithìmắcsôngkhôngquađược.Đếnkhitìmđượcchỗnông,quađượcsôngthìquântađãđikháxa,thẳngđườngquaĐôngNgàn,GiaLâmvềThăngLong.Giặcđuổikhôngkịpnữa.

VềđịadanhBìnhLệNguyên:đâylàtênmộtbếnsôngHồng,dướingãbaHạc{ViệtTrìngàynay}.TheonhàsửhọcĐàoDuyAnhthìđâylàhuyệnBìnhNguyên,đờiMạcđổilàBìnhTuyềnsaulạiđổilàBìnhXuyêntứchuyệnBìnhXuyên,VĩnhYênsaunày.NónằmtạixãTamCanhgiápgiớigiữaVĩnhYênvàPhúcYênngàynay.Năm1287ônghoangSáu{ChiêuVănVươngTrầnNhậtDuật}phụcbinhđánhquânAiLỗtừVânNamkéosang.BếnĐôngBộĐầu:TrầnTrọngKimviếttrongViệtNamsửlược:ĐôngBộĐầuởphíađôngNhịHàthuộchạtThượngPhúc.CóýkhácchorằngĐôngBộĐầuvốnnằmởbếndốcHangThanhiệnnayvìchorằng:

ĐôngBộĐầucòngọilàĐôngTâncónghiãlàbếnĐôngvậyphảinằmởphíađôngthànhThăngLong,hayphíađôngsôngHồng{vịtrícủadốcHàngThanhiệnnay}

Chương5:TrậnChươngDương-ThăngLong(5-6-1285)TrongcuộcchiếnchốngquânxâmlượcMông-Nguyênlần2(1285,TrậnChươngDương–ThăngLongcó1vịtrítolớn.Đâylà1trậnthenchốtquyếtđịnhthắnglợicủaquândânnhàTrầnvớiquânxâmlượcMông-NguyênngaytrênmảnhđấtkinhthànhThăngLong.DiễnbiếntrậnđấuchothấytrìnhđộnghệthuậtquânsựcủaquânvàdântatrongcuộckhángchiếnchốngMông–Nguyênlầnthứ2đãpháttriểnrấtcao.Nổibậtnhấtlànghệthuậtnắmthờicơ,chọnđúngthờicơtổchứctrậnphảncôngchiếnlược,chiếmlạikinhthànhThăngLong.ĐólàlúcđạoquânchủlựccủaThoátHoanđangchiếmgiữkinhthànhThăngLongbịlâmvàotìnhthếkhốnquẫn.Sauhơn4thángồạttiếnvàonướcta,quânNguyênvẫnkhôngthựchiệnđượcýđồtiêudiệtquânchủlựcĐạiViệt.Chúngcậyquânđông,muốnđánhlớnvàitrậnđểnhanhchóngkếtthúcchiếntranhnhưngkhôngtàinàobuộcđượcquânchủlựcnhàTrầnnghênhchiếntrựcdiện.

QuânNguyêncàngtiếnsâuđểtìmkiếmchủlựcta,thìlạibịđánhởsaulưng,ở2bênsườnvàcàngbịthươngvongtổnthấtnhiều.Kỵbinh,lựclượngthiênchiếncủaquânNguyên,đãtừnglàmmưa,làmgiótrênchiếntrườngcácnướcchâuu,khôngthểpháthuysứcmạnhtrênchiếntrườngĐạiViệt.RốtcuộclàquânNguyênrơivàotìnhthếlúngtúng,khôngbiếtđánhtanhưthếnào.ThoátHoanbịđộng,buộcphảiphântánquân,đóngởcácđồnnhỏdọcsôngHồngtừThăngLong,đếnThiênTrường,TrườngYênđểđốiphóvớiquânta.ÝđồhộiquânvớiToaĐôởphíaNamkhôngthựchiệnđược,nênđạoquânThoátHoantrởnêncôlậpởkinhthànhThăngLongMặtkhác,đạoquâncủaThoátHoancũngđangkhốnđốndothiếuăn,bởivì,quândânnhàTrầntrướckhirútluikhỏikinhthànhThăngLongđãkịpthờichuyênchởhoặccấtdấuhếtlươngthực,chỉcònlại1tòathànhtrốngrỗng.ThoátHoancầuxinlươngthảotừbênnướcsang,nhưngmọingảđườngđềubịquânTrầnbịtkín.Chúngmòrakhỏithànhđicướplươngăn,thìchỗnàocũngbịchặnđánh.Đồngthờidokhônghợpthủythổ,thờitiếtnóngnực,nênquânNguyênvốnđãmỏimệt,đóiăncàngdễốmđau,mắcbệnh.Chúngđâmtachánnản,khôngthiếtđánhmàchỉmuốntrởvềnước..

Thờicơtiếncôngcụthểcũngđượcchọnđúnglúc,vàolúcđạiquântrầnđãtiêudiệtđượccáccứđiểmcủađịchởALỗ,GiangKhẩu,tâyKết–HàmTử…dọctheosônghồng.TuyếnhànhlangnốiliềncácđạoquânNguyêntừ

ThăngLongđếnThiênTrường,TrườngyênbịquânĐạiViệtđậptan.ThừathắngcácđạoquânTrầnnhanhchóngtiếnvềChươngDương,ThăngLong.ĐạoquânThoátHoanởThăngLongbịvâytứphía,trởthành1đámcôquân,tiếnthoáiđềukhó--

Toànbộtìnhhìnhtrênchothấy,BộthốngsoáinhàTrầnđãbiếtgiànhthờicơcólợinhấtđểmởtrậnđánhChươngDương–ThăngLong.NhờvậyquântađãnhanhchónggiànhthắnglợiđẩyđạoquânThoátHoanvàothếđườngcùng,buộcchúngphảitháochạyvềnước.Saukhicácđònđánhchiacắt,côlậpcủatagiànhthắnglợi,theomưukếcủaTrầnHưngĐạo,quântadùng1lựclượnglớnbấtngờtậpkíchChươngDươngnhư1trậnkhêungòitạothế.

ChươngDươnglà1cứđiểmtiềntiêu,1làchắnbảovệphíanamThăngLong,vừalàmặtxíchquantrọngcủatuyếnphòngthủnamsôngHồng,vừalàcăncứđườngthủycủađịch.ĐểmấtChươngDương.ThăngLongbịuyhiếpvàhoàntoàncôlập.ThoátHoansẽmấthếthyvọnghộiquânvớiToaĐô.Dođó,ThoátHoanvộivãđiềuquântinhnhuệrachiếmlại.QuântanhâncơhộiđóvừadùngphụcbinhtiêudiệtquâncứuviệntrênđoạnđườngtừThăngLongđếnChươngDươngvừathừacơThăngLongsơhở,baovâyvuhồi,đánhúpcơquanđầunãocủagiặc.

Quântatổchứcthếtrậnđóđãđánhchothếtrậncủađịchtanvỡ,tinhthầnbinhsỹhoàntoànsuysụpmấthếttinhthần.Cóthểhìnhdungtrậnnàynhưsau:

-ĐánhmạnhởChươngDươngđểnhửThoátHoanởThăngLongracứuviện.-KhithoátHoandẫnquânracứuChươngDươngthìquântađánhtậpkích,maiphục.

-KhiThăngLongbỏngỏquântadoPhạmNgũLãochỉhuyđánhvuhồi,thuphụclạikinhthànhThăngLongQuatrậnchiếnquyếtđịnhChươngDương–ThăngLongchúngtathấynhàTrầnđãvậndụngcáchìnhthứcchiếnthuậttàitìnhkếthợpphụckíchvớicôngkíchvàtậpkíchnhằm1mụcđíchchínhlàtiêudiệtchủlựcđịch,thulạiThăngLong,giảiphóngđấtnước.

DướisựchỉđạotàitìnhcủatướnglĩnhnhàTrần,chiếntrậnChươngDương–ThăngLongcònđểlạinhiềubàihọckinhnghiệmlớn.Đólàtổnghợpsứcmạnhcủatoàndântổchứcđánhđịchkhắpnơi,mọilúc,buộcđịchphảitácchiếnliênmiên,thườngxuyênlâmvàothếbịđộng.Ngoàiquânchủlựccủatriềuđình,khắpcáclộ,cáchướng,cácxãtrongcảnướcđềucóquânđịaphương,cóhướngbinh,dânbinh.Nắmđúngthờicơđểphảncôngquyếtliệt,

tiêudiệt1lựclượnglớnquânđịchmàChươngDương–ThăngLongđãđểlạichonềnnghệthuậtquânsựViệtnamnhư1sựkiệnđiểnhìnhTRẬNTYKẾT(24-6-1285)CùngvớichiếnthắngHàmTử,ChươngDương,ThăngLong,VạnKiếp,trậnTâyKếtlà1trongnhữngchiếncôngoanhliệtcủaquânvàdânĐạiViệt,đãxóasổ1đạoquânquantrọngcủagiặcNguyênvàgópphầnvàothắnglợichungcủacuộckhángchiến.Đâylà1trậnthủybộgiápchiếnrấtácliệt,thểhiệntrìnhđộchỉhuycaovànghệthuậtquânsựtàigiỏicủabộchỉhuyquânđộinhàTrầnTrướchết,đólàviệcchọnthờicơtổchứctrậnđánhtiêudiệtđạoquânlớncủagiặcNguyêndoToaĐôcầmđầu.ĐạoquânnàyđượcHốtTấtLiệtcửđichinhphụcChiêmThành,rồidùngđâylàmcăncứđểbànhtrướngraĐôngNamÁ,trựctiếpchuẩnbịđánhĐạiViệtbằngcuộctiếncôngtừcả2phíabắc,nam.NhưngđạoquânToaĐôđãvấpphảisứckhángcựmãnhliệtcủaChiêmThành.

Bịthiệthạinặngnề,ToaĐôphảirútquânvềphíabắcChiêmThànhtrongvùngÔLý,Việtlý(QuảngTrị,ThừaThiên)vàđónglạiởđóchuẩnbịbànđạptiếncôngvàophíanamĐạiViệt.KhiHốtTấtLiệtphátđộngcuộcchiếntranhxâmlượcĐạiViệtlần2,đểthựchiệnkếhoạch“2gọngkìm”,bọnToaĐô,GiảoKỳvàĐườngNgộtĐảidẫnquântừbắcChiêmThànhđánhraphủBốChính(QuảngTrạch,BốTrạch,QuảngBình)rồitiếnraNghệAn,ThanhHóa.

