cam nang cua nguoi phat tu - khai thien

8/4/2019 Cam Nang Cua Nguoi Phat Tu - Khai Thien

1/58

CM NANG CA NGI PHT T

(Buddhism 101 Questions and Answers)Khi ThinNgun

http://thuvienhoasen.orgChuyn sang ebook 21-7-2009

Ngi thc hin : Nam Thin [email protected] Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc LcLi Ta

2.Pht gio khc cc tn gio khc im no?3.Xin cho bit tm tt lch s ca c Pht?4.Yu tnh ca o Pht l g?5.Vy phi chng o Pht ch trng la b th gian?6.Vy, Pht gio l tn gio hay trit hc?7.Vy, trit l cn bn ca Pht gio l g?8.Nu Pht gio khng phi l mt tn gio thn quyn, vy c th xem Pht gio l mttn gio khoa hc hay mt trit l khoa hc?9.Nu ngay t u o Pht thit lp mt con ng cho s gic ng v gii thot, vyti sao li c khi nim Tiu tha v i tha?10. Vy Pht gio nguyn thy v Pht gio pht trin khc nhau nh th no?

11. Ngoi Pht gio nguyn thy v pht trin, sao cn gi l Nam tng v Bc tng?12. V hnh thc sinh hot, Nam Tng v Bc Tng khc nhau nh th no?13.Vy, c s khc bit no trong tin trnh gic ng gia Nam Tng v Bc Tng?14. C th cho bit thm chi tit v tin trnh ca Thp a B Tt?15. Vy th kiu mu l tng (ideal model) cho i sng ca ngi tu tp gia NamTng v Bc Tng c khc nhau khng?16. Xin cho bit c bao nhiu h t tng chnh yu trong o Pht?17. Vy nim tin cn bn trong o Pht l g?18. Th no l Nhn qa v Nghip bo?19. Ba nghip l g?20.Th no l lun hi ?

21. o Pht khng tin vo mt linh hn vnh cu, th ly ci g ti sinh trong vnglun hi?22. Lm sao bit rng mnh s ti sinh trong ci lun hi ?24. Nu khng c Thng , Thin ng v a ngc do u m c ?25.Nu tt c u do tm, vy ngi theo tn gio khc c thc hnh gio l ca o Phtc khng?26.im cn bn trong thc hnh theo o Pht l g?27.Tu trong o Pht khc vi cc tn gio khc ch no?


2/58

28.Nu ch tu tp mt trong ba php gii, nh, hoc tu c li ch khng?29.Vy lm sao mt ngi bnh thng tr thnh Pht t?30.Ti sao phi quy y mi tr thnh ngi Pht t ?31.C trng hp no khng quy y nhng c tu tp m vn c gic ng, gii thotkhng?

32.Vy gii lut ca o Pht v cc tn gio khc c ging nhau hay khng ?33.Th no l Nhip php?34.Th no l cc hnh Ba la mt ?35.Th no l tm B ?36.Th no l bn nim x ?37.Th no l bn Chnh cn ?38.Th no l bn Nh tc ?39.Th no l nm Cn v nm Lc ?40.Th no l by Gic chi ?41.Th no l tm Chnh o ?42.Ngoi nhng gio l trn, c nhng ch dn tu tp no n gin v d nh nht hay

khng ?43.Ti sao n chay?44. n chay c thnh Pht hay khng v s lin h gia n chay vi tu tp nh th no?45.Vy n mn c phm gii st sinh hay khng?46.Sm hi l g ?47.Sm hi c c tiu nghip khng?48.Nim Pht lm g?49. Xin cho bit thm v tng Tnh v php mn nim Pht?50.Yu ch ca Tnh l g?51. Thin l g?52.Vy thin Ch v thin Qun lin h nh th no?53. Cc mc chnh ca Ch v Qun l g?54. Hi th quan trng nh th no trong tu tp thin?55. Xin cho bit v vai tr ca s nht tm trong thin nh?56. Vy s lin h gia cm th v tm nh th no?57. Xin cho bit thm v thin Qun (Vipassan)?58.Ti sao phi quan st thn th mt cch t m nh th?59.Nm Un l g?60. Ti sao nm un l nn tng cho cc x v gii61. Ti sao cc un, x, v gii c phn tch mt cch t m nh th?62.Xin cho bit thm v bn cht ca t ng?63. Nu khng c ci bn ng c bit, th ai hnh phc v ai kh au?64.Vy v ng l g?66.Lm sao lnh hi c tnh Khng trong s hin hu ca cc php?67.Ti sao ni Trung o l con ng dn n Nit bn?68.Lm sao c th ng dng tinh thn Trung o vo cuc sng?69.Xin ni thm v hai chn l?70.Vy chn l tuyt i l cnh gii ca Nit bn?71.Xin cho bit thm v cc c tnh ca Nit bn?72.Ti sao ni sinh t tc Nit bn?


3/58

73.Nit bn c lin h g trong ba Php n?74.Lm sao ngi Pht t bnh thng c th sng v ng?75. Mt ngi c tm v k v t ng ln lao nn tu tp nh th no?76.Xin ni thm v tu tp cng c?77.Th no l cng c hu lu v cng c v lu?

78.Pht gio quan nim nh th no v vn thin c?79.Ti sao c s khc nhau trong cc quan nim v thin c?80.V minh l g v ngi c kin thc cao rng c cn v minh hay khng?81.Ngi nhiu si m nn tu tp nh th no?82.Ngi nhiu sn hn nn tu tp nh th no?83.Ngi nhiu lng tham dc nn tu tp nh th no?84.Hnh phc trong o Pht khc vi hnh phc th gian nh th no?85.Vy, s nghip ca mt Pht t l g?86.Cc php mn tu tp khc nhau c chng tri nhau khng?87.Tui tr v ngi ln tui tu tp c khc nhau khng?88.Vi thi gian ngn ngi, ngi ln tui nn tu tp nh th no?

89.Nu tu tp theo hin php lc tr th ti sao phi quan tm n i sau?90.Tui tr nn tu tp nh th no?91. tui gn t xa tri vi nhiu bnh tt nn tu tp nh th no?92.Lm sao khi s cht?93.C n l ni m nh ca ngi trc cnh gi nua v t bit, vy nn tu tp nh thno c th vt qua ni m nh ny?94.Nu khng nm c hng v c liu th lm sao vt qua ni m nh c ntrc s gi nua v t bit?95.Lm th no khuyn khch con chu tr tui tu tp?96.Lm sao c th sng dung ha vi ngi khc tn gio trong cng mt gia nh?97.Nhng nu khc nhau v quan im th sao?98.Nu phi sng chung vi ngi nhiu t kin th sao?99.Lm th no sng bnh an bn cnh ngi nhiu c chp v th phi?100.Lm th no cuc sng ni tm c bnh an?101.Khi i din vi kh au, ngi Pht t nn tu tp th no?

Li TaBn thn mn,Tp sch Cm nang ca Ngi Pht T (Buddism 101 Questions and

Anwsers) di hnh thc vn p ny l mt tng hp ca cc ch gio lcn bn dnh cho nhng ngi mi tm hiu o Pht. Khi bin son tpsch ny, chng ti c bit ngh n nhng Pht t s pht tm v bc utm hiu gio l ca o Pht trong mt bi cnh a vn ho v nhiu truynthng tn gio. Do vy, cc ch c gii thiu y mang tnh cch cn

bn nhm gip cho ngi c c mt ci nhn tng qut v li dy ca cPht trn c hai phng din l thuyt v thc hnh. Chng ti khng dm


4/58

i su hn vo cc vn trit hc Pht gio v e rng lm nh th s gykh khn cho ngi mi hc; tuy nhin, cc vn chn lc c nu ra y l ct ty ca o Pht. Bn cn nm tht vng cc ch ny trc khii vo nghin cu su xa hn. Hy vng tp sch nh ny s l nc thang huch, gip bn trn con ng tm hiu v tu tp.Los Angeles, ma ng 2008Khi Thin

101 Cu Hi v Tr Li1.Pht gio v cc tn gio khc ging nhau im no?

Pht gio v cc tn gio khc u khuyn khch con ngi lm cc viclnh, trnh xa nhng iu xu c, xy dng i sng o c, bit yuthng v pht trin cc gi tr nhn phm cho chnh t thn v tha nhn,

cho gia nh v x hi.

2.Pht gio khc cc tn gio khc im no?

Pht gio khc cc tn gio khc ch: Pht gio khng tha nhn c mtThng sng to, ng tr v chi phi i sng ca con ngi. Kh auhay hnh phc l do mi con ngi t tc thnh cng vi s chi phi cadng nghip lc cng do chnh mi con ngi to ra. c Pht dy: Con

ngi tr nn cao qi hay hn khng phi do ngun gc sinh thnh t gianh hay ng cp x hi m tri li do chnh hnh ng ca t thn lm chocon ngi tr nn cao qi hay hn. Thm vo , im khc bit cn bntrong h thng trit l ca Pht gio v cc tn gio khc l: Pht gio chorng tt c php (nhng g c mt trn cuc i, bao gm c tm v vt) trnth gian ny u l duyn sinh, c iu kin; v do , tt c php l v ng,khng h c mt thc th no bt bin, vnh hng, cng khng c ai lm chi sng ca con ngi, ngoi tr con ngi c th. iu quan trng ni bttrong gio l ca o Pht l tt c chng sinh u c Pht tnh, v u ckh nng thnh Pht. S gic ng, gii thot ti thng l chn l bnh ngi vi tt c chng hu tnh m khng phi l mt n sng c bit dnhcho ring ai. y l quan im bnh ng v i, kh c th tm thy nhngtn gio Thn quyn khc.


5/58

3.Xin cho bit tm tt lch s ca c Pht?

o Pht do c Thch Ca Mu Ni (Sakyamuni) sng lp ti n cchnay hn 2600 nm. Cc nh s hc hin i cho rng c Pht n sinh vo

ngy trng trn thng Vesak vo khong nm 625 B.C.E., ti vn Lumbini(Lm T Ni). Ngi vn l mt hong t, tn Siddhartha (Tt t a), contrai duy nht ca vua Suddhodana (Tnh Phn) v hong hu Sirimahamaya(Ma Da). Khi ln ln, Ngi nh hn vi cng cha Yasodhara (Da Du La) v sinh h mt nam t tn l Rahula (La Hu La). Sau khi nhn thyr chn tng kh au ca kip ngi sinh lo bnh t, Ngi quyt tmvt cung thnh tm chn l. Tri qua nm nm tm thy hc o, sunm kh hnh trong rng gi, sau cng Ngi thnh o di ci B (bodhi tree) sau bn mi chn ngy thin nh. K t , Ngi c gi lPht (Buddha)con ngi gic ng, gii thot vng sinh t lun hi(samsra). Sau khi gic ng, Ngi khi s truyn b Chnh Php(Dharma)gio l a n s gic ng, gii thot v xy dng gio onTng gi (Sangha) trong sut bn mi chn nm. Ngi nhp Nit Bn(Nirvna) vo nm tm mi tui di tng cy Sala, ti Kusinara, vokhong nm 543 B.C.E.

4.Yu tnh ca o Pht l g?

Theo truyn thng, o Pht c nh ngha nh sau: o l con ng;Pht l s gic ng, gii thot ti hu. Do vy, yu tnh ca o Pht, nhchnh tn gi by t, l con ng a n s gic ng, gii thot khi vngsinh t lun hi.

5.Vy phi chng o Pht ch trng la b thgian?

Bn hy thn trng vi cu hi ny. c Pht Thch Ca Mu Ni l ngi t c gic ng, gii thot ti thng, tc l Ngi thc th gii thotkhi vng sinh t lun hi tui trung nin. Th nhng Ngi vn lith gian thm hn bn mi nm na truyn b Chnh Php nhm emli li ch cho th gian. y c hai im bn cn hiu r:a/ Khi nim gic ng (bodhi) trong o Pht c hiu l s tnh thc tondin v dng vn hnh ca Duyn khi (prattyasamutpda) trong i sng


6/58

con ngi, bao gm c tm l v vt l. Do nng lc tnh thc ton din nym bn c th vt qua cc phin no, nhim v kin lp i sng an lc,hnh phc cho chnh mnh. V li, nng lc tnh thc c chia thnh nhiucp khc nhau t thp n cao. Nn nh rng, mt i tu tp cha hn to c cho mnh mt nng lc tnh thc ton din (gic ng chn l tuyti), v n cn ty thuc vo dng nghip lc trong nhiu i ca mi cth.

b/ Khi nim gii thot (moksha-vt ln trn hay vt ra khi) trong oPht cng vy, n bao hm nhiu cp khc nhau, t vic nh n vicln. Khi no bn vt ra khi nhng rng buc ca cc phin no nh thamlam, sn hn, si m, chp thtrong i sng ca chnh mnh th khi bnc gii thot. Cho n khi no tm thc ca bn hon ton khng cn bchi phi bi cc phin no th bn s thc s hng th hng v giithot. Th nhng, t c s gii thot ti hu i hi bn phi bng tn

gc r ca cc phin no trong tm thc ca chnh bn mt cch ton trit, vchnh cc phin no nhim l ci nhn ca sinh t lun hi. Do vy, nikhc i, gii thot khi vng sinh t lun hi chnh l gii thot khi cc

phin no nhim trong i sng ca chnh bn, v y l khi nim xutth ca o Pht. Nn nh rng, t c gii thot, bn khng cn phii u ht m tri li bn cn phi tu tp ngay by gi v y, ngay nicon ngi ny v ti th gii ny.

6.Vy, Pht gio l tn gio hay trit hc?Cu hi rt bao qut. V l, trn th gii c nhiu tn gio v nhiu quannim v Thng , v mi tn gio u c ch trng v hc thuyt khcnhau.[1] Tuy nhin, c th khi qut ha cc nhm tn gio th gii theo haic tnh cn bn l: a/ Theistic religions tn gio tin rng c s hinhu ca mt (c thn gio) hoc nhiu (a thn gio) v thn linh nh ngSng Th, Thng , hay Phm Thin .v.v. sng to v lm ch i sngca con ngi v vn vt; b/ Non-theistic religions tn gio khng tin rngcc v Thn linh sng to, lm ch v ng tr cuc sng ca con ngi v

vn vt. Trong gii hn ca phn nh ny, th Pht gio l mt tn giokhng c mt ca mt Thng hu ng v c tn, nhng c y ccchc nng ca mt tn giotheo cch hiu ca ngnh tn gio hc hini, bao gm: cc lnh vc khi nim nh ngn ng, kinh in, biu tng;cc hnh thc nh nghi l, hnh tr, tu tp; v cc mi lin h cht ch vi xhi. Mc d vy, khng t ngi, xa v nay, vn xem Pht gio nh mt


7/58

trit l sng, hay mt trit l ca s gic ng; v tt nhin iu lhon ton hp l cho mi c nhn.

