Canut Yayın Evi: 7Kalkedon-Canut Dünya Solu ve Marksizm Dizisi

ISBN: 978-605-4923-12-0

Sovyet Sosyalizmi ve Tarihin Dersi. 26 Aralık 1991, 19:32Sovyet Sosyalizminin Dersleri - Cilt IEditör: Li ShenmingYardımcı Editörler: Wu Enyuan, Wang Liqiang

Editör: Cem KızılçeçÇeviri: Deniz Kızılçeç, Adnan Köymen

Kapak Tasarım: Deniz Kızılçeç

Çince Baskı: History Tendency. Comments of the Disintegration of the Soviet Union and Evaluation of the Soviet History by Chinese Scholars, Copyright 2007Renmin Press Beijing, People‘s Publishing House, PRCISBN: 978-701-006-1672

Türkçe İlk Baskı: Haziran 2013Copyright Canut Yayınları 2013

Sovyet Sosyalizminin Dersleri

Cilt I

Sovyet Sosyalizmi ve Tarihin Dersi26 Aralık 1991, 19:32

Li Shenming

YAzArLAr HAKKINDA

Editör: Prof. Li Shenming, 1949 yılı Henan, Wenxian doğumlu. Uzun yıllar Halk Kurtuluş Ordusunda, tıp bölümlerinde araştırmacı olarak çalıştı, generallik rütbesine yükseldi. Halk Kurtuluş Ordusu’nun başlı-ca gazetelerinde baş editörlük yaptı. 2004 yılından itibaren, bugüne de-ğin Çin Sosyal Bilimler Akademisi adlı araştırma kuruluşunun, Başkan Yardımcılığı görevine geldi. Aynı zamanda bu akademiye bağlı Dünya Sosyalizmi Araştırma Merkezi, direktörlüğü görevini yürütmektedir. Çin’de A.B.D. merkezli dünya ekonomik krizinin çıkacağını ilk kez bi-limsel olarak araştıran ve bu konuda araştırmaları başlatan araştırmacı olarak kabul edilmektedir. Li Shenming’in özel uzmanlık alanları poli-tik demokrasi ve uluslar arası ilişkilerde stratejilerdir

Başlıca Eserleri: Yazarın çok sayıda akademik makalesi yanı sıra araş-tırma kitapları bulunmaktadır: Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin Çöküşünün Dersleri Üzerinde Düşünceler (2011), Çin’in Barışçıl Gelişmesi Uluslar arası Stratejileri (2007), Tarihin Eğilimi: Sovyet Partisi ve Sovyetler Birliği’nin Dağılması Üzerine Düşünceler (2007), Hegemonyacılığın ve Güç Politikalarının Sonunda Sosyalizmin Yükselişi (2004), A.B.D. Doları Hegemonyası ve Ekonomik Kriz: Güncel Ekonomik Kriz Açısından Bugünkü Durumun Analizi (2009), Marx’ın Kapital’inin Teori ve Gerçekliğine Ekonomik Kriz Açısından Bakmak (2010), Yeni Yüzyılın Başlangıcında Dünya Düzeni ve Çin’in Uluslar arası Stratejisi (1999).

YAzArLAr HAKKINDA

Editör Yardımcısı: Prof. Wu Enyuan, 1957, doğumlu. Çin Sosyal Bilimler Akademisi adlı araştırma kuruluşunun, Marksizm Araştırmaları Enstitüsü Başkan Yardımcısı ve aynı zamanda Dünya Sosyalizmi Araştırma Merkezi sekreterliğini yürütmektedir. Başlıca Araştırma alanı İnsan Hakları ve Doğu Avrupa, Rusya ve Orta Asya Araştırmaları ve Sovyetler Birliği Tarihidir.