TuycóbịquânĐạiViệtchặnđánhkịchliệt,nhưngquânToaĐôgiếthạinhiềubinhlínhvà1sốtướngĐạiViệtnhưĐinhXa,NguyễntấtThống,ChiêuHiếuVương,dạiliêuHộ…vàồạttiếnrađượcTrườngYên.KếđónghetinvuatôinhàTrầnrútvàoThanhHóa,ToaĐôlạiđượclệnhdẫnquânđuổitheo.Đểhỗtrợchođạoquânnày,ThoátHoansaibọnÔMãNhiđem1.300quânvà60thuyềnchiếnvàophốihợp.Chođếntrướchè1285,đạoquânToaĐolàlựclượngquânsựmạnhđứngthứ2sauđạoquânThoátHoan,vàthựcsựgiữvaitròlà1gọngkìmlợihạitrongcuộcchiếntranhxâmlượccủagiặcNguyên.Vìthế,bộthốngsoáinhàTrầnluônchủtrươngtránhgiaochiếnvớiđạoquânnày.ThờiđiểmquyếtđịnhtổchứctrậnđánhtiêudiệtđạoquânToaĐôchỉxuấthiệnsaukhiđạoquânThoátHoan,1trong2gọngkìmtiếncôngcủađịchbịquântađánhtơibơibời,tantácvàbụôcđịchphảirútchạyvềnước.Kếhoạch“2gọngkìm”củađịchhoàntoànbịbẻgãy,đãđặtđạoquânToaĐôvàotìnhthếbịcôlập,lúngtúngvềchiếnlượcvàsuysụpvềsứcchiếnđấu.Nhờbiếtrõđịch,phánđoánchínhxáctìnhhuốngkhiđạoquânThoátHoanbỏchạy,bộthốngsoáinhàTrầnđãkịpthờinắmbắtthờicơthuậnlợitổchứctrậnđánhtiêudiệtđạoquânToaĐôđạthiệuquảcao.

ĐồngthờivớiviệcchọnđúngthờiđiểmđểtiêudiệtđạoquânToaĐo,khôngchochúngchạythoát,bộthốngsoáinhàTrầnđãchủđộngtriểnkhaithếtrậnđánhđịchkhichúngđangvậnđộngtừxatới.2vuaTrầnđượctinToaĐôtừThanhHóakéoquânraBắcvàongày11-6-1285.Đócũnglàlúc2vuađãchiếmlạivàhoàntoànlàmchủcùngThiênTrường–Trườngyên.ĐồngthờiởphíabắcsôngHồng,đạoquânThoátHoanđangbịđạoquândoTrầnQuốcTuấnchỉhuytruyđuổiráoriết.Tranhthủthờigian,quânTrầntậptrunglựclượngmọimặt,bốtrísẵnsàngđónđánhđịchtheokếhoạchnhưnhàvuadựtính:“Bọngiặcnhiềunămphảiđixa,lươngthảochuyênchởhàngvạndăm,thếtấtmỏimệt.Lấynhànchốngmệt,trướchãylàmchúngnhụtchí,thìắtlàđánhbạiđượcchúng”.Thựctiễnchothấy,đạoquânToaĐôhànhquânliêntụctừxatới,vốnđãmệtmỏi,lạithiếulươngăn,côngthêmthờitiếtnắngnóngcủamùahè,thêmphầnkiếtsức.ChonêntrongtrậnTâyKết,quânvàdânĐạiViệtđánhđịchtrênthếmạnh,trênthế“lấyquânnhànđánhquânmệtnhọc”vàkẻđịchbịthấtbạihoàntoàn.

CũngtrongtrậnđánhtiêudiệtđạoquânToaĐô,bộthốngsoáiTrầnđãbiếtkếthợpchặtchẽgiữatiếncôngquânsựvớiđánhđịchbằngđịchvận,tứclàtiếncôngvàotinhthầnchiếnđấucủaquânđịch.2vuabiếtchắcchắnrằng,ToaĐôkhôngnhậnđượclệnhcủaThoátHoansaibọnchúngrútvềÔLýđểbảotoànlựclượng.ViệcToaĐôdẫnquânrabắclànhằmhợpsứcvớiđạoquâncủaThoátHoanđểdễbềtiếnthoái.Vìthế,vuatrầnđãsaingườinóichoToaĐôbiếtchủtướngThoátHoancủachúngđãbỏchạy.Đólà1đòngiángmạnhvàotinhthầncủa1đạoquânvốnđãmỏimệtvìhànhquânvàtácchiếnliêntục,khiếnchochúngcàngthêmsuysụp,chẳngcònbụngdạnàomàchiếnđấunữa.Vìthế,khitamởmởđòntiếncôngvàođạoquânToaĐô,thìđộiquânNguyêndoTổngquảnTrươngHiểnchỉhuyđãnhanhchóngđầuhàngtạitrận.ĐólàhiệntượnghiếmthấytrongquânđộiMông–Ngưyênvốnđánhđâuthắngđấy.Hiệntượngđóchứngtỏtrướcnhữngđòntiếncôngdồndậpcủatacókếthợpđịchvậnđãlàmchođạoquânkhổnglồcủađịchsụpđổvềtinhthầnvàrãrờivềtổchức.Chonên,chiếnsựchỉdiễnratrongthờigianngắn,nhưngthiệthạicủađịchrấtlớn,chủtướnggiặcbịchémđầu,hơnnửalựclượngcủachúngbịtiêudiệt.

Chương6:TrậnNhưNguyệt-VạnKiếp–VĩnhBình(6-7/1285)DiễnbiếnchiếntrậnNhưNguyệt–vạnKiếp–VĩnhBìnhchochúngtathấymấyvấnđềvềnghệthuậtquânsựnhưsau:Đánhgiáđúngthếvàlựccủađịch,củatatrênchiếntrường,kịpthờitổchứcchặnđánhbuộcđịchphảilọtvàotrậnđịađãchuẩnbịsẵnsàngcủata.SaucáctrậnALỗ,TâyKết,HàmTử,ChươngDương,ThăngLong,tuyrằngđịchcòrấtđôngnhưngvềthếthìchúngđãnguykhốn,khôngthểứngcứulẫnnhauđược,trongkhiđóquânchủlựccủataởvàothếtựdocơđộngnêntậptrunggiànhưuthếápđảo,tiêudiệttừngđồntrạilớncủađịch.Đứngtrướctìnhthếđó,TrầnQuốcTuấnphánđoánquânThoátHoanthếnàocũngrútchạyvàcóthểrúttheo1trong2đường.

ThoátHoancốgắnghànhđộngthậtgấpnhằmlàmchotakhôngứngphókịptìnhhình,vànhưvậyhắnsẽrútđiđượcantoàn.Hắntrọnconđườngngắnnhấtđểthoátranhanhnhất:ĐólàvượtsôngCầuquaVạnKiếp,ChiLăngrồisangTưMinh.NhưngmọitínhtoánmưutoancủaThoátHoanđềuquáchậmvàthấpsovớidựkiếntìnhhìnhcủabộthốngsoáinhàTrần.Tưkhichuyểnsangphảncông,TrầnQuốcTuấnđãsớmtriểnkhaithếtrậnđểtiêudiệtđịch,trênđườngrútluicủachúng.ĐặcbiệttạitrậnVạnKiếp,TrầnQuốcTuấnchọnđoạnsôngsách(tứsôngThương,đoạnchảyquaVạnKiếp)bốtríquânthủy,quânbộmaiphục,nhằmđánhtrậntiêudiệtlớn.KhiThoátHoanbắtđầucuộcrútlui(10-6),TrầnQuốcTuấnpháitướngTrầnTungchỉhuy2vạnquântấncôngquyếtliệt,đánhthắtlưng,phávỡđộihìnhcảđạoquânhậuvệđịch;chúngphảithúcnhaurútchạy.

NhưngchúnglaođếnsôngCầuthìlạibịđạoquâncủatướngtrẻTrầnQuốcToảnhợplựccùngdânbinhđịaphươngđổrađánh.Địchlâmvàothếphíatrướcbịchẹn,phíasaubịđánhthúc.ThoátHoanbuộcphjảichuyểnhướng,xuôitheobờnamsôngCầuđểvòngquaVạnKiếp.TrậnđánhchặnđịchcủaTrầnQuốcToảnđãđạtđượcmụcđíchđềralàbuộcđịchphảirúttheođườngVạnKiếp–NộiBàng(Trongchiếnthắngđó,bêndòngsôngNhưNguyệt,HoàiVănHầuTrầnQuốcToảnđãanhdũnghysinh)ỞVạnKiếp,TrầnQuốcTuấnđãbàysẵnthếtrậnđánhđònquyếtđịnhdocáctướngPhạmNgũLão,NguyễnKhoáichỉhuy.Ởđây,đồinúigiápđường,giápsông,quântachiếmđịathếcolợi,đánhcắtngangđộihìnhđịch.TrongkhitiềnquâncủađịchbịđánhởVạnKiếpthìtrungquâncủachúngcònchưaquađược

sôngLụcĐầucũngbịđánhmạnh,phảitranhnhauchạylàmđứtcảcầuphao.VànhưthếtoànbộđộihìnhhàngchụcvạnquâncủaThoátHoanbịchiacắt,rốiloạn,têliệt.Sửcũchobiết,sautrậnVạnKiếp,ThoátHoanchỉcònthuđược5vạntànbinhnhưngđếnVĩnhBìnhthìsavào1trậnđịamaiphụcnữadoHưngVũVươngchihuychặnđánh,lạitantác.CáctướnggiặcnhưLýHằng,LýQuáncầmquânhộvệThoátHoanđềubịchếthoặctrọngthương.

Trêncơsởnắmvữngâmmưuđịchvàkinhnghiệmcủanhữngcuộckhángchiếntrước,TrầnQuốcTuấnchủtrươngmởnhữngtrậnquyếtchiếntiêudiệtđịch,đánhbạiýchíngôngcuồngcủaquânxâmlượcNguyên–Mông.Đánhđịchtrênđườngrútluilàkhichúngrakhỏicăncứ,lúcđósứclựcmỏimệt,tinhthầnhoangmang.Đólàthờicơthuậnlợiđểquântatiêudiệttriệtđểsinhlựcđịch.ChủtrươngsángtạocủaTrầnQuốcTuấntrongtrậntruykíchnàylàôngkhôngápdụnghoàntoànquanđiểmcủabinhphápTônTử:“…địchđếnlúccùngkhốnthìkhôngnênbứcbáchquá”màcăncứvàotìnhhìnhthựctếcủacuộcchiến.CónhưvậymớiđánhbạihoàntoànđạoquânxâmlượchùngmạnhcủađềchếĐạiHãn,giữvữngđộclậpdântộc,chủquyền,lãnhthổcủađấtnước

TRẬNVÂNĐỒN(1-1288)ChiếnthắngVânĐồncótầmquantrọngrấtlớnđốivớitoànbộcuộckhángchiếnchốngNguyênlầnthứ3:LàmthấtbạingaytừđầukếhoạchhậucầncủaquânNguyên,đẩychúngvàokhókhănkhôngthểkhắcphụcnổivềlươngthảo.Đâylàđònchítử,giángđúngvàochỗhiểmcủađốiphương.ĐánhgiávềchiếnthắngVânĐồn,sáchĐạiViệtSKTTviết:“Nămnày,vếtthươngcủadânkhôngthảmnhưnămtrước.KhánhDưcóphầncônglaotrongđó”.