7.Vy, trit l cn bn ca Pht gio l g?Trit l cn bn ca Pht gio c c Pht ging dy trong php thoiu tin ca Ngi, ti vn Nai (Lc Uyn) l bi Php v Bn Chn l(Catvri ryasatyni-T Thnh ): kh au, nguyn nhn ca kh au, schm dt kh au, v con ng a n s chm dt kh au. Php thoitip theo bi ging u tin ny, c Pht dy v V Ng, tc l khng cmt ng tnh thng hng bt bin trong s hin hu ca hp th nm un(sc, th, tng, hnh, v thc); hay ni khc i, c th gii ca tm l vvt l u khng c ng tnh thng ti, vnh hng. Tuy nhin, bn cng nn

nh rng trn con ng i n gic ng, c Pht thin qun su xa vchn l Duyn Khi; v chnh trong dng thin qun ny, Ngi gic ngton trit v tr thnh mt v Pht. Do , c th ni trit l cn bn ca Phtgio c gi trn trong cc gio l: Bn Chn L, Duyn Khi, v V Ng.

8.Nu Pht gio khng phi l mt tn gio thnquyn, vy c th xem Pht gio l mt tngio khoa hc hay mt trit l khoa hc?

Gi nh th no l ty s thch ca bn. Nhng nn nh rng, Pht gio tkhi thy khng c mc ch l gii hay chng minh cc vn thuc khoahc nh cc ngnh khoa hc hin i. Pht gio khng t vn nghincu khoa hc ln hng u, cng khng xu th theo cc l gii ca khoa hc,d rng nhng iu do c Pht ging dy bao gi cng rt khoa hc. V stht l, khi khoa hc cng pht trin, th nhng tin b ca khoa hc gipch rt nhiu trong vic gii minh cc ch tinh t trong gio l ca oPht, nht l trong cc lnh vc thuc tm-vt l hc (psychophysical). C

l, y l l do m ngy nay Pht gio c pht trin nhanh chng trongcc nc tin tin, c bit l trong cc trng i hc ti Chu u v BcM. Vn ct ty ca Pht gio, nh c trnh by trong Bn Chn l, lnhn din nguyn nhn ca kh au chuyn ha kh au thnh an lc,gii thot. Trn thc t, Pht gio thng c gi l tn gio ca tr tu,nh phng chm Duy tu th nghip (Ly tr tu lm s nghip). Mc dvy, Pht gio ch trng tr tu v tm i bi phi lun i i vi nhau. Do


8/58

, ni cho y , s nghip ca mt v Pht hay mt v B Tt bao gicng l tr tu v tm i bi.

9.Nu ngay t u o Pht thit lp mt conng cho s gic ng v gii thot, vy tisao li c khi nim Tiu tha v i tha?

C ba giai on trong lch s Pht gio: Nguyn Thy (Theravda), Tiutha (Hnyana) v i tha (Mahyna). Nguyn Thy c tnh t khic Pht cn ti th n sau khi Ngi dit khong 100 nm. V tip theo l s pht trin cc h thng t tng ca Tiu tha v i tha. Nichung, khi nim Tiu Tha (chic xe nh) v i tha (chic xe ln) c

hnh thnh trong qu trnh pht trin lch s t tng v trit hc Pht gio.S pht trin ca hai truyn thng chnh ny c m rng thnh 18 b phitheo lch s Pht gio, tuy nhin c hai truyn thng ny u da trn ccgio l cn bn nh Bn Chn L, Duyn Khi v V Ng. Mc d vy, chai truyn thng ny u c nhng quan nim v gii thch khc nhau v

phng din tu tp bn thn v cc mi lin h x hi. Lch s cho chng tabit rng, khi x hi ngy cng pht trin, th ngn ng, t tng v cucsng thc t cng pht trin; y l l do cn bn ca s pht sinh nhngkin gii v quan nim khc nhau ca nhng ngi t Pht. Nht l, khic Pht dit hng trm nm v nhng li dy chn cht ca Ngi,theo thi gian, b bao ph ln mt lp o lun l theo nhng cch tn cax hi. Ngy nay, ngi hc Pht thng dng khi nim Pht gio nguynthy v Pht gio pht trin ni n nhng khc bit trong cc hnh thcPht gio.

10. Vy Pht gio nguyn thy v Pht gio phttrin khc nhau nh th no?

C th tm tt mt s khc bit cn bn nh sau:a/ V ngn ng, Pht gio nguyn thy dng kinh tng Pali (Nam Phn) gmcc kinh Nikya lm nn tng tu tp; trong khi , Pht gio pht trin sdng cc kinh i tha thuc ng h Sanskrit (Bc Phn), Hn ng, v TyTng ng (Lun tng) lm nn tng.


9/58

b/ V t tng, Pht gio nguyn thy ly gio l Duyn Khi(Paticcampda) lm trng tm; trong khi Pht gio pht trin hnh thnhthm h tng Trung Qun (Mdhyamika) v Duy Thc (Yogcra) trn nntng ca Duyn Khi; v, sau cng l s ra i ca Kim Cang tha(Vajrayna), cn gi l Mt tng. Mc d vy, tt c h t tng trn khngh mu thun nhau.c/ V php mn tu tp, Pht gio nguyn thy chuyn ch hnh tr thin nhvi cc mc cn bn l Bn Nim X (thn, th, tm, php); trong khiPht gio pht trin m rng cc hnh thc tu tp theo nhiu tng phi baogm Thin, Tnh , v Mt tha. Mi tng phi li c nhiu php mn ngdng khc nhau.

Cc ch khc bit Pht gio nguyn thy Pht gio pht trinNgn ng kinh in Kinh tng Pali /Nikya

Kinh tng i tha gm Sanskrit, Hn ng, v Ty Tng ng.T tng cn bn Duyn Khi (Paticcasamppda) Trung Qun(Mdhyamika)Duy Thc (Yogcra)Kim Cang tha (Vajrayna)Php mn tu tp Thin nguyn thy Thin (nhiu tng phi)Tnh Mt tha

11. Ngoi Pht gio nguyn thy v pht trin, saocn gi l Nam tng v Bc tng?

Nam Tng hay Bc Tng l tn gi khc ca Pht gio nguyn thy v Phtgio pht trin. Tuy nhin, im c bit ca cch gi ny l nhm ch vo

phng s truyn b ca hai truyn thng Pht gio. Pht gio Nam Tng,tc h nguyn thy, c truyn b su rng sang cc nc pha Nam can , Nh Sri Lanka, Mianma, Thi Lan, Lo, Cambodia, trong khi

Pht gio Bc Tng, tc h pht trin, li c truyn b su rng sang ccnc hng Bc ca n , gm Trung Hoa, Nht Bn, Hn Quc, MngC, Ty Tng, Vit Nam


10/58

12. V hnh thc sinh hot, Nam Tng v BcTng khc nhau nh th no?

V hnh thc, Nam Tng vn duy tr hnh thc sinh hot cn bn theo ng

truyn thng ngay t thi c Pht. Ch Tng Nam Tng vn y phc muvng, n ngy mt ba, tng kinh Pali .v.v. Tuy Nhin, im c sc ca ccnc Pht gio Nam Tng l Tng s vn y phc ging nhau v tng kinhging nhau (kinh tng Pali) nn ch Tng cc nc khc nhau vn c thtng kinh chung mt cch nhun nhuyn.

Ngc li Bc Tng khng duy tr hnh thc sinh hot nguyn thy. Ccnc Pht gio Bc Tng t iu chnh cch thc sinh hot cn bn trongi sng tu tp hng ngy da vo phong tc, tp qun, v vn ha truynthng, v nhu cu x hi ca mi nc. Do , cch thc sinh hot ca Tng

Ni theo Bc Tng khng ng nht vi nhau, tu mi nc, mi ngn ng,v mi truyn thng vn ho bn a. Tng Ni theo Bc Tng, chng hn,vn y phc c nhiu mu sc v nhiu kiu khc nhau, kinh in th tr hngngy c chuyn dch sang ngn ng a phng, n ung ty theo sckhe, c th n nhiu ba trong ngy. Ni chung, Bc Tng vn l m thc

pht gio pht trin, do vy vn thch ng vi x hi tr thnh yu thng u trong vic truyn b Pht gio.

13.Vy, c s khc bit no trong tin trnh gicng gia Nam Tng v Bc Tng?

Theo truyn thng, tin trnh gic ng v gii thot ca mt v hnh gi cc th ha qua bn qu v Thanh Vn (Srvaka) bao gm Tu hon(Sotpana/Stream-enterer), T hm (Sakadgmi/One-retuner), A na hm(Angmi/None-returner), v A la hn (Arahat/Complete liberation) (xem

biu di y). y l tin trnh gii thot c th, thng qua s tu tphnh gi tng bc on tr cc phin no m thut ng Pht hc gi l 10kt s (samyojana-fetter/si dy tri buc) bao gm:-Thn kin (sakkya-ditthi/belief in an individual self),-Hoi nghi (vicikicch/doubt or uncertainty about the Dharma),-Gii cm th (silabata-parmsa/attachment to rites and rituals),-Dc (kma-rga/sensual desire),-Sn (vypda/hatred),-Hu i (rpa-rga/craving for exitence),


11/58

-V hu i (arpa-rga/craving for non-existence),-Mn (mna/pride in self),-Tro c vi t (uddhacca/restlessness, distraction),-V minh vi t (avijj/ignorance).Do vy, v mt tu tp v gii thot, khng c s khc bit gia Nam Tng vBc Tng, d khi nim dng m t tin trnh ny c th khc nhau nhm rng cc quan nim v cu cnh v tha, v d tin trnh ca i thaThp a B tt (trong gio l pht trin), nhng ni dung gii thot vnging nhau, c ngha l c gic ng, gii thot, hnh gi trn cn bn

phi on tr cc phin no nh cp trong mi kt s.

Tin trnh gii thot v gic ng ca mt v Thnh trong Pht gioT qa Kit s (giy phin no) cn phi on dit Vng ti sinh

D Lu (vo dng Thnh- Stream-enterer) - Tu hon :Thn kin, nghi,v gii cm th ( 3 kit s u tin) Thm by ln ti sinh trong ci ngihoc tri

Nht lai Once-returner(T hm)Lm ngui thm dc v sn (2 kit s k tip .Thm mt ln tisinh na trong ci dcBt Lai Non-returner (A na hm) on dit hon ton 5 h phn kit s trn (thn kin, nghi, gii cm th, dc, v sn) Ty sinh vo ci Sc giiArahant- (skt. Arhat- Complete-liberation)A la hn- on dit hon ton 5 thng phn kit s: hu i, v hu i,mn, tro c, v v minh..Gii thot khi vng sinh t lun hi

14. C th cho bit thm chi tit v tin trnh caThp a B Tt?

Mi a ca B tt trong Pht gio pht trin (ten stages of Mahynabodhisattva development) bao gm:

-Hoan h a (Pramudita / an lc khi vt qua phin no bc vo Phto);-Li cu a (Vimal / vt ln mi phin no, trng thi tm thun tnh);-Pht quang a (Prabhkari / pht trin tu gic);-Dim hu a (Arcismati / tu gic chiu sng);-Cc nan thng a (Sudurjay /vt qua nhng vi t phin no sau cng);-Hin tin a (Abhimukhi / tu nhn siu vit nh nguyn)


12/58

-Vin hnh a (Dramgam / vt ln trn mi nim t ng cu chng sinh);-Bt ng a (Acal / t n qa v khng thi chuyn);-Thin hu a (Sdhumati / tu gic phng tin thin xo v t cmi thn lc);-Php vn a (Dharmamega / t ti, gii thot)Hnh gi tu tp 10 Ba la mt (ten pramits) lin h n 10 a trn, bao

gm: B th (dna/charity); Tr gii (sla/purity or morality); Nhn nhc(ksanti/patience); Tinh tn (virya/progress);Thin nh (dhyna/meditation);Tr tu (praj, wisdom); Phng tin thin xo (upaya/ skillful means);

Nguyn (pranidana/vows); Lc (bala/power); Tr (jna/true knowledge).

15. Vy th kiu mu l tng (ideal model) cho

i sng ca ngi tu tp gia Nam Tng vBc Tng c khc nhau khng?

y l mt cu hi rt th v. Chng ta bit rng mu ngi l tng ngmt vai tr quan trng trong s hnh thnh nhn cch v li sng ca micon ngi, d bt c lnh vc no, tn gio hay khng tn gio. y,mu ngi l tng gia Pht gio nguyn thy v Pht gio pht trin ckhc nhau.Trong Pht gio nguyn thy, mu ngi l tng chnh l hnh nh ca mt

bc thnh A la hn, con ngi ca s r b ht mi cm nhim i, sngan lc tnh thc v ty duyn ho chng sinh. Nhng trong Pht gio phttrin, mu ngi l tng l hnh nh ca mt v B tt (Bodhisattva), ngimang l tng tha trong sut cuc hnh tr tu tp. y l tng thahay ha cc chng hu tnh (nhiu ch hu tnh) l mt trch nhim mmt v B tt nguyn phng hin i mnh cho sut cuc hnh trnh tm linht bui s pht tm (pht nguyn) cho n khi thnh Pht. Do vy, thchin l tng tha, mt v B tt khng ngng tu tp v pht trin tr tuv t bi, v tr tu v t bi chnh l s nghip ca mt v B tt hay l mt v

Pht. V li, thc hin l tng tha ca mnh, mt v B tt lun phtnguyn i vo th gian, hin mun ngn thn tng ca th gian lm lich cho th gian. y l l do m Pht gio pht trin lun hin i ho conng th nhp vo i sng thc t thc hin l tng tha. iu ny,mt cch no , to nn s khc bit gia cc hnh thc Pht gio truynthng v pht trin. Tuy nhin, con ng thc hnh ca B tt bao gm cc


13/58

hnh Ba la mt nh cp trn y vn mang tnh cht truyn thng(xem cu hi 14).

