zasconcellodezas.org/media/documentos/zas_gdr2017.pdf · castros, dos que destaca o castro de san...
TRANSCRIPT
Plan de AxudasPrograma LEADER 2014-2020Territorio GDR- Costa da Morte.O ámbito territorial de actuación do programa xestionado poloGDR-Costa da Morte correspóndese cos seguintes concellos:
> Coristanco> Dumbría> Fisterra> A Laracha> Laxe> Malpica
> Mazaricos> Muxía> Ponteceso> Vimianzo> Zas
> Cabana de Bergantiños> Camariñas> Carballo> Carnota> Cee> Corcubión
981 71 73 58gdrcostadamorte.com
Edificio Servicios Múltiples.Rúa A Torre, s/n15129 - VIMIANZOT. 678 648 065
Centro Comarcal de Bergantiños.A Camposa, s/n, Buño,15111 - MALPICA DE BERGANTIÑOST. 608 633 222
Í
As orixes do territorio de Zas remóntanse a tempos prehistóricos, como atestiguan os numerosos restos do neolítico localizados na contorna; o dolmen Arca da Piosa, o de Pedra Víxia, ou a mámoa de Mina do Cotón.
A cultura castrexa tamén deixou a súa pegada nos abundantes castros, dos que destaca o Castro de San Adrián.
Os romanos tiveron en Brandomil un dos grandes asentamentos de Galicia, con innumerables restos, ademais dun tramo de calzada romana, unha vía secundaria da Per Loca Marítima.
RelixiosoIgrexa de Santo Adrián de Castro, de estilo ecléctico, presenta unha fachada pentagonal co campanario encostado nun lateral, sobre a porta adintelada ábrese unha xanela lobulada. O cemiterio está integrado dentro do recinto do adro.
Igrexa de San Martiño de Meanos, destaca a torre do campanario que sobresae avanzando na planta, dando a sensación dunha torre encostada no centro da fachada.
Igrexa de Santa María de Baio, templo de estilo barroco; a porta principal aparece enmarcada por unha dobre orelleira con molduras, e sobre esta unha fornela que alberga á Virxe.
Igrexa de Santo André de Zas, no exterior destaca polo xogo de volumes entre a capela maior e a nave e pola esvelta torre do campanario. No interior hai un sarcófago do fundador da igrexa: Álvaro Núñez de Lamas no ano 1543.
CivilO Pazo Torres de Romelle, no interior do recinto amurallado está o edificio de planta rectangular no que destaca a torre almenada, a porta principal con arco carpanel de grosas doelas e unha galería na fachada posterior. A etapa de maior esplendor deste pazo xorde ao longo do século XVII, época en que foi fundada a capela, e que tamén pode apreciarse nos fermosos xardíns barrocos.
O primeiro señor deste pazo foi Alvaro de Caamaño (século XV). Nos muros exteriores están os escudos das liñaxes dos Moscoso de Altamira así como dos de Ribedeneira e dos Caamaño.
O Pazo As Edreiras é unha construción que xorde a partir dunha torre á que engadíuselle un edificio de planta rectangular, no que destaca unha escalinata que dá paso a unha fermosa solaina que percorre toda a fachada, as características barrocas do conxunto apuntan a que data do s. XVIII. Nel confluíron os apelidos fidalgos dos Bermúdez e dos Leis. Completan o patrimonio os pazos de Daneiro e Follente.
PATRIMONIO
Este monumento megalítico que data do milenio III a.C. é un dolmen de grandes dimensións, que alcanza os 5 metros de lonxitude.
A cámara conserva catro dos cinco esteos que soportan a laxa da tapa, e no plano inferior dúas pedras do pequeno corredor; a mámoa pode percibirse claramente. Esta arca pesa ao redor de 35 toneladas, e segundo as técnicas da época, pénsase que serían precisas moitas persoas para mover as enormes pedras. O poeta Eduardo Pondal sitúa nesta anta o sepulcro do mítico guerreiro celta Brandomil.
ARCA DA PIOSA
FESTASNo concello de Zas o pódese gozar dunha variedade significativa de festas e festivais durante todo o ano, que mesturan a cultura, o fervor relixioso, a gastronomía e a música.