ChiếnthắngVânĐồnđểlạibàihọckinhnghiệmvềnghệthuậtchỉhuytrênchiếntrường.Đólà:Phánđoántìnhhuốngđúng,kịpthờipháthiệnvàlợidụngsailầmcủagiặc,hạquyếttâmchínhxác,khẩntrươngtriểnkhaithếtrậntiêudiệtđịchgiànhthắnglợi.Bằngkhảnăngtưduysắcbén,nhạycảmcùngvớiviệcnắmvữngmọihoạtđộngcủakẻthù,TrầnKhánhDưbiếtchắcđoànthuyềnlươngcủaTrươngVănHổcònđangởphíasau.Trướclệnhtriệuhồicủatriềuđình,ôngvẫnbìnhtĩnhxinluilạivàingày.Sựphánđoáncủaônghoàntoànchínhxácvàôngđãlậpđượcchiếncông.

DựavàođâuTrầnKhánhDưcóthểhạquyếttâmsẽlậpcôngchuộctội?Nếuchỉdựavàoýnghĩchủquankhómàhạđượcquyếttâmnhưvậy.Đâychínhlàkếtquảcủasựphánđoánchínhxácvàkhảnăngđánhgiáđúngtìnhhìnhđịchtacủavịtướngtàiba.Kịpthờipháthiệnrasailầmcủađịch,triệtđểlợidụngsailầmcủachúngđểtổchứctácchiếngiángđònmạnhmẽ,giành

chiếnthắng.Điềunàykhôngphảilúcnàongườichỉhuycũnglàmđược.Tronghoàncảnhthủybinhtavừathuatrận,triềuđìnhralệnhhồitriềuchịutội,TrầnKhánhDưvẫncùngbinhtướnghạquyếttâmđánhtiếpđoànthuyềnlương,vàphảiđánhthắng.Quyếttâmấyđãđượcthểhiệnbằngtàibốtrítrậnđịa,khảnăngnhửgiặcvàdũngcảmđánhgiặc.

TrầnKhánhDưcùngquânsỹchỉtrongthờigianngắnđãbốtrídàntrậntrên1địabàntươngđốidàiđểđánhgiặc.Phảicóquyếttâmrấtcao,sựđồnglòngcủauqântướngmớicóthểnhanhchóngtạodựngđược1trậnđịanhưvậy.Vớikinhnghiệmcủa1độithủybinhđãtừngxôngphanhiềuchiếntrận,dướisựchỉhuycủavịtướngtàiba,quânTrầnđãnhửđượcgiặcvàosâutrongtrậnđịađểrồitungra1lựclượngmạnhápđảokhiếnkẻthùphảithấtbạihoàntoàn.(Nghệthuậtpháthiệnvàtriệtđểlợidụngsailầmcủađịch,kịpthờitổchứctiếnhànhtácchiếngiànhthắnglợicủatrậnVânĐồnsaunàyđượcQuangTrungpháthuytrongtrậnđánhtrậntiêudiệtquânThanhtếtKỷDậu1789.

VuaQuangTrungđãquyếtđịnhđạipháquânđịchtrongthờigianchúngđangnghỉngơivàgiànhđượcthắnglợihoàntoàn)ChiếnthắngVânĐồnlà1chiếncônglớntrongcuộckhángchiếnchốngquânNguyênlầnthứ3củaquândânĐạiViệt,làlưỡidaocắttoànbộdạdàycủaquânxâmlược,tạoratiềnđềchothắnglợicủatavàthấtbạicủagiặc.SửgiaNgôThìSỹthếkỷ18đãviết:ViệcđánhluigiặcHồởđờitrùngHưng,aicũngkhennhiềuvềchiếnthắngtrênsôngBạchĐằngcủaTrầnHưngĐạo,màkhôngbiếtđềntrậnđánhthắngởVânĐồncủaTrầnKhánhDư.TrậnthắngởVânĐồnrấtkỳdiệuvàlàcănbảncủatrậnthắngsauđó…TrậnthắngởVânĐồnlàchẹtconhổmàcướplấymổi…MưutínhhiệuvàcôngthắngđịchcủaTrầnKhánhDưcũngvĩđạithay

Chương7:TrậnChiLăngLiễuThăngtửtrận.TừkhiquânMinhthuatrậnTụyĐộng,TrầnHiệpbịgiết,VươngThôngchongườivềtâuvớiMinhđếđểxinthêmbinh.Minhđếthấtkinh,liềnsaiChinhlỗphótướngquânAnviễnHầulàLiễuThăng,ThamtướngBảoĐịnhbálàLươngMinh,ĐôđốclàThôiTụ,BinhbộThượngthưlàLýKhánh,CôngbộThượngthưlàHoàngPhúc,HữubốchínhsứlàNguyễnĐứcHuân,đem10vạnquân,2vạnngựa,điđườngQuảngTâysangđánhcửaBaLụy,bấygiờlàthángChạpnămBínhNgọ(1427).

LạisaiChinhNamđạitướngquânKiềmQuốcCônglàMộcThạnh,ThamtướngAnHưngbálàTừHanh,TâyNinhbálàĐàmTrungđiđườngVânNamsangđánhcửaLêHoa.KhicáctướngngheviệnbinhcủaquânMinhsắpđến,nhiềungườikhuyênvươngđánhngaylấythànhĐôngQuanđểtuyệtđườngnộiứng,nhưngvươngkhôngnghe,bảorằng:Việcđánhthànhlàhạsách,naytahãycứdưỡngbinhsúcnhuệđểđợiquânđịchđếnthìrađánh.Hễviệnquânmàthua,thìquântrongthànhtấtphảirahàng.Thếcóphảilàmmộtviệcmàthànhđượchaikhông?Đoạnrồibắtphảigiữgìnmọinơichonghiêmnhặt,lạibắtngườiLạngGiang,BắcGiang,TamĐái,TuyênQuang,QuiHóađiởchỗkhácbỏđồngkhôngđểtránhquânMinh.ĐếnthángMười(1427),BìnhĐịnhVươngnghetinquâncủabọnLiễuThăngsắpsangđấtAnNam,liềnhộicáctướnglạibànrằng:

Quânkiacậykhoẻkhinhyếu,lấynhiềubắtnạtít,chỉcốtđánhchođược,chứkhôngtưởngđếnđiềukhác.Nayđườngxanghìndặm,màđicómấyngày,nếutanhânlúcngườingựacủachúngđangmỏimệt,ta“dĩdậtđãilao”,đánhlàtấtđược.BènsaiLêSát,LưuNhânChú,LêLinh,ĐinhLiệt,LêThụ,đem1vạnquânvà5convoilênphụcsẵnởcửaChiLăng,đểđợiquânMinh.LạisaiLêLý,LêVănAn,đem3vạnquâncứlụctụckéolênđánhgiặc.BấygiờTrầnLựuđanggiữcửaBaLụy(NamQuan)thấyquânMinhđến,luivềgiữAiLưu;đếnkhiquângiặcđếnđánhAiLưu,TrầnLựulạilùivềgiữChiLăng,cứcáchtừngđoạn,chỗnàocũngcóđồn,quânMinhđiđếnđâukhôngaidámchốnggiữ,pháluônmộtlúcđượcmấycáiđồn.LiễuThăngđắcýđuổitrànđi.BìnhĐịnhVươnglạilàmrabộkhiếpsợ,chongườiđưathưsangnóivớiLiễuThăngxinlậpTrầnCaolênlàmvuađểxinbãibinh.

LiễuThăngtiếpthưkhôngmởraxemchongườiđưavềBắcKinh,rồicứ

tiếnlênđánhtiếp.Ngày18tháng9,quânLiễuThăngđếngầncửaChiLăng.LêSátsaiTrầnLựurađánhrồibỏchạy.LiễuThăngmừnglắm,chỉđem100línhkịđiđuổitheo,bỏđạiđộiởlạisau.Đuổiđượcmộtđoạn,phảichỗbùnlầykhôngđiđược,phụcbinhđổrađánh,chémLiễuThăngởnúiĐảoMãPha.Việcấyvàongày20tháng9nămĐinhvỵ.BọnLêSát,TrầnLựuthừathắngđuổiđánhquânMinhgiếthơn1vạnngười.LúcbấygiờđạoquâncủaLêLýcũngvừađến,hộilạitiếnlênđánhquânMinh,chémđượcLươngMinhởgiữatrận(ngày25).

LýKhánhthìtựtử(ngày28).CònbọnHoàngPhúcvàThôiTụđemđạibinhchạyvềthànhXươngGiang(thànhcủanhàMinhxâyởxãThọXương,phủLạngGiang),điđếnnửađườngbịquânLêSátđuổiđếnđánhphámộttrận;ThôiTụcốđánhlấyđườngchạyvềXươngGiang,khôngngờthànhấyđãbịbọnTrầnNguyênHãnlấymấtrồi,quânMinhsợhãiquábènlậptrạiđắplũyởgiữađồngđểchốnggiữ.BìnhĐịnhVươngsaiquânthủybộvâyđánh,saiTrầnNguyênHãnchặnđườngtảilươngcủaquânMinh,lạisaiPhạmVấn,LêKhôi,NguyễnXí,đemquânthiếtđộivàođánhchémquânMinhđượchơn5vạn,bắtsốngđượcHoàngPhúc,ThôiTụvà3vạnquân.ThôiTụkhôngchịuhàngbịgiết.BấygiờMộcThạnhvớibọnPhạmVănXảovàTrịnhKhảđanggiữnhauởcửaLêHao.TrướcvươngcũngđãliệurằngMộcThạnhlàngườilãoluyệntấtchờxemquânLiễuThăngthắngbạithếnàorồimớitiến,bènsaiđưathưdặnbọnVănXảocứgiữvữngchứđừngrađánh.ĐếnkhiquânLiễuThăngthuarồi,vươngchonhữngtêntìtướngđãbắtđược,đemnhữnggiấymáấntínlênchoMộcThạnhbiết.MộcThạnhđượctinấysợquá,đemquânchạy,bịquânTrịnhKhảđuổitheochémđượchơn1vạnngườivàbắtđượccảngườilẫnngựamỗithứhơn1nghìn.

Chương8:TrậnBạchĐằngNăm1288ChiếnthắngBạchĐằngnăm1288khắcđậmtrongkýứcdântộctanhư1chiếncônghuyềnthoạicủalịchsửdântộc.NgườiViệtNamquanhiềutriềuđạiđềutựhàovềchiếnthắngvẻvangcủatổtiênvàghinhậnlàchiếncôngđỉnhcaonhấttrong3lầnđọsứccủaquândânĐạiViệtđốivớiquânxâmlượcNguyên–Môngthếkỷ13.