16. Xin cho bit c bao nhiu h t tng chnhyu trong o Pht?Cu hi ny rt bao qut. V trn thc t, trong o Pht c hai phm tr ttng, tm phn bit nh vy. Th nht l lch s t tng nh cc nh Phthc (c bit l Vin s Hn lm vin Theodor Stcherbatsky /1866-1942)

phn nh da theo cc thi k pht trin ca lch s hay cn gi l lch sphn k Pht gio. V th hai l lch s t tng cc tng phi ca Phtgio. i vi phm tr th hai, tc lch s t tng cc tng phi trong Phtgio, bn cn c thi gian i vo nghin cu tng tng phi mt, chnghn nh Thin tng, Tnh tng, Thin Thai tng .v.v. V d, ring nnPht hc Trung Hoa, c t nht 10 tng phi khc nhau; v mi tng phiu c t tng v con ng tu tp chuyn mn. i vi phm tr thnht, tc lch s t tng Pht gio, chng ta c th chia thnh hai h thngt tng bao qut v xuyn sut nh sau: a/ T tng Pht gio thi nguynthy; v, b/ Tng t Pht gio thi pht trin.T tng Pht gio thi nguyn thy c xy dng trn nn tng ca giol Duyn Khi -V Ng (Dependent Origination and non-self) do chnh cPht dy sau khi Ngi thnh tu qa v gic ng ti hu. Ni dung chnh cagio l ny ni rng tt c php (hin hu) c mt trong ba ci (trilokas-ci

dc, ci sc, v v sc) u l sn phm ca nghn trng nhn duyn, chngc mt theo th thc sinh thnh, tn ti, bin i, v tan hoi (thnh, tr hoi,khng); hoc theo dng sinh khi, hin tr, bin chuyn, v on dit (sinh,tr, d, dit) ca tm thc. C nh th cc php thuc v tm l v vt lsinh v dit ty thun cc nhn duyn theo tng chu k, gi l vng lun hi(samsra). Do vy, nhng g c mt trong nguyn l Duyn Khi(Paticcampda) ny u v thng v khng h c mt bn ng c bit,hin hu mt cch c lp v vnh hng. y l chn l ca thc ti m cPht bo l Du Nh Lai c xut hin hay khng xut hin th n vn l

nh th. Da trn nn tng t tng ny, ngi Pht t xy dng mt nhnsinh quan cho i sng tu tp ca chnh mnh, y l i sng v ng, giithot: mc tiu cui cng.T tng Pht gio thi pht trin c hnh thnh vi hai h thng ni bt l Trung Qun (Mdhyamika) v Duy Thc (Yogcra). C hai h thngt tng ny u c lin h cht ch vi gio l Duyn Khi(Paticcampda), hay ni khc i, c hai h t tng ny u c xy dng


14/58

trn nn tng ca Duyn Khi. Tuy nhin, mi h t tng u c cc khinim v din gii c th. T tng Trung Qun xin dng hc thuyt vTnh Khng (nyat), trong khi Duy Thc (Vijapati-mtrat) nhn mnhn khi nim Tng Thc (Alaya). y, hc thuyt v Tnh Khng n lcgii minh rng t tnh ca cc php l v ng, khng c thc th, chng l stu thnh ca nhiu nhn duyn. Do , khi th nhp Tnh Khng, hnh ging thi th nhp thc ti v ng. Bn nn nh rng, khi nim TnhKhng vn khng phi l mt phm tr i lp gia c v khng, tri li,chnh n l thc ti chn nguyn. V vy, trong ngn ng kinh in ca Phtgio pht trin, Tnh Khng l t ng ngha vi Nit Bn. i vi trit hcDuy Thc, khi nim Tng Thc, mt hc thuyt trng yu ca h t tngny, ch ra rng tt c kh au hay hnh phc u l sn phm ca tm phn

bit (vikalpa) gia ng (atman) v php (dharma). V s phn bit ny l cn ca phin no, sinh t, lun hi. Do vy, khi tu tp, hnh gi phi ra

sch mi chp th v t ng (ci ti, ci ca ti, v ci t ng ca ti) trv vi tm thc thanh tnh, bn nguyn vn khng phn bit.T y, cho thy rng im nht qun trong gio l ca Pht gio, dunguyn thy hay pht trin, u ch trng n vic gi sch tm tham i vchp th t n cnh gii gii thot thc ti, y l cnh gii ca thc tiV ng-Nit bn.

17. Vy nim tin cn bn trong o Pht l g?

Ngi Pht t c khuyn khch t trn nim tin vo ba ngi Tam Bo Pht, Php, Tng, v cc li dy (Chnh Php) ca c Pht c trnh bytrong gio l v Bn Chn L. Ni mt cch bnh d hn, ngi Pht t cn

phi tin vo cc o l cn bn, c trin khai t Bn Chn L, l nhnqu, nghip bo v nht l tin vo kh nng gic ng, gii thot ca chnhmnh. V l, nu bn t thn khng tu tp, ci thin nhng tm thc v hnhng xu c ca mnh, th bn vn phi tip tc gnh chu kh au. Ngcli, nu bn n lc tu tp Chnh Php, th bn s c an lc gii thot, tytheo trnh thc tp ca mnh. Cc o l cn bn ca i sng ny gip

chng ta trnh xa cc vic c, lm cc vic lnh, gi tm trong sch cc cuc sng an lc, hnh phc; v xa hn, l chuyn ho dng nghipca i ny v i sau.


15/58

18. Th no l Nhn qa v Nghip bo?

Nhn qu v nghip bo l hai vn gn lin vi i sng thc t ca conngi, n cng c xem l l do hin hu ca con ngi trong vng lun

hi ti sinh. Ni mt cch ngn gn, nhn l nguyn nhn hay l nguynng lc dn n mt kt qu c th; v qu l ci kt cuc c chn mui,c hnh thnh t cc nguyn nhn. Bn c th hiu mi lin h ca nhnqu trong s tng quan ca mt hnh ng, chng hn nh n th no haythc khuya th bun ng. Nhn qu l mt nh lut b tr mang tnh khchquan; nhng tc ng ca n lun c chi phi bi cc yu t tm l. Trili nghip (karma) mang ngha thin-c ca mt hnh ng c pht sinht tm m chng ta thng gi l nghip thin (tt) v nghip bt thin(khng tt). Nhn qu v nghip c quan h cht ch vi nhau; hay ni khci, nghip chnh l dng vn hnh ca nhn qu m tm thc bao gicng l nn tng cho mi s sinh khi v on dit. Do vy, dng nnglng ca tm chnh l i sng ca nghip. Tm tt s to thnh nghip ttv tm xu s to thnh nghip xu. V th, c c mt sng an lc hnh

phc cho chnh bn thn, bn phi gieo nhn lnh thng qua ba nghip cat thn v pht trin nhng nng lng trong sng v lnh mnh ca tmthc. o Pht dy rng mt ngi bit tu tp phi lun lun pht trin bntm cao qy v lng, l: t (loving kindness), bi (compassion), h(joyfulness), v x (equanimity).

19. Ba nghip l g?

Ba nghip l thn, ming v . Thn v ming thuc v vt l, thuc vtm l. Tuy nhin, chnh hay cn gi l tm thc, l yu t quyt nh to thnh nghip (nht thit duy tm to). Mt hnh ng t nhin ca thnth, nh i ng nm ngi, khng th to thnh nghip, tr phi n (hnhng) c iu ng bi tm thc, tc l mt hnh ng c ch (volitional action). V th, ba nghip thn, khu, v c c Pht phn

chia c th thnh 10 loi nghip cn bn nh sau :a/ Thn nghip c ba loi: st sinh, trm cp, t dm.b/ Khu nghip c bn loi : ni di, ni hai li, ni thu dt, ni li xuc.c/ nghip c ba loi : tham lam bn xn, sn hn th on, t kin c chp.y l mi bt thin nghip cn bn, chng l nguyn nhn chnh a ychng sinh tri dt trong su no lun hi.


16/58

20.Th no l lun hi ?

Lun hi, ting Sanskrit gi l samsra, c ngha l sng v cht theo chu kca tng kip sng ni tip nhau lin tc nh ci bnh xe quay vng trn(cycle of life) khng ngng. Tuy nhin, trong o Pht, khi nim lun hic ch r cho s tri ln ca mt chng sinh trong ba ci su ng (tamgii, lc o) l : ci dc, ci sc, v ci v sc; su ng l thin(heavens), nhn (human beings), a tu la (titans), a ngc (hells), ng qy(hungry ghosts), v sc sinh (animal kingdom). Thep o Pht nguyn thy,ch khi no, mt chng sinh t c gic ng ti hu (nh c Pht hoccc v Thnh A la hn) mi c th thc s gii thot khi vng lun hi.Trong o Pht pht trin, cc v B Tt nguyn i vo ci lun hi ha

chng sinh. Do vy, c hai con ng i vo ci lun hi: mt lnguyn lc ti sinh (nh cc v B Tt), v hai l nghip lc ti sinh.

Nguyn lc ti sinh l ch ng ti sinh theo nguyn, trong khi nghip lcti sinh l s b bt buc phi ti sinh vo mt ci no nh a ngc, ngqy, v sc sinh...

21. o Pht khng tin vo mt linh hn vnh cu,th ly ci g ti sinh trong vng lun hi?

y l cu hi rt th v. ng nh vy, o Pht khng tha nhn c mtlinh hn vnh cu, bt dit. V l, nh gio l V ng cp, khng h cmt bn ng hay ci ng linh hn no trng tn bt dit, m ch c dngnghip thc ca cc chng hu tnh (sentient beings) lun tri chy, nh stri chy ca mt dng sng. V nu c mt ci ng linh hn bt t, th convt khng thsau khi pht trin thin nghip qua nhiu ichuyn sinhsang con ngi; hoc l con ngi khng th chuyn sinh thnh mt v BTt hay mt v Pht. Tuy nhin, dng nghip thc chnh l s vn hnh lin

tc t i ny qua i khc trong ci lun hi m nn tng ca s vn hnhny chnh l ci tm ca mi chng sinh (xem cu hi 18). Do , o Phtkhng tha nhn c mt linh hn bt t (immortal soul) nhng tha chn cs chuyn bin ca tm thc (transformation of the mind) trong sut hnhtrnh sinh v ti sinh. Cho n khi no hnh gi tu tp v t c thnh qunh A la hn, Pht, hay B tt a v bt thi, th vng lun hi chm dt.Lc by gi vn sinh v ti sinh l do nguyn lc ch khng phi l do s


17/58

thc y ca nghip lc na. Bn nn nh rng khi cp n ch lunhi ti sinh, o Pht khng dng danh t hn (soul) m dng danh t tmthc (mind).

22. Lm sao bit rng mnh s ti sinh trongci lun hi ?

Cu hi ny vt ngoi kh nng hiu bit ca ngi bnh thng, v chngta cha ch ng c trong vn sinh v t. Chng ta ang tri ln theodng nghip ca chnh mnh m hon ton khng hay bit g ht. Nu hi

bn t u sinh ra, bn cng s lng tng nh vy thi. Nhng, i vi cPht v cc v Thnh c con mt siu nhn (thin nhn thng), th chuynsinh t u n v t s i v u khng cn l vn m mt na. c Phttrong cc kinh Bn Sinh, k v nhiu kip trc ca Ngi khi cn l mthnh gi ang tu tp. Tuy nhin, theo nh lut nhn qu, bn khng cn

phi bit cht ri s i v u; nhng iu bn cn phi bit l, bn angsng vi mt tm thc nh th no, bn ang gieo trng thin nghip hay cnghip? Vn cn li c lut nhn qu - nghip bo t n iu ng.Tuy nhin, nu bn l ngi ang tu tp, th ty vo php mn thc tp m

bn c th pht nguyn cho s ti sinh ca mnh; nh hnh gi theo Tnh ,th ci Tnh l ni m h pht nguyn c sinh sang sau khi cht.

23. Tm, , v thc khc nhau nh th no ?

Trong o Pht nguyn thy, tm, , v thc c ba danh t ny u chchung cho cc hot ng thuc v tm l, ty theo tng trng hp m midanh t khc nhau c s dng. Tuy nhin, trong o Pht pht trin, c

bit l ging trit hc Duy Thc, h thng tm l bao gm tm thc cphn chia theo tng chc nng c th nh sau :a/ thc (pravrtti-vijna): bao gm su loi: 5 thc gic quan (mt, tai,mi, li, thn v thc).

b/ Mt na thc (mano-mana-vijna): thc th by ng vai tr trungchuyn gia su thc gic quan v Tng thc, tc tm thc su kn bntrong.c/ Tng thc (laya): l kho tng dung cha cc d liu kinh nghim (chngt) ca qu kh v hin ti.


18/58

C ba loi tm thc ny u lin h mt thit vi nhau, thng qua mt qutrnh x l (processing) to thnh cc kinh nghim thc th. V d, khicon mt nhn thy mt cnh hoa, nim v cnh hoa s c a vo bntrong tng thcni m hnh nh v nhiu loi hoa c lu gi trongqu kh x l v a ra mt thc r rng y l cnh hoa hng. Ricnh hoa hng ny c bn cht nh th no, mi hng ca n ra sao .v.v.tt c u qua mt qu trnh tng tc ln nhau trong dng tm thc saucng to ra mt kinh nghim thc th v cnh hoa hng m bn va nhnthy.

Ni chung tm, , v thc l mt tng hp trong h thng hot ng tm lca con ngi. Khng th tch ri chng ra tng phn ring bit. Bn c thhiu i khi v chc nng cn bn ca tm thc con ngi nh sau: Tm lni tch cha, l nng lc to tc, v thc l nng lc hiu bit. Kh au

hay hnh phc u do dng vn hnh ca tm, , v thc m to thnh; chon cc cnh gii cng u nh vy.

24. Nu khng c Thng , Thin ng v angc do u m c ?

Tt c u do tm to, nhng bn ng bao gi em ci tm trc cingi suy t v ci hnh phc an lc cc ci khc, nh cc ci tri

(cnh gii ca ch thin), ci Tnh. y l iu khng th. Cng vy, bnkhng th hiu bit c ci kh au cc ci thp hn ci ngi nh angc, ng qy, v sc sanh. Tuy nhin, trong chng mc no v trongnhng trng hp nht nh, bn c th kinh nghim c phn no v skh au v an lc ca cc ci khc nu trng thi tm ca bn tng ng vicc ci . V d, khi sn hn ln n cc , bn s cm nhn c s khau ca cc ci y dy sn hn. Hoc khi tm khng cn m nhim cc

phin no ca tham, sn, si, bn cng s cm nhn c hng v ca citnh lc, gii thot. Theo o Pht, ch thin cc ci tri sc gii sng

bng nim h lc ca tm, v tt c tin nghi ca cuc sng u do tmchiu cm. Th nhng, khi phc bu ci tri ht, h vn phi ri rng(ti sinh) xung cc ci thp hn; nhng nu h n lc tu tp, th h vn cc hi c gic ng, gii thot. Cng vy, s au kh ca chng sinh trongcc kh th u do tm thc t chiu cm ly. Trong ci kh, nu gp cduyn pht khi thin tm th vn c c hi c gii thot.


19/58

25.Nu tt c u do tm, vy ngi theo tn giokhc c thc hnh gio l ca o Pht ckhng?

Bt k ai cng c th thc hnh gio Php m c Pht ging dy. Nhng aii theo con ng tu tp th nht nh s c th thay i v chuyn ha isng phin no v nghip chng ca mnh, t nht l trong i sng hinti. Tuy nhin, i vi nhng ngi khng phi l Pht t, s tu tp theogio Php ca c Pht cn c hng dn bi ch Tng, Ni hay nhngngi Pht t c t nhiu kinh nghim trong lnh vc tu tp. V vy, bnlun lun c khuyn khch tm hiu v nghin cu gio l di s hngdn trc tip ca mt v Thy. S thc hnh gio Php s em li cho tanhng thnh qu thit thc khi no dng tm thc tham, sn, si, mn ca

chnh mnh bt u thay i theo chiu hng ngui dn. Nu bn am hiuv thm ch c thuc lng bao nhiu kinh in i na, m dng tm thctham sn si mn khng vi i cht no, th c ngha l bn cha c tu tp ght.