Festa da Carballeira de Baio, o último domingo de xuño, celebración tradicional cunha gran romaría popular e un día cheo de actuacións musicais. A tradicional Rapa das Bestas de Carreira celébrase o primeiro domingo de xullo. Os combatentes serán os encargados de reunir os cabalos para despois cortarlles as crines. O 26 de xullo a Festa de Santa Margarida de Muíño, unha comida campestre co mellor dos ambentes da festa popular.
Romaría de San Roque do Monte, o cuarto sábado de agosto celébrase na fermosa paraxe onde está a capela unha multitudinaria merenda campestre con actuacións musicais e orquestras. Festas patronais de Baio, os días 6, 7 e 8 de setembro, tres xornadas festivas con actos relixiosos, actuacións musicais e moitas actividades.
FESTA DA CARBALLEIRAO primeiro fin de semana de agosto, a fermosa Carbelleira de Velar convértese por un día na capital mundial do Folk. Un evento que atrae cada ano a miles de persoas, e a recoñecidos artistas de primeiro orde de ámbito nacional e internacional. Durante toda a xornada actuacións de grupos de folclore tradicional mostran a música e a danza de distintas culturas, e a xente pode tamén degustar a gastronomía da terra: polbo, pementos de Padrón, churrasco, patacas... antes de comezar o prato forte do festival, os concertos.
NATUREZAZas é unha terra de conto, de paisaxes suaves onde o verde dos bosques e as praderías agochan recunchos sorprendentes cheos de maxia, de lendas e de historia.
Unha de natureza de carballeiras centenarias, coma a Carballeira de Baio, de troncos retorcidos e leitos de pedra no curso do río Grande; que lévanos por camiños de pescadores ata os restos do dolmen Pedra Vixía, entre misteriosos bosques de ribeira que agochan lugares tan fermosos como a área recreativa de Pedra Vixía.
Aínda que Zas non ten grandes elevacións montañosas, desde o Pico Meda que elévase a 556 m de altitude a panorámica é impresionante, nunha ollada pódese abarcar parte de Carballo, Santa Comba, Agualada, os vales de Zas e con bo tempo ata o mar. Na contorna cabalos salvaxes, aves de presa e pequenos mamíferos enchen de vida o lugar. Hai un gran número de merendeiros totalmente integrados na natureza, onde gozar da tranquilidade dun día de lecer, como o do monte de San Roque, o de Brandomil ou a praia fluvial de Carreiras.
Nos escudos están representados os símbolos dos Rioboo (unha torre rodeada de silvas), os Caamaño (piñeiro e lanzas), os Seixas (cinco pombas), Lousada (dous lagartos baixo unha pedra) e Figueroa (cinco follas de figueira).
Actualmente as Torres do Allo son sede do Centro de Información e Recursos Patrimoniais, e albergan un museo etnográfico con utensilios propios da época e con aparellos relacionados coa artesanía e cultura da comarca.
As Torres do Allo é un dos pazos máis antigos de Galiza edificado sobre os restos dunha antiga fortaleza destruída por mandato dos Reis Católicos.
Foi construído pola familia Gomes de Rioboo, vasallos dos poderosos Condes de Altamira, e que procedían da veciña Torre da Penela. O gran valor arquitectónico deste pazo radica no feito de que é un dos poucos de estilo gótico en Galicia.
O fermoso edificio de estilo gótico-plateresco está formado por dúas torres unidas a un corpo central de estilo renacentista, que segue o estilo da torre máis antiga. Nas torres pódese admirar unha gran riqueza decorativa nas xanelas, balcóns, escudos e molduras; e na cornixa sobresaen varias gárgolas.
TORRES DO ALLOA igrexa de San Pedro do Allo (s. XVI) foi construída moi preto do pazo por encargo do fidalgo Gómez de Rioboo Villardefrancos, señor das Torres do Allo.
Neste fermoso templo renacentista sobresae como elemento singular a portada da fachada principal, que distribúese formando un retablo pétreo que flanquea a porta con dous pares de columnas sobre plintos e nos intercolumnios e coroando a parte central están representados Adán e Eva, San Gabriel e a Virxe.