Başlıca Eserleri: Şanghay İşbirliği Örgütünün Gelişme Yönü Üzerine Değerlendirme (2010), Çin-Rusya ve Orta Asya-Doğu Avrupa İlişkileri Üzerine (2009), Uygarlıkların Çeşitliliği ve İnsan Haklarının Gelişmesi (2006), Sovyetler Birliği Tarihinin Anahatları (2004), Çin ve Rusya’daki Reformun Karşılaştırılmalı Araştırmasında Sorunlar (2002), 1917 ve 1937 arasında Sovyetler Birliği Tarihi (1991), 1953 ve 1964 Arasında Sovyetler Birliği Tarihi (1996), Mikhail Gorbaçov’un Hızlandırma Stratejisi Üzerine (1999), Ekim Devrimi’nin Tarihsel Dersleri ve Kaçınılmazlığı Üzerine (1998), Rusya’da Büyük Yurtsever Savaş Üzerine Araştırmalar (1995).

Editör Yardımcısı: Prof. Wang Liqiang, 1956 doğumlu. Dünya Sosyalizmi Araştırma Merkezi Genel Sekreteri.

Başlıca Eserleri: Bugünkü Dünya Sosyalist Hareketi ve Sol Kanat Akımlar Üzerine (2011), Dünya Marksizminin Tarihinin Aşamaları Üzerine (2010), Gorbaçov ve Yeltsin’in Tarihsel Dayanağı ve Tarihsel Rolü (2008), Gramsci ve Rosa Luxemburg’un Devrimci Sosyalist Mirası Üzerine Dünya ve Çin Araştırmaları (2007).

İçİndekİler

Yazarlar Hakkında 4Yayıncının Önsözü 13Çinli Editörün Önsözü 15

Başlık IBArIşTA DAİMA TETİKTE: SovYETLEr BİrLİğİ KoMüNİST PArTİSİ’NİN ÇözüLMESİNDEN ÇIKArILAN DErSLEr 19

Bölüm 1S.B.K.P.’nin yükselişinin ve inişinin tarihte izlediği yol 21Bölüm 2S.B.K.P.’nin temel teorileri ve yönlendirici ilkeleri 33Bölüm 3S.B.K.P.’nin ideolojik-teorik alandaki konumu 51Bölüm 4S.B.K.P.’nin çalışma tarzı ve parti yaşamı 59Bölüm 5S.B.K.P.’de oluşan ayrıcalıklı elit 71Bölüm 6S.B.K.P.’nin örgütsel çizgisi 82Bölüm 7S.B.K.P.’nde önderlik Sistemi 95Bölüm 8S.B.K.P.’nin ülke dışından gelen batılılaştırma ve parçalama stratejileri karşısındaki tutumu 109

Başlık IISovYETLEr BİrLİğİ’NİN DAğILMASININ EN TEMEL NEDENİ 123

I – Sovyetler Birliği’nin dramatik çöküşünün temel nedeni 123II – Çıkartılacak derslerin analizinde, diyalektik ve tarihi materyalizmin bakış açısı ve yöntemi 139

BAŞLIK IIISovYETLEr BİrLİğİ’NİN DAğILMASININ DErSLErİ üzErİNE GETİrİLEN ÇEşİTLİ TEz vE GörüşLEr üzErİNE DEğErLENDİrME 151

I – Sovyetler Birliği’nin dağılması nasıl değerlendirilmelidir? 151II – Rusya’da ortaya çıkan sorunları geçici bir olgu olarak değerlendiren ve net bir sonuca varmak için henüz hâlâ erken olduğunu düşünenler 153III – Sovyetler Birliği’nin dağılmasında Gorbaçov ve benzer ekiplerin sorumluluğu tartışması 155IV – Sovyetler Birliği’nin dağılması üzerine farklı ve önemli tezler 158

Başlık IVSovYETLEr BİrLİğİ’NİN DöNüşüMüNüN NEDENLErİ vE Bu oLAYDAN ÇIKArILACAK DErSLEr 167

I – Sovyetler Birliği’nin dönüşümünün ve dağılmasının nedenlerinin tahlili 168II – Sovyetler Birliği’nin dağılmasının iç nedenlerine ilişkin çeşitli görüşler 187III – Devrimci Marksistlerin tarihten çıkarması gereken dersler 201