26.im cn bn trong thc hnh theo o Pht lg?

im cn bn trong cc php mn tu tp ca Pht gio, bt k tng phino, l tu tp gii (sla), nh (samdhi), v tu (praj). Tu tp gii l ngn nga cc vic lm xu c, ngn nga cc kh nng to nghip xu cang cn tim n trong tm thc, v pht trin nhn phm o c ca conngi. Ni cch khc, tu gii c ngha l rn luyn i sng o c v xydng nhn phm cao qy cho chnh bn thn mnh. Tu nh, hay cn gi lthin nh, l gi ra cc phin no nhim trong tm, lm cho tm trnn trong sch, an tnh, v sng sut. Tu tu l pht huy tr tu, nhn thcchn l, hiu r s tht ca cuc i, v sau cng gic ng. Ba lnh vc ca

con ng tu tp ny lun b sung cho nhau. V d, ngi c i sng oc v nhn phm cao p, th tm hn lun an lc, t tin, v khng s hi;ngi pht trin v nh th tm lun tnh lng, an nhin; v ngi pht trinv tu th tm lun sng sut, t ti d hon cnh c nh th no. Ty theotng cp tu tp m bn gt hi c nhng kt qu khc nhau. Ba lnhvc tu tp cn bn ny, o Pht gi l ba v lu (ansrava), c ngha lkhng cn ri rt vo dng sinh t, gii thot tt c trin phc ca th gian.


20/58

27.Tu trong o Pht khc vi cc tn gio khc ch no?

Cc tn gio khc ch trng n vn cu nguyn nh mt cch thc tip xc vi cc ng thing ling; trong khi i o Pht, con ng thchnh tm linh c t cn bn trn s tu tp m khng phi l cu nguyn,mc du cu nguyn vn c thc hnh trong tin trnh tu tp. y, chtu (bhvan) trong o Pht mang mt ngha c bit, bao gm c hai

phn: a/ t b cc vic lm xu c, v b/ pht trin cc c tnh cao p nht, bi, h, x, v cc hnh Ba la mt (xem cu hi 14). Nu bn ch lm phnu (a) tc l t b cc vic lm xu c, c ngha l bn mi dng li conng to cc nghip bt thin m thi; v nh th, tc l bn cha tu tpthc th. Cng ging nh ngi nghin ru lu nm v bnh, by gikhng ung ru na, th c ngha l anh ta mi dng li thi nghin ru.Vn cn li m anh ta cn phi lm l cha lnh cn bnh m anhang cu mang, ng thi pht huy sc khe v i sng lnh mnh c thcht ln tm hn. Cng vy, khi tu tp, bn cng lc phi thc tp c hai: t

b vic lm xu c trc y v lm cc vic lnh m xa nay cha lm. Nitm li, cn bn cho con ng tu tp trong o Pht l: b cc vic c, lmcc vic lnh, v lm cho tm thc thanh tnh bng cch tu tp gii, nh, vtu.

28.Nu ch tu tp mt trong ba php gii, nh,hoc tu c li ch khng?

Bn nn nh rng gii, nh, v tu l ba lnh vc hay ni ng hn l batnh cht cn bn ca con ng tu tp. N c xem nh l mt nhm

phm cht (group quality) lun h tr v tng tc ln nhau. Khi bn gi gngii php, th tm bn s c trong sch, an lnh, khng lo u, s hi .v.v.

y chnh l nhng phm tnh ca nh v nhng phm tnh ny s a bnn nh cao hn. V t tm an lnh, bn s c sng sut trong nhnghnh ng ca t thn nhm dt dn cuc sng hng ngy, y l phm tnhca tu. Do , gii nh tu l mt nhm phm cht gn lin vi nhau.Chng hn, mt k i cp nh bng th lm sao tm anh ta c th bnh ync, lm sao anh ta c th c tu gic v chn l v cuc sng khi m tmca anh ta y dy tham, sn, si? V vy, gii c cng ln, th nh cng


21/58

cao, v tu gic cng sng t. Bn khng cn thit phi phn chia thnh tngcm ca nhm phm cht v lu-gii thot ny.

29.Vy lm sao mt ngi bnh thng trthnh Pht t?

Mun tr thnh Pht t bn phi quy y Tam Bo v thc hnh cc gii phpcn bn ca o Pht. Tam Bo l Pht, Php, Tng. Pht (Buddha) l nggic ng ton trit, gii thot khi mi phin no, sinh t lun hi. Php(Dharma) l nhng li dy ca c Pht, l con ng a n s gic ng,gii thot. Tng (Sangha) l nhng ngi xut gia sng tnh thc trong thanhtnh v ha hp theo con ng ca c Pht. Tam Bo cn c hiu theonhiu gc nh bn tm tc di y.

Phn loi

Pht (Buddha) : c Pht Thch Ca Mu niPhp (Dharma) : Nhng li dy ca c Thch Ca Mu Ni c kt tptrong kinh inTng (Sangha) on th Tng gi, xut gia theo Pht, bao gm Thnh tngv hin tng

ngha Pht : Con ngi ca gic ng v gii thot Ngha Php : Con ng a n gic ng v gii thot Ngha Tng : Nhng ngi sng tnh thc trong s ha hp v thanh tnhBiu tng Pht : Hnh tng ca ch PhtBiu Tng Php : Ba tng gio in (kinh, lut, lun)Biu Tng Tng : Cc v tu s Pht gioTrit l Pht : Pht tnh trong mi con ngiTrit L Php : Chn l ca gic ngTrit L Tng : Bn th thanh tnh, ho hp

Gii php cn bn ca ngi Pht t l nn tng o c Pht gio, bao gmnm gii: khng st sinh, khng trm cp, khng t dm, khng ni di, vkhng nghin ngp say sa. L mt Pht t, bn phi th tr t nht l mttrong nm gii. Gi gii cng trn vn, th gii c cng ln, nhn phmcng thanh cao.


22/58

30.Ti sao phi quy y mi tr thnh ngi Pht t?

Nu bn khng quy y, c ngha l bn cha quyt tm gieo ht ging B

(Bodhi gic ng) trong tm thc ca bn. Bn c th lm nhiu vic lnhtheo bn tnh thin sn c trong con ngi ca bn, nhng bt cht mt cnsn hn hay cung si ni ln, bn s b cun vo con ng tm ti theo tpqun nghip ca mnh; v nh th bn s phi m chm trong ti li vkhng c mt bn b gic ng kh d no nng ta. Nhng khi bn quy y Tam Bo, tc l bn gieo vo tng thc ca mnh ht ging B ;v nu bn lun ti tm, chm sc cho ht ging B ca mnh qua vichnh tr gii php cn bn, c ngha l bn to cho chnh mnh mt nnglc phng h v hnh m lc no v u bn cng cu mang. V th, cho

du i khi cc cn gi c ca tham lam, sn hn, v cung si c ni dytrong tm ca bn th chnh nng lc phng h v hnh ny s l ni nngta ca bn. N s khi dy t trong tim thc su xa ci ht ging B m ngy no bn mt ln gieo trng vi bit bao chn thnh v cnguyn. Cho du sau khi quy y, bn xao lng hay thm ch qun i ci htging B m chnh bn gieo trng, th ci ht ging vn ng yntrong tng thc ca bn. Khi duyn n, n s ti hin tr li nh mt cnhn hin v vi bao thm tnh v tha thit. V ri, vi nh sng v tnhthng ca n, bn li c th tip tc chm non cy B mt thi blng qun. y l tt c l do m ngi Pht t cn phi quy y.

31.C trng hp no khng quy y nhng c tutp m vn c gic ng, gii thot khng?

C, nhng iu rt hy hu! c Pht Thch Ca Mu Ni l ngi gicng, gii thot do t thn Ngi tu tp, pht hin chn l, v cht t mi tri

buc ca nhn duyn kh au. Ngi c gi l bc kin thnh Pht, tng chn l m thnh Pht. Nm v Thnh tng u tin v mt s cc vThnh t ca c Pht cng v nghe Php do Ngi ging thuyt m tc gii thot, chng c A la hn. Cc bc Duyn Gic do ng c chnl Duyn Khi m ng o. Ni chung, khng quy y Tam Bo m c gicng, gii thot qu thc him hoi i vi ngi bnh thng. Bn nn nhrng, quy y Tam bo ch l bc khi u tr thnh ngi Pht t i theocon ng gic ng; nhng chuyn c c gic ng v gii thot hay


23/58

khng cn ty thuc vo kh nng tu tp ca chnh bn. Trn thc t, sau khiquy y, bn cn phi thc hnh cc gii, cc Nhip php, cc hnh Ba la mt thnh tu i sng an lc, gii thot.

32.Vy gii lut ca o Pht v cc tn gio khcc ging nhau hay khng ?

C phn ging nhau v cng c phn khc nhau trong gii lut ca Pht giov cc tn gio khc. S ging nhau thuc v o c cn bn ca conngi. S khc nhau thuc v con ng gic ng v gii thot. Chng tahy ly mt vi th d v s ging nhau v khc nhau nh sau:a/ o c cn bn: Pht gio bao gm nm gii (khng st sinh, khngtrm cp, khng t dm, khng ni di, v khng ung ru hay nghipngp, say sa). Thin Cha gio bao gm mi iu rn (th phng mtc Cha Tri v knh mn Ngi trn ht mi s, khng ku tn c ChaTri v c, gi ngy Cha nht, tho knh cha m, khng git ngi, khngngoi tnh, khng ly ca ngi, khng lm chng di, khng mun vchng ngi, v khng tham ca ngi). Hi gio bao gm mt s tn iunh (Ch tn th mt Cha Tri (Allah), vinh danh v knh trng cha m,tn trng quyn ca ngi khc, b th cho ngi ngho, cm git ngi,ngoi tr trng hp c bit (nh thnh chin), cm ngoi tnh, bo v vchu cp tr m ci, c x cng bng vi mi ngi, trong sch trong tnh

cm v tinh thn, khim tn. Ngoi ra cn c cc quy lut nh: Mt lntrong i, phi hnh hng v thnh a Mecca, khng c n tht heo,cm ung ru, cm c bc, cm gian dm(Theo Kinh Qur'an)

b/ Gii a n gii thot, gic ng: Nm gii trong Pht gio gn lin vicc nghip ca thn, ming v . Chng ta c th chia ra nh sau: i vithn, khng st sinh, trm cp, v t dm; i vi ming, khng ni di,khng ni li hai chiu, khng ni li thu dt, v khng ni li xu c; ivi , khng tham lam bn xn, khng sn hn th on, v khng t kin cchp. Do vy, nu gn gi ba nghip c trn vn, bn s t thn i vo

cung in Nit bn, th nhp i sng gii thot gic ng. y, yu t thba, tc tm thc l thnh phn quan trng trong vic iu phi cc nghipca thn v ming (xem cu hi 19). Cho nn tu tp v xy dng chnh kinl yu t quyt nh m ca gii thot. Trong gii php ca Pht gio,nh bn thy, khng c yu t tn th hay vinh danh mt Thng ctn no ht m ch nhm vo tu tp ba nghip ca chnh bn thn. y liu khc bit cn bn gia gii php ca Pht gio v cc tn iu ca cc


24/58

tn gic khc. Ngoi nm gii cn bn ny, trong Pht gio cn c mt hthng gii lut c bit cho nhng ngi tu s, nghim khc hn, y l gii

php ca bc Thnh, bao gm gii ca hng Thanh Vn v B Tt. Tuynhin, i vi ngi Pht t ti gia, ngoi vic th tr nm gii, bn cn phithc hnh cc Nhip php v cc hnh Ba la mt tng trng cc cn lnhv vun trng tm B .

33.Th no l Nhip php?

y l bn vic lm v tha nhm gip ngi khc hng v cuc sngchn chnh c an lc, gii thot. Bn vic lm c hnh ny c gil bn nhip php hay nhip s (Catuh-samgraha-vastu) v n c kh nngcm ha (all-embracing) ngi khc a h v vi chn l gii thot.

Nhip php bao gm bn vic, l: b th, i ng, li hnh, v ng s.Bn c th xem biu di y hiu tng qut v cc nhip s.

Nhip php - ngha - Phn loi - Mc chB th (giving) - Ban tng, gip , cng dng. - (a) Ti vt, (b) s hiu

bit (php th), v (c) s bo ton (khng s hi- v u th) - Gip vchia s ni au kh ca tha nhn a h n cuc sng tt p.i ng (affectionate speech) - Li ni ha thun, t i .- Ni ng stht, ng thi, ng cch v lun mang tinh thn khch l. - Khch l tha

nhn sng tt p, lm lnh, lnh gi, v bit tu tp.Li hnh (conduct profitable to others) - Lm li ch cho tha nhn - Ccvic lm li ch cho tha nhn qua thn, ming, v ca mnh - Lm cho thanhn c li ch trn con ng tu tpng s (co-operation with and adaptation of others) - Ha mnh vi micng vic gip tha nhn quay v vi Pht o - ng dng cc phngtin thin xo (skillful means) ca t thn trong vic gip tha nhn. -Gip tha nhn quay v vi Pht o (con ng chn chnh)

34.Th no l cc hnh Ba la mt ?

Ba la mt (pramita) l tnh cch siu vit hay vt ln trn mi s i inhn ng (ta-ngi), hay cn gi l tinh thn v phn bit, tc khng chptrc, khng chp th. V d, khi bn b th cho mt ai , nhng trong tm

bn vn cn vng bn v ngi cho, ngi nhn, v ci c cho; nh th


25/58

bn c gi l tr tng b th, c ngha l b th trong s bm vu nhnng, ch khng phi l b th vi tm t bi, khng chp trc. Cho n khino bn b th m khng cn vng bn bi cc nim v ngi cho, nginhn, v ci c chotam lun khng tchkhi y bn t n v trtng b th. Do vy, thc hnh cc hnh Ba la mt tc l thc tp hnh hx, khng bm vu, v khng chp ng trong cc vic tu tp ca mnh m y bao gm su hnh Ba la mt: b th, tr gii, tinh tn, thin nh, v trtu.

35.Th no l tm B ?

Tm B (bodhi-citta) l tm (citta) ca s tnh thc-gic ng (bodhi) cnggi l gic tm, tc l tm hng v s tnh thc-gic ng, hay tm an tr

trong s tnh thc-gic ng. Mc d vy, tm B lun c hiu qua haigc khc nhau: tng itc trong i sng tu tp v vun trng cccng c hng ngy nhm t n s an lc hnh phc, v tuyt itc schng ng tu gic v thng, tr thnh bc Thnh. Tm B l ct tyca o Pht, l nn tng cho sut tin trnh tu tp ca mt hnh gi. Nukhng chm sc v pht trin tm B , th ht ging Pht s b chn vi

bi cc phin no nghip chng. Bn nn nh rng, tm B chnh lPht tnh hay ni khc hn l tim nng (ht ging) ca hnh phc v gicng vn c trong mi con ngi. Trong o Pht truyn thng c nhiu

phng php h tr cho bn tu tp tm B , bao gm ba mi by phn, l nhng ch dn c th cho s tu tp v pht trin ht ging B trongi sng ca bn. Ba mi by phn dn n B (Bodhipaksika) baogm: Bn nim x (four foundations of mindfulness); bn chnh cn (four

proper lines of exertion); bn nh tc (four steps towards supernaturalpowers); nm cn (five spiritual faculties); nm lc (five powers); by gicchi (seven branches of enlightenment); v tm chnh o (eightfold noble

path).

36.Th no l bn nim x ?