SAN PEDRO DO ALLO
O Museo do Liño é un pequeno espazo, situado en Baio, onde móstrase todo o proceso de elaboración do liño cos distintos aparellos. Pódense ver instrumentos recuperados e utilizados na confección do liño, dos que destaca un tear de hai 200 anos. En ocasións, realízanse demostracións en vivo do proceso de fiado e tecido de diversas prendas.
MUSEO DO LIÑO
ZAS
ZASé Costa da Morte
>
>
A Ponte de Brandomil está situada sobre o río Xallas, na localidade do mesmo nome. Construída sobre a base dunha antiga ponte romana probablemente do século I, é unha das mellores manifestacións da arquitectura medieval en Galicia.
Nas inmediacións aprécianse os restos dunha antiga calzada romana, que podería tratarse dunha vía secundaria da Per Loca Marítima. As escavacións dos últimos anos sacaron á luz os restos dunha antiga vila romana de considerables dimensións, un dos grandes asentamentos romanos de Galicia, equiparable aos de Brigantium e Iria Flavia.
O antigo núcleo romano de Brandomil era un lugar de gran valor estratéxico onde puideron estar establecidos membros da administración imperial, emigrantes, lexionarios e oficiais para a protección da colonia e do tránsito de mercadorías.
Segundo as investigacións arqueolóxicas delimitan a superficie do antigo núcleo romano nunhas 25 hectáreas; onde atopáronse unha enorme cantidade de restos; moedas, cerámicas africanas, xoias, vidros decorados con fíos aplicados, capiteis, baseas, fustes de columna, tégulas e mosaicos de pavimento.
PONTE DE BRANDOMIL
981 71 73 58gdrcostadamorte.com
�� �������������� �� ��������
�������� �� �����
GDR Costa da Morte somos unha asociación sen ánimo de lucro creada para integrar e representar aos diferentes axentes territoriais, institucionais, sociais e económicos, tanto públicos como privados, interesados en promover o desenvolvemento deste territorio.
As nosas competencias abarcan desde a xestión de axudas do Programa “Leader Galicia 2014-2020” ata a promoción e divulgación do noso territorio. Informamos e asesoramos á poboación rural sobre os programas de desenvolvemento rural e incentivamos a participación activa nos mesmos, ademais de promover e captar iniciativas acompañando aos promotores no proceso de maduración dos proxectos.
Outra vertente do noso traballo é dar a coñecer os valiosos recursos e o gran patrimonio destas terras, dende o turismo, a gastronomía, o patrimonio inmaterial, artístico, arqueolóxico ou natural.
O GDR Costa da Morte está composto por 17 concellos: Cabana de Bergantiños, Camariñas, Carballo, Carnota, Cee, Corcubión, Coristanco, Dumbría, Fisterra, A Laracha, Laxe, Malpica de Bergantiños, Mazaricos, Muxía, Ponteceso, Vimianzo e Zas.
Cada concello é único e aporta un gran valor á nosa iniciativa, desde recursos naturais, económicos, turísticos, culturais, gastronómicos, patrimoniais ata iniciativas pioneiras da nosa xente; o aproveitamento e a divulgación destes bens promoven o desenvolvemento do noso ámbito.
Coñecelos todos é descubrir unha gran parte da riqueza da nosa terra.