TrậnBạchĐằngnăm1288hoànthànhvẻvangnhiệmvụtiêudiệtđạoquânrútluiđườngthủydoÔMãNhivàPhànTiếpchỉhuy,làtrậnquyếtchiếnlớnnhấttrongkhángchiếnchốngquânNguyênlần3.Mộtđạoquânlớntrên6vạnngười,giàukinhnghiệmviễnchinhxâmlược,nhữngtêntướngquýtộc,caocấpthâncậncủavuaNguyênHốtTấtLiệt,sừngsỏvàđộcácnhưÔMãNhi,Phàntiếp,TíchLệCơ,LưuKhuê…saumấylầngiàyxéođấtnướcta,đãphảiđềntội.Trongcuộckhángchiếnlầnnày,TrầnQuốcTuấnvàtriềuđìnhrấtchútrọngđếnchiếntrườngvenbiểnđôngbắc.Đólàđườngtiếncủathủyquânvàđoànthuyềnlươngcủagiặc.PhótướngTrầnKhánhDưđượctintưởnggiaochomọicôngviệcbiênthùyvenbiển,cónhiệmvụchặnthủy,tiêudiệtđoànthuyềnlương,làmthấtbạingaytừđầukếhoạchhậucầncủachúng.Chínhvìthế,khiđượctinTrươngVănHổcùngđoànthuyềnlươngbịtiêudiệtthìquângiặcrấthoangmang,gặpnhiềukhókhăn,lúngtúngvàbuộcphảibànkếrútlui.

VànhưvậyđãtrúngvàokếsáchcủatrầnQuốcTuấn.Tuynhiêntrênthựctế,từ2cuộckhángchiếntrướcchứngminh:bịthuathảmbại,tướngchếtquântàn,phảichạyvềnước,nhưngquânMông–Nguyênvẫncònquaytrởlạinướcta,âmmưuxâmlượccủachúngvẫnngoancố,daidẳng.VìgiặcMông–Nguyênlà1đềchếlớn,tiềmlựcquânsựvàkinhtếrấtmạnh,ýđồmởrộngphạmvithốngtrịrấtxảoquyệt.

Chưanếmđònthậtđauthậthiểmthìchúngchưachịutừbỏthamvọngquaytrởlạixâmlượcnướcta.BởivậyTrầnQuốcTuấnvàBộthammưukhángchiếnđãnhằmđúngthờicơ,lúcđịchmệtmỏi,buộcđịchphảitháochạy,đểtậptrungsứclựcđánhđònquyếtđịnhtiêudiệttoànbộđạoquânthủycủaÔMãNhivàPhànTiếp.Rõràng,chiếnthắngBạchĐằngcũngnhưtácđộngcủanólà1thànhcôngtiêubiểucủatưtưởngtiếncông,tưtưởngchủđộngchiếnlượccủaTrầnQuốcTuấn.QuânNguyêntuyphảirútlui,nhưnglực

lượngcủachúngcònđôngtớihàngchụcvạnngườivàrútluicả2đườngthủyvàbộ.Trongsosánhlựclượnglúcbấygiờ,tachưađủsứcđểđồngthờitiêudiệtcả2cánhquân.

TrầnQuốcTuấnđãtổngkếtvànêuthành1phươngchâmchỉđạochiếnlược:“Đạikhái,giặccậytrườngtrận,tadựavàođoảnbinh,dùngđoảnchếtrườnglàsựthườngcủabinhpháp”.Vấnđềđặtralàphảichọnđốitượngquyếtchiếnchínhxácđểcóthểđạthiệuquảtiêudiệtchiếnlượccaonhất,buộcnhàNguyênphảitừbỏýđồtiếptụcxâmlượcnướcta.TrêncơsởphánđoánđúngmưuđồcủaThoátHoanvàđánhgiáđúngtươngquanlựclượng,TrầnQuốcTuấnvàBộthammưuđãcóchủtrươngtrướchếttậptrunglựclượngtiêudiệtcánhquânrútluiđườngthủy,rồisauđóthừathắngtiêudiệt1bộphậncánhquânbộ.Đócũnglàsựlựachọnđúngđắnvàlàquyếttâmchiếnlượcsángsuốt,chínhxáccủa1nhàchiếnlượclớncótầmnhìnbaoquátrộng,cótrítuệphântíchvàphánđoánsắcsảominhmẫn.

Chọncánhquânrútluitheođườngthủylàmđốitượngtiêudiệtchủyếuvàtrướchếtlàquyếtđịnhchínhxác,vìcánhquânnàyrúttrướcvàchiếnđấutrênsôngvốnlàthếmạnhtruyềnthốngcủata,làchỗyếucủagiặc.Cánhquânthủykhiđãbịtiêudiệtgọnthìcánhquânbộsẽphảirútluitrongcảnhhoảngloạnvàsẽlàđốitượngchặnđánh,truykíchdễdàngcủaquântađểgiángthêmnhữngđòntổnthấtnặngnềchogiặc.Nhưvậy,TrầnQuốcTuấnđãbiếtnhằmđúngchỗyếunhấtcủađịchđểtậptrungsứctiếncông,đãbiếtpháthuycáisởtrườngcủatađểđánhvàocáisởđoảncủađịch.Vớinhữngchủtrươngvàquyếttâmchiếnlượcnhưtrên,khúcsôngBạchĐằng,ởvùngthượnglưuđãđượcTrầnQuốcTuấnchọnlàmđiểmquyếtchiếnchiếnlược.

Việcxácđịnhkhônggianvàthờigianquyếtchiếnđềunhằmtriệtđểlợidụngđịahìnhthiênnhiên,pháthuycaođộưubthếthủychiếntrongđiềukiệnthiênthời,địalợi,nhânhòathuộcvềta.TrầnQuốctuấnđãnghiêncứurấttườngtậnđịahình,sôngnước,chếđộthủytriềucủasôngBạchĐằngvàsửdụngthànhcôngtrongviệcxâydựngtrậnđịaquyếtchiếnvàbàibinhbốtrận.QuãngsôngBạchĐằng,nơiđượcchọnlàmđiểmquyếtchiến,là1khuvựchiểmyếu,cóđủnhữngđiềukiệncầnthiếtđápứngđượcyêucầubốtrí1trậnđịamaiphụctrênsôngvớiquymôlớn.ĐịahìnhsôngBạchĐằngvốncóthếthiênhiểmvớisôngsâuvàrộng,rừngnúisátvenbờ,nhiềulạnhthoáttriềuvàbãitriều,nhiềunhánhsôngđổvào,nướctriềulênxuốngrấtmạnh.

Đểtăngthêmlợithếcủatrậnđịamaiphục,TrầnQuốctuấnđãkếthừatruyềnthốngcủaNgôQuyềnvàLêHoàntrongkhángchiếnchốngquânNamhán(938)vàquânTống(981),đãchođóngcọcgỗnhằmcảnpháđội

hình,chặnđườngtháochạycủathuyềnchiếnđịch,baovâyvàtiêudiệttriệtđểquânxâmlược.Trậnđịaquyếtchiếnvớibãicọcngầmchỉpháthuyđượctácdụngkhinướctriềuxuống,nênnóđòihỏingtườichỉhuyđiềuhànhtrậnchiếnđấuphảibiếtlợidụngchếđộthủytriềuvớicả1nghệthuậtdẫndắtthuyềngiặcvàotrậnđịađúnglúc,đúngchỗ.Ởđây,yếutốkhônggianvàthờigiankếthợpchặtchẽvớinhau.

Trậnđánhphảibắtđầuvàkếtthúc1cáchchínhxácvàothờiđiểmcólợinhấtđểtậndụngchếđộthủytriềuvàpháthuyđượchếttácdụngcủabãicọc.TàinăngtuyệtvờicủaTrầnQuốcTuấnvàBộthammưulàđãhoàntoàncôlậpđượcđạoquânthủycủaÔMãNhivớiđạoquânbộ,rồidầnd62nđiềuđộngnótừngbướcvàođúngđiểmquyếtchiếnđãđịnhvàđúngthờigianđãxácđịnh(từsángđếntrưangày9-4lúcnướctriềurútmạnh).Nhờvậymàhiệusuấtchiếnđấucàngcao.

TrậnBạchĐằng1288làtrậnđánhmaiphụckếthợpvớivậnđộngtiếncôngquymôlớnnhằmbaovây,tiêudiệtgọnđoànbinhthuyềnđôngđếhàngtrămchiếcvớihàngvạnquânđịch.Trongtrậnchiếnđấunày,dĩnhiênthủybinhgiữvaitròchủyếu.ĐặcbiệttrậnthủychiếntrênsôngBạchĐằngcósựphốihợpchặtchẽgiữaquânthủyvàquânbộ,giữaquânchủlựcvớiquânđịaphươngvàdânbinh,giữađánhthủyvàđánhbộ.TrầnQuốcTuấnđãvậndụngcáchđánhtiếncôngkiênquyết,kếthợpnhiềulốiđánhphongphú,đadạngnhằmpháthuytổnghợptấtcảthếmạnhcủachiếntranhnhândân,củatruyềnthốngthủychiến,củađiềukiệnthiênnhiênđểgiànhthắnglợitrọnvẹnvàtriệtđểnhất.Cáclựclượngthamchiếnđãhiệpđồngchặtchẽvớinhaucảvềkhônggianvàthờigian,đãsửdụngnhữnglốiđánhtruyềnthống1cáchsángtạo,đólàchiếnthuậttiếncôngđịchtrênsôngvàtrênbộ,nghibinhkiềmchế,giữvữngđiểmcao,từngbướcdẫndắr=tquânđịch,kếthợpđánhchặnphíatrước,phíasauvớicácmũibênsườn,đánhdồnđịchvàocửasôngnhỏbêntảngạn,đúngchỗbốtrícáctrậnđịacọc,hiểmhóc,dùngđònhỏacôngthiêucháyđoànthuyềngiặckhichúngvướngcọc…Tấtcảcáchìnhthứcchiếnthuật,cáclốiđánhđóđềupháthuyđượctácdụnglợihạicủanó.

ChiếnthắngBạchĐằng1288đãthểhiệntậptrungnghệthuậtquânsựcủaquândânĐạiViệtthếkỷ13vàtàithaolượccủaHưngĐạovươngTrầnQuốcTuấn,vịanhhùngkiệtxuất,nhàchiếnlượclỗilạccủadântộc.Hòatrongvũcônghiểnhách3lầnđánhbạiquânNguyên–Môngcủadântộcta,trậnBạchĐằngnổilênnhư1kiểumẫucủanghệthuật“dùngđoảnbinhđánhtrườngtrận”vàlàđỉnhcaocủasứcmạnhvànghệthuậtquânsựViệtnamthờiđó.