Bn nim x (smrti-upasthna) l nn tng tu tp trong thin nh. Bn nimx l bn ch qun nim hay l bn nn tng qun nim (Smrti) trongtin trnh tu tp thin nh, bao gm: thn th (body), cm th (feeling), tm


26/58

thc (mind), v php (cc i tng ca thc). Bn c th xem biu di y hiu mt cch tng qut v bn nim x.

Bn nim x - Phn loi - ngha - Mc chThn - Ton b c th vt l c bn trong v bn ngoi - Qun ton thn thy r tnh cht v thng v nh u ca thn. - Xa la lng i nhim baogm: dc i, hu i, v v hu i.Th - Cm th: kh, lc, v trung tnh. - Qun cc loi cm th thy rchng l iu kin (thc n) ca cc loi tm thc. - Cht t gc r ca mis tham i.Tm - Dng chy ca tm - Qun tm thy r s vn hnh ca nqua cc loi tm nh tham, sn, si, mn, nghi...- Xa la mi kin chp, chpth, t n tm thanh tnh, v sinh khi tu gic.Php - Cc sc php: sc (biu v v biu), m thanh, hng kh, mi v,

xc chm, cc i tng ca thc.- Qun cc sc php (thuc v vt l) thy r s sinh thnh, tn ti, bin chuyn, v hoi dit. - t n tu gicv nhim, thanh tnh, gii thot.

37.Th no l bn Chnh cn ?

Chnh cn (Samyakprahna) l nhng n lc hng thin ca tm nhmcht t mi gc r ca phin no v pht trin cc cn lnh. C bn n lc

chnh m mt ngi tu tp phi chuyn cn thc hnh: a/ vic c lm thikhng lm na; b/ ngn chn cc vic xu c cha pht sinh, khng chochng pht sinh; c/ vic lnh lm nay c gng pht trin ln thm; d/ viclnh cha pht sinh, n lc lm cho pht sinh. y l ni dung ca bn nlc ng php trn con ng tu tp.

38.Th no l bn Nh tc ?

Bn Nh tc (Rddhipda) l bn nng lc trong nh (samdhi) v/hoc la n nh, v to thnh cc nng lc siu phm (thn tc), cng cn gil bn chng thin nh (bn php trong thin nh), bao gm: a/ Dc nh tc (chanda-rddhi-pda), l tm tha thit, mong mun tu tp to nn nh lctrong thin; b/ Cn nh tc (Vrya-rddhi-pda) l chuyn cn tu tp to nnnh lc (samdhibala); c/ Tm nh tc (citta-rddhi-pda) l tm an tr tti trong thin nh; v, d/ Qun nh tc (mimms-rddhi-pda) l s qun


27/58

st v thu r chn l trong thin nh. Khi hnh gi t c bn php nytrn nn tn ca thin nh, c ngha hnh gi thnh tu cc nng lc nh (thn tc).

39.Th no l nm Cn v nm Lc ?

Nm cn l nm c s pht trin cuc sng tm linh ca bn, bao gm:nim tin, s chuyn cn, chnh nim, nh lc, v tr tu. Nm lc l nmloi sc mnh tm l (mental forces) pht khi t nm cn trn. Trong tintrnh tu tp, bn cn phi pht trin y nm cn v nm lc v chng linh cht ch vi nhau. V d, c nim tin kin c th bn mi c th n lcchuyn cn tu tp; v khi bn chuyn cn tu tp trong khun kh ca chnhnim, th bn s khi dy nh lc v tu gic t chnh s tu tp ca mnh.

Php mn tu tp no cng cn phi hi nm cn v nm lc. Nm cnthuc v tm l (spiritual faculties) ny khc vi nm cn thuc v vt l(physical organs) l: mt, tai, mi, li, v thn.

40.Th no l by Gic chi ?

Tht gic chi (Saptabodhyanga) l by chi phn (yu t) ca gic ng, hayni khc i l by yu t ca i sng hnh phc-gii thot, bao gm: a/ tr

tu phn bit trong s vn hnh ca thn-tm; b/ tinh tn; c/ hoan h; d/khinh an (an lc); e/ chnh nim (tnh gic); f/ nh; v g/ x (khng chptrc). Nu bn pht trin by yu t ny n mc hon ho, bn s t ns tnh lc ca i sng gic ng gii thot.

41.Th no l tm Chnh o ?

Tm Chnh o ni cho ng l con ng Thnh o c tm nhnh (chi

phn), bao gm: a/ chnh kin (quan im hay ci nhn ng chn l, stht); b/ chnh t duy (t duy nh chn chnh a n hnh ng thin, anlc); c/ chnh ng (ni nng nh chnh php); d/ chnh nghip (lm cc viclnh); e/ chnh mng (i sng chn chnh, lng thin); f/ chnh tinh tn(sing nng tu tp gii, nh, tu); g/ chnh nim (tnh gic); v g/ chnhnh (nh a n s xa la tham, sn, si, chp ng/php .v.v.). Con ngThnh o tm nhnh ny l phng chm tu tp ca np sng Pht gio.


28/58

Mi chi phn b sung cho nhau. Bn c th chia tm chi phn theo khunmu ca gii, nh, tu nh sau: gii (chnh ng, chnh nghip, v chnhmng), nh (chnh tinh tn, chnh nim v chnh nh), v tu (chnh kin,chnh t duy). L do, ch chnh (right) ng trc cc chi phn l gipchng ta phn bit gia chnh v t, nh chnh kin (khng chp ng) khcvi t kin (chp ng); hay, chnh mng (i sng lng thin) khc vi tmng (i sng xu c).

42.Ngoi nhng gio l trn, c nhng ch dn tutp no n gin v d nh nht hay khng ?

Ch dn n gin v d nht c c Pht dy qua bi k sau y:Khng lm cc vic c,Lm cc vic lnh,Gi tm trong sch,L li ch Pht dy.

43.Ti sao n chay?

n chay tc l khng n tht ng vt. L ngi Pht t, bn c khuynkhch n chay theo nh k hoc n chay trng (lu di). Mc ch ca n

chay trong o Pht l tnh ho gc r ca ba nghip, c bit l nghipst hi chng sinh (trc tip hoc gin tip) v pht trin tm t bi. Tuynhin, ngy nay n chay c thc hnh ph bin vi nhiu l do nh: tng trng sc khe, iu ch s tham dc, bo v ng vt, bo v mitrng .v.v. Mc d vy, l ngi Pht t ti gia, bn c khuyn khch nchay ch khng bt buc phi n chay.

44. n chay c thnh Pht hay khng v s lin

h gia n chay vi tu tp nh th no?Trong lch s Pht gio cha c ai n chay m thnh Pht. Bn nn nhrng, n chay l mt trong nhng phng tin h tr cho tin trnh tu tpv tnh ho thn tm; cn vic thnh tu con ng tu tp bao gm c gii,nh, v tu.


29/58

45.Vy n mn c phm gii st sinh hay khng?

Bn ch phm gii st sinh trong vic n tht ng vt qua ba trng hp sauy: a/ t tay mnh git mt con vt no lm thc n; b/ yu cu ngi

khc git mt con vt no cho mnh n; b/ lng vui mng khi thy ngikhc git mt con vt lm thc n cho mnh. Trong ba trng hp trn,trng hp u tin l trc tip st sinh, hai trng hp sau l gin tip

phm gii.

46.Sm hi l g ?

T Sm, trong Phn ng (Sanskrit) c gi l Ksamayati, ting Anh dch l

repentancen nn, hi hn, Hn dch l hi quhi hn v nhng li lm lm (sm k tin khin) v n nn cha b (hi k hu qu). Do vy, trncn bn, sm hi bao gm hai phn: Smn nn li c, v hinguyncha b li sau (tc l ha vi lng mnh rng s khng ti phm na). Nimt cch ngn gn khi bn sm hi c ngha l bn thc rng mnh lmiu li lm; do thc nh vy, bn n nn v hn vi lng mnh rng mnhs khng bao gi ti phm hay lm iu ti li na. l ngha cn bnca sm hi. Tuy nhin, khi thc hin nghi thc sm hi, bn phi trangnghim thn v nht tm cu sm hi trc ba ngi Tam Bo. Vi lngthnh knh thc th ca bn, sau khi sm hi, ba nghipthn, ming, v

ca bn s c thanh tnh. Mc ch thnh ca bn cng su thmchng no th tm ca bn s c nh nhng chng , bt k khi sm hi

bn i trc Tam Bo hay i din vi chnh mnh. c Pht dy rng trni c hai hng ngi cao qy: mt l hng ngi v ti, sng thnh thinv khng phm phi bt k mt li lm no, d nh nhoi; mt hng khc, lngi c thc v ti li, c ngha l khi phm li th bit n nn v chthnh sm hi.

47.Sm hi c c tiu nghip khng?Khi bn ch thnh sm hi nhng li lm ca mnh theo ng cch, bn cth chuyn ho nghip lc ca mnh qua hai lnh vc: khng to thm ccnghip xu c v vun trng cc cng c lnh. Cn nhng g bn gieotrng trong qu kh, khi n thi d thc (chn mui) n vn tr qu. Tuynhin, vi tm an tnh, iu ch, v x ly, (tm thc gii thot) th tc dng


30/58

ca qu, d kh hay lc, khng cn sc mnh chi phi cuc sng antnh ca bn na. Cho n khi no tm ca bn thc th trong sch nh

bng tuyt, ti li khng cn, nim v n nn cng khng cn, lc ybn siu vit mi i i tng quan trong dng sinh t; vi mt tm thcnh th, vn nhn qa v nghip bo khng cn c bn n y na.

48.Nim Pht lm g?

Nim Pht l mt php mn tu tp tnh ho ba nghip ca thn, ming, v. Khi bn em ht tm lng thit tha nim Pht, bn c th pht trin ccc tnh thanh tnh t trong cuc sng ni tm ca mnh ng thi tiu trnhng phin no nhim trong tm. Khi tm ca bn thanh tnh, th bt cni no bn tr ng cng tr nn thanh tnh. Do vy, c nhiu cch nim

Pht nh: thnh tm c ln ting hoc c thm cc danh hiu ch Pht;qun tng hnh nh thanh tnh ca ch Pht; xng tn v nh l danh hiuca ch Pht. Trn thc t, bn c th chn mt danh hiu ca ch Pht vB Tt nim nh Nam M Qun Th m B Tt, Nam M A Di Pht,

Nam M B S Thch Ca Mu Ni Pht .v.v. iu quan trng trong khi nimPht l phi t c s nht tm trong tng ting nim Pht. Nu nh trongthin nh, khi thc tp, thn v tm phi hp nht vi nhau, th trong nimPht, tm v ting nim phi hp nht vi nhau. y, ting nim bao gmc nim ln ting hoc nim thm. Khi chuyn ch nim Pht nh th, tm

ca bn s tr nn an tnh, sng sut, cc c hnh thanh tnh v v nhim st nhin c nui ln, v cuc sng ca bn s c an lc, hnh phc.

49. Xin cho bit thm v tng Tnh v phpmn nim Pht?

Nim Pht l php mn tu tp chnh ca tng Tnh (jngt-zng) ctruyn b rng ri Trung Quc, Nht Bn, v Vit Nam. Php mn ny do

i s Hu Vin (334-416) sng lp ti Trung Hoa, c truyn vo NhtBn do i s Vin Nhn (Ennin, 793-864) v n th k th 12, i sPhp Nhin (Hnen, 1133-1212) chnh thc thnh lp tng Tnh ti NhtBn. Ti Vit Nam, php mn Tnh c nhc n trong Lc TpKinh ca Ngi s T Khng Tng Hi (K'ang-Sen-Houci 200? - 280) cui th k th hai v c truyn b su rng qua cc thi i Pht giocho n ngy nay. Kinh in nn tng ca tng Tnh bao gm: Kinh V


31/58

Lng Th (Sukhvat-vyha), kinh A Di (Amitbha-stra), v KinhQun V Lng Th (Amityurdhyna-stra). Nim tin cn bn ca tngTnh l hnh gi nht tm nim Pht, sau khi cht s c vng sinh vci Tnh (Pure Land) ca c Pht A Di , y l ci ca v lng th,v lng quang, v v lng cng c. Do vy, c Pht A Di , v gioch ca ci Tnh , ng thi l biu tng ca t bi (v lng cng c),tr tu (v lng quang), v vnh hng (v lng th).

50.Yu ch ca Tnh l g?

Ngi tu tp php mn Tnh cn phi c y ba c tnh cn bn l: tn, hnh, v nguyn. Tn l nim tin kin c, su sc i vi ba ngi TamBo, nht l i vi php mn m mnh ang hnh tr. Hnh l chuyn cn

nim Pht, nui ln tm Pht ca chnh mnh, v tu tp cc cng c.Nguyn l pht nguyn t b cc vic xu c, lm cc vic lnh v hihng vng sinh v ci Tnh sau khi mn bo thn ca i hin ti. Do vy,yu ch ca Tnh l nim Pht chuyn ho cc phin no nhim (tham, sn, si) trong tm ca mnh thnh cng c trang nghim cho c iny v i sau; y l ngha tm tnh Pht tnh. Do vy, ngi tu Tnh phi xy dng cho chnh mnh mt bn tnh Di , y l bn tnh cai sng v lng th, v lng quang, v v lng cng c.

51. Thin l g?

Thin l php mn tu tp cn bn ca o Pht. Mc ch ca thin l ahnh gi tr v vi i sng chnh nim, tnh gic, t n trng thi tm antnh, x ly, v gic ng-gii thot. C nhiu k thut thin trong o Phtnguyn thy v pht trin, tuy nhin chng ta c th khi qut ho cc ctnh ca thin qua hai thut ng chnh nh sau: Thin (dhyna): s tnh tm,tnh l, chnh nim, tnh gic; v nh (samdhi): nh tm hay chuyn chtm vo mt i tng. Trong kinh cp n hai k thut thin cn bn l thin Ch (Samatha) v thin Qun (Vipassan). Thin Ch l nng vohi th vo/ra iu phc tm; v thin Qun l qun nim v cc itng thuc v bn nim x: thn, th, tm, php (xem cu hi 36).


32/58

52.Vy thin Ch v thin Qun lin h nh thno?

C hai cch thin ny b sung cho nhau, mc du thin Ch hng n s

nh tm, trong khi thin Qun gip hnh gi tng trng tu gic thc tii vi bn nim x. Kinh Qun Nim Hi Th (npnasati Sutta), cPht dy r cch vn dng hi th (buc nim vo hi th) theo cc mc(nim x) trong thin qun. Ngi cng dy r, khi hnh gi chuyn cn thchnh thin nh vn dng hi th ng php th c th thnh tu bn nimx, v xa hn l thnh tu by gic chi (xem cu hi 36 & 40).

53. Cc mc chnh ca Ch v Qun l g?

Trong kinh c Pht dy r 16 mc ca thin nh sau: Th v di, ti bit: Ti th v di. Th ra di, ti bit: Ti th ra di.Th v ngn, ti bit: Ti th v ngn. Th ra ngn, ti bit: Ti th rangn.Cm gic ton thn, ti th vCm gic c ton thn, ti th ra.