Dumbría
Laracha
Malpica
Ponteceso
Coristanco
Cabana deBergantiños
ZasVimianzo
Camariñas Laxe
Muxía
Fisterra
Cee
Corcubión
Carnota
Mazaricos
Carballo
QRAmplía
información daCosta da Morte
1716
6 8
5
4
21
3
15
1413
12
11109
7
�����
R1
R2
R3
R4
R5
R6
R7
R8
R9
R10
R12
R11
CAMIÑO DE SANTIAGO
MEGALÍTICA
DO ROMÁNICO
DA PAISAXE
DOS FAROS
FÁBRICA DA LUZ
DO RÍO ANLLÓNS
CAMIÑO DA RIBEIRA
SAN ADRIÁN
OS PINOS NO MAR
DAS PRAIS
DAS FERVENZAS
DOS MUIÑOS
�����
Paisaxe
Faro
Marcodo Couto
Dolmen
Centro deInterpretaciónMonte Pindoe Fervenza do Ézaro
Lonxa Fisterra
Ponte
Conxunto Histórico
Praia
Museo
Petroglifo
FervenzaEncoro
Muíño
IgrexaSantuario
CasteloTorre
Pazo
Cemiteriode Cores
Camiñode Santiago
Punto de información
Aula daNatureza
Cruceiro
Horreo
Museodo Alemán
R4R3
R3R3
R2
R2
R8
R8
R6
R6
R4
R4
R7
R7
R5
R5
R5
R1
R12
R9
R9
R1
R11
R10
R10
R11
R12
Lonxa
Río do Castro
Río Grande
Río Xallas
Ría de Camariñas
Río Anllóns
Ría de Lires
Ria deCorcubión
Enseadada Barda
Río de Vá
Río Anllóns
Río daRabuxenta
Río doVao
Río AnllónsRío Anllóns
Río Acheiro
ArouPraia doTrece
Rostro
Langosteira
ÉzaroGures
Pindo
Carnota
Lariño
Leis
Ariño
Lago
MuiñosLourido
Nemiña
Mar deFora
Traba
SoestoLaxe
S. Pedro
ValarésRía de Corme e Laxe
Niñons
Armela
Area Maior
MiroTorradas
De BeoSeaia
SeirugaBarizo
Arnela
Razo-Baldaio
Caracoleiro
Buiturón
CouceiroViseo
Lourido
Bustelo
A Picota
S. Cristovo
Suevos
Chacín
Senande
Vilastose
Antes
Brandoñas
BaosAlborés
Orbellido
Duio(S. Vicente)
Duio(S. Martiño)
O Pindo
Brazal
Hospital
Xestosa
Covas
SantaUxía
Arcos
O FieiroNoveira
Ameixenda
Baíñas
Regoelle
Corveira
Olveiroa
Colúns
Berdeogas
Berdoias
Boallo Castrelo
Carnés
Salgueiros
Pereiriña
Frixe
Lires
Quilmas
Caldebarcos
Lariño
Fornelos
S. Cremenzode Pazos
Baio
Cambeda
Mira
Loroño
Tines Vilar
Bamiro Lamas
Carreira
Gándara
Salto
Calo
Treos
SerramoRoma
Meanos
Muiño
Ponte do Porto
Carantoña
CamelleArou
Quintáns
Maroñas
Os Muiños
Bardullas
Sardiñeiro
O Canle Nande
Boaño
Borneiro
Neaño
O Esto
Cundíns
Canduas
CastrelosSoesto
Estorde
O Ézaro
Corme
Roncudo
Niñons
O CoutoNiñons Tella
Pazos
Tallo
Xornes
Cambre
Filgueira
SantisoVigo
Beo
Leiloio
Barizo
Arnados
Razo
Oza
Cances GrandeLiñeiro
Canosa
Vilela
Ferrol
Aldemunde
Berdillo
A Feira
Sofán
Bertoa
O Castelo
A Pedrado Sal
Leira
Rebordelos
Vilar de Cidre
Caión
Nogueira
Paiosaco
Boimiro
Vilariño
Lendo
San Roque
Baneira
A LARACHA
FISTERRA
CARNOTA
CORCUBIÓN
DUMBRÍA
MAZARICOS
MUXÍA
CAMARIÑAS
VIMIANZO
ZAS
CEE
LAXE
PONTECESO
CABANA
CARBALLO
MALPICA
CORISTANCO
Torres do Allo
Pazo deRomelle
Pazo deFollente
Pazo deDaneiro
Pazo deTrasariz
Casado Arco
Pazo deLeis
Pazo deSenande
Pazo deQuintáns
Pazo deAmarelle
Pazo dasPallas
Pazo deSergude
Pazodo Souto
Pazo deCereo
Pazo dePonte
Pazo dosCondesde Graxal
Pazo deParadela
PazodeLemaio
Petroglifos dePedra Ancha
Pedra daSerpe
Museo doAlemán
CemiterioInglés
Batáns doMosquetín
Mirador doPico Meda
MonteBranco
Enseadada Insua
Monte Pindo
Mirador de Gures
MonteFacho
Mirador do Ézaro
Devesa deAnllares