Başlık VSovYETLEr BİrLİğİ’NİN DAğILMASI üzErİNE BİLİMSEL ArAşTIrMA TuTuMu vE ÇİN’DE SoSYALİzMİN GELECEğİ 213

I – Ekim Devrimi’nin toplumsal gelişim yasasına uygunluğu 214II – Sovyet sosyalizminin pratiğini nesnel olarak değerlendirmeli ve başarıları tamamen inkâr edilmemelidir 217III – Sovyetler Birliği’nin çöküşünde çeşitli etkenler bulunmaktadır, fakat bunlar arasında belirleyici olanı sosyalizmin ve Marksizm’in parti önderleri tarafından reddedilmesidir 220IV – Gorbaçov’un “yeniden yapılanma” açılımının ideolojik ve siyasal kökenleri Kruşçev dönemine kadar uzanmaktadır 226V – İki farklı reform kavramı ayırt edilmeli ve sosyalist yönelimde ısrar edilmelidir. 228

Başlık VIruSYA’DAKİ DEğİşİM vE rEForM üzErİNE SoN DöNEMDE orTAYA ÇIKAN YENİ DüşüNCELEr DAğILMA SürECİNE TANIKLIK EDENLEr BuGüN NASIL DüşüNüYor? 231

I – Gorbaçov: ““Demokratikleşme” politikasını uygulamayın, bu iyi sonuçlar doğurmayacaktır.” 232II – “Açıklık Politikası” (Glasnost) – İki tarafı da keskin kılıç 236III – “Kolum kopsaydı da Belovejskaya Antlaşması’nı imzalamasaydım!” 239

Başlık VIISovYETLEr BİrLİğİ’NİN DAğILMASI KAÇINILMAz MIYDI? ruS AKADEMİSYENLErİN Bu KoNuDAKİ GüNCEL GörüşLErİ 243

I – “Sovyetler Birliği’nin dağılması kaçınılmaz olduğu” görüşü 244II – Sovyetler Birliği’nin dağılmasına insan yapısı hatalar yol açmıştır görüşü 246III – Sovyetler Birliği’nin yıkımına komünistler neden oldu görüşü 249

Başlık VIII“19 AğuSToS oLAYI” vE 19 AğuSToS oLAYININ BAşArISIz oLMASININ NEDENİ 255

Başlık IXSoN DöNEMDE STALİN’İN YENİDEN DEğErLENDİrİLMESİ EğİLİMİ 261

I – Stalin’in yeniden değerlendirilmesinin arka planı 263II – Stalin hakkındaki bazı tarihsel gerçeklerin açıklığa kavuşturulması 267III – Stalin’in Marksizm-Leninizm’e katkıları 274IV – Stalin’in tarihsel statüsünün değerlendirmesi 276

Başlık XSTALİN’İN SoSYALİST ToPLuM üzErİNE TEorİ vE PrATİğİ üzErİNE orTAK ArAşTIrMA 283

I – Sovyetler Birliği ve dünyada sosyalizmin geleceği üzerine görüşler 283II – Stalin’in kapitalizmden sosyalizme geçiş üzerine teorileri 295III – Stalin’in sosyalizmin temel nitelikleri üzerine görüşleri 308IV – Stalin’in sosyalizmin inşasının genel stratejisi üzerine düşünceleri 323V – Stalin’in Sovyetler Birliği’nde sosyalizmin ekonomik sorunları adlı eserindeki felsefi düşüncesi 335VI – Stalin’in göze çarpan diğer önemli çalışmaları 341

Başlık XIruSYA STALİN’İ YENİDEN DEğErLENDİrMEYE BAşLIYor 347

Başlık XII“STALİN MoDELİNİ rEDDETMELİYİz, NE KADAr KöKLü rEDDEDErSEK, o DENLİ İYİ oLACAKTIr” Görüşü üzErİNE 359

Başlık XIIIBİr TArİHSEL FİGür oLArAK STALİN’İN SoruMLuLuKLArININ ELEşTİrİLMESİ üzErİNE DoKuz NoKTA 371

Başlık XIVorTA vE Doğu AvruPA’NIN FAşİzMDEN KurTArILMASI vE SovYETLEr BİrLİğİ’NİN TArİHSEL KATKILArI 381