An tnh thn hnh, ti th vAn tnh thn hnh, ti th ra.Cm gic h th, ti th vCm gic h th, ti th ra.Cm gic lc th, ti th vCm gic lc th, ti th ra.Cm gic tm hnh, ti th vCm gic tm hnh, ti th ra.An tnh tm hnh, ti th vAn tnh tm hnh, ti th ra. Cm gic v tm, ti th vCm gic v tm, ti th ra.Vi tm hn hoan, ti th vVi tm hn hoan, ti th ra.Vi tm nh tnh, ti th vVi tm nh tnh, ti s th ra.Vi tm gii thot, ti th vVi tm gii thot, ti th ra.

Qun v thng, ti th vQun v thng, ti th ra.Qun ly tham, ti th vQun ly tham, ti th ra.Qun on dit, ti th vQun on dit, ti th ra.

Qun t b, ti th vQun t b, ti th ra.

54. Hi th quan trng nh th no trong tu tpthin?


33/58

Trong khi thc tp thin, cc cn ca bn tm ngng hot ng nhng hith vn hin din trong thn. Do vy, bn kho lo s dng dng vn hnhca hi th vo/ra nh l mt si dy v hnh hp nht (buc) thn vtm, khng tm tn lon trong cc tp nim. Kim sot c hi thvo/ra mt cch su lng v vng chi, bn s khng cn tri ln theo cctp nim, s lm ch c dng vn hnh ca tm thc; v y l con ngtnh ho cc phin no lon ng trong tm a n trng thi an nh vsinh khi tu gic. Nu khng nng vo hi th vo/ra nh nhng, bn skhng tr trong s an nh c. V vy, trong tin trnh tu tp, bn philun lun gi chnh nim v tnh gic trong sut dng chy ca tm theotng nhp th vo/ra. Nu thn mt ni, tm mt ch khc, du bn cht th u n th y khng phi l thin. Trong tu tp thin nh, hi th

phi c theo di bng chnh ci tm ca hnh gi th mi c kh nng in trng thi an nh.

55. Xin cho bit v vai tr ca s nht tm trongthin nh?

S nht tm (one pointed mind) l yu t v cng quan trng trong khi thctp thin nh. V t n s nht tm, tc l lm cho tm an nh vomt i tng (ca thin nh), bn cn phi thc tp lu ngy. V thc tica tm thc chng ta lun tri chy nh mt dng sng, do nu khng

tr tm (buc tm) vo mt i tng nht nh, th n s ngh ngi lungtung, di chuyn t i tng ny sang i tng khc mt cch tn lon, nhcon kh lin hi nhy t cnh ny sang cnh khc. V nh th, nu tmkhng an nh, th bn c hnh thin bao lu i na cng s khng thnh tuc s nht tm, vn l nn tng ca an tnh, gii thot. Trng thi nht tmthc th s em n cho bn mt s bnh yn ni ti, vt qua cc lo u, shi, ra sch cc phin no trong tm, v lm mi (renew) li cuc sng ca

bn thng qua vic khi dy v pht trin nhng ngun nng lng ti mtv v nhim.

56. Vy s lin h gia cm th v tm nh thno?

c Pht dy, cm th chnh l thc n ca tm thc. Cm th nui dngv pht trin tm thc. Do , ty theo tng loi cm th khc nhau (nh


34/58

vui, bun, kh, lc) m tm s pht trin. V d, cm th au bun s lmcho tm pht trin theo hng au bun; tri li, cm th h lc s pht trintm theo hng h lc. iu quan trng m bn cn lu l, chnh cmth l ci nhn a n cc loi tham i. Khi cm th c iu phc mtcch ch ng, th tm thc tr nn bnh thn, t ti. Nhng nu bn khngiu phc c cc cm th ca mnh v tri ln theo n, th tm thc ca

bn s tr nn nao nng, bc bch; y l trng thi b thiu t bi s hammun, kht khao i vi cc dc. Trn thc t, cc loi cm th duyn theos tip xc ca su cn (mt, tai, mi, li, thn, v thc) v su trn (hnhsc, m thanh, hng kh, mi b, xc chm, v cc i tng ca thc)m sinh khi. y l l do ti sao, cm th l mt trong bn nim x.

57. Xin cho bit thm v thin Qun (Vipassan)?

Thin Qun cn c gi l tu minh st, tc l qun nim hay quan st vbn nim x bao gm thn, th, tm, v php (i tng ca thc). Doqun nim v cc x ny mt cch su sc m bn sinh khi tu gic v thnhp dng thc ti v ng. Khi tu tp thin qun, bn phi i tng mc rtc th. V d, khi qun thn, bn bt u qun nim cc thnh t ca thn,cc lin h trong v ngoi thn, cc yu t cu thnh thn (bn i), cc hpcht ca thn, cc b phn trong thn, cho n tng c ng nh ca thnnh s sinh v dit, di, ngn ca tng hi th .v.v. Tu tp thin qun

gip bn hiu r cc ch tinh t m cc gic quan bnh thng (khng tutp) khng th nhn bit hay thu hiu c. Do vy, thc tp thin qun lungy s gip hnh gi pht sinh tu gic, thu r chn l v tng bc thnhp thc ti chn thc.

58.Ti sao phi quan st thn th mt cch t mnh th?

Trong ci nhn ca o Pht, thn th con ngi l mt tp hp ca cc yut vt cht v tinh thn. Hai yu t ny nng ta v h tr cho nhau. Khiqun st thn v tm ca chnh mnh mt cch su sc, bn s hiu r tnhcht v thng sinh dit ca tng t bo v tng nhp iu sng ca n; nhvy, bn c th hng tm n i sng vin ly, t b lng tham i v chpth, th nghim thc ti gii thot. V d, khi qun st su sc v thn th,

bn s nhn din c c hai tnh cht ca n, l: thn th nh ngi nh


35/58

hin tin ca tm linh, v thn th nh ni dung cha cc phin no bnh tt.V mt tch cc, thn th ny l ngi nh tm linh hin tin gip che ch,nui ln cc cn lnh v ch nguyn cng nh i sng an lc hnh phc cachng ta. Nhng v mt tiu cc, cng chnh thn th ny v cc nhu cusinh l cn bn ca n p lc chng ta phi bn ba vi cuc sng i,kht, nng, lnh v thc y chng ta lun tm kim s tha mn i vi ccdc. y l l do m mt hnh gi tu tp cn phi thy r v n lc iu

phc dng vn hnh ca thn nm un ny bng cch qun st v nhn dinmi to tc ca thn v tm.

59.Nm Un l g?

Nm un (skandhas) l thnh t cn bn hay l nm thnh phn kt hp

to thnh mt con ngi theo ci nhn ca o Pht. Nm un bao gm chai yu t vt l v tm l. Nm un l nn tng ca cc x v gii. Biu di y s tm tc v nm un.

Nm Un - Thnh Phn kt hpSc (vt cht: hu hnh v v hnh).5 i (t, nc, gi, la, h khng) v 6trn (sc, thanh, hng, v, xc, php)Th (cc loi cm gic) Cm gic kh, lc, v trung tnh lin h vi nmgic quan.

Tng (n tng ca tri gic) Hnh nh, ngn ng, khi nim, tng dng to thnh (actualize) mt kinh nghim.Hnh (c cu ca nim).Tham, sn, si v nhiu loi tm i - th khc.Thc (kh nng nhn thc, phn bit) .Gm tm thc v cc thc thuc vgic quan (mt, tai mi, li, thn)

60. Ti sao nm un l nn tng cho cc x vgii

Khi cp n con ngi v th gii ca con ngi, c Pht dy r v cclin h ca thn-tm qua ba thut ng l un (skandha), x (yatana), gii(dhtu). Un bao gm nm un nh trnh by. X bao gm 12 loi lsu cn (mt, tai, mi, li, thn v thc) v su trn, tc su i tngtng quan vi cc cn (sc, thanh, hng, v, xc, v php hay i tngca thc). Gii bao gm 18 loi, l su cn, su trn, v su loi thc


36/58

ca su cn. V d, s hiu bit ca con mt i hi phi hi ba yu t:con mt (nhn gii), mt vt th (sc gii), v thc trc tip ca con mt(nhn thc gii). Tng t nh th, con ngi ton din bao gm 5 un, 12x, v 18 gii. Biu di y s tm tc 18 gii:

6 Cn + 6 Trn =12 x + 6 Thc = 18 giiNhn gii (mt) Sc gii (hnh th) Nhn thc gii (ci bit ca mt)Nh gii (tai) Thanh gii (m thanh) Nh thc gii (ci bit ca tai)T gii (mi) Hng gii (hng kh) T thc gii (ci bit ca mi)Thit gii (li) V gii (mi v) Thit thc gii (ci bit ca li)Thn gii (thn) Xc gii (xc chm) Thn thc gii (ci bit cathn) gii ( thc) Php gii (i tng ca thc) thc gii (ci

bit ca thc)

61. Ti sao cc un, x, v gii c phn tchmt cch t m nh th?

Khi qun st su sc v cc un, x, v gii, bn s c c hi nhn dintnh cht v ng trong s hin hu ca i sng con ngi m khng cn

phi l lun dong di. V d, mt s hiu bit n t con mt i hi ba yut: cn, trn, v thc. Ty thuc vo trng thi (linh hot, sng sut, haym m) ca con mt v thc m mt hnh th (trn cnh) c nhn thy

khc nhau v a n nhng hiu bit khc nhau. y cng chnh l s giihn trong hiu bit ca con ngi i vi thc ti. Nhng trn cn bn cathin tp, khi bn nhn thy c ci a phc ca mt i tng, bn ngthi thy r tnh cht duyn khi v v ng ca n. V do , bn s d dngt b mi tp kh chp th t ng.

62.Xin cho bit thm v bn cht ca t ng?

Thng thng, t ng c nhn din qua ba phm tr l ci ti (I), cica ti (mine), v ci t ng ca ti (my self). Ni n gin hn, t ngchnh l ci ti (self, ego) c bit m mi ngi t bm vu v chp th, vcho rng n l c tht. Chp th t ng l ci sai lm ln nht (si m) cacon ngi. Do chp th t ng m con ngi b tri dt trong bin tham i vsn hn. Tt c kh au u do chp th t ng m pht sinh. Khi thin qunsu sc v thn nm un, bn s thy rng thc s bn cht ca t ng hay


37/58

ci ti ch l o tng, n c sinh khi t s phn bit ca ngn t. Trnthc t, ci bn ng c bit ca mt ngi chnh l s kt hp ca thn nmun cng vi mt tn gi m thi. y, trong s tu thnh ca nm un(xem cu hi 59), khng h c mt ci bn ng c bit no. Ci m chng tagi l bn ng c bit (individual self) ch hnh thnh khi thn nm un ct tn; v do , tn gi khc nhau s dn n chp th ci t ng khcnhau, nh ng A khc vi ng B. V khi thiu vng thin nh, con ngi skhng tic thn mng bo v cho ci danh tnh ca mnh, nht l khi n bxc phm hay b tn hi. V vy, cng bm vu vo ci t ng c bit thcng kh au, v cc tm bt thin nh tham, sn, si, mn, cng pht trin.Bn nn nh rng, thn nm un (sc, th, tng, hnh, v thc) ca mtcon ngi vn lun lun thay i trong tng giy pht, chng khng h cumang mt ci bn ng c bit no ht, vy ti sao t mnh phi ln n vici tn gi kh cn m t n khng h c mt ngha c bit no i vi

i sng hnh phc chn tht ca chnh mnh?

63. Nu khng c ci bn ng c bit, th ai hnhphc v ai kh au?

Do thi quen chp ng, bm vu vo mt ci ng c bit m chng ta lun shi rng mnh s tr thnh khng h v s b lng qun. S tht cho chng tathy rng, hnh phc vn khng cn n mt ci bn ng hin hu; kh

au cng th. Bn nn nhn thng vo cc thc t nh sau: Gic ng su nhtv bnh an nht l gic ng khng b chp chn v thn thc (mng m) bici ti, ci ca ti, v ci t ng ca ti. Giy pht hnh phc nht l giy

pht sng bnh yn, vng lng khng b nhng nim v ci ti, ci ca ti,v ci t ng ca ti khuy ng tm thc lm cho bn hy vng, lo u, v shi. Cm gic an lc nht l cm gic ca s tnh lc m hon ton vngmt cc nim v ci ti, ci ca ti, v ci t ng ca ti. Ngc li, trngthi ca kh au s tng thm khi n gn cht vi nim v ci ti, ci cati, v ci t ng ca ti, nh ti mt tin ti, ti mt danh vng, ti mt

quyn lc Thc vy, hnh phc v kh au l nhng php duyn khi,bn hy dng tm v ng qun chiu m khng cn thit phi vng bnvo mt ci t ng hay danh tnh ca n.

64.Vy v ng l g?


38/58

V ng (non-self) l mt gio thuyt quan trng ca o Pht. im chnhyu ca gio thuyt V ng c th c khi qut qua ba im nh sau: a/khng chp nhn c mt Thng quyn nng lm ch i sng cachng hu tnh v th gii t nhin (v tnh); b/ khng chp nhn mi chngsinh c mt linh hn vnh cu v bt bin; c/ khng chp nhn c mt cing th c bit trong th gii trng ip duyn khi.V im th nhtkhng chp nhn c mt Thng quyn nng lmch cuc sng ca cc chng hu tnh v v tnh, Pht gio ch trngcon ngi v th gii ca con ngi l do s vn hnh ca cc nhn duynm tp khi v hnh thnh. Trong , con ngi ng vai tr quyt nh chosinh mnh kh au v hnh phc ca chnh mnh thng qua cc nghip cathn, ming, v .V im th haikhng chp nhn mi chng sinh c mt linh hn vnhcu, bt bin, Pht gio ch trng i sng ca chng sinh l do chnh

tm thc ca mi chng sinh tc thnh; v dng tm thc ca mi chngsinh khng ngng tri chy v lun lun c kh nng thay i, chuyn ha,t v minh sang gic ng. Chnh nh vo kh nng chuyn ha ny hay khnng gic ng ny, m mt tm thc cung si c th c nh thc, v dotu tp m chuyn thnh gic ng, hoc trong mt i hoc trong nhiu i.V im th bakhng chp nhn c mt ci ng th c bit trong th giitrng ip duyn khi, Pht gio ch trng mi con ngi c trngthnh t mt tp hp ca nhiu yu t nhn duyn: t cha, m, gia nh, hcng, x hi, vn ho... Do , s tn ti ca mt con ngi l mt tnghp ca bit nghip (nghip c nhn) v cng nghip (nghip chung). Trongmt con ngi c th lun cu mang nhiu nhn duyn khc nhau mang ngha tng quan gia mt v tt c, v tt c trong mt. y, khng h cmt ci ng th c bit v c lp no trong s hin din ca con ngi,ngoi tr s tp hp ca nhiu nhn duyn nh trnh by trong nm un,mi hai x, v mi tm gii. y l nhng im cn bn ca gio thuytV ng.65. Vy V ng c lin h g vi Nit bn?