Chương9:TrậnThànhĐaBang(1-1407)Xinđượctrìnhbàytrậnnàykỹhơnmộtchút,vìcóthểmộtsốbácítđểýđếntrậnnày,vàtronglịchsử,trậnnàycũngkhôngđượcnhắcđếnnhiều.--Hơn1thếkỷsauchiếnthắngBạchĐằnglịchsử1288,lợidụnglúcnhàHồmớilênnắmquyềnchínhthaythếnhàtrần,TriềuđìnhnhàMinhđãxuấtquânđánhchiếmnướcta.VươngTriềunhàHồdoHồQuýLyvàHồHánThươngđứngđầucươngquyếtkghángchiến.TrongcuộcchiếntranhchốnggiặcMinh,qâunHồđãđánhnhiềutrậncóquymôlớnvàrấtquyếtliệt,tiêubiểunhấtlàtrậnthànhĐaBang(1-1407)Tháng5-1406,triềuMinhcử1đạoquânlớndotổngbinhQuảngtâylàHànQuancùngcáctướngHoàngTrung,LữNghịđưatênphảnbộiTrầnThiêmBìnhvềnướclàmvua.Đượctinbáo,HồQuýLysaiquânlênbiêngiớiphíabắcchặnđánh.ĐạoquânMinhhộtốngbịđánhthiệthạinặngnề,buộcphảigiaonộpThiêmBìnhvàrútchạyvềnước.mmưuxâmchiếmnôdịchnướctadướichiêubài“phùTrầndiệtHồ”củanhàMinhbịphásản.Đểgỡthểdiệnvàcướplấynướcta,biếnĐạiViệtthànhquậnhuyệncủaTrungQuốc,tháng11nămấy,MinhThànhTổquyếtđịnhcửđạiquânđánhchiếmnướcta.Lầnxuấtquânnày,nhàMinhhuyđộng80vạnquâncácloạigồmbộbinh,kỵbinhvàquânphụcdịchchialàm2đạođánhvàonướcta.

MộtđạodoTrươngPhụ,TrầnHúcchỉhuy,dẫn40vạnquânđitheođườngquaBằngTườngvàoảiPhaLũy(ảinamQuan,LạngSơn)MộtđạoquândoMộcThạnhdẫn40vạnquântừMôngTự(VânNam)tiếntheođườngsôngHồng.Theokếhoạchtiếncôngđãvạchsẵn,2đạoquânnàysaukhivượtquabiêngiới,tiếnsâuvàonộiđịa,sẽnhanhchónghộiquânởvùngBạchHạc,rồivượtsôngPhúLương(sôngHồng)đánhthànhĐaBang,vàtừđótiếnlênđánhĐôngĐô,TâyĐôrồichiếmcảnướcta.Trướcnguycơngoạixâm,nhàHồrasứcchuẩnbịkhángchiến.Tháng7-1406,HồQuýLyvàHồHánThươngđãđituầnducácnơihiểmyếucủađấtnước,xemxéthìnhsông,thếnúi,phánđoánđườngtiếnquâncủagiặcđểchuẩnbịphòngngự.

HồQuýLy:-Mộtmặtcholấythêmhươngbinhvàdùngnhữngngườicóchứctướctạmthờitrôngcoi,chiêumộdânlưuvonglàmquândũnghãnvàđặtcácchứcquanđểcaiquản;-Mộtmặtchoxâydựnghệthốngcôngtrìnhphòngthủcóquymôlớn,dàigần400km,kéodàitừnúiTảnViên,mentheosôngĐà,sôngHồng,sôngLuộcvàsôngtháiBình.Đólàhệthốngchướng

ngạivật,gồmnhữngbãicọc,nhữngxíxhsắtcùngvớicácđồnquântạikhắpcáccửasông,cửanguồn,quanải…nhằmngănchặccáctrụcđườngthủy,bộmàHồQuýLydựkiếnquânMinhsẽđánhvàoTrongcáctuyếnngănchặcđó,quantrọngnhấtlàtuyếnphòngthủdọcbờNamsôngHồngvàkhuvựcthànhĐaBang(xãPhongVân,BaVì,HàNội),nơitậptrungphầnlớnbinhlựctriềuHồ.NgoàiraquânHồcònđượcbốtrítrấngiữở1sốnơinằmtrêntrụcđườngtiếnquâncủagiặcnhưảiChiLăng,Cầntrạm,ViệtTrì…đồngthờinhàHồralệnhchodânchúngởcácvùngBắcGiang,BắcNinh,Bạchhạc…làmsẵnnhàcửaởphíaNamsôngHồnglàmnơicưtrúkhiphảirútlui--

Ngày19-11-1406,trênhướngtiếncôngtừphíabắc,giặcMinhbắtđầuđánhphávàocửaảiPhaLũy.QuânHồdựavàothếnúiđểđóngtrại,đàohàosâuvàdùngcácloạihỏakhíbắnchặnđịch.Nhưngvớibinhlựcđônggấpbội,quânMinhàoạttrànquacửaquan,rồinhanhchóngđánhtanquânHồởảiChiLăng,ởCầntrạm,rồitiếnxuốngđánhchiếmXươngGiang,ThịCầu.ĐếnđâyTrươngPhụcho1cánhquântiếnthẳngtớiGiaLâmlàmnhiệmvụnghibinhđánhĐôngĐô,cònđạiquândoychỉhuytiếnsangĐaPhú(SócSơn,HàNội)đểchuẩnbịhộiquântheokếhoạchđãđịnh.Trênhướngtâybắc,đạoquânVânnamdoMộcThạnhchỉhuyvượtrừngnúiđộtnhậpbiêngiớinướcta.SaukhichiếmđượccửaảiPhúLệnh,MộcThạnhdẫnquântheosôngLôthẳngxuốngBạchhạcvàhạtrạiởgầnbắcbờsông.Đếntháng12,cả2đạoquânTrươngPhụvàMộcThạnhhộiquânởvùngTamĐái,Bạchhạcđểphốihợptácchiếntrênhướngtiếncôngchủyếu.ĐểđánhlạchướngquânHồ,TrươngPhụlạichotăngthêm1sốquânnữasangphíabắcGiaLâmphôtrươngthanhthế,rồilạiđiều1cánhquântiếntớihạlưusôngCú(khúcsôngThương,lạngGiang,BắcGiang)đềphòngquânHồđánhúpphíasau.

Đồngthờichúngsaingười“treobảngkếttội”nhàHồ,hoặcviếthịch“phùTrầndiệtHồ”vàonhữngmảnhvánthảxuôitheodòngsôngđểđánhvàotinhthầnquânlínhvàkhoétsâumâuthuậntrongnộibộtriềuHồ.Nhiềuquânsỹ,vốnkhôngưachínhsáchkhắcnghiệtcủatriềuHồnaycàngtỏrachánnản,khôngcòntinhthầnchiếnđấu.NhânđómộtsốsỹphuquýtộccũcủanhàTrầnđãchạysangđầuhàngquânMinh.ĐiềuđócàngkhiếnquânsỹnhàHồthêmhoangmangdaođộng.

Trướccuộctiếncôngồạtcủagiặctrêncả2hướng,quânHồphầnvìlựclượngbịphântán,phầnvìtinhthầnchiếnđấuithấp,nênnhanhchóngbịquânMinhđánhluivàđểmấtcácvịtríphòngthủởphíabắc.CáctướngHồNguyênTrừngvàHồĐỗdẫnquânrútlui,rồidựavàohệthốngphòngtuyến

dọcsôngHồngvàsôngChúđểcựđịch.Trongkhiđó,dânchúngcáclộởphíabắcvàtâybắcnơinàocógiặctrànđấnđềuthựchiệnkế“thanhdã”.Nhờcóphòngtuyếnquymôlớnvàkiêncố,quânnhàHồđãchặnđứngbướctiếncủagiặcMinhgần2tháng.Tuynhiêntrongthờigianấy,quânHồhầunhưcovàocốthủtrêntấtcảcácmặttrậnmàkhôngbiếtđánhmạnhvàosaulunghoặccạnhsườnđộihìnhtiếncôngcủađịch.Hơnnữa,cáctướngHồkhôngnắmđượcđâulàhướngtiếncôngchủyếucủagiặcnêndànđềulựclượngđốiphótrêncả2hướngĐôngĐôvàĐaBangHồQuíLythuatrậncónhiềunguyênnhânchủquanvàkháchquan.Chủquanlàđểmấtlòngdân,cáinàynóinhiềurồinhưngkháchquanthìcóvàiđiểmsau:

-Vềphíata:đấtnướckiệtquệvìchiếntranhliênmiên,nguyênkhíquốcgiasuykiệt.KểtừsaucáichếtcủaTrầnDuệTôngđiđánhChiêmthànhthìthếnướcsuyhẳn.QuânChiêmracướppháThănglongnhưchốnkhôngngườilúccuốiTrần.CộngthêmcácvụchémgiếtđànápquítộcTrầncủaHồQuíLylàmthếnướcđãsuylạicàngsuy.-VềphíaTrungquốc:ChuNguyênChươngđểlạimộtquốcgiaTQthốngnhấtvớibinhlựchùnghậudàydạnchinhchiến.TiếpđóChuĐệhoànthànhcuộcsoánngôicủacháuđanghừnghựckhíthếvàcótrongtaymộtđộiquânđôngđảovớinhiềutướnglĩnhcótài.Lạinóivềchủquan:nướctanhỏ,ngườiítkhôngthểápdụngcáchđánhdànquânhaydựavàothànhlũynhưTQ.HồquíLyđãquênmấtđiềunày.

Ôngtaxâydựngmộtquânđộiđôngđảonóiphaolênlàđến100vạnquân,haophísứcdânvàoviệcxâythànhđắpluỹ.Trongkhisởtrườngcủaquântalàcơđộngđộtkích,quấynhiễutiêuhao,đặtphụcbinh...Ôngtadồnphầnlớnquânđộivàotrongcácthànhtrìlàmmấtđisứcmạnhcơđộng,tạotâmlýỷlạivàothànhluỹ,khithấthủthìmấtluônsốlượnglớnvốnliếngchiếnđấu.Lịchsửchothấychúngtakhôngmạnhvềviệcxâydựngvàphòngthủthànhluỹ.

ThựcraquânnhàHồđãchiếnđấuhếtsứcdũngcảmđểngăngiặc.Sửchépxácgiặccaongangmặtthànhnhưngchúngvẫnđốcquânàoạtxônglên.Giánhưtrongchiếndịchđánh10vạnquânMinhđưaTrầnThiêmBìnhvềnướctrướcđó,nhàHồkiênquyếthơnnữatiêudiệtsạchsẽđámnàychứkhôngthảchochúngvềthìchúngtacũnggiảmđượcnhiềusứcmạnhcủagiặcMinh.DùHồQuíLybịphêphánnhiềunhưngkhôngthểphủnhậnônglàngườikiênquyếtgiữvữngnềnđộclậpdântộc,kiênquyếtkhángchiếnchốngquânxâmlượcMinh.Giánhư2chaconôngnêucaokhítiếttựsátđểkhỏisavàotaygiặcthìhậuthếsẽđánhgiáôngcaohơn.CònHồNguyênTrừngcótàinhưnglạicamtâmlàmquanchonhàMinh,lênđếnchứcCôngbộthịlangthìphải.Khôngbiếtôngnghĩgìkhichứngkiếnmộtlầnnữa

chúngtalạigiànhlạiđộclập,ĐạiViệtlạiquậtkhởipháMinhbìnhChiêm.