I – Sovyet sınırlarınının aşılması: Orta ve Doğu Avrupa’nın kurtarılması 384II – Orta ve Doğu Avrupa ülkelerindeki komünist partilerin ve halkların mücadeleleri ve zafere katkıları 389III – Dünya Sovyetler Birliği’nin tarihsel katkılarını unutmayacaktır 392

Başlık XVöLüMüNDEN 50 YIL SoNrA STALİN’İN YENİDEN DEğErLENDİrİLMESİ: ruSYA ToPLuMu TArTIşIYor 395

I – Olumlu görüşlerin yeniden canlanması ve nedenleri 395II – Stalin üzerine tarihsel değerlendirme eğiliminin doğuşu 401

Başlık XVIDüNYA ÇAPINDA YürüTüLEN ANTİ-FAşİST SAvAşIN 60. YILDöNüMüNü ANMA SEMPozYuMu 407

I – Partimizin inşası ve ülkemizin gelişimi açısından Sovyetler Birliği’nin dağılmasının anlamı 407II – Stalin’in Büyük Yurtsever Savaş’a katkılarını adil ve nesnel bir değerlendirme ile ele almalıyız 409III – Rusya’da, Stalin’e ilişkin değerlendirmeler gelişiyor ve daha karmaşıklaşıyor 410

Başlık XVIIşuBAT 1956’DA EvE DüşEN YILDIrIM: KruşÇEv’İN HAzIrLATTIğI GİzLİ rAPor HAKKINDA 413

I – Gizli Rapor olayına giden adımlar 414II – Gizli Rapor’un ana içerikleri 419III – Gizli Rapor’un yarattığı iç ve dış sonuçlar 433

Başlık XVIIIruSYA KoMüNİSTLErİ DüNYA SoSYALİST HArEKETİNDEKİ BüYüK BöLüNMEYİ NASIL DEğErLENDİrİYorLAr? 2005 DEğErLENDİrME BELGESİNİN İNCELENMESİ 441

I – Rusya komünistlerinin direnişi 442II – Mayıs 2005-Brüksel Belgesi’nin içeriği 446

Başlık XIXBuGüNKü ruSYA’DA MArKSİST oKuLLAr 457

I – Klasik Marksizm Okulu 458II – İç Gözlemci veya Eleştirel Marksizm Okulu 459III – Yenilikçi Marksizm Okulu 461

YAzArLA GörüşME NoTLArI 465

Kaynakça 491

ÇİNLİ EDİTörüN öNSözü

Tarihin rüzgârı

Sovyetler Birliği’nin dağılması ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin çöküşü tarihsel bir olgu birçok ülkenin, kurumun ve halkların ilgisini çeken önemli bir tarihsel olgu olarak karşımızda durmaktadır. Olanlara bakıldığında nihai ve kesin bir sonuca varmak zordur ve söz konusu tarihsel olaylardan bu yana uzun bir zaman geçmiş bulunmasına kar-şın genel kabul gören bir yargıya neredeyse varılamamıştır.

Ancak bu, ilerde daha uzun süre boyunca dahi asla doğru bir so-nuca hiç bir zaman varılmayacağı anlamına mı gelmektedir? Tabi ki hayır. Kanımca görecelik (relativizm) tarihin akışına uzun süre direnemeyecektir.