Devesade Chacín
Hórreo de Carnota
Alto de Paxareiras
Hórreo de Lira
Carballeira deBerdeogas
Refuxiode Verdes
MonteDo Faro
Illas Sisargas
Miradoiro de S. Adrián
Muiñosda Riveira
Alto daPeniqueira
Paseo dorio Anllóns
MonteNeme
MiradoiroStª Marina
Paseo dorio Anllóns
Ribeirada Pena
Santa Mªde Xaviña
Santiagode Cereixo
San Cristobalde Nemiña
San Xuliánde Beba
Santa Mª.de Coiro
Santa Mª.de Lira
Cruceiro deSan Cirolán
Cruceirode Cheis
CapelaVirxe do Monte
San Mamede
SantaComba
San Pedro de Redonda
SantaMariñade Tosto
San Pedrode Leis
San Andrésde Zas
Santa Mª de Morquintián
Santa Leocadia
Santa Mª.das Areas
Santiagode Traba
San Estevode Cesullas
San Martiñode Olveira
San Pedrode Buxantes
San Adriánde Toba
San Martiñode Cores
San Fizdo Anllóns
San Adriánde Corme
San Vicenzoda Graña
San Estevode Buño
Santiagode Mens
Ermida de Santo Hadrián
Capela deSan Paio
San Xensde Entrecruzes
San Breixode Oza
Santa Mª. de Rus
Santa Mª.do Socorro
San Mamedede Seavia
Santa Baiade Castro
Santa Mª.de Cereo
Santa Mª.de Traba
PonteLubiáns
Santuario da Virxedos Milagres
Monasterio de San Pedro deSoandres
Santa Mª.Madalena
SantaMargarida
SantuarioNosa Señorada Barca
San Xuliánde Moraime
San Martiñode Ozón
Nosa Señorada O
Santuariodas Neves
San Cristovode Lema
SantaMª. de Noicela
FaroTouriñán
Faro deFisterra
Faro dePunta Insua
FaroVilán
Museo do Encaixe
Naufraxios eSinais Marítimas
Museo do Mar de Laxe
Ecomuseodo Fornodo Forte
Farode Laxe
Faro deCee
Faro deCorme
Faro dePunta Nariga
Encoro deA Fervenza
Encorode Castrelo
Fervenzade Noveira
Fervenzado Ézaro
Encorode Ponte Olveira
Encorode Santa Uxía
Fervenza deSan Paio
Fervenzade Ramil
Dolmen de Pedra Vixía
Dolmen Pedra da Lebre
Dolmen Arca daPiosa
Dolmen Casotade Freáns
Dolmen Pedrada Arca
Ponte deBrandomil
Dolmen de Pedra da Moura
Dolmen de Minade Parxubeira
Mámoas de Eirón
Dolmen de Dombate
DolmenFornelados Mouros
Pedrada Arca
PedraMoura
Pedrafita dos Montesde Santa Leocadia
Pedra do Brazal
Penedos dePasarela e Traba
Castro de As Barreiras
Castro deTeixoeiras
O Castro
Castro Miñán
Castro A Cidáde Borneiro
Castro deRegoelle
Castro deBerdeogas
Croa doCastro
Castro de Aldemunde
Castro doRodo
O Castrode Oca
O Castroda Insua
Castro deLestón
Castroda Pena
Bico doCastro
Castelodo Príncipe
Castelo deVimianzoTorres de
Cereixo
Torre deA Penela
Castelodo Cardenal
Castelo deS. Carlos
Torres de Mens
Torre deNogueira
AC-404Santiago-Baio
AC-552A Coruña-Fisterra
AC-552A Coruña-Fisterra
AC-552A Coruña-Fisterra
AC-552A Coruña-Fisterra AC-441 Santiago
Negreira-Muxía
Camiño deSantiago
Camiño deSantiagoa Muxía
Camiño deSantiago aFisterra
Cabo da Nave
Punta Quilmas
AUTOVIAAG-55
AC-550 a Muros
AC-550 a Muros
AC-550 a Muros
AC-441Santiago-Muxía
AC-441Santiago-Muxía
AG-55A CORUÑA
AG-55A CORUÑA
AC-523
AC-413
AC-414
illas lobeiras
CP-3404a Baio
Aula daNaturezaAs Touzas
Marisma deBaldaio
Marcodo Couto
Cemiteriode cores
Vilar deFrancos
Centro deInterpretacióndos Muiños
12
3
45
6
89
10
11
12
1314
15
16
17
7