ChiếndịchtấncôngUng-Khâm-LiêmcủaLýThườngKiệthuyđộnglựclượngđến10vạnquân.ĐạoquânbộchủyếulàthânbinhcủacáctùtrưởngThânCảnhPhúc,TônĐản...ngày27-10-1075vượtbiêngiớitấncôngUngChâu.Đạoquânthủygồm6vạnquânchínhquycủanhàLý,làđạochủlựcdoLýThườngKiệtchỉhuy,ngày30-12-1075vượtbiển,sauđóđổbộđánhchiếmKhâmChâu,LiêmChâurồitiếnlênvâyUngChâuvàotháng1-1076.ĐVSKTTcủataviếtkhôngnhiềuvềtrậnnày,chỉnóiđạikháilàtavâythànhhơn40ngàythìhạđược.TốngsửcủaTàuthìnóicụthểhơn(tấtnhiêncóthểnhiềuchitiếtđãbịbẻsaiđivìlídochínhtrị).

UngChâulúcđólàmộtthànhcóhệthốngphòngthủrấtkiêncố,quânkhôngnhiều(vàinghìn)nhưngđượcmộttaykiệthiệtchỉhuylàGiám,đãđốcsuấtquânvàdânTốngởUngChâukhángcự.TheoTốngsửthìquânĐạiViệtdùngnhiềuthủđoạncôngthành,nhưbắcchòi,đàođịađạo...nhưngđềubịGiámđốiphó.Bêntamất1vạnrưỡiquânvànhiềuvoichiếnbịchết.TểtướngTốnglàVươngAnThạchtinvàosựkiêncốcủaUngChâu,đãđềxuấtchỉcửmộtđạoquânđếntăngviệnchoUngChâunhằmcầmchânquânchủlựcnhàLý,chođạiquântấncôngthẳngvàoĐạiViệt.

TuynhiênvuaTốnglầnchầnkhôngdámquyếtthìđãcónhữngdiễnbiếnmới.ViệnbinhTốngđếnảiCônLônthìLýThườngKiệtđãchủđộngtiếncôngtrước.QuânTốngbịbấtngờ,hoàntoàntanrã.TướngchỉhuybênTốngbịchémđầutạitrận.ỞUngChâu,tatiếptụcvâythành.QuânĐạiViệtdùngtênđộcvàtêntẩmdầubắnvàothành,làmbênTốngthươngvongnhiều.Nhàcửatrongthànhbịcháythiếunướckhôngdậpđược.BênTốngphảiuốngnướcđục,chếtvìbệnhdịchrấtnhiều.QuânĐạiViệtlạilấybaođất,dầndầnchấtthànhđống.Ngày1-3-1076,quânĐạiViệttrèolênbaođấttrànvàothành.Giámbiếtkhôngchốngđược,quayvềgiếthết36ngườinhàrồitựthiêu.DânUngChâuthấyvậykhôngaiđầuhàngmàvẫnkhángcự.QuânĐạiViệtlùngbắtGiámkhôngđược,đãgiếthết58.000ngườiTốngởthànhUngChâu(ĐVSKTTcũngchépđiềunày).

TheoTốngsửthìquânĐạiViệtchấtđầungườithànhđống,mỗiđống100đầu,cóđến580đống.SaukhihạUngChâu,LýThườngKiệtchorútquânvàthựchiệnkế“thanhdã“.ThiệthạibênTốngrấtlớn,cảdânlẫnlínhchếthơn10vạnngười.Tấtcảcáccăncứ,khotàng,làngmạc,đườngsá,cầucống...đềubịLýThườngKiệtchopháhủy,sôngcũngbịđổđálấp.Kinhtếđìnhđốn,dânUng-Khâm-Liêmphảiphiêubạtkhắpnơi.ĐiềuthúvịlàđâykhôngphảilầnduynhấtĐạiViệttấncôngTống,mặcdùlàlầnlớnnhấtvà

oanhliệtnhất.ĐVSKTTcònchéplạisaucuộcxâmlượccủaTống,tháng12-1077nhàLýđãchotấncôngquabiêngiớiViệt-Tống,sauđóTốngcũngtấncônglại(nhữngcuộcgiaotranhnàytươngtựgiaiđoạnxungđột1984-1989,thờiđiểmđónhiềukhuvựccủatabịTốngchiếm,vàsauđóphảitrảiquađấutranhngoạigiaođểđòilại).

MộtlầnkhácdovuaTrầnTháiTôngđíchthânchỉhuy,tấncôngsâuvàoKhâmChâu,LiêmChâugâyhoangmanglớntrongquândânTống,rồirútvềantoàn.TRẬNTHÀNHĐABANG(Tiếptheo)Lợidụngtìnhthếấy,bọnTrươngPhụ,MộcThạchquyếtđịnhtậptrungbinhlựcmởcuộctiếncôngchiếmthànhĐaBang.Thànhnàyđướcđắpbằngđấtrấtcaovàkiêncố.Phíatrongtườngthànhcóhàosâuvớinhữngcọctrevótnhọnchônngầm.Phíangoàitườngthànhcónhữnghồrộngcắmchôngtraởdướiđểbẫyngườivàngựacủagiặc.QuânHồđóngtrongthànhrấtđôngvàtổchứccanhphòngnghiêmngặt.

TuynhiênbênngoàithànhĐaBanglạicónhữngbãicátrộngchạytừtâybắcsangđôngnam,rấtthuậnlợichoquânđịchđổquântậpkếtlựclượnglớnđánhthành.Nhữngbãicátnàylạinằmsátkhúcsôngcạncóthểbắccầuphaoquađược.Ngày10-1-1407,MộcThạchdẫnquânđánhchiếmcửasôngThaovàcửasôngTuyênQuangởBạchhạc.LựclượngquânHồtrấngiữởđâydotướngHồXạchỉhuykhôngchốngđỡnổiphảirútsangbờnam.Ngày15-1,quânMinhkhiêngthuyềnrabãisôngPhúLương,đốingạnvớithànhĐaBangởbênbờnam.Sauđóchúnglàmgấpcầuphaochuẩnbịvượtsông.Đêm17-1,TrươngPhụtậptrunghầuhếtquânđánhúpbãiMộcHoàn.TướngHồchỉhuyđónggiữnơiđâylàNguyễnCôngKhôimảivuichơinữsắc,khôngphòngbị.Trướcsứctấncôngbấtngờcủađịch,thuyềnbịcháygầnhết,toànquânbịtiêudiệt.TrongkhiđóHồNguyênTrừngởxakhôngbiếtđểứngcứu.ChiếmđượcbãiMộcHoàn,quânminhliềntheocầuphaovượtsông,rồichoquânvâykínthànhĐaBang.

QuânTrươngPhụtậpkếtởbãicátphíatâybắcthành.Đêm19-1-1407,quânMinhtừ2phíatiếncôngồạt.KhiquânMinhxôngtớiliềnbịquânHồđánhtrảquyếtliệt.Chỉtrong1đêmkịchchiến,xácgiặcđãchấtcaongangmặtthành.Nhưngvớilựclượngđônggấpbội,quânMinhhếtđợtnàyđếnđợtkháclaovào.Chúngliềuchếtvượthào,dùng“vânthê”(tahngmây)trèolênmặtthànhđôngnhưkiếnvàtừ4mặtthànhđánhthốclên.QuânHồchiếnđấungoancườngnhưngđánhkhônglạiphảirútvàothànhcốthủ.Sángngày20-1,quânHồlạiđụctườngthànhchovoirađánh.QuânMinhdùnghỏakhíbắncản,voibịthương,phảichạytrởvào.Thừacơ,quânMinhrượttheo,ùavàocướpthành.TànquânHồphảibỏthànhrútchạy.Thếlàchỉtrong1ngày

đêmcôngkích,quânMinhđãđánhchiếmđượcthànhĐaBang,1vịtríthenchốttrongtuyếnphòngthủcơbảncủavươngtriềuHồ.ViệcĐaBangthấtthủđãmởđầuchosựthấtbạikhôngthểcứuvãncủacuộckhángchiếnchốngMinhdonhàHồlãnhđạo.

Đếntháng6nămấy,tạicửaKỳLa,núiCaoVọng,chaconHồQuýLycùngnhiềutriềuthầnbịđịchbắtđưavềphươngBắc.CơnghiệpnhàHồsụpđổnhanhchóng.SựthấtbạicủatrậnthànhĐaBangcónhiềunguyênnhân,nhưngvềcănnguyênnócũngkhôngnằmngoàinguyênnhânthấtbạichungcủacảcuộckhángchiếnchốngMinhdovươngtriềuHồlãnhđạo.Đólàsailầmdotổchứcvàchỉđạochiếntranhvềcảchiếnlượcvàchiếnthuật,mànhântốcóýnghĩaquyếtđịnhlàkhôngđoànkếtđượctoàndânđánhgiặcgiữnước,khôngtổchứcvàphátđộngđượccuộcchiếntranhnhândânyêunướcchốngngoạixâm,nhưNguyễnTrãiđãnhậnxét“NhânnhàHồchínhsựphiềnhà,Khiếntrongnướclòngdânoángiận”.

Đứngtrênphươngdiệnnghệthuậtquânsự,triềuHồcũngphạmphảinhiềusailầmnghiêmtrọng.TrướcchiếnlượctiếncôngcủaquânMinh,HồQuýLytrướcsauvẫnkiêntrìchủtrươngthựchànhchiếnlượcphòngngự,lấychủlựcđốitrậnvớiđịchvàdùngtrậnđịachiếnlàmphươngthứctácchiếncơbản.

NhàHồđãdàycônglàmnhữngcôngtrìnhphòngngự,xâyđắpthànhlũykiêncố,màĐaBanglà1vịtríthenchốtvàtậptrunglựclượngquânthườngtrựcrấtlớnđểcốthủcựđịch.Phươngthứctácchiếnđókhôngphùhợpvớinghệthuậtđánhgiặcgiữnướctrongđiềukiệndântộctaphảilấynhỏđánhlớn,lấyítđịchnhiều.Phòngngựchiếnlượccũngnhưtácchiếnphòngngựtrong1cuộcchiếntranhtựvệlàtấtnhiên,cầnthiết,thếnhưngphòngngựkhôngcónghĩalàrútluichạydàihoặccốthủđểmặcchoquânthùtựdohànhđộng,màphảitìmmọicáchđánhlạichúng.

Bởivìkẻđịchtiếncôngcósứcmạnhhơnquânphòngngự,chúngrấtdễđộtphátrậnđịa,baovâycôlậpthànhtrìvàtiêudiệtquânphòngngựởnhữngnơiđó.Trongtìnhthếấy,lẽraphảibiếtliệusứcta,sứcđịch,phảikhônkhéolinhhoạt,nhưTrầnQuốcTuấnnói:“Phảichọndùngtướnggiỏi,xemxétquyềnbiến,nhưđánhcờvậy,tùythờitạothế,cóđượcđộiquân1lòngnhưchaconthìmớidùngđược”.LúcđónhàHồchỉđơnthuầndựavàolựclượngvũtrangtậptrung,dốcchủlựcrachặnđịchchứchưakếthợpđượcsứcmạnhchiếnđấucủatoàndân,khôngtạonênđượcthếtrậncảnướcđánhgiặc.Vìvậymàtrongsuốtcuộcchiếntranh,quânnhàHồphảiluônchiếnđấutrongthếtrậnphòngngựhếtsứcbịđộngcảvềchiếnlượcvàchiếnthuật.