Rus toplumu, Sovyetler Birliği’nin dağılmasını izleyen ilk on yıllar içinde devlet sisteminin çöküşü, ulusal parçalanma, ülkenin güç kay-bı, ekonomik yıkım, hayat standartlarının düşüşü, ahlaki yozlaşma ve hatta ulusal uygarlığın dinamizmini yitirmesi, insanların yaşam süre-sinin düşüşü, v.b. gibi ciddi sorunlar yaşamıştır. Toplumsal gelişmeler ve değişimler, kesinlikle insanların toplumsal psikolojisinde değişik-liklere neden olmaktadır. Bu anlamda Rus halkının ulusal çöküşe ve dağılmaya sebep olan olgular üzerine kavrayış ve yorumları da önemli değişimler ortaya çıkmıştır. Halk içinde ve aydınlar arasında Sovyetler Birliği’nin dağılmasının hemen öncesindeki ve dağılma sonrası yargı-lar büyük ölçüde farklılaşmış ve yeni düşünceler ortaya çıkmıştır. Bu değişim, aslında Marksist tarihsel materyalizmin ekonomik temelin üst yapıyı belirlediği biçimindeki temel yasasını yansıtmaktadır. Rusya halkının toplumsal duygularının geçirdiği bu değişimi göz ardı eden eskimiş ve zamanı geçmiş fikirler şüphesiz zamana ayak uydurmada zorluk çekmektedir.

Gerçekçi yaklaştığımızda, Sovyetler Birliği’nin dağılması hakkında en derin duygu ve yargılar yaşamış ve oluşturmuş olan Rus halkıdır ve bu halkın düşünce ve görüşleri bizler açısından önemli bir değer ifade etmektedir. Son yıllarda Rusya devlet başkanı Putin, Sovyetler Birliği’nin dağılması hakkındaki görüşlerini birçok kez ortaya koy-muştur: Sovyetler Birliği’nin çöküşü tüm ulus açısından büyük bir tra-jedidir ve Rus halkının büyük çoğunluğu bu gelişmeden mağdur ol-muştur. Aslında Putin’in bu görüşü Sovyetlerin dağılmasından dolayı büyük bir vicdanı sıkıntısı duyan Rus nüfusunun %70’inin duygularını yansıtmaktadır.

Bu olgunun yansıttığı nedir? Olayların yoğunlaştığı günlerde insan-ların büyük çoğunluğu anavatanlarının ve – onlar açısından anlamı-nı yitirmiş görünen – Sovyetler Birliği’nin çöküşü hakkında kayıtsız kalmış olmalarına rağmen, bu günlerde pişmanlık ve üzüntü duyma-ya başlamışlardır. Bu anlamda bugün Rus halkı anavatanın- Sovyetler Birliği’nin- tarihini yeniden gözden geçirmeye başlamıştır. Doğal ola-rak insanların bakışında oluşan bu değişim Çin’de ve tüm dünyadaki akademik çevreleri harekete geçirmekte, bu tarihsel gerçeklik hakkın-da yeni kavrayışlara ve aşamalar yapılmasına yol açmaktadır. Rusya’da komünist ve sosyalist partiler güçlenmekte ve Sovyet tarihi üzerine yaptıkları nesnel değerlendirmelerle kendilerini sürekli yenilemek-te – başta işçi sınıfı olmak üzere – geniş emekçi kitlelerle sıkı bağlar kurmaya özen göstermektedirler. Onların yaptıkları değerlendirme-ler bizim tarafımızdan saygıyla izlenmekte ve araştırmalarımıza ışık tutmaktadır.

Büyük figürler tarihin simgeleridirler. Kanımca Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin tarihinde en önemli dört figür Lenin, Stalin, Kruşçev ve Gorbaçov’dur. Lenin ve Kruşçev’in tarihsel rolü üzerine yargılar daha nettir ve tartışma azdır. Temel tartışma ve paradoks-lar Stalin ve Gorbaçov hakkındaki yorumlar üzerinedir. Bu anlamda Stalin ve Gorbaçov’un doğru değerlendirilmesinin Sovyetler Birliği’nin dağılması ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin çöküşünün te-mel sebebinin genel olgularına belirli ölçüde açıklık getirebileceğini söyleyebilirim.

Henüz 1943 yılında Stalin şu ifadeleri kullanmıştı: Bazı kişilerin me-zarımı çöplemek ve kirletmek isteyeceğini biliyorum, fakat tarihin rüzgârı onları savurup bir kenara atacaktır! Bana göre günümüzde bu rüzgâr kuvvet toplamaktadır. Fakat henüz esecek kadar kuvvetli midir?

