Mε την ευκαιρία της έκθεσης Calatrava στο Tελλόγλειο

Πολύ σωστά η πολιτεία ανέθεσε στον Santiago Calatrava την αναδιαμόρφωση του ολυμπιακούσταδίου και της όλης γύρω περιοχής (περιμένω κάποιον σύλλογο να διαμαρτυρηθεί για την απευθείαςανάθεση...). Kαι πολύ σωστά του παρέσχε όλα τα αυτονόητα μέσα -αρμοδιότητες, διαδικασίες, αμοιβές-για να φέρει σε πέρας το έργο του, για το οποίο, είμαι βέβαιος, θα είμαστε όλοι ευχαριστημένοι όταν θαέχει ολοκληρωθεί.

Eίναι έστω κι αυτή μια ευπρόσδεκτη έμπρακτη απάντηση στις δίκαιες αιτιάσεις για την απαράδεκτηέλλειψη αρχιτεκτονικής στο νέο αεροδρόμιο των Σπάτων; Πρόκειται για αλλαγή πλεύσης ή γιαπροσωρινή σταγόνα στον ωκεανό;

Mέσα στην ικανοποίηση, μου ήρθε στο μυαλό και μια διαβολική σκέψη: Φανταστείτε ο Calatrava καιτο έργο του να έπεφταν στα γρανάζια των σημαντικότερων έργων που ανατέθηκαν σε Έλληνεςαρχιτέκτονες τα τελευταία χρόνια. Φανταστείτε τον Santiago να πασχίζει να διασώσει την αρχιτεκτονικήτου σε άπελπι σλάλομ ανάμεσα στις αυταρχικές “οδηγίες” ενός πανίσχυρου πρότζεκτ μάνατζερ και σταεύλογα “ενδιαφέροντα” ενός στενεμένου εργολάβου... Φανταστείτε τον να τα βγάζει πέρα με τηντεχνηέντως και ποικιλλοτρόπως πετσοκομένη αμοιβή του Έλληνα συναδέλφου... Φανταστείτε και μόνονα τον ενημερώναμε, κατά την εδώ επίσκεψή του, για το πώς παράγονται E∆Ω τα σημαντικά μας κτίρια,σε συνθήκες που EKEI θα φαίνονταν απλώς σουρρεαλιστικές...

ΓIATI “εκεί” οι Foster, οι Piano, οι Calatrava και οι άλλοι, μέσα από διαγωνισμούς ή απευθείαςαναθέσεις, έστω με ή χωρίς πολιτικά και οικονομικά σκάνδαλα, κατορθώνουν να προωθούν τοαρχιτεκτονικό πρόσωπο και μαζί μ’ αυτό τον πολιτισμό των πόλεων κι “εδώ” οι όποιοι ημέτεροιαντίστοιχοι, όχι;

Mα επειδή εδώ η πολιτεία δεν αντιλαμβάνεται τη σημασία και τη δύναμη της αρχιτεκτονικής ωςεργαλείου κοινωνικής, πολιτισμικής και οικονομικής ανάπτυξης και εναποθέτει την ευθύνη τηςαρχιτεκτονικής στις εργολαβικές εταιρείες και στους επιτήδειους πρότζεκτ μάνατζερς.

Kαι ΓIATI η πολιτεία δείχνει τέτοια αυτοκαταστροφική μυωπία; ∆εν υπάρχουν κι εδώ υπουργοί καιανώτεροι πολιτειακοί παράγοντες με ανάλογη των εκεί πολιτική οξυδέρκεια και πολιτισμική καλλιέργεια;Oι οποίοι να έχουν διαβάσει ιστορία και να έχουν συνειδητοποιήσει ότι ο πολιτισμός είναι το βασικόεργαλείο συλλογικής αυτοσυνειδησίας και ένα από τα βασικότερα εξωτερικής πολιτικής και οικονομικήςανάπτυξης - παντού, αλλά ακόμη περισσότερο στην χώρα μας;

Kαλλιεργημένοι και οξυδερκείς υπουργοί και λοιποί πολιτειακοί παράγοντες σίγουρα δεν μαςλείπουν. Aλλά τότε ΓIATI; Mήπως δεν έχουμε χρήματα; Mα εδώ το πρόβλημά μας είναι ότι δεν μπορούμενα απορροφήσουμε αυτά που δικαιούμαστε. Aλλά τότε ΓIATI; Mήπως δεν υπάρχουν Έλληνες αυτόχθονεςή της διασποράς, με τις ανώτατες σχετικές περγαμηνές, οι οποίες τους επιτρέπουν εκεί να διαχειρίζονταιέργα που εμείς από εδώ θαυμάζουμε; Tότε ΓIATI;... Θα πάω κατευθείαν στο τέλος της αλυσίδας τωνερωτημάτων.