ĐiềuđócànglàmchoquânMinhcóđiềukiệntậptrunglựclượngđộtphátừngmụctiêu,từngphòngtuyếncủaquânồ,vàởĐabang,chúnghoàntoànrảnhtay,tạođượcưuthếtuyệtđốiđểcôngthành.Khichiếntranhmớibắtđầu,cáclựclượngquânHồchốnggiặcởPhaLũy,ChiLăngvàPhúLệnhmớibịthiệthạikhôngđángkểđềuđãbỏthành,bỏđấtchạyvềphòngtuyếnphòngngựcơbảnmàchưagâychođịchmấytổnthấtvàcũngkhônglàmchậmđượcbướctiếncủachúng.Thậmchí,ngaycảkhi2đạoquânTrươngPhụ,MộThạchvậnđộngđếnđánhthànhĐaBang,cácđạoquânHồđóngởBìnhThan,bạchHạcvẫnánbinhbấtđộng,vẫncốthủtrongcácvịtríphòngthủ.QuânMinhcàngcóđiềukiệntậptrungbinhlựcgiángđòntiêudiệtquânHồởĐaBang.VìthếthànhĐaBangthấtthủlàkhôngtránhkhỏivàđólàkếtquảtấtyếucủachiếnlượcphòngngựthuầntúy,phòngngựtiêucực,bịđộngcủaquânHồtrướcchiếnlượctiếncôngcủaquânMinh.TuynhiênĐaBanglạithấtthủquánhanh,mặcdùquânHồcólựclượngphòngthànhđông,mạnh,vàcóvũkhílợihạichẳngkémgìquânMinh.

ĐóchínhlàdothếtrậncủaquânHồởĐaBangkhôngvũngchắc,khôngcólợichoquânphòngngự.ThànhĐaBangtuyđượcxâydựngkiêncố,nhưnglạiởvịtrícóđịahình,địathếthuậnlợichobêntiếncông,vìtrưiớcthànhcónhữngbãicátrộngcóthểtậpkếtlựclượnglớncôngthành.Chínhkẻđịchcũngpháthiệnrađiểmyếuấyvàchúngtriệtđểlợidụng,khaithácđiểmyếuấyđểhạthành.

MặtkhácthếtrậnĐaBangcònbộclộsơhởkhikhôngcólựclượngdựbịbảovệthànhgồmnhiềutầng,nhiềulớpcóthểhỗtrợchonhau.QuânMinhđánhbãiMộchoàn,quânhồởthànhĐaBangcũngnhưởbêntrênvàbêndướiđềukhôngđưaquânđếnứngcứu.ĐếnlượtthànhĐaBangbịvâyhãm,nhàHồlạikhôngcónhữnglựclượngcơđộngđểsẵnsàngchiviệnkhithànhlâmnguy.Bởithế,Đabangtrởthànhcứđiểmchovơ,côlậpvàquântrongthànhdùcócốsứcchốngcự,hoặcdùcótổchứcphảnkích,cũngkhôngthểđủsứcchốngtrảcuộctiếncôngcủaquânđịch.Bêncạnhđó,từbộthốngsoáiquânHồđếnlựclượngphòngthànhĐaBangđềmắcsailầmchủquan,khôngđánhgiáđúngtìnhhìnhđịchta,thậmchícònquáỷvàothànhlũyvàbinhkhícủamình.

Binhthưcócâu:“Biếtđịch,biếttatrămtrậnkhôngnguy”,nhưngHồQuýLylạikhôngnắmrõđịch,khôngphánđoánđượcýđồcủađịchnênmặckếnghibinhcủachúng.KhiTrươngPhụcho1cánhquântiếnxuốngmạnGiaLâmphôtrươngthanhthếthìHồQuýLyđãvộiđiềubớtquântừĐaBangvềtăngcườngchoĐôngĐô.DođóTrươngPhụcàngcóđiềukiệntậptrungđạiquân,tạođượcưuthếtolớnđểcôngthànhĐaBang.HồQuýLycũng

khôngbiếtrằngngườiTrungQuốcrấtgiỏicôngthành.Lẽratrongtìnhthếấy,phảibiếtrútlui,phântánlựclượng,lúcẩnlúchiệnđểtránhsứcmạnhbanđầucủagiặc,thìquânHồlạicocụm,cốthủtrongthànhvànhưvậychẳngkhácgìgiơngựcrađỡđònđánhcủađịch.Mặtkhác,lựclượngphòngthànhlạiquáỷlạivàouylựccủahỏakhíbảovệthành,nhưngkhiquânMinhxôngtớichânthànhthìcáckhẩu“thầncơsangpháo”khôngcònpháthuyđượchiệulựcnữa.Hoặcýđồdùngđộitượngbinhđểcảnbướcphácuộctiếncôngcủađịch,nhưngkhôngngờ,khivoibịhỏakhícủaquânMinhbắnchặnphảichạytrởvào,lạitạothêmcơhộichoquânMinhùavào,chiếmthành1cáchnhanhchóng.SựthấtbạicủathànhĐabangvàcủanhiềutrậnđánhkếtiếpcủaquânđộinhàHồkhôngchỉchônvùisựnghiệpcủavươngtriềuHồ,màcònđánhdấusựthấtbạicủaphépdùngbinhchỉđơnthuầndựavàoquânđội,vũkhí,thànhquáchtrongđiềukiệnphảilấynhỏđánhlớncủacuộcchiếntranhgiữnướclúcbấygiờ.ChỉđếnkhiLêLợi,NguyễnTrãi…nhưthế,nhưthế…thìmớiđánhbạiđượcquânxâmlượcMinh,giànhlạiđộclậpdântộc.

Chương10:TrậnTốtĐộng–ChúcĐộng(7-11-1426)ChiếnthắngTốtĐộng–ChúcĐộngnăm1426là1trongnhữngđiểnhìnhrựcrỡvềquyếttâmtiêudiệtđịch,vềtinhthầnchiếnđấudũngcảmvànghệthuậtquânsựtuyệtvờicủanghĩaquânLamSơn.…CáctướngchỉhuycủanghĩaquânLamSơnđoánđịnhrằngVươngThôngsaukhidòbiếtvịtríđóngquânmớicủaquântasẽmởcuộchànhquânnhằmbaovây,tiêudiệtquântaởCaoBộ.TừNinhKiềuđánhlênCaoBộquânMinhphảihànhquântheo1trong2conđường:-Đườngthứnhất:NinhKiều–ChúcĐộng–TốtĐộng–YênDuyệt–CaoBộ.-Đườngthứ2:NinhKiều–ChúcĐộng–ĐạiƠn–CaoBộ.BỏNinhKiềurútvềCaoBộ,nghĩaquânkhôngnhữngbuộcVươngThôngphảibịđộngthayđổikếhoạchtiếncôngmàcòndụđịchhànhquântheođườngquântađãchọnvàbốtrísẵntrậnđịamaiphục.ĐâylàkếtquảlớnbướcđầutrongnghệthuậtđiềuđộngđịchcủanghĩaquânLamSơn.TheokếhoạchcủaVươngThông,từNinhKiềuchúngsẽchialàm2đạo:-ĐạoKỳbinh,cósốquânít,xuấtkỳbấtýđếnphíasaudoanhtrạicủataởCaoBộ.Đạoquânnàycónhiệmvụđặtpháoởphíasauquântarồibấtngờnổpháonhằmđánhlạchướngquântavàlàmhiệulệnhchocáccánhquânđịchđồngthờiđánhkhéplại.-Đạochínhbinh,tứcđạoquânchủlựcdoVươngThôngtrựctiếpchỉhuytừphíađôngNinhKiềuvượtsôngNinhGiangtiếnđếnphíatrướccăncứCaoBộ.ĐạoquânnàycónhiệmvụkhinghepháohiệucủađạokỳbinhsẽtiếncôngmãnhliệtvàomặttrướcCaoBộ.

DựatrêncơsởnắmđượckếhoạchhànhquâncụthểcủaVươngThông,bộchỉhuynghĩaquânLamSơnquyếtđịnhbốtrí2trậnđịamaiphụcởTốtĐộngvàChúcĐộngtrênđườngtiếnquâncủađịchnhằmđậptanhoàntoàncuộchànhquâncủachúng.TốtĐộngđượcchọnlàmtrậnđịamaiphụcchínhcủanghĩaquân,(xãTụyAn,huyệnChươngMỹ,tỉnhHàTây).CánhđồngTốtĐộngkhásâuvàlầylội,cỏlácrậmrạp.Conđường“laikhinh”chạyngangquaphíatâycánhđồngTốtĐộng,ởgiữa2thônTốtĐộngvàYênDuyệt.ĐạoquânchủlựccủaVươngThôngmuốntiếnlênCaoBộphảitheoconđường“laikhinh”quacánhđồngTốtĐộngrồiquaYênDuyệtlênCaoBộ.NghĩaquânđãtậndụngvịtrívàđịahìnhvùngTốtĐộngbốtrí1trậnđịamaiphụckỹlưỡng,nhằmđánhqụyđạoquânchủlựccủaVươngThôngTrậnđịamaiphụcthứ2đượcbốtríởvùngChúcĐộng(thuộcxãNgọcSơn,ChươngMỹ,HàTây).

CánhđồngChúcĐộngkhônglầynhưTốtĐộng,nhưnglạinằmngaydướichânnúiChúcSơnsátbênnúiNgọcGiảvàNinhSơn.DòngsôngĐáychảyvòngsátchânnúiChúcSơnvàgânChúcĐộng.Đâylà1vùngđịahìnhphứctạpvàhiểmyếu.Quântađãlợdụngđịahìnhnúirừngởvùngnàyđểbốtrímaiphụcsẵnở2bênđường.Cả2conđườngtừNinhkiềuđếnCaoBộđềuphảimentheochânnúiNinhSơnvàChúcSơnđiquavùngChúcĐộng.TrậnđịamaiphụcChúcĐộngcónhiệmvụphốihợpvớitrậnđịachínhTốtĐộngnhằmđánhvàohậuquâncủađạochínhbinhVươngThông,đồngthờichặnđườngrútluicủacả2đạoquânđịchrútchạyvềĐôngQuan.CánhchínhbinhdoVươngThôngchỉhuycósốlượngquânlớn,hànhquântheođộihìnhkéodài.KhitiềnquâncủachúngtớiTốtĐộngthìhậuquânmớivượtkhỏisôngNinhGiangtứclọtvàotrậnđịamaiphụcChúcĐộng.Đểtậptrungbinhlựcởmứccaonhất,nghĩaquânkhôngrảiquânrađánhtoànbộđộihìnhđịchmàđánhvàotiềnquânvàhậuquâncủachúng.Sựbốtrítrậnđịamaiphụcthểhiệnrõquyếttâmkhóachặt,tiêudiệtđạoquânVươngThông.