C hai bnh din cn phi cp n khi bn v gio thuyt V ng, l

bnh din tu tp v bnh din gii thot. Trn bnh din tu tp, bn cn phiqun chiu su sc rng con ngi khng g khc hn l mt tp hp casc, th, tng, hnh, v thc (nm un); hay ni khc i, y l s tp hpca cc yu t tm l v vt l. V bn cht ca cc yu t ny l v t tnh,tc khng c mt t tnh c bit no mang tnh cch c lp v vnh hng.Do vy, bn cht ca nm un l Khng (unyat) hay V ng (antman).Trn bnh din gii thot, do tu tp thin nh, bn c th t n trng thi


39/58

v ng hon ton, vt ln trn th gii phn bit ca nh nguyn, nhng nim i i gia ta v ngi u c r sch, mi s chp thu c bung b, v mi phin no nhim u c ra sch. Mt cnhgii siu vit v tnh lc nh th c gi l i sng ca thc ti-v ng,tc i sng Nit bn. Do , V ng chnh l Nit bn.

66.Lm sao lnh hi c tnh Khng trongs hin hu ca cc php?

hiu c ngha ca tnh Khng (unyat) trong s hin hu ca ccphp, bn cn phi qun chiu cc tnh cht c bn ca chng, c tm tctrong bn thut ng nh sau: nhn duyn, gi danh, khng, v trung o.a/ Nhn duyn (prattyasamutpda): Mt php (thuc v tm l hay vt l)c hnh thnh lun bao hm nhiu nhn duyn; hay ni khc i, do ccnhn duyn kt hp vi nhau m mt php c hnh thnh. Do vy, khi ccnhn duyn tan r, th php y cng hoi dit theo.

b/ Gi danh (prajapti): Mt php (thuc v tm l hay vt l) c t tnty theo cc nhn duyn, iu kin. Khi cc nhn duyn thay i, tn gicng thay i. V d: cy, g, ci bn, ci, la, tro, bi.c/ Khng (unyat): Mt php (thuc v tm l hay vt l) du c nhdanh theo chc nng ca n, nhng bn cht ca n khi c phn tch ncng u tr thnh Khng, tc khng c t tnh c bit c lp no; v php

l s tu thnh ca cc nhn duyn v iu kin khc nhau, nh hydrocng vi oxy to thnh nc.d/ Trung o (madhyam-pratipad): Gi tr ca mt php (thuc v tm lhay vt l) cn c nhn nhn trong chui tng quan ca cc nhn duynv iu kin mang tnh tng i, nhm trnh xa cc c chp cc oan vc-khng, sinh-dit, ging-khc, thng hng hay on dit... Do vy, Trungo l con ng vt ln trn mi chp th v dn n Nit bn.Qun chiu su sc bn tnh cht ny, bn c th lnh hi c nghaKhng trong s hin hu ca cc php.

67.Ti sao ni Trung o l con ng dn nNit bn?

Trung o, hiu n gin l con ng trung dung khng kt vo cc kinchp cc oan nh: c-khng, sinh-dit, thng-on, ng-d, kh-lai. V


40/58

d, khi ni v tnh Khng ca cc php, hnh gi khng b dnh mc vo cckhi nim h v khng tn ri m kin chp rng tt c u l h v, nnc mi m sng theo ch ngha h v. Kin chp nh th v sng nh th,chnh t thn hnh gi s nh mt mi n lc tu tp ca bn thn, nh mtkh nng pht trin cc thin cn v vun trng tm B . Tri li, nu chpc, hnh gi s ngy cng bm vu vo cc nhn duyn v thng lm chocuc sng thm au kh, bt an. Do , bc thc gi i con ng Trungo, khng kt vo cc kin chp cc oan, i n gic ng, gii thot.Bn hy hnh dung, mt ngi i xe p, nu ng qua bn phi hoc bn trinhiu qa th chic xe s ng v khng i c. Nhng nu ngi y bitgi thng bng (trung o), th anh ta s li xe v n ch. V vy, Trungo l con ng xa ri cc kin chp i n Nit bn.

68.Lm sao c th ng dng tinh thn Trungo vo cuc sng?

Bn cn thit phi ng dng tinh thn Trung o trong sut cuc hnh trnhtu tp ca mnh. c Th Tn l ngi pht hin ra nguyn l Trung osau su nm tu tp kh hnh. V Ngi dy rng, nh ln giy n, nucng qa th m thanh ca n s kh nghe v c th t giy, nu chng quth s khng nghe c, nhng nu cng va phi v ng mc th m thanhca n s du dng d nghe. Cng vy, khi ng dng tinh thn Trung o,

bn khng mang t tng phi la b th gian mi t n Nit bn; m trili, bn cn phi xy dng Nit bn ngay ti th gian. Cng nh, du bitrng thn nm un l tm b, v thng, nhng nu bn khng bit trn qyv bo h n ng mc, th lm sao chng ta c th tu tp i n giithot. Hnh nh con thuyn a ngi sang sng l mt m t v tinh thnTrung o. Do , hy nng vo tc t n chn , v nu khngt n chn th khng th sng Nit bn. y chnh l hai chn l.

69.Xin ni thm v hai chn l?Hai chn l l tc v chn . Tc l chn l cng c (samvriti-satya/conventional truth), tc chn l tng i, mang ngha phng tin-lmthi. Chn l chn l cu knh (paramrtha-satya/ absolute truth), tc lchn l tuyt i, mun i n vn l nh th. Trong kinh in, tc vchn cn c gi l phng tin v cu knh. y, mt con ngi


41/58

bnh thng khng th dung ha hai chn l ny lm mt, cng khng thchn mt trong hai; v t bn cht hai chn l khng h ging nhau, v nu

b mt trong hai th cuc hnh trnh tm kim chn l ca chng ta s khngthnh tu. Hnh nh con thuyn a ngi sang sng, nm l trong lng bntay, hay mn ch a diu l nhng v d v hai chn l. Con thuyn l

phng tin, tc tc ; qua bn kia b sng l cu knh, tc chn . Nub con thuyn, chng ta khng th qua sng; nhng khi qua sng, th conthuyn cn c li. Hai chn l ny cng nhc nh chng ta mt iurng ng bao gi em ci hiu bit ca mt tm thc cn v minh, cntham, sn, si m o lng cnh gii ca bc gic ng. Nu em tm si mm m t cnh gii ca gic ng, th cnh gii ca s gic ng cng trthnh si m. Do , cn phi bit r rng nhng g chng ta hiu c t lidy ca c Pht cng nh nhng li dy ca c Pht cho chng ta lnhng g mang tnh cht phng tin ch khng phi l chn l tuyt i.

Nh cnh gii ca Nit bn, vi chn l tuyt i, mi ngi hy t mnhth nghim ly, v chn l khng th dng ngn ng din t.

70.Vy chn l tuyt i l cnh gii ca Nitbn?

Theo t gc, Nit bn ting Phn l Nirvna, nir l vt ra khi, v vna lkht i; do , trn cn bn, Nit bn l mt trng thi tch dit (tranqui

extinction) ca mt tm thc vt ra khi hay vt ln trn mi kht itrong ba ci (ci dc, sc, v v scxem cu hi 13). y l mt trng thica t do tuyt i v chng nghim chn l ti hu m mt bc thnh git c sau qa trnh tnh ho thn tm. Do vy, Nit bn c chia thnhhai loi: a/ Hu d y Nit bn (Nirvna with residue), tc l ci nhn casinh t ht nhng ci qa ca sinh t vn cn; v do , bc thnh gi chvo v d y Nit bn khi thn nm un tan hoi (cht). b/ V d y Nit bn(Nirvna without residue), tc l c nhn v qa ca sinh t u chm dt.Kinh Php Hoa m t trng thi nhp v d y Nit bn ca c Th Tn

nh ci ht la tt. Trong gio thuyt v bn Chn l (kh, tp, dit, o),th Dit chnh l Nit bn.

71.Xin cho bit thm v cc c tnh ca Nitbn?


42/58

Kinh in ghi nhn cc c tnh ca Nit bn gm c: a/ Thng, tc khngcn b chi phi bi cc nhn duyn v thng; b/ Lc, i sng phc lc cadng tm thc khng cn tham, sn, si; c/ Ng, chn ng khc vi ci ng

phn bit trong th gii sinh t-nh nguyn; d/ Tnh, s thanh tnh tuyt i.Nit bn cn c gi l bt sinh (khng sinh khng dit), thng tr(khng cn b chi phi bi cc iu kin ca th gii sinh t), v gii thot(khng cn b rng buc trong vng lun hi-ti sinh).

72.Ti sao ni sinh t tc Nit bn?

Sinh t tc Nit bn l mt cch ngn ca t tng Pht gio pht trin. Nidung ca n nhn mnh n vic xy dng Nit bn ti nhn gian, hay nikhc hn l sng i sng Nit bn ti con ngi sinh t ny v ngay ti th

gii sinh t ny. y l mt cnh tnh cho nhng ai mang t tng bi quansai lm rng phi la b th gian mi c th vo Nit bn. Thc t cho thyrng c Th Tn v cc bc Thnh A la hn sng i sng Nit bngia th gian lm li ch cho th gian. Trong Pht gio pht trin, cc vB Tt cn pht nguyn lin tc ti sinh ha vn loi hu tnh chngsinh. y l bi tm v i ca mt bc Thnh gi. Trn mt bnh din khc,cng cn hiu rng, la sinh t th khng c Nit bn, v sinh t l nn tngm qua Nit bn c chng nghim, nh nhng g c trnh bytrong bn chn l (xem cu hi 68-70). Ni khc i, Nit bn l i sng

phc lc ca s gii thot v t do tuyt i; do hnh gi sng Nit bnlun t ti trong ba ci.

73.Nit bn c lin h g trong ba Php n?

Trong kinh tng A Hm, Nit bn l mt trong ba Php n (ba n chng cbit v cc li dy ca c Pht trong ba tng kinh in), bao gm: a/ cchnh v thng; b/ cc php v ng; v c/ Nit bn tch tnh. Ni tm tt, ban chng ny l v thng, v ng, v Nit bn. Mc ch cc v Thnh t tng kt ba php n l gip phn bit r rng nhng iu do c Phtdy v nhng iu khng phi do c Pht dy. Chng ta c th hiu ikhi ba Php n ny nh sau:a/ Cc hnh l v thng: Tt c nhng hin tng to tc ca thn, tm vth gii l v thng, chng l sn phm ca nhiu nhn duyn, khi ccduyn hi t th cc php hnh thnh, khi cc duyn tan r th cc php bin


43/58

i. Cc php bn cht ca n lun lun thay i nn gi l cc hnh vthng.

b/ Cc php v ng: V bn cht ca cc php l do nhiu nhn duyn hnhthnh, do cc php vn khng c t tnh (ng tnh) c bit, c lp nongoi s vn hnh ca cc nhn duyn. V vy, cc php l v ng.c/ Nit bn tch tnh: Nit bn, trong ba Php n, c gi l tch dit n, vn xc nh trng thi tch tnh, gii thot, v t do tuyt i ca hnh gi tutp. y, cn nguyn ca sinh t kh au l i dc (tanh), do vy khi idc c on tn mt cch ton trit, hnh gi s chng c c cnh giica Nit bn tch tnh.

Trong ba Php n trn, hai Php n u (v thng v v ng) ni n bncht ca cc php hu vi-sinh dit; Php n th ba (tc Nit bn) ni nthc ti ca php v vi, bt sinh, v gii thot.

74.Lm sao ngi Pht t bnh thng c thsng v ng?

y l cu hi th v v thit thc. Cuc sng trong x hi hin i lun plc mi ngi phi th hin y cc chc nng ca mt c th trong mitng quan gia c nhn, gia nh, v x hi. V do , ci ti (self) v cica ti (mine) tr thnh yu t ni bt trong sinh hot hng ngy. Vy ngi

Pht t ti gia phi lm g c th thc tp i sng v ng? Nhng gi sau y c th gip bn rt nhiu.Thay v sng trn vn v ci ti c th v cho ci ti c th, bn hy khinim ngh n vic sng cho gia nh ca mnh, cho thn nhn ca mnh, vrng hn l cho tha nhn, khng phn bit n ng hay n b, tui tc haychng tc. Khi khi nim nh th, v hng cuc sng ca mnh cho thanhn nh th, bn bt u sng mt cuc i v tha v tt nhin bn s cthm t tin, ngh lc, v ch thnh tu mc ch ca cuc sng. Nu btk hnh ng no ca bn cng mang t tng v tha, bn s c c duyn

vun trng tm t bi, lng, khoan dung v xa tan dn nhng nim vt ng. Tt nhin, bn s khng mt ci g ht khi hng cuc sng ca mnhcho tha nhn, tri li bn cn c thm xung lc sng mt cch tt p.

Ngc li, khi bn ch sng cho ring mnh, tc sng cho ci ti v ci cati, bn s nh mt i ngha ch thc ca cuc sng; v bng cch nyhay cch khc, bn thu hp cuc sng bao la mu nhim ca mnh vo cikhung t ng. Sng nh th c ngha l bn ang i vo con ng v k,


44/58

lm c n, bun b, v nhiu u su, s hi. Thc t cho thy rng, nu ctm lng v tha- lng, bn s c nhiu bn b, nhiu s gip , v ttnhin ko theo ng sau l nhiu c hi thnh tu cho cuc sng.

75. Mt ngi c tm v k v t ng ln lao nntu tp nh th no?

Nu bn l mt ngi ch k, a chp nhn, chp ng, a t i v mc cm,th cng vic u tin bn phi thc tp l bo v chnh thn mnh, bo vc tm t ca mnh, v bo v lun c li ni ca mnh, tc l bo v banghip thn, ming, v . ng ba nghip c nhn ca mnh gy au khcho chnh mnh v gy au kh cho k khc. c Pht, trong kinh Php C,dy rng: Bc tr bo v thn,, bo v lun li ni, bo v c tm t, banghip kho bo v. (PC.234)Trong lc bo v ba nghip thn khu , bn ng thi qun nim v v ng

bng cch c ln ting hay c thm rng ci ny khng phi l ti, ciny khng phi l ca ti, v ci ny khng phi l t ng ca ti. C cnh th lu ngy th nim v t ng s dn dn ngui lnh. Bn nn nhrng, nu khng thay i c tm t ca mnh, th bn s khng thay ic cuc sng v th gii chung quanh mnh.Thm vo , bn nn thc tp cc cng c v lu, tc l lm nhng viclnh gip tha nhn m khng bn tm n ci ti ang lm, lm ci g,

lm cho ai, v lm c ci g. Bn hy lm vic lnh vi tt c s hoanh v hnh phc ca mnh. Lm vic lnh vi tm khng chp ng nh thl tu tp cng c v lu.

76.Xin ni thm v tu tp cng c?

Danh t cng c, t gc Pali l punna, c ngha l lm cho thanh tnh(purification). Do , trn cn bn, lm cng c c ngha l lm cho thanh

tnh ba nghip thn, ming, v bng cch tnh ha dng tm thc tham,sn, v si. V th tu tp cng c chnh l iu phc v chuyn ha cc tmtham, sn, v si. Trn thc t, iu phc cc phin no cn bn ny, cPht dy cc php i tr nh b th dit lng tham, pht trin bi tm dit sn hn, v tu tp gii nh tu dit tr si m. Da trn ngha cn

bn ny, bn c th tu tp cc cng c lnh qua nhiu hnh thc khc nhaunh: b th, cng dng Tam Bo, tr gii, tinh tn lm cc vic thin


45/58

nguyn, tu tp thin nh, tng kinh, nim Pht, v pht trin tm B . Nichung, ngi Pht t tu tp cng c l thc hnh su v bn nhip (xemcu hi 33, 34, 35). Nhng iu quan trng hn ht l tu tp cc cng cv lu, gii thot.