Çin Sosyal Bilimler Akademisi Dünya Sosyalizmi Araştırma Merkezi, ülkemizde dünya sosyalist hareketinin gelişimi ve dünyadaki sosyalist düşüncelerin oluşumu hakkındaki araştırma ve izleme çabalarını sür-düren kurumlardan bir tanesidir. Yakın dönemin en önemli tarihsel olayları olan Sovyetler Birliği’nin dağılması ve Doğu Avrupa’daki dra-matik dönüşümler bu araştırmaların başlıca odakları konumundadır. Son yıllarda arka arkaya bu alanda belirli sayıda araştırma kitapları ve derinlikli bilimsel makaleler yayınlanmıştır. Bu eserlerin önemli bir bölümü Sovyetler Birliği’nin dağılması ile Sovyetler Birliği tarihi ara-sındaki ilişkileri değerlendirmektedir. Bunun yanı sıra, bu Merkez’de sürdürdüğümüz araştırmalara daha fazla okuyucu ve araştırmacının ilgisini ve katılımını sağlayabilmek için üç yeni kitap derlemiş bulu-nuyoruz: Tarihin Eğilimi - Sovyetler Birliği’nin Dağılması Hakkında, Çinli Araştırmacıların Sovyet Tarihi Üzerine Değerlendirmesi, Tarihin Eğilimi - Sovyetler Birliği’nin Dağılması Hakkında, Rus Araştırmacıların Sovyet Tarihi Üzerine Değerlendirmesi, Sovyetler Birliği’nin Dağılması Hakkında, Batılı Ve Diğer Araştırmacıların Sovyet Tarihi Üzerine Değerlendirmesi.

Elinizdeki iki ciltlik kitap, kırktan fazla etkili araştırmacının bu sorun-lar yazdığı makaleleri kapsamaktadır. Derleyenler olarak yazarların kendi görüşlerine tamamen saygı duyuyoruz. Bu yüzden, makalelerin içerdiği düşüncelerin sorumluluğu tümüyle yazarlara ait olduğunu be-lirtmem gerekiyor. Okurlarımızdan bu olguyu kaydetmelerini, eleştiri ve önerilerini rica ediyoruz.

Li Shenming

Ocak, 2008

YAYINCININ öNSözü

Çin’in sosyalizmin tarihi üzerine en önemli araştırmacılarından olan Li Shenming’in bu iki ciltlik eseri dünyanın ilk sosyalist devleti Sovyetler ve 93 yıllık parlak bir komünist partisinin neden dağıldığını incelemektedir. Kitabın 1. cildi, Çinli araştırmacıların araştırmalarını sunmaktadır. İkinci cilt ise başta Rusya olmak üzere Çin ve dünyadaki diğer araştırmacıların görüşlerini içermektedir. Şüphesiz bu incelemenin amacı dünya sosyalist akımının bu büyük olaydan çıkarabileceği derslerle ilgilidir. Böylece ki-tap dünya sosyalizminin tarihini incelemek ve tartışmak isteyenler ve Rus Marksistlerin de görüşlerini incelemek için çok zengin veriler sunmaktadır.

Kitap aynı zamanda bugünkü Rusya toplumundaki durumu ve Sovyet tarihinin nasıl değerlendirildiği üzerinde durmaktadır. Bugün Rus ay-dınlarının bu tarih üzerine düşünceleri büyük değişim göstermektedir. Kitap özellikle, Gorbaçov, Yeltsin ve Putin dönemi arasındaki farklılıkla-rı incelemekte, Putin yönetiminin, A.B.D. ve NATO’dan gelen tehditleri savuşturmak için ülke içinde aldığı önlemleri değerlendirmektedir.