Đốivớiđạokỳbinhcủađịch,nghĩaquânkhôngđónđánhkhíchúngtiếnquân,màchỉchặcđườngrútluitiêudiệttạiChúcĐộng.Đêm6-11,côngviệcbốtrímaiphụcởTốtĐộng,ChúcĐộngđượctiếnhành1cáchkhẩntrươngvàbímật.QuânđịchđóngởbênkiaNinhKiềutuycáchChúcĐộngkhôngxanhưngkhônghaybiếtgìvềtrậnđịacủaquântaDiễnbiến:Theokếhoạchđãvạchra,sángngày7-11,quânđịchtừđôngNinhKiềuchialàm2đạoxuấtpháttiếnđánhnghĩaquânởCaoBộ.KhiđạoquânchủlựcdoVươngThôngchỉhuyđếnvùngTốtĐộngthìquântabắnpháohiệuđánhlừađịch.Quânđịchnghetiếngpháotưởnglàpháohiệucủacánhkỳbinhvộiđổxôđichiếmlấynhữngđịađiểmthuậnlợitheohiệulệnhtrướclúctiếnquân.Việcnổpháohiệucủatacótácdụngđánhlừaquânđịchtiếnsâuvàotrậnđịamaiphụccủaquânta.Trongkhiđó,quânmaiphụccủatavẫn“nằmyênkhôngđộng”.

KhitiềnquâncủađịchđãlọtvàotrậnđịamaiphụcởTốtđộngvàhậuquânđãquahếtsôngNinhGiang,quânmaiphụccủatamớinhấttềxôngrađánhmãnhliệt.TạiTốtĐộng,1bộphậnlớnqâunđịchđãbịquântavàvoichiếndồnvàocánhđồnglầylộirồibịchiacắtratiêudiệthếtlớpnàyđếnlớpkhác;đồngthờilúcấytrờilạimưato,cánhđồngTốtĐộngvàđườngxácànglầylội.Hàngngũcủađịchrốiloạnvàhoảnghốt.Địchbịđánhbấtngờ(kỵbinhvàbộbinh)lạibịsalầynênmấthếtkhảnăngchiếnđấu.

Từnhữnggòđất,lùmcâyquântadùnggiáo,lao,đặcbiệtlàcungnỏgiết

chếthàngloạtquânđịch.TổngbinhVươngThônghoàntoànbấtlựctrướccảnhhỗnloạnvàkhiếpsợcủaquânlính.BảnthânVươngThôngcũngbị1mũitênbắnbịthươngcạnhsườn.ViênthượngthưbộbinhTrầnHiệpđịnhtựsátnhưngbịquântaxôngtớichémchết.Cuộcchiếnđấudiễnraácliệtkhoảng4-5tiếngđồnghồ(từ10giờđến15giờngày7-11).Quântađãchặnđứngvàđậpnátbộphậntiềnquâncủađịch.HàngvạnquânđịchbỏxáctrênchiếntrườngTốtĐộng.

VươngThôngvàbọnsốngsóttìmđườngtháochạyvềNinhKiều.TrongkhitiềnquânđangbịgiángnhữngđònsấmsétbấtngờởTốtĐộngthìtrungquânvàhậuquâncủađịchbịùnlạitrênquãngđườngtừTốtĐộngđếnChúcĐộng.Khiđượctintiềnquânbịthuavàthấybọntànbinhhoảnghốttháochạy,trungquânvàhậuquâncũngnhốnnháotìmđườngrútlui.Hiềukhốiquânđịchởđạochínhbinhchưabịđánhđãtanvỡcảhàngngũvàmấthếttinhthầnchiếnđấu.ĐạokỳbinhlúcbấygiờđangtrênđườngtiếnvềphíasauCaoBộbỗngnhiênnghetiếngsúngnổởCaoBộ.Viênchỉhuykinhngạcvìtínhiệuđánglẽdocánhkỳbinhphátra.

Ngaysauđócánhkỳbinhđượctinkhủngkhiếp,tổngbinhVươngThôngbịrơivàotrậnđịamaiphụcởTốtĐộng,khôngthểtiếnvềphíatrướcCaoBộđược.Biếtđãmắcmưuquânta,VươngThôngvộivãralệnhchocánhkỳbinhchạyvềChúcĐộng.Đúnglúcđó,tạitrậnđịaChúcĐộngquânmaiphụccủatalạivùnglênđánhnhữngđònquyếtliệtvàocánhkỳbinhậvàhuquâncủacánhchínhbinhcùngvớisốthoátchếtởTốtĐộngchạyvề.TừnúiNinhSơn,ChúcSơnvàcáccánhđồng2bênđường,quântaxôngrachặnđánhngangđườngrútlui,chiacắtquânđịchranhiềumảnhmàtiêudiệt.cầuNinhKiềulậptứcbịquântapháhủy,vàdòngsôngbiếnthànhchiếntuyếncảnđườngrútchạycủađịchvềĐôngQuan.

Hàngvạnquânđịchbịgiếtvàbịbắt.BọnsốngsótliềulĩnhvượtquaNinhGiangbịchếtđuốinhiềuđếnnỗi“…nướcNinhKiềuvìthếmàtắcnghẽn”(ĐạiViệtSKTT).BọntànquânđịchphảikhókhănlắmmớithoátchếtcùngVươngThông,MãKỳ,PhươngChínhchạyvèĐôngQuan.ChiếntrậnTốtĐộng–ChúcĐộng,quântađãtiêudiệttrên6vạnquânđịch,trongđó5vạntênbịgiết,1vạnbịbắt.BinhbộthượngthưTrầnHiệpvànộiquanLýLượng,tướngLýĐằngbịchémtạitrận.Quânta“…thuđượcngựa,quântưkhígiới,xecộnhiềukhôngkểxiết”(ĐạiviệtSKTT)DiễnbiếntrậnTốtĐộng-ChúcĐộng

------

Nghệthuậtchiếntrận:ThắnglợicủatrậnphụckíchTốtĐộng–ChúcĐộngđãthểhiện1cáchthànhcôngcủalốiđánh“lấyítđịchnhiều,lấyyếuchốngmạnh”củanghĩaquânLamSơn.NghiêncứudiễnbiếntrậntậpkíchTốtĐộng–ChúcĐộngchúngtathấyrằngsựvậnđộngvàcơđộngnhanhcủanghĩaquânđãtạoranhữngbấtngờlớnchoquânđịchvàlà1trongnhữngnhântốquântrọnggiúpnghĩaquânkhắcphụcđượcđiểmyếuvềsốlượngsovớiđịchđểgiữvữngquyềnchủđộngtiếncôngvàtiếudiệtđịch.ChiếnthắngTốtĐộng–ChúcĐộngthểhiệnNghệthuậtchỉđạotácchiến,chiếnthuậttàigiỏicủanghĩaquânLamSơn.Nghĩaquânđãquántriệttưtưởngquyếttâmtiêudiệtđịchcaođộ,làtinhthầnchủđộng,tíchcựcvàliêntụctiếncông,pháthuymọichỗmạnhcủamình,nhằmđánhvàomọichỗyếucủađịchmàđánh.

Đứngtrước1tháchthứclớn,1cuộchànhquânquymôcủa10vạnquânđịch,nghĩaquântuyíthơnnhiềuvềsốlượng,nhưngkhôngnaonúngtinhthần,kiênquyếtgiữvữngquyềnchủđộngtiếncôngđểtiêudiệtđịch.Quânđịchtuyđôngvàhiếuchiếnnhưngđãmấthếtquyềnchủđộngchiếnlượcvàphảitiếnquânvàonhữngkhuvựcngoàidựkiến.Trongtoànbộcuộcchiến,quânđịchluônbịnghĩaquânđiềuđộngvàphảibịđộngđốiphótừđầuchícuối.Mởđầucuộcchiến,nghĩaquânđãnhửđịchtừcầuthanhoailênCổLãmđểđánhbạigiữacánhđồnglầy.Mộtđạoquânmạnhgần10vạncủaVươngThôngcũngbịnghĩaquânđiềutừCổSởxuốngNinhKiềurồilạitừNinhKiềuvàonhữngtrậnđịamaiphụcởTốtĐộng–ChúcĐộngđểbịtiêudiệt.NghệthuậtđiềuđộngquânđịchcủanghĩaquânlamSơnđãđạtđếnmứchoànhảo.

Dobịđiềuđộngnhưvậynênquânđịchkhôngpháthuyđượcsứcmạnhcủachúngmàphảiđánhtheocáchđánhcủata,tạinhữngchiếntrườngbấtlợinhấtchochúngdotachọnsẵn.Nghệthuậtnhưđịchvàmaiphụcvậnđộngđãđượcnghĩaquânsửdụng1cáchtàitìnhvàmưutrí.QuânMinhcósởtrườnglốiđánhbaovâytiếncôngàoạtvàtrậnđịachiến.bằngcáchđánhmaiphụclợihạicủamình,nghĩaquânđónđánh1cáchbấtngờngaytrênđườnghànhquâncủađịch.NghĩaquânkhôngnhữngkhéolợidụngđịahìnhnúirừngởChúcĐộngmàcònsửdụngcảđịabànđầmlầyTốtĐộngđểbốtrítrậnđịamaiphục.Vớiđịahìnhhiểmyếu,bộbinhvàkỵbinhcủađịchbịdồnvàotìnhtrạngsalầy,khôngpháthuyđượcsởtrường,rồibịchiacắtđộihìnhratiêudiệt.TrướckhivàocuộcchiếnchiếnlượcTốtĐộng–ChúcĐộng,toànbộlựclượngcủatatậptrungvềCaoBộ.Đểđảmbảonguyêntắctậptrungbinhlựcởmứccaonhất,nghĩaquânbốtrí2trậnđịamaiphụcTốtĐộng–ChúcĐộngnhằmđánhvàotiềnquânvàhậuquâncủađạoquânchủlựcVươngThông.

Đạokỳbinhvàtrungquâncủađạochủlựctuykhôngbịđánhnhưngcũngbịtanravàtháochạy.trênđườngtháochạyvớitinhthầnhoảngloạnđó,bộphậnquânđịchnàybịchặnđánhởChúcĐộng.Nhưvậylànghĩaquânvừatậptrungđượclựclượngđểgiángnhữngđònquyếtđịnhvàobộphậnchủyếucủađạoquânchủlực,vừađảmbảotiêudiệtđếnmứccaonhấtcả2đạochính,kỳcủaVươngThông.ChiếnthắngTốtĐộng–ChúcĐộngbiểuhiệnýchívàbảnlĩnhchiếnđấucủanghĩaquân,trìnhđộtổchứcvàchỉhuy.

Chiếnthắngđóđãđưacuộcchiếntranhgiànhđộclậpdântộclên1giaiđoạnpháttriểnmới.