77.Th no l cng c hu lu v cng c vlu?

Hu lu (srva/impure) l nhng g cn vng mc trong vng nhn qalun hi, trong khi v lu (ansrva/pure) l nhng g vt ln trn dngnghip bo nhn qa v a n Nit bn, gii thot. V d, khi lm mt victhin vi tm chp ng, mong cu c p tr tr li, nh th l bn lmvi ci tm hu lu, tc l cn dnh mc vo ci ti, ci ca ti, v ci t ngca ti. Do vy, khi gieo nhn hu lu, bn s t c qa hu lu. Ttnhin, du bn lm vic thin, nhng dng nng lng tm thc vay tr, trvay vn cn ; v chnh dng tm thc ny l s r r (lu), n tip tc liko bn vo vng nhn qa lun hi. Tri li, khi lm mt thin vi tm t

bi, h x, v ng, v v tha thc th, nh th l bn gieo nhn v lu,hng n x ly v gii thot. Cc php mn tu tp v lu l tr gii, thinnh, v tr tu.

78.Pht gio quan nim nh th no v vn thin c?

Quan nim v thin (wholesome) v bt thin (unwholesome) trong Phtgio c xc nh r qua gio l nghip bo, trong cn bn c mithin nghip v mi bt thin nghip, c chia lm ba phn theo thn,ming, v . Thn c ba nghip l st sinh, trm cp, v t dm; ming c

bn nghip l ni di, ni li hai chiu, ni li thu dt, v ni li xu c; c ba nghip l tham lam, sn hn, v si m, tc l t kin, c chp. Phm

vo mi iu trn th gi l bt thin (xu, c); tri li, khng phm miiu trn v n lc phng sinh, b th, tnh hnh, ni li chn tht, i ng,ha hp, t i, v tu tp cc thin php... c gi l thin nghip. y chai bnh din cn c xt n trong quan nim thin ca o Pht, bao gmo c cn bn ca con ngi v gic ng gii thot. V mt o c cn

bn, thin l gn gi mi nghip lnh v tu tp cc thin php; v mt gicng gii thot, thin chnh l Nit bn v nhng php a n Nit bn, bao


46/58

gm cc php v lu-gii thot. Nh vy c hai cp r rng trong quannim thin ca o Pht, l thin trong ngha o c nhn sinh, vthin trong ngha xut th gian, Nit bn gii thot.

79.Ti sao c s khc nhau trong cc quan nimv thin c?

Trn th gii c nhiu tn gio hnh thnh t nhiu nn vn ho khc nhau,do vy quan nim v thin c cng c nhng iu khc nhau. V d, Higio khng n tht heo trong khi n gio khng n tht b. Hoc, chuyn phthai hay tr t... l thin hay c vn cn l vn ang c bn ci. Nhngi vi Pht gio, vn thin c, nh trnh by, lun c xc nh rrng qua cc gii, hnh, v cng c (xem cu hi 76, 77, 78). Tuy nhin,i vi nhng vn nh ph thai, tr t .v.v., ngi Pht t cn thit phing dng tr tu ca mnh mt cch thin xo ty vo nhng trng hpkhc nhau, nht l i vi nhng chuyn ri. Bn nn nh rng, trncon ng tu tp, c Pht lun dy chng ta ch trng n vic qunchiu, iu phc, v chuyn ho ci ngun gc ca kh au (tp ), y lthen cht ca s tu tp. Cng vy, ngi Pht t nn ch trng vo vic giodc v chun b cho chnh bn thn mnh cng nh cho con em ca mnhtrc khi c th mang thai, thay v mang thai ri mi tranh ci v chuyn cnn ph thai hay khng. Kinh in cnh tnh chng ta rng B tt s nhn,

chng sinh s qa. Bc thc gi s ti li khi gieo nhn c, trong khi chngsinh, v v minh che lp, nn gieo nhn c ri by gi mi s b qa c bong.

80.V minh l g v ngi c kin thc cao rngc cn v minh hay khng?

V minh (avidy/ignorance), trong ngn ng kinh in ca nh Pht, c

ngha rng l khng hiu r, khng thy r bn chn l, hay bn thnh .Do vy, v minh c xem l ngun gc ca kh au, v t v minh m cctm tham lam, i th, kiu mn pht trin. Khi thy c cc thnh th anlc v gii thot sinh khi; v do cng nng tu tp thnh m hnh gi tn gic ng. i vi con ngi, v minh chnh l tm thc si m (moha)chp ng, lm tng v c bm vu vo ci t ng c bit nh l nhng gchn tht, vnh cu. Do chp ng m cc phin no kh au tri dy v li


47/58

ko chng hu tnh vo vng lun hi trong tam gii. V th, bao lu ngchp cn tn ti, th v minh vn cn hin din trong i sng ca chng ta.Mt ngi thng thi c th b c i mnh ch to phi thuyn hay bomnguyn t, nhng anh ta khng th ch ra ci nt bm ti tnh no dp tttham, sn, si ngay lp tc, tr phi anh ta tu tp v hnh tr gii-nh-tu nmc hon ho tuyt i. Do vy, kin thc cao rng khng th dit tr vminh, tham i, m ch c tu tp thnh mi c th dit tr v minh v an gic ng ti hu.

81.Ngi nhiu si m nn tu tp nh th no?Hc Php v thc hnh Php l iu kin quan trng dit tr si m.Chng ta nn hc tp v qun nim su sc v cc gio l cn bn nh bnchn l, mi hai nhn duyn, nm un, v v ng pht trin tu gic

chn tht v bn cht v dng vn hnh ca i sng thc ti. Trong tu tpthin nh, bn nim x l i tng hin qun cn thit, gip chng ta thyr bn cht v dng vn hnh ca chnh thn-tm mnh cng nh s lin hca thn-tm i vi th gii chung quanh mnh. Nu bn khng thc tpqun nim, th s tu tp s chm tin v tu gic khng pht trin, do vy

phi tu tp cng lc ba php tr gii, thin nh, v tr tu.

82.Ngi nhiu sn hn nn tu tp nh th no?

Nu l ngi nhiu sn hn, bn nn qun nim v cc thm cnh authng, cay ng nh bnh tt, tai nn, cht chc, chin tranh, thin tai, nhchy, l lt... Qun nim v nhng thm cnh ny s gip bn lm ngui dntm l hn th, t him, k, ganh ght...Nn nh rng, ngun gc ca tmsn hn l do s chp ng qa mc; v do , bn sn sng lm mi th

bo v ci t ng khi cho rng ci t ng ca mnh b xc phm. V d, mtngi (c tnh hoc v tnh) ni xu bn trong vi pht, nhng bn m p s

bc tc v sn hn sut nm, c khi c mi nm hoc hn na. ychnh l biu hin dai dng ca s chp ng. Nn qun nim rng, khi snsi, c ngha l bn ly li lm ca k khc trng pht chnh bn thnmnh. Trn thc t, du bn c n mc tht p, eo trang sc qy gi, vdng cc loi hng thm qy phi, nhng bn s tr nn xu x ngay lptc khi cn sn hn ni ln. Cng vy, cho d bn giu c cao sang nh thno i na v sng trong mt lu i lng ly nh th no i na, nhng vitm sn hn, th bn vn b y a mt cch kh au ngay trong ta lu i


48/58

ca mnh. Do vy, dit tr sn hn, bn nn qun nim v s nguy himv nhng tc hi ca n bn cnh vic thc tp sng v ng, v tha.

83.Ngi nhiu lng tham dc nn tu tp nh thno?

Tham dc c nhiu loi, t ng dc th gian (tin ti, danh vng, sc p, nung, ng ngh) n cc thin chng trong cc ci sc v v sc. Khi tu tp,

bn nn nhn thy r mnh tham ci g nhiu t tm php i tr. V d,ngi tham tin ti danh vng th nn quan nim v cht cay ng, s nguyhim trn con ng tm kim tin ti, danh vng cng nh ngha chthc ca i sng; ngi tham sc p th qun nim v thn bt tnh, nhu; ngi am m n ung th qun nim v bnh tt v ti li (st sinh,trm cp...) do thm kht gy ra .v.v. C nhiu php i tr thc tp tytheo mi trng hp khc nhau. Ni chung, cuc sng ca bn c anlc, hnh phc (hiu theo ngha thin ca t ny), bn cn phi iu phclng tham ca mnh bng cch sng bit , ngha l bn hy sng hoan hvi nhng g mnh cn, ch khng sng theo nhng g mnh mun.

84.Hnh phc trong o Pht khc vi hnh phcth gian nh th no?

Quan nim v hnh phc l mt ch rt rng, tuy nhin s khc bit cnbn trong ngha ca hnh phc gia o Pht v th gian l ch bm vuhay khng bm vu m thi. Vi tinh thn khng c chp-bm vu, ngiPht sng an lc t ti gia th gian, bt k mi trng v thc ti nh thno. Tri li, hnh phc ca th gian lun gn lin vi t tng ci ti, cica ti, v ci t ng ca ti, y l nhng t tng i th, xung t, n mthm nh tan mi kh th hnh phc ca bn v li ko bn v vi bao nitic gia ci phin mun ca c, mt, hn, thua. Do vy, hnh phc trong

o Pht c nh ngha l khng chp th (khng bm vu).

85.Vy, s nghip ca mt Pht t l g?

y l cu hi rt th v. Pht t, hiu n gin l con ca c Pht. Tuynhin Pht t bao gm bn chng l xut gia (nam, n) v ti gia (nam,


49/58

n). Ngi xut gia sng khng lp gia nh nn cng vic ca h l chuyncn tu tp o gic ng, gii thot. Tri li, ngi ti gia lp gia nh, c vcon .v.v. nn cng vic ca h gn lin vi vic xy dng i sng hnh

phc gia nh. Nhng khi ni n ngha s nghip (hiu theo ng nghaca t ny) ca mt Pht t, du xut gia hay ti gia, chng ta phi cpn nn tng ca i sng hnh phc thc th v lu di. Trong ngha ny,s nghip ca mt Pht t khng g khc hn l t bi v tr tu. C t bi(tm yu thng rng ln/ compassion) bn mi c th nui dng cucsng; v phi c tr tu (wisdom) bn mi bit cch xy dng cuc snghnh phc lu di. Trong bt k hon cnh no, t bi v tr tu cng l nntng ca i sng hnh phc; nu thiu vng hai yu t ny, bn s khngth no to dng cho chnh mnh mt s nghip ng ngha. Khng c t biv tr tu lm nn tng, th nhng g bn lm u nh lu i xy trn bict. T bi v tr tu khng nhng l s nghip ca mt Pht t m cn l s

nghip ca mt v Pht hay mt v B Tt.

86.Cc php mn tu tp khc nhau c chng trinhau khng?

Cc php mn tu tp c ng dng ty theo cn duyn ca tng ngi vtng trng hp c th, nh nhng loi thuc khc nhau dng tr cc cn

bnh khc nhau. Cng vy, khi tu tp bn cn phi chn php mn thch hp

cho mnh, v y chnh l php i tr cho cn bnh ca ring mnh. Tcdng v hiu lc ca tng php mn khc nhau dng tr nhng cn bnhkhc nhau; y, t bn cht, khng c s chng tri nhau gia cc phpmn tu tp, m ch c s ng dng thch hp hay khng m thi. V d, cngi khi ngi thin li bun ng, nhng khi nim Pht th tm c annh. Trong trng hp nh th th bn nn nim Pht thay v c gng ngithin. Ngc li, c ngi ngi nim Pht nhng tm vn no lon, nhngngi theo di hi th th tm c an tnh, trong trng hp ny th bn nnhnh thin thay v nim Pht. Ty vo nhng tnh hung v thi im khc

nhau m bn cng c th thay i php mn tu tp. Trn thc t, nu bn chn c php mn tu tp thch hp cho mnh v chuyn ch vo phpmn chn, th bn s tu tp thnh tu. Mc du cc php mn khc nhauc th tr gip cho s tu tp ca mnh, nh thin-tnh song tu chng hn;nhng bn khng nn thay i php mn lin tc lm cho tm giao ng vnh mt nim tin. Nn nh r, cc php mn u l phng tin, nh kchc ca nhng i giy khc nhau dnh cho nhng i chn khc nhau.


50/58

87.Tui tr v ngi ln tui tu tp c khc nhaukhng?

Do i sng tm-sinh l khc nhau gia tui tr v ngi ln tui nn s tutp c th khc nhau v phng php. Ngi tr thch t duy l lun, thcht vn ti sao v lm g .v.v. y l c duyn tt hc hi gio phpv pht trin tu gic. Ngi ln nn khuyn khch tui tr hc gio phpnh l con ng tm kim mt trit l sng cho chnh bn thn mnh v chotng lai ca mnh. Khng nn p con em mnh phi chp nhn c tin tngio nh l nhng gio iu bt buc. Do , tui tr cn c khuyn khchhc tp v tho lun gio php trc khi chng c th thc hnh mt vi

php mn ban u nh lm vic thin nguyn, bit qy knh v thng yucha m, thy bn, bit cch sng nng ng v lm vic li ch cho t thnv tha nhn, v bit cch xy dng mt i sng hnh phc thc th v ludi.

Ngc li, do thi gian khng cn nhiu nn ngi ln tui tu tp theo nimtin, s hiu bit v lng thnh vn c. Ngi ln phn nhiu thch thc tpgio php (tng kinh, nim Pht, tham thin) nh mt cch sng ring camnh v l nim an lc trong th gii tm linh ca mnh. Vi t nhiu kinhnghim, ngi ln c th lm nh th m khng cn c mt cu hi hay cutr li no. Chnh v vy, cch thc tu tp ca mt ngi ln tui kh thchhp cho mt ngi tr tui. Khi bn thy con ca mnh bt chc mnh l

Pht, bn rt vui mng; nhng nu bn khng to nhn duyn cho n hc tpgio php th n s khng hiu c ngha ca vic l ly, v c th skhng thch l ly na khi ln ln.

Ni chung, phng php tu tp ca tui tr nng v phn hc hi v thctp, trong khi i vi ngi ln tui, phng php tu tp c ch trng vo

phn hnh tr. Tuy nhin, cho s tu tp ca mnh c thnh tu vinmn, c tui tr v ngi ln nn thc tp y nm cn v nm lc (xemcu hi 39) nh c gii thiu.

88.Vi thi gian ngn ngi, ngi ln tui nn tutp nh th no?

i vi ngi ln tui, con ng tu tp cn phi c nh hnh qua nhnggi sau y: a/ Xc nh r php mn tu tp cn bn ca mnh l g. Bnkhng nn thy ngi ta lm nh th no th mnh lm nh th . b/ Khi

8/4/2019 Cam Nang Cua Nguoi Phat

cam nang cua nguoi phat tu - khai thien

Documents