Tι θα συνέβαινε π.χ. στο μετά το ’89 Bερολίνο αν η αναδιαμόρφωση του Reichstag είχε καταλήξεισε μια -εύπεπτη για τον μικρομεσαίο- μικρομεσαία μετριότητα, προϊόν της δημιουργικής συνεργασίαςενός εργολάβου και ενός μάνατζερ; H οποία θα είχε ολοκληρωθεί, λόγω του κατεπείγοντος, δύο χρόνιαμετά την ημερομηνία των προγραμματισμένων εγκαινίων και θα είχε κοστίσει κάποιες φορές παραπάνωαπό τον προγραμματισμένο προϋπολογισμό; Oύτε που θέλω να ξέρω τι θα τους συνέβαινε. Oύτε κιαυτών άλλωστε τους πέρασε ποτέ απ’ το μυαλό. Γιατί η ποιότητα είναι το μόνο που εκεί δεν παίζεται. Hνέα πρωτεύουσα της Γερμανίας (της Eυρώπης;) δεν μπορεί να έχει μικρομεσαία βουλή. Oύτε και η Aθήνατου Περικλή μπορούσε. Oύτε και το Παρίσι του Mιτεράν. Kαι τα σκάνδαλα που κι εκεί ασφαλώςσυμβαίνουν (μην ξεχνάμε και την ιστορία με τον Φειδία...) δεν διακυβεύουν την ποιότητα, όχι απόφιλοτιμία αλλά από αυτοσυντήρηση. O έλεγχος που η κοινωνία επιβάλλει για την διασφάλιση τηςεπιβίωσής της, που εκφράζεται στην λεγόμενη κοινωνική ζήτηση, είναι ο φόβος που φυλάει τα έρημα.

H δική μας εδώ κατάσταση έχει όνομα και επώνυμο. Oνομάζεται ιδιόμορφη υπανάπτυξη. Aλλέωςστρεβλή ανάπτυξη. Kαι έχει πολλά πρόσωπα. Eίναι ο τραγέλαφος της ίσως αναγκαίας, πάντωςαλλοπρόσαλλης “ανωτατοποίησης” των TEI. Eίναι η μόνο κατά σύμπτωση αντιστοιχία μεταξύ βαθμούπτυχίου και ικανότητας των πανεπιστημιακών αποφοίτων. Eίναι η ιλαροτραγωδία της αδυναμίας κατά ταάλλα ικανότατων πανεπιστημιακών να συγκροτήσουν σπουδές αντίστοιχες με το ίδιο τους το επίπεδο.Eίναι η επίγνωση των φοιτητών ότι κάτι φταίει, η φυσιολογική αδυναμία τους να καταλάβουν το τι, και ηθεσμική τους ισχύς να μπορούν να ροκανίζουν το κλαδί επάνω στο οποίο οι ίδιοι κάθονται. Eίναι οιαπαγορευτικές πινακίδες στάθμευσης, ισάριθμες με τα παρανόμως σταθμεύοντα αυτοκίνητα. Eίναι ηαπαγόρευση της αυθαίρετης δόμησης, η οποία εφαρμόζεται από όλες τις κυβερνήσεις με την πρωτοτυπίατων διαδοχικών νομιμοποιήσεων. H κατάσταση αυτή δεν έχει εξατομικευμένο φταίχτη, ανάγεται όμως σεεξατομικευμένη ευθύνη.

Θέλουμε αλήθεια να γίνουμε ολόϊδιοι με τους δυτικούς εταίρους μας; Aν ναι, πώς; Aν όχι, και πάλιπώς, και ποιός, και πότε; Aν και θέλουμε και δεν θέλουμε, και παράλληλα δεν ξέρουμε ούτε πώς ναγίνουμε ούτε πώς να το αποφύγουμε, και πάρ’ όλα αυτά εξακολουθούμε να επιμένουμε να θέλουμε ναζούμε, τότε πρέπει να είμαστε ευτυχείς με αυτό που είμαστε.

Eυτυχώς που έγινε εγκαίρως η έκθεση Calatrava στην Eθνική Πινακοθήκη, στη συνέχεια εκείνης ταπροσχέδια και οι μακέτες για την αναδιαμόρφωση του ολυμπιακού σταδίου, τα οποία και βλέπουμε στηντωρινή έκθεση στο Tελλόγλειο, κι έτσι καθώς φαίνεται θα προκύψει ένα ολυμπιακό περιβάλλον για τοολυμπιακό στάδιο. Aυτό, ως γεγονός αυτό καθαυτό ευπρόσδεκτο, δείχνει όμως τη δυσπραγία. Eκτός κιαν ξεκινήσουμε τη διεθνή πρωτοτυπία της αντικατάστασης των διαδικασιών προγραμματισμού καιαναθέσεων έργων από διαδοχικές εκθέσεις ημεδαπών και αλλοδαπών αρχιτεκτόνων...

Xτίζε Kαλατράβα κι εμείς καλατραβιόμαστε. Ή αλλιώς, Θοδωράκια μ’, Xατζηδάκια μ’, εσείς τρώτε καιπίνετε κι εμένα τρώει η αρκούδα.

Π. Τζώνος