Çinli Marksist araştırmacılar 1970’lerin sonlarından itibaren Sovyetler Birliği tarihi ve toplumu üzerine araştırmalarda, önemli bir gelişme kay-detmeye başlamıştır. Bu gelişme Çin’in motoru olan Ç.K.P’nin teorik in-celeme araştırma alanında özellikle 1957’den itibaren adım adım savrul-duğu hatalı “sol” çizginin aşması ile bağlantılıdır. Özellikle 1966-76 Kültür Devrimi döneminde Sovyetler Birliği tarihi ve Sovyet Komünist Partisi hakkında oldukça absürt fikirler ve araştırılması tabu olan alanlar yakla-şımı egemen olmuştu. Söz konusu dönemde bu alanda neredeyse hiçbir ciddi ürün ortaya çıkmamıştı. Çin’in bu alandaki en saygın eski kuşak araştırmacısı olan Chen Zhihua’ya göre “bunun sonucunda bu ülkede kapitalizmin restore edildiği ve hatta “sosyal emperyalist” bir toplum kurulduğu düşüncesi tartışmasız bir doğru olarak kabul edilmişti.” Bilimsel tarihsel materyalizm yerine doğrularla, yanlışların iç içe geç-miş olduğu bir eklektik bakış etkiliydi. Bu araştırmacıya göre dünyada üzerinde en fazla duygusallığın ve önyargının bulunduğu tarih Sovyet tarihidir ve bu yüzden Marksistlerin işi çok daha zorlaşmaktadır. Batılı siyasi çevreler ve çeşitli Sovyet liderleri bu önyargıları oluşturmak için elle-rinden gelen tüm çabayı göstermişlerdir.

Çin’de hızla gelişen çalışmalar içersinde, son 25 yıl içersinde bu alanda 200’ye yakın akademik kitap, önemli Sovyet figürlerine ait monografi türü kitap dâhil olmak üzere 112 çeviri kitap ve 611 bilimsel makale yayınlan-mıştır. Çinliler araştırma sürecine oldukça geç başlamalarına karşın top-lumsal ihtiyacın zorlaması ile oldukça sağlam bir temelde yola koyulmuş-lardır. Araştırma kaynakları zenginleşmiş, Batılı ve Rus araştırmacıların görüşlerinden yararlanılmış, genelde farklı ve zengin bakış açılarını içeren bir disiplin oluşmuştur.

Dünya-tarihsel ilerleme boyutundan bakıldığında, Marx’ın sosyalizm teo-rilerini Rusya toplumunda yerelleştirmeye ve çağa uyarlamaya çalışan, dün-yanın ilk sosyalist devletinin inşa çabası 20. yüzyıl ve daha sonraki insani gelecek açısından en önemli olayların başında gelmektedir. Bu büyük olay, Marx’ın kapitalizmin çöküşü, sosyalizmin zaferi kaçınılmazdır biçimin-deki teorisinin açık kanıtını oluşturmuştur. Aynı zamanda olayın kapita-lizmin en geri parçasında gerçekleşmesi, hem doğu, hem batı halklarında büyük bir bilinç sıçramasına yol açmıştır. Yazara göre Sovyet tarihinde dört figür ve dört dönem ele alındığında sosyalizmin inşasında en yaratıcı teorik ve pratik çabanın Lenin ve Stalin döneminde yürütülmüştür. Buna karşın Kruşçev ve Brejnev dönemleri ise teorik açıdan gerileme, yapıbozum, pra-tikte ise başarısız reformlar, var olanı tüketme dönemidir. Brejnev döne-mi muhafazakâr istikrar ve ayrıcalıklı elitin oluşum dönemidir. En yaratıcı teorik ve pratik çabanın Lenin ve Stalin döneminde olması bu dönemde ciddi hataların ve sorunların bulunmadığı anlamına gelmemekte, ayrıca bu zaaflar daha sonraki dönemde düzeltilmeden korunmaktadır. Lenin ve Stalin’in kurmuş olduğu Rusya’ya özgün sosyalist model daha sonra kıs-mi nitel dönüşümler geçirmiş olmasına karşın, sosyalizmden asıl köklü uzaklaşma ve kopuş süreci Gorbaçov döneminde yaşanmıştır. Okuyucu, sosyalizmin en değerli eserlerinden birini – Sovyet sosyalizmini – tartışan bu kitapta konuyu çok çeşitli açılardan ele alan görüşleri tartışma olanağı bulabilecektir. Kitabın son başlığında yazar ile yaptığım görüşme notlarını okuyabilirsiniz.

Cem Kızılçeç